Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAVYAMAKAI, THE PRAKRITA-PINGALA-SUTRAS WITH THE COMMENTARY OF LAKSHMINATHA BHATTA. EDITED BY PANDIT S'IVADATTA Head Professor and Superintendent, Sanskrit Department, Oriental College, Lahore. AND KASINATH PANDURANG PARAB. 480896 PRINTED AND PUBLISHED BY TUKARAM JAVAJI, PROPRIETOR OF JAVAJI DADAJI'S "NIRNAYA-SAGARA" PRESS. BOMBAY 1894. Price 14 Rupee.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ (Registered according to act XXV of 1867.) (All rights reserved by the publisher.)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kAvyamAlA. 41. zrAkRtapiGgalasUtrANi / lakSmInAtha bhaTTaviracitayA vyAkhyayAnugatAni / jayapura mahArAjAzritamahAmahopAdhyAya paNDitadurgAprasAdadArakakedAranAthakRpAGgIkRtazodhanakarmaNA zivadattazarmaNA, mumbApuravAsiparabopAhvapANDuraGgAtmajakAzinAthazarmaNA ca saMzodhitAni / tAni ca mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItAni / 1404 1894 (asya granthasya punarmudraNAdiviSaye sarvathA nirNaya sAgarayantrAlayAdhipaterevAdhikAraH / ) mUlyaM pAdonaM rUpyakadvayam /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| prAkRtacchandolakSaNasUtrakartApi sa eva piGgalaH, yena saMskRtacchandolakSaNasUtrANi nirmitAni. yato vaidikaistadAdau paThyamAne 'mayarasatajabhanalagasaMmitaM bhramati vAGmayaM jagati yasya / sa jayati piGgalanAgaH zivaprasAdAdvizuddhamatiH // ' iti zloke sarvotkarSAzrayatvena varNitasya piGgalanAgasyaivAtrApi tatra tatra 'sappArAA zuddhAkAA jampe piGgala' (sarparAjaH zuddhakAyo jalpati piGgalaH / ) 'ia jampai kairAA piGgalaNAmappasiddhaphaNindA' (iti jalpati kavirAjaH piGgalanAmaprasiddhaphaNIndraH / ) iti chandolakSaNasUtreSu varNanAt, evaM ca tasya kAlanirNayo'nAvazyakaH. udAharaNAni ca kenacitkavinA nAnAkavikRtAni hammIra kumArapAlapUrvapUruSakarNarAjAdivarNanavRttAni saMgRhya yojitAni, iti sAMpradAyikaH panthAH. AdhunikAstu-tatra tatra 'jampe piGgala' ityAdidarzanAtsUtrANyudAharaNasaMgRhItapiGgaletarataTasthakartRkANyeva bhaveyuriti hammIravarNanAtmakodAharaNAnAM sattvAdanumIyate'hammIrarAjyakAlacaturdazazatakato na prAcInAni sUtrANi' iti' iti vadanti. atra ca granthe na setubandhavacchuddhaM prAkRtam, kiMtu prAyo bandhAdiracitadezIzabdamizrameva. asya ca granthasya dve TIke samupalabdhe. tatra-ekA ravikaraviracitA piGgalasAravikAzinI alavararAjakIyapaNDitavarazrIyutarAmacandra zarmabhiH prahitA. tatra ca samAptAvevaM vaMzaparamparA zrUyate 'AsIcchrIzUlapANi vi vividhaguNagrAmavizrAmabhUmi statputro bhUmidevAmbujavanataraNimizraratnAkaro'bhUt / tasmAdAsImabhUmIvalayasuviditAnantakIrtipratAnaH putraH sAkSAtpurArirguNagaNasahito dohaviH paNDito'bhUt // caNDezastasya putro'bhavadatimahito mizrabhImezvaro'bhU ttatsUnuH sUrisaMsadgaNitaguNagaNaH supratiSTho'tiniSThaH / jAtastasmAtpavitro hariharasukaviH sAdhu sAdhAraNaM ya dvittaM nityopakArAhitamatirucitaH zrIravistatsuto'sti // ' anena ca ravikareNa vRttaratnAvalyapi raciteti jarmana-orieNTala-sosAiTImudrApitagranthagranthakAranAmasaMgrahapustakato'vasIyate. dvitIyA tviyaM lakSmInAthaviracitA mudritaiva. asyAzca pustakaM jayapurarAjakIyavidyAlayalabdhabhiSagvarapadalacchIrAmasAdhubhirdattam. iti pustakapreSayitRRNAM mahAntamupakAraM manyAmahe iti zam.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH maGgalAcaraNam gurulaghuvyavasthA tadudAharaNam tadapavAdaH ... : : : ... ... ... ... ... ... apavAdAntaramudAharaNaM ca rephahakArayuktodAharaNam vikalpAntaramudAharaNaM ca chandopranthasyopAdeyatvadarzanam chandobhaGgena zravaNaduHkhetyAdi gaNavyavasthA teSAM sasaMkhyo bhedaH... ... ... ... ..... ... ... ... ... ... ... anukramaNikA / pRSThe viSayaH 2 tathaiva laghunAmAni 2 varNavRttanAmAni 3 gaNadevatAdarzanam ... ... ... ... mAtrAprastAraH SaTkaprastAre trayodazagaNanAmAni paJcakalaprastAre'STagaNanAmAni catuSkalaprastAre paJcagaNanAmAni trikala prastAre gaNatritayAnAM nAmAni gurvAditri kalasya nAmAni .. dvikalaprastAre gaNadvayanAmAni kramatazcatuSkalanAmAni caturmAtrANAM nAmAni antagurozcatuSkalasya nAmAni ... madhyagurornAma AdigurornAmAni caturlaghornAmAni paJcamAtrasyAdilaghornAmAni madhyalaghoH paJcamAtrasya nAmAni paJcakalasya sAmAnyanAmAni catuSkalasya sAdhAraNasaMjJA... sAmAnyato gurunAmAni ... 