Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 06 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ८ . १ सृ. २१ सूक्ष्मपृथ्वीकायस्वरूपनिरूपणम् २३५ कायप्रयोगपरिणतानि भवन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा ! मणप्पओगपरिणया वा, एवं एक्कगसंजोगो दुयासंजोगो तियास जोगो भाणियन्वो' हे गौतम ! प्रयोगपरिणतानि द्रव्याणि मनःप्रयोगपरिणतानि वा वचः प्रयोगपरिणतानि वा, काय प्रयोगपरिगतानि वा भवन्ति, एवं रीत्या एककसयोगः, द्विकसंयोगः, त्रिसंयोगो भणितव्यः, यथा ' द्वे प्रयोगपरिणते द्रव्ये मनःप्रयोगपरिणते भवतः एकञ्च वचःप्रयोगपरिणतं वा भवति' इत्यादिद्विकयोगो बोध्यः, प्रयोगपरिणतेषु त्रिषु एकं द्रव्यं मनःप्रयोगपरिणतं वा भवति, एक वचः प्रयोगपरिणतं भवति, एकच कायप्रयोगपरिणतं भवति' इत्यादित्रिकयोगो बोध्यः । गौतमः होते हैं वे क्या मनःप्रयोगसे परिणत होते हैं या वचनप्रयेोगसे परिणत होते हैं ? या कायप्रयोग से परिणत होते ! उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा' हे गौतम! 'मणप्पओगपरिणया वा, एवं एकगसंयोगो, दुया संयोगो तियासंयोगो भाणियन्बो' प्रयोगपरिणत तीनों द्रव्य मनःप्रयोग से भी परिणत होते हैं, वचनप्रयोग से भी परिणत होते हैं, कायप्रयोग से भी परिणत होते हैं । इसी तरहसे एकसंयोग, द्विक्संयोग और त्रिकसंयोग कहलेना चाहिये जैसे जो तीन द्रव्य प्रयोग परिणत होते हैं उनमें से कोई एक दो द्रव्य मनःप्रयेोगपरिणत होते हैं और एकद्रव्य वचः प्रयेोगपरिणत होता है इत्यादि रूप कथन किसंयोगको लेकर कहा गया जानना चाहिये इसी तरहसे जो तीन द्रव्य प्रयोगपरिणत होते हैं उन तीनोंमें एक द्रव्य मनःप्रयोग परिणत होता है, एक वचनप्रयोगपरिणत होता है, एक कायप्रयोग परिणत होता है इत्यादि रूपसे कथन મન:પ્રયાગપરિણત હોય છે? કે વચનપ્રયાગ પરિણત હાય છે અગર કાયપ્રયોગ પરિણત होय छे ?
उत्तर - 'गोयमा' डे गौतम 'मणपओग परिणया वा एवं एकगसंयोगो, दुया संयोगो, तिया संयोगो भाणियन्वो' प्रयोगपति ते भागे द्रव्यो भनः प्रयोगथी વચનપ્રયાગથી અને કાયપ્રયાગથી પણ પરિણત હાય છે. એ જ રીતે એક સયેાગ, કિ સંયોગ અને ત્રિકસ યાગ પણ સમજી લેવા. જેવી રીતે કે ત્રણ દ્રવ્યે પ્રયાગપરિણત હાય છે તેમાંથી કોઇ એક દ્રવ્ય મન:પ્રયાગ પરિણત હોય છે અને એક દ્રવ્ય વચનપ્રયોગ પરિણત હાય છે પ્રત્યાદિ રૂપ કથન કિસયાગને ઉદ્દેશીને કહેવામાં આવ્યું છે તે જાણી લેવું. એ જ રીતે જે ત્રણ દ્રબ્યા પ્રયાગપરિણત થાય છે તે ત્રણેમાં એક દ્રવ્ય મનઃપ્રયેગ પરિણત હાય છે, એક વચનપ્રયોગ પરિણત હાય છે, એક કાયપ્રયોગ પરિણત હોય છે. ઇત્યાદિ રૂપનું કથન ત્રિકસલૈગિક કથન સમજવું.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૬
