Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ -AcArya mahAprajJa Spclla
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saMbodhi"mAM samAyelo che. meghane ApavAmAM Avelo bhagavAna mahAvIrano pratibodha. A pratibodha pratyeka vyakti mATeno pratibodha che. moha-vijaya, ajJAna-vilaya tathA AtmAnuzAsanano pratinidhi graMtha eTale 'saMbodhi'. saMbodhinI upAsanA karIne aneka AtmAo megha banI cUkyA che, temaja aneka AtmAo banI zakaze. AtmAnuM zuddha svarUpa saccidAnaMda che. te AtmopAsanA dvArA prabuddha bane che. "gItA"no arjuna kurukSetranA samarAMgaNamAM glAna bane che, jyAre 'saMbodhi'no meghakumAra sAdhanAnI samarabhUmimAM glAna bane che. gItAnA gAyaka yogIrAja kRSNa che, jyAre 'saMbodhi'nA gAyaka bhagavAna mahAvIra che. arjunanuM pauruSa kRSNano upadeza sAMbhaLIne jAgI UThya ane mahAvIranI saMbodhI sAMbhaLIne meghakumArano AtmA caitanyathI jhagamagI UThyo. gItAdarzanamAM izvarArpaNano je mahimA che, te ja mahimA jainadarzanamAM AtmArpaNano che. jainadarzananA mata mujaba AtmA ja paramAtmA ke izvara che. saMbodhinI upAsanA ja For Private & Personal use
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bori AcArya mahAprajJa anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda-15.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI AvRtti anuvAdaka tathA saMpAdaka : I rohita zAha hindI AvRtti anuvAdaka : muni zubhakaraNa muni dulaharAja sampAdakaH - muni dhanaMjayakumAra saMsthApaka-nirdezaka : | zubhakaraNa surANA AvRtti : . prathama, prajAsattAkadina, 99 pa kiMmata : 80/ prakAzaka : saMtoSakumAra surANA, nirdezaka anekAnta bhAratI prakAzana I/2, cArula, sahajAnaMda koleja pAse, DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNan mArga, AMbAvADI, amadAvAda-380015. phonaH 6467739, 2167129 E-mail : anekant1001@yahoo.com lesara TAIpaseTiMga : zrI grAphiksa zAhIbAga, amadAvAda-4. phona-2868070. mudraka : mAruti prinTarsa zAhIbAga, amadAvAda-4. phona-5621312, 5625559.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha lagabhaga pacAsaso varSa jUnA vAta che. magadhasamrATa zreNikanI yazogAthA dig-digaMtamAM vyApta hatI. temanI paTarANInuM nAma dhAriNI hatuM. eka vakhata te potAnA susajjita zayanagRhamAM sUtI hatI. apara rAtrInA samaye tene eka svapna AvyuM. svapnamAM teNe joyuM ke eka vizALakAya hAthI lIlA karato-karato tenAM mukhamAM pravezI rahyo hato. svapna joIne te UThI. mahArAja zreNikane nivedana karatAM teNe kahyuM, 'prabho, A svapnanuM phaLa zuM haze ?' mahArAja zreNike svapnavidone bolAvIne svapnaphaLa jANavAnI jijJAsA vyakta karI. svapnavidoe kahyuM, 'rAjana, rANIe uttama svapna nihALyuM che. tenA phaLasvarUpa Apane arthalAbha thaze, putralAbha thaze; rAjyalAbha thaze ane bhogasAmagrInI prApti thaze.' rAjA ane rANI atyaMta prasanna thayAM. samaya pasAra thayo. mahArANIe garbha dhAraNa karyo. be mahinA vItI gayA. trIjo mahino cAlato hato. rANInA manamAM kalpanA jAgI. eka dohada pedA thayuM. akALe vAdaLo UmaTI AvyAM hoya tathA temAM krIDA karavAnI taka maLe evuM dohada utpanna thayuM. teNe vicAryuM ke, 'e mAtA-pitAne dhanya che ke je megha RtumAM, varasatA varasAdamAM, atra-taMtra viharIne AnaMda prApta kare che. jo huM paNa hAthI 8 para besIne jharamara-jharamara varasatA varasAdamAM jaMgalamAM vihAra karavAnuM mAruM dohada pUrNa karI zakI hota to kevuM sAruM !' rANIe A dohadanI carcA rAjA zreNika saMbodhita 3
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthe karI. te vakhate varSARtu nahotI. vAdaLa varasavAnI vAta atyaMta azakya hatI. rAjA ciMtita thaI UThayo. teNe potAnA mahAmAtya abhayakumArane samagra hakIkata kahI. mahAmAtya rAjA-rANIne AzvAsana ApIne dohadapUrtinI yojanA vicAravA lAgyA. abhayakumAre devatAnI ArAdhanA karavA mATe eka anuSThAnano AraMbha karyo. khaTTamanI tapasyA karIne, te maMtravizeSanI ArAdhanAmAM otaprota banyA. traNa divasa pUrA thayA. devatAe pratyakSa AvIne ArAdhanAnuM prayojana pUchayuM. abhayakumAre dhAriNInA manamAM utpanna akALa meghavarSAmAM bhramaNa karavAnI vAta rajU karI. devatAe kahyuM, "abhaya ! tame zraddhA rAkho. huM dohadapUrti karI daIza.' thoDoka samaya pasAra thayo. eka divasa acAnaka AkAzamAM vAdaLo UmaTI AvyAM. samagra AkAza meghAcchanna thaI gayuM. vIjaLIo camakavA lAgI. vAdaLonI bhayAnaka garjanAo thavA lAgI. varasAda varasavA lAgyo. varSARtuno AbhAsa thavA lAgyo. rANI dhAriNI potAnAM parivArajanothI parivRta thaIne, hAthI upara ArUDha thaIne vanakrIDA karavA mATe nIkaLI paDI. potAnI icchA anusAra krIDA saMpanna karIne te mahelamAM pAchI vaLI. tenuM dohada pUrNa thayuM. nava mAsa ane nava divasa vityA rANIe eka putraratnane janma Apyo. garbhakALamAM meghanuM dohada utpanna thavAne kAraNe navajAta zizunuM nAma meghakumAra rAkhavAmAM AvyuM. vaibhavapUrNa lAlana-pAlanathI vikasatA zizu meghakumAre ATha varSa pUrAM karIne navamAM varSamAM praveza karyo. mAtA-pitAe tene sarvakalA nipuNa banAvavAnA uddezathI kalAcArya pAse zikSaNa grahaNa karavA mATe mokalyo. te kramazaH boMtera kalAomAM pAraMgata thaI gayo. meghakumAre yauvanamAM praveza karyo. ATha suMdara rAjakanyAo sAthe tenuM pANigrahaNa thayuM. eka vakhata bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagaramAM padhAryA. meghakumAra jharukhAmAM beTho-beTho nagaranI zobhA nihALI rahyo hato. teNe joyuM to nagaranAM hajAro naranArI eka ja dizA tarapha jaI rahyAM hatAM. tenA manamAM jijJAsA jAgI. teNe potAnA paricArakone pUchyuM. paricArakoe bhagavAnanA samavasaraNanI vAta karI. saMbodhi - 4
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghakumAranuM mana bhagavAnanA samavasaraNa (sabhA)mAM upasthita thavA mATe utsuka thaI UThayuM. azva upara ArUDha thaIne te bhagavAnanA samavasaraNamAM gayo. bhagavAnanI amogha vANI sAMbhaLIne te atyaMta prasanna thayo. tenuM vairAgyabIja aMkurita thaI UThavyuM. pUrvasaMcita karmonI laghutA thakI tenA manamAM pravajyAnI bhAvanA utpanna thaI. te mahelamAM pAcho Avyo. teNe mAtA-pitAne kahyuM, 'huM pravajyA grahaNa karavA mATe utsuka chuM.' Avo vicAra sAMbhaLIne mahArANI dhAriNI AkuLa-vyAkuLa thaI UThI. te potAnA priya putrano viyoga icchatI nahotI. mAtA dhAriNI ane putra megha vacce dIrgha saMvAda cAlyo. mAtAe tene samajAvavAno khUba prayatna karyo. meghanuM mana mokSAbhimukha thaI cUkyuM hatuM. mAtAnI vAtono tenA para koI prabhAva na paDaco. teNe mAtAne saMsAranI asAratA tathA duHkhapracuratAthI avagata karI. mAtAe aMte kahyuM, 'he putra, tuM pravajita thavA icche che, amArA sauthI alaga thavA icche che to bhale, sukhethI pravajita thaI thaje. paraMtu, he vatsa ! amArI paNa eka vAta tuM mAna. ame tane amArI AMkhe eka vakhata rAjA svarUpe jovA icchIe chIe. tuM eka divasa mATe paNa rAjA banI jA. pachI tArI icchA mujaba karaje.' meghakumAre eka divasa mATe rAjA banavAnI vAtano svIkAra karyo. meghakumAranA rAjyAbhiSekanI taiyArIo zarU thaI. zubhamuhUrto rAjyAbhiSekanI vidhi saMpanna thaI. meghakumAra rAjA banI gayo. sau koIe tene vadhAmaNIo pAThavI. rAjyasaMpadA meghakumArane lobhAvI na zakI. eka divasa vItI gayo. meghakumAranI dIkSAnI taiyArIo thavA lAgI. Avazyaka upakaraNo lAvavAmAM AvyAM. parivAra ane nagarajanothI parivRta thaIne meghakumAra bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcyo. mAtA-pitAe bhagavAnane vinaMtI karatAM kahyuM, 'he deva, amAro A putra megha ApanAM caraNomAM pravarjita thavA icche che. te navanIta (mAkhaNa) jevo sukomaLa che. te bharapUra kAmabhogonI vacce uchera pAmyo che, chatAM kAmarajothI te jarA paNa spaSTa nathI, bhogomAM Asakta nathI. kAdavamAM utpanna thatuM paMkaja kAdavathI lipta nathI thatuM, e ja rIte A kumAra bhogavilAsathI nirlipta che. Apa tene Apano ziSya banAvIne amane kRtArtha karo.' saMbodhi 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAne meghane pravajita thavAnI AjJA ApI. meghakumAra potAnAM AbhUSaNo utAravA lAgyo. A dazya nihALIne mAtAnuM mana vihvaLa thaI UThaDyuM. te potAnA putrane eka akiMcana bhinna tarIke ghera-ghera bhikSA mATe bhaTakato jovA icchatI nahotI. tenuM mana AkraMda karavA lAgyuM. tenuM hRdaya cIrAvA lAgyuM, paraMtu... bhagavAna mahAvIre pote meghakumArane pravajita karyo, teno kezaloca karyo. bhagavAne svayaM tene sAdhucaryAnI jANakArI ApatAM kahyuM, 'he vatsa ! have tuM (apramAdapaNe) muni banI gayo che. have tArA jIvananI dizA badalAI gaI che. have tAre yatanApUrvaka cAlavAnuM che, yatanApUrvaka besavAnuM che, yatanApUrvaka sUvAnuM che, yatanApUrvaka UbhA rahevAnuM che, yatanApUrvaka bolavAnuM che ane yatanApUrvaka ja bhojana levAnuM che. A caryAmAM lezamAtra paNa pramAda na thavo joIe. yatanA saMyama che, mokSa che. ayatanA asaMyama che, baMdhana che.' prathama divasa pUrNa thayo. rAtri zarU thaI. vidhi anusAra tamAma zramaNone sUI javAnI jagA nizcita thaI. muni meghakumAra eka divasano dIkSita muni hato. tenuM zayanasthAna sauthI chelle hatuM. te sthAna daravAjAnI taddana najIka hatuM. zatAdhika muni svAdhyAya vagere mATe rAtre bahAra AvavA-javA lAgyA. keTalAka muni prasavaNa mATe bahAra gayA. te vakhate daravAjA pAse sUtelA muni meghakumAranI nidrA UDI gaI. sarvatra aMdhakAra vyApelo hato. kazuM ja spaSTa dekhAtuM nahotuM. bahAra jatAAvatA munionA paga-sparza thakI muni megha vicalita thaI UThayo. tenuM zarIra dhULanA rajakaNavALuM thayuM. teNe nidrA mATe khUba prayatno karyA, paraMtu tamAma prayatno vyartha rahyA. teNe vicAryuM ke, huM rAjakumAra hato. kevA sukhamAM huM ucharyo hato ! tamAma prakAranI suvidhAo mane upalabdha hatI. tamAma zramaNo mArI sAthe vAta karatA hatA, mAro Adara karatA hatA. mArI sAthe mIThI-mIThI vAto karatA ane mane vividha prakAranAM rahasyo samajAvatA hatA. Aje huM pravajita thayo chuM. temanA samudAyamAM joDAI gayo chuM. have koIpaNa zramaNa na to mArI sAthe vAtacIta kare che ke na to mArAM Adara-sanmAna kare che. teo sau mane Thokaro mArI rahyA che. huM nidrA paNa laI zakato nathI. AvA anapekSita muni-jIvana karatAM to huM gRhevAsamAM pAcho vaLI jAuM e ja sAruM kahevAze. tyAM mAro pUrvavat ThATha-mATha saMbodhita6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ haze. sUryodaya thatA. huM bhagavAna mahAvIrane jaNAvIne mArA ghera pAcho cAlyo jaIza." AvI mAnasika duvidhAnI jALamAM phasAyelA muni meghakumAranI rAta khUba lAMbI thaI gaI. jema-tema rAta vItI. sUryodaya thayo. muni meghakumAra, bhagavAna pAse pahoMcyo. vaMdana-namaskAra karIne maunapaNe besI gayo. ' bhagavAne tenI manaHsthitine pArakhatAM kahyuM, "he megha ! tuM eka rAtanAM ATalAM alpa kaSTothI vicalita thaIne ghera javAnI taiyArI karavA lAgyo?" muni megha bolyo, 'bhaMte ! Apa yathArtha kahI rahyA cho. mAruM mana vicalita thaI gayuM che.' bhagavAna atIndriya daSTA hatA. teo saghaLuM jANatA hatA. je banI cUkyuM che, je banI rahyuM che ane je banavAnuM che. temanuM jJAna nirAvaraNa hatuM, kAlAtIta ane kSetrAtIta hatuM. meghakumArane tenA pUrvabhavanuM vRttAMta jaNAvatAM bhagavAna bolyA, he megha ! sAMbhaLa, huM tArA pUrvabhavanuM vRttAMta tane kahI rahyo chuM. AjanA A rAjakumAranA bhavathI traNa janma pUrve tuM vaitADhaca parvatanI taLeTInA saghana jaMgalamAM hAthI svarUpe hato. tAruM nAma sumeruprabha hatuM. tuM yUthapati hato. tArA parivAramAM aneka hAthI ane aneka hAthiNIo hatAM. tuM AnaMdapUrvaka divaso pasAra karato hato. te sarvatra nirbhaya banIne pharato hato. eka vakhata grISmaRtuno samaya hato. jeTha mahino hato. baLabaLato tApa hato. ekAeka pracaMDa tophAna UmaTayuM ane vRkSonAM gharSaNathI jaMgalamAM dAvAnaLa prajaLI UThayo. cAre tarapha pazuo doDAdoDa karavA lAgyAM. tuM e vakhate vRddha thaI gayo hato. tAruM zarIra jarjarita hatuM. tAruM baLa kSINa thaI gayuM hatuM. samagra yUtha Ama-tema vera-vikhera thaI gayuM hatuM. huM ekalo paDI gayo hato. tarasa lAgavAne kAraNe te pANInI zodhamAM jaI rahyo hato. evAmAM teM eka sarovara joyuM. temAM pANI ochuM ane kIcaDa vadhu hato. pANI pIvAnI tRSNAthI tuM temAM pravezyo ane kIcaDamAM phasAI gayo. e vakhate eka yuvAna hAthIe tane joyo. tene pUrvavaranI smRti thaI. te krodhathI citkAra karato tArI najIka Avyo ane potAnA daMtazULa dvArA tArA upara prahAra karavA lAgyo. tuM zaktihIna hato, tethI pratikAra na karI zakyo. tane mRtaprAyaH karIne te saMbodhi 27
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuvAna hAthI atyaMta prasanna thayo. verano badalo laI zakavAnI prasannatAthI tenA AnaMdanI avadhi nahotI. ciMtAtura avasthAmAM tAruM mRtyu thayuM. tyAMthI tuM viMdhyAcaLa parvatanI taLeTImAM gaMgA nadInA dakSiNa kinAre pharIthI hAthI rUpe utpanna thayo. tuM yuvAna thayo. hastiyUthano svAmI banyo. tAruM yUtha atyaMta vizALa hatuM. eka vakhata teM dAvAnaLa joyo. tAruM mana ekAgra banyuM. tane pUrvabhavanI smRti thaI. dAvAgnithI utpanna kaSTa sAkSAta thaI gayAM. teM tArI surakSA mATe eka yojana bhUmine samatala banAvI dIdhI jethI dAvAnaLanI ApattithI bacI zakAya. eka vakhata acAnaka vanamAM Aga lAgI. tamAma vanya pazuo bhayabhita thaIne jIva bacAvavA mATe Ama-tema doDavA lAgyAM. tuM paNa tArA parivAra sahita surakSita maMDaLamAM pahoMcI gayo. anya paNa aneka vanya pazuo tyAM pahoMcI gayAM hatAM. tyAM agnino bhaya nahoto kAraNa ke tyAM ghAsa, vRkSo-latAo nahotAM. samagra medAna samatala hatuM. teM zarIrane khaMjavALavA mATe tAro eka paga UMco karyo. zarIra khaMjavALI rahyA pachI tuM tAro paga nIce mUkavA gayo. te ekAeka joyuM to tArA paganI nIce eka sasalo potAno jIva bacAvavA mATe AvIne besI gayo hato. paga mUkavAthI te mRtyu pAmaze evI AzaMkAthI teM tAro e paga UMco ja rAkhyo. evI sthitimAM eka divasa pasAra thayo. be divasa pasAra thayA. dAvAnaLa hajI zAMta thayo nahoto. trIjA divasano pUrvA paNa pasAra thayo. dhIme-dhIme Aga zAMta thaI. tamAma pazuo pota-potAnAM surakSita sthAne pAchAM vaLyAM. tAro hasti-parivAra paNa cAlyo gayo. te sasalo paNa doDI gayo. have teM tAro UMce rAkhelo paga nIce mUkavA prayatna karyo. paraMtu tAro paga akaDAI gayo hato. te nIce mUkI zakAyo nahIM. tAruM bhArekhama zarIra lathaDI paDayuM. traNa divasanAM bhUkha-tarasa tathA traNa paga upara ATalA lAMbA samaya sudhI UbhA rahevAne kAraNe tArI zakti kSINa thaI gaI hatI. tuM nIce DhaLI paDyo. e vakhate tAruM AyuSya so varSanuM hatuM. tuM tarata ja mRtyu pAmyo. tyAMthI tuM zreNikanA ghera putra tarIke pedA thayo. . 'pazunI e yonimAM tuM samyagdarzanathI samanvita nahoto, chatAM teM e vikarALa ane asAmAnya vedanAne samabhAvapUrvaka sahana karI hatI. e apUrva titikSA thakI tane manuSyajanma maLyo che. Aje tuM samyagdarzanasaMpanna muni che. Aje mAtra eka saMbodhi - 8
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja rAtamAM tuccha zArIrika kaSTothI tuM vicalita thaI gayo ? tuM ATalo badho adhIra banI gayo ? ghera pAchA javAnI manaHsthiti te karI lIdhI ? tuM tArA pUrvajanmanI smRti kara ane vicAra kara ke e kaSTonI tulanAmAM A kaSTo kevAM mAmUlI che ! kyAM meru ane kyAM rAI ?' ' meghanuM suSupta caitanya jAgI UThayuM. tenA manamAM eka navI cetanA doDavA lAgI. tenuM citta ekAgra banI gayuM. pUrvajanmanI smRti tAjI thaI ane tenI samakSa calacitranI jema atItanAM tamAma dazyo rajU thavA lAgyAM. temaNe samagra ghaTanAno sAkSAtkAra karyo. bhagavAna mahAvIre jevI vAta karI tevuM ja akSarazaH tAdazya thavA lAgyuM. pUrvajanmanI ghaTanAno sAkSAtkAra karIne te gadgada thaI UThayo. tenI saMvega bamaNo thaI gayo. AMkhomAMthI AnaMdanAM AMsu TapakavA lAgyAM. tenuM hRdaya haryAnvita thaI UThayuM. samagra zarIra romAMcita thaI gayuM. te tarata ja bhagavAnane vaMdanA-namaskAra karIne bolyo, 'bhagavan! AjathI be AMkho mArI potAnI raheze, bAkInuM samagra zarIra A nirgaLyo mATe samarpita raheze. bhaMte ! Ape mane punaH saMyamamAM sthira karyo che. Apa mane punaH saMyamajIvana pradAna karo ane kRtArtha karo." bhagavAne tene punaH saMyamamAM ArUDha karyo. have ninya megha municaryAnuM apramattabhAve pAlana karato-karato viharaNa karavA lAgyo. teNe pAMca samitio ane traNa gumio jIvanagata karI lIdhI. tamAma vezyAo AtmAbhimukha karIne te janapada vihAra karavA lAgyo. saMvega vadhato jato hato. teNe potAnI jAtane saMyama mATe samarpita karIne tapoyoganI sAdhanAmAM lIna karI dIdhuM. bhagavAna mahAvIranI anujJA prApta karIne teNe bhikSanI bAra pratimAonI kramazaH ArAdhanA karI. 'guNaratna saMvatsaranAmanA tapoyoga dvArA AtmAne bhAvita karato karato te eka vakhata rAjagRhanagaramAM pahoMcyo. tyAM guNazIla nAmanA udyAnamAM rokAyo. rAtre te dharmajAgaraNa karI rahyo hato. tenA manamAM eka vikalpa jAgyo. mAro tapoyoga sAnaMda cAlI rahyo che. mAruM samagra zarIra tapasyAthI kRza thaI cUkyuM che. mArAmAM hajI paNa thoDIka zakti bAkI che. jyAM saMbodhi9
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI utthAna, karma, baLa, vIrya ane puruSakAra-parAkrama vidyamAna che tyAM sudhI mAre saMyamamAM vizeSa parAkrama karavuM che. prAtaHkALa thatAM ja huM bhagavAna mahAvIranI anujJA meLavIne gaNadhara gautama vagere zramaNo tathA zramaNIo pAse kSamAyAcanA karIne vipula parvata upara dhIme-dhIme ArohaNa karI, tyAM pRthvI zilApaTTa upara prAyopagamana anazana svIkArI laIza." - prAtaHkALa thayo. te bhagavAna mahAvIra pAse gayo. vaMdanA-namaskAra karIne, hAtha joDI eka tarapha maunarUpe upAsanAmAM besI gayo. bhagavAne tenA mananI vAta abhivyakta karatAM kahyuM, "megha ! teM je vicAryuM che ema ja karavAnuM zreyaskara che. vilaMba na karIza.' meghe anazana svIkArI lIdhuM. aneka nirgaLyo aglAnabhAve temanI paricaryA karavA lAgyA. muni megha agiyAra aMga bhaNI cUkyo hato. tenA saMyamaparyAyanuM bAramuM varSa samApta thaI rahyuM hatuM. eka mAsanA anazana pUrA karIne muni meghakumAra mRtyu pAmyA. paricaryAmAM niyukata zramaNo tenAM pAtro-upakaraNo laIne bhagavAna pAse pahoMcyA ane bolyA, bhaMte! A pAtro-upakaraNo aNagAra meghanAM che. bhaMte! megha ahIMthI mRtyu pAmIne kyAM gayo che?" bhagavAne kahyuM, te ahIMthI mRtyu pAmIne vijaya nAmanA mahAvimAnamAM devarUpe utpanna thayo che. tenuM AyuSya tetrIsa sAgaranuM che. AyuSya samApta thatAM te mahAvidehamAM utpanna thaze ane tyAM samasta karmono kSaya karIne siddha, buddha ane mukta thaI jaze.' ----- muni dulahArAja saMbodhi 10
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvacana pra|gaitihAsika kALanI ghaTanA che. jaina dharmanA Adi tIrthaMkara bhagavAna RSabha A dharatI upara hatA. eka divasa temanA aThThANu putro bhegA maLIne AvyA. temaNe bhagavAnane vinaMtI karI, 'bharate amArA saunAM rAjaya chInavI lIdhAM che. ame amAruM rAjya pAchuM meLavavAnI AzAthI ApanA zaraNamAM AvyA chIe.' bhagavAne kahyuM, 'huM tamane e rAjya to pAchuM apAvI zakato nathI, paraMtu evuM rAjaya ApI zakuM chuM ke jene koI chInavI na zake.' putroe pUchyuM, 'te rAjaya kayuM che ?' bhagavAne kahyuM, 'te rAjaya che- AtmAnI upalabdhi. putroe pUchyuM, 'te zI rIte maLI zake ?' bhagavAne kahyuM, 'saMbugjhaha kiM na bujhraha, saMbohi khalu pecca dullahA / no ha vaNamaMti rAio, No sulabhaM puNarAvi jIvi.saMbodhi prApta karo. tame saMbodhi zA mATe prApta nathI karatA ? vItI gayelI rAta pAchI maLatI nathI. A manaSyabhava paNa vAraMvAra sulabha nathI.' Ama jaina dharmanI sAthe saMbodhino prAgaitihAsika saMbaMdha che. saMbodhi zuM che ? te che Atmamuktino mArga, e tamAma mArga ke je ApaNane AtmAnI saMpUrNa svAdhInatA tarapha saMbodhi ra 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ laI jAya che. te eka zabdamAM saMbodhi kahevAya che. bodhinA traNa prakAra che : jJAnabodhi, darzanabodhi, cAritrabodhi. traNa prakAranA buddha hoya che : jJAnabuddha, darzanabuddha, cAritrabuddha. jaina darzanano evo abhimata che ke ApaNe mAtra jJAna thakI Atmamukti pAmI zakatA nathI, mAtra darzana ane mAtra cAritra thakI paNa tene pAmI zakatA nathI. tenI prApti A traNeyanA samavAya thakI eTale ke avikala saMbodhi dvArA ja thaI zake che. jaina dharma vastutaH prAcIna dharma che. tenA bAvIsa tIrthaMkaro prAgaitihAsika kALamAM thayA che. pArzva ane mahAvIra aitihAsika vyakti che. jaina dharmanA mukhya siddhAMto A pramANe che - 1. AtmA che. 2. teno punarjanma thAya che. 3, te karmano kartA che. 4. te kRtakarmanAM phaLano bhoktA che. 5. baMdhana che ane tenAM kAraNo che. 6. mokSa che ane tenAM kAraNo che. jaina darzana anusAra mukta jIva ja paramAtmA hoya che. A siddhAMta mujaba pratyeka AtmAmAM paramAtmA banavAnI kSamatA che. kALa, svabhAva, puruSArtha vagereno ucita yoga maLe to AtmA paramAtmA banI jAya che, baMdhanathI mukta thaIne potAnA vizuddha rUpamAM te pragaTa thaI jAya che, jaina darzana AdithI aMta sudhI AdhyAtmika darzana che. tenuM samagra citra AtmakartRtvanI rekhAothI nirmita che. Izvara-kartRtvanI apekSAe AtmAkartRtva sAthe ApaNo nikaTano saMbaMdha che. ApaNe potAnA kartRtvane iSTa dizA tarapha saMbodhi 12
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vALI zakIe chIe, paraMtu tenA kartutvane ISTa dizA tarapha vALI zakatA nathI ke jeno ApaNI sAthe sIdho saMbaMdha na hoya. tethI jIvananA nirmANa ane vikAsamAM AtmakartutvanA siddhAMtano bahu moTo yoga che. "saMbodhi'mAM AdithI aMta sudhI enuM ja vyAvahArika saMkalana che. teno racanAkrama zrImad bhagavad gItA jevo che. yogIrAja kRSNanI jema tenA upadezaka tIrthakara bhagavAna mahAvIra che. "saMbodhi'no arjuna bhaMbhAsAra zreNikano putra muni meghakumAra che. tenI saMvAdAtmaka zailI zikSita ane alpazikSita sau koI mATe samAna upayogI banI raheze. saMbodhi zabda samyajJAna, samyagdarzana ane samyagyAritrane potAnI aMdara samAvIne rahelo che. samyagdarzana vagara jJAna ajJAna banI rahe che ane cAritranA abhAve jJAna tathA darzana niSkriya banI rahe che. Atmadarzana mATe A traNenuM samAna temaja aparihArya mahattva che. A dRSTine dhyAnamAM rAkhIne tenuM nAma saMbodhi' rAkhavAmAM AvyuM che. lekhake potAnI pratipAdana-paddhatimAM samaya anusAra keTaluM parivartana karI lIdhuM che, eno khyAla temanA agAunA ane vartamAna sAhityane jovAthI ja AvI jAya che. 'saMbodhi'nAM pada jayAM saraLa ane rocaka banI gayAM che, tyAM eTalI ja saphaLatApUrvaka teo UMDANamAM gayA che. temanI saraLatA ane maulikatAnuM eka kAraNa e paNa che ke teo bhagavAna mahAvIranI mULabhUta vANI upara AdhArita che. ghaNAM badhAM pA to anudita che paraMtu temanuM saMyojana sarvathA navIna zailI dharAve che. AzA che ke adhyAtmajijJAsu vyaktione A graMtha uttama AhAra pUro pADaze. mane gaurava che ke mArA sAdhusamudAye maulika sAhityasarjananI dizAmAM pragati karI che ane karI rahyo che. huM icchuM chuM ke lekhaka potAnAM sAdhanA, ciMtana ane abhivyaktimAM uttarottara saphaLa nIvaDe. -------------- gaNAdhipati tulasI. saMbodhi13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba sAdvAda ja to che, ke kazuM ja navuM nathI A banatuM ane kazuM ja jUnuM nathI thatuM. eka samaya evo { Ave che ke jyAre jUnuM navuM banI jAya che ane eka samaya evo Ave che ke jyAre navuM badhuM jUnuM banI jAya che. A graMtha na to navo che ke na to jUno che. jUno eTalA mATe nathI ke tenI bhASA ardhamAgadhI { nathI, bhagavAnanI bhASA temAM nathI. navo eTalA mATe nathI ke bhAvanA ane tattvajJAna mArAM potAnAM nathI. bhagavAne je kahyuM teno ja anuvAda che. puSponI surabhimAM mALInuM (mALA banAvanAranuM) [ potAnuM zuM hoya che ? tenA mATe to eTaluM ja paryApta che che ke te phUlonI pasaMdagI kare ane eka dorAmAM tene gUMthI de. saMtazrI tulasIe mane protsAhita karyo ane huM ekAeka mALI banavA mATe nIkaLI paDyo. mALInuM kArya sarvathA maulika nathI, tema sarvathA - sahaja paNa nathI. yojanA nirmANa karatAM ochI kaThina nathI hotI. ucita sthAna ane samaye yojita karavAnI daSTi sUkSma hovI joIe, pAradarzaka hovI { joIe. huM mArI daSTine sUkSma ke pAradarzaka mAnuM ke che. na mAnuM, e baMneya gauNa prazno che. mukhya vAta che eTalI che je ke eka nimitta maLyuM ane A graMthanuM praNayana thaI gayuM. aneka lokoe kahyuM- eka svAdhyAya graMthanI 1 apekSA che, je na to bahu moTo hoya ke na to bahu 1 nAno hoya; jemAM jIvananI vyAkhyAhoya, jIvananuM ne darzana hoya. huM svayaM anubhavato hato ke jaina saMbodhi . 14
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - paraMparAnA AdhunikakALamAM tattvajJAnanA adhyayana tarapha jeTaluM dhyAna che, eTaluM jIvanadarzana tarapha nathI. tenuM pariNAma jeTaluM maLavuM joIe eTaluM iSTa nathI maLatuM jIvananA zuddhIkaraNa mATe Agraha nathI hoto, evA saMjogomAM tatvajJAnano Agraha kyAreka durAgrahanuM rUpa dhAraNa karI le che. anAgraha syAdvAdano mULa maMtra che, paraMtu jIvananA zuddhIkaraNa vagara teno vikAsa thato nathI. jeTalA vikAra che te tamAma mohanI pariNati che. daSTimohathI darzana vikRta bane che ane cAritramohathI AcAra vikRta bane che. daSTino vikAra TakI rahe evA saMjogomAM tattvajJAna Ave toya zuM ane na Ave toya zuM? tethI bhagavAne kahyuM, 'daSTi samyaka hoya (moha kSINa hoya) to jJAna samyapha hoya che, daSTi samyapha na hoya (moha kSINa na hoya) to jJAna paNa samyak nathI hotuM. sArAMza e che ke jJAnanA AlokamAM daSTi samyapha nathI hotI, daSTinA AlokamAM jJAna samyak hoya che." saMkSepamAM A graMthanuM pratipAdana ATaluM ja che. vistAra daSTie tenA 16 adhyAya che ane 786 zloka che. AcArAMga, sUtraptAMga, sthAnAMga, bhagavatI, jJAtAdharma kathA, upAsaka dazA, prazna vyAkaraNa, dazAzruta skaMdha vagere AgamomAMthI sAra saMgrahita karIne meM tenuM praNayana kara che. gItAdarzanamAM IzvarArpaNano je mahimA che, e ja mahimA jaina darzanamAM AtmArpaNano che. jaina daSTi mujaba AtmA ja paramAtmA ke Izvara che. tamAma AtmavAdI darzanomAM dhyeyanI samAnatA che. mokSa ke paramAtma padamAM caraNa pariNati AtmavAdanuM carama lakSya che. sAdhanonA vistAramAM jaina darzana samatAne sarvopari sthAna Ape che. saMyama, ahiMsA, satya vagere tenA ja aMga-upAMga che. "gItA"no arjuna kurukSetranA samarAMgaNamAM glAni anubhave che, to "saMbodhi'no meghakumAra sAdhanAnI samarabhUmimAM glAni anubhave che. "gItA'nA gAyaka yogIrAja zrIkRSaga che ane saMbodhinA gAyaka bhagavAna mahAvIra che. arjunanuM pauruSa kRSNano upadeza sAMbhaLIne jAgI UryuM to mahAvIranI vANI sAMbhaLIne meghakumArano AtmA caitanyathI jhaLahaLI UThaDyo. dIvAthI dIvo pragaTa che. ekano prakAza bIjAne prakAzita kare che. megha je prakAza pAmyo, e ja prakAza ahIM vyApaka svarUpe che. kyAreka-kyAreka jyotino eka kaNa paNa jIvanane jyotirmaya banAvI de che. saMbodhi - 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMthano anuvAda sahaja, saraLa ane saMkSipta che. bhagavAnanI daSTikoNa atyaMta sahaja che, paraMtu je jeTaluM sahaja hoya che te eTaluM ja gahana banI rahe che. A UMDANa tenuM sahaja rUpa che, taranArane bhale te asahaja lAge. UMDANa mApavA mATe vizad vyAkhyAnI apekSA che. huM saraLa saMskRta lakhavAno abhyAsI nathI, paraMtu tene bhASA-sAralya upara gaNAdhipatie mane sAzcarya AzIrvAda ApyA, tene huM mArA jIvananI saphaLatAno prakAzastaMbha samajuM chuM. tenA ATha adhyAya meM AcArya zrI tulasI (vartamAnamAM sva. gaNAdhipati)nI muMbaI yAtrA (I.sa.1953-54) daramyAna lakhyA hatA ane bAkInA ATha adhyAya kalakattA yAtrA daramyAna (I.sa.1959-60) lakhyA hatA. Ama be bhavya yAtrAonA AlokamAM tenI racanA thaI che. A graMthamAM meM ekAda be vakhata saMzodhana parivardhana karyuM che. gata varSe gaNAdhipati zrI tulasInI nizrAmAM aneka vijJa saMtonI sAmUhika pariSadamAM A graMthanuM pArAyaNa thayuM ane tyAre atra-tatra navA nirmita 83 zloko temAM umeryA vartamAnamAM A graMtha potAnA 786 zlokomAM samagra jaina darzanane samAvI rahyo che. bhagavAnanI vANImAMthI meM je meLavyuM, tene bhagavAnanI bhAvanAmAM ja prastuta karIne huM mane saubhAgyazALI samajuM chuM. -------aa AcArya mahAprajJa saMbodhi - 16
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa anaMta che. satya anaMta che. satyanA sAkSAtkArano prayAsa anaMtakALathI cAlI rahyo che. anaMta vyaktioe satyane zodhyuM ane T. meLavyuM. anaMta vyaktio tene zodhaze ane pAmaze. agaNita vyaktio tene zodhI rahI che, keTalIka vyakitao tene pAmI rahI che ane keTalIka vyaktio bhaTakI rahI che. anaMta atIta, anaMta bhaviSya ane kSaNika vartamAnanI A amara kathA che. | satya anaMta che tethI te amara che. kahe che ke satya sudhI pahoMcavAnA anaMta mArgo che.. nA, e sAcuM nathI. satya eka che ane tenI upalabdhino mArga paNa eka ja che. e mArga che. "saMbodhi'. mahAvIre kahyuM, "saMbujhaha, kiM na ) bujhaha ' ' sabuddha bano. zA mATe bodhine prApta karatA nathI ?" "saMbohi khalu pecca dulahA'- saMbodhino avasara prApta che. teno upayoga karo. AgaLa saMbodhi ! durlabha che. asti-nAsti, amaratva-mRtyu, jJAna- I ajJAna, sthiti-gati, kriyA-akriyA, saMbodhi - 17 sara karI sarakAra nI sarakAra para AkarA karavA lAgI che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhruva-pariNAmI vagere vaMdvomAM phasAzo nahIM. A kaMdonA dhummasane vidIrNa karo. samagra aMtaHkaraNa jhagamagI UThaze. svayaMne jANo. svayaM anaMta che. je anaMtane jANe che te anaMta banI jAya che. saMbodhi" anaMtanA yAtrApathano mArgadIpaka che. tene peTAvavAno nathI hoto, te pradIpta ja rahe che. tene banAvavAmAM nathI Avato, te svayaMbhU che. te na nirmAtA che ke na nirmiti che. te na kartA che ke na kRti che. te na bhraSTA che ke na sRSTi che. te mAtra che, te che mAtra asti'. mahApranse kahyuM, ApaNe je pAmavA IcchIe chIe te ApaNI pAse che. bahArathI ApaNe kazuM ja levAnuM nathI. ApaNe khAlI thaI javAnuM che. saMbodhi'nuM saMgAna khAlI thavAnuM zIkhave che, vijAtIyano uccheda karavAnuM zIkhave che. khAlI thatAM ja sattA anAvRtta thaI jAya che. te anaMta che, te anirvacanIya che. saMbodhi' samyagdarzana, samyajJAna ane samyagvAritrano dizAbodha che. te gati paNa che ane gaMtavya paNa che. te sAdhana paNa che ane siddhi paNa che. te pUrNatA paNa che ane ritatA paNa che. saMbodhi" apratibaddha hoya che. je apratibaddha che e ja anaMta che. . e zabda ane vAdanI pele pAranI sthiti che ke jyAM saghaLA zabdo nisAra ane vAda niprANa banI rahe te azabda ane avAda che. tethI anaMta che. saMbodhi 218
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAprajJa svayaM saMbuddha che. temaNe saMbodhine svayaM jIvI che ane Aje paNa jIvI rahyA che. kahevAya che ke mahAvIrane jANavA hoya to mahAvIra banIne jANo. mahAvIra jevI rIte cAlatA hatA tevI rIte cAlo, jevI rIte besatA hatA tevI rIte beso, jevI rIte bolatA hatA tevI rIte bolo, jevI rIte khAtA hatA tevI rIte khAo, jevI rIte sUtA hatA tevI rIte sUo, jevI rIte dhyAna karatA hatA tevI rIte dhyAna karo- Ama karavuM e ja mahAvIrane jANavuM che. Ama karavuM e ja mahAvIra banavuM che e ja UrdhvarohaNa che, cetanAnuM sAkSAtkaraNa che. meM yatkiMcita prayAsa karyo ane mahAvIra banavAnI dizA spaSTa thaI gaI. mahAprajJe A rahasyodghATana karyuM. meM paNa e ja samajyuM che. e ja ekamAtra kArya che ApaNA mATe karaNIya. je A dizAmAM prasthita che, huM temane zata zata pramAma karuM chuM. 'saMbodhi'ne vyAkhyAbaddha karavAnuM kaThina che, paraMtu tene jIvavAnuM kaThinatama che. kaThinatama tyAM sudhI ke jyAM sudhI tene jIvavAmAM na Ave. ApaNe tene jIvavAnuM zarU karIe to te sahaja, saraLa banI rahe che evo mAro potAno anubhava che. na A 'saMbodhi'nA saMgAna dvArA pratyeka vyaktinA hRdayanI bArI khUlaze ane tyAre e AdhyAtmika saMgItanI saragama thakI saMbodhi kalpAyita nahIM, jIvaMta banIne jIvanane anarAdhAra AnaMdamAM nimagna karI deze. muni dulaharAja saMbodhi H 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra Sou - rohita zAha 63 ttama graMthanA anuvAda-saMpAdananuM kArya e sadbhAgya che. evuM sadbhAgya AcArya mahAprajJajIe mane aneka vakhata bakSya che. 'saMbodhi' mArA e sadbhAgyanuM zikhara che. hindudharma ane jaina dharma saiddhAMtika rIte taddana bhinna che, chatAM te banne dharmanI kathAo vacce ghaNuM sAmya jovA maLe che. khAsa karIne bhagavAna kRSNa ane tIrthaMkara mahAvIranA jIvananI ghaTanAomAM, tIrthaMkara mahAvIre potAnA jamaNA paganA aMguThA vaDe merU parvatane DolAvyo hato, bhagavAna kRSNe TacalI AMgaLIe govardhana parvata UMcakayo hato. tIrthaMkara mahAvIra nirbhaya-abhaya hatA. bALapaNamAM mitro sAthe ramatA hatA tyAre ekAeka AvI caDelA nAgane temaNe pakaDI lIdho hato, tathA mahAviSadhara caMDakauzika nAgane ugAryo hato. bhagavAna kRSNe kAliMdI (yamunA) nadImAM rahetA nAgane nAthyo hato. tIrthaMkara mahAvIre caMdanabALAno uddhAra karyo hato. bhagavAna kRSNe kubjAno uddhAra karyo hato. tIrthaMkara mahAvIre muni meghakumAranI avaDhava dUra karI hatI, bhagavAna kRSNe arjunanI avaDhava dUra karI hatI. AvA aneka prasaMgomAM sAmya jovA maLe che. Ama chatAM mahAvIra saMyamamArganA puraskartA rahyA che, jayAre kRSNanA vyaktitvamAM rasikatA anubhavAya che. bannemAM apramAda to kendramAM ja che. bannenAM mArga alaga hovA chatAM, potapotAnI rIte baMne sAcA che. rasikatA vagarano saMyama ane saMyama vagaranI rasikatA ubhaya apUrNa ja gaNAya ne ? bhagavAna kRSNe mahAbhAratanA saMgrAma vakhate arjunanA praznonA uttara rUpe je bodha Apyo, te bhagavad gItA tarIke oLakhAyo. tIrthaMkara mahAvIre saMbodhi . 20 For Frivate & Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ja kAna pakaDayA ,nuM + - + ra aa # 1 muni meghakumAranA saMkalpa-vikalpanI avaDhava vakhate je jJAna ApyuM te "saMbodhi tarIke oLakhAyuM. saMbodhi'nA kula 786 zlokamAM samyak jJAna, darzana ane cAritranI vistRta samaja che, ane eka rIte jaina darzanano sAra paNa e ja che. gItAno upadeza mAtrA hinduo mATe nathI tema "saMbodhi"nuM jJAna mAtra jeno mATe ja nathI. koIpaNa dharmanI vyakti, koIpaNa yugamAM A banne graMthonA bodha-jJAnane AcaraNamAM utArIne AtmakalyANa karI zake che. - AcArya mahAprajJa evA adhyAtma-manISI che ke jeo itihAsamAM vartamAnane ane vartamAnamAM ItihAsane samAvIne, bhaviSyanI keDI kaMDAre che. emanI zailI emanA vyApaka abhyAsa, gahana ciMtana ane pAradarzaka cAritramAMthI svayaM pragaTI rahe che. tattvanI utkRSTa sAmagrIne teo sahaja, saraLa ane lokabhogya zailImAM prastuta karI de che. teo jeTalo Adara adhyAtmano kare che, eTalo ja viveka vijJAna pratye paNa dAkhave che. svastha ane taTastha vicAra eTale ja AcArya mahAprajJa ! "anekAnta bhAratI prakAzana'nA saMsthApaka/ nirdezaka zrI zubhakaraNajI surANA gujarAtI jijJAsuo mATe je puraSArtha karI rahyA che, je niSThA dAkhavI rahyA che, te zabdomAM vyakta karavAnuM mAre mana to muzkela che ja. temanI vatsala lAgaNIno huM RNI chuM. pAlitANAnivAsI zrI veNIbhAI pI. dozI adhyAtma sAhityanA abhyAsu che ane potAnAM svajanone paNa avAra-navAra adhyAtma sAhityanI rasalahANa karAvatA rahe che. anekAnta bhAratI prakAzana dvArA prakAzita keTalAka aNamola graMtho jijJAsu bhAvako sudhI pahoMcADavAnI lAgaNI teo satata dAkhavatA rahe che. saMbodhi' graMtha mATe paNa temanA taraphathI maLelo sahayoga smaraNIya banI raheze. temanI adhyAtmasAhityaprItine huM hRdayapUrvaka biradAvuM chuM. pratyeka graMthanA prakAzana pachI, bhAvakonA pratibhAvonI amane tIvra pratIkSA rahe che. Apano kImatI pratibhAva amane mArgadarzana Apaze tathA protsAhana paNa pUruM pADaze. makarasaMkrAnti, 99 anekAnta' DI-11, ramaNakalA epArTamenTa, saMghavI hAIskUla relave krosiMga pAse, nAraNapurA, amadAvAda-380013. phonaH 7473207 saMbodhita, 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.] (sthirIkaraNa suikha-duHkha mImAMsA (AtmakartutvavAda 4. ) (sahajAnaMda mImAMsA (mokSa-sAdhana-mImAMsA l l l l l l l ln ln ln (kriyAkriyAvAda (AjJAvAda ] [baMdha-mokSavAda 0000000000 00 00 00 iimathyA-samyajJAna-mImAMsA 10) (saMvatacarcA (AtmamUlaka dharma-pratipAdano nziya-heya-upAdeya. siAdhya-sAdhana saMjJAna gRhastha dharma prabodhana gRihIdharmacaryA (16mana prasAda mana:prasAda ) = For pic d mase Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA nAma che che. jo, E para kAraka kapha * * : .: :: ' kare. dareka prazna e huM AcArya mahApraphaTA . .