800 ... ... 640 ... ... ... .... ... ... ... ... ... ... ... 9. ... ... ... ... 3 | gaNAnAM mitrAmitrAdikam 4 teSAM phalAni ... ... 4 gaNadvayavicAraH 5 mAtrANAmuddezaH 5 | kramaprApto varNoddezaH varNAnAM naSTavicAraH... 6) varNameruvicAra: 7 varNapatAkAvicAraH .. .... 7 mAtrAmeruH 7 mAtrApatAkA ... ... ... ... ... ... ... ... 800 8 | padyavRttastha gurulaghujJAnaprakAra: varNamarkaTI 8 mAtrAmarkaTI . 9 samastavarNaprastArapiNDIbhUtasaMkhyA 9 | uddezakrameNa kalAgaNanA 9 gAhUchandaH 10 | tadudAharaNam 10 gAthAchandaH ... ... 600 ... ... ... ... ... ... ... .... ... ... ... 200 ... ... ... ... 800 ... ... ... ... ... pRSThe .... 12 12 13 13 13 14 10 tadudAharaNam 10 gAthAyAM gaNaniyamaH 11 sarvagAthAsu sAmAnyalakSaNam 11 | gAthAyAH saptaviMzatibhedeSu lakSmInA 11 29 vyAdyA 11 tatprazaMsApura : saro bhedAnayanaprakAraH... 30 12 lakSmInAnyA gAthAyA nAmAni 30. 12 mAthA pAThaprakAra: 31 16 17 18 18 19 20 21 22 22 23 27 27 28 28 28 20 29 29
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRsstthe| viSayaH gaNabhedena gAthAyAH sAvasthAbhedo doSaH 31 | catuSpadIchandaH gAthAyA laghusaMkhyAbhedena varNabhedaH ... 31 tadudAharaNam .... viSamasthAnadattajagaNAyA gAthAyAdoSaH 32 pattAchandaH... ... vigAthAchandaH ... ... | tasyaiva lakSaNAntaram tadudAharaNam ... ... ... 32 | tadudAharaNam ... ... udgAthAchandaH ... tribhedena ghattAnandaH... tadudAharaNam tasya gaNaniyamaH ... gAhinIsiMhinyau tadudAharaNam ... ... tadudAharaNe ... ... 34 SaTpadachandaH ... ... skandhakaM chandaH ... tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... tasya prakArAntareNa lakSaNam tasyaivASTAviMzatibhedAH kAvyamAtrAlakSaNam ... aSTAviMzatibhedAnayanaprakAraH zakranAmakaM chandaH ... ... Ayasya nandasyodAharaNam... ... tadudAharaNam ... dvipathAchandaH zakachandaso bhedAH... tadudAharaNam ... ... 37 teSAM nAmAni ... dvipathAyAstrayoviMzatibhedAH punaH saMkhyA ... trayoviMzatibhedAnayanaprakAraH ... 38 SaTpadadoSaH... ... prathamaM bhramarasyodAharaNam ... ... 38 | tasyaivaikasaptatirbhedAH dvipathAyA varNabhedaH... ... ullAlAlakSaNam ... ... viSamacaraNasthajagaNAyA doSanirUpaNam tadudAharaNam ... ... dvipathAyAM gaNaniyamaH ... ... 39 tasyaikasaptatibhedAnayanam ... rasikAchandaH ... ... ... teSAmudAharaNam ... ... tadudAharaNam ... ... | SaTpadachandaso nAmasaMkhyAnayanapraH asyokkaccheti nAmAntaram ... pajjhaTikAchandaH ... ... tasyASTau bhedAH ... tadudAharaNam , aSTabhedAnayanaprakAraH ... aDillAchandaH ... ... rolAchandaH ... ... tasyodAharaNam tadudAharaNam ... ... pAdAkulakaM chandaH ... tasya trayodazabhedAH ... tadudAharaNam gandhAchandaH ... ... caubolAchandaH ... tasyaiva punaH spaSTIkaraNaM ca asyodAharaNam ... tadudAharaNam ... ... ... .45 raDDAchandaH ... ... ... 64
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThe | viSayaH tasyA gaNaniyamaH ... ... ... 65 madhubhAracchandaH tasyodAharaNam ... ... ... 66 tadudAharaNam ... ... tasya chandasaH sapta bhedAstallakSaNAni ca 67 | AbhIracchandaH padmAvatIchandaH ... 