Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श.८ उ.२ म्.१० लब्धिस्वरूपनिरूपणम्
४६९ यथा सकषायिणः, नवरं केवलज्ञानिनोऽपि । अनाहारकाः खलु भदन्त ! जीवाः कि ज्ञानिनः, अज्ञानिनः, मनापर्यवज्ञानवर्जानि ज्ञानानि, अज्ञानानि च त्रीणि भजनया ॥ मू० १० ॥
टीका-अथ एकादशोपयोगद्वारमाश्रित्य ज्ञानादिकं मरूपयितुमाह-'सागारोवउत्ता णं भंते !' इत्यादि । 'सागारोवउत्ता णं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी ? गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! साकारोपयुक्ताः, आकारः-जाति-गुण-क्रियादिस्वरूपो विशेषस्तेन सह वर्तते यो बोधः स साकारः विशेषग्राहको बोधः, तस्मिन् उपयुक्ताः उपयोगसहिताः तत्संवेदनका ये ते साकारोपयुक्ताः खलु जीवाः किं नाणी, अन्नाणी) हे भदन्त ! आहारक जीव क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? ( जहा सकसाई) हे गौतम ! आहारक जीवको सकषायी जीवों की तरह जानना चाहिये । ( नवरं केवलनाणं वि) इनमें केवल ज्ञान होनेकी विशेषता है। (अणाहारगाणं भंते ! जीवा कि नाणी, अन्नाणी) हे भदन्त ! जो जीव अनाहारक होते हैं वे क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? (मणपजवनाण वजाइं, अन्नाणाणि य तिन्नि भयणाए) हे गौतम! इनके मनःपर्यवज्ञानको छोडकर चार ज्ञान और तीन अज्ञान भजनासे होते हैं ।
टीकार्थ- ग्यारहवें उपयोगद्वारको आश्रित करके ज्ञानादिक की प्ररूपणा करनेके निमित्त गौतम स्वामी प्रभु से पूछते हैं- 'सागारोवउत्ता णं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी' हे भदन्त ! जो जीव साकार उपयोगसे युक्त हैं जाति, गुण, क्रिया आदि स्वरूप विशेषका नाम आकार है- यह आकार जिस बोधमें हो उसका नाम साकार उपयोग है - अर्थात विशेष ग्राहकबोधका नाम साकार उपयोग है, उसमें उपयुक्त - साकार उपयोगवाले जो जीव हैंहोपानी विशेषता छ. 'अणाहारगाणं भंते जोवा किं नाणी अन्नाणी' गौतम! मे १ माना।२४ हाय ते ज्ञानी डाय छे अज्ञानी हाय छ ? 'मणपज्जवनाणवज्जाई नागाइं अन्नाणाणिय तिन्नि भयणाए। गौतम! तेमामा मन:५१ જ્ઞાન છોડીને ચાર જ્ઞાન અને ત્રણ અજ્ઞાન- ભજનાથી હોય છે.
ટીકાથ - અગીયારમાં ઉપયોગદ્વારનો આશ્રય કરીને જ્ઞાનાદિકની પ્રરૂપણ કરવા भाटे गौतम स्वामी प्रभुने पूछे छे. 'सागारोवउत्ताणं भंते जीवा कि नाणी अनाणी' હે ભદન્ત ! જે જીવ સાકાય ઉપગથી યુક્ત હોય છે. જાતિ, ગુણ, ક્રિયા આદિ સ્વરૂપ વિશેષનું નામ આકાર છે.-આ સાકાર જેના જ્ઞાનમાં હોય તેનું નામ સાકાર ઉપયોગ છે. અર્થાત – વિશેષ ગ્રાહક બેધનું નામ સાકાર ઉપયોગી છે. તેમાં ઉપયુકત જે છવ હોય
श्री. भगवती सूत्र :