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthasaujanya pUjya mAtuzrI sva. kAnIdevI budhamalajI bacchAvatanI puNyasmRtimAM hajArImala bachAvata parivAra amadAvAda pUjya sva pitAzrI bhaMvaralAlajI surANAnI puNyasmRtimAM mesarsa nirmalakumAra jaina 94, hIrAbhAI mArkeTa, divAna ballubhAI mArga, amadAvAda-380022. phona: 5465015. - - - - - - - - - - anekAnta bhAratI prakAzana (pena) - "zrI mIThAlAla poravAla [ siMgala TrAnsaporTa korporezana ] zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA [ arUNA prosesarsa prA. li. ].
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-1 sthirIkaraNa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta 00 00.00 00. 00.0 Amukha bhagavAna mahAvIra rAjagRhamAM padhAryA. pariSada vaMdanA mATe pahoMcI. bhagavAne pravacana ApyuM. saue sAMbhaLyuM. samrATa zreNikano putra meghakumAra samavasaraNamAM upasthita hato. teNe mAtra sAMbhaLyuM ja nahIM, paraMtu pravacanane hRdayaMgama karI lIdhuM. tenA aMtarmanamAM vairAgyano aMkura phUTyo. mAtA-pitAnI anumati lIdhI ane bhagavAna pAse dIkSita thayo. te zramaNa banyo. dIkSAnI prathama rAtre je kAMI banyuM tenAthI te vicalita thaI UThyo. te vicalanane dUra karavA mATe bhagavAne atIndriya zailIno prayoga karyo. tene pUrvajanmanI smRtino maMtra ApI dIdho. AvA prasaMgo vakhate bhagavAna A zailInA vizeSa upayoga karatA hatA te zailI A prasaMgamAM paNa khUba sArthaka banI. meghakumAranI saMbodhi dRDha thaI gaI. AdinAtha bhagavAna RSabhe potAnA aThThANuM putrone saMbodhino upadeza Apyo hato. sambujjhaha kiM na bujjhaha saMbohi khalu pecca dullahA / teo saMbuddha thaI gayA. meghakumAranI ghaTanA e ja saMbodhinI punarAvRtti jevI mAlUma paDe che. te --
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ stharIkaraNa 1. aiM OM svarbhUrbhuvastrayyAstrAtA tIrthaMkaro mahAn / vardhamAno vardhamAno, jJAna-tana-sampavA IT ahiMsAmAcaran dharma, sahamAnaH parISahAn / vIra ityAkhyayA khyAtaH, parAn sattvAnapIDayan / / ahiMsAtIrthamAsthApya, tArayan janamaNDalam / caran grAmamanugrAmaM, rAjagRhamupeyivAn / / (trivizeSaF) trilokInA trAtA mahAna tIrthaMkara vardhamAna ahiMsAtIrthanI sthApanA karIne lokono uddhAra karatA karatA eka gAmathI bIje gAma vihAra karatA rAjagRha padhAryA. teo jJAna ane darzananI saMpadA thakI vardhamAna banI rahyA hatA. temano AcAra ahiMsAdharmano hato. teo koIpaNa prANIne pIDita karatA nahotA ane ahiMsAnA anupAlana mATe parISaho sahana karatA hatA, tethI teo 'vIra' tarIke prakhyAta thayA. (1, 2, 3) 4. nAnIsaMtAsaMtI, tApImUnatiH | tamAjagmurjanA bhUyaH, sucirAM zAMtimicchavaH / / je vibhinna prakAranA zArIrika, mAnasika ane bhAvAtmaka saMtApothI saMtapta hatA, tenuM umUlana karavA icchatA hatA, cirazAMtinA teo icchuka hatA, te loko moTI saMkhyAmAM bhagavAnanI pAse pahoMcyA. (4) 1. OM -A maMgalamaya bIjamaMtra che. 2. svarga, bhUmi ane rasAtala saMbodhi - ra9
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja zreNikano putra 'megha' bhagavAna pAse pahoMcyo tenAM karma ane Azrava alpa hatAM. te bhavya (mokSagAmI) hato. teNe bhagavAnanI vANI sAMbhaLI, virakta banyo ane potAnAM mAtApitAnI svIkRti laIne dIkSita thaI gayo. (5) 6. kaThoro bhUtalasparzaH, sthAnaM nirgranthasaMkulam / madhyemArgaM zayAnasya, vikSepaM ninyaturmanaH / / prathama rAtrInI ghaTanA che. traNa bAbatoe tenA manane caMcaLa banAvI mUkyuM bhUmino sparza kaThora hato. pahelI vAta bIjI vAta te jagAe ghaNI moTI saMkhyAmAM nirprantho hatA. trIjI vAta te mArganI vacce sUI rahyo hato. AvatA-jatA nirpranthonA sparza thakI tenI nidrAmAM avarodha pedA thato hato. (6) zreNikasyAtmajo megho, bhavyAtmAlparajomalaH / zrutvA bhagavato bhASAM, virakto dIkSitaH kramAt / / -- - 8. - 7. triyAmA zatayAmA'bhUt, nAnAsaMkalpazAlinaH / nispRhatvaM munInAM taM pratikSaNamapIDayat / / " tenA manamAM jAta-bhAtanA saMkalpo utpanna thavA lAgyA. tene mATe te triyAmA-traNa praharanI rAta zatayAmA-ekaso prahara jeTalI dIrgha banI gaI. khAsa karIne sAdhuono niHspRhabhAva tene hara kSaNe DhaMDhoLavA lAgyo. (7) 6. cira pratIkSita sUryanuM prathama kiraNa pragaTyuM. te asthira vicAro sahita bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcyo. (8) ciraM pratIkSito razmiH, raverudayamAsadat / mahAvIrasya sAnnidhyamabhajat so'pi caJcalaH / / vidhAya vandanAM namraH, vidadhat paryupAsanAm / vinayAvanatastasthau, vivakSurapi maunabhAk / / For saMbodhi 6 30se Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ te vinayAvanata thaIne bhagavAnane vaMdanA karI temanI papAsanAmAM (samIpe) besI gayo. te bolavA icchato hato, chatAM saMkocane kAraNe mauna rahyo. (9) 20. kromata muvInuM pra6, megha ! vairAyavanapa | iyatA svalpakaSTena, kAtarastvamiyAnabhUH / / bhagavAne mRdu svaramAM kahyuM, megha ! tuM virakta hovAM chatAM ATalA nAnakaDA kaSTathI ATalo badho adhIra kema thaI gayo ? (10) 11. pazya stimitayA dRSTyA, kaSTaM tatpaurvadehikam / asamyaktvadazAyAJca, vatsa ! soDhaM tvayA hi yat / / vatsa ! tuM tArA manane ekAgra kara ane sthira-zAMta dRSTithI tArA pUrvajanmanAM kaSTa nihALa. te vakhate tuM samyagdaSTi nahoto, chatAM te apAra kaSTo sahana karyA hatAM. (11) meghaH prAha 12. kathaM mayA'tha kiM kaSTaM, svIkRtaM brUhi tat prabho ! na smarAmi na jAnAmItyasmi borbu samutsukaH / / megha bolyo, prabhu meM kevAM kaSTo sahyAM ane kevI rIte sahyAM, te na to mane yAda che ke na to tenA viSe huM kAMI jANuM chuM. prabhu ! huM te jANavA Atura chuM, Apa mane te jaNAvo. (12) bhagavAn prAha 13. bhagavAn prAha satyodyaM, ghaTanA paurvadehikI / jAtismRtiM vinA vatsa ! borbu zakyA na jantubhiH / / bhagavAne kahyuM, vatsa! tuM sAcuM kahe che. jAti-smRti vagara koIpaNa jIva pUrvajanmanI ghaTanA jANI zakato nathI. (13) 14. IhApohaM tathaikAgrayaM, vinA sA naiva jAyate / saMsmarI: bdhitA pUtA, praduHJrya prayatnatiH | - 1: pUrvajanmanI smRti karAvanAruM jJAna. saMbodhi 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ IhA, apoha ane mananI ekAgratA vagara jAti-smRti jJAna utpanna thatuM nathI. je saMskAra UMDANapUrvaka saMcita hoya che, te UMDA prayatno dvArA ja pragaTa thatA hoya che. (14) 15. meruprabhA'bhidho hastI, tvamAsIH pUrvajanmani / vindhyasyopatyakAcArI, vihArI svecchayA vane / / megha ! tuM pUrvajanmamAM "meruprabha" nAmano hAthI hato. te viMdhya parvatanI taLeTImAM AvelA vanamAM svacchaMdatApUrvaka vihAra karato hato. (15) 16. vyadhA bhayAd vanavahneH, maNDalaM yojanapramam / labdhapUrvAnubhUtistvaM, dIrghakAlikasaMjJitaH / / te vakhate tuM samanaska hato. tene pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. te dAvAnaLathI bacavA mATe cAra koSa jeTalI jagA taiyAra karI. (16) 27. ghIsI 3tpATitAH sarve, natA vRkSA gurma: | ___ akArIbhaiH saptazataiH, sthalaM hastatalopamam / / te sAtaso hAthIono sahayoga laIne badhuM ghAsa, DALIo, vRkSo ane nAnakaDA choDavAo ukhADI nAkhyA ane te jagAne hatheLI jevI sApha karI dIdhI. (17) 18. ekadA vahnirudbhUta, AraNyA pazavastadA / nirvairAH prAvistitra, hiMsrAstaditare tathA / / eka vakhata tyAM dAvAnaLa prajaLyo. te vakhate jaMgalanAM hiMsaka ane ahiMsaka - tamAma pazuo parasparanAM verajhera bhUlIne te jagAmAM pravezI gayAM. (18) 19. yathaikasmin bile zAntA, nivasanti pipIlikAH / avAtsuH sakalAstatra, tathA vahnerbhayadrutAH / / 1. dIrghakAlikasaMza-samanaska, manavALuM. 2. bhayAnaka jaMgalI jAnavara 3. haraNa vagere zAMta pazuo. saMbodhi , 32
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI rIte ekaja daramAM asaMkhya kIDIo zAMtithI rahe che, e 4 rIte dAvAnaLathI bhayagrasta banelAM pazuo zAMtarUpe te sthaLamAM rahevA lAgyAM. (19) 20. maNDalaM svalpakAlena, jAtaM jantusamAkulam / vitastimAtramapyAsIt, na sthAnaM riktamadbhutam / / thoDA samayamAM te jagA vanya pazuothI khIcokhIca bharAI gaI. e AzcaryanI vAta hatI ke tyAM tasubhAra paNa jagA khAlI rahI nahotI. (20) 21. vidhAtuM pAtravRtti, tvayA pAra vaizrvitaH / sthAnaM riktaM samAlokya, zazakastatra saMsthitaH / / teM tArA zarIrane khaMjavALavA mATe tAro eka paga UMco karyo. tArA te paganI nIcenI jagA khAlI joIne tyAM eka sasaluM AvIne besI gayuM. (21) 22. 3 kRtvA kaNDUyanaM pAdaM, dadhatA bhUtale punaH / zazako nimnago'loki, tvayA tattvaM vijAnatA / / 22. tavAnumpinA taMtra, na hata: svAvaso mA / iti cintayatA pAdaH, tvayA saMdhArito'ntarA / / (yum) khaMjavALyA pachI jyAre tuM tAro paga pAcho nIce mUkavA gayo tyAre te tyAM paganI khAlI jagAmAM sasalAne beTheluM joyuM. tuM tattvane jANato hato. (22) tArA cittamAM anukaMpA-ahiMsAno bhAva jAgyo. 'sasaluM mArA paga nIce kacaDAI na jAya'- ema vicArIne teM tArA pagane UMco ja rAkhyo (jamIna upara na mUkyo). (23) 24. zumenAvyavasAyena, sezyayA 6 vizuddhayA / saMsAraH svalpatAM nIto, manuSyAyustvayArjitam / / saMbodhi ra 33
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha adhyavasAya ane vizuddha laDyA (bhAva) dvArA te saMsArabhramaNa - janmamaraNanI saMkhyA sImita karI dIdhI ane manuSyanA AyuSyanuM arjana karyuM. (24) 25. sArddhadvayadinenA'tha, davaH svayaM zamaM gataH / nidhUmaM jAtamAkAzaM, abhayA jantavo'bhavan / / aDhI divasa pachI dAvAnaLa Apa meLe zAMta thayo. AkAza nirdhama banI gayuM tathA pelAM vanya pazuo nirbhaya banI gayAM. (25) 26. svacchandaM gahane zAnte, vijahuH pazavastadA / palAyitaH zazako'pi, riktaM sthAnaM tvayekSitam / / pachI vanya pazuo te zAMta jaMgalamAM svataMtratApUrvaka haravApharavA lAgyAM. peluM sasaluM paNa tyAMthI cAlyuM gayuM. te pelI jagA khAlI joI. (26) ra7. pAvaM catuM punarmukhI, saddhidatinAktaram | __stambhIbhUtaM jaDIbhUtaM, tvayA prayatitaM tadA / / te aDhI divasa pachI thAMbhalAnI jema akkaDa banI gayelA tArA niSkriya pagane pharIthI jamIna upara mUkavAno prayatna karyo. (27) ra8. dhUtAya sudhAkSAma:, varasI gaMvira: | pAdanyAse na zakto'bhUH, bhUtale patitaH svayam / / tAruM zarIra atyaMta bhArekhama hatuM. tuM bhUkhane kAraNe durbaLa ane ghaDapaNane kAraNe jarjarIta hato. tethI tuM tArA pagane pharIthI jamIna upara mUkavAmAM samartha rahI zakyo nahoto. tuM lathaDiyAM khAIne jamIna upara DhaLI paDyo. (28) ra6. viputA venotI, porA potamonvatI | sahitvA samavRttistAM, tatra yAvad dinatrayam / / 1. cetanAnI sUkSma pariNati saMbodhi 34
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ te vakhate tane vipula, ghora, ghoratama ane bhAre vedanA thaI. traNa divasa sudhI te e badhuM samabhAvapUrvaka sahana karyuM. (29) 30. mayurane pUcitvA, nAtattva ejiMgaH | ahiMsA sAdhitA sattve, kaSTe ca samatA zritA / / te jIvo pratye ahiMsAnI sAdhanA karI ane kaSTamAM samabhAva jALavyo. aMte AyuSya samApta karIne tuM zreNikarAjAnA putra tarIke pedA thayo. (30) 31. avazA vedayantyeke, kaSTamarjitamAtmanA / vilapanto viSIdantaH, samabhAvaH sudurlabhaH / / keTalAka loko zarUAtamAM kaSTa-karmanuM arjana kare che ane pachI tene vivaza thaIne bhogave che. tenA vedanakALamAM vilApa ane vizAda kare che, kAraNake samabhAva sahu koIne mATe sulabha nathI hoto. (31) 32. udIrNAM vedanAM yazca, sahate samabhAvataH / nirna kutte , 3HaaN madI5tnam | je vyakti karmanA udayathI utpanna thayelI vedanAne samabhAvapUrvaka sahana kare che, tene khUba nirjarA thAya che kAraNake zarIramAM utpanna thayelA kaSTane sahana karavuM te mahAna pariNAmanuM kAraNa che. (32) 32. madhyavasvI tA che, nADakavo vatsa! tAH | samyaktvI saMyamIdAnIM, klIvo'bhUH svalpavedane / vatsa! te samaye hAthInA bhavamAM tuM samyagdaSTi nahoto, chatAM kaSTa sahana karavAmAM tuM kAyara banyo nahoto. atyAre tuM samyagdaSTi ane saMyamI che, chatAM ATalA nAnakaDA kaSTathI tuM udvigna-satvahIna kema banI gayo ? (33) rU4. munInA jayasaMparzamitAnAzamatrataH | adhIro mAmupetosi, sadyo gantuM punargRham / / saMbodhi 35
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuonAM zarIrano sparza thavAthI rAtre tArI nidrA naSTa thaI gaI. ATalI ja vAtamAM tuM adhIra thaIne ghera pAcho javA mATe ekAeka mArI pAse doDI Avyo che ? (34) 35. nAhaM gantuM samarthosmi, muktimArgaM suduzcaram / yatra kaSTAni sahyAni, nAnArUpANi santatam / / 36. sarve svArthavazA ete, munayo'nyaM na jAnate / bhImaH suduzcaro ghoro, nirgranthAnAM tapovidhiH / / 37. yujoDavaM vibhiprAyaH, modabhUtaM vijJAnataH | re mughA nA to, nAnAevu zete | te ema vicAryuM ke muktino mArga duSkara che. te mArge janArane satata vividha prakAranAM kaSTo sahana karavo paDe che. huM e mArga upara cAlavA mATe samartha nathI. (35) A tamAma sAdhuo svArthI che, teo bIjAnI ciMtA karatA nathI. nircanthonI tapasyA karavAnI vidhi khUba bhayaMkara, duSkara ane ghora che. (36) mohanA mULane jANanAra vyakti mATe zuM Ama vicAravuM ucita che? zuM tuM jANato nathI ke zarIra pratye Asakti rAkhanArA loko aneka prakAranAM kaNe bhogave che ? (37) 38. yuktaM naitat tavAyuSman ! tattvaM vetsi hitAhitam / pUrvajanmasthitiM smRtvA, nizcalaM kuru mAnasam / / he AyuSyan ! tArA mATe Ama vicAravAnuM ucita nathI. zuM hitakara che ane zuM ahitakara che e tattvane tuM jANe che. tuM agAunA janmanI ghaTanAone yAda karIne tArA manane nizcala banAvI de. (38) saMbodhi , 36
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha rU. 4ta! hasta ! samarthoDavuM, artho ya svayotiH | madIyo mAnaso bhAvo, buddho buddhena sarvathA / / megha bolyo, bhagavanApe je kAMI kahyuM te taddana sAcuM che. Ape mArA mananA saghaLA bhAva jANI lIdhA che. (39) 40. dAvoraM mALASya, vevaUTSya purvatA | tena jAtismRtirlabdhA, pUrvajanma vilokitam / / IhA, apoha, mArgaNA ane gaveSaNA karavAthI meghane pUrvajanmanuM smaraNa thayuM ane teNe potAno agAuno janma nihALyo. (40) 42. svatIyA dezanA satya, dRSTA pUrvasthitirmayA | sandehAnAM vinodAya, jijJAsAmi ca kiJcana / / megha bolyo, bhagavan! ApanuM kathana satya che. meM pUrvabhavanI ghaTanAo jANI lIdhI. mArA manamAM keTalAka saMdeha che. te dUra karavA mATe ApanI pAsethI kazuMka jANavA icchuM chuM. (41) 42. dviguNAnItasaMvegaH nItaH pUrvabhavasmRtim / __ AnandAzruprapUrNAsyaH, harSapraphullamAnasaH / / bhagavAne meghane pUrvajanmanI smRti karAvIne tenA saMvegamokSAbhilASAne dviguNIta karI dIdho. meghakumAranuM mukha harSanAM azruothI AplAvita banI UThyuM. tenuM mana harSolphala thaI UThya (42) 43. uvAca megho devArya ! muktvA dve cakSuSI samaM / kAyaM nirgranthasevAyAM, arpayAmi yathocitam / / megha bolyo, A be AMkho sivAya huM samagra zarIra nircanthonI sevA mATe samarpita karuM chuM. teo je ucita samaje te pramANe mArI pAsethI sevAo laI zake che. (43) saMbodhi 37
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44. kRtapuNyaH kRtajJosmi, dizA me darzitA navA / dRSTirme susthirA bhUyAd, prazasto me patho bhavet / / te vinamra svaramAM bolyo, devArya ! huM kRtapuNya chuM, kRtajJa chuM. Ape mane navI dizAnuM darzana karAvyuM che. huM icchuM chuM ke mArI dRSTi susthira bane ane mAro mArga prazasya bane. (44) saMbodhi - 38 For rivate & Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-2 (214-6:44 MHIELD
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha e zAzrvata sukha zuM che ane duHkha zuM che prazna che. mANasa padArthonA upabhogamAM sukhanI kAmanA kare che, te avAstavika che. vAstavika e che ke sukha padArthonA upabhogamAM nathI, tenA tyAgamAM che. - mANasa priya bAbatamAM sukha ane apriya bAbatamAM du:khanI kalpanA kare che. te priyatA ane apriyatAne padArtho sAthe saMbaMdhita samaje che. A bhrama che. priyatA ane apriyatA padArthomAM nathI hotI, mAnavInA manamAM hoya che. je padArtho pratye mANasane lagAva hoya che, tyAM te priyatAnI kalpanA kare che ane jyAM lagAva nathI hoto tyAM te apriyatAnI kalpanA kare che. A saghaLuM duHkha che. bAhya padArtho pratye Asakti rahe tyAM sudhI buddhinuM dvAra khulatuM nathI. viveka tyAM ja jAgRta che moha hoya tyAM sudhI Asakti chUTatI nathI ane teno nAza thayA vagara vAstavika sukhanI anubhUti thatI nathI. A adhyAyamAM vAstavika sukhanAM svarUpa ane sAdhanonI carcA karavAmAM AvI che. sAdhaka padArthothI sarvathA mukta thaI zakato nathI, paraMtu te padArtho pratye thatI AsaktithI mukta thaI zake che. A mukti sAdhanA-sApekSa hoya che. A vimukta avasthAno anubhava ja vAstavika sukha ane AnaMda che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha-duHkha mImAMsA meghaH prAha 1. sukhAni pRSThataH kRtvA, kimarthaM kaSTamudvahet / jIvanaM svalpamevaitat, punarlabhyaM na vA'thavA / / megha bolyo, sukhonI upekSA karIne duHkho zA mATe sahana karavAM joIe, khAsa karIne jIvananI avadhi alpa che ane koNa jANe AvuM jIvana pharIthI kyAre prApta thaze tenI khabara paNa nathI hotI tyAre ? (1) bhagavAn prAha 2. sukhAsakto manuSyo hi, kartavyAd vimukho bhavet / dharme na rucimAdhatte, vilAsAbaddhamAnasaH / / bhagavAne kahyuM, je mANasa sukhamAM Asakti dharAve che ane vilAsamAM racyopacyo rahe che tene dharmamAM ruci rahetI nathI, te kartavyathI paNa vimukha thaI jAya che. (2) 3. karttavyaJcApyakarttavyaM, bhogAsakto na zocati / kAryAkAryamajAnAno, lokazcAnte viSIdati / / bhogamAM Asakta rahenAra vyakti kartavya ane akartavya vize vicArI paNa zakatI nathI. kartavya ane akartavyane na jANanAra vyakti aMte, pariNAma samaye viSAda pAme che. (3) meghaH prAha 4. sukhaM svAbhAvikaM bhAti, duHkhamapriyamaGginAm / tat kiM duHkhaM hi soDhavyaM, vihAya sukhamAtmanaH / / saMbodhi 43
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ megha bolyo, jIvone sukha svAbhAvika lAge che, priya lAge che ane duHkha apriya lAge che. to pachI sukhanI upekSA karIne duHkha zA mATe sahana karavuM joIe ? (4) bhagavAn prAha . ya sahaya purti sRSTa, 3Hrva tat vastuto bhavet | morAviko manuSyo ri, huM tattva nadi viti | bhagavAne kahyuM, je sukha pudagalarjanita che, te hakIkatamAM duHkha che, paraMtu mohathI gherAyelo mANasa e satya tattva sudhI pahoMcI zakato nathI. (5) meyaH praha 6. ko mohaH kiJca tanmUlaM, ko vipAko hi dehiSu / ti vijJAtumicchAmi, vakSurunmItraya pramo! // megha bolyo, moha zuM che ? teno mULa strota kayo che ? te jIvone zuM pariNAma Ape che ? huM A badhuM jANavA icchuM chuM. prabhu ! Apa mArAM jJAnacakSune udghATita karo. (6) bhagavAn prAha 7. vivighAro moha, ajJAnaM mUkate ! samyaktvaJcApicAritraM, vimohayati saMtatam / / bhagavAne kahyuM, moha e che ke je cetanAne vikRta banAve che. tenuM mULa ajJAna che. teno vipAka che- sabhyattva ane cAritrane satata vimUDha banAvI rAkhavuM. (7) 8. kRSTimorena mUhovuM, mithyAvaM pratipadyate | mithyAtvI ghorakarmANi, sRjan bhrAmyati saMsRtau / / darzanamohathI mUDha banelo mANasa mithyAtva pAme che. mithyAtvI ghora karmonuM upArjana karatAM karatAM saMsAramAM paribhramaNa kare che. (8) saMbodhi 244
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. mUDhazcAritramohena, rajyati dveSTi ca kvacit / rAgadveSau ca karmANi, sravatastena saMsRtiH / / cAritra-mohathI mUDha banelo mANasa koIka pratye rAga anubhave che to koIka pratye dveSa anubhave che. rAga-dveSa thakI karmanuM AtmAmAM AsravaNa thAya che ane tenAthI saMsAra janma-maraNanI paraMparA cAle che. (9) 60. -- yathA ca aNDaprabhavA balAkA, aNDaM balAkAprabhavaM yathA ca / evaJca mohAyatanaM hi tRSNA, mohazca tRSNAyatanaM vadanti / / jevI rIte maraghI IMDAmAMthI utpanna thAya che ane IMDu maraghImAMthI utpanna thAya che, ane e ja rIte tRSNA mohamAMthI utpanna thAya che ane moha tRSNAmAMthI utpanna thAya che. (10) 66. rAgazca doSo'pi ca karmabIjaM, karmA'tha mohaprabhavaM vadanti / karmA'pi jAtermaraNasya mUlaM, duHkhaM ca jAtiM maraNaM vadanti / / rAga ane dveSa karmanAM bIja che. karma moha dvArA utpanna thAya che ane te janma-maraNanuM mULa che. janma-maraNane duHkha kahevAmAM Ave che. (11) 12. duHkha hataM yasya na cAsti moho, moho hato yasya na cAsti tRSNA / tRSNA hatA yasya na cAsti lobho, lobho hato yasya na kiJcanAsti / / jene moha nathI teNe duHkhono nAza karI dIdho che. jene tRSNA nathI teNe mohano nAza karI dIdho che. jene lobha nathI teNe tRSNAno nAza karI dIdho che ane jenI pAse kazuM ja nathI tevuM lobhano nAza karI dIdho che. (12) meghaH prAha 13. jJAto mohaprapaJco'yaM, jJAtaM duHkhasya kAraNam * kathamunmUlitaM tat syAd, jJAtumicchAmi saMprati / / saMbodhi ra 45
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ megha bolyo, huM mohanA prapaMcane jANI cUkyo chuM ane duHkhanuM mULa kAraNa moha che e paNa jANI cUkyo chuM. prabhu! tenuM unmelana kevI rIte karavuM ? have huM e vize jANavA utsuka chuM. (13) . bhagavAn prAha 14. rAgaM ca doSaM ca nazaiva mohaM, uddhartukAmena samUlajAlam / ye ye'pyupAyA abhisevanIyAH, tInuM rIyiSyAmiyathAnupUrvam bhagavAne kahyuM, rAga-dveSa ane mohanuM mULa sahita unmelana karavA icchatA mANase je je upAyonuM AlaMbana levuM joIe te have huM kramazaH kahIza. (14) 26. rasA prasaMge nivevaLIyA, prAyo rasA dRptikarA narANAm / dRptaJca kAmA samabhidravanti, drumaM yathA svAduphalaM vihaGgAH / / rasonuM vadhu pramANamAM sevana na karavuM joIe. te ghaNuMkharuM mANasanI ghAtuone uddIpta kare che. jenI dhAtuo uddIpta thAya che tene kAmabhoga pajave che, jevI rIte svAdiSTa phaLavALA vRkSane pakSIo pajave che. (15) 16. yathA davAgniH pracurendhane vane, samAruto nopazamaM yupaiti / evaM hRSikAgniranalpabhukteH, na zAntimApnoti kathaJcanApi / / jevI rIte pavananA sapATAnI sAthe IdhaNavALA vanamAM prajaLelo dAvAnaLa upazAMta thato nathI, e ja rIte vadhu pramANamAM khorAka khAtA mANasano IndriyAgni-kAmAgni zAMta thato nathI. tethI prakAma-atimAtra bhojana koIpaNa brahmacArI mATe hitakara nathI. (16) saMbodhi - 46
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. viviktazayyAsanayantritAnAM, alpAzanAnAM damitendriyANAm / rAgo na vA dharSayate hi cittaM, parAjito vyAdhirivauSadhena || je ekAMta vastI ane ekAMta Asana thakI niyaMtrita hoya, je mochuM khAtA hoya ane je jitendriya hoya temanAM manane rAgazatru me ja rIte AkrAMta karI zakatA nathI, jevI rIte auSadha thakI parAjita roga zarIrane AkrAMta karI zakato nathI. (17) 68. vAmAnuvRddhipramanaM hi duHa, sarvasya lokasya sadevatasya yat kAyikaM mAnasikaJca kiJcit, tamAma jIvonAM ja nahIM, paraMtu devatAonAM paNa je kaMi ArIrika-mAnasika du:kho che te kAmabhogonI satata abhilASAmAMthI ja utpanna thAya che. vItarAga te duHkhano aMta pAmI jAya che. (18) 11. - tasyAntamApnoti ca vItarAgaH || manojJa ane amanojJa Indriya viSayomAM je rAga ane dveSa nathI karato, te samAdhi mAnasika svAsthya prApta kare che. (19) manojJeSvamanojJeSu, srotamAM viSayeSu ya:| na rajyati na ca dveSTi samAdhiM so'dhigacchati / / 20. amanojJA dveSabIjaM, rAgabIjaM manoramAH / dayorapi samaH yaH syAd, vItA: sa 3nyate || amanojJa viSaya dveSanAM bIja che ane manojJa viSaya rAganAM bIja che. je vyakti A baMnemAM sama rahe che te rAgadveSa karatI nathI, te vItarAga kahevAya che. (20) meghaH prAha ra6. saMbodhi ra 47 kAni srotAMsi ke vA syuH, viSayAzca priyApriyAH ? kathaM teSAM nirodhaH syAd, iti zrotuM samutsukaH / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ megha bolyo, srota kayA kayA che ? priya ane apriya viSaya kayA che ? temano nirodha zI rIte thaI zake ? mArA manamAM A badhuM jANavAnI utkaMThA che. (21) bhagavAn: prAha 22. sparzA rasAstathA gandhA, rUpANi ninadA ime / viSayA grAhakANyeSAM, indriyANi yathAkramam / / 22. (dhumam) sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda A pAMca viSaya che ane temane grahaNa karanAra pAMca Indriyo kramazaH A pramANe che- sparzana, rasana, ghrANa, cakSu ane zrotra. A pAMca IndriyonuM pravartaka ane tamAma viSayone grahaNa karanAra mana hoya che. (22, 23) 24. sparzanaM rasanaM ghrANaM, cakSuH zrotraJca paJcamam / eSAM pravartakaM prAhuH, sarvArthagrahaNaM manaH / / Indriya-srotomAM AvatA zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza vagere viSayone rokI zakAtA nathI, ne temAM thatI vyakta ke avyakta saMga-mUrchA athavA Asakitane rokI zakAya che. (24) na roddhuM viSayA: zakyAH, vizanto viSayivraje / saGgo vyakto'thavA'vyakto, roddhuM zakyosti tadgataH / 25. viSayeSu yatA mohasteSAmutpAdanaM tataH / tato rakSaNacintA ca, sanniyogastato bhavet / / saMga thakI zabda vagere viSayomAM moha pedA thAya che. mohane kAraNe mANasa viSayonuM utpAdana kare che ane pachI tenA saMrakSaNanI ciMtA kare che, pachI teno upabhoga kare che. (25) 26. 27. bhuJjato viSayAn puMsaH, pratimoho'pi jAyate / tato viSayasaMprApteH, mahecchA prasphuTA bhavet / / tato dravyArjane zuddheH, viveko'pi vilIyate / viveke vilayaM yAte, manaH zAntirvilIyate / / saMbodhi 48 (yugmam)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayono upabhoga karanAra mANasamAM pratimoha-tenA pratye pharIthI moha pedA thAya che. tenAthI viSayone pAmavAnI utkaTa kAlasA pedA thAya che. tenAthI dhananA arjanamAM sAdhanazuddhino vaveka vilIna thaI jAya che. viveka vilIna thavAthI mananI zAMti velIna thaI jAya che. (26, 27) 28. viSayomAM je anurakta che, te temanuM utpAdana icche che. temanA utpanna thayA pachI, te temanuM rakSaNa icche che ane pachI surakSita viSayono upabhoga kare che. A rIte temano bhoga karanAra eka mUDhatA pachI bIjI mUDhatAnuM arjana karI le che. (28) viSayenuro hi, tanutpAvanamicchati / rakSaNaM viniyogaJca, bhuJjaMstAn prati muhyati / / 29. utpAdaM prati nAzo hi, nidhiM prati tathA vyayaH / kriyAM pratikriyA nAma, sAyaM laghu dhAti / utpAdananI sAthe nAza, saMgrahanI sAthe vyaya, kriyAnI sAthe akriyA-A tamAma prAkRtika niyamathI joDAyelAM che. (29) 30. atRpto nAma bhogAnAM vigamena viSIdati / atRptyA pIDito loka, Adatte'dattamucchrayam / / atRpta vyakti bhogonA vilayathI viSAda pAme che ane atRptithI pIDita mANasa utsUktabhAve corI kare che. (30) 31. tRSNayA hyabhibhUtasya, atRptasya parigrahe / mAyA mRSA na vadhete, tatra yuvAnna mukhyate|| 1 je vyakti tRSNAthI abhibhUta ane parigrahathI atRpta hoya che tenAmAM mAyA ane mRSA baMne vikAsa pAme che. mAyA ane kRSAnI jALamAM phasAyelI vyakti duHkhamAMthI mukta thaI zakatI nathI. (31) 22. pUrva cintA prayoAsya, samaye nAyate mayam / pazcAttApo vipAke ca mAyayA anRtasya ca / saMbodhi - 49
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vyakti mAyA ane asatyanuM AcaraNa kare che tene teno prayoga karatAM pahelAM ciMtA thAya che, prayoga karatI vakhate bhaya ane prayoga karyA pachI vipAkakALamAM pastAvo thAya che. (32) 33. viSayeSu gato dveSaM, duHkhamApnoti zokavAn / dviSTacitto hi duHkhAnA, kAraNaM cinute navam / / je vyakti viSayo pratye dveSa kare che, te zokakula thaIne duHkhI bane che. TreSayukta cittavALI vyakti duHkhanAM navAM kAraNono saMcaya kare che. (33). 34. viSayeSu virakto yaH, sa zokaM nAdhigacchati / na lipyate bhavasthopi, bhogaizca padmavajjalaiH / / je vyakti viSayothI virakta hoya che te zoka pAmatI nathI. te saMsAramAM rahevA chatAM jalakamalavat rahe che - bhogothI lipta thatI nathI. (34) 36. khtiyArthI manora, rALio :uRMY I na te duHkha vitanvanti, vItarAgasya kiJcana / / rogayukta mANasa mATe Indriya ane mananA viSaya duHkhanAM kAraNo bane che, vItarAgane te kiMcita paNa duHkhI karI zaktA nathI. (35) 36. vimavizva, na ko jhanayancamI | teSvAsakto manuSyo hi, vikAramadhigacchati / / A bhoga-zabda vagere viSaya vikAra athavA avikAra utpanna karatA nathI, paraMtu je mANasa temAM Asakta thAya che te vikAra pAme che. (36) 7. mohe pravRtI to, vikRtAtmaparikSitaH | krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lobhaM ghRNAM muhur vrajet / / - jenuM jJAna mohathI Acchanna che ane jeno AtmA-cetanA vikRta che, te bhaNelo-gaNelo hovA chatAM vAraMvAra krodha, mAna, mAyA, lobha ane dhRNAnA AvezamAM AvI jAya che. (37) - saMbodhi - 50
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. je mUDha ati, riti hAsya, bhaya, zoka ane maithunano punaHpunaH sparza kare che, te dayApAtra banI jAya che. (38) aratiJca ratiM hAsyaM, bhayaM zokaJca maithunam / spRzan bhUyo'pi mUDhAtmA, bhavet kAruNyabhAjanam / / 39. prayojanAni jAyante, srotasAM vazavartinaH / anicchannapi duHkhAni, prArthI tatra nimajjati / / je vyakti Indriyone vazavartI che tenI samakSa vibhinna prakAranAM prayojano-AvazyaktAo ane apekSAo utpanna thAya che. te Indriya-viSayono prArthI duHkhane na cAhavA chatAM duHkhamAM nimagna banI jAya che. (39) 40. mANasa sukha pAmavA ane duHkhathI mukta thavA mATe pracura viSayono saMgraha kare che. te sukhanI icchA kare che paraMtu viSayabhogano atireka tene duHkhI banAvI mUke che. (40) suvAnAM taye mUyo, kuvAnAM vittayAya 7 | saMgRhNan viSayAn prAjyAn, sukhaiSI duHkhamaznute / / 41. phandriyArthA me sarve, vittasya ca vehinaH / manojJatvA'manojJatvaM, janayanti na kiJcana / / IndriyonA A tamAma viSayo vItarAga puruSamAM manojJatA ke amanojJatAno bhAva lezamAtra utpanna karI zakatA nathI. (41) 1. saMyamamAM ramaNa na karavuM. 2, asaMyamamAM ramaNa karavuM. 4ra. kAmAn saMkalpamAnasya, saGgo hi balavattaraH / tAna'saMkalpamAnastha, tasya mUlaM praNazyati / / je vyakti kAmabhogono saMkalpa-vikalpa kare che, te vyaktinI kAmAsakti baLavAna banI jAya che. je vyakti kAmabhogono saMkalpa-vikalpa karatI nathI, tenI kAmAsaktinuM mULa nAza pAme che.(42) saMbodhi ra 51
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. kRtakRtyo vItarA:, kSILAvaLamohanaH / nirantarAyaH zuddhAtmA, sarvaM jAnAti pazyati / / jenAM jJAna, darzananAM AvaraNo tathA moha ane aMtarAya kSINa thaI jAya che, te vItarAga kRtakRtya banI jAya che- tene kazuM karaNIya bAkI rahetuM nathI. te zuddhAtmA hovAne kAraNe tamAma tattvone jANejue che. (43) 44. te AyuSyakSayanI sAthe bAkInAM bhavopagrAhI karmone kSINa karIne mokSa prApta kare che, je tamAma duHkhothI mukta, avyaya ane ziva che. (44) bhavopagrAhikaM karma, kSapayitvAyuSaH kSaye / sarvaduHsvapramokSa di, mokSamatyatyayaM zivam / / meghaH prAha 46. 46. dhArmiko dharmamAcinvan, sukhamApnoti sarvadA / duSkRtI duSkRtaM kurvan, duHkhamApnoti sarvadA / / na caiSa karmasiddhAntaH, loke saMgacchate kvacit / dhArmiSThA: TuHvamApannA:, suddhino duSkRte ratAH / / (yuAm) magha bolyo, bhagavan ! dhArmika vyakti dharma karavAthI haMmezAM sukha pAme che ane adhArmika vyakti adharma AcaravAthI haMmezAM duHkha pAme che- karmano A siddhAMta lokamAM susaMgata nathI kAraNake kyAMka kyAMka dharmanuM AcaraNa karanAra duHkhI ane adharmanuM AcaraNa karanAra sukhI jovA maLe che. (45, 46) bhagavAn prAha 47. dharmAdharmau puNyapApe, ajAnan tatra muhyati / dharmAdharmau puNyapApe, vijAnan nAtra muhyati / / 1. bhavopagrAhI karma- vartamAna jIvana TakAvavAmAM sahAyaka karma. te cAra che. vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya. saMbodhi ra 52
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAne kahyuM, je vyakti dharma-adharma tathA puNya-pApa jANatI nathI, te A viSayamAM bhrAMta thAya che. je vyakti tene jANe che te A viSayamAM bhrAMta thatI nathI. (47) 48. dvidhA nirUpito dharmaH, saMvaro nirjarA tathA / nirodhaH saMvarasyAtmA, nirjarA tu vizodhanam / / dharmanI prajJApanAnA be prakAra che H saMvara ane nirjarA. saMvaranuM svarUpa che-- asat ane sat pravRttino nirodha. nirjarAnuM svarUpa che- vizodhana, karmano kSaya. (48) 46. ', santo'santazca saMskArAH, niruddhyante hi sarvathA / kSIyante saMcitAH pUrvaM, dharmeNaitacca tatphalam / / saMvara dharma thakI asat ane sat saMskAra sarvathA niruddha bane che tathA nirjarA dharma thakI pUrva saMcita saMskAra kSINa thAya che. dharmanuM A ja phaLa che. (49) 60. asanto nAma saMskArAH saMcIyante navA navAH / adharmeNaitadevAsti, tatphalaM tattvasammatam / / adharma thakI navA navA asat saMskArono saMcaya thAya che. adharmanuM A ja tattvasaMmata phaLa che. (50) 51. saMskArAn vilayaM nItvA, citvA tAnantarAtmani / kriyAmetau prakurvAte, dharmAdharmau nirantaram / / dharma ane adharma aMtarAtmAmAM saMskArono vilaya ane saMcaya niraMtara karatA rahe che. (51) 12. mukhyapApe prajJAyete, hetubhUrta pramuSyataH / suvadhu lAnumUlyorava, sAmapracAM naiva nizcitiH / / puNya mukhyatve sukha-priya saMvedananI anubhUtinuM kAraNa bane che ane pApa mukhyatve duHkha-apriya saMvedananI anubhUtinuM kAraNa bane che. puNya ane pApa sukha-duHkhanI sAdhana sAmagrImAM kAraNa bane ja, evo cokkasa niyama nathI. (52) saMbodhi H 53
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53. dravyaM kSetraM tathA kAlaH, vyavasthA buddhipauruSe / etAni hetutAM yAnti, puNyapApodaye dhruvam / / puNya ane pApanA udayamAM dravya, kSetra, kALa, vyavasthA, buddhi ane pauruSa-A tamAma cokkasa kAraNa bane che. (53) 14. dharmiSTho nArthasaMvatra:, dhanAca: sthAvadhArmiH / neti dharmasya vaiphalyaM, phalaM tasyAtmani sthitim / / dharmanuM AcaraNa karanAra vyakti arthasaMpanna na hoya ane dharmanuM AcaraNa na karanAra vyakti arthasaMpanna hoya to emAM dharmanI viphaLatA nathI. dharmanuM pariNAma to Atmodaya che. te AtmAmAM ja sthita che. (54) 55. anAvRtaM bhaved jJAnaM, darzanaM syAdanAvRtam / prasphured sahajAnaMdaH, vIryaM syAdaparAjitam / / 56. pravardhate parA zAntiH, dhRtiH saMtulanaM kSamA / phalAnyamUni dharmasya, phalaM tasyAsti no dhanam / / (mukSmam) dharma vaDe jJAna ane darzana anAvRta thAya che, sahaja AnaMda pragaTe che ane vIrya aparAjeya bane che.(55) dharma vaDe parama zAMti, dhRti, saMtulana ane kSamA vagere guNo vikase che. A badhAM dharmanAM pariNAmo che. dhananI prApti e dharmanuM phaLa nathI. (56) meghaH prAha 57. kathamAtmatulAvAdaH, bhagavaMstava sammataH / bhinnAni santi karmANi kRtAni prANinAmiha / / meghe pUchyuM, bhagavan ! dareka jIvanAM potAnAM kRta karmo alagahoya che. AvA saMjogomAM AtmatulAvAda - AtmaupamyavAdano siddhAMta Apane mATe saMmata zI rIte che ?(57) alaga saMbodhi che 54
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 18. vatsa ! tattvaM na vijJAtaM, sAmprataM tanmayaH zrRNu / samastyAtmatulAvAdaH, sammato me svarUpataH / / teM hajI tattvane jANyuM nathI. tanmaya thaIne sAMbhaLa. meM AtmAnA mULa svarUpa-nizcayanayanI dRSTie AtmatulAvAdanuM pratipAdana karyuM che. (58) 11. anantaM nAma caitanyaM, AnandazcApyabAdhitaH / astyapratihatA zaktiH, jIvamAtre svarUpataH / / prANI mAtramAM anaMta caitanya, anAbAdha AnaMda ane apratihata zakti hoya che. te pratyeka AtmAnuM svarUpa che. (59) 60. karmabhirnaiva jIveSu, kRto bhedaH svarUpataH / svarUpAvarane mevaH, mAtrAmeana taiH vRtaH / / karma jIvonA svarUpamAM bheda karI zakatAM nathI. temanA dvArA jIvanA svarUpAvaraNamAM bheda pedA thAya che. te bheda sau koImAM samAna nathI hoto paraMtu mAtrAbheda hoya che. (60) 6. astitvaM bhidyate naiva, tenAtmaupamyamarhati / abhivyaktAvasau bhedaH, nAsau bhedosti vastutaH / / karma AtmAnA astitvamAM bheda karI zakatAM nathI. tethI Atmaupamya vAstavika che. astitvanI abhivyaktimAM bheda hoya che tethI te bheda vAstavika nathI. (61) meghaH prAha 62. jyaM tvayA mintrALAM, siddhAntaH pratipAtiH / yadyeSa ghaTate tarhi, karmavAdo vilIyate / / meghe kahyuM, bhagavan ! Ape ahamindranA siddhAMtanuM pratipAdana kaI rIte karyuM ? jo te sAcuM hoya to karmavAda vighaTita banI rahe che. (62) 1. ahamindra- A jaina pAribhASika zabda che. teno zabdArtha 'huM Indra chuM' ane teno tAtparyArtha 'evI vyavasthA, jyAM sau samAna hoya, koI nAnuM-moTuM nA hoya' e che. saMbodhi 55
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 63. svAmisevakasaMbaMdhaH, vyavasthApAdito dhruvam / sAmudAyisaMvadhA, sarve no namaH tAH || bhagavAne kahyuM, megha ! svAmi-sevakano saMbaMdha vyavasthA upara AdhArita che. tamAma sAmudAyika saMbaMdho karmakRta nathI hotA.(63) 64. rAjataMtre bhaved rAjA, gaNataMtre gaNAdhipaH / vyavasthAmanuvarteta, vidhireSa na karmaNaH / / rAjataMtramAM rAjA hoya che ane gaNataMtramAM gaNanAyaka hoya che. A vidhi karma anusAra nahIM, paraMtu vyavasthA anusAra cAle che. (64) 65. dAsaprathA pravRttAsau, yadi karmakRtA bhavet / tadA tasyA virodho'pi, kathaM kAryo mayA bhavet / / vatsa ! jo vartamAnamAM pracalita dAsaprathA karmaphata hoya to huM teno virodha kaI rIte karI zakuM ? (65) 66. nAsI maitI va!, vyavasthApatitA dhruvam | sAmAjikyA vyavasthAyAH, parivarto'pi me mataH / / vatsa ! A dAsaprathA karmakRta nathI, paraMtu vyavasthAkRta che. sAmAjika vyavasthAmAM parivartana paNa mane svIkArya che: (66) 67. dhANasAmagrI, nAnA sutrama bane ! na tatra bAdhate karma, kiM bAdheta tadA narAn ? / / mAchalIone potAnuM zarIra dhAraNa karavAmAM sahAyaka sAmagrI jaLamAM sulabha hoya che. tyAM koI karma koIne avarodhI zakatuM nathI to pachI mANasane deha dhAraNa karavAnI sAmagrI maLavAmAM karma zI rIte bAdhaka bane ? (67) 68. sarveSAM ca manuSyANAM, sulabhA jIvikA bhavet / aucityena vyavasthAyAH, karmavAdo na duSyati / / saMbodhi - 56
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucita vyavasthA thayA pachI tamAma mANasone AjIvikA sulabha bane, to tethI karmavAdanA siddhAMtamAM koI doSa Avato nathI. (68) 69. durvRttAyAM vyavasthAyAM, lokaH kaSTAni gacchati / sadvRttAyAM vyavasthAyAM, loko hi sukhamRcchati / / duSpravRtta vyavasthAmAM loko duHkhI hoya che ane satpravRtta vyavasthAmAM te sukhI hoya che. (69) 7. sulayuddhe vyavasthApyuM', nArovye rmasu vit| suvavu te ca AMpyuM, vyavasthAyAH zipi !! vyavasthA dvArA prApta thatAM sukha-duHkhane karma upara Aropita na karavAM joIe ane karmathI prApta thatAM sukha-duHkhono bhAra vyavasthAnA mAthe na mUkavo joIe. (70) 71. prativyaktivibhinnAsti, yogyatA svaguNAtmikA / rmAvaraNamAtrAyAH, tAratamyavimevataH !! jevI rIte Atmaupamyano siddhAMta mAnya che e ja rIte vyakti-vyaktimAM svaguNAtmaka yogyatAnI bhinnatAno siddhAMta paNa mAnya che. teno AdhAra karmanA AvaraNanI mAtrAno taphAvata che. (71) 72. jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobha upazAMta thAya che tyAre vyavasthA sArI bane che ane sahunI svataMtratA abAdhita rahe che.(72) 72. 1. vyavasthA + ApyuM. upazAnto bhavet krodhaH, mAnaM mAyA pralobhanam / samIcInA vyavasthA syAda, svAtaMtryaM syAdabAdhitam / / uttejito bhavet krodhaH, mAnaM mAyA pralobhanam / vyavasthApyasamIcInA, pArataMtryaM pravardhate / / saMbodhi 57