69 tadudAharaNam tadudAharaNam ... | daNDakalAchandaH kuNDalikAchandaH ... | tadudAharaNam tadudAharaNam ... dIpakachandaH uddavaNikAspaSTIkaraNam tasyodAharaNam ... ... gaganAGganaM chandaH ... ... ... | siMhAvalokacchandaH taduvaNikAyAH spaSTIkaraNam punarudRvaNikAspaSTIkaraNam ... gaganAGganodAharaNam ... tadudAharaNam ... ... dvipadIchandaH ... ... plavaMgamacchandaH ... ... tadudRvaNikAspaSTIkaraNam ... vizadIkRtya punarlakSaNam ... tadudAharaNam tadudAharaNam jhullANAchandaH ... lIlAvatIchandaH ... tadudAharaNam tadudAharaNam khajAchandaH... harigItAchandaH ... tadudAharaNam tadudAharaNam zikhAchandaH ... ... ... tribhaGgIchandaH tallakSaNAntaram tasyodAharaNam tadudAharaNam durmilAchandaH ... mAlAchandaH tadudAharaNam tallakSaNAntaram hIracchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam culiAlAchandaH janaharaNachandaH tallakSaNAntaram tadudAharaNam tadudAharaNam madanagRhacchandaH sorahAchandaH | tallakSaNAntaram tadudAharaNam punarlakSaNAntaram ... hAkalichandaH tadudAharaNam tadakSaraniyamaH maraTTAchandaH tadudAharaNam 82 | tadudAharaNam
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH 1 104 - pRsstthe| viSayaH prAkRtasUtreNoktacchandasAM nAmAni... | tadudAharaNam zrIchandaH ... ... saMmohAchandaH tadudAharaNam ... tadudAharaNam chandobhedazca hArIchandaH kAmachandaH... tadudAharaNam tadudAharaNam haMsacchandaH madhucchandaH ... ... ... tadudAharaNam tadudAharaNam yamakachandaH mahIchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam zeSAkhyaM chandaH sArucchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam tilakAchandaH tAlIchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam | vimohAchandaH priyAchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam caturaMsAchandaH zazIchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam ... 106 tadudAharaNAntaram ... ramaNachandaH manthAnachandaH tadudAharaNam tadudAharaNam pazcAlacchandaH ... 107 zaGkhanArIchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam mRgendracchandaH | mAlatIchandaH tadudAharaNam ...108 tadudAharaNam mandaracchandaH damanakacchandaH tadudAharaNam ... 108 tadudAharaNam kamalacchandaH 108 samAnikAchandaH tadudAharaNam | tadudAharaNam tIrNAchandaH | suvAsakacchandaH ... tadudAharaNam | tadudAharaNam ghArIchandaH ... 109 karahazcIchandaH tadudAharaNam 110 tadudAharaNam ... nagANIchandaH 110 zIrSarUpakaM chandaH ... : :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ...110 ... 111 ... 111 ... 111 ... 111 ... 112 ... 112 ... 112 ... 113 :.. 113 ... 113 ... 114 ...114 ... 114 ... 115 ... 115 ... 115 ... 115 ... 116 ... 116 ... 116 ... 117 ... 117 ... 117 ... 117 ... 118 ... 118 ... 118 .... 119 ... 119 ...119 ... 120 ... 120 . .. ...
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 viSayaH pRSThe viSayaH tadudAharaNam 120 campakamAlAchandaH... ... vidyunmAlAchandaH ... tadudAharaNam ___... ... ... 132 tadudAharaNam sAravatIchandaH ... ... 132 pramANikAchandaH tadudAharaNam ... 132 tadudAharaNam suSamAchandaH mallikAchandaH tadudAharaNam ... ...133 tadudAharaNam amRtagaticchandaH ... 134 tuGgAchandaH ... ... ... 123 | tadudAharaNam ... 134 tadudAharaNam | bandhucchandaH ...134 kamalachandaH tadudAharaNam ... 135 tadudAharaNam sumukhIchandaH ... 135 mANavakakrIDitakaM chandaH | tadudAharaNam ... 135 tadudAharaNam dodhakacchandaH anuSTupchandaH ... ... tadudAharaNam tadudAharaNam ... ... zAlinIchandaH .. 136 SaDviMzativRttAnAM nAmAni. tadudAharaNam mahAlakSmIchandaH ... ... damanakacchandaH ... 137 tadudAharaNam ... ... | tadudAharaNam ... 138 sAraGgikAchandaH ... senikAchandaH ... 138 tadudAharaNam ... ... ... 127 tadudAharaNam ... ... ... 139 pAittAchandaH . ... ... 127 mAlatIchandaH ... 139 tadudAharaNam tadudAharaNam ... ... 139 kamalacchandaH ... 128 indravajrAchandaH ... ... 140 tadudAharaNam 128 tadudAharaNam ... ... 140 bimbacchandaH 128 upendravajrAchandaH ... ... ... 141 tadudAharaNam 129 tadudAharaNam ... ... tomaracchandaH upajAtichandaH ... ... ...141 tadudAharaNam 129 taccaturdazabhedAnayanaprakAraH ... ... rUpAmAlIchandaH ... 130 tadudAharaNam ... ... ... tadudAharaNam 130 caturdazAnAM bhedAnAM nAmAni saMyutAchandaH ... ... ... 13. rathoddhatAchandaH ... ... ... 143 tadudAharaNam ... ... 131 tadudAharaNam ... ... ... ::::::::::::::::::::::: ... 125 ... 127 ...12 ... 141 X ... 14 XH6
