Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३६८
भगवतोसूत्रे सम्यग्दृष्टीनाम् अवधिज्ञाने विनष्टे सत्येव तिर्यक्षु गमनं भवति, अतस्तेषां द्वे एव ज्ञाने मतिश्रुतलक्षणे भवतः, मिथ्यादृष्टीनां तु विभङ्गज्ञाने प्रणष्टे सत्येव तिर्यक्षु गमन भवति अतस्तेषामपि वे एव अज्ञाने मत्यज्ञान-श्रुताज्ञानलक्षणे भवत इति भावः, गौतमः पृच्छति-'मणुस्सगइया णं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी ?' हे भदन्त ! मनुष्यगतिकाः मनुष्ये मनुष्यभवे भाविनी गतिर्येषां ले मनुष्यभवगामिनस्तदपान्तरालवर्तिनः खलु जीवाः किं ज्ञानिनः, किं वा अज्ञानिनो भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! तिन्नि नाणाई भयणाए, दो अन्नाणाई नियमा' हे गौतम ! मनुष्यभवगामिनां तदपान्तरालवर्तिनां जीवानां त्रीणि ज्ञानानि भजनया भवन्ति, हे अज्ञाने नियमात नियमतो भवतः, तत्र मनुष्यभवे गामिनां केषाश्चित् ज्ञानिनां तीर्थङ्करवत् अवधिज्ञानेन सहव गमनं भवति, केषाश्चित्तु अवधिज्ञानं परित्यज्यत्र गमनं भवति, अतस्तेषां त्रीणि वा, द्वे वा ज्ञाने भवतः, इत्यत्यिंञ्चोंमें जाता है उस समय इसके मतिज्ञान और श्रुतज्ञान ये दो ज्ञान होते हैं । तथा मिथ्यादृष्टिजीव विभंगज्ञानके नष्ट होजाने परही तियंचगतिमें जाता है । इस कारण इसको दो अज्ञान कहे गये हैं। एक मत्यज्ञान और दूसरा श्रुताज्ञान । अब गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं 'मणुस्सगइयाणं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी' हे भदन्त ! जो मनुष्यगतिक होते हैं ऐसे जीव क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? इसके उत्तरमें प्रभु कहते हैं 'गोयमा तिन्नि नाणाई भयणाए' दो अन्नाणाई नियमा' हे गौतम ! मनुष्यगतिकजीवोंमें जोज्ञानी है वे कितनेक जीवतो तीर्थ करकी तरह अवधिज्ञानके साथ ही मनुष्यगतिमें जाते हैं और कितनेकजीव अवधिज्ञानको छोडकर मनुष्यगतिमें जाते हैं इसलिये ऐसे जीवांके तीन ज्ञान और दो ज्ञानवाले कहे गये हैं । तथा તથા મિથ્યાદ્રષ્ટિજીવ વિર્ભાગજ્ઞાન નષ્ટ થયા પછી જ તિર્યંચગતિમાં જાય છે તે કારણે मनानां मत्यशान भने श्रुत मशान मे मे मशान छ. प्रश्न- 'मणुस्स गइयाणं भंते जीवा किं नाणी अन्नाणी' हे भगवन ! मनुष्यति ५ ज्ञानी होय छ मज्ञानी ? 6- 'गोयमा' 'तिनि नाणाई भयणाए दो अन्नाणाइं नियमा' હે ગૌતમ ! મનુષ્યગતિક જીવમાં જે જ્ઞાની હોય છે તેમાંના કેટલાક તે તિર્થંકરની માફક અવધિજ્ઞાનની સાથે જ મનુષ્યગતિમાં જાય છે અને કેટલાક જીવ અવધિજ્ઞાન ત્યજીને મનુષ્યગતિમાં જાય છે. એથી જ આ જીવમાં ત્રણ જ્ઞાન અને બે જ્ઞાન કહેવાયેલાં છે અને
श्री. भगवती सूत्र :