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobha uttejita thAya che tyAre vyavasthA barAbara rahetI nathI ane parate tratA vadhe che. (73) meghaH prAha 74. dhanyosmyahaM kRtArtho'smi, saMzayo me nirAkRtaH / karmaNazca vyavasthAH, spaSTo bodhopyajAyata / megha bolyo, bhagavan! huM dhanya banyo chuM, kRtArtha thaI gayo chuM. Ape mArA saMzayanuM nivAraNa karyuM che. karmavAda ane vyavasthAno bodha paNa mane spaSTa thayo che. (74) saMbodhi , 58
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-3) AtmakatRtvavAda
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha sukha ane duHkha jIvananAM sahacArI che. sukha priya che ane duHkha apriya che. duHkha na icchavA chatAM Ave che. keTalAMka loko duHkhamAM khinna thAya che, bIjuM kazuM nahIM. Ama kema ? duHkha karmakRta che. te karmano bhoga che. je A jANe che, te na to bIjA loko upara tenuM AropaNa kare che ke na to pote khinna thAya che. karmanAM bIja rAga ane dveSa che. A baMne mohakarmanI zAkhAo che. mohane jItI levAthI baMne upara vijaya maLI jAya che. moha dvArA thatI AtmavimUDhatAnuM A adhyAyamAM spaSTa digdarzana che. mohanuM unmelana karavAthI anya karmonI zakti ApameLe kSINa thaI jAya che. bhagavAna mahAvIra tethI ja meghane te nirbaddha AnaMdanI prApti mATe protsAhita kare che. teo kahe che ke samagra saMsAra paugalika che- bhautika che. sukha sAbAdha ane kSaNika che. AtmA zAzvata che. tene mATe zAzvata sukha ja abhISTa che. mohathI mUDha banelo mANasa A zAzvata sukhanI upekSA karI beTho che. te potAnAthI aparicita che ane vAstavika sukhathI paNa aparicita che. moha duHkha che ane mohamukti sukha che. sukha-duHkha bIjuM kazuM ja nathI, moha-Asaktino vilaya sukha che ane tenI avasthiti duHkha che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmakatRtvavAda meghaH prAha . megha bolyo, koI vyakti ghora kaSTo sahana karavA chatAM khinna thatI nathI ane koI vyakti thoDuMka ja kaSTa pAmIne adhIra banI jAya che. he mahAna tattvavettA ! tenuM kAraNa zuM che ? (1) kaSTAni sahamAno'pi, ghoraM naiko viSIdati / ekastallezato dInastattvavit ! tattvamatra kim || bhagavAn prAha ra. rU. 4. kaSTaM yo manyate spaSTaM, pariNAmaM svakarmaNaH / zraddhatte yo vinA bhogaM, svakRtaM nAnyathA bhavet / / (sukSmam) bhagavAne kahyuM, je vyakti kaSTane cokkasarUpe pote karelAM karmonuM pariNAma mAne che ane evI zraddhA dharAve che ke karelAM karmo bhogavyA vagara temAMthI mukti maLatI nathI ane je ema cokkasarUpe jANe che ke pote karelAM karmo A janmamAM ke pachInA janmamAM bhogavavAM ja paDe che, te kaSTa AvI paDe tyAre paNa khinna thatI nathI. (2, 3) kaSTAnyAmaMtrayet so'tha, kRtazuddhyai yathAbalam / svIkRtasyA'pracyavArthaM, mokSamArgasya saMtatam / / svakRtaM nAma bhoktavyaM, atrA'mutra na saMzaya:| AyAteSvapi kaSTeSu, iti jAnan na khidyate / / kaSTanA rahasyane jANanAra vyakti potAnI zakti pramANe kaSTone AmaMtrita kare che. tenAM be kAraNo che 1. pUrvakRta karmonI zuddhi-nirjarA mATe. 2. svIkRta mokSamArgamAM satata saMlagna rahevA mATe. (4) saMbodhi 63
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ akaSTAsAdito mArgaH, kaSTApAte praNazyati / kaSTenApAdito mArgaH, kaSTeSvapi na nazyati / / kaSTa sahana karyA vagara je koI mArga maLe che te kaSTa AvI paDe tyAre vinaSTa thaI jAya che ane kaSTa sahana karIne je mArga prApta karavAmAM Ave che te kaSTo AvI paDe tyAre paNa vinaSTa thato nathI. (5) 6. balaM vIryaM ca saMprekSya, zraddhAmArogyamAtmanaH / kSetraM kAlaJca vijJAya, tathAtmAnaM niyojayet / / potAnA baLa-zArIrika sAmarthya, vIrya-Atmika sAmarthya, zraddhA ane Arogyane joIne tathA kSetra ane kALane jANIne vyaktie te pramANe potAnA AtmAne niyojita karavI joIe. (6) 7. tAtathA vighArca, vitta nA mane yathA | vivekaH pramukho dharmo, nA'viveko hi zuddhyati / / tapa evuM ja karavuM joIe ke jethI mana ArtadhyAnamAM na phasAI jAya kAraNa ke tamAma dharmomAM viveka mukhya dharma che. vivekazUnya vyakti potAne zuddha banAvI zakatI nathI. (7). 8. vakta nAma monca, zraddhA ti yo naH | zraddadhAnopi yo naiva, svAtmavIryaM samunnayet / / sa kaSTAd bhayamApnoti, kaSTApAte viSIdati / AzaGkAM prApya kaSTAnAM, svIkRtaM mArgamujjhati / / ( ) je mANasa e bAbatamAM zraddhA dharAvato nathI ke pote kareluM karma bhogavavuM paDe che athavA to je mANasa e bAbatamAM zraddhA dharAvato hovA chatAM potAnI Atmazaktine satkAryamAM joDato nathI te mANasa kaSTathI dUra bhAge che. te mANasa kaSTa AvI paDe tyAre khinna thAya che ane kaSTanA AvavAnI AzaMkAthI potAnA svIkRta mArgane tyAgI de che. (8, 9) saMbodhi ta64
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. mAcaM vIryadInAna, vaira! naiva hitAvara: | dhIraH kaSTamakaSTaJca, samaM kRtvA hitaM vrajet / / vatsa e vIryahIna vyaktiono mArga che. mumukSu mATe te hitakara nathI. dhIra puruSa sukha-duHkhane samAna samajIne potAnA hita tarapha cAle che. (10) meghaH prAha 11. sukhAsvAdAH same jIvAH, sarve santi priyAyuSaH / anicchanto'sukhaM yAnti, na yAnti sukhamIpsitam / / 22. va: i su vAnAM, mo ja patiH | sukhado duHkhadaH kosti, syAdvAdIza ! prazAdhi mAm / / (yu ) megha bolyo, tamAma jIva sukha icche che. sau koIne jIvana priya che. teo duHkha icchatA nathI, chatAM te maLe che ane teo sukha icche che chatAM te maLatuM nathI. sukha-duHkhano kartA koNa che ? bhoktA koNa che ? teno aMta ANanAra koNa che ? sukha-duHkha ApanAra koNa che ? he syAdvAdaza ! Apa mane A bAbatanuM samAdhAna Apo. (11, 12) bhagavAn prAha 13. AtmA kartA sa evAsti, bhoktA so'pi ca ghAtakaH / sukhado duHkhadaH saiSa, nizcayAbhimataM sphuTam / / sukha-duHkhano kata AtmA che. e ja bhoktA che. e ja sukha-duHkhano aMta karanAra che ane e ja sukha-duHkha ApanAra che. evo nizcayanayano abhimata che. (13) 14. zarIrapratibaddho'sau, AtmA carati saMtatam / sakarmA kvApi satkarmA, niSkarmA kvApi saMvRtaH / / A AtmA zarIramAM Abaddha che-karmazarIra dvArA niyaMtrita che. karmo dvArA te satata bhavabhramaNa kare che. te karmavargaNAnuM AkarSaNa kare saMbodhi 65
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, tethI sakaryA che. te kyAreka puNyakarma paNa kare che tethI satkama che. te kyAreka karmano nirodha paNa kare che tethI niSkarmA che. (14) 15. kurvan karmANi mohena, sakarmAtmA nigadyate / arjayezu karma, jJAnamaMtriya tataH | mohanA udaya vakhate je vyakti karma-pravRtti kare che te sakarmAtmA kahevAya che. sakarmAtmA azubha karmanuM baMdhana kare che ane tenAthI jJAna AvRta thAya che. (15) 16. AvRtaM darzanaM cApi, vIryaM bhavati bAdhitam / paudgalikAzca saMyogAH, pratikUlAH prasRtvarAH / / azubha karmanA baMdhanathI darzana AvRta thAya che, vIryano nAza thAya che ane prasaraNazIla paugalita saMyogonI anukULatA rahetI nathI. (16) 17. udayena ca tIvraNa, jJAnAvaraNakarmaNaH / udayo jAyate tIvro, darzanAvaraNasya ca / / 18. tasya tIvrodayena syAt, mithyAtvamuditaM tataH / azubhAnAM pudgalAnAM, saMgraho jAyate mahAn / / (yu) jJAnAvaraNa karmanA tIvra udayathI darzanAvaraNa karmano tIvra udaya thAya che. darzanAvaraNanA tIvra udayathI mithyAtvadaSTinI viparItatAno udaya thAya che ane tenAthI azubha karmavargaNAno moTo saMgraha thAya che. (17, 18) 19. mithyAtvaM moha evAsti, tenAtmA vikRto bhavet / suvira vacete haiSa, svAM rAtriota: || mohano ja eka prakAra che mithyAtva. tenAthI AtmA vikRta bane che. mithyAtvamoha-darzanamohathI AtmA dIrghakALa paryata baddha bane che ane cAritramohathI mithyAtvamohanI apekSAe alpakALa paryata baddha bane che. (19) 1. karmanA be artha che. pravRtti ane karmavargaNAnA pula. saMbodhi ka64
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. ajJAnakvAnijha, virvAti navA nama! vikArANAM ca sarveSAM, bIjaM mohosti kevalam / / ajJAna ane adarzana-jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa AtmAne vikRta nathI banAvatAM. jeTalA vikAra che te tamAmanuM bIja mAtra moha che. (20) 21. teM ca tasyottejanAya, hetubhUte parANyapi / parivaM moha, vaghate tataH || jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa karma tathA bAkInAM tamAma karmo mohakarmane uttejita karavAmAM nimitta bane che tethI mohakarma sauthI mukhya che ane bAkInAM tamAma karmo teno parivAra che. (21) 22. mastakeSu yathA sUcyA, hatAyAM hanyate talaH / evaM karmANi hanyante, mohanIye kSayaM gate / / jevI rIte tADanI sUci-AgaLano bhAga nAza pAmavAthI tADa nAza pAme che, e ja rIte mohakarma kSINa thavAthI bAkInAM karmo kSINa thaI jAya che. (22) 23. senApatau vinihate, yathA senA vinazyati / vaLi natti, mohanIce bhayaM te || jevI rIte senApati mRtyu pAmatAM senA palAyana thaI jAya che, e ja rIte mohakarma kSINa thatAM bAkInAM karmo kSINa thaI jAya che. (23) ra4. dhUmadIno yathA vahni, kSIyaDasau nizvinaH | evaM karmANi kSIyante, mohanIye kSayaM gate / / jevI rIte dhUmrata ane IdhaNahIna agni bujhAI jAya che, e ja rIte mohakarma kSINa thavAthI bAkInAM karmo kSINa banI jAya che. (24) ra6. zumUno yathA vRkSa, siemano na rohati | naivaM karmANi rohanti, mohanIye kSayaM gate / / saMbodhi ta67
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenuM mULa sukAI gayuM hoya te vRkSanuM siMcana karavAmAM Ave to paNa te aMkurita thatuM nathI, e ja rIte mohakarma kSINa thayA pachI karma aMkurita thatuM nathI. (25) ra6. na yathA dagdhabIjAnAM, jAyante punaraMkurAH / karmabIjeSu dagdheSu, na jAyante bhavAMkurAH / / jema baLI gayelAM bIjamAMthI aMkura pedA thatA nathI, ema karmabIjo baLI gayA pachI janma-maraNa rUpe aMkura utpanna thatA nathI. (26) 27. vizuddhayA pratimayA, mohanIye kSayaM gate / sarvalokamalokaM ca, vIkSate susamAhitaH / / vizuddha pratimA dvArA mohakarma kSINa thavAthI zAMta banelo AtmA samasta loka ane alokane joI le che. (27) 28. suptamAhitane caNya, avitasya saMyateH / sarvato vipramuktasya, AtmA jAnAti paryavAn / / jenI lezyA-bhAvadhArA zAMta hoya che, je sukha suvidhAnI tarkaNA-pratIkSAmAM raheto nathI ane je bAhya tathA AtyaMtara saMyogo athavA saMbaMdhothI sarvathA mukta che, te saMyamIno AtmA loka-alokanA vividha paryavo-avasthAone jANI le che. (28) 21. topa tatteyasya, varganuM parizuddhacati / kAmamUrdhvamadhastiryak, sa sarvamanupazyati / / tapasyA dvArA je vyakti karmahetuka lezyAono vilaya kare che, tenuM darzana parizuddha thaI jAya che. zuddha darzanavALI vyakti Urdhvaloka, adholoka ane tirthaglokamAM avasthita tamAma padArthone jue che. (29) 2, oja `zcittaM samAdAya, dhyAnaM yasya prajAyate / dharme sthitaH sthiracitto, nirvANamadhigacchati / / je nirmaLa athavA rAgadveSamukta cetanAnuM AlaMbana laIne dhyAna kare che, te dharmamAM sthita thaI jAya che. te sthiracitta thaIne nirvANa prApta kare che. (30) 1. pratimA- jaina Agama samasta tapasyA ane dhyAnasAdhanAno vizeSa prayoga, 2. oja- rAgadveSathI mukta, nirmaLa. saMbodhi H 68
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. nedaM cittaM samAdAya, bhUyo loke sa jAyate / saMjJijJAnena jAnAti, vizuddha sthAnamAtmanaH / / nirmaLa cittavALI vyakti saMsAramAM vAraMvAra janma letI nathI. te saMjJijJAna- jAti-smRti dvArA AtmAnA vizuddha sthAnane jANI le che. (31) ___ 32. prAntAni bhajamAnasya, viviktaM zayanAsanam / alpAhArasya dAntasya, darzayanti surA nijam / / je vyakti nisArabhojana, ekAMtavasati, ekAMtaAsana ane alpAhAranuM sevana kare che, je vyakti IndriyonuM damana kare che tenI sAme deva potAne pragaTa kare che. (32) 33. atho yathAsthitaM svapnaM, kSipraM pazyati saMvRtaH / sarvaM vA prataratyoghaM, duHkhAccApi vimucyate / / saMvRta AtmA yathArtha svapna jue che, saMsAranA pravAhane tarI jAya che ane duHkhathI mukta thaI jAya che. (33) 34. sarvakAmaviraktasya, kSamato bhayabhairavama / avadhirjAyate jJAna, saMyatasya tapasvinaH / / je vyakti tamAma kAmanAothI virakta che, je bhayAnaka zabdo, aTTahAsyo ane parISahone sahana kare che, je saMyata ane tapasvI che tene avadhijJAna utpanna thAya che. (34) meghaH prAha 35. dRzyate jIvaloko'yaM, nAnArUpe vibhaktimAn / ____ nAnApravRttiM kurvANaH, kartRtvaM kasya vidyate / / megha bolyo, bhagavan! A jIvajagata vibhinna rUpomAM vibhAjita dekhAya che ane te vividhi prakAranI pravRttio kare che. A badhAnI pAchaLa konuM kartutva raheluM che, te huM jANavA mAguM chuM. (35) 1. na + ida. 2. A athano paryAyavAcaka zabda che. saMbodhi,69
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 36. vibhaktiH karmaNA loke, karmAsti cetanAkRtam / cetanA sAsavA tena, karmAkarSati saMtatam / / bhagavAne kahyuM, A samagra vibhAjana karma dvArA niSpanna thAya che. karma karanAra cetanA che. te Asravayukta hoya che tethI karmonuM AkarSaNa satata karyA kare che. (36) * rU7. yathA mAvatathI varma, yathA karma tathA H vicArastAdRgAcAro, vyavahAro'pi tAdRzaH / / vyaktino jevo bhAva-aMtaHcetanAnuM pariNAma hoya che, tevuM karma thAya che. karma anusAra teno rasavipAka thAya che. rasa anusAra vicAra pedA thAya che. jevA vicAra hoya che tevo ja AcAra thAya che. AcArane anurUpa vyaktino vyavahAra phalita thAya che. (37) 38. karmANi kSINatAM yAnti, vikAso jAyate cidaH / tAni prabalatAM yAnti, hAsastasyAH prajAyate / / karmono kSaya thavAthI cetanAno vikAsa thAya che ane tenA prabaLa thaI javAthI cetanAno hAra thaI jAya che. (38) - rU. suvarNo mirjAvA, visaM yatti vatiH | duzcIrNaiH karmabhirjIvAH, hAsaM yAnti bahistanam / / sadAcaraNa thakI niSpanna karmo dvArA jIvano bhautika vikAsa thAya che ane durAcaraNa thakI niSpanna karyo dvArA teno bhautika chAsa thAya che. (39) 40. mAvARI aMtarAyaRvazva vira: | priyApriyanidAnAni, pudgalAH karmasaMjJitAH / / keTalAka karma-pagale AtmAnAM jJAna, darzananA AvAraka che, keTalAka Atmazaktine avarodhe kare che, keTalAka vikAraka che - AtmacetanAmAM vikRti utpanna kare che ane keTalAka priya-apriya saMvedananA nimitta bane che. (40) saMbodhi , 70
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41. jIvasya pariNAmena, azubhena zubhebhena ca / saMgRhItAH pudgalA hi, karmarUpaM bhajantyalam / / jIvanAM zubha ane azubha pariNAmothI saMgRhIta pudgala karma'nA rUpamAM pariNata thAya che, karma kahevAya che. (41) 42. teSAmeva vipAkena, jIvastathA pravartate / naiSkaryeNa vinA naiSa, kramaH kvApi niruddhyate / / e ja karmonA vipAkathI jIva evI ja rIte pravRtta thAya che jevI rIte temano saMgraha kare che. naikaryu vagara A krama kyAreya aTakato nathI. (42) 43. pUrNaM naiSkarmyayogastu, zailazyAmeva jAyate / taM gato karmabhirjIvaH, kSaNAdeva vimucyate / / pUrNa niSkarSI-yoga zailezI avasthAmAM hoya che. A avasthA caudamA guNasthAnamAM prApta thAya che. temAM jIva, mana, vANI ane zarIra dvArA karmano virodha karIne zaileza- meru parvatanI jema akaMpa banI jAya che, tethI tene zelezI avasthA kahe che. A avasthA prApta thayA pachI jIva paLa mAtramAM karmamukta thaI jAya che. (43) 44. mapU nAma , taghoSa pravartata .. naiSkaryeNa vinA kvApi, pravRttirna bhavecchubhA / / apUrNa niSkarSI-yoga zailezI avasthAnI pahelAM paNa hoya che, kAraNa ke naiSpharmsa vagara koIpaNa pravRtti zubha nathI hotI. (44) 45. satpravRttiM prakurvANaH, karma nirjarayatyagham / ___ badhyamAnaM zubhaM tena, satkarmetyabhidhIyate / / je jIva satyavRtti kare che, tenAM pApakarmonI nirjarA thAya che ane zubhakarmano saMgraha thAya che tethI te satkarmA kahevAya che. (45) 46. zubhaM nAma zubhaM gotraM, zubhamAyuzca labhyate / ____ vedanIyaM zubhaM jIvaH, zubhakarmodaye sati / / 1. pUrNa nirodhanI avasthA. saMbodhi - 71
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhakarmono udaya thavAthI jIvane zubhanAma, zubhagotra, zubhaAyuSya ane zubhavedanIya prApta thAya che. (46) 47. azubhaM vA zubhaM vApi, karma jIvasya bandhanam / AtmasvarUpasaMprAptiH bandhe sati na jAyate / / karma zubha hoya ke azubha, AtmA mATe to baMne baMdhana che. jyAM sudhI koIpaNa baMdhana rahe che tyAM sudhI AtmAne potAnA svarUpanI saMprApti thatI nathI. (47) 48. kAraNa ke sukhanI pAchaLa duHkha joDAyeluM che tethI je jIva paudgalika sukhanI zodha kare che, te hakIkatamAM duHkhane paNa zodhI le che tethI puNyathI muktinI prApti thatI nathI. (48) mullAnumi yayU' duHravuM, sulamanvaSayanuM nana:| duHvamanvaSayatyeva, puchyuM tanna' vimukhye / / 1. yaMt-yasmAt. 2. tata-tasmAt. 49. pudgalAnAM pravAho hi, naiSkarmyeNa niruddhyate / truTyanti pApakarmANi, navaM karma na kurvataH / / karmapudgalono pravAha AtmAmAM vahI rahyo che te naikaryuMsaMvarathI aTake che. je navAM karmono saMgraha nathI karato, tenAM pUrvasaMcita pApakarmonuM baMdhana tUTI jAya che. (49) je kriyA nathI karato, saMvRta thaI jAya che tene navAM karmonA baMdhananuM kAraNa zeSa rahetuM nathI. jene agAu karelAM karmo nathI, te na to janma le che ke na to mare che. (50) p%0. 50. akurvato navaM nAsti, karmabandhanakAraNam / notpadyate na mriyate, yasya nAsti purAkRtam / / zarIraM jAyate baddhajIvAd vIryaM tataH sphuret / tato yogo hi yogAcca, pramAdo nAma jAyate / / saMbodhi ra 72
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabaddha jIvane zarIra hoya che. zarIramAM vIrya sphurita thAya che. vIrya thakI yoga-mana, vacana ane zarIranI pravRtti tathA yogathI pramAda pedA thAya che. (51) 52. pramAdena ca yogena, jIvo'sau badhyate punaH / vandvoyenaiva, khulluM duHlagna lakhate / / pramAda ane yoga thakI jIva punaH karmathI Abaddha bane che ane baMdhAyelAM karmonA udayathI ja te sukha-duHkha pAme che. (52) anubhavan svakarmANi, jAyate mriyate janaH / prAdhAnyaM necchitAnAM yat, kRtaM pradhAnamiSyate / / 12. prANI potAnAM karmono bhoga karatAM karatAM janme che, mare che. karma siddhAMta anusAra icchAnI pradhAnatA nathI, paraMtu kRtanI pradhAnatA che. arthAt mANasa je icche che te nathI thatuM paraMtu teNe tenuM phaLa paNa bhogavavuM paDe che ke je teNe agAu karyuM hoya. (53) 4. suvAnAmapi duHvAnAM, kSayAya prayato mava | lapsyase tena nirdvandvaM, mahAnandamanuttaram / / megha ! tuM sukha ane duHkhane kSINa ka2vAno prayatna kara. tuM tamAma dvandvothI mukta, sauthI mukhya parama AnaMda-mokSane pAmIza. (54) 55. mananaM jalpanaM nAsti, karma kiJcinna vidyate / virajyamAno'karmAtmA, bhavituM prayato bhava / / mokSamAM mana, vANI ane karma nathI hotAM-na to manana karavAmAM Ave che ke na to bhASaNa karavAmAM Ave che ane na to lezamAtra pravRtti karavAmAM Ave che. tyAM AtmA 'akarmA' hoya che. megha ! tuM virakta thaIne 'akarmAtmA' banavAno prayatna kara. (55) saMbodhi ra 73
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-4 sahajAnaMda mImAMsA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha sukha mAnavInuM prathama ane carama lakSya che. te je kaMI kare che tenI AgaLa ane pAchaLa sukhanuM citra aMkita kare che. Indriyone manojJa viSaya maLe che tyAre sukhanuM saMvedana thAya che. mana paNa potAnA manojJa viSayo pAmIne sukhanI anubhUti kare che. amokSano yoga thatAM ja sukha duHkhamAM parivartita thaI jAya che. te duHkhAnubhUtinI kSaNe eka navI preraNA jAge che ke zuM sukha kSaNika ja che ? zuM sukha pachI duHkha AvavuM eTaluM ja jarUrI che ke jeTaluM divasa pachI rAtanuM AvavuM jarUrI che ? zuM sukha sthAyI paNa hoI zake kharuM ? zuM evA pradezanI kalpanA karI zakAya kharI ke jyAM mAtra divasa hoya ane rAta na hoya ? enI zodhamAM mAnavIya cetanA AgaLa vadhI ane tene e satyano sAkSAtkAra thayo ke atIndriya cetanAnA stare sahaja tathA nirapekSa sukha upalabdha che. te sthAyI che, zAzvata che. prastuta adhyAyamAM kSaNika ane zAzrvata-baMne sukhAnubhUtionI vacce bhedarekhA doravAno eka vinamra prayatna che. 000000 00
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahajAnaMda-mImAMsA meghaH prAha 2. suvAnAM nAma sarveSAM, zarIra sAdhanaM pramo! vidyate tanna nirvANe, tatrAnandaH kathaM sphuret ? megha bolyo, prabhu ! tamAma sukhonuM sAdhana zarIra che. nirvANamAM te rahetuM nathI, to pachI AnaMdanI anubhUti zI rIte thAya? (1) 2. mAnasAnAJca bhAvAnAM, prakAzo vacasA bhavet / avAcAM kathamAnandaH, prollased brUhi deva ! me / / mananA bhAvonuM prakAzana vANI dvArA thAya che. jyAM vANI na hoya, tyAM AnaMda zI rIte vikasita thAya ? deva ! Apa mane samajAvo. (2) 3. cintanena navInAnAM, kalpanAnAM samudbhavaH / sadA cintanazUnyAnAM, paritRptiH kathaM bhavet ? ciMtana dvArA navI-navI kalpanAo udbhUta thAya che. je loko sadA ciMtanazUnya hoya temane paritRpti zI rIte maLe ? (3) 4. kriyAmAM pravRttAna, nanati mana:priyam | indriyeNa vihInAnAM, anubhUtisukhaM katham ? Indriyo jyAre potAnA viSayamAM pravRtta thAya che tyAre e mAnasika priyatA utpanna kare che. je IndriyavihIna hoya, temane anubhavajanya sukha kyAMthI maLe ? (4) 5. sAdhanena vihInesmin, pathi prerayasi prajAH / kimatra kAraNaM brUhi, deva ! jijJAsurasmyaham / / saMbodhi 279
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAM Ave chevANI ane ne preraNA e mArga sAdhanavihIna che, jyAM mana, vANI ane zarIranI pravRttine rokavAno prayatna karavAmAM Ave che. Apa e mArga upara cAlavAnI lokone preraNA Apo cho. AvI preraNAnuM kAraNa zuM che ? he deva! huM te jANavA icchuM chuM. (5) bhagavAn prAha 6. yatsukhaM kAyikaM vatsa ! vAcikaM mAnasaM tathA / manubhUta tasmama:, mataH sumitISyate || bhagavAne kahyuM, vatsa ! je je kAyika, vAcika ane mAnasika sukha che, temano ApaNe anubhava karyo che tethI te sukha che ema ApaNane pratIta thAya che. (6) 7. nAnubhUtazcidAnanda, indriyANAmagocaraH / vito manasA nApi, svAtmadarzanasaMbhavaH / / ApaNe cihnA AnaMdano hajI anubhava karyo nathI, kAraNa ke te Indriyono viSaya nathI, te mananI vitarkaNAthI para che. AtmasAkSAtkAra dvArA ja teno prAdurbhAva thAya che. (7) 8. ndriyaLa nivartanta, manastato nivartite ! tatrAtmadarzanaM puNyaM, dhyAnalInasya jAyate / / Indriyo potAnA viSayothI nivRtta thAya che tyAre mane potAnA viSayathI nivRtta thAya che. jyAM Indriya ane mananI pota-potAnA viSayothI nivRtti thAya che tyAM dhyAnalIna vyaktine pavitra AtmadarzananI prApti thAya che. (8) 9. sahajaM nirapekSaJca, nirvikAramatIndriyam / AnandaM labhate yogI, bahiravyApRtendriyaH / / jenI Indriyone bAhya padArthomAM vyApAra thato nathI te yogI sahaja, nirapekSa, nirvikAra ane atIndriya AnaMda pAme che. (9) 10. AtmalIno mahAyogI, varSamAtreNa saMyamI / atikrAmati sarveSA, tejolezyAM suparvaNAm / / saMbodhi , 80
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ je saMyamI AtmAmAM lIna ane mahAnayogI che te varSa daramyAnanA dIkSAparyAyamAM tamAma devonI tejolezyA-sukhAsikA athavA sukhane oLaMgI jAya che. eTale ke tenA karatAM vadhu sukhI banI jAya che. (10) 11. aindriyaM mAnasaM saukhyaM, sAbAdhaM kSaNikaM tathA / AtmasaukhyamanAbAdhaM, zAzvataJcApi vidyate / / Indriya tathA mananAM sukha bAdhAsahita ane kSaNika hoya che. Atmasukha bAdhArahita ane sthAyI hoya che. (11) 12. sarvakarmavimuktAnAM, jAnatAM pazyatAM samam / sarvApakSAvimuktAnA, sarvasaGgApasAriNAm / / muktAnAM yAdRzaM saukhyaM, tAdRzaM naiva vidyate / saMpannasarvakAmAnAM, nRNAmapi suparvaNAm / / (35) je tamAma karmothI vimukta che, je saghaLuM jANe-jue che, te tamAma prakAranI apekSAothI rahita che ane je tamAma prakAranI AsaktiothI mukta che, te mukta AtmAone jevuM sukha prApta thAya che tevuM sukha kAmabhogothI saMpanna mANaso ane devatAone paNa prApta thatuM nathI. (12, 13) 14. sukharAzivimuktAnAM, sarvAddhApiNDito bhavet / so'nantavargabhaktaH san, sarvAkAze'pi mAti na / / jo mukta AtmAonI sarvakAlIna sukharAzi ekatrita thaI jAya, tene ApaNe anaMta vargomAM vibhakta karIe ane pratyeka vargane AkAzanA pratyeka pradeza upara mUkIe to te eTalA varga banaze ke samagra AkAzamAM paNa samAI nahIM zake. (14) 15. yathA mUkaH sitAsvAda, kAmamanubhavannapi / sAdhanA'bhAvamApanno, na vAcA vaktumarhati / 1. juo: adhyAya, 9, 24 thI 35. saMbodhita 81
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. yathA'raNyo janaH kazcid, dRSTvA nagaramuttamam / adRSTanagarAnanyAn, na tajjJApayituM kSamaH / / 27. tathA hi sahajAnandaM, sarvavAcAmagocaram / / sAkSAdanubhavaMzcApi, na yogI vaktumarhati / / (girvizeSama) jevI rIte mUgI vyakti sAkaranI mIThAzano sArI peThe anubhava karavAM chatAM vANI rUpI sAdhananA abhAve tene bolIne vyakta karI zakatI nathI, jevI rIte jaMgalamAM raheto koI mANasa moTA nagarane joIne te lokone tenuM svarUpa samajAvI zakato nathI ke jemaNe nagara joyuM ja nathI, e ja rIte yogI sahaja AnaMdano sAkSAta anubhava karavA chatAM tene vANI dvArA vyakta karI zakato nathI. kAraNa ke te vacanano viSaya nathI. (15, 16, 17) 28. maveDanirvacanIyeDamina, haM vatsa! ma ra ! puddhivAliH samovuM, reta para thAvati | vatsa ! A anirvacanIya bhAvamAM saMdeha na karIza. buddhivAda sImita che, cittathI AgaLa tenI pahoMca nathI. (18) 19. santyamI dvividhA bhAvAH, tarkagamyAstathetare / matavarce tamAkuSNanuM, vRddhivArI vimukSyati || bhAva-padArtha be prakAranA hoya chetarkagamya ane atarkagamya. atarkagamya bhAvamAM tarkano prayoga karanAra buddhivAdI aTavAI jAya che. (19) 20. kriyA manasara, mavA re satti : / tatra tarka yojI , ta netaH prathAvati | Indriya ane mana dvArA je padArtha jANavAmAM Ave che temane samajavA mATe tarkano prayoga karavAmAM Ave che. tenAthI AgaLa tarkanI gati nathI. (20) saMbodhi - 82
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. hetugamyeSu bhAveSu, yuJjAnastarkapaddhatim / ahetugamye zraddhAvAn, samyagdRSTirbhavejjanaH / / je hetugamya padArthomAM hetuno prayoga kare che ane ahetugamya padArthomAM zraddhA dharAve che, te samyagdaSTi che. (21) 22. Agamazcopapattizca, sampUrNaM dRSTikAraNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye / / atIndriya padArthonuM astitva jANavA mATe Agama-zraddhA ane upapatti-tarka baMne apekSita che. te baMne maLIne ja sRSTine pUrNa banAve che. (22) 23.ndriyALAM manasattva, rajyanti viSayelu ce / teSAM tu sahajAnanda-sphuraNA naiva jAyate / / Indriya ane mananA viSayomAM jene Asakti TakI rahe che, tene sahaja AnaMdano anubhava thato nathI. (23) 24. susvAdAzca rasAH kecit, gandhAzca kecana priyAH / santo'pi hi na labhyante, vinA yatnena mAnavaiH / / 25. tathA''smin mahAn rAziH, Anandasya ca vidyate / indriyANAM manasazca, cApalena tirohitaH / / (mukham) keTalAka rasa khUba svAdapUrNa che ane keTalIka gaMdha atyaMta priya che, paraMtu te tyAM sudhI prApta thatAM nathI ke jyAM sudhI temanI prApti mATeno prayatna karavAmAM Avato nathI. e ja rIte AtmAmAM AnaMdano vizAla rAzi vidyamAna che, paraMtu te mana ane IndriyonI capaLatAthI DhaMkAyelo che. (24, 25) 26. yAvannAntarmukhI vRttiH, bahirvyApAravarjanam / tAvattasya na cAMzo'pi, prAdurbhAvaM samaznute / / jyAM sudhI vRttio aMtarmukhI banatI nathI ane temano bahirmukhI vyApAra aTakato nathI, tyAM sudhI Atmika AnaMdano aMza paNa pragaTa thato nathI. (26) saMbodhi ra 83
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27. kAyike vAcike saukhye, tathA mAnasike'pi ca / rajyamAnastatazcordhvaM, na loko draSTumarhati / / je mANasa kAyika, vAcika ane mAnasika sukhamAM ja anurakta rahe che, te tenAthI AgaLa kazuM joI zakato nathI. (27) 28. vidAya vatsa ! saMtpA, maiSe pratIritAnuM ! saMyamyendriyasaMghAtaM, Atmani sthitimAcara / / he vatsa ! vaiSkarpayoga pratye tArA manamAM je saMkalpa-vikalpa jAgyA che, te choDI de ane IndriyasamUhane saMyata banAvIne AtmAmAM Avasthita thA. (28) 26. aaN ta ivALI, na ve mAnAM kRtam | anubhUtiriyaM sAkSAt, saMzayaM kuru mA'nagha ! he puNyAtman ! huM je kvI rahyo chuM, te mAtra tArkikavANI nathI, kAlpanika ke sAMbhaLelI vAta paNa nathI. A mArI sAkSAta anubhUti che, temAM saMdeha nA karIza. (29) 30. mAmAnAyana, velAnA veH 3ttamaH | upAdideza bhagavAn, AtmAnandamanuttaram / / bhagavAne anuttara AtmAnaMdano upadeza Apyo. te Agamono adhiSThAna-AdhAra ane vedo-zAstromAM uttama zAstra che. (30) saMbodhi - 84
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-5 mokSa-sAdhana-mImAMsA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAnu sAdhyanI upalabdhi sAdhana dvArA thAya che. AtmAsukha sAdhya che ane ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha vagere tenAM sAdhano che. ahiMsA A tamAmanI karoDarajju che. anya tamAma tenA sahAre Take che, ahiMsAne samajyA vagara sAdhya paNa samajI zakAtuM nathI. tenI svIkRti vagara sAdhyano svIkAra paNa thaI zakato nathI. zraddhA, jJAna ane AcAranI samanviti ja sAdhya che. sAdhyanI pUrNatA sAdhananA abhAvamAM thaI zakatI nathI tethI sAdhanano bodha ane AcaraNa apekSita che. sukhanI prApti mATe sAdhanonuM avalaMbana levuM Avazyaka che. A adhyAyamAM ahiMsAnuM sthULa ane sUkSma vivecana che. baMne pakSono bodha siddhi mATe apekSita che. ahiMsA siddha thayA pachI samatAnI Urmio sarvatra uchaLavA lAge che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa-sAdhana-mImAMsA meghaH prAha che. prabho! tavopavezana, jJAti mokSasuvuM nathI ! vyAsena sAdhanAnyasya, jJAtumicchAmi sAmpratam / / megha bolyo, prabhu! ApanA upadeza dvArA meM mokSasukhanuM tAtparya jANI lIdhuM. have huM vistArapUrvaka tenAM sAdhano viSe jANavA icchuM chuM. (1) bhagavAn prAha 2. jJAnadarzanacAritra-trI, tasyAti sAdhanam | sa dharmaH procyate dhIman ! vistaraM zRNu sAzayam / / bhagavAne kahyuM, he dhImad ! jJAna, darzana ane cAritra-A trayI mokSanuM sAdhana che. tene dharma kahevAmAM Avyo che. tuM ene vistArathI sAMbhaLa ane teno Azaya samajavAno prayatna kara. (2) rU. ahiMsAtakSano tharma, titikSAnakSatathA !. yasya kaSTe dhRtirnAsti, nA'hiMsA tatra sambhavet / / dharmanuM prathama lakSaNa ahiMsA che ane bIjuM lakSaNa titikSA che. je vyakita kaSTamAM dhairya rAkhI zakatI nathI, te ahiMsAnI sAdhanA karI zakatI nathI. (3) 4. sattAnuM sarva hAsya, t bahiH saMvarjitaH ! ahiMsAzauryasampanno, na hanti svaM parAMstathA / / jIvonI hatyA e ja vyakti kare che ke je bhIru ane nirvIrya hoya che. jenAmAM ahiMsAnuM teja che, te potAnI ke bIjAonI hiMsA karatI nathI. (4) saMbodhi 2 89
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. nAnAvidhAni kaSTAni. prasannAtmA saheta yaH / parAnapIDayan so'yaM, ahiMsAM vetti nAparaH / / je bIjAone kaSTa pahoMcADyA vagara prasannatApUrvaka vividha prakAranAM kaSTo sahana kare che, te vyakita ja ahiMsAne jANe che, bIjI nahIM. (5) 6. api zAtravamApannAn, manute suhRdaH priyAn / __ api kaSTapradAyibhyo, na ca krudhyenmanAgapi / / ahiMsaka vyakti potAnI sAthe, zatrutA dharAvanAra lokone paNa priya mitra samaje che ane kaSTa ApanAra vyakti tarapha saheja paNa phuddha thatI nathI. (6) 7. priyenu padArthonu, tevuM sutra vizvanA priyeSu ca padArtheSu, rAgabhAvaM na codvahet / / te apriya padArthomAM lezamAtra dveSa karato nathI ane priya padArthomAM anurakta thato nathI. (7) 8. priyAM sadate vALa, sadate karma priyam | priyAyei nirvizeSa:, samaSTi hiMsa: || te apriya vacanane sahana kare che ane apriya pravRttine paNa sahana kare che. je priya ane apriya baMnemAM samAna rahe che, te samadaSTi hoya che. je samadaSTi hoya che e ja ahiMsaka hoya che. (8) 9. bhayaM nAstyapramattasya, sa eva syAdahiMsakaH / ahiMsAyAzca bhItezca, digapyekA na vidyate / / apramattane bhaya nathI hoto ane je apramatta hoya che e ja ahiMsaka hoya che. ahiMsA ane bhayanI dizA eka nathI hotI- je abhaya nathI hoto te ahiMsaka paNa nathI hoI zakato. ahiMsaka mATe, abhaya hovuM Avazyaka che. (9) saMbodhi 90
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. svaguNe svatvadhIryasya, bhayaM tasya na jAyate / paravastuSu yasyAsti, svatvadhIH sa bhayaM nayet / / je AtmIya guNomAM svatvanI buddhi dharAve che, tene bhaya nathI hoto. je parapadArthamAM svatvanI buddhi dharAve che tene bhaya hoya che. (10) meghaH prAha 11. na bhetavyaM na bhetavyaM, bhIto bhUtena gRhyate / kimarthamupadezo'sau, bhagavaMstava vidyate / / megha bolyo, bhagavan! Ape evuM kema kahyuM ke- Daro nahIM, Daro nahIM; je Dare che tene bhUta pakaDI le che ? (11) bhagavAn prAha 12. abhayaM yAti saMsiddhiM, ahiMsA tatra siddhyati / ahiMsako'pi bhIto'pi, naitad bhUtaM bhaviSyati / / bhagavAne kahyuM, jyAM abhaya siddha thAya che, tyAM ahiMsA siddha thaI jAya che. koI vyakti ahiMsaka paNa hoya ane bhayabhIta paNa hoya evuM na to kyAreya thayuM che ke na to kyAreya thaze. (12) 13. yathA sahA'navasthAnaM, AlokatamasostathA / ahiMsAyA bhayasyApi, na sahA'vasthitirbhavet / / jevI rIte prakAza ane aMdhakAra eksAthe rahI zakatA nathI e ja rIte ahiMsA ane bhaya ekasAthe rahI zakatAM nathI. (13) 24. zo nAti mAM mRtyo, na vipati tathA jJaH | jaraso pavAdebhyaH, sa eva syAdahiMsakaH / / je vyakti mRtyu, roga, ghaDapaNa ane apavAdothI DaratI nathI te vyakti ja hakIkatamAM ahiMsaka che. (14) 2. yAtmani para prati, yaH satya tatra pati ! astitvaM zAzvataM jAnan, abhayaM labhate dhruvam / / saMbodhi 91
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenA AtmAmAM parama prIti che, je AtmAmAM ja satyane jue che, je AtmAnA zAzvata astitvane jANe che, te nizcitarUpe abhaya banI jAya che. (15) 16. yaH pazyatyAtmanAtmAnaM, sarvAtmasadRzaM nijam / bhinnaM sadapyabhinnaM ca, tasyA'hiMsA prasiddhyati / / je AtmA dvArA AtmAne jue che, tamAma AtmAone potAnA AtmA samAna samaje che, je tamAma AtmAone dehadRSTithI bhinna hovA chatAM cetanyane sArazyanI dRSTie potAnA AtmAthI abhinna mAne che, tene ahiMsA siddha thaI jAya che. (16) 17. svaM vastu svaguNA eva, tasya saMrakSaNakSamAm / ahiMsAM vatsa ! jAnIhi, tatra hiMsA'styakiJcanA / / potAnuM guNAtmaka svarUpa e ja potAnI vastu che. he vatsa ! ahiMsA tenuM rakSaNa karavAmAM samartha che. AtmaguNanuM rakSaNa karavAmAM hiMsA akiMcitkara che, vyartha che. (17) 18. mamatvaM rAgasambhUtaM, vastumAtreSu yad bhavet / sA hiMsADaDajire paiva, kIvoDasau vaMdhyateDanI IT vastu mAtra pratye mamatva rAga thakI utpanna thAya che, te hiMsA che ane e ja Asakti che. tenA ja dvArA A AtmA Abaddha bane che. (18) 22. prahane paravartunA, rakSaNe parivaIne | | dila kSamatA naiti, sthitinuttara || paravastu-paugalika padArthanuM grahaNa, rakSaNa ane saMvardhana karavAmAM ahiMsA samartha nathI. kAraNake te tamAma avasthAo AtmAthI bhinna che ane ahiMsA AtmAnI anuttara avasthA che. (19) 20. atItamavimipi, vartamAne niH | sarve jIvA na hantavyA, eSa dharmo nirUpitaH / / saMbodhi , 92
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ je tIrthaMkara thaI cUkyA, thaze athavA che; te tamAme A ja ahiMsA dharmanuM nirUpaNa karyuM che. temano upadeza che ke koIpaNa jIvanI hatyA na karazo. (20) 1 21. mukterayamupAyo'sti, yogastenAbhidhIyate / ahiMsA'tmavihAro vA, ma caiAda: prajJAyate !! A dharma muktino upAya che, tethI te yoga kahevAya che. bhinnabhinna dRSTie dharmanA aneka vibhAga hoya che. jyAM tenA vadhu vibhAga karavAmAM AvatA nathI tyAM ahiMsA athavA AtmavihArane ja dharma kahevAmAM Ave che. A ekAMgI dharma che. (21) 22. zrutaM cAritrametattva, phreMca : cadra: savarNana:| satapazcaturaGgaH syAt paJcAGgo vIryasaMyutaH / / dharmanA be, traNa, cAra ane pAMca aMgavibhAga paNa karavAmAM Ave che. 1. zruta-jJAna ane cAritra- te be aMgavALo dharma che. 2. jJAna, cAritra ane darzana- A traNa aMgavALo dharma che. 3. jJAna, cAritra, darzana ane tapa- A cAra aMgavALo dharma che. 4. jJAna, cAritra, darzana, tapa ane vIrya- A pAMca aMgavALo dharma che. (22) 22. diseva viSamA vRttiH, duSpravRttistojyate 1 ahiMsA sAmyametaddhi, cAritraM bahubhUmikam / / jeTalI hiMsA che eTalI ja viSama vRtti ane duSpravRtti che. jeTalI ahiMsA che eTaluM ja sAmya che ane je sAmya che e ja cAritra che. tenI aneka bhUmikAo che. (23) 24. satyamasteyakaM brahmacaryamevamasaMgrahaH / ahiMsAyA hi rUpANi, saMvihitAnyapekSayA / / satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha- A badhAM ahiMsAnAM ja rUpa che A vibhAga apekSA dRSTie ja karavAmAM AvyA che.(24) saMbodhi ra 93
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. ahiMsApayasaH pAlibhUtAnyanyapratAni yat / sApekSaM vacanaM gamyaM, yaduktaM paramarSibhiH / / satya vagere vrata ahiMsAjaLanI surakSA mATe pALa athavA setu samAna che. maharSionI A ukti sApekSa che. apekSAnI dRSTie satya, aparigraha vagere thakI paNa tamAma vratono samAveza karI zakAya che. (25) ra6. ahiMsA paramo dharma, nApekSamitra vavaH | kAraNApekSayA mUlaM, hiMsAyAH syAt parigrahaH / / ahiMsA parama dharma che'- A nayasApekSa vacana che- ahiMsAnuM mahattva pragaTa karavA mATe teno prayoga karavAmAM Avyo che. hiMsAnuM mULa kAraNa parigraha che. (26) ra7. vastutaH paramo dharma, apaharUdhyate ! yatrA'parigrahastatra, syAdahiMsA nisargajA / / hakIkatamAM aparigraha parama dharma che. jyAM aparigraha haze mamatvanuM visarjana haze tyAM ahiMsA sahaja haze. (27) 28. mamatvaM yena vyutsRSTaM, dRSTo'dhvA tena nizcitam / metavijJAnamAthaM cA, sopAna dharmasanta teH || jeNe mamatvane choDavuM teNe avazya mArga joyo che. bhedavijJAna-AtmA ane padArthanI bhinnatAnuM jJAna-dharmanI paraMparAnuM prathama sopAna che. (28) megha. prAha 29. pudgalAn Atmano bhinnAn, jAnanapyeSu rajyati / kimatra kAraNaM svAmin ! dRSTiM me nirmalAM kuru / / he svAmin ! AtmAthI pudgala bhinna che. ema jANavA chatAM mANasa pugalomAM Asakta rahe che. tenuM kAraNa zuM che ? Apa mArI dRSTine nirmaLa karo. (29) saMbodhi - 94