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH prsstthe| viSayaH tasyaivodAharaNAntaram ... drutavilambitaM chandaH ... / ...153 svAgatAchandaH ... ... ... 144 tadudAharaNam ... ...153 tadudAharaNam '... 144 tasyaivodAharaNAntaram ... 153 tasyaivodAharaNAntaram ... 144 candravartmacchandaH ... ... 153 anukUlAchandaH .... ...144 | tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... ...144 vaMzasthavilaM chandaH ... ... 154 bhramaravilasitacchandaH | tadudAharaNam ... 154 tadudAharaNam ... indravaMzAchandaH ...154 moTanakacchandaH ... 145 tadudAharaNam . ...154 tadudAharaNam ... ... ... 145 vaizvadevIchandaH ... ... 154 vidyAdharacchandaH ... ... | tadudAharaNam ... ... 154 tadudAharaNam ... .... ... 145 mandAkinIchandaH .... ... 154 bhujaGgaprayAtacchandaH ... ... 146 tadudAharaNam ... ... 154 tasyaiva prakArAntareNa vyaktIkaraNam 146 kusumavicitrAchandaH ... tadudAharaNam ... ... ... 147 | tadudAharaNam ... ... ... 155 lakSmIdharacchandaH ... ... tAmarasacchandaH ... tadudAharaNam tadudAharaNam ... ... 155 toTakacchandaH mAlatIchandaH ... tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... ... 155 sAraGgacchandaH maNimAlAchandaH ... ... 155 tadudAharaNam tadudAharaNam mauktikadAmacchandaH jaladharamAlAchandaH ... 156 tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... ... 156 modakacchandaH ... | mAyAchandaH tadudAharaNam .. . ... tadudAharaNam ... 157 taralanayanIchandaH ... | tArakacchandaH ...157 tadudAharaNam 151 tadudAharaNam .. 158 sundarIcchandaH 152 kandacchandaH ... 158 tadudAharaNam . ... ... ... 152 tadudAharaNam ... ... ... 159 pramitAkSaracchandaH ... ... 152 . pAvalIchandaH ... 159 tadudAharaNam . ... 153 tadudAharaNam ... ... 160 tasyaivodAharaNAntaram ... ... 153 mRgendramukhaM chandaH... ... ... 160 ...1
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH tadudAharaNam praharSiNIchandaH tadudAharaNam rucirAchandaH tadudAharaNam caNDIchandaH tadudAharaNam maJjubhASiNIchandaH tadudAharaNam cakrapadacchandaH tadudAharaNam vAsantIchandaH tadudAharaNam asaMbAdhAchandaH tadudAharaNam aparAjitAchandaH : tadudAharaNam candrikAchandaH tadudAharaNam tasyaivodAharaNAntaram kalahaMsacchandaH tadudAharaNam prabodhitAchandaH tadudAharaNam vasantatilakAchandaH tadudAharaNam lolAchanda: ORD tadudAharaNam nAndImukhI chandaH tadudAharaNam ... : : ... ... ... ... ... ... tadudAharaNam praharaNakalikAchandaH ... ... ... ... ... ... ... 900 ... ... ... ... ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6 ... pRSThe viSayaH 161 | bhramarAvalIchandaH 161 | tadudAharaNam 161 | sAraGgikAchandaH 161 | tadudAharaNam 161 cAmaracchandaH 162 | tadudAharaNam 162 | nizipAlacchandaH 162 | tadudAharaNam 162 | manohaMsacchandaH 162 | tadudAharaNam 162 | mAlinIchandaH ... 166 | tadudAharaNam ... 166 | nIlacchandaH 166 | tadudAharaNam 166 | cazcalAchandaH 166 |tadudAharaNam 167 | brahmarUpakaM chandaH 162 | tadudAharaNam 163 | zarabhacchandaH 163 | tadudAharaNam 163 163 | tadudAharaNam 163 | candralekhAchandaH 164 | tadudAharaNam 164 | citraM chandaH 165 | tadudAharaNam 166 | nArAcachandaH ... 167 tadudAharaNam 167 | cakitAchandaH 167 | tadudAharaNam ... ... ... ... ... ... ... ... ... | vipina tilakaM chandaH ... ... ... ... ... ... :: ... ... ... ... ... 167 tadudAharaNam 167 | RSabhagajavilasitaM chandaH ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... pRSTha 168 168 ... 169 ... ... 169 ... 170 ... 171 171 ... 172 ... 173 173 174 174 ... 175 175 ... 176 176 177 ... ... 000 ... ... ... 177 177 ... 177 ... 177 ... 178 ... 179 ... 180 ... 180 ... ... 181 ... 182 182 183 193 183 ... 184 ... ... 080 ...
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThe viSayaH madanalalitAchandaH ... 184 maJjIrAchandaH ... ... 192 tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... vANinIchandaH ... krIDAcandracchandaH ... tadudAharaNam tadudAharaNam ... 194 pravaralalitaM chandaH... carcarIchandaH ... tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... garuDarutachandaH kusumitalatAvellitAchandaH tadudAharaNam tadudAharaNam acaladhRticchandaH... nandanacchandaH tadudAharaNam ... | tadudAharaNam ... 196 pRthvIchandaH nArAcacchandaH ... 197 tadudAharaNam ... ... ... 186 tadudAharaNam ... ... ... 197 mAlAdharacchandaH ... citralekhAchandaH ... ... ... 197 tadudAharaNam tadudAharaNam .. ... . zikhariNIchandaH ... zArdUlalalitacchandaH ... ... 198 tadudAharaNam | tadudAharaNam ... ... ... 198 tasyaivodAharaNAntaram | zArdUlavikrIDitaM chandaH ... ... 198 mandAkrAntAchandaH... ... 1 tadudAharaNam ... ... tadudAharaNam | tasyaiva prakArAntareNa lakSaNAntaram hariNIchandaH tadudAharaNam ... ... 200 tadudAharaNam ... candramAlAcchandaH ... ... ... 201 tasyaivodAharaNAntaram tadudAharaNam vaMzapatrapatitaM chandaH dhavalAcchandaH ... 202 tadudAharaNam ... tadudAharaNam ... ... 202 nardaTakaM chandaH ... zaMbhucchandaH ... tadudAharaNam tadudAharaNam ...204 kokilakaM chandaH ... meghavisphUjitAchandaH ... 205 tadudAharaNam __.. ... ... ... 191 tadudAharaNam ... ... ... 205 hAriNIchandaH ... ... ... 191 tasyaivodAharaNAntaram / tadudAharaNam ... ... ... 191 chAyAchandaH ... ... ... 205 bhArAkrAntAchandaH... tadudAharaNam ... ... ... 205 tadudAharaNam ... ... 192 surasAchandaH .... ... 205
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH viSayaH ... 221 ... 221 ... 222 ... 20 . ... 209 khr khy .. 222 ... 222 ... 223 ... 225 ... 225 ... 226 ... 227 ... 228 ... 229 ... 229 m m m ... 229 LIITTIMET tadudAharaNam phulladAmacchandaH tadudAharaNam . gItAcchandaH .. tadudAharaNam gaNDalAcchandaH tadudAharaNam zobhAchandaH tadudAharaNam ... suvadanAchandaH tadudAharaNam sragdharAchandaH tadudAharaNam narendrachandaH tadudAharaNam sarasIchandaH tadudAharaNam haMsIchandaH tadudAharaNam madirAchandaH tadudAharaNam sundarIchandaH tadudAharaNam adritanayAchandaH tadudAharaNam mattAkrIDachandaH tadudAharaNam durmilAchandaH tadudAharaNam kirITachandaH tadudAharaNam tanvIchandaH ... 213 m ::::::::::::::::::::::::::::::: :::::::::::::::::::::::::::::::: tadudAharaNam krauJcapadAchandaH ... ... tadudAharaNam ... bhujaGgavijRmbhitachandaH | tadudAharaNam ... tribhaGgIchandaH ... tadudAharaNam zAlUrachandaH ... .... 210 tadudAharaNam ... . ... 210 savaiyAchandaH ... ... ....210 caNDavRSTiprapAtadaNDakaH ...21 tadudAharaNam arNadaNDakaH pracitakadaNDakaH ... ... tadudAharaNam ... ... azokapuSpamaJjarIdaNDakaH ... tadudAharaNam ... ... kusumastabakadaNDakaH ... | tadudAharaNam ... ... mattamAtaGgalIlAkaradaNDakaH / tadudAharaNam .... ... anaGgazekharadaNDakaH... ... tadudAharaNam ... 17 puSpitAgrAchandaH ... tadudAharaNam upacitraM chandaH ...217 tadudAharaNam vegavatIchandaH ... tadudrAharaNam hariNaplutAchandaH ... tadudAharaNam ... ... 221 aparavakaM chandaH ... ... 230 h MMMr ... 230 230 ... 230 h 230 h m m 2 s ... 231 ... 231 ... 231 ... 232 232 232 ... 232 2 2 s s s s s ... 233 s 3 sr