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 20. avairAgyaJca mohazca, nAtra bhedo'sti kazcana viSayagrahaNaM tasmAt, tatazcendriyavartanam / / rUo. manasajjApata tasmAt, saMkalpAH pracurAstataH prAtnatyaM tata phachAyA, viSayAsevana tataH / / 22. vAsanAyAstato vAdya, tato moThapravartanam / mohavyahe praviSTAnAM, muktirbhavati durlabhA / / (iimavizeSam) je avairAgya che, e ja moha che. temAM koI bheda nathI. moha cakI viSayonuM grahaNa thAya che ane tenA dvArA IndriyonI pravRtti yAya che. (30) IndriyonI pravRtti thakI mana capaLa bane che ane mananI yapaLatA ne kAraNe aneka saMkalpa pedA thAya che. saMkalpo thakI icchA prabaLa bane che ane prabaLa icchA dvArA viSayonuM sevana thAya che. (31) viSayonA sevana thakI vAsanA dRDha thAya che ane dRDha vAsanA thakI moha vadhe che. mohanA cakravyuhamAM praveza karanArAo mATe mukti durlabha banI rahe che. (32) rU2. avairAgya sarveSAM, moLAnAM mUlamiSyate / vairAgyaM nAma sarveSAM yogAnAM mUlamiSyate / / 9 tamAma bhogonuM mULa avairAgya che ane tamAma yogonuM mULa vairAgya che. (33) rU4. viSayALAM parityAo, vairAgyebAju nAyate / agrahazca bhavettasmAd, indriyANAM zamastataH / / rU.. manaHsvairyaM tatastasmAt, viArALAM parikSayaH / kSINeSu ca vikAreSu, tyaktA bhavati vAsanA saMbodhi H 95 (sukSmam)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayono tyAga vairAgya dvArA ja thAya che. je viSayono tyAga karI de che tene viSayonuM grahaNa nathI thatuM ane tenuM grahaNa na thavAthI Indriyo zAMta thaI jAya che. (34) IndriyonI zAMtithI mana sthira bane che ane mananI sthiratAthI vikAra kSINa bane che. vikAro kSINa thavAthI vAsanA nAza pAme che. (35). 36. svAdhyAyazca tathA dhyAnaM, vizuddheH sthairyakAraNam / AbhyAM sampratipannAbhyAM paramAtmA prakAzate / / svAdhyAya ane dhyAna e baMne vizuddhinI sthiratAnAM kAraNo che. temanI upalabdhi thavAthI paramAtmA prakAzita thaI UThe che. (36) ? 27. zraddhayA sthirayA''panno, jayo'pi cirakAlikaH / susthirAM kurute vRttiM, vItarAgatvabhAvitaH / / susthira zraddhA thakI kaSAya, vAsanA vagere upara thato vijaya sthAyI banI rahe che. te zraddhAvAna vyakti vItarAgatAnI bhAvanAthI bhAvita thaIne AtmAnI vRttione ekAgra banAve che. (37) 28. bhAvanAnAJca sAtatyaM, zraddhAM svAtmani susthirAm / labdhvA svaM labhate yogI, sthiracitto mitAzanaH / / cittane sthira rAkhanAra ane parimitabhojI yogI anitya vagere bhAvanAonI niraMtaratA tathA susthira zraddhAne prApta karIne potAnA svarUpane pAmI le che. (38) 21. paryaGkAsanamAsInaH, kAyaguptaH RjusthitiH / nAsAthe putpAtteDayaMtra, nyastavRSTi: svamaranute / / te zarIrane sthira banAvIne tathA paryaTTAsananI mudrAthI sIdhosaraLa besIne nAkanA agra bhAgamAM athavA koI bIjI paulika vastumAM dRSTine sthApita karIne potAnA svarUpane pAmI le che. (39) 1. paryaMkAsana-padmAsana. saMbodhi ra 96
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. AtmA vazIkRto yena, tenAtmA vidito dhruvam / ajitAtmA vidan sarvaM, api nAtmAnamRcchati / / jeNe AtmAne vazamAM karI lIdho, teNe vAstavamAM AtmAne jANI lIdho. jeNe AtmAne jItyo nathI te saghaLuM jANavA chatAM AtmAne pAmI zakato nathI. (40) 42. mokSamatI : saveLo, dharmazraddhAMti taRtam ! vairAgyaJca tatastasmAd, granthibhedaH prajAyate / / vyaktimAM pahelAM mokSanI abhilASA-saMvega jAge che. saMveganuM phaLa che- dharmazraddhA. jyAM sudhI vyaktimAM mumukSubhAva jAgato nathI tyAM sudhI dharma pratye zraddhA jAgatI nathI. dharmazraddhAnuM phaLa che - vairAgya. vairAgyanuM phaLa che- graMthibheda. Asakti thakI mohanI je gAMTha vaLe che te gAMTha vairAgya thakI khUlI jAya che. (41) 42. bhinne granthau dRDhA''baddhe, dRSTimoho vizuddhyati / cAritraJca tatastasmAt, zIghraM mokSo hi jAyate / / daDhatAthI Abaddha graMthino bheda thavAthI 'darzanamohanI vizuddhi thAya che- dRSTikoNa samyaka banI jAya che. tyAra pachI cAritranI prApti thAya che. cAritranI pUrNatA prApta thavAthI mokSanI upalabdhi thAya che. (42) 43. dharmazraddhA janayati, viraktiM kSaNike sukhe / gRhaM tyaktvA'nagAratvaM, viraktaH pratipadyate / / dharmazraddhA thakI kSaNika sukho pratye viraktino bhAva pedA thAya che ane virakta mANasa gRhatyAgI aNagAra bane che- munidharmano svIkAra kare che. (43) 44. vimAnaH sAvadhe, navA prayataH suSe | manAvAsu mokSa, zAvata tamate yatiH || je muni bAdhAothI paripUrNa sukhathI virakta thaIne nibaMdhasukhane pAmavAno prayatna kare che te anAbAdha sukhathI sampanna zAzvata mokSa pAme che. (44) saMbodhi - 97
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46. adhruvaSu viraktAtmA, dhruvANyAptuM praceSTate / so'dhruvANi parityajya, dhruvaM prApnoti satvaram / / je vyakti adhruva-azAzrvata, tattvathI virakta thaIne dhruvatattvane prApta karavAmAM prayatnazIla bane che, aghruvatattvapaulika padArthane choDIne tarata ja dhruvatattva- paramAtmabhAvane prApta karI le che. (45) saMbodhi ra 98
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6 kriyAkriyAvAda
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ajana ahiMsA satkarma che. tenI ArAdhanA e loko ja karI zake che ke jeo punarjanmane svIkAre che, jemane evo vizvAsa che ke satkarmanuM pariNAma sat hoya che ane asatkarmanuM pariNAma asat hoya che. keTalIka vyaktio satkarmamAM vizvAsa mUke che ane alpa mAtrAmAM tenuM AcaraNa paNa kare che. keTalAka loko satkarmamAM vizvAsa dharAvatA nathI ane tevuM AcaraNa paNa karatA nathI. tene AdhAre vyaktinAM traNa svarUpa bane che ? dharmanI pUrNa ArAdhanA karanAra muni-pUrNa dhArmika. dharmanI apUrNa ArAdhanA karanAra sa6 gRhastha-apUrNa dhArmika. dharmanI ArAdhanA na karanAra vyaktiadhArmika. A adhyAyamAM traNeya svarUpanI vyaktionAM karma ane karmaphaLanI mImAMsA vyavasthita rIte karavAmAM AvI che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAkriyAvAda 1. pRthak chandAH prajA atra, pRthagavAda samAzritAH / kriyAM zraddadhate kecid, akriyAmapi kecana / . jagatamAM vibhinna rucivALA loko jovA maLe che. temAM alagaalaga vAda, jemake - kriyAvAda-AtmavAda ane akriyAvAdaanAtmavAda vagere pracalita che. keTalIka vyaktio AtmA, karma vageremAM zraddhA dharAve che ane keTalIka vyaktio temAM zraddhA dharAvatI nathI. (1) 2. dikSAsUtAni duHsthAni, bhayavairAga 2 | pazya' vyAkaraNe zaMkA, pazyantyapazyadarzanAH / / . duHkha hiMsAmAMthI utpanna thAya che. tene kAraNe bhaya ane vera vadhe che, AtmaSTAnA A nirUpaNamAM e loko ja zaMkA kare che ke jeo sAkSAtkarzI nathI hotA." (2) rU. sutA sutAnAM, nirvizeSa chatta ! __ manyante viphalaM karma, kalyANaM pApakaM tathA / / anAtmadarzI loko sukRta ane duSkRtanA pariNAmamAM taphAvata mAnatA nathI ane karmane viphaLa mAne che- sArAM-khoTAM karmonuM phaLa sAruM-khoTuM mAnatA nathI. (3) 4. pratyAyakti na nIvAravuM, na mor: varmaLAM dhruvaH | tyAto mahecchI yu, marAmapagrahaH || jIva mRtyu pAmyA pachI pAcho nathI Avato, punaHjanma dhAraNa thI karato ane karelAM karmone bhogavavAnuM Avazyaka nathI- evI che, parathati iti pazya :- draSTA saMbodhi - 103
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA thakI temanAmAM mahattvAkAMkSAo pedA thAya che. teo mahAAraMbha kare che ane parigrahano mahAna saMcaya kare che. (4) 4. nizItA pApi vRtti, nyuyo: pravacanAH | satsovAnA vimaryAdrA, miththAnuM prayuSyate || teo zIlarahita hoya che, pApapUrNa AjIvikA kare che, bIjA lokone chetare che, lAMca-rUzvata le che, maryAdAyIna hoya che ane mithyAdaMDano prayoga kare che- anAvazyaka hiMsA kare che. (5) 6. krodhaM mAnaJca mAyAJca, lobhaJca kalahaM tathA / abhyAkhyAnaJca paizunyaM, zrayante mohasaMvRtAH / / teo mohathI Acchanna hovAne kAraNe krodha, mAna, mAyA lobha, kalaha, abhyAkhyAna-doSAropaNa ane cADI-cugalIno Azraya le che. (6) 7. TIne mAyani, tamane gama janmaH | mRtyoH mRtyuSya chatti, huM vIr 3Hrva vrajJakti 2 | teo garbha pachI garbha, janma pachI janma, mRtyu pachI mRtyu ane duHkha pachI duHkha pAme che. (7) 8triyAvahipu rAkhya-stI viparyayaH | madhye pRdavAsI: yu., vin sumavadhiH || AtmAvAdIonI sthiti AnAthI taddana viparIta hoya che. keTalAka loko gRhavAsI hovA chatAM sulabhabodhI-dharmonsukha hoya che. (8) 1. sarjanazrAvela vevi, vratino nAma vana | agAramAvasanto'pi, dharmArAdhanatatparAH / keTalAka darzanazrAvaka-samyadRSTi hoya che, keTalAka vratI hoya che. teo gharamAM rahevA chatAM dharmanI ArAdhanA karavAmAM tatpara rahe che. (9) saMbodhi , 104
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. aNuvratAni gRhNanti, guNazikSAvratAni ca / viziSTAM sAdhanAM kartuM, pratimAH zrAvakocitAH / teo pAMca aNuvrata, traNa guNa vrata, cAra zikSAvrata tathA viziSTa sAdhanA karavA mATe zrAvakocita pratijJAono svIkAra kare che. (10) 6. myaH santi sAdhuSyaH, gRhasthA: saMcamottAH | gRhasthebhyazca sarvebhyaH, sAdhavaH saMyamottarAH / / keTalAka sAdhuo karatAM gRhasthono saMyama zreSTha hoya che, paraMtu tamAma gRhastho karatAM sAdhuono saMyama zreSTha hoya che. (11) bhikSAdA vA gRhasthA vA, ye santi parinirvRtAH / tapaH saMyamamabhyasya, divaM gacchanti suvratAH / / 12. je bhikSu ke gRhastha zAMta ane suvrata hoya che, teo tapa ane saMyamano abhyAsa karIne svargamAM jAya che. (12) 13. gRhI sAmAyikAGgAni zraddhI kAyena saMspRzet / pauSadhaM pakSayormadhye'pyekarAtraM na hApayet / / zraddhAvAna gRhasthoe kAyA thakI sAmAyikanAM aMgo nuM AcaraNa karavuM joIe. baMne pakSomAM karavAmAM AvatA pauSadhane eka divasa-rAta mATe paNa na choDavuM joIe- kyAreya na choDavuM joIe. (13) ? 14. evaM zikSAsamApanno, gRhavAse'pi suvrataH / amedhyaM dehamujjhitvA, devalokaM ca gacchati / / A rIte zikSaNasaMpanna suvratI mANasa gRhavAsamAM paNa azuci zarIrane choDIne devalokamAM pahoMce che. (14) 1. juo : 14/40-42, 2. uttarAdhyayana 5/23 6. dIrghAyuSa RddhimantaH, samRddo: jAmarUvi: | adhunotpannasaMjArA, arimAstisamapramA1 11 saMbodhi 105
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. devA divi bhavantyete, dharmaM spRzanti ye janAH / agAriNo'nagArA vA, saMyamastatra kAraNam / / (yu ) je gRhastha ke sAdhu dharmanI ArAdhanA kare che, teo svargamAM dIrdhAyu, RddhimAna, samRddha, icchA anusAra rUpa dhAraNa karanAra, hamaNAM ja pedA thayo hoya evI kAMtivALo ane sUrya jevI dIptivALo deva bane che. tenuM kAraNa saMyama che. (15, 16) 27. sarvathA saMvRto mikSa, dayo to bhavet | kRtsnakarmakSayAnmukto, devo vApi maharddhikaH / / je bhikSu sarvathA saMvRta hoya che- karma-AgamananAM kAraNono nirodha karI rahyo hoya che, te A baMnemAMthI koI eka avasthA pAme che - tamAma karmono kSaya thaI jAya to te mukta thaI jAya che, anyathA samRddhizALI deva bane che. (17) 18. yathA trayo hi vaNijo, mUlamAdAya nirgatAH / eko'tra labhate lAbhaM, eko mUlena AgataH / / 26. hArayitvA mUlamekaH, Agatastatra vANijaH / upamA vyavahAre'sau, evaM dharme'pi budhyatAm / / (yumaF) jemake traNa vaNika mULa mUDI laIne vepAra mATe nIkaLyA. eka jaNa lAbha kamAyo, bIjo mULa mUDI laIne pAcho Avyo ane trIjo badhuM ja khoIne pAcho Avyo. A vepAra-viSayaka udAharaNa che. e ja rIte dharmanI bAbatamAM paNa samajavuM joIe. (18, 19) 20. manuSyatve venyUi, nAma: vaDavRtaM tathA | ___mUlacchedena jIvAH syuH, tiryaJco nArakAstathA / / mAnavajanma mULa mUDI che. svarga ke mokSanI prApti e lAbha che. mULa mUDI khoI nAkhavAthI jIva naraka ke tIrthaMcagati pAme che. (20) saMbodhi - 106
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. je loko vividha prakAranA zikSaNa dvArA gRhastha jIvanamAM rahevA chatAM suvratI che, sadAcAranuM pAlana kare che, te mAnavayoni pAme che kAraNa ke prANI karmasatya hoya che- jevuM karma te kare che evI ja phaLaprApti tene thAya che. (21) vimAtrAbhizca zikSAbhiH, ye narA gRhasuvratAH / AyAnti mAnuSIM yoniM karmasatyA hi prANinaH / / 9 22. yeSAM tu viputtA zikSA, te ca mUlamatimRtAH / sakarmANo divaM yAnti, siddhiM yAntyarajomalAH / / jenI pAse vipula jJAnAtmaka temaja kriyAtmaka zikSaNa che teo mULa mUDImAM vRddhi kare che. teo karmayukta hoya to svarga pAme che ane jyAre temanAM raja ane maLano- baMdhana ane baMdhananA kAraNano- nAza thaI jAya che tyAre teo mukta thaI jAya che.(22) 22. AgaramAvasaMllokaH, sarvaprANeSu saMyataH / samatAM suvrato gacchan, svargaM gacchati nA'mRtam / / gharamAM nivAsa karatI vyakti tamAma prANIo pratye sthULarUpe saMyata hoya che. je suvrata che ane samabhAvanI ArAdhanA kare che, te svarga pAme che, paraMtu hiMsA ane parigrahanA baMdhanathI sarvathA mukta na thavAne kAraNe te mokSane pAmI zakato nathI. (23) 24. duHkhAvaha ihAmutra, dhanAdInAM parigrahaH / mumukSuH svaM vikSu: jo, vidvAnaramAvaset / / dhana vagere padArthono saMgraha ihaloka ane paralokamAM duHkhadAyI bane che. tethI mukta thavAnI icchA rAkhanAra tathA AtmasAkSAtkAranI bhAvanA dharAvanAra evo koNa vidvAna hoya ke je gharamAM rahe ? (24) 2. pramAnuM maM tatrAg:, apramAvuM tathAparam | tad bhAvAdezata' stacca, bAlaM paNDitameva vA / / 1. tad bhAvAdezataH - pramAda ane apramAdanI apekSAe. saMbodhi 107
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAda karma che ane apramAda akarma che. pramAdayukta pravRtti baMdhanuM ane apramattatA-muktinuM kAraNa che. pramAda ane apramAdanI apekSAe vyaktinA vIrya-parAkramane bALaka tathA paMDita kahevAmAM Ave che tathA abhedadaSTie vIryavAna vyakti paNa bALaka ane paMDita kahevAya che. (25) 26. pratItyA'viratiM bAlo, dvayaJca bAlapaNDitaH / viratiJca pratItyApi, lokaH paNDita ucyate / / aviratinI apekSAe vyaktine bALaka, virati-aviratibaMnenI apekSAe bALapaMDita ane viratinI apekSAe paMDita kahevAmAM Ave che. (26) meghaH prAha ra7. vibhAgoDya, sakhya vRddho yA mo! sAdhyasiddhau mahattattvaM, apramAdaH tvayocyate / / megha bolyo, bhagavan! meM karma ane akarmano A vibhAga samyaka rIte jANI lIdho che. Ape apramAdane sAdhya-siddhinA mahAna tattva tarIke gaNAvyo che. (27) saMbodhi - 108
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-7 AjJAvAda
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apane bhagavAna mahAvIre kahyuM, "ANAe mAmagaM dharmoAjJAmAM mAro dharma che. AjJA eTale vItarAganuM kathana, pratyakSadarzInuM kathana. e ja kathana yathArtha ane satya hoya che ke je vItarAga dvArA kahevAmAM AvyuM hoya. vItarAga e che ke je rAgadveSa ane mohathI para che. tenI anubhUti ane tenuM jJAna yathArtha hoya che. te AtmAbhimukha hoya che tethI tenI samasta pravRtti ane tenuM samagra kathana AtmAnI parikramA karatuM cAle che, tethI te satya che. "AjJAmAM mAro dharma che'enuM tAtparya e che ke vItarAgatA ja Atmadharma che tenA sivAyanuM saghaLuM bahirbhAva che. jeTalo vItarAgabhAva haze eTalo ja Atmadharma haze. hiMsA jIvananI anivAryatA che - tene pratyeka mananazIla vyakti svIkAre che tethI tenAthI sarvathA bacavAnuM zakya nathI paraMtu teno viveka jAgRta thavAthI ahiMsAnA kSetramAM khUba AgaLa vadhI zakAya che. jenadarzanamAM gRhastha mATe yathAzakya hiMsAtyAgano nirdeza che. gRhastha saMpUrNa hiMsAthI bacI nathI zakato paraMtu anartha hiMsAthI te sahaja rUpe bacI zake che. A teno viveka che. hiMsAnA prakAra keTalA che ? temanI vyAkhyAo zI che ? ahiMsAnI paribhASA zI che ane tenI upAsanA zI rIte zakya bane ? A tamAma praznonuM samAdhAna A adhyAyamAM karavAmAM AvyuM che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJAvAda bhagavAn prAha che. nAsA mAmale tharSa, mAsIyAM mAtaH | AjJAmUDhA na pazyanti, tattvaM mithyAgrahoddhatAH / / bhagavAne kahyuM, mAro dharma AjJAmAM che, mAruM tapa AjJAmAM che, je mithyAAgrahathI uddhata che ane AjJAno marma samajavAmAM mUDha che, te tattvane joI zakato nathI. (1) 2. vItaLa yar 4, 35riSTha samarthitamU | mAjJA sI Tocate yuddha, mAnAmAmasiddhaye || vItarAge je joyuM teno upadeza Apyo ane jenuM samarthana karyuM te AjJA che- evuM tattvajJapuruSoe kahyuM che. AjJA bhavya jIvonI AtmasiddhinuM kAraNa che. (2) rU. va satyaM niHza4, znane pravevitamU | rAgadveSavijetRtvAd, nAnyathA vAdino jinAH / / je jina-vItarAge kahyuM, e ja satya ane asaMdigdha che. vItarAge rAga ane dveSa ne jItI lIdhA hovAthI teo mithyAvAdI nathI hotA, ayathArtha nirUpaNa teo nathI karatA. (3) 4. nAjJAAtinimanAjJA tistathA mA bhUyAtte kvacid yasmAd, AjJAhIno viSIdati / / he yogin ! AjJAmAM tArI arati-aprasannatA ane anAjJAmAM rati-prasannatA kyAreya na hovI joIe kAraNa ke AjJAhIna sAdhaka aMte viSAda pAme che. (4) saMbodhi , 113
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkaranI papAsanAnI apekSAe temanI AjJAnuM pAlana karavuM viziSTa che. AjJAnI ArAdhanA karanAra mukti pAme che ane tenAthI viparIta mArge cAlanAra saMsAramAM bhaTakI jAya che. (5) aparA tIrthakRt sevA, tadAjJApAlanaM param / AjJArAddhA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ya / / 6. AjJAyAH paramaM tattvaM, rAgadveSavivarjanam / etAbhyAmeva saMsAro, mokSastanmuktireva ca / / AjJAnuM parama tattva che- rAga ane dveSano tyAga. A rAgadveSa e ja saMsAra ke baMdhananuM kAraNa che ane tenAthI mukta thavuM e ja mokSa che. (6) 7. ArAdhako jinAjJAyAH, saMsAraM tarati dhruvam / tasyA virAdhako bhUtvA bhavAmbhodhau nimajjati / / vItarAganI AjJAnI ArAdhanA karanAra vyakti cokkasa rUpe bhavasAgara tarI jAya che ane tenI virAdhanA karanAra vyakti bhavasAgaramAM DUbI jAya che. (7) 8. AjJAyA yazca zraddhAluH, medhAvI sa ihocyate / asaMyamo jinAnAjJA, jinAjJA saMyamo dhruvam / / je vyakti AjJA pratye zraddhAvAna che, te medhAvI che. asaMyamanI pravRttimAM vItarAganI AjJA nathI. jyAM saMyama che tyAM ja vItarAganI AjJA che. (8) saMyame jIvanaM zreyaH, saMyame mRtyuruttamaH / jIvanaM maraNaM muktyai, naiva syAtAmasaMyame / / saMyamamaya jIvana ane saMyamamaya mRtyu zreya che. asaMyamamaya jIvana ane asaMyamamaya mRtyu muktinuM kAraNa banatuM nathI. (9) 10. hiMsA'nRtaM tathA steyA'brahmacaryaparigrahAH / dhruvaM pravRttireteSAM asaMyama ihocyate / / 9 saMbodhi ra 114
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya ane parigrahanI pravRtti asaMyama kahevAya che. (10). 23. teSAM virati proja saMyamatattvaritA | pUrNA sA pUrNa evAsau, apUrNAyAJca soMzataH / / tattvajJoe hiMsA vagerenI viratine "saMyama" kahI che. pUrNa viratithI pUrNa saMyama ane apUrNa viratithI AMzika saMyama thAya che. (11) 22. pUrvAcAradha: prom: saMyamI nittamaH | apUrNArAdhakaH proktaH, zrAvako'pUrNasaMyamI / / pUrNa saMyamanI ArAdhanA karanAra saMyamI uttama muni kahevAya che ane apUrNa saMyamanI ArAdhanA karanAra apUrNa saMyamI ke zrAvaka kahevAya che. (12) - rU. ravinirmanca, viditA dezanA ninai | ahiMsA syAttayormokSo, hiMsA tatra pravartanam / / vItarAge rAga ane dveSathI vimukta thavA mATe upadeza Apyo. rAga ane dveSathI mukta thavuM e ahiMsA che ane temAM pravRtti karavI te hiMsA che. (13) 14. ArambhAcca virodhAcca, saMkalpAjAyate khalu / tena hiMsA tridhA proktA, tattvadarzanakovidaiH / / hiMsA karavAnAM traNa kAraNo che- AraMbha, virodha ane saMkalpa. tethI tattvajJAnI paMDitoe hiMsAnA traNa prakAra gaNAvyA che AraMbhA hiMsA-jIvanayApana hetuka hiMsA virodhajA hiMsA-pratirakSAtmaka hiMsA saMkalpajA hiMsA-AkrAmaka hiMsA. (14) 15. kRSI rakSA ca vANijya, zilpaM yad yacca vRttaye / proktA sA''rambhajA hiMsA, durvAryA gRhamedhinA / / saMbodhi - 115
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSi, surakSA, vepAra, zilpa ane AjIvikA mATe je hiMsA karavAmAM Ave che tene AraMbhajA hiMsA kahevAmAM Ave che. AvI hiMsAthI gRhastha bacI zakato nathI. (15) 16. AkrAmatAM pratirodhaH pratyAkramaNapUrvakam / kriyate zaktiyogena, hiMsA syAt sA virodhajA / / humalAkhorono pratikamaNa dvArA baLapUrvaka virodha karavAmAM Ave che, te virodha hiMsA che. (16) 17. lobho dveSaH pramAdazca, yasyAH mukhyaM prayojakam / hetuH naugo na vA vRtta., hiMsA saM gADati sA nA je hiMsAnAM prayojaka-preraka lobha, dveSa ane pramAda hoya che tathA jemAM AjIvikAno prazna gauNa hoya che athavA nathI hoto te saMkalpajA hiMsA che. (17) 28. sarvathA sarvadA sarvA, hiMsA varSo hi sayataiH | prANaghAto na vA kAryaH, pramAdAcaraNaM tathA / / saMyamI puruSoe tamAma kALamAM, sarva prakAre, saghaLI hiMsAno tyAga karavo joIe, na to prANaghAta karavo joIe ke na to pramAdanuM AcaraNa karavuM joIe. (18) 19. vyarthaM kurvIta nArambhaM, zrAddho nAkramako bhavet / hiMsAM saMkalpajAM nUnaM, varjayed dharmamarmavit / / dharmanA marmane jANanAra zrAvake anAvazyaka AraMbhanA hiMsA na karavI, AkramaNakArI na banavuM ane saMkalpanA hiMsAno avazya tyAga karavo joIe. (19) 20. ahiMsaiva vihitosti, dharmaH saMyamino dhruvam / niSedhaH sarvahiMsAyA, dvividhA vRttirasya yat / / saMyamI puruSa mATe ahiMsA dharma ja vihita che ane tamAma prakAranI hiMsA tenA mATe varjita che. saMyamInI vRtti be prakAranI saMbodhi 3 116
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che- ahiMsAnuM AcaraNa, e vidheyAtmaka vRtti che jyAre hiMsAnuM varjana e niSedhAtmaka vRtti che. (20) 21. ahiMsAyA AcaraNe, vidhAnaJca yathAsthiti / saMpanA-nivedhava, zrAvAya to mayA / / zrAvaka mATe meM yathAzakti ahiMsAnA AcaraNanuM vidhAna tathA saMkalpajA hiMsAno niSedha karyo che. (21) 22. avihitA'niSiddhA 7, tRtIyA vRttistha sA sarvahiMsAparityAgI, nA'sau tena pravartate / / gRhasthanI trIjI vRtti je che te na to vihita che ke na to niSiddha che. te sarva-hiMsAno parityAgI nathI hoto, tethI te vRttinuM AlaMbana le che. (22) 22. hiMsAvidhAnaM na zakyaM, tena sA'vihitA khalu / anivAryA jIvikAyai, niroddhuM zakyate na tat / / hiMsAnuM vidhAna karI zakAtuM nathI tethI te avihita che ane AjIvikA mATe anivArya hiMsA thAya teno niSedha karI zakAto nathI tethI te aniSiddha che. (23) 24. dvividho gRhiNAM dharma, Atmiko laukikastathA / saMvaro nirjarA pUrvaH, samAjAbhimato'paraH / / gRhasthono dharma be prakArano hoya che- Atmika ane laukika. Atmika dharma be prakAranA che- saMvara ane nirjarA. samAja dvArA abhimata dharmane laukika dharma kahevAmAM Ave che. (24) 2. Atmazuddhace manevAdyo, TezitaH sa mayA dhruvam | samAjasya pravRttyarthaM, dvitIyo vartyate janaiH / / Atmika dharma Atmazuddhi mATe hoya che tethI meM teno upadeza Apyo che. laukika dharma samAjanI pravRtti mATe hoya che, tenuM pravartana sAmAjika loko dvArA karavAmAM Ave che. (25) saMbodhi 117
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. Atmadharmo mumukSUNAM, gRhiNAJca samo mataH / pAlanApekSayA bhedo, bhedo nAsti svarUpataH / / Atmadharma sAdhu ane gRhastha baMne mATe samAna che. gharmanA je vibhAga che, te pAlana karavAnI apekSAe karelA che. svarUpanI dRSTie te eka che, teno koI vibhAga nathI hoto. (26) ra7. citte sAmiH pUrNa, zrAvakatra yathAkSamam | ___ yatra dharmo hi sAdhUnAM, tatraiva gRhamedhinAm / / sAdhu AtmadharmanuM pUrNarUpe pAlana kare che ane zrAvaka tenuM pAlana yathAzakti kare che. saMyamamaya AcaraNa sAdhu mATe paNa dharma che, gRhastha mATe paNa dharma che. asaMyamamaya AcaraNa sAdhu mATe paNa dharma nathI ane gRhastha mATe paNa dharma nathI. (27) ra8. tIrthakrayA amUvana, vire je kara prati | ___bhaviSyanti ca te sarve, bhASante dharmamIdRzam / / je tIrthakaro atItamAM thayA, je vartamAnamAM che ane je bhaviSyamAM thaze te tamAma A ja dharmanuM nirUpaNa kare che. (28) 29. sarve jIvA na hantavyAH, kAryA pIDApi nAlpikA / upadravo na kartavyo, nA''jJApyA balapUrvakam / / 30. navA parigRhItavyA, dAsakarmaniyuktaye / eSa dharmo dhruvo nityaH, zAzvato jinadezitaH / / (yuma) koIpaNa jIva jaMtavya nathI. na to tene kiMcita pIDita karavo joIe ke na tene upadrava Apavo joIe. na to tenA upara baLapUrvaka zAsana karavuM joIe ane na to tene dAsa banAvavA mATe potAne adhIna rAkhavo joIe- A ahiMsAdharma dhruva, nitya, zAzvata ane vItarAga dvArA nirUpita che. (29, 30) 31. na virudhyeta kenApi, na bibhiyAna bhAyayet / adhikArAna muSNIyAd, na kuryAd zramazoSaNam / / saMbodhi - 118
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ koInI sAthe virodha na karo. na koIthI Daro ke na koIne DarAvo, na koInA adhikAronuM apaharaNa karo ane na to koInA zramanuM zoSaNa karo. (31) 32. nAte narya rUpasya, na vatI zrutasya ca | naizvaryasya na lAbhasya, na madaM tapasaH sRjet / / jAti, kuLa, rUpa, baLa, cuta, aizvarya, lAbha ane tapano mada na karo. (32) 33. na tucchAn bhAvayejjIvAn, na tucchaM bhAvayennijam / ___ sarvabhUtAtmabhUto hi, syAdahiMsAparAyaNaH / / bIjA lokone tuccha na samajo ane potAne paNa tuccha na samajo. je tamAma jIvone AtmabhUta-potAnA samAna samaje che te ahiMsA-parAyaNa che. (33) 34. ahiMsA''rAdhitA yena, mamAjJA tena sAdhitA / ArAdhitosmi tenAhaM, dharmastenAtmasAtkRtaH / / jeNe ahiMsAnI ArAdhanA karI teNe mArI ArAdhanA karI che. teNe mane ArAdhI lIdho che ane teNe dharmane AtmasAt karI lIdho che. (34) rU. mahilA vidyate yatra, mamajhA tatra vidyate | mamAjJAyAmahiMsAyAM, na vizeSosti kazcana / / jyAM ahiMsA che tyAM mArI AjJA che. mArI AjJA ane ahiMsA vacce koI taphAvata nathI. (35) 36. bhItAnAmiva zaraNaM, kSudhitAnAmivAzanam / tRSitAnAmiva jalaM, ahiMsA bhagavatyasau / / A bhagavatI ahiMsA bhayabhIta vyaktio mATe zaraNa, bhUkhyA loko mATe bhojana ane tarasyA loko mATe jaLa samAna che. (36) saMbodhi 119
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37. zuddhaM zivaM sukathitaM, sudRSTaM supratiSThitam / sArabhUtaJca loke'smin, satyamasti sanAtanam / / A lokamAM satya zuddha, ziva, subhASita, sudRSTa, supratiSThita sArabhUta ane sanAtana/zAzvata che. (37) 38. mahAtRSNApratA, nirmacazva nikhrivam | ___ uttamAnAmabhimataM, asteyaM pratyayAspadam / / acaurya vadhatI jatI tRSNAno pratikAra, bhaya mukta karanAra, aneka bUrAIothI bacAvanAra, uttama loko dvArA abhimata ane vizvAsanuM AsthAna che. (38) 39. kRtadhyAnakapATaJca, saMyamena surakSitam / adhyAtmadattaparighaM, brahmacaryamanuttaram / / brahmacarya anuttaradharma che. saMyama-Indriya ane mananA nigraha dvArA te surakSita che. tenI surakSAnuM kapATa (paDado) dhyAna che ane tenI argalA (AvaraNa) adhyAtma che. (39) 40. kRtAmpamano mAvo, mAvanAno virodhaH | samyaktvazuddhamUlo'sti, dhRtikando'parigrahaH / / aparigrahathI mananI capaLatA dUra thaI jAya che, bhAvanAonuM zuddhIkaraNa thAya che. tenuM zuddha mULa che samyakatva ane zairya tenuM kaMda che. (40) meghaH prAha che. kaM nAma pavan! gharma, va tasyAnivAryatA | vita tasya ko lAbhaH, jijJAsA'sau nisargajA / / megha bolyo, bhagavan! dharma zuM che ? tenI anivAryatA zA mATe che ? teno lAbha zo che ? AvI jijJAsA svAbhAvika che. (41) saMbodhi , 120
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 42. vaitacInamavo , sopAnuM prathama vatamU | tapasA saMyamenAsau, sAdhyo'sti sakalairjanaiH / / bhagavAne kahyuM, dharma che caitanyano anubhava. tenuM prathama sopAna che vrata. tenI sAdhanAnAM be kAraNo che- tapa ane saMyama. (42) 43. AsaktiM janayatyAzu, vastubhogo hi dehinAm / jIvanaM vastusApekSaM, samasyA mahatI dhruvam / / padArthano bhoga Asakti pedA kare che ane jIvana padArthasApekSa che e moTI samasyA che. (43) 44. mA vitI pusa, tAvAnuM mAvAtmo jvara: | bhAvAtmako jvaro yAvAn, tAvAn tApo hi mAnasaH / / jeTalI Asakita eTalo ja bhAvAtmaka tanAva. jeTalo bhAvAtmaka tanAva, eTalo mAnasika tanAva athavA to eTaluM mAnasika duHkha. (44) 4. caitanyAnubhavo yAvAna, anAsatti2 tAvatI | - yAvatI cA banAsAi , tAvanuM mAvaH prasAviyu jeTalI cetanAnI anubhUti teTalI anAsakti, jeTalI anAsakti eTalI bhAvAtmaka prasannatA. (45) 46. yAvAn bhAvaprasAdaH syAd, tAvad mano hi nirmalam / nairmalyaM manaso yAvad, tAvat syAd sahajaM sukham / / jeTalI bhAvAtmaka prasannatA eTalI mAnasika nirmaLatA. jeTalI mAnasika nirmaLatA eTaluM sahaja sukha. (46) saMbodhi tA121
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-8 baMdha-mokSavAda
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha baMdhana AvaraNa che ane mukti nirAvaraNa. jJAnano vikAsa, zraddhAno vikAsa ane zaktino vikAsa AvRtta dazAmAM thato nathI. baMdha ane mokSabaMne ekabIjAnAM virodhI che. mokSamAM baMdhana nathI ane baMdhanamAM mukti nathI. baMdhana zuM che ane mukti zuM che, evI jijJAsAnuM samAdhAna ahIM prastuta che. svazAsana mukti che ane parazAsana baMdhana che. parataMtratA na icchavA chatAM ApaNe parazAsanathI niyaMtrita chIe. svazAsanane cAhavA chatAM tene lAvI nathI zakAtuM. A ja dizAbhrama che. mithyAtvaviparIta mAnyatA, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga- vagere parazAsana che. parazAsanano prabhAva UtarI jAya che tyAre svazAsana-samyaktva, virati, apramAda, akaSAya ane ayogano udaya thAya che. muktino A suvyavasthita krama che. pravRtti ane nivRtti e baMdha-mokSanAM kAraNo che. jIvanI pravRtti ane nivRttinA pAMca-pAMca prakAra che. pravRttithI baMdha thAya che ane nivRttithI mokSa thAya che. pravRtti sthULa ane sUkSma be prakAranI hoya che. yoga sthULa pravRtti che. mithyAtva, aviriti, pramAda ane kaSAya- vagere sUkSma pravRttio che. A baMne prakAranI pravRttiono saMgrAhaka zabda che- 'Asrava'. A adhyAyamAM Asrava tathA baMdha-mokSanI prakriyAnuM vivecana che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha-mokSavAda meghaH prAha 6. metha bolyo, he sarvadarzina ! baMdha kone kahe che ? mokSa kone kahe che ? AtmAnuM baMdhana zI rIte thAya che ane mukti zI rIte thAya che vagere huM ApanI pAsethI jANavA icchuM chuM. (1) kiM bandhaH kiM ca mokSastau, jAyete kathamAtmanAm / tavanheM zrotumicchAmi, sarvazin ! tAnti / / bhagavAn prAha ra. svIkaraNaM pudgalAnAM, bandho jIvasya bhaNyate / asvIkAraH prakSayo vA, teSAM mokSo bhaved dhruvam / / bhagavAne kahyuM, AtmA dvArA pudgalonuM je grahaNa thAya che, te baMdha kahevAya che. je avasthAmAM pudgalonuM grahaNa nathI thatuM ane gRhIta pudgalono kSaya thaI jAya che te sthitinuM nAma mokSa che.(2) ra. pravRtti dvArA jIva karmothI Abaddha bane che ane nivRtti dvArA te karmothI mukta thAya che. pravRtti baMdhanuM kAraNa che ane nivRtti mokSanuM kAraNa che. (3) 4. pravRttyA baddhyate jIvo, nivRtyA ca vimucyate / pravRttidvandhahetuH svAt, nivRttio~kSAragam / / pravRttirAsravaH prokto, nivRttiH saMvarastathA / pravRttiH pazvadhA jJeyA, nivRttipApi parzvadhA / / pravRtti Asrava che ane nivRtti saMvara che. pravRttinA pAMca prakAra che ane nivRttinA paNa pAMca prakAra che. (4) saMbodhi - 127
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. mithyAtvamaviratizca, pramAdazca sakaSAyakaH / sUkSmAtmA'dhyavasAyasya, spandarUpAH pravRttayaH / / mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya- A cAra sUkSmaavyakta pravRttio che. temAM AtmAnA adhyavasAyonuM sUkSma saMvedana thAya che. (5) 6. co: dhUna cUrtavuddhiAvA pravRttirite ! __ svatantro vyaktihetuzca, hyavyaktAnAM catasRNAm / / yoga sthaLa- vyakta pravRtti che. te sthaLa buddhithI jANI zakAya che. te svataMtra paNa che ane pUrvokta cAreya avyakta sUkSma pravRttionI abhivyaktinuM kAraNa paNa che. (6) 7. mithyAtvavirati, pramaH sapAya | vyaktarUpo bhaved yogo, mAnaso vAcikA'Gkiko / / mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya- A cAra Asravone abhivyakta karanAra yoga paNa mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya kahevAya che. jemake- yogarUpa mithyAtva, yogarUpa avirati, yogarUpa pramAda ane yogarUpa kaSAya. A abhivyakti mAnasika, vAcika ane kAyika traNeya prakAranI hoya che. (7) 8. mata tattvajJAnaM, mokSe mokSadhastathA / adharme dharmasaMjJAnaM, mithyAtvaM dvividhaJca tat / / atatvamAM tattvanuM kathana karavuM, amokSamAM mokSanI buddhi vyakta karavI ane adharmamAM dharmanuM arthaghaTana karavuM te mithyAtva kahevAya che. tenA be prakAra che- AbhigrAhika ane anAbhigrAhika. (8) 6. mihimArayAta, asattattva praha: / anAbhigrahikaM vatsa! ajJAnAjjAyate'GginAm / / he vatsa ! ayathArtha tatvamAM yathArthatAno mithyA Agraha thavo e AbhigrAhika mithyAtva kahevAya che ane je yathArtha tattvanuM jJAna nathI thatuM, te anAbhigrAhika mithyAtva kahevAya che. AbhigrAhika saMbodhi - 128
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgrahapUrvaka thAya che ane anAbhigrAhika ajJAnavaza thAya che. (9) 10. Asaktizca padArtheSu, vyaktA'vyaktA'vratAtmikA / anutsAhaH svAtmarUpe, pramAdaH kathito mayA / / padArthomAM je vyakta ke avyakta Asakti hoya che te "avirati' kahevAya che. potAnA AtmavikAsa pratye je anutsAha hoya che, tene meM "pramAda' kahyo che. (10) 21. mAtmottApI vRtti, pAyaH pIrtitaH | ____ kAyavAGmanasAM karma, yogo bhavati dehinAm / / je vRtti AtmAne uttama kare che, tene "kaSAya' kahevAmAM Ave che. mana, vacana ane zarIranI pravRttine "yoga' kahevAmAM Ave che. (11) 12. yogaH zubho'zubho vApi, catasro hyazubhA dhruvam / ____ nivRttivalitA vRtti; zubho yogastapomayaH / / yoga zubha ane azubha be prakAranA hoya che ane bAkInI cAra sUkSma pravRttio azubha ja hoya che. nivRttiyukta vartana zubhayoga kahevAya che ane te tapa rUpa hoya che. (12) ___13. aviratirduSpravRttiH, supravRttistridhAsravaH / ___ yathAkramaM nivRttizca, karmA'karmavibhAgataH / / avirati, duSpavRtti, supravRtti, nivRtti- A darekanA karma ane akarmanA AdhAre A rIte vibhAga thAya che- prathama traNa karma che, tethI temanA dvArA karmanuM AsravaNa thAya che. nivRtti akarma che tethI nirodhAtmaka che, saMvara che. (13) 24. mAmai putaiiIvavaMItaH prathame ume | tRtIyaM khalu badhnAti, zubhairaibhizca saMsRtiH / / saMbodhi 129
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ avirati ane duSpavRtti azubha pugalo dvArA tathA supravRtti zubha pugalo dvArA jIvane Abaddha kare che. zubha ane azubha pugalonuM baMdhana e ja saMsAra che. (14) ___ 15. azubhAMzca zubhAMzcApi, pudgalAstatphalAni ca / vinarAti sthitAtmADama, mokSa yAtmapunarbhavam II je sthitAtmA zubha-azubha yugala ane temanA dvArA prApta thatA pariNAmano tyAga kare che, te mokSa pAme che. pachI te kyAreya janma dhAraNa karato nathI. (15) 16. azubhAnAM pudgalAnAM, pravRttyA zubhayA kSayaH / asaMyogaH zubhAnAJca, nivRttyA jAyate dhruvam / / zubha pravRtti thakI pUrva arjita- baddha azubha pugalopApakarmono kSaya thAya che. nivRtti thakI zubha-azubha baMne prakAranA karma-pulono saMyoga paNa aTakI jAya che. (16) 17. nivRttiH pUrNatAmeti, zailezIJca dazAM zritaH / aprakampastadA yogI, mukto bhavati pudgalaiH / / jyAre nivRtti pUrNatAne pAme che tyAre yogI zailezI dazA pAmIne aTakampa bane che tathA pudgalothI mukta thaI jAya che. (17) 18. samyaktvaM viratistadvad, apramAdo'kaSAyakaH / ayogaH paMcarUpeyaM, nivRttiH kathitA mayA / / samyakatva, virati, apramAda, akaSAya ane ayoga- meM pAMca prakAranI nivRttinuM nirUpaNa karyuM che. (18) 22. tattva mokSe ra varSe 2, yathArtha pratyayaH puruTam | sarva tattva vAta, nipAtaH | na 1. juoH 3/37. saMbodhi 130.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattva-jIva, ajIva vagere padArtha, mokSa-jIvanI paramAtma avasthA, dharma-mokSa sAdhana viSayaka je yathArtha pratIti yathArtha zraddhA che, tenI prApti nisarga ane adhigama- baMne prakAre thAya che. (19) ra0. anAsatti: paryeSu, viratiditA mayA | jAgarUkA bhaved vRttiH, apramAdastathAtmani / / padArthomAM je anAsakti hoya che tene meM 'virati' kahI che. Atmopalabdhi pratye je jAgarUka vRtti hoya che, tene huM "apramAda" kahuM chuM. (20) ra1. mAmapi yojAzuM, tyAre vijirite.. rezataH sarvatApi, yathAvatamuratA | azubha yogano tyAga karavo e paNa virati kahevAya che. te virati yathAzakti-aMzataH ke pUrNataH svIkAravAmAM Ave che. (21) 22. krodho mAnaM tathA mAyA, lobhazceti kaSAyakaH / eSAH nirodha AkhyAto- 'kaSAyaH zAntisAdhanam / / krodha, mAna, mAyA ane lobha- vagerene kaSAya kahevAmAM Ave che. tenA nirodhane meM "akaSAya' kahyo che. te zAMtinuM sAdhana che. (22) 23. sarvAsAJca pravRttInAM, nirodho'yoga iSyate / ayogatvaM samApanA, vimuktiM yAnti yoginaH / / tamAma prakAranI pravRttionA nirodhane huM "ayoga' kahuM chuM. ayoga avasthAne pAmela yogI mokSa pAmI jAya che. (23). ra4. pUrva pati sattva, vitiya tataH | __ apramAdo'kaSAyazcA'yogo muktistato dhruvam / / pahelAM samyakatva thAya che pachI virati thAya che. tyArapachI kramazaH apramAda, akaSAya ane ayoga thAya che. ayogAvasthA prApta thatAM ja AtmAnI mukti thaI jAya che. (24) saMbodhi - 131
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. AdhyAtmiviAsasya, joTiAyamuvAhRtam / samyak vratamapramAdaH, prathamA koTiriSyate / / 26. tatazcaupazamikI zreNirvA kSAyikI bhavet / upazAntaH kaSAyaH syAd, kSINo vA koTiragrimA || AdhyAtmika vikAsanI be kakSAo batAvavAmAM AvI che. pahelI kakSAmAM traNa tattva che- samyaktva, vrata ane apramAda. samyakatvane upalabdha thanAra cothA guNasthAnano adhikArI banI jAya che. vratane upalabdha thanAra pAMcamA athavA chaThThA guNasthAnano adhikArI banI jAya che. apramAda dazAne upalabdha thanAra sAtamA guNasthAnano adhikArI banI jAya che. sAtamA guNasthAnanI AgaLa be zreNIo che- vikAsanA be mArga che. eka che aupazamika zreNI ane bIjI che kSapaka zreNI. je kaSAyonuM upazamana karatAM karatAM AgaLa vadhe che tenI zreNI aupazamika hoya che. je kaSAyone kSINa karato karato AgaLa vadhe che tenI zreNI kSAyika hoya che. (25, 26) (yugmam) 27. amanojJasamutpAva, TulluM mata ahinAm / samutpAdamajanAnA, na hi jAnanti saMvaram / / amanojJa sthitinuM samutpAda/utpatti duHkha che je A samutpAdane nathI jANato te saMvara-duHkhanirodhane nathI jANato. (27) 28. rAmo dveSazya tadvetuH, vItarAgavazA susram | ratnatrayI ca taddhetuH, eSa yogaH samAsataH / / duHkhanAM kAraNa che- rAga ane dveSa. vItarAgadazA sukha che ane tenuM kAraNa che- ratnatrayI : samyagdarzana, samyajJAna ane sabhyazcAritra. yoganuM meM A saMkSipta nirUpaNa karyuM che. (28) 1. samyaktva. saMbodhi 132
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha 29. bhadraM bhadraM tIrthanAtha ! tIrthe nIto'smyahaM tvayA / bhAvitAtmA sthitAtmA ca, tvayA jAto'smi samprati / / megha bolyo, he tIrthanAtha ! sAruM thayuM, ghaNuM sAruM thayuM. ApanA prasAdathI huM tIrthamAM AvI gayo chuM ane ApanA anugrahathI have huM bhAvitAtmA tathA sthitAtmA banI gayo chuM. (29) 30. naSTo moho gataM klaivyaM, zuddhA buddhiH sthiraM manaH / punarmonaM tavAbhyaNe, svIcikIrSAmi sAmpratam / / have mAro moha nAza pAmyo che, klevya cAlyuM gayuM che, buddhi zuddha thaI gaI che ane mana sthira thaI gayuM che. have huM pharIthI ApanI pAse zramaNya svIkAravA icchuM chuM. (30) 31. prAyazcittaJca vAJchAmi, pUrvamAlinyazuddhaye / cetaHsamAdhaye bhUyaH, kAmaye dharmadezanAm / / pahelAM je mArA manamAM kaluSabhAva Avyo, tenI zuddhi mATe huM prAyazcitta karavA icchuM chuM ane cittanI samAdhi mATe ApanI pAse pharIthI dharmadazanA sAMbhaLavA icchuM chuM. (31) saMbodhi 2 133 ?
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-9 mithyA-sabhyajJAna-mImAMsA,
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama zeya anaMta che ane jJAna paNa anaMta che, chatAM pratyeka vyaktimAM anaMta jJAnano vikAsa nathI hoto. jenuM jJAna sImita che, tene mATe zeya paNa sImita banI rahe che. A sImA karanAra AvaraNa che. AvaraNanI taratamatA (taphAvata)no artha che jJAnanA vikAsanI taratamatA. jeTaluM AvaraNa, eTaluM ja ajJAna. jeTalo AvaraNano vilaya, eTalo ja jJAnano vikAsa. svarUpanI daSTie jJAna pramANa hoya che. viSayagrahaNanI dRSTie te pramANa paNa hoya che, apramANa paNa hoya che, samyaka paNa hoya che, mithyA paNa hoya che. samyajJAna ane samyagdarzana mANasane vikAsanA zikhara sudhI laI jAya che. jJAna vikAsanuM AraMbhabiMdu che. te kriyA sAthe joDAIne vyaktine zikhara sudhI pahoMcADI de che. prastuta adhyAyamAM jJAna ane ajJAnanI vividha avasthAonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyA-sabhya-jJAna-mImAMsA meghaH prAha 1. jJAna prakAzakaM tatra, mithyAsamyaktvakalpanA / nite joDatra hetu: cA, vomicchAmi sati | megha bolyo, jJAna prakAza karanAra che. to pachI mithyAjJAna ane samyajJAna evA je vikalpa karavAmAM Ave che tenuM kAraNa zuM che? have huM A jANavA mAguM chuM. (1) bhagavAn prAha 2. jJAnasyAvaraNena syAd, ajJAnaM tatprabhAvataH / ajJAnI naiva jAnAti, vitathaM vA yathAtatham / / bhagavAne kahyuM, jJAna upara AvaraNa AvavAthI ajJAna thAya che. tenA prabhAvathI ajJAnI jIva yathArtha athavA ayathArtha-kazuM ja jANI zakato nathI. (2) rU. naita viste nona, nApi saMte vitA varta sadagAto, sAvRti nijhAmanaH || A AvaraNa jIvone na to vikRta banAve che ke na to saMskRta banAve che. te mAtra potAnA AtmAnA sahaja prakAzane DhAMke che. (3) 4. jJAnayAvara yAvanuM, mAvazukyA vinIyate | avyakto vyaktatAmeti, prakAzastAvadAtmanaH / / bhAvonI vizuddhi dvArA jJAnanuM jeTaluM AvaraNa vilIna thAya che, eTalo ja AtmAno avyakta prakAza vyakta thaI jAya che. (4) saMbodhita 139
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA e prakAzathI jagatanA A padArtho spaSTarUpe pratibhAsita thAya che. jo tenA vibhAga na karavAmAM Ave to te prakAzane mAtra jJAna ja kahI zakAya che. (5) 6. padArthAstena bhAsante, sphuTaM dehabhRtAmamI / jJAnamAtramidaM nAma, vizeSasyA'vivakSayA / / AtmA jJAnamaya che. tenuM jJAna anaMta che. te anaMta guNa ane paryAyone jANavAmAM samartha che. (6) 9. AtmA jJAnamayo'nantaM jJAnaM nAma taducyate / anantAn guNaparyAyAn, tatprakAzitumarhati / / 8. AvaraNanI saghanatAnA tAratamya mujaba te AtmA sUryanI jema prakAzI ke aprakAzI bane che. (7). AvArakaghanatvasya, tAratamyAnusArataH / prakAzI cA'prakAzI ca, saviteva bhavatyasau / ubhayAlambanaM tattu, saMzayajJAnamucyate / vedanaM viparItaM tu, mithyAjJAnaM viparyayaH / / te thAMbhalo che ke puruSa- A prakAranuM ubhayAlambI jJAna 'saMzayajJAna' kahevAya che. je padArtha jevo hoya tenAthI viparita tene jANavo te viparyaya nAmanuM mithyAjJAna che. (8) tArkikI dRSTireSA'sti, dRSTirAgamikI parA / mithyAdRSTerbhavejjJAnaM, ajJAnaM tadapekSayA / / A tArkikadaSTinuM nirUpaNa che. AgamikaTaSTinuM nirUpaNa tenAthI juduM che. te anusAra mithyAdaSTi athavA asat-pAtranI apekSAe te jJAna ajJAna kahevAya che. (9) 10. AtmIyeSu ca bhAveSu, nAtmAnaM yo hi pazyati / * tIvramodavibhUtAtmA, mithyAvRSTi: sa 3nyate / / saMbodhi ra 140
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ je AtmIya bhAvomAM AtmAne joI zakato nathI ane tIvra moha-anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI jeno AtmA vimUDha che, mithyAdaSTi kahevAya che. (10) ? 11. yathArthanirNayaH samyag - jJAnaM pramANamiSyate / sRSTi: prAmALivI vaivA, dRSTininI pA / / vastuno yathArtha nirNaya karanAra sabhyajJAna 'pramANa' kahevA che. A pramANa-mImAMsAnI dRSTi che ane Agamika dRSTi tenArtha judI che. (11) 12. samya vanodho, manejJAna tarIkSayA| dhutamoho nijaM pazyan, samyagdRSTirasau bhavet / / samyagdaSTi vyaktinuM jJAna sat-pAtranI apekSAe samyajJA kahevAya che. jeno darzanamoha vilIna thaI gayo che ane je AtmA jue che, te samyagdaSTi kahevAya che. (12) 3. vArthajJAnamAtraLa, na jJAnaM sabhyanuSyate / AtmalInasvabhAvaM yat, tajjJAnaM samyagucyate / / padArthone jANI levA mAtrathI jJAnane samyajJAna kahI zakA nathI. je jJAnano svabhAva AtmAmAM lIna thavAno che, te jJA samyajJAna kahevAya che. (13) 4. anantadharmakaM dravyaM, jJeyaM dharmAvubhau sphuTam / sAmAnyaJca vizeSazca, dravyaM tadubhayAtmakam / / anaMta dharmAtmaka-anaMta virodhI yugalAtmaka dravya jJeya hoya che anaMta dharmomAM be dharma mukhya che- sAmAnya ane vizeSa. dravya mA sAmAnyAtmaka athavA mAtra vizeSAtmaka nathI hotuM. te ubhayAtmakasAmAnyavizeSAtmaka hoya che. (14) . sAmAnyagrAhakaM jJAnaM, saMgraho naya iSyate / vizeSagrAhakaM jJAnaM, vyavahAranayo mataH / / saMbodhi 141
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ je sAmAnyane grahaNa kare che, jANe che te saMgrahanaya kahevAya che. je vizeSane grahaNa kare che, jANe che te vyavahAranaya kahevA che. (15) 16. ubhayagrAhakaM jJAnaM, naigamo naya iSyate / sAmAnyaJca vizeSazca, yato bhinno na sarvathA / / je sAmAnya ane vizeSa-baMnene grahaNa kare che, jANe che te naigamanAya che. enuM tAtparya che-sAmAnya ane vizeSa sarvathA bhinna nathI. (16) 17. vartamAnakSaNagrAhi, RjusUtraM nayo bhavet / zabdAzrayastu zabdadyA, paryAyamazritA: nayA || je vartamAna kSaNavartI paryAyane grahaNa kare che, te RjusUtranaya che. zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta-A traNeya zabdAzrayI paryAyArthikanAya che. (17) 18. pUrvaM nikSipyate vastu, tannaye nAdhigamyate / pramANenA'pi vIkSA syAd, sakalAdezamAzritA / / pahelAM vastuno nikSepa-paryAyane anurUpa bAhya vinyAsa karavAmAM Ave che. pachI tene naya dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa dvArA thatA vastunA jJAnane "sakalAdeza" kahevAmAM Ave che. (18) 19. nayadRSTiranekAntaH, syAdvAdastatprayogakRt / vibhajyavAda ityeSa, sApekSo viduSAM mataH / vastunA eka gharmavizeSane jANanArI nayaSTinuM nAma cheanekAMta. teno vacanAtmaka prayoga syAdvAda, vibhajyavAda athavA sApekSavAda che. (19) 20. sadasatorvivekena, sthairya cittasya jAyate / sthitAtmA sthApayedanyAn, nA'sthirAtmA'pi sAkSaraH / / saMbodhi 142
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ sat ane asatno viveka thayA pachI cittanI sthiratA thAya che. sthitAtmA bIjA lokone dharmamAM sthApita kare che. je sthitAtmA nathI hoto te sAkSara hovA chatAM kArya karI zakato nathI. (20) 21. bhaviSyati mama jJAnaM, adhyetavyamato mayA / ajAnan sadasattattvaM, na lokaH satyamaznute / / 'mane jJAna thaze', je jIva sat ane zakato nathI. (21) 22. evA uddezathI mAre adhyayana karavuM joIe. tattvone nathI jANato, te satyane pAmI asat 'huM ekAgracitta banIza.'- evA uddezathI mAre adhyayana karavuM joIe. asthira AtmAvALI vyakti padArthane jANavA chatAM temAM mUDha banI jAya che. (22) 22. sacce vittasya muthairyAM, adhyetavyamato maLyA | asthirAtmA padArtheSu, jAnannapi vimuhyati / / 24. = 'mArA AtmAne huM dharmamAM sthApita karIza.'- evA uddezathI mAre adhyayana karavuM joIe. je vyakti dharmahIna che, te saMsAramAM duHkhonI paraMparA vadhAre che. (23) AtmAnaM sthApayiSyAmi, dharme'dhyeyamato mayA / dharmaddIno nano to, tanute Tuvasantatim / / sthitaH parAn sthApayiSye, dharme'dhyeyamato mayA / AcAryeva sadAcAraM, prasthApayitumarhati / / 'huM svayaM sthita thaIne bIjA lokone dharmamAM sthApita karIza.'evA uddezathI mAre adhyayana karavuM joIe. AcAravAna vyakti ja sadAcAranI sthApanA karI zake che. (24) ra6. prANinAmudghamAnAnAM, gAmataLave taH / dharmo dvIpaM pratiSThA ca, gatiH zaraNamuttamam / / jarA ane maraNanA pravAhamAM vahetA jIvo mATe dharma dvIpa, pratiSThA, gati ane uttama zaraNa che. (25) saMbodhi - 143
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. durgatau prapatajjantordhAraNAd dharma ucyate / dharmeNAsau dhRto hyAtmA, svarUpamadhigacchati / / je dUragatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare che te dharma kahevAya che. potAnA svarUpane e ja vyakti pAme che jeno AtmA dharma thakI dhRta hoya che. (26) 27. AtmanaH svaprakAzAya, bandhanasya vimuktaye / AnandAya mayA ziSya ! dharmapravacanaM kRtam / / he ziSya megha ! AtmAnA prakAza mATe, baMdhananI mukti mATe ane AnaMda mATe meM dharmanuM pravacana karyuM che. (27) 28. mAmalaimi, vii kanaidhRvam | pramAdabahulo jIvaH, saMsAramanuvartate / / pramAdI jIva zubha-azubha phaLavALAM karmonAM A baMdhanone kAraNe saMsAramAM paryaTana kare che. (28). 29. zubhAzubhaphalAnyatra, karmaNAM bandhanAni ca / chitvA mokSamavApnoti, apramatto hi saMyatiH / / apramatta muni karmonAM baMdhano ane tenAM zubha-azubha phaLonuM chedana karIne mokSa pAme che. (29) 30. ekamAsikaparyAyo, munirAtmaguNe rataH / vyantarANAM ca devAnAM, tejolezyAM vyativrajet / / eka mAsano dIkSita AtmalIna muni vyaMtara devonAM sukhone atikramI jAya che, temanA karatAM adhika sukhI banI jAya che. (30) 31. dvimAsamuniparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / bhavanavAsidevAnAM, tejolezyAM vyativrajet / / be mAsano dIkSita muni bhavanapati (asuravarjita) devonAM sukhone atikramI jAya che. (31) saMbodhi - 144
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. trimAsamuniparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / devAsurakumArANAM, tejolezyA vyativrajet / / traNa mAsano dIkSita AtmalIna muni asurakumAra devonAM sukhone atikramI jAya che. (32) 33. caturmAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / ___ jyotiSkAnAM grahAdInAM, tejolezyA vyativrajet / / cAra mAsano dIkSita AtmalIna muni graha vagere jyotiSka devonAM sukhone atikramI jAya che. (33) 34. paJcamAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / sUryacandramasoreva, tejolezyA vyativrajet / / pAMca mAsano dIkSita AtmalIna muni jyotiSka devonA Indra-caMdra ane sUrajanAM sukhone atikramI jAya che. (34) 35. pANmAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / saudharmezAnadevAnAM, tejolezyA vyativrajet / / cha mAsano dIkSita AtmalIna muni saudharma ane iSAna devonAM sukhone atikramI jAya che. (35) 36. saptamAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / sanatkumAramAhendra-tejolezyAM vyativrajet / / . sAta mAsano dIkSita AtmalIna muni sanaskumAra ane mahendra devonAM sukhone atikramI jAya che. (36) 37. macchamAsika, AtmadhyAnarato yatiH | brahmalAntakadevAnAM, tejolezyAM vyativrajet / / ATha mAsano dIkSita AtmalIna muni brahma ane lAMtaka devonAM sukhone atikramI jAya che. (37) saMbodhi -14pa 10
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38. navamAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / mahAzukra-sahasrAra-tejolezyAM vyativrajet / / nava mAsano dIkSita AtmalIna muni mahAzukra ane sahasAra devonAM sukhone atikramI jAya che. (38) 39. dazamAsikaparyAya, AtmadhyAnarato yatiH / AnatAdacyutaM yAvat, tejolezyA vyativrajet / / dasa mAsano dIkSita AtmalIna muni Anata, prANata, AraNa che ane acitta devonAM sukhone atikramI jAya che. (39) 40. vimAsati, mAtmadhyAna to yatiH | graiveyakANAM devAnAM, tejolezyAM vyativrajet / / agiyAra mAsano dIkSita AtmalIna muni nava raiveyaka devonAM sukhone atikramI jAya che. (40) 42. vizAsaparyAya, mAtmadhyAnato tiH | anupAtivA-tenoneya vyatidranet | bAra mAsano dIkSita AtmalIna muni pAMca anuttara vimAna devonAM sukhone atikramI jAya che. (41). 42. tataH zuksaH 7nAti.. vattattezyAdhiSitaH | revatI paramAnanda, siddho gudo vimukhyate | tyArabAda te zukla ane zukla jAtivALo muni zukla lezyAne prApta thaIne kevalI bane che, parama AnaMdamAM magna, siddha, buddha ane mukta thaI jAya che. (42) 43. yo jIvAn naiva jAnAti, nA'jIvAnapi tattvataH / jIvA'jIvAnajAnan saH, kathaM jJAsyati saMyamam / / je tattvataH jIvone nathI jANato, ajIvane paNa nathI jANato, te jIva-ajIva baMnene nahIM jANanAra saMyamane zI rIte jANaze? (43) saMbodhi - 146
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44. yo jIvAnapi vijAnAti, vettyajIvAnapi dhruvam / jIvA'jIvAn vijAnan saH, samyag jJAsyati saMyamam / / je jIvane jANe che, ajIvane paNa jANe che, te jIva-ajIvabaMnene jANanAra saMyamane samyak rIte jANI le che. (44) 45. yadA jIvAnajIvAMzca, dvAvapyetau vibudhyate / tadA gatiM bahuvidhAM, jAnAti sarvadehinAm / / je jIva ane ajIva baMnene jANe che te jIvonI vividha prakAranI gatione jANe che. (45) 46. yadA gatiM bahuvidhAM, jAnAti sarvadehinAm / puNyapApe bandhamokSau, tadA jAnAti tattvataH / / jyAre mANasa jIvonI bahuvidha gatione jANI le che tyAre te tattvataH puNya, pApa, baMdha ane mokSane paNa jANI le che. (46) 47. puSapAne vaMdhamAkSI, yA nAnAti tavaMtiH | tadA virajyate bhogAd, divyAt mAnuSakAt yathA / / jyAre mANasa puNya, pApa, baMgha ane mokSane jANI le che, tyAre mANaso ane devonA je koI bhoga che, tenAthI virakta thaI jAya che. (47) 48. cA vicate mota, vicAtu mAnuSatva tathA ! tadA tyajati saMyoga, bAhyamAbhyantaraM dvidhA / / jyAre mANasa devika ane mAnaSika bhogothI virakta thaI jAya che tyAre te bAhya ane AtyaMtara-baMne prakAranA saMyogone tyAgI de che. (48) 49. yadA tyajati saMyoga, bAhyamAbhyantaraM dvidhA / tadA munipadaM prApya, dharma spRzati saMvaram / / jyAre mANasa bAhya ane AtyaMtara-baMne prakAranA saMyogone tyAgI de che, tyAre te munipadane pAmIne saMvaradharmane sparze che. (49) saMbodhi 147
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. yadA munipadaM prApya, dharmaM spRzati saMvaram / tadA dhUtaM karmarajaH, bhavatyabodhinA kRtam / / jyAre mANasa munipadane pAmIne saMvaradharmane sparze che tyAre te abodhi dvArA saMcita karmarajane prakaMpita karI de che. (50) 51. yadA dhUtaM karmarajaH, bhavatyabodhinA kRtam / tadA sarvatragaM jJAnaM, darzanaM cA'bhigacchati / / jyAre mANasa abodhi dvArA saMcita karmarajane prakaMpita karI de che tyAre te sarvatragAmI jJAna ane darzana- kevaLajJAna ane kevaLadarzanane prApta karI le che. (51) 12. cala sarvatra jJAna, sanaM vomiti | tavA tomatovakhya, ninI nAnIti vatI II jyAre mANasa sarvatragAmI jJAna ane darzana-kevaLajJAna ane kevaLadarzanane prApta karI le che tyAre te jina ane kevalI banIne loka-alokane jANI le che. (52) 53. yadA lokamalokaM ca, jino jAnAti kevalI / AyuSo'nte nirundhAnaH, yogAn kRtvA rajaH kSayam / / 54. anantAmacalAM puNyAM, siddhiM gacchati nIrajAH / tadA lokamastakasthaH, siddho bhavati zAzvataH / / (yuema) kevaLajJAnanI upalabdhi thavAthI jina athavA kevalI loka ane alokane jANI le che. te AyuSyane aMte mana, vacana ane kAya traNeya yogono virodha karIne karmarajane sarvathA kSINa karI anaMta, acaLa kSaura kalyANakArI siddhagatine prApta karIne, zAzvata siddha thaIne lokanA agrabhAgamAM avasthita thaI jAya che. (pa3, 14) 55. . abhUvaMzca bhaviSyanti, suvratA dharmacAriNaH / etAn guNAnudAhuste, sAdhakAya zivaGkarAn / / je suvrata ane dhArmika thayA che ane thaze, temaNe sAdhaka mATe kalyANa karanArA A ja guNonuM nirUpaNa karyuM che. (55) saMbodhi 1 148
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-10) saMcamacaryA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbhAra | muni sAdhaka che. te mokSano adhikArI che. mokSa muni banavAnI sAthe ja maLI jatuM nathI. jo ema hota to samagra saMsAra muni banI jAta ane mukta thaI jAta. muninI naizcacika ane vyAvahArika sAdhanA samyagdarzana, samyajJAna ane samyaccAritramUlaka hoya che. jyAM A ( ratnatrayImAM khalanA thAya che, tyAM sAdhutva paNa akSaNa ){ (8 rahetuM nathI. nizcayanayanI dRSTie ratnatrayInI ArAdhanA ( AtmAnI ArAdhanA che. vyavahAranayanI dRSTimAM temanI ) ArAdhanA mATe AlaMbana levuM paDe che. kAraNa ke jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI gati, agati, sthiti, bhASaNa, AhAra vagerenI paNa apekSA rahe che. A badhuM zI rIte thavuM joIe ? evI jijJAsAonAM samAdhAna bhagavAna mahAvIranI dRSTie ahIM prastuta che. mana, vANI ane zarIranI nivRtti e mokSa che. paraMtu che 7 nivRtti sIdhesIdhI AvI jatI nathI. pravRtti ane I nivRttino krama hoya che. nivRttinI sAthe prAraMbhe pravRtti hoya che ane pravRttinI sAthe nivRtti hoya che. nivRttinA aMtima che biMdue jyAre sAdhaka pahoMcI jAya che tyAre te pravRttinI 7 jALathI mukta thaI jAya che. sAdhaka prAraMbhika dazAmAM pravRtti mATe cAle che. te | pravRtti sata hoya che. satyavRtti asano nirodha karI de che. jka nivRttinA aMtima biMdunI AgaLa sudhI pravRtti cAle che. je ( sAdhaka e jANe che ke eka ja jhATake pravRttine toDI zakAtI ka nathI. te icche che ke te potAnA jIvanamAM nivRttine che dha mukhyatA Ape, paraMtu te zI rIte banI zake ? prastuta che R adhyAyamAM tenuM pratipAdana che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvatacaryA meghaH prAha 2. kartha tu vayaM tiketu, zItANIta vA tham | kathaM bhuJjIta bhASeta, sAdhako brUhi me prabho ! megha bolyo, he prabhu ! mane e jaNAvo ke sAdhake kaI rIte cAlavuM? kaI rIte rokAvuM ? kaI rIte sUI javuM? kaI rIte besavuM ? kaI rIte khAvuM ane kaI rIte bolavuM? (1) bhagavAn prAha 2. yAM tyAM tiketu, zItAsata vA yatam | yataM bhuJjIta bhASeta, sAdhakaH prayato bhavet / / bhagavAne kahyuM, sAdhake saMyamapUrvaka cAlavuM. saMyamapUrvaka rokAvuM. saMyamapUrvaka sUI javuM. saMyamapUrvaka besavuM. saMyamapUrvaka khAvuM ane saMyamapUrvaka bolavuM. teNe pratyeka kAryamAM saMyata rahevuM joIe. (2) rU. nanamaNe gatA nau, sarvato niSpariTyUvA !. gacchantI vA'pi tiSThantI, parigRhNAti no jalam / / pANInI vacce UbhelI naukA, je sarvathA chidrarahita hoya, bhale te cAlatI hoya ke UbhelI hoya, pANIne potAnAmAM pravezavA detI nathI. temAM pANI bharAtuM nathI. (3) 4. parva nIvAva ne to, mumukSu saMtavaH || gacchan vA nAma tiSThan vA, nAdatte pApakaM malam / / 1. A jagata jIvAkuLa che, temAM koI ahiMsaka kevI rIte rahI zake ? A saMdarbhamAM A be zloka (3,4) paThanIya che. saMbodhi , 153
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ e ja rIte je sAdhake Asavano nirodha karI lIdho hoya te A jIvAkula lokamAM rahevA chatAM, bhale cAle ke Ubho rahe, pApa-maLane grahaNa karato nathI. (4) meghaH prAha ". megha bolyo, prabhu ! pahelAM ke pachI game tyAre eka divasa A zarIrane choDavAnuM ja hoya to sAdhake zA mATe khAvuM joIe te mane jaNAvo. (5) tyaktavyo nAma deho'yaM, purA pazcAd yadA kadA / tat kimarthaM hi bhuJjIta, sAdhako brUhi me prabho ! bhagavAn prAha 6. bhagavAne kahyuM, sAdhake UrdhvalakSI banIne kyAreya bAhya viSayonI AkAMkSA na karavI joIe. mAtra pUrvakarmonA kSaya mATe ja A zarIrane dhAraNa karavuM joIe. (6) 7. bahistAt UrdhvamAdAya, nAvakAMkSet kadAcana / pUrvakarmavinAzArthaM, imaM dehaM samuddharet / / 8. bhojana vagara zarIra TakatuM nathI ane zarIra vagara dharma thato nathI, tethI zarIrano nirvAha karavA mATe sAdhaka bhojana kare te iSTa che. (7) vinAhAraM na deho'sau, na dharmo dehamantarA / nirvAhaM tena dehasya, kartumAhAra iSyate / / vrajyAkSutzAntisevA yai, prANasandhAraNAya ca / saMyamAya tathA dharmacintAyai munirAharet / / muni jyA-gamanazakti, kSudhAzAMti, saMyamIsevA, prANadhAraNa, saMyamayAtrA tathA dharmaciMtana karI zake tevI zakti TakAvI rAkhavA mATe bhojana kare che. (8) saMbodhi tA. 154
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atake upasarge ca, jAtAyAM viratau tanau / brahmacaryasya rakSAyai, dayAyai prANinAM tathA / / nAnArUpaM tapastaptuM, karmaNAM zodhanAya ca / AhArasya parityAgaM, kartumarhati saMyatiH / / asAdhya roga, bhayaMkara upasarga, zarIramAM virakti, brahmacaryanI rakSA, jIvahiMsAthI virati, vividha prakAranAM tapa, ane karmanA zuddhIkaraNa mATe munie bhojanano parityAga karavo ucita che. (9, 10) 22. atpavAranAsa, vatUcanmAni thayA ! mAtrAmAnca munnAno, mitAhA matiH || je muni anAsakta bhAve eka ke be vakhata khAya che, saMkhyAmAM alpa vastuo ane pramANamAM ochuM khAya che te mitabhojI che. (11) 22. nitaH svAho nitAphrena, viSayAH sanI pare ! raso yasthAna prApta , sara tumaeti | jeNe svAdane jItI lIdho, teNe tamAma viSayone jItI lIdhA. jene AtmAmAM rasa-AnaMdanI anubhUti thaI gaI e ja puruSa rasaIndriyaviSayone jItI zake che. (12) rU. na vAman hara tAva, saMcArayendra zAnuM ! dakSiNAcca tathA vAmaM, Aharan munirAtmavit / / Atmavid munie bhojana karatI vakhate svAda mATe jamaNA jaDabAthI DAbI tarapha tathA DAbA jaDabAthI jamaNI tarapha bhojanano. saMcAra na karavo joIe. (13) 14. svAdAya vividhAn yogAn, na kuryAt khAdyavastuSu / saMyojanAM parityajya, munirAhAramAcaret / / saMbodhi 155
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ munie svAda mATe khAdya padArthomAM vividha prakAranA saMyoga na meLavavA joIe. A saMyojanA doSanuM varjana karIne teNe bhojana karavuM joIe. (14) 15. apramANaM na bhuJjIta, na bhuJjItApyakAraNam / zlAghAM kurvanna bhuJjIta, nindannapi na cAharet / / munie pramANathI vadhu na khAvuM, niSkAraNa na khAvuM, sarasa bhojananI prasaMzA ke nIrasa bhojananI niMdA karatAM karatAM na khAvuM joIe. (15) meghaH prAha 6. gAyatte ye priyanta te, mRtA punarbhavanti 2 | tatra vuiM gIvana zreya, zreyo vA mA bhavet | megha bolyo, jene janma thAya che tenuM mRtyu thAya che, jenuM mRtyu thAya che, teno punaH janma thAya che AvA saMjogomAM jIvavuM zreya gaNAya ke maravuM ? (16) bhagavAn prAha 17. saMyamAsaMyamAbhyAM tu, jIvanaM dvividhaM bhavet / saMyataM jIvanaM zreyaH, na zreyo'saMyataM punaH / / bhagavAne kahyuM, jIvana be prakAranuM hoya che- saMtajIvana ane asaMyamajIvana. saMtajIvana zreya che, asaMyamajIvana zreya nathI. (17) 18. sakAmAkAmabhedena, maraNaM dvividhaM smRtam / sakAmamaraNaM zreyaH, nA'kAmamaraNaM bhavet / / mRtyunA be prakAra che - sakAma mRtyu (AtmavizuddhinI bhAvanAyukta) ane akAma (AtmavizuddhinI bhAvanAthI rahita) mRtyu. sakAma mRtyu zreya che. akAma mRtyu zreya nathI. (18) saMbodhi tA156
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62. akAmaM nAma bAlAnAM, maraNaM jAyate muhuH I paNDitAnAM sakAmaM tu, alpAdalpaM sakRd bhavet / / bALa-asaMyamI jIvone vAraMvAra akAmamaraNa thAya che. paMDitasaMyamI jIvone sakAmamaraNa thAya che ane te vadhu vakhata nathI thatuMochAmAM ochuM eka vakhata ane vadhumAM vadhu paMdara vakhata thAya che, pachI te mukta thaI jAya che. (19) 20. patitvA parvatAd vRkSAt, pravizya jvalane jale / mriyate mUDhacetobhiH, aprazastamidaM bhavet / / mUDha cetanAvALA loko parvata ke vRkSathI nIce paDIne, agni ke jaLamAM praveza karIne mRtyu pAme che, te aprazastamaraNa-akAmamaraNa kahevAya che. (20) 26. brahmacaryasya rakSAyai, kuryAt prANavisarjanam / prazastaM maraNaM prAhuH, rAgadveSA'pravartanAt / / brahmacaryanA rakSaNa mATe prANanuM visarjana karavuM te prazastamaraNasakAmamaraNa kahevAya che, kAraNa ke tyAM rASleSanI pravRtti hotI nathI. (21) 22. yasya kiJcid vrataM nAsti, sa jano bAla ucyate / vratAvrataM bhavedyasya, sa prokto bAlapaNDitaH / / jenAmAM koIpaNa vrata nathI hotuM, te mANasa 'bALa' kahevAya che. jene vrata-avrata baMne hoya che, pUrNa vrata paNa nathI hotuM ane pUrNa avrata paNa nathI hotuM, te 'bAlapaMDita' kahevAya che. (22) 22. paNDitaH sa bhavet prAjJo, yasya sarvavrataM bhavet / suptaH suptazca jAgracca, jAgraduktividhAnataH / / jene pUrNa vrata hoya che te prAjJapuruSa 'paMDita' kahevAya che. pUrvokta rIti mujaba puruSonA traNa prakAra hoya che H (1) supta, (2) suma-jAgRta, (3) jAgRta. saMbodhi 157
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ avratIne suma, vratA-vratIne sukha-jAgRta ane sarvavratIne jAgRta kahevAmAM Ave che. (23) 24. vimadhapakSeDapi parve ivana | gharmapaNe sthitaH ti, trividha vighate ganaH || pakSa traNa hoya che? (1) adharma pakSa, (2) dharmAdharma pakSa, (3) dharmapakSa. A traNa pakSamAM avasthita hovAne kAraNe puruSa paNa traNa prakAranA hoya che : (1) adharmI, (2) dharmAdharmI ane (3) dharmI. (24) 25. havyavAhaH pramathnAti, jINaM kASThaM yathA dhUvam / tathA karma pramathnAti, munirAtmasamAhitaH / / jevI rIte agni jIrNa kASThane bhasma karI nAkhe che, e ja rIte samAdhiyukta AtmAvALo muni karmone bhasma karI nAkhe che. (25) 26. karmAnubhAvato jIvaH, nAnAgatiSu gacchati / parokSe dve pravidyete, saMzayastatra jAyate / / karmonA anubhAvathI jIva naraka, tIrthaMca, manuSya ane deva- A cAreya gatiomAM paribhramaNa kare che. temAM naraka ane svarga- e baMne parokSa che. parokSa vize saMzaya pedA thaI jAya che tethI kahevAmAM AvyuM ke- (26) - ra7. nA nAma nAstIti, naiva saMjJA niveza svargo'pi nAma nAstIti, naivaM saMjJA nivezayet / / naraka nathI'- evI avadhAraNA na karo. 'svarga nathI'- evI. avadhAraNA na karo. (27). ra8. pUrvekiyava vRtvA, mahAmahima | mAMsasya bhojanazcApi, narakaM yAti mAnavaH / / saMbodhita 158
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ je puruSa paMcendriyano vadha kare che, mahAAraMbha-hiMsA kare che, mahAparigrahI hoya che ane je mAMsAhAra kare che te narakamAM jAya che. (28) ra1. sAsaMyamo nUna, saMcamA saMyamatathA | akAmanirjarA bAla-tapaH svargasya hetavaH / / svargamAM javAnAM cAra kAraNo che : (1) sarAga saMyamaavItarAgano saMyama, (2) saMyamasaMyama- apUrNa saMyama, (3) akAma nirjarA- jemAM mokSano uddeza na hoya evAM tapa dvArA thatI Atmazuddhi ane (4) bALatapa- ajJAnInuM tapa. (29). 20. vinIta karatA va, atyAraznapaprahaH | sAnukrozo'matsarI sa, jano yAti manuSyatAm / / je vinIta ane saraLa hoya che, alpa AraMbha ane alpa parigrahavALo hoya che, dayALu ane mAtsaryarahita hoya che te mRtyu pachI manuSyajanma pAme che. (30) 31. mAyAJca nikRtiM kRtvA, kRtvA cAsatyabhASaNam / kUTaM tolaM ca mAnaJca, jIvastiryaggatiM vrajet / / tIrthaMca- pazu-pakSI vagerenI gatimAM utpanna thavAnAM cAra kAraNo che : (1) kapaTa, (2) pravaMcanA, (3) asatya bhASaNa ane (4) khoTuM tolamApa. (31) rU. zumAzumA varmA, saMsAramanuvartata ! pramAdabahulo jIvo'pramAdenAntamRcchati / / pramAdI jIva zubha ane azubha karmo dvArA saMsAramAM anuvartana kare che ane apramAdI jIva saMsArano aMta karI de che. (32) 33. bodhimAsAdya jAyante, bhavabhramaparAGmukhAH / avadhiH pAme RSTa, voH suvamanuttaram | keTalAka mANaso bodhi prApta karIne saMsArabhramaNathI parAkSukha banI jAya che. abodhi parama kaSTa che ane bodhi anuttara sukha che. (33)
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. svayaM buddhA bhavantyeke, kecit syurbuddhabodhitAH / vit pratyevRddhA , vornAinAyanA mavet | saMsArano aMta karanArAomAM keTalAka jIvo "svayaMbuddha'upadeza vagere vagara svataH bodha pAmanAra hoya che, keTalAka jIvo buddhabodhita' - buddho dvArA pratibaddha thAya che ane keTalAka jIvo pratyeka buddha'- koI eka ghaTanAvizeSamAM bodha pAmI janArA hoya che. Ama bodhinI prAptinA aneka mArga che. (34) . cothanAmevataH puH, vimevo dinAyate | rucibhedAd bhaved bhedaH, sAdhanAdhvAvalambane / / tamAma mANasonI yogyatA sarakhI nathI hotI. tethI temanI ruci paNa samAna nathI hotI. rucibhedane kAraNe sAdhanAnA vibhinna mArgonuM avalaMbana levAmAM Ave che. (32) 36. buddhI viTu godha: cuM, vim vRddhA na nodhaH | AtmAnukampinaH kecit, kecid dvayAnukampakAH / / keTalAka svayaMbuddha paNa hoya che ane bIjAone bodha-upadeza paNa Ape che. keTalAka svayaMbuddha hoya che paraMtu bIjAone bodha ApatA nathI. keTalAka mAtra AtmAnukaMpI hoya che ane keTalAka ubhayAnukaMpI- potAnI tathA bIjAonI-- baMnenI anukaMpA karanArA hoya che. (36) rU7. pitAzeSamAM hiM, nirmalA vimucyate | mucyate cAnyaliGgo'pi, gRhiliGgo'pi mucyate / / azeSa karmono kSaya karanAra muni bhavamukta bane che. mukta thavAmAM AtmazuddhinI mukhyatA che, liMga-vezanI nahIM. je vItarAga bane che te mukta thaI jAya che, bhale pachI te anyaliMgI-jainetara sAdhunA vezamAM hoya ke gRhaliMgI-gRhasthanA vezamAM hoya. (37) rU8. pratyArthagna nosTa, nAnAvighavapUnam | yAtrArthaM grahaNArthaJca, loke liGgaprayojanam / / lokone evuM pratIta thAya ke A sAdhu che, tethI vividha prakAranA vezanI parikalpanA karavAmAM AvI che. jIvanayAtrAne nibhAvavI saMbodhi -160
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane 'huM sAdhu chuM', evuM dhyAna TakI rahe- A lokamAM veSadhAraNanAM A prayojano che. (38) 26. jo mokSanI vAstavika sAdhanAnI pratijJA-saMkalpa hoya to nizcayadRSTie tenAM sAdhano jJAna, darzana ane cAritra ja che. (39) 1 atha bhavet pratijJA tu, mokSasadbhAvasAdhikA / jJAnaJca darzanaM caiva, cAritraM caiva nizcaye / / 40. saMzayaM parijAnAti, saMsAraM parivetti saH / saMzayaM na vijAnAti, saMsAraM parivetti na / / jenAmAM saMzaya-jijJAsA che, te saMsArane jANe che. jenAmAM jijJAsAno abhAva che te saMsArane jANato nathI. (40) 46. pUrvAsthitAH sthira che, pUrvAsthitAH patattvavi / notthitA na patantyeva, bhaGgaH zUnyazcaturthakaH / / keTalAka loko pahelAM sAdhanA mATe ughata bane che. ane aMta sudhI temAM sthira rahe che. keTalAka loko pahelAM sAdhanA mATe udyata thAya che ane pachI paDI jAya che. keTalAka loko sAdhanA mATe na to ughata thAya che ke na to paDe che. teno caturthabhaMga zUnya hoya chebanato ja nathI. (41) 4ra. yat samyak tat bhavenmaunaM, yanmaunaM samyagasti tat / muniH maunaM samAdAya, dhunIyAcca zarIrakam / / je samyak- yathArtha che, te mauna zrAmaNya che ane je mauna che, te samyaka che. munie maunane svIkArIne karmazarIrane prakaMpita karavuM joIe, zarIramukta banavuM joIe. (42) 42e. svayaMbuddha ! mA buddha, voSitattva murttamam / zaraNya ! ArAM hi, yena lodhiviSNuti !! he svayaMbuddha ! meM sudurlabha bodhitattvane jANI lIdhuM. hai zaraNya ! mane zaraNa Apo, jethI mArI bodhi vizuddha banI jAya. (43) saMbodhi : 161
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-11 Desa Doce AtmAmUlakadharma pratipAdana.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha AtmA cetana dravya che. te svataMtra che. tenuM astitva mULathI ja alaga che. mULathI alaga hovA chatAM te mULa nathI. cetanAno pUrNa abhyudaya thayA pachI AtmAno mULa sAtheno saMbaMdha viccheda pAme che. mULa-vijAtIya dravyanA astitvamAM AtmAnuM saMcaraNa thatuM rahe che. AtmAnI vividha avasthAonuM kAraNa karma che ane tenI temAMthI pedA thayelI ceSTAo che. karma ane karmanI pratikriyAnuM svarUpa adhigata thaI gayA pachI vyakti karma upara anuzAsana karI zake che. te karmapravAhane rokIne akarmA banI jAya che. akarma mATe saMsAra nathI. karmano pravAha saMsAra che. AtmAne svabhAva tarapha kaI rIte prerita karI zakAya ane te vibhAvathI zI rIte mukta thaI zake teno viveka A adhyAyamAM rajU karavAmAM Avyo che. 600 G 100 kA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmamUlakadharma-pratipAdana bhagavAn prAha che. atyAtmiA vetanApo, mitra pauLiH | svatantraH karaNe bhoge, paratantrazca karmaNAm / / AtmAnuM svarUpa cetana che. te paudgalika guNothI alaga che. te karma karavAmAM svataMtra ane tenuM phaLa bhogavavAmAM parataMtra che. (1) 2. adhruve nAma saMsAre, duHkhAnAM kAmamAlaye / paribhrAmyannayaM prANI, klezAn vrajatyatarkitAn / / A saMsAra adhruva-azAzvata che ane duHkhonuM Alaya che. temAM paribhramaNa karatAM karatAM prANI atarkita lezo pAme che. (2) rU. punarnavI vRna, vicitra gharate vapuH kRtvA nAnAvidhaM karma, nAnAgotrAsu jAtiSu / / jIva potAnA AcaraNathI vAraMvAra janma le che ane vicitra prakAranAM zarIra dhAraNa kare che. te vibhinna prakAranAM karmonuM upArjana karIne vibhinna gotravALI jAtiomAM pedA thAya che. (3) 4. prahALyA vinA viSyi, mAnupUrcA karIne ! jIvAH zodhimanuprAptA, Avrajanti manuSyatAm / / karmonI hAni thatAM thatAM jIva kramazaH vizuddhi pAme che ane vizuddha jIva manu gatimAM janma le che. (4) 1. saMdhyApi mAnuSa gaja, zrutirdharnaca TurtamAM | yAM zrutvA pratipadyante, tapaH kSAntimahiMsatAm / / saMbodhi - 167
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyano janma maLavA chatAM te dharmanI zruti durlabha che, je sAMbhaLIne loko tapa-kSamA ane ahiMsaka vRttino svIkAra kare che. (5) kadAca dharmane sAMbhaLavAnI taka maLe to paNa temAM zraddhA pedA thavAnuM atyaMta kaThina che. pAra pahoMcADanAra mArga sAMbhaLavA chatAM ghaNA loko mArgabhraSTa thaI jAya che. (6) kadAcicchravaNe labdhe, zraddhA paramadurlabhA / zrutvA nairyAtrika mArga, bhrazyanti bahavo janAH / / 7. zrutiJca labdhvA zraddhAJca vIryaM punaH sudurlabham / rocamAnA apyaneke, nAcaranti kadAcana / / dharmazravaNa ane zraddhA prApta thavA chatAM vIrya durlabha che. aneka loko zraddhA dharAvatA hovA chatAM dharmanuM AcaraNa karatA nathI. (7) 8. labdhvA manuSyatAM dharmaM, zrRNuyAcchraddadhIta yaH / vIya sa ca sanAsAdya, dhunIyAt duHraNamanitam / / mAnavajanma pAmyA pachI je dharmane sAMbhaLe che, temAM zraddhA keLave che ane saMyamamAM zaktino prayoga kare che te vyakti arjita duHkhone prakaMpita karI mUke che. (8) 6. zodhi: RjukabhUtasya, dharma: zuddhasya tiSThati 1 nirvALa paramaM yAti, dhRtasi AnataH / / zuddhi ene ja prApta thAya che ke je sarala hoya che. dharma e AtmAmAM ja sthira thAya che, ke je zuddha hoya che. je AtmAmAM dharma hoya che te ghI vaDe siMcAyelA agninI jema parama dIpti pAme che. (9) 10. niyatyA nAma saJjAte, paripAke bhavasthite: / mohakaM kSapayan karma, vimarzaM labhate'malam / / 1. nirvANa eTale zAMti, bUjhAI javuM. prastuta prasaMgamAM teno artha che. dIpti. saMbodhi - 168