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThe viSayaH tadudAharaNam 233 tadudAharaNam sundarIchandaH 233 vakaM chandaH tadudAharaNam tadudAharaNam udgatAMchandaH pathyAvakram tadudAharaNam ... ... ... 234 | tadudAharaNam tasyaiva lakSaNAntaram gadyAni tadudAharaNam ... ... ... 235 cUrNakam saurabhakacchandaH ... 235 utkalikAprAyam ... tadudAharaNam ... ... ... 235 granthasamAptiH / lalitaM chandaH ... ... ... 235 ... 236 237 ... 237 -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| ---- - - prAkRtapiGgalasUtram / zrIlakSmInAthabhaTTaviracitapiGgalapradIpasamAkhyayA vyAkhyayAnugatam / prathamaH paricchedaH / gopIpInapayodharadvayamilaccelAJcalAkarSaNa kSvelivyApRtacArucaJcalakarAmbhojaM vrajatkAnane / drAkSAmaalamAdhurIpariNamadvAgvibhramaM tanmanA gadvaitaM samupAsmahe yadukulAlambaM vicitraM mahaH / lambodaramavalambe stamberamavadanamekadantavaram / ambekSitamukhakamalaM yaM vedo nApi tattvato veda // gaGgAzItapayobhayAdiva miladbhAlAkSikIlAdiva __vyAlakSvelajaphUtkRtAdiva sadA lakSmyAMpavAdAdiva / strIzApAdiva kaNThakAlimakuhUsAMnidhyayogAdiva zrIkaNThasya kRzaH karotu kuzalaM zItadyutiH zrImatAm // vihitadayAM mandeSvapi dattvAnandena vAGmayaM deham / zabde'rthe saMdehavyayAya vande ciraM giraM devIm // bhazrIrAmacandra: kavivibudhakule labdhadehaH zruto yaH zrImAnnArAyaNAkhyaH kavimukuTamaNistattanUjo'janiSTa / tatputro rAmabhaTTaH sakalakavikulakhyAtakIrtistadIyo lakSmInAthastanUjo racayati ruciraM piGgalArthapradIpam // zrIrAmabhaTTatanayo lakSmInAthaH samullasatpratibhaH / prAyaH piGgalasUtre tanute bhASyaM vizAlamatiH // jalaukasAM tulyatamaiH khalaiH kiM ramye'pi doSagrahaNasvabhAvaiH / satAM parAnandanamandirANAM camatkRti matkRtirAtanotu // yanna sUryeNa saMbhinnaM nApi ratnena bhAsvatA / tatpiGgalapradIpena nAzyatAmAntaraM tamaH // . yadyasti kautukaM vazchandaH saMdarbhavijJAne / santaH piGgaladIpaM lakSmInAthena dIpitaM paThata //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| kiM ca matkRtiriyaM camatkRtiM cena cetasi satAM vidhAsyati / bhAratI vrajatu bhAratIvrayA lajjayA paramasau rasAtalam // pranthArambhe granthakRdabhimatasiddhaye chandaHzAstrAdhiSThAtRpiGgalanAgAnusmaraNalakSaNaM maGgalamAcarati jo vivihamattasAarapAraM patto vivimalamaihelam / paDhamabbhAsataraNDo gAo so piGgalo jaai // 1 // [yo vividhamAtrAsAgarapAraM prApto vivimalamatihelam / prathamabhASAtaraNDo jJAtaH sa pIGgalo jayati // ] garuDavaJcanArUpagurubuddhimAhAtmyena vivimalamatihelaM viH pakSI garuDastasya vimalA yA matirbuddhistasyA helA anAdaro yasminkarmaNi evaM yathA syAttathA sa piGgalaH zeSanAgo jayati / sa kaH / yo jJAtaH / arthAdgaruDena / piGgalanAgo'yaM brAhmaNarUpastiSThatIti / kIdRzaH / vividhamAtrArUpasAgarapAraM prAptaH / yadvA vividhamAtrAbhiH prastAraM kurvansamudrapAraM prAptaH / punaH kIdRzaH / prathamaM bhASAyA avahaTTa(apabhraMza)bhASAyAstaraNDastaraNirityarthaH / 'pAdAlindI taraNDo nauH' iti hArAvalI / saMskRte tvAdyakavirvAlmIkiH / prAkRte zAlivAhanaH / bhASAkAvye piGgalaH / ava eta prathamapadopAdAnam / prasiddhaM caitalloke kathAnakam-ekadA zeSanAgo mamopari kiyatI bhUmirastIti pRthivyA vistAraM jijJAsuH piGgalanAmA brAhmaNo bhUtvA bhuvamavAtarat / anantaraM ca garuDaH prasiddhavairatvAttaM jighatsuIrAdadhAvat / tadA piGgalastamavAdIt-'ahaM kavirmama kauzalaM pazya yadekatra likhAmi na tadanyatreti / yadyekAkAramakaM pazyasi tadA mAM khAdiSyasIti tenAnumata ekAkSarAdiSaDiMzatyakSara(paryantaM) prastAraM kRtvA samudratIraparyantaM gatavAn taM vaJcayitvA jalaM praviveza / atha 'sAMyAtrikaH piGgala: syAccheSanAgo'pi piGgalaH' iti koSamahinA sa piGgalaH potavaNigjayati / sa kaH / yo viziSTamatihelaM yathA syAttathA vividhayA anekarUpayA mAtrA dhanena vANijyaM kartu sAgarapAraM prAptaH / kIdRzaH / prathamameva bhAsamAnastaraNDo nauryasya bhAbhiH kAntibhirasyate kSipyate iti bhAsastAdRzastaraNDastariya'syeti vA / punaH / jJAtaH / arthAdanyaiH potavaNigbhirityarthaH / gAthA chandaH / tattallakSaNaM tu tatprakaraNe jJAtavyamiti na likhyate // evamAcaritamaGgalaH saMprati gurulaghuvivarta chandaHzAstraM manvAnastaddyavyavasthAM kurvanAha dIho saMjuttaparo bindujuo pADio a caraNante / sa gurU vaGka dumatto aNNo lahu hoi suddha ekakalo // 2 // . 1. 'paDhama' iti ravikaraH. 2. 'prApto'pi vimala' iti ravi0. 3. 'nAgaH' iti ravi0.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / dIrghaH saMyuktaparo binduyutaH pAtitazca caraNAnte / sa gururvako dvimAtro'nyo laghurbhavati zuddha ekakalaH // ] dIrghAH-A, I, u, R, e, o, aN| svarAntasya prAkRte okArAdezastena tadhaNam / tathA saMyuktaH paro yasya evaMvidhaH pUrvo vrnnH| prAkRte etAvanta eva / ata evo. ktamabhiyuktaiH-"eoaMmalapurao saArapuDhehi vevi vaNNAo / kaccatavagge antA daha vaNNA pADave Na hvaanti // ' asyArthaH- e o aMma la iti paJca varNAnAM purataH ai au aH ya va iti paJcaiva / sakArasya pazcAhAvapi varNI zaSau / kacatavargANAmantyAstrayaH GajanAH / saMbhaya daza varNAH prAkRte na bhavanti / caraNAnte pAtito vA gururiti / evaMvidho yo varNaH sa gururbhavati / atra vikalpArthe ckaarH| kiMrUpo gururityapekSAyAmucyate-vakraH anRjuH / so'pi katimAtra ityucyate-dvimAtro dvikalaH / uktaM ca'gurustu dvikalo jJeyo nAgadantasamAkRtiH' iti / anyo dvitIyo laghurbhavati / kiidRshH| zuddho'vakraH / ekakala ekamAtraH / uktaM ca-'laghustadanyaH zuddho'sAvekamAtraH prakI. titaH' iti / tAbhyAmeva gaNApannAbhyAM prayojanamiti / gAthA chandaH // tAnudAharaNena dRDhIkartumAha bhAI rUe heo hiNNo jiNNo a buDao deo / saMbhuM kAmantI sA gaurI gahilattaNaM kuNai // [mAtaH, rUpairheyo hIno jIrNazca vRddho devaH / zaMbhuM kAmayamAnA sA gaurI ahilatvaM karoti // ] pArvatyA zaMbhau vRte vijayAdInAmanyonyaM saMlApaH / mAtarayaM varo rUpeNa heyastrinetratvAt / hIno jAtyAdinA alakSyajanmatvAt / jIrNazca rogAdinA kaNThasthitaviSatvAt / vRddho vayasA / yadvA avRddho'samRddha ityaryaH / digambaratvAt / devaH dIvyati krIDatIti devaH pAkSi(zi)kaH / zmazAnavAsakrIDAsakta etAdRzaH / tamapi zaMbhuM kAmayamAnAbhilaSamANA gaurI aho ahilatvamapi(ti)nirbandhaM karotItyupahAsaH / atra mAItyAdi dIrghodAharaNam / hiNNo jiSNo iti saMyuktaparodAharaNam / saMbhuM (iti) sAnusvArodAharaNam / kuNai ityatra pAdAntalaghorgurutvodAharaNamiti / gAthA chandaH / / evaM lakSaNena gurulaghUnupalakSya kutracittayorapavAdamAha katthavi saMjuttaparo vaNNo lahu hoi daMsaNeNa jahA / parihrasai cittadhijjaM taruNikaDakkhammi Nivvuttam // 3 // [kutrApi saMyuktaparo varNo laghurbhavati darzanena yathA / pariskhalati cittadhairya taruNIkaTAkSe nivRttam // ] 1. mUlapustake ravikarakRtaTIkAyAM ca'mAI' ityasmAtprAk 'jahA (yathA)' ityadhikamasti.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| kutracitsthale saMyuktaH paro yasya evaMvidhAH pUrvo varNo laghureva bhavati / darzanena lakSyAnurodhena yathA / udAhiyata iti zeSaH / yuvatInetraprAnte saMpannaM cittadhairya pariskhalati / atra ha ityasya saMyuktaparasyApekSayA pUrvasya rikArasya gurorlaghutvam / tathAtve chandobhaGgaprasaGgaH / gAthA chandaH // apavAdAntaramAha ihikArA bindujuA eo suddhA a vaNNamiliA vi lahU / raha vaJjaNasaMjoe pare asesaM pi savihAsam // 4 // [ikArahikArau binduyutau eau zuddhau ca varNamilitAvapi laghU / rephahakArau vyaJjanasaMyoge pare azeSamapi savibhASam // ikArahakArau binduyutau tathA ekAraukArau ca zuddhau ekalau varNamilitau ca tathaiva rephahakArAvapi vyaanena saha saMyuktA api sarve guravo'pi vikalpena kvacillaghavo bhavantI. tyarthaH / siMhiNI chandaH // etadevodAharaNena dRDhIkaroti jahA-yathA - mANiNi mANahi~ kA~I phala eNo je caraNa paDu knt| . sahaje bhuaMgama jai Namai kiM karie maNimanta // [mAnini mAnena kiM phalaM ayaM yadi caraNayoH patitaH kaantH| sahajena bhujaMgamo yadi namati kiM kriyate maNimantrau // ] mAnini, mAnena kiM phalaM prayojanaM ayaM yadi kAntazcaraNayoH patitaH / tadA tyajainaM niSphalaM mAnamityarthaH / yadi svabhAvAdeva bhujaMgamaH kAmuko namati tadA strIbhiH priyavazIkaraNAya maNimantrau kiM kriyate / na kimapItyarthaH / arthAntare ca bhujaMgamaH sarpo yadi svabhAvenaiva namati zAnto bhavati tadA gAruDodgArimaNimantrI kiM kriyate / api tu na kriyete / prAkRte tu hiM kAI ityatra ikArahikArau binduyatAvapi laghUbhavataH / kevalau ekAraukArau laghu / je ityatra javarNamilita ekAro'pi laghuH / eMo yadItyarthe // rahavaaNassa jahA-'rephahakAravyaJjanayuktasya yathA' ceja sahaz2a tuhu~ caJcalA sundaridvadahi~ valanta / paau Na ghallasi khullaNA kIlasi uNa uhasanta // 1. 