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyati dvArA bhavasthiti pAkatAM jIva mohakarmano nAza karato karato viSada vicAraNA pAme che. (10) 11. tatkiM nAma bhavet karma, yenA'haM syAnna duHkhabhAk / jijJAsA jAyate tIvrA, tato mArgo vimRzyate / / evuM kayuM karma che ke jenuM AcaraNa karavAthI huM duHkhI na thAuM ? mAnavInA manamAM AvI tIvra jijJAsA utpanna thAya che. tyAra pachI te mArganI zodha kare che. (11) 12. tenI buddhi satyamAM niyojita thaI jAya che. te AtmalIna ane satyanI zodhamAM tatpara bane che. te sthULa satyane choDIne sUkSma satyanuM avagAhana kare che. (12) " satyadhIrAtmalIno'sau satyAnveSaNatatparaH / sthUlasatyaM samunnArya, sUkSma tavavAhate / / . 12. mAtA pitA snuSA bhrAtA bhAryA putrAstathaurasAH / trANAya mama nAlaM te, lupyamAnasya rmaLA || sUkSma satyanuM avagAhana karanAra e satya pAmI jAya che ke potAnAM karmothI pIDita thavA chatAM mArI surakSA mATe mAtA-pitA, patohU, bhAI, patnI ane putravadhU putra- koI samartha nathI. (13) 64. adhyAtmaM' sarvataH sarvaM, dRSTvA jIvAn priyAyuSaH / na hanti prANinaH prANAn, bhayAduparataH kvacit / / saghaLA jIva dareka rIte samAna anubhUti dharAve che. temane jIvana priya che, evuM joIne prANIonA prANono vadha na kare, bhaya ane verathI nivRtta baneM- abhaya bane. (14) 66. AdAnaM narakaM dRSTvA, mohaM tatra na gacchati / AtmArAmaH svayaM svasminlInaH zAntiM samaznute / / 1. adhyAtmanA aneka artha che. prastuta prasaMgamAM adhyAtmano artha che. AtmAnubhUti. saMbodhi - 169
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdAna-parigrahane naraka samajIne je teno moha nathI karato ane svayaM potAnAmAM ja lIna rahe che, tevI AtmAmAM ramaNa karanAra vyakti zAMti pAme che. (15) 16. ihaike nAma manyante, apratyAkhyAya pApakam / vilitvA tattvamAtmAsI, sarvaduHgdimucyate | keTalAka loko ema mAne che ke pApano parityAga karavAnuM Avazyaka nathI. je tattvane jANI le che, te AtmA tamAma duHkhothI mukta thaI jAya che. (16) 17. vadantazcApyakurvanto, bandhamokSapravedinaH / AzvAsayanti cAtmAnaM, vAcA vIryeNaM kevalam / / je mAtra kahe che, paraMtu karatA nathI, baMdhana ane muktinuM nirUpaNa kare che, paraMtu baMdhanamAMthI mukti maLe tevo upAya karatA nathI, teo mAtra vacananA vIrya dvArA potAnI jAtane AzvAsana ApatA rahe che. (17) 18. na citrA trAyate bhASA, kuto vidyAnuzAsanam / viSaNNAH pApakamabhyo, bAlAH paNDitamAninaH / / tevA ajJAnIo potAnI jAtane paMDita mAnavA chatAM bALaka che. teo pApakarma thakI viSAda pAmI rahyA che. temane vicitra prakAranI bhASAo ane vidyAnuM anuzAsana-zikSaNa paNa pApathI bacAvI zakatuM nathI. (18) 19. jJAnaJca darzanaJcaiva, caritraM ca tapastathA / eSa mArga iti proktaM, jinaiH pravaradarzibhiH / / jJAna, darzana, cAritra ane tapa- temano samudAya mokSano mArga che. zreSTha darzanavALA vItarAge A pramANe kahyuM che. (19) 20. jJAnena jJAyate sarva, vizvametaccarAcaram / zraddhIyate darzanena, dRSTimohavizodhinA / / saMbodhi , 170
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna thakI samasta carAcara vizvane jANI zakAya che. darzanamohanI vizuddhithI pedA thatA darzana thakI tenA pratye yathArtha vizvAsa jAge che. (20) 2. mAviduHvaniodhAya, dharmo mavati saMvarH| taduHhavinArAya, dharmo mati sattavaH / / saMvara dharma dvArA bhAvi duHkhano nirodha thAya che ane samyak tapa dvArA karelAM duHkhono nAza thAya che. (21) 22. vRSTimo, pariSkRtya, vratI mavati mAnavaH / apramatto'kaSAyI ca, tato'yogI vimucyate / / pahelAM dRSTi-darzana mohanuM zuddhIkaraNa thAya che. pachI mANasa kramazaH vratI, apramatta, akaSAyI ane ayogI thaIne mukta thAya che. (22) 23. saMvRtAtmA navaM karma, nAdattenAsravo yatiH / akarmA jAyate karma, kSapayitvA purArjitam / / saMvRta AtmAvALo yati navAM karyo grahaNa nathI karato. tenA Asrava aTakI jAya che ane te pUrva arjita karmone kSINa karIne, akarmA banI jAya che. (23) 24. bhaviSyaccirakAlikam / atItaM vartamAnaM ca, sarvathA manyate trAyI, darzanAvaraNAntakaH / / darzanAvaraNIya karmano aMta karanAra yati cirakAlIna atIta, vartamAna ane bhaviSyane sarvathA jANI le che tathA te tamAma jIvono rakSaka bane che. (24) 25. antako vicikitsAyAH, sarva jAnAtyanIdRzam / anIdRzasya zAstA hi yatra tatra na vidyate / / je vicikitsA-saMdehono aMta karanAra che, te tattvone evI rIte jANe che, jANe bIjuM koI jANI zakatuM nathI. asAdhAraNa tattvono zAstA jyAM tyAM jovA nathI maLato. (25) saMbodhi ra 171
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. svAkhyAtametadevAsti, satyametat sanAtanam / sadA satyena sampanno, maitrI bhUteSu kalpayet / / A svAkhyAta dharma che, e ja sanAtana satya che ke vyakti haMmezA satyathI saMpanna bane ane tamAma jIvo pratye maitrIpUrNa vyavahAra kare. (26) ra7. vairI karoti vairAga, tato vairena rati | pApopagAni tAnIha, duHkhasparzAni cAntazaH / / verI vera kare che ane vera karatAM karatAM temAM lIna thaI jAya che. vera pApArjananuM kAraNa che ane aMte tenuM pariNAma duHkhasparzI Ave che. (27). 28. sa hi cakSurmanuSyANAM, kAMkSAmantaM nayeta yaH / tuti vamatte, vadatyantana zuH || te manuSyonuM cakSu che, je AkAMkSAno aMta kare che. astro aMta- dhArathI cAle che. cAku aMta- cheDethI cAle che. (28) 29. dhIrA antena gacchanti, nayantyantaM tato bhavam / ____ antaM kurvanti duHkhAnAM, sambodhiratidurlabhA / / dhIra puruSa aMtathI cAle che-dareka vastunA UMDANamAM pahoMce che. tethI teo bhavano aMta pAmI jAya che, duHkhono aMta kare che. A prakAranI saMbodhi prApta thavI atyaMta durlabha che. (29) 30. yo dharmaM zuddhamAkhyAti, pratipUrNamanIdRzam / __ anIdRzasya yatsthAnaM, tasya janmakathA kutaH / / je zuddha, paripUrNa ane anupama dharmanuM nirUpaNa kare che tathA te anupama dharma jenAmAM sthira thAya che tene pachI punarjanmanI vAta kyAMthI hoya ? (30) 1. je dharma su-adhIta, su-yAta ane supasthita hoya che, e ja svakhyAta dharma che. (ThANa- 3/507)
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. AtmaguptaH sadA dAntaH, chinnasrotA anAsravaH / sa dharmaM zuddhamAkhyAti, pratipUrNamanIdRzam / / je Atmagupta che, sadA dAnta che, jeNe karmane AvavAnA strotone khatama karI dIdhA che ane je anAsrava banI gayo che te paripUrNa, anupama ane zuddha dharmanuM nirUpaNa kare che. (31) 32. cannati sarvasAdhUnA, tata satsaMrtanam | sAdhayitvA ca tattIrNA, niHzalyA vatinAM varAH / / je tamAma sAdhuono mata-iSTa che, te mata-nigrantha pravacana zalyane kApanAro che. tenI sAdhanA karIne ghaNA badhA uttama vratIo niHzalya banIne bhavasAgara tarI gayA che. (32) : 33. paNDito vIryamAsAdya, nirghAtAya pravartakam / dhunIyAt saJcitaM karma, navaM karma na vA sRjet / / paMDita vyakti karmakSaya mATe pravartaka vIrya prApta karIne pUrvakRta karmanI nirjarA kare che ane navAM karmonuM arjana karato nathI. (33) 34. ekatvabhAvanAdeva, niHsaGgatvaM prajAyate / ni:sajo nananagreDapi, sthito te nacchati || ekatvabhAvanA thakI niHsaMgatA-nirliptatA pedA thAya che. nisaMga vyakti lokonI vacce rahevA chatAM lipta thatI nathI. (34) 35. na priyaM kurute kasyApyapriyaM kurute na yaH / sarvatra samatAmeti, samAdhistasya jAyate / / je koIne priya hoya tevuM paNa kazuM karato nathI ane apriya hoya tevuM paNa karato nathI, sarvatra samatAnuM AcaraNa kare che, tene samAdhi prApta thAya che. (35) 36. azaMkitAni zaGkante, zaGkiteSu hyazaGkitAH / asaMvRtA vimuhyanti, mUDhA yAnti calaM manaH / / 1. karaNavIrya, kriyAtmaka vAya. saMbodhi mAM 173
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMvRta vyakti mUDha hoya che. je mUDha che, temanuM mana caMcaLa hoya che. teo evA viSayamAM zaMkA kare che ke jemAM zaMkAne koI sthAna nathI hotuM ane evA viSayamAM zaMkA nathI karatA ke jemAM zaMkAne sthAna hoya che. (36). 37. svavRtti vidyate TuMkavuM, svavRta vidyate sumi | abodhinA'rjitaM duHkhaM, bodhinA hi pralIyate / / duHkha pote ja kareluM hoya che ane sukha paNa pote ja kareluM hoya che. abodhi dvArA duHkha arjita thAya che ane bodhi dvArA teno vilaya thAya che. (37) 38. hiMsAsUtAni duHkhAni, bhayavarakarANi ca / pazya-vyAhRtamIkSasva, mohenA'pazyadarzana ! hiMsA thakI duHkha utpanna thAya che. teo bhaya ane veranI vRddhi kare che. moha dvArA apazya-darzana banelA puruSa ! tuM dRSTAnI vANIne jo. (38) 39. dharmaprajJApanaM yo hi, vyatyayenAdhyavasyati / hiMsayA manyate zAMti, sa jano mUDha ucyate / / je dharmanA nirUpaNane viparIta rUpe grahaNa kare che ane hiMsA dvArA zAMti thaze, samasyAnuM samAdhAna thaze ema mAne che te mANasa mUDha kahevAya che. (39) 40. masA nAma sare, sAra satya di vartam tat pazyanto hi pazyanti, na pazyanti pare janAH / / A sArahIna saMsAramAM mAtra satya ja sAra che. je dRSTA che, te ja satyane jue che. je dRSTA nathI te satyane joI zakato nathI. (40) 1. apazya- na pazyatIti apazya: - je draSTA nathI. saMbodhi - 174
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara. 41. astitvamucyate satyaM, nirapekSamidaM bhavet / sArvabhaumazca niyamaH, api satyamudAhRtaH / / paryAyA api satyaM syAd, idaM sAmayikaM bhavet / yathArthavacanaJcApi, satyamityuktamarhatA / / (35) satyanA aneka artha che. astitva nirapekSa satya che. satyano eka artha che- sArvabhauma niyama. paryAya sAmayika satya che. yathArtha vacanane paNa satya kahevAmAM Ave che. (41, 42) 43. siMha yathA sukRtA , vati tUraMparirAmanAH | samIkSya dharma matimAn manuSyo, dUreNa pApaM parivarjayecca / / jevI rIte caratAM nAnAM pazuo siMhathI DarIne dUra bhAge che, e ja rIte matimAna puruSo dharmane samajIne dUrathI ja pApano tyAga kare che. (43). 44. valA yA hi toDana, nidhI jAya ! tadA tadA manuSyANAM, glAniM yAtyAtmano balam / / A saMsAramAM jyAre jyAre dharmanI glAni thAya che, tyAre tyAre manuSyonuM AtmabaLa glAna-hIna thaI jAya che. (44) meghaH prAha 45. asato vArayannityaM, dhruve satye pravartanam / gharmo nA rti tejasvI, tasya rastAni to mavet | megha bolyo, dharma manuSyone asat kAryo karatAM roke che ane temane sadAya satyamAM pravRtta kare che. dharma tejasvI che ane sadA jAgRta rahe che, AvA saMjogomAM dharmanI glAni zI rIte thaI zake? (45) bhagavAn prAha 46. dRSTiH samyaktvamApnoti, jJAnaM satyasamanvitam / AcAro'pi samIcInaH, tadA dharmaH pravardhate / / saMbodhi - 175
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre dRSTi samyak hoya che, jJAna sAcuM hoya che ane AcAra samIcIna hoya che, tyAre dharma vadhe che. (46) 47. jyAre dRSTi, jJAna ane AcAra viparIta hoya che, tyAre dharmanI hAni thAya che. (47) draSTiviparyaya yAti, jJAnameti viparyayama AcAro'pi viparyastaH, tadA dharmaH prahIyate / / 48. pAlirjalasya rakSArthaM, tasyAH rakSA pravardhate / jalAbhAvo na cintyaH syAt, tadA kRSiH prazuSyati pALa jaLanI surakSA mATe hoya che. jyAre pALanI surakSA mukhya banI jAya che ane jaLano abhAva ciMtanano viSaya nathI raheto, tyAre khetI sukAI jAya che. (48) 46. vATirdhAnyasya rakSArthaM, tasyAH rakSA pravardhate / dhAnyAbhAvo na cintyaH syAt, tadA kRSirvihIyate / / vADa anAjanI surakSA mATe hoya che. jyAre vADanI surakSA mukhya banI jAya che ane anAjano abhAva ciMtanano viSaya nathI raheto, tyAre khetI kSINa banI jAya che. (49) 60. niyamA yamarakSArthaM, teSAM rakSA pravardhate / yamAmAvo na vintyaH svAt, tavA dharma: praznIyate / / niyama yamanI surakSA mATe hoya che. jyAre niyamonI surakSA ja mukhya banI jAya che ane yamano abhAva ciMtanano viSaya nathI raheto, tyAre dharma kSINa bane che. (50) 4. yamAH satatamAmenyAH, niyamAstu yathocitam / satyamISA' viparyAse, dharma jJAniH prajJAyate / / yamonuM AcaraNa haMmezAM karavuM joIe ane niyamonuM AcaraNa deza, kALa tathA sthitinA aucitya anusAra karavuM joIe. jyAre yama gauNa ane niyama mukhya banI jAya che tyAre dharmanI glAni thAya che. (51) 1. sati + amISAm saMbodhi . 176 '
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-12 (zeya-heya-upAdeya
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama mumukSu jJAna ane AcAranA mAdhyama dvArA satyane prApta kare che. jJAnazUnya AcAra ane AcArazUnya jJAna satyano sAkSAtkAra karAvavAmAM siddha banatAM nathI. baMneno yoga ja sAdhyanuM darzana che. AcArahIna jJAna nirarthaka che to jJAnarahita AcAra paNa viSada nathI hoto. "jANo ane toDo' baMnemAM jJAnanI mukhyatA che, te bhUlavuM na joIe. baMdhana zuM che ane mukti zuM che, eno bodha jJAna dvArA ja saMbhava che. mANasane baMdhana priya nathI, ene priya che svataMtratA. svataMtratAnI prApti baMdhanone toDyA vagara thatI nathI. baMdhanone jANyA vagara toDavAnI vAta asaMbhava che. tethI ahIM joya-heya ane upAdeya traNeyanuM viSada darzana che. "baMdhana bAdhaka che'- jyAre AtmA A jANI le che, tyAre tene toDavA mATe paNa te prerita thAya che. baMdhana tUTe che ane lakSya upalabdha thaI jAya che. saMsAramAM traNa prakAranAM padArtha hoya che : zeya, heya ane upAdeya. jagatanA tamAma padArtho zeya che. je Atma-utthAnamAM sAdhaka hoya che, te upAdeya che ane je bAdhaka hoya che te heya che. AtmasAdhanAmAM traNeyano viveka Avazyaka bane che. A adhyAyamAM A traNeyanuM viSada vivecana che. tapa zuM che? tenA keTalA prakAra che ane dhyAnanA prakAra tathA dvAdaza anuprekSAonuM paNa temAM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. Vamp Based on proved word. Grovement en bomb ROTO
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeya-heya-upAdeya meghaH prAha che. vuiM vigna deyaM sthA, 35thagra vi vimo ! zAzvate nAma loke'smin, kimanityaJca vidyate / / megha bolyo, vibho ! joya zuM che ? heya ane upAdeya zuM che? A zAzvata jagatamAM azAzvata zuM che ? (1). bhagavAn prAha 2. dharmatathAza, nizva punitathI ! jIvo dravyANi caitAni, jJeyadRSTirasau bhavet / / bhagavAne kahyuM, dharma, adharma, AkAza, pugala ane jIva-pAMca astikAya tathA kAla- A cha dravya che. A zeyadaSTi che. (2) rU. nIvADanIvI puthapApe, mAsUvaH saMvaratathI ! nirjarA baMdhamokSau ca, jJeyadRSTirasau bhavet / / jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa A nava tattvo che. A yaSTi che. (3) 4. mAtmA zAzvato vaMdhaka, tadupayagna vidyate | asti mokSastadupAyo, jJeyadRSTirasau bhavet / / 1. AtmA che. 2. AtmA zAzvata che. 3. baMdha che. 4. baMdhano upAya che. 5. mokSa che. saMbodhi - 181
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. mokSano upAya che. A zeyadRSTi che. (4) 5. * baMdhaM puNyaM tathA pApaM, AmravaH karmakAraNam / bhavabIjamidaM sarvaM, heyadRSTirasau bhavet / / puNya, pApa, baMdha ane karmAgamanano kAraNabhUta Asrava- A tamAma saMsAranAM bIja che. A heyadaSTi che. (5) 6. nirodhaH karmaLati , saMvaro nirna tathA I karmaNAM prakSayazcaiSopAdeyadRSTiriSyate / / karmono nirodha karavo e saMvara che ane karmonA kSayathI thatI Atmazuddhi nirjarA che- A upAdeyadRSTi che. (6) 7. mUDha mAtmA vitta, yo yomiSyite | manoguptiH samAdhizca, sAmyaM sAmAyikaM tathA / / je citta AtmalIna tathA amUDha-mUcchagrasta nathI, tene yogI yoga kahe che. manogumi, samAdhi, sAmya ane sAmAyika- A tamAma yoganAM ja rUpa che. (7) 8. tevAca mananIdhe, mane nirodhanam mana:tiyyo, sarve yogo vitIyate || dhyAnanI be avasthAo hoya che : ekAgratA ane nirodha. prAraMbhika dazAmAM mananI ekAgratA hoya che ane aMtima avasthAmAM teno nirodha hoya che. mananI samiti- samyak pravartana ane suminirodhamAM tamAma yoga samAI jAya che. (8) 2. mokSe yoganA yogaH, samadhiryo dhyate | sa tapo vidyate dvaidhA, bAhyenAbhyantareNa ca / / je AtmAne mokSa sAthe joDe te yoga kahevAya che. AtmA ane mokSano saMbaMdha samAdhi sAthe hoya che. tethI samAdhine yoga kahevAmAM Ave che. yoga tapa che. tenA be prakAra che ? bAhya tapa ane AvyaMtara tapa. (9) saMbodhi - 182 Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. caturvidhasyAhArasya, tyAgo'nazanamucyate / AhArasyAlpatAmAhuH, avamaudaryamuttamam / / anAja, pANI, khAdya mevA vagere, khAdya laviMga vagere A cAra prakAranA AhAranA tyAgane anazana kahe che. AhAra, pANI, vastra, pAtra tathA kaSAyanI alpatA karavI tene avamaudarya-UNodarI kahe che. (10) 11. abhigraho hi vRttInA, vRttisaMkSepa iSyate / bhaved rasaparityAgo, rasAdInAM vivarjanam / / vRtti-AjIvikAnA abhigraha- pratijJAne vRtti saMkSepa kahe che. ghI, tela, dUdha, dahIM, khAMDa ane mIThAI-A vikRtiono tyAga karavo tene rasaparityAga kahe che. (11) 12. kAyaklezaH kAyasiddhiH vIrapadmAsanAnyapi / ___ kAyotsargazca paryaMka, godohotkaTikAdayaH / / kAya klezano artha che kAyasiddhi-kAyAnI sAdhanA. kAyasiddhi mATe vIrAsana, padmAsana, kAyotsarga, paryakAsana, godohitrAsana, utkaTikAsana vagereno prayoga karavAmAM Ave che. (12) meghaH prAha 13. sarvadarzin ! tvayA dharmaH, ghoro'sau pratipAditaH / duHkhavicchittaye so'yaM, tatra duHkhaM kimiSyate ? megha bolyo, he sarvadarzit ! Ape ghorakarmanuM pratipAdana karyuM che. dharma duHkhano nAza kare che to pachI te dharmamAM duHkhane vaLI zAnuM sthAna hoya? (13) bhagavAn prAha 14. vatsa ! na jJAtavAn marma, mama dharmasya kiJcana / amarmavedino lokAH, satyaM ghnanti sanAtanam / / saMbodhi 183
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAne kahyuM, vatsa ! teM mArA dharmano kazo ja marma samajyo nathI. je puruSa marmane nathI jANato te sanAtana satyanI hatyA karI de che. (14) 2. na dharmo veda:tArtha, asau satyopattabdhaye | na ca satyopalabdhiH syAda, ahiMsAbhyAsamantarA / / dharma zarIrane kaSTa ApavA mATe nathI, paraMtu satyanI upalabdhi mATe che. ahiMsAno abhyAsa karyA vagara satyanI upalabdhi thatI nathI. (15) 26. cetanA viSayAsa, rilAM samanadhArvati ! AtmAnaM prati saMhRtya, tAmahiMsApada nayet / / je cetanA viSayomAM Asakta che, te hiMsA tarapha doDe che tethI sAdhaka te cetanAne AtmA tarapha vALIne tene ahiMsAmAM pratiSThita kare che. (16) 27. sati tere kriyeDasmina, ti resi vaccatte | kriyArthI pratyeSTA, ne tevuM visarjanam ! jyAM sudhI zarIra ane Indriyo che, jyAM sudhI mana caMcaLa che, tyAM sudhI svabhAvataH IndriyonA viSaya sArA lAge che ane temano parityAga sAro nathI lAgato. (17) 18. ahiMsA) mayA proktaM, AtmasAmyaM cirAdhvani / tArtha praduHsthAni, soDhavyAni mumukSumaH || sAdhanAnI cira paraMparAmAM meM Atma-sAonuM nirUpaNa ahiMsAnA vikAsa mATe karyuM che. mumukSu vyaktioe ahiMsAnI sAdhanA daramyAna je kAMI duHkha prApta thAya te sahana karavAM joIe. (18) 19. na deho'dharmamUlo'sau, dharmamUlo na cApyasau / yojito yojakenAsau, dharmAdharmakaro bhavet / / 1. prakRtyA + ISTa: - prakRtyeSTA saMbodhita 184
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ deha na to adharmanuM mULa che ane na to dharmanuM mULa che. yojaka dvArA je prakAranI yojanA karavAmAM Ave che, e ja rIte te dharma ke adharmanuM mULa banI jAya che. (19) 20. nAsya zaktiH parisphItA', vikAroddIpanaM sRjet / tenA'sau kRzatAM neyaH, yAvadutsahate manaH / / vadhelI zArIrika zakti vikAronuM uddIpana na kare, jyAM sudhI manano utsAha vadhato rahe- te amaMgaLanuM ciMtana na kare, tyAM sudhI zarIrane tapa dvArA kRza karavuM joIe. (20) 21. nAtmAsau zaktihInAnAM, gamyo bhavati sarvadA / yogakSemau hi tenAsya, kAryAvapi 'mumukSunA || zaktihIna manuSyo mATe AtmA gamya nathI hoto, e zAzvata siddhAMta che. tethI mumukSu vyaktio mATe zarIranuM yogakSema paNa karaNIya hoya che. (21) 22: na kevalamasau dehaH, kRzIkAryo vivekinA / na ca bRMhaNIyosti, mataM saMtulanaM mama / / mAro evo abhimata che ke vivekI vyaktie na to dehane vadhu paDato kRza karavo ke na to vadhu paDato sthULa thavA devo. dehanuM saMtulana ja sauthI sArI vAta che. (22) 22. phandriyALi prazAntAni, viddheyuryathA cathA / tathA tathA pravRttInAM, daihInAM saMyamo mataH / / upazAMta Indriyo jema jema pravRtta thAya che, tema tema ja manuSyanI dehI-zArIrika pravRttio saMyata thatI jAya che. (23) 24. voSanirdayeTA, upavAsAdyupakramAH / prANasaMdhAraNAyAsau, AhAro mama sammataH / / doSone bahAra kADhavA mATe upavAsa vagere upakrama jANItA che. prANane dhAraNa karavA mATe AhAra paNa mane svIkArya che. (24) 1. parisjitA - vRddhigatA saMbodhi 6 185
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra1. hiMsAdharmasiddhI, vivee nAma kuSyaH | tena vatsa ! mayA dharmaH ghoro'sau pratipAditaH / / ahiMsAdharmanI saMsiddhi-sAdhanAmAM viveka hovo atyaMta duSkara che. he vatsa ! e ja dRSTie dharmane meM ghora kahyo che. (25) 26. nAchita vatsa!Ara saMvatteza ] nArtadhyAnadazAM prAptaM, tapo mamAsti sammatam / / he vatsa! meM e tapanuM ja anumodana karyuM che ke jemAM na ajJAna saMvalita (yukta) ceSTAo che ke na saMzleSa che ane na to ArtadhyAna che. (26). ra7. triyALAM manasa, viSayecco rivartanam | svasmin niyojanaM teSAM, pratisaMlInatA bhavet / / Indriya ane mananuM viSayothI nivartana tathA potapotAnA parighamAM temanuM niyojana e pratisalInatA che. (27) 28. vizu kRAtoSai, Vtti vidhIte | mAtovana maveSa, guH puH prakAzanam | karelA doSonI zuddhi mATe je kriyA- anuSThAna karavAmAM Ave che tene prAyazcitta kahe che. guru samakSa potAnA doSonuM nivedana karavuM e AlocanA che. (28) 29. pramAdAdazubhaM yogaM, gatasya ca zubhaM prati / kramaNaM jAyate tattu, pratikramaNamucyate / / pramAdavaza azubha yogamAM javAthI punaH zubha yogamAM pAchA vaLavuM tene pratikramaNa kahevAmAM Ave che. (29) 20. aspRsthAne namazno, matti: zukUSai H | jJAnAdInAM vinayanaM, vinayaH parikathyate / / guru vagere vaDIlonA Agamana vakhate UbhA thavuM, namaskAra karavA. bhakti-zuzruSA karavI ane jJAna vagerenuM bahumAna karavuM te vinaya che. (30) saMbodhi - 186
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. AcAryazaikSarugNAnAM, saMghasya ca gaNasya ca / AsevanaM yathAsthAma, vaiyAvRttyamudAhRtam / / - AcArya, zaikSa - navadIkSita, rogI, gaNa ane saMghanI yathAzakti sevA karavI e vaiyAvRttva che. (31) 22. vAcanA pRcchanA caiva, tathaiva parivartanA / anuprekSA dharmakathA, svAdhyAyaH paJcadhA bhavet / / svAdhyAya pAMca prakAranA hoya che1. vAcanA-vAMcavuM 2. pRcchanA-prazna pUchavo. 3. parivartanA-kaMThastha karelA jJAnanI punarAvRtti karavI. 4. anuprekSA-arthaciMtana karavuM. 5. dharmakathA-pravacana karavuM. (32) 33. ekAgracintanaM yoganirodho dhyAnamucyate / dharmyaM caturvidhaM tatra, zuklaM cApi caturvidham / / ekAgra ciMtana tathA mana, vacana ane kAyAnA nirodhane dhyAna kahe che. dharmadhyAnanA cAra prakAra che ane zukladhyAnanA paNa cAra prakAra che. (33) 24. arhatA dezitAM dRSTi, Alambya kriyate yadA / padArthacintanaM yattat, AjJAvicaya ucyate / / arhat dvArA upadiSTa draSTi-atIndriya viSayone AlaMbana banAvIne je padArthanuM ekAgra ciMtana karavAmAM Ave che, te AjJAvicaya che. dharmadhyAnano A prathama prakAra che. (34) rU. sarveSAmapi pu:nAnAM, rAdepI nivadhanam / IdRzaM cintanaM yattat, apAyavicayo bhavet / / rAga ane dveSa tamAma duHkhonAM kAraNa che- e prakAranuM je ekAgra ciMtana karavAmAM Ave che, te apAyavicaya che, dharmadhyAnano A bIjo prakAra che. (35) saMbodhi 187
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. sukhAnyapi ca duHkhAni, vipAkaH kRtakarmaNAm / kiM phalaM kasya cinteti, vipAkavicayo bhavet / / sukha ane duHkha karmonAM vipAka- phaLa che. kayA karmanuM kayuM phaLa che e prakAranuM je ekAgra ciMtana karavAmAM Ave che te vipAkavicaya che. dharmadhyAnano A trIjo prakAra che. (36) rU7. noktattva tattvartibhAvanAM mAte tathA | cintanaM kriyate yattat, saMsthAnavicayo bhavet / / lokanI AkRti ane temAM vidyamAna pratyeka padArthanI AkRti viSe je ekAgra ciMtana karavAmAM Ave che te saMsthAnavicaya che. dharmadhyAnano A cotho prakAra che. (37) 28. 3nmAko na ma yuddha, avanacintanAt | apAyacintanaM kRtvA, jano doSAd vimucyate / / ahanI vANInA ekAgra ciMtana thakI buddhino unmAda athavA ahaMkAra thato nathI, te AjJAvicayanuM phaLa che. rAga ane dveSanA pariNAmanuM ekAgra ciMtana karavAthI mANasa doSamukta bane che, te apAyavijayanuM phaLa che. (38) rU. nAme na ratiM yAti, vipAlaM parintayanuM ! vaividhyaM jagato dRSTvA, nAsaktiM bhajate pumAn / / karmavipAkanuM ekAgra ciMtana karanAra manuSya azubha kAryamAM rati-AnaMdano anubhava nathI karato. A vipAkavicayanuM phaLa che. jagatanI vicitratAne joIne mANasa saMsAramAM Asakta nathI banato, te saMsthAnavicayanuM phaLa che. (39) 40. vizuddhaM jAyate cittaM, lezyayApi vizuddhyate / - atIndriyaM bhavet saukhyaM, dharmyadhyAnena dehinAm / / dharmadhyAna dvArA prANIonuM citta zuddha bane che, vezyA vizuddha bane che ane atIndriya-Atmika sukhanI upalabdhi thAya che. (40) saMbodhi 2, 188
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42. vijJahAti zarIra yo, dharmacintanapUrvam | anAsaktaH sa prApnoti, svargaM gatimanuttarAm / / je dharmAMciMtanapUrvaka zarIrane choDe che te anAsakta vyakti svarga ane krmazaH anuttara gati-mokSane prApta kare che. (41) 42. avyuttamasaMhananavatAM pUrvavilAM mavet / zuklasyadvayamAdyantu, syAcca kevalino'ntimam / / zukla dhyAnanA prathama be prakAra (pRthakatva-vitarka-savicAra tathA ekatva-vitarka-avicAra) uttama saMhananavALA tathA pUrvadharomAM jovA maLe che. bAkInA be prakArakevaLajJAnImAM jovA maLe che. (42) 42. sUkSmoipratipAtI, samucchinnavistathA / kSapayitvA hi karmANi, kSaNenaiva vimucyate / / sUkSmakriya-apratipAtI tathA samucchinnakriya-zukla dhyAnanA A be aMtima taphAvatomAM vartamAna kevalI karmono kSaya karIne paLamAtramAM mukta thaI jAya che. (43) The " chadmasthanuM citta eka viSayamAM aMtarmuhUrta sudhI ja sthira rahe che, pachI te bIjA viSayamAM cAlyuM jAya che. (44) 4. 44. antarmuhUrtamAtragdha, cittamevAtra tivruti / chadmasthAnAM tatazcittaM, vastvantareSu gacchati / / nAM cAra aMga che- dhyAtA, dhyAna, dhyeya, ane samAdhi. jeno AtmA sthita hoya che te dhyAtA dhyAna karanAra hoya che. mananI ekAgratAne dhyAna kahevAmAM Ave che. vizuddha AtmAparamAtmA dhyeya che ane tenuM phaLa samAdhi che. (45) sthitAtmA bhavati dhyAtA, dhyAnamaikAgrayamucyate / dhyeya AtmA vizuddhAtmA, samAdhiH phalamucyate / / saMbodhi . 189
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha 46. kimarthaM kriyate dhyAnaM ? dhyAnaM duHkhavimuktaye / kuto duHkhaM manuSyANAM ? sarvavid ! boddhamutsahe / / megha bolyo, bhagavan! dhyAna zA mATe karavAmAM Ave che? bhagavAne kahyuM, duHkhamukti mATe. megha bolyo, "te! manuSyone duHkha kyAMthI maLe che? sarvavirlDa e jANavA mATe mArA manamAM utsAha UmaTI rahyo che. (46) bhagavAn prAha 47. ajJAna prathama mUccha, vAgyatve rInamAvanA ! ahaMkArazca saMskAraH, pUrvAgrahastathAmayaH / / 48. vime mahImA ! sati duHucca hetavaH | yatrApAyaH upAyo'pi, vidyate jagatItale / / (yuna) bhagavAne kahyuM, he mahAbhAga! duHkhanAM ATha kAraNo cheajJAna, mUccha, caMcaLatA, hInabhAvanA, ahaMkAra, saMskAra, pUrvagraha ane roga. A jagatamAM jyAM apAya che tyAM upAya paNa che. (47, 48) 49. svabodho jAgarUkatvaM, aikAgrayaM prANasaMgrahaH / anAgrahaH satyaniSThA, sukhopAyAH ime smRtAH / / svabodha, jAgarUkatA, ekAgratA, prANasaMgraha, anAgraha, satyaniSThA- vagere sukhanAM kAraNo che. (49) 50. abhyAsena kSamAdInAM, manasaH zodhanena ca / zarIrasya zrameNA'pi, syAdArogyamapekSitam / / 1. saMskAra - saMcita athavA arjita vRtti saMbodhi 190
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhano eka prakAra che Arogya. kSamA vagereno abhyAsa mananuM zuddhIka2Na ane zarIrano zrama- vagere apekSita Arogyane draDha karavAnA upAya che. (50) meghaH prAha 51. jijJAsAmi kathaM nAtha ! durbalaM jAyate manaH ? kathaM balayutaM tat syAd yena zakti: pravardhate ? megha bolyo, nAtha ! mana durbaLa zI rIte thAya che ? te baLavAna zI rIte thAya che, jethI zaktimAM vRddhi thAya te huM jANavA mAguM chuM. (51) bhagavAn prAha 52. cintAzokabhayakrodhaiH, Avegairvividhaizciram / saMvedanavicAraizca, durbalaM jAyate manaH / / bhagavAne kahyuM- ciMtA, zoka, bhaya, krodha vagere vividha Avego; cirakAlIna saMvedana ane cirakAlIna vicAra vagere manane durbaLa banAve che. (52) ra. dIrghazvAsastathA cittasyaikAgrasannivezanam / vicArANAM nirodho vA, saMvedananiyaMtraNam / / 54. AvegAnAM sannirodhaH, zithilIkaraNaM tathA / saMkalpazakterabhyAsaH, manobalanibaMdhanam / / (punam) dIrghazrvAsa, cittano eka AlaMbana upara saMniveza, vicArono nirodha, saMvedana-niyaMtraNa, Avegano nirodha, zithilIkaraNa ane saMkalpazaktino abhyAsa vage2e manobaLa dRDha karavAnA upAya che. (53, 54) . AtmanaH svAtmanA prekSA, dharmyadhyAnamudIritam / prakRSTAM bhUmimApannaM, zukladhyAnamidaM bhavet / saMbodhi 191
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA dvArA AtmAnI prekSAne dharmadhyAna kahevAmAM Ave che. prekSA jyAre utkRSTa bhUmi upara pahoMcI jAya che tyAre zukla dhyAna kahevAya che. (55) 16. vyAdhimadhamupadhiSya, saMmati yatnatiH | samAdhiM labhate prekSAdhyAnasiddhiparAyaNaH / / prekSAdhyAnanI siddhimAM parAyaNa vyakti vyAdhi, Adhi ane upAdhinuM prayatnapUrvaka atikramaNa karIne samAdhi pAme che. (56) 17. yo yamuni teragheryA nAcate | sthairyaM samyak gate kAye, AsravaH pratanurbhavet / / kAyotsarga ane kAyamurti dehanI sthiratA mATe che. kAyA sArI rIte sthira thavAthI Asrava pAtaLo paDI jAya che. (57) 58. zvAsAdInAM ca saMprekSA, manaHsaMyamamAvrajet / aikAgraye saghane jAte, dhyAnaM syAnirvikalpakam / / zvAsa vagerenI saMprekSA thakI manano saMyama prApta thAya che. mananI ekAgratA saghana thavAthI nirvikalpa dhyAna siddha thaI jAya che. (58) 59. adhyavasAyo sUkSmA citt, lezyA bhAvaH tataH sphuTam / pitta pUnarAvarlsa, rUma caitanyamUmayaH || adhyavasAya sUkSma cetanA che. vezyA athavA bhAvanI cetanA tenAthI prastuTa-vyakta che. sthULa zarIramAM kAma karanAra cetanA citta che. A caitanyanI bhUmikAo che. (59) 60. mana:pravarta citta, vANIniyaman ! prazaste'dhyavasAye tu, prazastAH syurime same / / citta mananuM pravartaka che. te vANI ane zarIranuM niyAmaka che. adhyavasAya prazasta thatAM A badhuM prazasta banI jAya che. (60) saMbodhi - 192
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61. manaHzuddhau bhAvazuddhiH, lezyAzuddhistato bhavet / adhyavasAyazuddhizca, sAdhanAyAH ayaM kramaH / / mananI zuddhi thavAthI bhAvanI zuddhi thAya che. bhAvanI zuddhi thavAthI vezyAnI zuddhi thAya che ane lazyAnI zuddhi thavAthI adhyavasAnI zuddhi thAya che. A sAdhanAno krama che. (61) 62. prANe saMsAdhite samyaka, kAyasiddhirbhavet dhruvam / zvAse saMsAdhite samyak, manaHsiddhirbhavet dhruvam / / . prANa, apAna vagere paMcavidha prANazaktinI sabhyasAdhanA karI levAthI cokkasa rUpe kAyasiddhi thaI jAya che. zvAsanI samyakrasAdhanA karI levAthI nizcitarUpe mananI siddhi thaI jAya che. (62) 63. udde kle nidhAnana, yogane rasapaI | bhAgyahInA na pazyanti, bahuratnA vasundharA / / pratyeka pada upara nizAna che, pratyeka yojana upara rasakUpikA che. bhAgyahIna tene joI zakato nathI. A vasuMdharA aneka ratnovALI che. (63) 64. je ve salADa, zaktisrotaH pa ! ___ dhyAnahInA na pazyanti, bahuratnaM zarIrakam / / pratyeka pagale AnaMda che ane pratyeka pagale zaktino strota che. dhyAnahIna tene joI zakato nathI. A zarIra aneka ratnovALuM che. (64) 65. upadhInAJca bhAvAnAM, krodhAdInAM parigrahaH / parityakto bhaved yasya, vyutsargastasya jAyate / / upadhi-vastra, pAtra, bhakta-pAna tathA krodha vagerenA parigrahanA parityAgane vyutsarga kahe che. vyutsarga e vyaktine thAya che, jene ukta parigraha parityakta hoya che. (65) saMbodhi - 193 13.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66. bhAvanAbhAvite citte, dhyAnabIjaM prarohati / saMskArAH parivartante, cintanaM ca vizuddhyati / / je citta bhAvanA thakI bhAvita hoya che, temAM dhyAnanuM bIja aMkurita thAya che, saMskAronuM parivartana thAya che ane citta vizuddha bane che. (66) 67. playA satyaprekSA, ta~sikvAnuBkSayA ! punaH punatambAsA, mAvanI gAyate dhruvam | prekSA thakI satyanuM darzana thAya che. satyanI upalabdhikriyAnvayana anuprekSA-anuciMtana athavA svataH sUcanA thakI thAya che. anuprekSAno vAraMvAra karavAmAM Avato abhyAsa bhAvanA banI jAya che. (67) 68. nityo nAma saMsA, trAya moDevi no mane ! bhave bhramati jIvo'sau, eko'haM dehataH paraH / / 66. apavitramidaM gAtraM, karmAkarSaNayogyatA / nirodhaH karmaNAM zakyo, vicchedastapasA bhavet / / 70. dharmo hi muktimArgo'sti, sukRtA lokapaddhatiH / durlabhA vartate bodhiH, etA dvAdazabhAvanAH / / (vizeSama) 1. saMsAra anitya che- AvuM ciMtana anitya bhAvanA che. 2. mArA mATe koI zaraNa nathI- AvuM ciMtana azaraNa bhAvanA che. 3. A jIva saMsAramAM bhramaNa kare che - AvuM ciMtana bhavabhAvanA che. 4. "huM eka chuM'- AvuM ciMtana ekatva bhAvanA che. 5. "huM dehathI bhinna chuM - AvuM ciMtana anyatva bhAvanA che. 6. zarIra apavitra che- AvuM ciMtana azauca bhAvanA che. 7. AtmAmAM karmone AkRSTa karavAnI yogyatA che- AvuM ciMtana strava bhAvanA che. saMbodhi 194
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. karmono nirodha karI zakAya che- AvuM ciMtana saMva bhAvanA che. 9. tapa dvArA karmano kSaya karI zakAya che- AvuM ciMtana ta bhAvanA che. 10. muktino mArga dharma che- AvuM ciMtana dharma bhAvanA che. 11. loka puruSAkRtivALo che- AvuM ciMtana loka bhAvanA che. 12. bodhidurlabha che- AvuM ciMtana bodhidurlabha bhAvanA che. Ama bAra bhAvanAo che. (68, 69, 70) 71. maitrI sarvatra sauhArda, pramodo guNiSu sphuret / karuNA karmaNArteSu, mAdhyasthyaM pratigAmiSu / / - 1. tamAma jIva mArA suhRda che- AvuM ciMtana maitrIbhAvanA che. 2. guNI vyaktio pratye anurAga thavo e pramAda bhAvanA che. 3. karmo thakI Arta banelA jIva duHkhathI mukta bane evuM ciMtana karuNAbhAvanA che. 4. pratikULa athavA viparIta vRttivALA loko pratye upekSA rAkhavI e mAdhyastha bhAvanA che. A cAra bhAvanAonA yogathI bhAvanAo soLa (12 + 4) thAya che. (71) 72. saMgA: sthiratAM yAnti, citta prakSAlamRti 1 vardhate samabhAvo'pi, bhAvanAbhirdhruvaM nRNAm / / A bhAvanAo thakI saMskAra sthira bane che, citta prasanna bane che ane samabhAvanI vRddhi thAya che. (72) 73. bhAvanAbhirvimUDhAbhiH, bhAvitaM mUDhatAM vrajet / cittaM tAbhiramUDhAbhiH, bhAvitaM muktimarhati / / mohayukta bhAvanAothI bhAvita citta mUDha bane che ane moharahita bhAvanAothI bhAvita thaIne te mukti pAme che. (73) saMbodhi 195
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74. Atmopalabdhyai jIvAnAM, bhAvanAlambanaM mahat / tena nityaM prakurvIta, bhAvanAbhAvitaM manaH / / AtmasvarUpanI upalabdhi mATe bhAvanA mahAna AlaMbana che, tethI manane haMmezAM bhAvanAothI bhAvita karavuM joIe. (74) 75. bhAvanAyogazuddhAtmA, jale nauriva vidyate / nauva tIsaMpanna:, sarvaduHvA vimukyate || bhAvanAyoga- anitya Adi bhAvanAothI jeno AtmA zuddha hoya che, te jaLamAM nAvanI jema rahe che. jevI rIte nAva kinAre pahoMce che, tevI ja rIte te tamAma duHkhone pAra karI jAya che, mukta thaI jAya che. (75) 76. bhavedAsraviNI naukA, na sA pArasya gAminI / yA nirAmraviNI naukA, sA tu pArasya gAminI / / je nAva AstraviNI che- chedavAnI che, te samudrane pAra karI zakatI nathI ane je nirAstraviNI che - chedarahita che, te nAva samudrane pele pAra pahoMcI jAya che. (76) 77. satanAMpanna., zraddhAvIna yomiti ! vicikitsAM samApannaH, samAdhiM naiva gacchati / / je samyakadarzana thakI saMpanna ane zraddhAvAna che, te yogano adhikArI che. je saMzayazIla che, te samAdhi prApta karI zakato nathI. (77) 78. AstikyaM jAyate pUrva, AstikyAjjAyate zamaH / zamAd bhavati saMvego, nirvedo jAyate tataH / / - 76. nirvedAdanukaMpA syAd, etAni militAni ca / zraddhAvato lakSaNAni, jAyante satyasevinaH / / (yuSaNa) pahelAM Astikya thAya che, AtikyathI zama thAya che, zamathI saMvega thAya che, saMvegathI nirveda thAya che ane nirvedathI anukaMpA saMbodhi 196
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ pedA thAya che. A tamAma satyasevI zraddhAvAna arthAt samyagdaSTinAM lakSaNo che. (78, 79) 80. soLa vrate saMpanno, tocceSaTISyot | bhAvazuddhiH kriyAzcApi, prathayan zivamaznute / / vratothI saMpanna yogI lokeSaNAmAM phasAto nathI. te mAnasika zuddhi ane sankriyAono vistAra karato karato mokSa pAme che. (80) 82. na lIyanta na vardhanta, kSatti nIvA mavasthitA ! manIvo nIvatA reti, na nIvo yAcakavatAm | jIva avasthita che. te na ghaTe che ke na vadhe che. ajIva kyAreya jIva nathI banato ane jIva kyAre ajIva nathI banato. (81) 82. avasthAnamidaM dhrauvyaM, dravyamityabhidhIyate / parIvartanamatreva, paryAya parivartitaH || avasthAnane dhrauvya kahevAmAM Ave che ane emAM ja je parivartana thAya che tene paryAya kahevAmAM Ave che. dhrauvya ane parivartana baMne dravyanA aMza che. dravya eTale A baMnenI samaSTi. (82) meghaH prAha 83. kathaM cittaM na jAnAti ? kathaM jAnan na ceSTate ? ceSTamAnaM kathaM naiti, zraddhAnaM caraNaM vibho / / megha bolyo, prabhu ! citta kema jANatuM nathI ? jANavA chatAM udyoga kema karatuM nathI ? udyoga karavAM chatAM te zraddhA ane cAritrane kema prApta karI zakatuM nathI ? (83) bhagavAn prAha 84. AvRtaM nahi jAnAti, pratihataM na ceSTate / mUDhaM vikAramApnoti, zraddhAyAM caraNe'pi ca / / saMbodhi , 197
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAne kahyuM, je citta AvRta hoya che, te jANatuM nathI. je citta pratihata hoya che te udyoga nathI karatuM. je citta mUDha hoya che, te zraddhA ane cAritrane pAmI zakatuM nathI. (84) meghaH prAha 85. kena syAdAvRtaM cittaM ? kena pratihataM bhavet ? ____ mUDhaM ca jAyate kena ? jJAtumicchAmi sarvavit ! megha bolyo, he sarvajJa ! citta konAthI AvRta thAya che ? konAthI pratihata thAya che ane konAthI mUDha bane che te huM jANavA icchuM chuM. (85) bhagavAn prAha 86. AvRtaM jAyate cittaM, jJAnAvaraNayogataH / hataM syAdantarAyaNa, mUDhaM mohena jAyate / / bhagavAne kahyuM, citta jJAnAvaraNIya karmathI AvRta thAya che, aMtarAyakarmathI pratihata thAya che ane mohakarmathI mUDha bane che. (86) 87. svasammatyA'pi vijJAya, dharmasAraM nizamya vA / matimAn mAnavo nUnaM, pratyAcakSIta pApakam / / buddhimAna manuSya dharmanA sArane potAnI sahaja buddhithI jANIne ke sAMbhaLIne pApanuM pratyAkhyAna karavuM joIe. (87) 88. 35thana vinAnIyA. gAma rAtminaH | kSiprameva yatisteSAM, zikSA zikSeta paNDitaH / / saMyamazIla paMDite potAnA jIvananA kalyANakArI upAyone jANavA ane temano zIdhra abhyAsa karavo joIe. (88) 89. yathA kUrmaH svakAGgAni, svake dehe samAharet / evaM pApAni medhAvI, adhyAtmena samAharet / / saMbodhi - 198
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI rIte kAcabo potAnAM aMgone potAnA zarIramAM sameTI le che, evI ja rIte medhAvI puruSa adhyAtma dvArA potAnAM pApone sameTI le che. (89) 60. saMratu tapAvo 2, mana: pavendriyALa 2 | pApakaM pariNAmaJca, bhASAdoSaJca tAdRzam / / medhAvI puruSe hAtha, paga, mana, pAMca Indriyo, asadu vicAra ane vANInA doSano upasaMhAra karavo joIe. (90) 91. kRtaJca kriyamANaJca, bhaviSyannAma pApakam / sarvaM tannAnujAnanti, AtmaguptAH jitendriyAH / / je puruSo AtmaguNa ane jitendriya che, teo atIta, vartamAna ane bhaviSyanAM pAponuM anumodana karatA nathI. (91) meyaH prAha 92. prabho ! prasAdamAsAdya, cetaH pulakitaM mama / vALI sudhAraNAli, saMtApa haste kRpAm | megha bolyo, prabhu! Apano prasAda pAmIne mAruM mana pulakita thaI UThyuM che. ApanI sudhArasasabhara vANI manuSyonA saMtApanuM haraNa karI le che. (92). saMbodhi - 199
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-13 sAdhya-sAdhana saMjJAna
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, AtmAnuM zuddha svarUpa upAdeya che. e ja sAdhya che. te kaI rIte prApta thAya che, tenI vidhinuM nAma sAdhanA che. sAdhanAne eka zabdamAM vyakta karavI hoya to te che saMyama. saMyamano adhikArI e ja hoya che ke je saMdehanA vAtAvaraNamAM jIvato nathI hoto. sAdhyanI prAptimAM Indriya, mana ane zarIra bAdhaka bane che. AtmAnI sAthe teno gADha saMparka che. te AtmAne potAnI jALamAM avAra-navAra phasAvyA ja kare che. abuddha AtmA e jALathI mukta thaI zakato nathI. prabuddha AtmA mana vagerenI jALamAM phasAto nathI. jo mohavaza temano zikAra thaI jAya to paNa te tarata ja tenAthI mukta thavAno prayatna kare che. tene potAnA svarUpanuM jJAna hoya che. tene e paNa khabara che ke baMdhananA strota kyAM kyAM che. jene baMdhananA mArgono avabodha nathI hoto te hara kSaNe temano saMgraha karato rahe che. eka pachI bIjI baMdhananI zRMkhalA joDAtI rahe che. tethI sAdhya, sAdhana ane tenA jJAnanI zakti (jANakArI) atyaMta Avazyaka che. A adhyAyamAM enuM ja viSad vivecana che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhya-sAdhana-saMjJAna meghaH prAha $. megha bolyo, bhagavan ! sAdhya zuM che ? sAdhana zuM che ? sAdhyanI sAdhanA koNa kare che ? huM sAdhya ane sAdhana viSe jANavA icchuM chuM. (1) triM sAdhyuM ? sAdhana bdhi ? bena tannAma sAdhyate ? sAdhyasAdhanasaMjJAne, jijJAsA mama vartate / / bhagavAn prAha ra. prazno vatsa ! duruho'yaM, nAnAtvena vibhajyate / nAnArucirayaM loko, nAnAtvaM pratipadyate / / bhagavAne kahyuM, vatsa ! A prazna durUSa che. te aneka prakAre vibhakta hoya che. loko bhinna-bhinna rucivALA hoya che, tethI sAdhya paNa aneka banI jAya che. (2) 2. loka che ke nahIM- evI saMdigdhatAvALI vyakti sAdhyanI prApti mATe prayatna karatI nathI. (3) 4. vidyate nAma loko'yaM, na vA loko'pi vidyate / evaM saMzayamApannaH, sAdhyaM prati na dhAvati / / vidyate nAma jIvo'yaM, na vA jIvo'pi vidyate / evaM saMzayamApannaH, sAdhyaM prati na dhAvati / / jIva che ke nahIM- evI saMdigdhatAvALI vyakti sAdhyanI prApti mATe prayatna karatI nathI. (4) saMbodhi . 205
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. vidyate nAma varSe, na vA vi vidyate | evaM saMzayamApannaH, sAdhyaM prati na dhAvati / / karma che ke nahIM - evI saMdigdhatAvALI vyakti sAdhyanI prApti mATe prayatna karatI nathI. (5) 6. gati karmajhane veda, navA vedya = vidyate | saMzayamApannA, sANaM prati na thAvati | karmanuM phaLa bhogavavuM paDe che ke nahIM - evI saMdigdhatAvALI vyakti sAdhyanI prApti mATe prayatna karatI nathI. (6) 7. mati toDapi nIvoDa, varSa mAM ghuvam | nizcayamApa, sANaM prati prathAvata || loka che, jIva che, karma che ane karmaphaLa bhogavavuM paDe che- evI AsthAvALI vyakti sAdhyanI prApti mATe prayatna kare che. (7) 8. nivRti nirvinI, niro draSTimAnatI ! AtmA syAdidamevAsti, sAdhyamAtmavidAM nRNAm / / Atmavi - AtmAne jANanAra puruSo mATe nirAvaraNa, nirvidana- niraMtarAya, nirmoha ane dRSTisaMpanna samyagdarzanayukta AtmA ja sAdhya che. (8) 1. mAvajaya vinaya, mohasya kRtriyo | nirodho jAyate tena, saMyamaH sAdhanaM bhavet / / saMyama thakI AvaraNa, vina, dRSTimoha ane cAritramohano nirogha thAya che, tethI te AtmAnI prApti-sAdhyanI siddhinuM sAdhana che. (9) 20. manaM sayata tvA, satata zraddhayanvitaH | AtmAnaM sAdhayecchAntaH, sAdhyaM prApnoti sa dhruvam / / je zraddhA-saMpanna puruSa potAne saMyamI banAvIne AtmasAdhanA kare che, te zAMta-kaSAyarahita puruSa sAdhyane prApta karI zake che. (10) saMbodhi - 206
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. Atmaiva paramAtmAsti, rAgadveSavivarjitaH / zarIramumipannA, paramAtmA masI // AtmA ja paramAtmA che. AtmA rAga-dveSa ane zarIrathI mukta thaIne paramAtmA banI jAya che. (11) 12. sthUladehasya muktyA'sau, bhavAntaraM pradhAvati / antarAlagatiM kurvan, Rju vakrAM yathocitAm / / AtmA mRtyunI kSaNe sthULa zarIrathI mukta thaIne bhavAMtarapunarjanma mATe prasthAna kare che. te samaye utpatti-sthAna mujaba tenI Rju athavA vakra aMtarAla gati thAya che. (12) 13. yAvat sUkSmaM zarIraM syAt, tAvanmuktirna jAyate / __ pUrNasaMyamayogena, tasya muktiH prajAyate / / / jyAM sudhI sUkSma zarIra tejasa ane sUkSmatara zarIra kArpaNa vidyamAna rahe che, tyAM sudhI AtmA mukta nathI thato. AtmAnI mukti pUrNa saMyama-sarvasaMvaranI avasthAmAM ja thAya che, tyAre baMne zarIra chUTI jAya che. (13) meghaH prAha 14. bhagavan ! indriyagrAmaM, caMcalaM vidyate bhRzam / saMyamaH kathamAdheyaH, tAtparyaM tasya sAdhaya / / megha bolyo, bhagavan! IndriyasamUha atyaMta caMcaLa che. tene saMyata zI rIte karavo ? Apa mane tenuM tAtparya samajAvo. (14) 15. bAdhyamAno grAmyadharmaH, rUkSaM bhuJjIta bhojanam / prakuryAdavamaudarya, Urdhva sthAnaM sthito bhavet / / bhagavAne kahyuM, muni grAmya dharma- kAmavicArathI pIDita thAya tyAre teNe rUkSa bhojana karavuM, alpa pramANamAM khAvuM ane kAyotsarga karavo. (15) 16. naikatra nivasenityaM, grAmaM grAmamanuvrajet / vyucchedaM bhojanasyA'pi, kuryAt rAganivRttaye / / saMbodhi - 207
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ munie sadAya eka ja sthaLe nivAsa na karavo, gAma-gAmamAM vihAra karavo ane rAganI nivRtti mATe bhojana paNa choDavuM. (16) 67. zraddhAM kazcid vrajet pUrvaM pazcAt saMzayamRcchati / 9 pUrvaM zraddhAM na yAtyantaH, pazcAcchraddhAM niSevate / / 18. pUrvaM pazcAt paraH kazcit, zraddhAM spRzati no janaH / pUrvaM pazcAt paraH kazcit, samyak zraddhAM niSevate / / (yuCm) koI pahelAM zraddhALu hoya che ane pachI lakSya pratye saMdigdha banI jAya che, to koI pahelAM saMdehazIla hoya che ane pachI zraddhALu banI jAya che. koI na to pahelAM zraddhALu hoya che ke na to pachI zraddhALu bane che. to koI vaLI pahelAM paNa zraddhALu hoya che ane pachI paNa zraddhALu ja rahe che. (17, 18) 61. samyak syAdathavA'samyak, samyak zraddhAvato bhavet / samyak cApi na vA samyak, zraddhAhInasya jAyate / / koI vicAra samyak hoya ke asamyak, zraddhAvAna puruSamAM e samyakarUpe pariNata thAya che ane azraddhAvAna puruSamAM samyak vicAra paNa asamyakarUpe pariNata thAya che. (19) 20. Urdhva sroto'pyadhassrotaH, tiryaksroto hi vidyate / Asaktirvidyate yatra, baMdhanaM tatra vidyate / / upara srota che, nIce srota che ane madhyamAM paNa srota che. jyAM Asakti-srota che, tyAM baMdhana che. (20) 21. yAvanto hetavo to, vidyanta bandhanasya hi / tAvanto hetavo loke, mukterapi bhavanti ca / / A lokamAM jeTalAM kAraNa baMdhana mATenAM che, teTalAM ja kAraNa mukti mATenAM paNa che. (21) saMbodhi che 208
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ' 22. sarve vA nivartane, sarvatra na vidyate ! 3 prAdikSA na matitaMtra, tatsANaM parama tRNan !! jene vyakta karavA mATe svara-zabda akSama che, tenI jyAM pahoMcanathI, buddhi jene pakaDI zakatI nathI te AtmA manuSyonuM parama sAdhya che. (22) 23. grAme vA yadi vA'raNye, na grAme nApyaraNyake / breSatayo yatra, tatra siddhi gAyate || siddhi nagaramAM paNa maLI zake che ane araNyamAM paNa maLI zake che. te na to nagaramAM maLI zake che ane na to eraNyamAM paNa maLI zake che. siddhi tyAM je maLe che ke jyAM rAga ane dveSano vilaya thaI jAya che. (23) ra4. na muhitena zrama , na ghArekha brAhaH | - - muninathavANena, zorna tApasa: || mAthuM muMkAvI devA mAtrathI koI zramaNa nathI banI jato, omakArano jApa karavA mAtrathI koI brAhmaNa nathI banI jato, araNyamAM nivAsa karavA mAtrathI koI muni nathI banI jato ane kuzanAM banelAM vastro paheravA mAtrathI koI tApasa nathI banI jato. (24) 25... zramaNaH samabhAvena, brahmacaryeNa brAhmaNaH / jJAnena ca munirloke, tapasA tApaso bhavet / / zramaNa e ja che ke je samabhAva jALave, brAhmaNa e che ke je brahmacaryanuM pAlana kare, muni e che ke je jJAnanI upAsanA kare ane tApasa e che ke je tapasyA kare. (25) 26. karmaNA brAhmaNo lokaH, karmaNA kSatriyo bhavet / karmaLa gAyate vaizya zUTo bhavati zarmaLA !. brahmavidyAnuM karma karanAra brAhmaNa, surakSAnuM karma karanAra kSatriya, vyavasAyanuM karma karanAra vaizya ane sevAkarma karanAra zUdra che. (26), 1. brahmacarya - brahma viSayaka AcaraNa 2. karma- AjIvikAparaka vRtti saMbodhita 209 11
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27. na jAtirna ca varNo'bhUd, yuge yugalacAriNAm / RSabhasya yugAdeSA, vyavasthA samajAyata / / yaugalika yugamAM na koI jAti hatI ane na koI varNa hato. bhagavAna RSabhanA yugamAM jAti ane varNanI vyavasthAnuM pravartana thayuM. (27) 28. ekaiva mAnuSI jAtirAcAreNa vibhajyate / jAtigarvo mahonmAdo, jAtivAdo na tAttvikaH / / manuSyajAti eka che. tenA vibhAga AcAra athavA varNanA AdhAre thAya che. jAtino garva karavo e sauthI moTo unmAda che kAraNa ke jAtivAda tAttvika vastu nathI. (28) 26. jAtivarNazarIrAdi- bAhyerbhedairvimohitaH / AtmA''tmasu ghRNAM kuryAd, eSa moho mahAn nRNAm / jAti, varNa, zarIra vagere bAhya taphAvato thakI vimUDha banIne eka AtmA bIjA AtmAnI ghRNA kare- e mAnavIno moTo moha che. (29) 30. yastiraskurute'nyaM sa, saMsAre parivartate / manyate svAtmanastulyAn, anyAn sa muktimaznute / / je bIjAone tiraskAra kare che, te saMsAramAM paryaTana kare che ane je bIjAone AtmAtulya mAne che te mukti pAme che. (30) rU6. anAyajo mahAyogI, mauna pavamupasthitaH / preSyapreSya, vantamAno na nakhate !! sAmyaM prAptaH jeno koI nAyaka nathI, te cakravartI mauna pada-zrAmaNyamAM upasthita thaIne mahAyogI banyo ane samatva pAmyo, te potAnA pUrvadIkSita nRtyanA bhRtyane paNa vaMdana karavAmAM kSobha anubhavato nathI. (31) saMbodhi . 210
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha 32. kenopAyena devedaM, manaHsthairya samaznute ? svIkRtasyAdhvano yenA'pracyavaH siddhimApnuyAt / / he devI! kayA upAya thakI mananI sthiratA prApta thaI zake che, jethI svIkRta mArga upara ArUDha rahevAno mArga. siddha thaI jAya ? (32) bhagavAn prAha 33. manaH sAhasiko pIko, yuroDa parAvati | samyag nigRhyate yena, sa jano naiva nazyati / / bhagavAne kahyuM, mana duSTa ghoDo che. te sAhasika ane bhayaMkara che. te doDI rahyo che. tene je sArI rIte potAne adhIna kare che te manuSya naSTa nathI thato- sanmArgathI cuta nathI thato. (33) 34. unmArge prasthitA ye ca, ye ca gacchanti mArgataH / sarve te viditA yasya, sa jano naiva nazyati / / je unmArgamAM cAle che ane je mArgamAM cAle che te tamAma jene jJAta che, te manuSya naSTa nathI thato- sanmArgathI vyuta nathI thato. (34) rU. mAmAyajitaH zatra, RSA driyALi 2 | jitvA tAn viharennityaM, sa jano naiva nazyati / / kaSAya ane Indriyo zatru che, te AtmA paNa zatru che ke je temanA dvArA parAjita hoya. je temane jItIne vihAra kare che te manuSya naSTa nathI thato- sanmArgathI smRta nathI thato. (35) ___36. rAgadveSAdayastIvrAH snehAH, pAzA bhayaMkarAH / yAcchivA vikroksitya, la gano naiva narati ! pragADha rAga-dveSa ane sneha-A bhayAnaka pAza che, je temanuM chedana karIne vihAra kare che te manuSya naSTa nathI thato- sanmArgathI smRta nathI thato. (36) saMbodhita 211
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU. antodayasabhUtA, mavatRSNA saMtA mavet / vittA samuSThitya, sAgano naiva nazyati / / A bhavatRSNArUpI latA hRdayanI bhItara utpanna thAya che. tene ukhADIne je vihAra kare che, te manuSya naSTa nathI thato- sanmArgathI cuta nathI thato. (37) 28. kaSAyA agnayaH proktAH, zruta-zI-taponanam / etaddhArAhatA yasya sa jano naiva nazyati / / line%20 zIla ane tapa- vagere kaSAyone agni kahevAmAM jaLa che. jeNe A jaLadhArA thakI kaSAyAgnine zAMta karI dIdhoJIGO Ava bUjhAvI nAkhyo, te manuSya naSTa nathI thato sanmArgathI cyuta nathI thato. (38) 39. 'yenAtmA sAdhitastena, vizvametat prasAdhitam / yenAtmA nAzitastena, sarvameva vinAzitam / / '}} 2 jeNe AtmAne sAdhI lIdho teNe vizvane sAdhI lIdhuM, jeNe AtmAne khoyo teNe sarvasva khoyuM. (39): 4. chel luM nirmaya, atRdevuM mati smRnet ..dRSTAdRSTavibhAgena, naikAnte sthApayenmatim / / AtmadarzI sAdhake dRSTa-paudgalika vastuthI virakta banavuM joIe ane adaSTa-Atmika tattvanI prApti mATe joIe. dRSTa ane adaSTanA vibhAgane samajIne ekAMta-kevaLa samATe buddhi joDavI dRSTamAM matinuM niyojana na karavuM. joIe. (40) ___ joje 46. zramaNo vA gRhastho vA yasya dharme matirbhavet / AtmA'sau sAdhyate tena, sAdhye kRtvA sthiraM manaH / / :; jenI mati dharma sAthe joDAyelI che te zramaNa hoya ke gRhastha, sAyamAM manane sthira banAvIne AtmAne sAdhI le che. (41) saMbodhi 212
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-14 gRhastha-dharma prabodhana
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsAma AvaraNanI be preraNAo che- mUccha ane virati, mUcchaprerita AcaraNa dharma nathI. viratiprerita AcaraNa dharma che. gRhastha padArthono saMgraha kare che, padArthonI vacce jIve che ane padArthono bhoga kare che. svAbhAvika rIte ja prazna udabhave che ke padArthanI vacce rahenAra gRhastha, dharmanI ArAdhanA zI rIte karI zake ? A praznano uttara bhagavAna mahAvIre vibhajyavAdI dRSTikoNathI Apyo- gRhastha dharmanI ArAdhanA karI paNa zake che ane nathI paNa karI zakato. mUcha ke AsaktinI mAtrAmAM vadha-ghaTa thayA kare che. pratyAkhyAnanI zaktine vikRta karanArI mUccha upazAMta ke kSINa thAya che tyAre viratinI cetanA pragaTa thAya che. A avasthAmAM padArthonI vacce rahenAra gRhastha paNa virata banI jAya che, dharmanI ArAdhanA te karI zake che. jeTalI mUccha eTalI avirati asaMyama, jeTalI amUccha teTalI virati/saMyama. avirati ane virati athavA mUccha ane amUcchane AdhAre bhagavAna mahAvIre dharmane be bhAgamAM vibhakta karyo. prastuta adhyAyamAM e viSayanI parikramA che.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhasthayama prabodhana 1. gRhapravartane lagno, gRhastho bhogamAzritaH / thasthApana karyuM, java thati ? . . megha bolyo, bhagavan! je gRhastha bhoganuM sevana kare che ane gRhasthI calAvavAmAM lAgelo che, te dharmanI ArAdhanA zI rIte karI zake ? (1) bhagavAn prAha 2. TevAnupriya ! cA, Atti lIgata tA 7 - dharmasthAnAM kuryAta ke sthitima varanuM || bhagavAne kahyuM, devAnupriya! je vyaktinI Asakti kSINa thaI jAya che te gharamAM rahevA chatAM dharmanI ArAdhanA karI zake che. (2) 3. gRhe'pyArAdhanA nAsti, gRhatyAge'pi nAsti sA AzA yena parityaktA, sAdhanA tasya jAyate / / gharmanI ArAdhanA na to gharamAM che ke meM gharane choDavAmAM che. teno adhikArI gRhastha paNa nathI ane gRhatyAgI paNa nathI. teno adhikArI e che ke je AzAne tyAgI cUkyo che. (3) , 4gArA aMm ja tya, nArI na vA pradI, umAzA yena patyil, Faa soTTati mAnavaH || jeNe gharano tyAga karyo hoya chatAM AzAno tyAga na karyo hoya, te na to tyAgI che ke na to gRhastha che. e ja mANasa tyAgano adhikArI che, ke je AzAne tyAgI cUkyo che. (4). " saMbodhi phaka
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vyakti mAtra padArthono tyAga kare che paraMtu tenI vAsanAno tyAga nathI karato te vyavahAra dRSTie tyAgI che, vAstavamAM nahIM. vAstavamAM tyAgI e ja che ke je Asaktino tyAga kare che. (5) 6. padArthatyAgamAtreNa, tyAgI syAd vyavahArataH / AsaoH parihAreLa, cALI mati vastutaH / / dehadhArIo mATe padArthono sarvathA parityAga karavAnuM zakya nathI hotuM, paraMtu teo Asaktino sarvathA parityAga karI zake che. (6) yAvAnAzAparityAgaH, kriyate gehavAsibhiH / tAvAn dharmo mayA proktaH, so'gAradharma ucyate / / 7. pUrNatyAgaH padArthAnAM kartuM zakyo na dehibhiH / AsakteH parihArastu, kartuM zakyo'sti tairapi / / gRhavAsI manuSya AzAno jeTalo parityAga kare che tene ja meM dharma kahyo che ane e ja agAradharma kahevAya che. (7) 8. samyakzraddhA bhavettatra, samyakjJAnaM prajAyate / samyakcAritrasamprApteH, yogyatA tatra jAyate / / jenAmAM samyak zraddhA hoya che, tenAmAM samyak jJAna hoya che, ane jenAmAM e baMne hoya che tenAmAM samyaka cAritranI prAptinI yogyatA hoya che. (8) 6. yogyatAbhedato bhedo, dharmasyAdhikRto mayA / eka evAnyathA dharmaH, svarUpeNa na bhidyate / / yogyatAmAM taphAvata hovAne kAraNe meM dharmanA prakAranuM nirUpaNa karyuM che. svarUpanI dRSTie te eka che, teno koI vibhAga hoto nathI. (9) mahAvratAtmako dharmo'nagArANAM ca jAyate / aNuvratAtmako dharmo, jAyate gRhamedhinAm / / 60. aNagAra mATe mahAvratarUpa dharma ane gRhastha mATe aNuvratarUpa dharmanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. (10) saMbodhi 0 218
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha 66. agAriNAM kathaM dharmo, vyApRtAnAJca karmasu / gRhiNAM yadi dharmaH syAdanagAro hi ko bhavet / / megha bolyo, bhaMte ! gRhasthI sAthe saMkaLAyelA gRhasthomAM dharma zI rIte hoI zake ? jo gRhastha paNa dharmano adhikArI hoya to pachI sAdhu koNa bane ? (11) bhagavAn prAha 12. satyaM revAnupriyatar, mumukSA yasya notkaTA / sa vRttimanagarANAM, na nAma pratipadyate / / bhagavAne kahyuM, devAnupriya ! e sAcuM che ke jenAmAM mukta thavAnI prabaLa icchA nathI, te munidharmano svIkAra karato nathI. (12) 13. mumukSA yAvatI yasya, samatAM tAvatIM zritaH / Acarati gRhI dharmaM, vyApRto'pi ca karmasu / / je gRhasthamAM mukta thavAnI jeTalI bhAvanA hoya che, ta aTalA ja pramANamAM samatAnuM AcaraNa kare che ane jeTalA pramANamAM e samatAnuM AcaraNa kare che, eTalI ja mAtrAmAM dharmanuM AcaraNa kare che. Ama te gRhasthanAM kAryomAM joDAyelo rahevA chatAM dharmanI ArAdhanA karavAno adhikArI che. (13) 14. dvividhaM vidyate vIryaM, labdhizca karaNaM tathA / antarAyakSayAllabdhiH, karaNaM vapuSAzritam / / vIryanA be prakAra che : labdhivIrya-yogyatAtmaka zakti ane karaNavIrya-kriyAtmaka zakti. aMtarAya dUra thatAM labdhino vikAsa thAya che ane zarIranA mAdhyama dvArA karaNano prayoga thAya che. (14) 15. vapuSmato bhaved vANI, mano'pyasyaiva jAyate / zArIrikaM vAcikaJca, mAnasaM tat' tridhA bhavet / / jene zarIra hoya che tene vANI ane mana hoya che. tethI karaNavIrya traNa prakAranuM hoya che H zArIrika, vAcika ane mAnasika. (15) 1. tat iti karaNavIryam saMbodhi - 219
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. yor: # pravRtti, vyApa ne vijyA | ' rthamavase, zabdAra mathAyaH | yoga, karma, pravRtti, vyApAra, karaNa ane kriyA- vagere karmanA patharvarcika zabdo che: (16) - ma.' 17. sadasato prabhedena, dvividhaM karma vidyte|| nivRttiratiH pUrva, tataH saMtoSa nayate || karmanA be prakAra che, sat ane asat. sAdhanAnI zarUAtamAM asatkarmanI nivRtti hoya che ane jyAre sAdhanA tenI parAkASThAe pahoMce che tyAre satkarmanI paNa nivRtti thaI jAya che. (13) 18. nirodhaH karmaNAM pUrNaH, kartuM zakyo na dehibhiH| vinivRtte zarIre'smin, svayaM karma nivartate / / jyAM sudhI zarIra rahe che tyAM sudhI dehadhArI jIva karma-kriyAno pUrNarUpe nirodha karI zakato nathI. zarIra nivRta thatAM karma ApoApa nivRtta thaI jAya che. (18) 19. vidyamAne zarIre'smin satataM karma jAyate / nivRttitaH jhA, pravRtti satastathA ' jyAM sudhI zarIra vidyamAna rahe che tyAM sudhI niraMtara karma thatuM rahe che. AvI sthitimAM asatkarmanI nivRtti ane satkarmanI pravRtti karavI joIe. (19) meghaH prAha 20. kurvan kRSiJca vANijya, rakSAM zilpaM pRthavidham / pravRtti karyuM teva!gRhastha tumati? megha bolyo, bhagavan! kRSi, vANijya, rakSaNa, zilpa vagere vibhinna prakAranAM karma karI rahelo gRhastha satravRtti zI rIte karI zake ? (20)
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn prAha 21. arthajAnarthajA ceti, hiMsA proktA mayA dvidhA / anarthajAM tyajenneSa, pravRttiM labhate saMtIm / / bhagavAne kahyuM, meM hiMsAnA be prakAra batAvyA che arthA ane anaWjA. gRhastha anarthakA- anAvazyaka hiMsAno parityAga karI zake che ane jeTalA pramANamAM te teno tyAga kare che teTalA pramANamAM tenI pravRtti saM banI rahe che. (21) 2. Atmane jJAtaya tadvaMd, rAjyAya suhRde tathA 'yA hiMsA kriyate lokararthajA sA kilocyate / potAnA mATe parivAra, rAjya ane mitro mATe je hiMsA bAcaravAmAM Ave che te arthA hiMsA kahevAya che. (22) 3. parasparopagraho hi, samAjAlambanaM bhavet te yite disa, jaththo pirArthanA ! paraspara ekabIjAno sahayoga karavo e samAjanuM AdhArabhUta tattva che. e dRSTie samAja mATe je hiMsA AcaravAmAM Ave che, tene paNa arthajA hiMsA kahevAmAM Ave che. ( 13) - ja, ,ENS ' * * * 24. . kuvanapyathajA hisA, nAsAkta kuruta dRDhA / tadAnIM lipyate nAsau, cikkaNairiha karmabhiH / arthanA hiMsA AcaratI vakhate je prabaLa Asakti rAkhato nathI, te cIkaNA karma-paramANuothI lisa thato nathI. (24) 25.lA hiMsA na kvaoNpi nirdoSA, paraM leMpena bhidyate / Asaktasya bhaveda gAdo'nAsaktasya bhavenmUduH / / ". hisA kyAreya nirdoSa nathI hotI paraMtu tenA lepamAM taphAvata avazya hoya che. Asaktano lepa gADha ane anAsaktano lepa maMda hoya che. (25) saMbodhi mA 221
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. samyagdRSTeridaM sAraM, nAnarthaM tatpravartate / prayojanavazAd yatra, tatra tadvAnna mUrcchati / / samyagdaSTi banavuM eno sAra e che ke te anartha-prayojana vagara pravRtti karato nathI ane prayojanavaza je pravRtti kare che, temAM paNa samyagdaSTivALo Asakta banato nathI. (26) 27. sammatAni samAjena, kurvan karmANi mAnasam / anAsaktaM nidadhIta, syAllepo na yato dRDhaH / / samAja dvArA saMmata karma karatAM karatAM vyaktie manane anAsakta rAkhavuM, jethI te tenA daDha lepathI lipta na thAya. (27) 28. aviti pravRtti, kriviNaM vanyanuM bhavet | pravRttistu kadAcit syAdaviratinirantaram / / baMdhananA be prakAra che H avirati ane pravRtti. pravRtti kyAreka kyAreka thAya che, avirati niraMtara rahe che. (28) ra6. duwvRttimaLo , to sarvoDaSyadila parantvaviratestyAgAn, mAnavaH syAdahiMsakaH / / duSpavRtti na karanAra vyakti jo ahiMsaka hoya to samagra saMsAra ja ahiMsaka banI zake che kAraNa ke koIpaNa vyakti niraMtara dupravRtti karatI nathI. paraMtu ahiMsaka e che ke je aviratino tyAga kare eTale ke kyAreya ane koIpaNa prakAranI hiMsA na karavAno daDha saMkalpa kare. (29) ___30. duSpravRttaH kvacit sAdhurnA'vratI syAnmuniH kacit / ___satpravRtto'pi no sAdhuravratI jAyate kvacit / / sAdhu kyAMka kyAMka pramAdavaza duSpavRtta banI zake che, paraMtu avratI kyAMya paNa muni banI zakato nathI. avratI sampravRtti karavA chatAM sAdhu nathI banato. (30) 1. taddavAna itara samyagdaSTiyukta: saMbodhi ka222
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. itastataH prasarpanti, janA lobhAvilAzayAH / tena diviratiH kAryA, gRhiNA dharmacAriNA / / - lobhI manuSya atharjana mATe ahIM-tahIM sudUranA pradezomAM jAya che tethI dhArmika gRhastha digvirati-dizAomAM gamanAgamananuM parimANa karavuM joIe. (31) rU. 35mo parArthanA, mohaM nati dinaH | - morArA viratiH che, tene ghasyurI vizA || padArthono bhoga mANasane mohamAM nAkhe che tethI dhArmika puruSoe bhoganI virati karavI joIe, tenuM parimANa karavuM joIe. (32): 33. kalpanAbhiH pramAdena, daNDaH prayujyate janaiH / anarthadaNDaviratiH, kAryA dharmaspRzA vizA / / mANasa aneka prakAranI kalpanAo tathA pramAdane vazIbhUta thaIne zikSA-hiMsAnA prayoga kare che. dhArmika puruSe anartha daMDaanAvazyaka hiMsAthI nivRtta thavuM joIe. (33) 34. vidyAvihateANo nAte tataH | samabhAvavikAsaH syAt, tacca sAmAyikaM vratam / / jenAthI sAvadya-pApakAraka pravRttio thakI nivRtta thavAno abhyAsa thAya che, samabhAvano vikAsa thAya che, te "sAmAyika' vrata kahevAya che. (34) rUpa. sarvAdhiSya hisAve, tyAre yathAvidhi | kriyate vratametattu, dezAvakAzikaM bhavet / / koI cokkasa avadhi mATe vidhipUrvaka hiMsAno je parityAga kare che te "dezAvakAzika' vrata kahevAya che. (35) 36. sAvadyayogaviratiH, sopavAsA vidhIyate / dravyakSetrAdibhedena, pauSadhaM tad bhaved vratam / / saMbodhi - 223
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ upavAsapUrvaka 1. dravya vastuonI maryAdA karavI (rAkhavI). raka kSetranuM kSetraviSayaku maryAdA karavI. 3 -kAla ahorAtrI : 4. bhAva- rAga-dveSa rahita - A cAra prakAre sAvadyayoga- asatmavattinI virati karavI te pauSadhavrata kahevAya che. (6) 37. prAsuka dASamupa, mApAna pradAyata / manaye saMvibhajyA'tha saMvibhAgo'tithervatama potAnI vastuno savibhAga karIne, pote thoDuMka ochuM khAIne sAdhune prAsuka-acitta ane doSarahita je AhArapANI ApavAmAM Ave che, tene atithi-saMvibhAga vrata kahevAmAM Ave che. (37) 38. 'satteranAM prarvata, zrAvo mArAntikam ! mRtyu niri jJAvA, mRtyo vivattAya: ht mRtyuthI na DaranAra zrAvake mRtyune saMtrihita-najIka jANIne mAraNAMtika saMlekhanA karavI joIe. (38) DaranAra A ta-najIka jANa 24 yamalsa Soya, manonigrahave ! A pratima pratipota, zrAva sAdhanAviH || saMyamano utkarSa ane manano nigraha karavA mATe sAdhanAmAM ruci dharAvanAra zrAvake pratimAono svIkAra karavo joIe. (9) 40.. darzanapratimA tantra, sarvadharmarucirbhavet / dRSTimArAdhayallokaH sarvamArAdhayetparam / / 41 vratasAmAyikapauSadhakAryotsaryA mithunavarjanakam / . sAcca tAhAra ravajanasvayamArambhavajana cApi / / : ' ' ' . ' -1, 42... preSyArambhavivarjanamuddiSTabhaktavarjanaJcApi / zramaNabhUta ekAdaza pratimA etA vinirdiSTAH / / (mioikama) saMbodhi para
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanI agiyAra pratimAo che 1. darzanapratimA- darzapratimAne svIkAranAra tamAma dharmosAdhanAnA tamAma prakAromAM ruci dharAve che. dRSTinI ArAdhanA karanAra saunI ArAdhanA karI le che. 2. vratapratimA 3. sAmAyikapratimA 4. pauSadhapratimA 5. kAyotsargapratimA 6. brahmacaryapratimA 7. sacittAhAravarjanapratimA 8. svayaM AraMbhavarjanapratimA 9. preSyAbhavarjanapratimA 10. uddiSTabhaktavarjanapratimA 11. zramaNabhUtapratimA. (40, 41, 42) 42. asaMyama parityajya, saMyamastena menyatAm | asaMyamo mahad duHkhaM, saMyamaH sukhamuttamam / / tethI asaMyamane choDIne saMyamanuM sevana karavuM joIe. asaMyama moTuM duHkha che. saMyama uttama sukha che. (43) saMbodhi 25
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-15) gRhIdharmacaryA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha dharma jIvananuM Avazyaka aMga che. je vyakti tene bhUle che te potAnI jAtane bhUle che. jIvana mATe anya kArya Avazyaka che, e ja rIte dharma paNa Avazyaka che je A jANe che ane temAM vizvAsa dharAve che te dharmanuM AcaraNa paNa kare che. dharma mAtra jANavAno ja viSaya nathI, te AcaraNano paNa viSaya che. pratyeka kAryamAM dharmane najara sAme rAkhavAmAM Ave to mANasa anaitika ane adhArmika banI zakato nathI. AtmAno eka zarIramAM sthira vAsa nathI. Astika A vAta svIkAre che tethI teo e paNa svIkAre che ke hiMsA koI anyanI nahIM potAnI ja thAya che. hiMsAnAM nimitta che- rAga, dveSa, moha, pramAda vagere. zruta ane AcAranI upAsanA Atmadharma che. zruta ane AcArathI bhinna dharma kartavya ane svabhAvanI dRSTie che. AtmavikAsamAM te sahayogI nathI banato. mokSa zruta ane AcaraNano yoga che. AtmAno vikAsa emane ja thAya che. A adhyAyamAM A vivecya ja viSaya che.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhIdharmacarcA bhagavAn prAha 9 $. yAvad deho bhavet puMsAM tAvatkarmApi jAyate / kurvannAvazyakaM karma, dharmamapyAcared gRhI / / bhagavAne kahyuM, jyAM sudhI mAnavIne zarIra hoya che tyAM sudhI kriyA cAle che Avazyaka kriyAo karatAM karatAM mANase dharmanuM paNa AcaraNa karavuM joIe. (1) jevI rIte bhojana vagere kriyAo Avazyaka hoya che, e ja rIte AtmAnI sAdhanA karavI e paNa atyaMta Avazyaka che. (2) yathAhArAdikarmANi, bhavantyAvazyakAni ca / tathAtmArAdhanaM cApi, bhavedAvazyakaM param / / rU. sadyaH prAtaH samutthAya, smRtvA ca parameSThinam / prAtaH kRtyAnnivRttaH san kuryAdAtmanirIkSaNam / / savAre vahelA UThIne namaskAra maMtranuM smaraNa karavuM, zauca vagere prAtaHkRtyathI nivRtta thaIne mANase AtmanirIkSaNa karavuM joIe. (3) 4. sAmAyikaM prakurvIta, samabhAvasya labdhaye / bhAvanA bhAvayet puNyAH, satsaMkalpAn samAsajet / / samabhAvanI prApti mATe sAmAyika karavuM, AtmAne pavitra bhAvanAo thakI bhAvita karavo ane zubha saMkalpa karavA. (4) 1. sAmAyika - eka muhUrta daramyAna sAvadha pravRtti. aDhAra prakAranAM pApono tyAga. saMbodhi 231
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. sthairya prabhAvanA bhaktiH, kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA bhavantyetA, bhUSAH samyagdRzo dhruvam / / dharmamAM sthiratA, prabhAvanA- dharmanuM mahattva vadhe evuM kArya karavuM, dharma ke dharmaguru pratye bhakti rAkhavI, jainazAsanamAM kuzaLatA prApta karavI ane tIrthasevA-cutarvidha saMghane dhArmika sahayoga Apavovagere samyakatvanAM pAMca bhUSaNa che. (5) 6. bhAravAhI yathAzvAsAn, bhArAkrAnte'znute yathA / tathArambhabharAkrAnta, AzvAsAn zrAvako'znute / / jevI rIte bhArathI ladAyelo bhAravAhaka vizrAma le che e ja rIte AraMbha-hiMsAnA bhArathI AkrAMta zrAvaka vizrAma le che. (6) 7. ndriyAmadhInatva, vartateDavarmaLa ! tathApi mAnase khedaM, jJAnitvAd vahate ciram / / Indriyone adhIna thavAne kAraNe te pApakarma-hiMsAtmaka kriyAmAM pravRtta thAya che, chatAM jJAnavAna hovAne kAraNe te e kAryamAM AnaMda nathI pAmato, udAsIna rahe che. (7) 8. mArI prathama toDyuM, zItArInuM pratipadyate | sAmAyikaM motIti, dvitIya soDapi nAte || vrata vagereno svIkAra karavo e zrAvakano prathama vizrAma che. sAmAyika karavuM e bIjo vizrAma che. (8) 1. pratipUrNa pauSadhaSya, tRtIya sthAvaturthaH | saMlekhanAM zrito yAvajjIvamanazanaM sRjet / / upavAsapUrvaka pauSadha karavo e trIjo vizrAma che ane saMlekhanApUrvaka AmaraNa anazana karavuM te cotho vizrAma che. (9) 10. parigrahaM prahAsyAmi, bhaviSyAmi kadA muniH / / tyakSyAmi ca kadA bhaktaM, dhyAtvedaM zodhayennijam / / saMbodhi - 232
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'huM kyAre parigraha choDIza, huM kyAre muni banIza, huM kyAre bhojanano parityAga karIza ?'- zrAvake A prakAranuM ciMtana athavA A prakAranA manoratha thakI AtmazuddhIkaraNa karavuM joIe. (10) zramaNopAsanA kAryA, zravaNaM tatphalaM bhavet / tataH saggAyate jJAna, vijJAna nAyate tataH / / %o. zramaNonI upAsanA karavI joIe. upAsanAnuM phaLa dharmazravaNa che. dharmazravaNa thakI jJAna ane jJAna thakI vijJAna utpanna thAya che. (11) 62. pratyAkhyAnaM tatastasya, phalaM bhavati saMyamaH / anAsravastapastasmAd, vyavadAnaJca jAyate / / vijJAnanuM phaLa pratyAkhyAna che ane pratyAkhyAnanuM phaLa saMyama che. saMyamanuM phaLa anAzrava- karmanirodha che ane anAzravanuM phaLa tapa che. tapanuM phaLa vyavadAna- karmanirjaraNa che. (12) 62. akriyA jAyate tasmAnnirvANaM tatphalaM bhavet / mahAntaM janayellAbhaM, mahatAM saMgamo mahAn / / vyavadAnanuM phaLa che akriyA- mana, vacana ane kAyAnI pravRttino nirodha tathA akriyAnuM phaLa che nirvANa. Ama mahApuruSanA saMsargathI ghaNuM moTuM hita thAya che. (13) 4. nizcaye vratamApanno, vyavahArapaTuH gRhI / samabhAvamupAsIno'nAsaktaH karmaNIpsite / / te je gRhastha aMtaraMgamAM vratayukta che ane vyavahAramAM paTu che, samabhAvanI upAsanA karato karato iSTa kAryamAM Asakta thato nathI. (14) 15. ajJAnakaSTaM kurvANA, hiMsayA mizritaM bahu / mumukSAM dadhato'pyeke, badhyante'jJAnino janAH / / avivekapUrNa rIte ghaNAM badhAM hiMsAmizrita kaSTo sahana karanAra ajJAnI loko mukta thavAnI icchA dharAvatA hovAM chatAM karmothI Abaddha hoya che. (15) saMbodhi 6 233
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. kriyAkAMDamAM Asakta thaIne je loko hiMsA Acare che, teo svargaprAptino prayatna karavAM chatAM dustara naraka pAme che. (16) karmakANDaratAH kecid, hiMsAM kurvanti mAnavAH / svargAya yatamAnAste, narakaM yAnti dustaram / / 67. AtmAnaH sadRzAH santi, bhedo dehasya dRzyate / Atmano ye jugupsante, mahAmohaM vrajanti te / / svarUpanI dRSTie tamAma AtmAo samAna che. temAM mAtra zarIrano taphAvata hoya che. je AtmAone ghRNA kare che, te mahAmohamAM phasAI jAya che. (17) 18. uccagotro nIcagotraH, sAmagryA kathyate janaiH / na hIno nAtiriktazca, kacidAtmA prajAyate / / prazasta sAmagrI prApta thavAthI AtmA ucca gotravALo ane aprazasta sAmagrI prApta thavAthI te nIca gotravALo kahevAya che. hakIkatamAM koIpaNa AtmA koIpaNa AtmAthI na to ucca che na to nIca che. (18) 62. dhIra puruSa e che ke je buddhi, tapa ane gotranA madanuM unmUlana kare. je bIjAone pratibiMbanI jema tuccha samaje che tene mATe jAti ke kuLa zaraNabhUta nathI hotAM. (19) 20. prajJAmadaM nAma tapomadaJca, nirNAmayed gotramadaJca dhIraH / anyaM janaM pazyati bimbabhUtaM, na tasya jAtiH zaraNaM kulaM vA / / ra6. AtmA na zabda che, na gaMdha che, na rUpa che, na sparza che, na rasa che, na vartuLa-goLAkAra che ane na trikoNa che. te amUrta sattA che. (20) nAtmA zabdo na gandho'sau, rUpaM sparzo na vA rasaH / na vartulo na vA tryasraH, sattA'rUpavatI hyasau / / na puruSo na vApi strI, naivApyasti napuMsakam / vicitrapariNAmena, dehe'sau parivartate / / saMbodhi : 234
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA na puruSa che, na strI che ane na napusaMka che. te vicitra pariNatio dvArA zarIramAM parivartita thato rahe che. (21) 22. asavarNaH savarNoM vA, nAsau kvacana vidyate / manantajJAna-sampanna, pati zubhAzuma || AtmA na savarNa che ane na to asavarNa che. te svarUpanI dRSTie anaMta jJAnathI yukta che. zubha, azubha karmo dvArA baddha hovAne kAraNe te saMsAramAM paribhramaNa kare che. (22) 23. rAtrAnta yAni, manugA hartinaH | dehAd dehAntaraM yAnti, prANino dehavartinaH / gharamAM rahenAra manuSya jevI rIte eka ghara choDIne bIjA gharamAM jAya che, evI ja rIte zarIramAM rahenAra prANa eka zarIrane choDIne bIjA zarIramAM jAya che. (2 3) ra4. nArI navo navA nI, navo ira putine ! AdyA dravyArthikI dRSTiH, paryAyArthagatA parA / / AtmA na to navo che ke na jUno che- te dravyArthika dRSTi che. AtmA navo paNa che ane jUno paNa che- A paryAyArthika dRSTi che. (24) raka. navoDa ira purANoDapi, rero mavati hinAmuM ! zaizavaM yauvanaM tatra, vArdhakyaJcApi jAyate / / jIvonuM zarIra navuM paNa hoya che ane jUnuM paNa hoya che. zarIramAM zaizava, yauvana ane vAkya- ghaDapaNa paNa Ave che. (25) 26. dehasyopAdhibhedena, yo vAtmAnaM jugupsate / nAtmA tenAvabuddho'sti, nAtmavAdI sa manyatAm / / zarIranI bhinnatA hovAne kAraNe je bIjA AtmAonI dhRNA kare che, teNe AtmAne jANyo nathI. tene AtmavAdI na mAnavo joIe. (26) saMbodhi , 235
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha ra7. vizAnavapuH ti, jitu tucchazarIraH | miti zo roSa:, teSAM prANAtipAtane? megha bolyo, keTalAka jIvonuM zarIra vizALa hoya che ane keTalAka jIvonuM zarIra khUba nAnuM hoya che. zuM temanI hiMsAmAM doSa ekasarakho ja lAge che ? (27) bhagavAn prAha 28. ye kecit kSudrakA jIvA, ye ca santi mahAlayAH / tadvadhe sadRzo doSo'sadRzo veti no vadet / / bhagavAne kahyuM, keTalAka jIvone zarIra nAnuM hoya che ane keTalAka jIvone moTuM. temane mAravAmAM samAna pApa lAge che ke asamAna- ema na kahevuM joIe. (28) 29. hantavyaM manyase yaM tvaM, sa tvamevAsi nAparaH / yamAjJApayitavyaJca, sa tvamevAsi nAparaH / rU. paritApayitavyaM yaM, sa tvamevAsi nAparaH / yaJca parigrahItavyaM, sa tvamevAsi nAparaH / / 31. apadrAvayitavyaM yaM, sa tvamevAsi nAparaH / anusaMvedanaM jJAtvA, hantavyaM nAbhiprArthayet / / (afmarvizeSaH) jene tuM mAravA icche che e tuM ja che, koI bIjuM nathI. jenA upara tuM anuzAsana lAdavA icche che, e tuM ja che, koI bIjuM nathI. jene tuM saMtapta karavA icche che, e tuM ja che, koI bIjuM nathI. jene tuM dAsa-dAsI tarIke potAne adhIna karavA icche che, e tuM ja che, koI bIjuM nathI. saMbodhi 236
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene tuM pIDita karavA icche che, e tuM ja che, koI bIjuM nathI. tamAma jIvomAM saMvedana-kaSTAnubhUti hoya che, ema jANIne koIne mAravAnI icchA na karavI joIe. (29, 30, 31) 32. pariNAmini vizve'smin, anAdinidhane dhruvam / sarve viparivartante, cetanA apyacetanAH / / A saMsAra vividha rUpomAM niraMtara pariNamanazIla tathA AdiaMtarahita che. temAM cetana ane acetana-tamAma padAthonI avasthAo parivartita thayA kare che. (32) meghaH prAha 33. utpAdavyayadharmANo, bhAvA dhrauvyAnvitAH tadA / kimAtmA zAzvato deho'zAzvato vidyate vibho ! megha bolyo, prabhu ! tamAma padArtho utpAda, vyaya ane dhrauvyadharmayukta che, to pachI AtmA zAzvata ane zarIra azAzvata zA mATe ? (33) bhagavAn prAha - rU4. paryAyavekSaya thImanuM! mAtmAveSa na zAzvataH | pudgalApekSayA nUnaM, zarIraJcApi zAzvatam / / bhagavAne kahyuM, dhImad ! paryAyanI apekSAe AtmA paNa zAzvata nathI ane pugalanI apekSAe zarIra paNa zAzvata che. (34) meghaH prAha 35. . AtmAstitvamupeto'pi, kathaM dRzyo na cakSuSA ? bhagavAn prAha jIvapudgalayogena, dRzyaM jagadidaM bhavet / / saMbodhi 237.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ megha bolyo, bhagavan ! AtmAnuM astitva che chatAM te cakSu dvArA dRzya kema nathI ? bhagavAne kahyuM, vatsa ! A jagata jIva ane pudgalanA saMyogathI dRzya bane che. (35) 6. AtmA na dRzyatAmeti, dRzyo dehasya ceSTayA / dehe'smin vinivRtte tu sadyo'dRzyatvamRcchati / / ig, AtmA svayaM dRzya nathI, te zarIranI ceSTA thakI dRzya bane che. zarIranI nivRtti thavAthI tarata ja adRzya banI jAya che. (36) sparzAH rUpANi gandhAzca, rasA yena jihAsitAH / AtmA tenaiva labdho'sti, sa bhavedAtmavit pumAn / / 27. jeNe sparza, rUpa, gaMdha ane rasonI Asakti choDavA icchI, AtmA ene ja prApta thayo che ane e ja Atmavit che. (37) 28. zrutavanto martya, zIlavantoDavo nanAH / zrutazIlatA eke, eke dvAbhyAM vivirjitAH / / puruSa cAra prakAranA hoya che H 1. zrutasaMpanna- jJAnavAna 2. zIlasaMpanna 3. zrutasaMpanna ane zIlasaMpanna 4. na zrutasaMpanna ane na zIlasaMpanna. (38) 39. zrutavAn mokSamArgasya, dezena syAd virAdhakaH / zIlavAn mokSamArgasya, dezenArAdhako bhavet / / je puruSa mAtra zrutasaMpanna hoya che te mokSamArgano deza virAdhakaAMzikarUpe virAdhaka hoya che. je puruSa mAtra zIlasaMpanna hoya che, te mokSamArgano deza ArAdhaka- AMzikarUpe ArAdhaka hoya che. (39) 40. idaM darzanamApanno, mucyate neti saMgatam / zrutazIna-samApatro, mukhyate nAtra saMzayaH / / saMbodhi 238
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka lokono abhimata evo che ke amuka darzanano svIkAra karavAthI vyakti mukta thaI jAya che paraMtu e barAbara nathI. saccAI e che ke je zruta ane zIlathI yukta hoya che, te niHsaMdeha mukta thaI jAya che. (40) 46. je zruta ane zIlathI saMpanna che, te mokSamArgano sarvathA ArAdhaka che. je zruta ane zIla baMnethI rahita che, te mokSamArgano sarvathA virAdhaka che. (41) zrutazIla - samApannaH, sarvathA''rAdhako bhavet / dvAbhyAM vivarjito loka, sarvathA syAd virAdhakaH / / 42. prazastAmiAMvanAmi:, mAvitaH suAti dranet / aprazamAvanayA, sAtiH sthAt nirASitA || prazasta bhAvanAthI bhAvita puruSa sadgati pAme che. aprazasta bhAvanAthI sadgati virAdhita thAya che, durgati prApta thaI jAya che. (42) 42. vAcaH kAyasya kaukucyaM, kandarpaM vikathAM tathA / kRtvA vismApayatyanyAnU, kAndarpI tasya bhAvanA / / vANI ane zarIranI capaLatA, kAmaceSTA ane vikathA dvArA je bIjAone vismita kare che tenI bhAvanA 'kAnharpI' bhAvanA kahevAya che. (43) 44. mantrayogaM bhUtikarma, prayuMkte sukhahetave / abhiyogI bhavettasya, bhAvanA viSayaiSiNaH / / viSayanI gaveSaNA karanAra je vyakti sukhanI prApti mATe maMtra ane jAdu TonAno prayoga kare che, tenI bhAvanA 'abhiyogI' bhAvanA kahevAya che. (44) 41. jJAnasya jJAnino nityaM, saMghasya dharmasevinAm / vadanna'varNAnApnoti kilviSikIJcabhAvanAm || saMbodhi 239
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna, jJAnavAna, saMgha ane dhArmikono je avarNavAda (TIkA) bole che, tenI bhAvanA "kilki Sika' bhAvanA kahevAya che. (45) 46. avyavacchinnaroSasya, kSamaNAnna prasIdataH / pramAde nAnutapataH, AsurI bhAvanA bhavet / / jene roSa niraMtara thayA kare che, je kSamAyAcanA karavA chatAM prasanna nathI thato ane je potAnI bhUla mATe anutApa (prAyazcitta) nathI karato tenI bhAvanA "AsurI" bhAvanA kahevAya che. (46) 47. sanmAzi mAnArIrAmadhAtaH | mohayitvAtmanAmAna, modI bhAvanA vranet II je unmArgano upadeza kare che, je bIjAone sanmArgathI bhraSTa kare che, je AtmahatyA kare che, je potAnA AtmAne AtmAthI mohita kare che, tenI bhAvanA "sammohI' bhAvanA kahevAya che. (47) 48. mithyAdarzanamApatrI nitAnA hiMmaH | ___ priyante prANinasteSAM, bodhirbhavati durlabhA / / je mithyAdarzanayukta che, je bhautika sukhanI prAptino saMkalpa kare che ane je hiMsaka che, temane mRtyu pachI paNa bodhinI prApti durlabha rahe che. (48). 49. samyagdarzanamApannAH, anidAnA ahiMsakAH / niyante prANinasteSAM, sulabhA bodhiriSyate / / je samyagdarzanayukta che, je bhautika sukhano saMkalpa nathI karatA ane je ahiMsaka che, temane mRtyu pachI paNa bodhi sulabha bane che. (49) 50. apApaM hRdayaM yasya, jilA madhurabhASiNI / ucyate madhukumbhaH sa, nUnaM madhupidhAnakaH / / saMbodhi 0 240
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vyaktinuM hRdaya pAparahita che ane jenI jIbha madhurabhASiNI che te madhukuMbha che ane madhanA DhAMkaNAthI DhaMkAyela che. (50) 51. apApaM hRdayaM yasya, jihvA kaTukabhASiNI / ucyate madhukumbhaH sa, nUnaM viSapidhAnakaH / / je vyaktinuM hRdaya pAparahita che, paraMtu jenI jIbha kaTubhASiNI che, te maghukuMbha che ane viSanA DhAMkaNAthI DhaMkAyela che. (51) 52. sapApaM hRdayaM yasya, jihvA madhurabhASiNI / ucyate viSakumbhaH sa, nUnaM madhupidhAnakaH / / je vyaktinuM hRdaya pApasahita che, paraMtu jenI jIbha madhurabhASiNI che, te viSakuMbha che ane madhanA DhAMkaNAthI DhaMkAyela che. (52) 53. sapApaM hRdayaM yasya, jihvA kaTukabhASiNI / ucyate viSakumbhaH sa, nUnaM viSapidhAnakaH / / je vyaktinuM hRdaya pApasahita che, ane jenI jIbha kaTubhASiNI che, te viSakuMbha che ane viSanA DhAMkaNAthI DhaMkAyela che. (53) 54. riktodaratayA matyA, kSudhAvedyodayena ca / tasyArthasyopayogenA''hArasaMjJA prajAyate / / AhArasaMjJA cAra kAraNo thakI utpanna thAya che1. khAlI peTa hovuM. 2. bhojana viSayaka vAto sAMbhaLavI tathA bhojana jovuM. 3. sudhA-vedanIya karmano udaya. 4. bhojananuM satata ciMtana karavuM. (54) - 55. hInasattvatayA matyA, bhayavedyodayena ca / . tasyArthasyopayogena, bhayasaMjJA prajAyate / / saMbodhita 241
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayasaMjJA cAra kAraNo thakI utpanna thAya che1. baLanI UNapa. 2. bhaya viSayaka vAto sAMbhaLavI tathA bhayAnaka dRzya jovuM. 3. bhaya-vedanIya karmano udaya. 4. bhayanuM satata ciMtana karavuM. (55) 56. citamAMsaraktatayA, matyA mohodayena ca / tasyArthasyopayogena, maithunecchA prajAyate / / maithunasaMjJA cAra kAraNo thakI utpanna thAya che1. mAMsa ane raktanI vRddhi 2. maithuna viSayaka vAto sAMbhaLavI tathA maithuna vadhAranArA padArtho jovA. 3. mohakarmano udaya. 4. maithunanuM satata ciMtana karavuM. (56) 17. vimupdyA tyA, madyotyena | tasyArthasyopayogena, saMgrahecchA prajAyate / / parigrahasaMjJA cAra kAraNo thakI utpanna thAya che1. avimuktatA- nirlobhatA na hovI. 2. parigrahanI vAto sAMbhaLavI tathA dhana vagere jovuM. 7. lobha-vedanIya karmano udaya. 4. parigrahanuM satata ciMtana karavuM. (57) 58. kAruNyena bhayenApi, saMgraheNAnukampayA / lajjayA cApi garveNa, adharmasya ca poSakam / / 16. dharmasya poSakaM cApi, kRtamitidhiyA bhavet / kariSyatIti buddhyApi, dAnaM dazavidhaM bhavet / / (yu ) dAna dasa prakAranuM hoya che 1. anukaMpA dAna- koI vyaktinI dIna avasthAthI dravita thaIne tenA bharaNa-poSaNa mATe ApavAmAM AvatuM dAna. saMbodhi - 242
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. saMgraha dAna- kaSTamAM sahAyatA ApavA mATe dAna ApavuM. 3. bhaya dAna- bhayathI dAna ApavuM. 4. kAruNya dAna- zokanA prasaMge dAna ApavuM. 5. lajjA dAna- lajjAthI dAna ApavuM. 6. garvadAna- yazagAthA sAMbhaLIne tathA barAbarInI bhAvanAthI dAna ApavuM. 7. adharma dAna- hiMsA vagere pAMca Asrava-dvAranA sevana mATe dAna ApavuM. 8. dharma dAna- jIva mAtrane abhaya, saMyamIne vizuddha bhikSA, koIne jJAna, samyaktva ane cAritranI prApti karAvavI. 9. kariSyati dAna- lAbhanA badalAnI bhAvanAthI dAna ApavuM. 10. kRta dAna- karelA upakAro yAda karIne dAna ApavuM. (58, 59) 60. dharmo vazavidha: proo, mayA megha ! vijJAnatA / tatra zrutaJca cAritraM, mokSadharmo vyavasthitaH / / he megha ! meM dasa prakAranA dharma kahyA che 1. grAma dharma- gAmanI vyavasthA- AcAra paraMparA. 2. nagara dharma- nagaranI vyavasthA- AcAra paraMparA. 3. rASTra dharma- rASTranI vyavasthA- AcAra paraMparA. 4. pAkhaMDa dharma- vividha saMpradAyo dvArA AcAravyavasthA. paM. kula dharma- kuLano AcAra. 6. gaNa dharma- gaNarAjyanI AcAramaryAdA. 7. saMgha dharma- saMgha-gaNa samUhanI sAmAcArI-AcAramaryAdA. 8, 9. zruta dharma ane cAritra dharma- Atma-utthAnanA hetubhUta dharma, mokSanA sAdhaka dharma. 10. astikAya dharma- paMcAstikAyano svabhAva. (60) saMmata saMbodhi 243
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (adhyAya-16) manaHprasAda
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ana dharmanuM aMtima pariNAma AtmAno pUrNa vikAsa che. manuSya dharmanuM AcaraNa kare che ane satata abhyAsa thakI potAnA lakSya sudhI pahoMce che. jyAre mohakarmano saMpUrNa vilaya thaI jAya che, tyAre temAM vItarAgatAno prAdurbhAva thAya che. vItarAgatA eTale samatAno carama vikAsa. tenA thakI siddhi prApta thAya che. siddha avasthAne prApta AtmA potAnA AnaMdasvarUpamAM sthita rahe che. tenAM duHkhono aMta thaI jAya che. teNe na to bahArathI kazuM levAnuM hoya che ke na to bhItarathI kazuM choDavAnuM rahe che. jevo te hato, che ane raheze, ene ja prApta karI leze. A aMtima vikAsanI vAta che, jyAM na mana che, na vANI che ane na zarIra che. dharmanI prAraMbhika bhUmikAomAM mana, vANI ane zarIra rahe che. vANI ane zarIra svAdhIna nathI, te manane adhIna che. mananI prasannatAmAM te prasanna che ane mananI aprasannatAmAM te aprasanna che. dharma tamAma duHkhono aMta kare che. A vAta gItA paNa kahe che- "je dharma manane viSAdamukta nathI karato, hakIkatamAM te dharma ja nathI". mAnasika prasannatA adhyAtmanuM phaLa che. te kaI rIte maLe? kyAMthI maLe ? tenI sAdhanA zI che ? vagere praznonuM samAdhAna A adhyAyamAM che. agAunA tamAma adhyAyono niSkarSa ahIM upalabdha che.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ manaHprasAda meghaH prAha . megha bolyo, vibho ! huM kone AlaMbana banAvIne mAnasika prasannatA pAmI zakuM ? tathA mane e jaNAvo ke huM pramAdathI mukta kaI rIte banI zakuM ? (1) bhagavAn prAha ra. rU. manaHprabhAvamAMmi, miAtRtvanamAzritaH 1 kathaM pramAdato muktiM, Apnomi brUhi me vibho ! 4. anantAnandasampUrNa, AtmA bhavati dehinAm / tandrittastammanA meSa !, tavavyavasito mava 11 " tadbhAvanAbhAvitazca tadarthaM vihitArpaNaH / bhuJjAno'pi ca kurvANa- stiSThan gacchaMstathA vadan / / jIvaMzca mriyamANazca, yuJjAno viSayivrajam / tallezyo lapsyase nUnaM, manaH prasAdamuttamam / / (mivizeSam) bhagavAne kahyuM, AtmA anaMta AnaMdathI paripUrNa che. megha ! tuM emAM ja cittane magna kara, emAM ja manane joDI de ane emAM ja adhyavasAyane joDI rAkha. (2) megha ! jyAre-jyAre tuM khAya, kArya kare, Ubho rahe, cAle ane bole tyAre-tyAre AtmabhAvanAthI bhAvita bana ane AtmA mATe sarvasva samarpita karI de. (3) saMbodhi . 249
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ " tuM jIvanakALamAM, mRtyakALamAM tathA Indriyono vyApAra karatI vakhate AtmAnI legyA-bhAvadhArAthI prabhAvita thaIne uttama mAnasika prasAda prApta karIza. (4) 5. Atmasthita Atmahita, AtmayogI tato bhava / AtmaparAkramo nityaM, dhyAnalInaH sthirAzayaH / / tuM AtmAmAM sthira, AtmA mATe hitakara, AtmayogI, AtmA mATe parAkrama karanAra, dhyAnamAM lIna ane sthira AzayavALo bana. (5) 6. samitI manasA vAvA, cena nava santatam | guptazca manasA vAcA, kAyena susamAhitaH / / tuM mana, vacana ane kAyAthI niraMtara samita-samyak pravRtti karanAra tathA mana, vacana ane kAyAthI guma tathA susamAhita bana. (6) 7. anutpannAnakurvANaH, kalahAMzca purAkRtAn / nayannupazamaM nUnaM, lapsyase manasaH sukham / / tuM navA cheDethI kalahone utpanna na karIza ane agAu karelA kalahone upazAMta kara, A rIte tuM mAnasika sukha prApta karIza. (7) 8 vAvI mAnavInuM vena, pR8mAMsa tathA | parityajyA'sahiSNutvaM, lapsyase manaH sthitim / / krodha vagere mAnasika vego, cADI-cugalI ane asahiSNutA choDa, A rIte tane mananI sthiratA prApta thaze. (8) . paryuSya saMhatya, prasAritapunamaH | vatrataH sthiSTirnastha manano tim II * baMne paga bhegA rAkhIne, baMne hAtha phelAvIne, thoDoka mUkIne dRSTine sthira banAva. Ama karavAthI mAnasika vairya prApta thaze. (9) saMbodhi - 250
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. prayatnaM nAdhikurvANo- 'labdhAMzca viSayAn prati / labdhAn prati virajyazca, manasaH svAsthyamApsyasi / / aprApta viSayo upara adhikAra karavAno prayatna na karIza ane prApta viSayothI virakta bana. Ama karavAthI tuM mAnasika svAthya pAmIza. (10) 22. amanojJaprayo, nA thAyanuM vAva | manojJaviprayoge ca, manasaH svAsthyamApsyasi / / amanojJa viSayono saMyoga thavAthI ane manojJa viSayono viyoga thavAthI te ArtadhyAna na karIza- tArA mAnasane ciMtAthI pIDita na karIza, Ama karavAthI tuM mAnasika svAdhya pAmIza. (11) 2. sArA pratisAya, nArUM thAya tathA tyAn | phalAzAM bhogasaMkalpAn, manasaH svAsthyamApsyasi / / roga utpanna thAya tyAre cikitsA mATe ArtadhyAna na karIza tathA bhautika phaLanI AzA ane bhogaviSayaka saMkalpone choDa. A rIte tuM mAnasika svAthya pAmIza. (12) 13. zokaM bhayaM ghRNAM dveSa, vilApaM krandanaM tathA / tyajannajJAnajAn doSAn, manasaH svAsthyamApsyasi / / zoka, bhaya, dhRNA, dveSa, vilApa, kaMdana ane ajJAnathI utpanna thanAra doSo tuM choDa. Ama karavAthI te mAnasika svAsthaya pAmIza. (13) 14. labdhAnAM nAma bhogAnAM, rakSaNAyAcarejanaH / hiMsAM mRSA tathA'dattaM, tena raudraH sa jAyate / / mANasa prApta bhogonA rakSaNa mATe hiMsA, asatya ane corInuM AcaraNa kare che tathA tenAthI e droha bane che. (14) saMbodhi - 251
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. tathAvidhasya jIvasya, cittasvAsthyaM palAyate / saMrakSaNamanAdRtya, manasaH svAsthyamApsyasi / / je mANasa rodra hoya che tenuM mAnasika svAstha naSTa thaI jAya che. tuM bhogonuM rakSaNa karavAno prayatna na karIza. Ama karavAthI tuM mAnasika svAthya pAmIza. (15) 16. rAgadveSau layaM yAtau, yAvantau yasya dehinaH / suhe mAnasika taNya, tAva prAyate || je manuSyanA rAga-dveSa jeTalA pramANamAM vilaya pAme che tene eTalA ja pramANamAM mAnasika sukha prApta thAya che. (16) 17. vItarAgo bhavelloko, vItarAgamanusmaran / upAsakadazAM hitvA, tvamupAsyo bhaviSyasi / / je puruSa vItarAganuM smaraNa kare che, te svayaM vItarAga banI jAya che. vItarAganuM smaraNa karavAthI tuM upAsaka daDAne choDIne svayaM upAsya banI jaIza. (17) 18. indriyANi ca saMyamya, kRtvA cittasya nigraham / saMspRzannAtmanAtmAnaM, paramAtmA bhaviSyasi / / Indriyono saMyama kara, cittano nigraha kara, AtmAthI AtmAno sparza karaAma karavAthI tuM paramAtmA banI jaIza. (18) 19. yallezyo mriyate lokastallezyazcopapadyate / tena pratipalaM megha ! jAgarUkatvamarhasi / / A jIva je legyA-bhAvadhArAmAM mRtyu pAme che e ja lezyAne anurUpa gatimAM te utpanna thAya che. tethI he megha ! tuM hara paLe AtmA pratye jAgarUka bana. (19) 20. jIvanasya tRtIye'smin, bhAge prAyeNa dehinAm / AyuSo jAyate bandhaH, zeSe tRtIyakalpanA / / saMbodhi - 252
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvonA jIvananA trIjA bhAgamAM naraka vagere AyuSyamAMthI koI eka AyuSyano baMdha thAya che. jIvananA trIjA bhAgamAM AyunuM baMdhana na thAya to pachI trIjA bhAganA trIjA bhAgamAM AyunuM baMdhana thAya che. temAM paNa baMdhana na thAya to pachI avaziSTa (bAkInA) trIjA bhAgamAM AyuSyanuM baMdhana thAya che. Ama je AyuSya zeSa rahe che, tenA trIjA bhAgamAM AyuSyanuM baMdhana thAya che. (20) 21. tRtIyo nAma ko bhAgo, neti vijJAtumarhasi / sarvA mava zuddhAtmA, tene yAsi satim ! jIvanano trIjo bhAga kayo che, e tuM jANI zakato nathI tethI sarvadA potAnA AtmAne zuddha rAkha. Ama karavAthI te sagati pAmIza. (21) 22. kRSNA nIlA ca kApotI, pApalezyA bhavantyamUH | taijasI padmazukle ca, dharmalezyA bhavantyamUH / / pApalezyAo traNa prakAranI che- kRSNa, nIla ane kApota. dharmalezyAo paNa traNa che- tejasa, padma ane zu:la. (22) 23. tIvrArambhapariNataH, kSudraH sAhasiko'yatiH / paJcAsravapravRttazca, kRSNalezyo bhavet pumAn / / je tIvra hiMsAmAM pariNaka che, kSudra che, vagara vicAre kArya kare che, bhogathI virata nathI ane pAMca AsravomAM pravRtta che te vyakti kRSNa lezyAvALI hoya che. (23) 24. IrSyAluddeSamApanno, gRddhimAn rasalolupaH / ahIkazca pramattazca, nIlalezyo bhavet pumAn / / je IrSyALu che, dveSa kare che, viSayomAM Asakta che, sarasa AhAramAM lolupa che, lAhIna ane pramAdI che te vyakti nIlalezyAvALI hoya che. (24) 25. vakro vakrasamAcAro, mithyAdRSTizca matsarI / aupadhiko duSTavAdI, kApotImAzrito bhavet / / saMbodhi - 53
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenuM ciMtana, vANI ane karma kuTila hoya che, jenI dRSTi mithyA che, je bIjAonA utkarSane sahana karI zakato nathI, je daMbhI che, je durvacana bole che. te vyakti kApota lezyAvALI hoya che. (25) 26. vinIto'capalo'mAyI, dAntazcAvadyabhIrukaH / priyadharmI dRDhadharmA, taijasImAzrito bhavet / / je vinIta che, je capaLatArahita che, je saMrala che, je IndriyonuM damana kare che, je pApabhIru che, jene dharma priya che ane je dharmamAM dRDha che te vyakti tejasa lezyAvALI hoya che. (26) 27. tanutamodha-mAna-mAyA-omo jitendriyaH / prazAntacitto dAntAtmA, padmalezyo bhavet pumAn / / jene krodha, mAna, mAyA ane lobha khUba alpa che, je jitendriya che, jenuM mana prazAMta che ane jeNe AtmAnuM damana karyuM che, te vyakti padma lezyAvALI hoya che. (27) 28. Arttaraudre varjayitvA dharmyazukle ca sAdhayet / upazAntaH sadA guptaH, zuklalezyo bhavet pumAn / / je Artta ane raudradhyAnanuM varjana kare che, je dharmsa ane zukladhyAnanI sAdhanA kare che. je upazAMta che ane je niraMtara mana, vacana ane kAyAthI gupta che, te vyakti zukla lezyAvALI hoya che. (28) 26. tezyAmi prazastAmimumukSo ! sato vrajJa / prazastAsu ca lezyAsu, mAnasaM sthiratAM naya / / he mumukSu ! tuM lezyAomAM manane sthira kara. (29) 20. aprazasta lezyAothI dUra rahe ane prazasta upakArApakArau ca vipAkaM vacanaM tathA / 4, kuruSva dharmamAlambya, kSamAM paJcAvalambanAm / / saMbodhi 254
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca kAraNothI mAre kSamAnuM sevana karavuM joIe. te pAMca kAraNo A pramANe che 1. A vyaktie mArA upara upakAra karyo che. tethI tenA kathana ke tenI pravRtti tarapha mAre krodha na karavo joIe. - 2. kSamA na rAkhavAthI eTale ke krodha karavAthI mArA AtmAno apakAra-ahita thAya che. 3. krodhanuM pariNAma atyaMta duHkhada Ave che. 4. AgamanI vANI che ke krodha na karavo joIe. 5. kSamA mAro dharma che. (30) 31. ArjavaM vapuSo vAco, manasaH satyamucyate / avisaMvAdayogazca, tatra sthApaya mAnasam / / kAyA, vacana ane mananI je saralatA che, te satya che, kathanI ane karaNInI je samAnatA che te satya che. e satyamAM tuM manane sthira kara. (31) 32. azraddhAnaM pravacane, paralAbhasya tarkaNam / AzaMsanaM ca kAmAnAM, snAnAdiprArthanaM tathA / / 33. etaizca hetubhizcittaM, uccAvacaM pradhArayan / nirgrantho ghAtamApnoti, duHkhazayyAM vrajatyapi / / (yumama) muni mATe cAra duHkha-zasyAo che1. nircanja pravacanamAM azraddhA karavI. 2. bIjA zramaNo dvArA lAvelI bhikSAnI icchA karavI. 3. kAmabhogonI icchA karavI. 4. snAna vagerenI abhilASA karavI. A kAraNothI sAdhunuM citta asthira bane che ane tenA saMyamane hAni thAya che tethI nirgastha mATe A duHkha-zapyAo che. (32, 33) saMbodhi kara55
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU4. zraddhAzItaH pravane, svanAme topamazritaH | anAzaMsA ca kAmAnAM, snAnAdyaprArthanaM tathA / / 35. etaizca hetubhizcittaM, uccAvacamadhArayan / nirgrantho muktimApnoti, sukhazayyAM vrajatyapi / / (yuma) muni mATe cAra sukha-zayyAo che1. nircanja pravacanamAM zraddhA karavI. 2. bhikSAmAM je vastu maLe tenAthI saMtuSTa rahevuM. 3. kAmabhogonI icchA na karavI. 4. snAna vagerenI abhilASA na karavI. A kAraNothI sAdhunuM citta sthira bane che ane te mukti pAme che tethI nigrantha mATe A cAra sukha-zayyAo che. (34, 35) 36. duSTA vyudgrAhitA mUDhA, duHsaMjJApyA bhavantyamI / susaMjJApyA bhavantyanye, viparItA ito janAH / / traNa prakAranI vyakti du: saMjJApya hoya che - duSTa, vyagrAhita-durAgrahI ane mUDha. AnAthI bhinna prakAranI vyakti susaMjJApya hoya che. (36) 27. pUrva ditA veniH, vAtA: pactamAninaH | necchanti kAraNaM zrotuM, dvIpajAtA yathA narAH / / je pUrvagraha rAkhe che ane je ajJAnI hovA chatAM potAne paMDita mAne che, te aziSTa puruSonI jema bodhinA kAraNane sAMbhaLavA nathI icchato. (37) 38. upadezamidaM zrutvA, prasannAtmA mahAmanA / meSaH prasannayA vAvA, tuNuve parameSTinam !! - mahAmanA megha A upadeza sAMbhaLIne atyaMta prasanna thayo ane prAMjalavANI thakI bhagavAna mahAvIranI stuti karavA lAgyo. (38) 1. jemane samajAvI nA zakAya. saMbodhi - 256
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghaH prAha 31. sarvazosi sarvavI, sthitAtmA dhRtimAnasi| anAyurabhayo granthAdatIto'si bhavAntakRt / / megha bolyo, Arya ! Apa sarvajJa cho, sarvadarzI cho, sthitAtmA cho, dhairyavAna cho, amara cho, abhaya cho, rAga-dveSanI graMthiothI rahita cho ane saMsArano aMta karanAra cho. (39) 40. pazyatAmuttamaM cakSurjJAninAM jJAnamuttamam / tiSThatAM sthirabhAvo'si, gacchatAM gatiruttamA / / Apa dekhatA mANaso mATe uttama cakSu cho, jJAnIo mATe uttama jJAna cho, rahenArA loko mATe uttama sthAna cho ane cAlanArA loko mATe uttama gati cho. (40) Apa azaraNonA zaraNa cho, asthira cittavALA manuSyo mATe pratiSThAna cho, saMsArane pAra karanArAo mATe naukA cho ane prANadhArako mATe Apa zrvAsa cho. (41) zaraNaM cAsya'bandhUnAM pratiSThA calacetasAm / potazcAsi titIrSUNAM, zvAsaH prANabhRtAM mahAn / / 42. tIrthanAtha ! tvayA tIrthamivamasti pravartitam / svayaMsavruddha ! sambucA, noMdhita sAM nAt / / he tIrthanAtha ! Ape A caturvidha saMghanuM pravartana karyuM che. hai svayaMsaMbuddha ! Ape ApanA jJAna thakI samasta saMsArane jAgRta karyo che. (42) 17 42. ahiMsArAdhanAM kRtvA, jAto'si puruSottamaH / jAtaH puruSasiMho'si, bhayamutsArya sarvathA / / bhagavan ! Apa ahiMsAnI ArAdhanA karIne puruSottama banyA cho, bhayane sarvathA choDIne puruSomAM siMha samAna parAkramI banyA cho. (43) saMbodhi H 257
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 44. puruSa puSkarI, nirlepo gativAsi | puruSeSu gandhahastI, jAto'si guNasampadA / / nirlepa hovAne kAraNe Apa puruSomAM puMDarIka-kamaLa samAna cho. guNasaMpadAthI samRddha hovAne kAraNe Apa puruSomAM gaMdhahastI samAna cho. (44) 45. lokottamo lokanAtho, lokadvIpo'bhayapradaH / dRSTido mArgadaH puMsAM, prANado bodhido mahAn / / bhagavan! Apa saMsAramAM uttama cho, saMsAranA ekamAtra netA cho, saMsAranA dvIpa cho, abhayadAtA cho, mahAna cho tathA manuSyone dRSTi ApanAra cho, mArga batAvanAra cho, prANa ane bodhi ApanAra cho. (45) 46. dharmavaracAturanta-cakravartI mahAprabhaH / zivoDatoDayoDanato, dharmo dharmasArathiH || prabho ! Apa dharma-cakravartI cho. Apa mahAna prabhAkara cho, ziva cho, acala cho, akSaya cho, anaMta cho, dharmanuM dAna karanAra cho ane dharmarathanA sArathi cho. (46) 47. ninagna nApati , tItathati tAraH | buddhazca bodhakazcAci, muktastathAsi mocakaH / / prabho ! Apa AtmajetA cho ane bIjAone vijayI banAvanArA cho. Apa svayaM saMsArasAgara tarI gayA cho ane bIjAone saMsAra tarAvanArA cho. Apa buddha cho ane bIjA lokone bodhi ApanArA cho. Apa svayaM mukta cho ane bIjA lokone mukti ApanArA cho. (47) 48. nirgranthAnAmadhipateH, pravacanamidaM mahat / pratibodhazca meghasya, zRNuyAcchraddadhIta yaH / / 42. nirmalA jAyate dRSTiH, mArgaH syAd dRSTimAgataH / mohazca vilayaM gacchet, muktistasya prajAyate / / (yuma) saMbodhi - 58
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ nircanthonA adhipati bhagavAna mahAvIranA A mahAna pravacanane tathA meghakumArane pradatta pratibodhane je sAMbhaLe che, temAM zraddhA dharAve che tenI daSTi nirmaLa bane che, tene sabhyazmArganI prApti thAya che, tenAM mohanAM baMdhana tUTI jAya che ane te mukta banI jAya che. (48, 49). saMbodhi . ra59
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra meghane ApavAmAM Avelo bhagavAna mahAvIrano A pratibodha pratyeka vyakti mATe pratibodha che. movijaya; ajJAnavijaya ane AtmAnuzAsananI A sAdhanA che. jene mohavilaya thAya che, te saMbuddha che. 'saMbodhi'nI upAsanA karIne aneka AtmAo megha banI gayA ane aneka banaze. AtmAnuM zuddha svarUpa saccidAnaMda che. te AtmopAsanA thakI prabuddha thAya che. moha ane ajJAna Atyetara che. enA vamaLamAMthI e ja nIkaLI zake che ke je 'saMbodhi'ne AtmasAta kare che. 'saMbodhi'nuM saMkSepa rUpa che- samyagdarzana, samyajJAna ane samyagyAritra. e ja AtmA che. je AtmAmAM avasthita che, te A triveNImAM sthita che ane je triveNInI sAdhanAmAM saMlagna che te AtmAmAM saMlagna che. AtmAnI avikRta tathA vikRta dazAnI ahIM vistRta carcA che. vikRtamAMthI avikRta banAvavAnuM 'saMbodhi'nuM dhyeya che je dharmamUDhatA athavA AtmamUDhatA che, te moha che. mohano vilaya mukti che. mohavilayathI dRSTi-zuddhi, jJAna-zuddhi ane AcAra-zuddhi thAya che. pratyeka vyakti A trizuddhinI adhikArI che, paraMtu te zreSTha adhikArI che ke jene movijayamAM pUrNa AsthA che. kSetra, kAla, prAnta vagerenI sImAo AsthAvAna mATe vyavadhAna banI zakatI nathI. A vAraso che. 'saMbodhi' AsthAne jagADe che ane vyaktine AsthAvAna banAve che, AtmAnI svamAM atUTa AsthAne prabaLa banAvIne te kRtakRtya thaI jAya che. saMbodhi - 260
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna-nyaga ane adhyAtma viSayaka aNamola graMtho mahAvIrano punarjanma zramaNa mahAvIra mahAvIranuM arthazAstra mahAvIranuM ArogyazAstra mahAvIranI sAdhanAno marma mahAvIravANI RSabha ane mahAvIra mane jIte jIta AbhAmaMDaLa koNe kahyuM mana caMcaLa che? vicAravuM kema ? anekAnta : trIjuM netra citta ane mana manonuzAsanama ekalA cAlo re. huM ja mAro bhAgyavidhAtA eso paMca NamokAro cetanAnuM UrdhvarohaNa jainayoga manano kAyAkalpa avacetana manano saMparka maMjhilanA mukAma navuM darzana, navo samAja huM, mAruM mana, mArI zAMti zrAvakasaMbodha ApaNA gharamAM Asana-prANAyAma bhaktAmara: aMtastalano sparza bhikSu vicAradarzana arham jIvanavijJAna AhAra ane adhyAtma lokataMtra: navI vyakti,navo samAja prekSyAdhyAna : zaktinI sAdhanA bhAvAMjali terApaMtha ane mUrtipUjA in Education Intemational Farivate & Personal use
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ anekAnta bhAratI prakAzanA PECT C' -AcArya mahAprajJa