'ihiArA' ravi0. 2. 'kiM kariae' ravi0. 3. 'mAnaiH'. ravi0. 4. 'eSa' ravi0. 5. 'kurutaH' ravi0. 6. "eo je iti vArendrI bhASA / eSa yadItyarthaH' ravi0. 7. 'ceDa' ravi0. 8. 'khullaNA iti dezI aze vartate' iti ravi0. 9. 'krIDasi' ravi0.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / cetaH sahajena tvaM caJcalaM sundarIhade valat / padamapi na dadAsi adhama krIDasi punarullasat // ] he cetaH, tvaM svabhAvAdeva caJcalamasi idAnIM tu sundarIrUpe hade patat (valat) padamapi nAnyatra dadAsi / atastava sahajamapi cAzcalyaM gatamiti bhAvaH / kiM ca re adhama ullasatpunastatraiva krIDasi / nApayAsi tata iti bhAvaH / kasyAMcidaprApyAyAmAsaktasya kasyacidvacanam / atra hasaMyogapUrvasya ri ityasya laghutvam / tathA hrasaMyogapUrvasya ukArasya laghutvam / gurutve chandobhaGgaH / dohA chandaH // punarapi vikalpAntaramAha jai dIho via vaNNo lahu jIhI paDhai so vi lahU / vaNNo vi turiapaDhio dottiNNi vi eka jANehu // 5 // yadi dIrghamapi varNa laghu jihvA paThati so'pi laghuH / varNI (varNA vA) api tvaritapaThitA dvau trayo vA ekaM jAnIta // ] yadi dIrghamapi gurumapi varNa laghu kRtvA jihvA paThati tadA taM varNa laghu jAnIta / kiM ca varNI tvaritapaThitau varNA vA tvaritapaThitA dvau vA trayo vA eka eva varNa iti jA. nIta / gAthA chandaH // udAharaNamAha / jahA arere vAhahi kAnha NAva choTi Dagamaga kugati Na dehi / tai ithi NadihiM sa~tAra dei jo cAhasi so lehi // [arere vAhaya kRSNa nAvaM sUkSmAM Dagamaga kuMgati na dehi / - tvamasyAM nadyAM saMtAraM dattvA yadapekSase tagRhANa // ] atra are re iti saMbodhanadvayaM tvarayA prayujyate / vAhaya kRSNa nAvaM sUkSmAm / DagamagetyanukaraNam / caJcalAyAmetasyAM nAvi jalabharaNena kugati mA dehi / tvamevaitasyAM nadyAM yamunAyAM saMtAraM pAragamanaM dattvA Ataratvena yadapekSase tadeva gRhANa / manobhilaSitamAliGganacumbanAdisukhamasaMkocaM gRhItvA pAraM darzayeti bhItaballavIvacanam / atra tvaritapaThane varNAnAmekatvam / tathAtve chandobhaGgaH / dohA chandaH // chandogranthasyopAdeyatAM darzayati jaima Na sahai kaNaatulA tilatuliaM addhaaddheNa / tema Na sahai savaNatulA avachandaM chandabhaGgeNa // 6 // 1. 'jIhA' ravi0. 2. 'yadi dIrgho'pi varNo laghu jihvayA paThyate' ravi0..3. 'varNo'pi tvaritapaThito' ravi0. 3. 'rere' ravi0. 4. 'kSudrAM' ravi0. 5. 'duHkhaM' ravi0. 6. 'saMtArya yatprArthayasi' ravi0. 7. 'nAvikabujhyA re iti saMbodhanaM yuktam / prathamapratIke laghujihvApAThAlaghutvam / dvitIyapratIke DakAragakAramakArANAM tvaritapaThitAnAmekavarNatA' ravi0.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [yathA na sahate kanakatulA tilatulitamardhArdhena / tathA na sahate zravaNatulA apacchandaskaM chandobhaGgena // ] ayamartha:-yathobhayapArzvasamAyAH kanakatulAyAstilArdhadAnenApi vaiSamyaM bhavati tAdRzamapi bhAraM na sahate tathaiva zravaNatulApi chandobhaGgenApacchandaskaM kavitvaM na sahate / tAdRzaM kAvyaM tasyA bhArAyata ityarthaH / atra jete iti jihvayA laghUkRtya paThanIyau / gurutve chandobhaGgaH / gAhU chandaH // na kevalaM chandobhaGgena zravaNaduHkhamaparamapyaniSTaM bhavatItyAha avuha buhANaM majjhe kavvaM jo paDhai lakkhaNavihUNam / bhUaggalaggakhaggahiM sIsaM khuDiaM Na jANei // 7 // [abudho. budhAnAM madhye kAvyaM yaH paThati lakSaNavihInam / bhujAgralagnakhaDnena zIrSa khaNDitaM na jAnAti // ] budhAnAmadhItacchandaHzAstrANAM madhye lakSaNavihInaM kAvyaM yaH paThati so'budhaH / mUrkha ityarthaH / kiM ca bhujAgralagnakhaDnena khaNDitamapi svazIrSa na jAnAti / bhujAgramaGgalImeva gamayettenodastahastAGgalyedamazuddhaM kavitvamiti yadrekhAkaraNaM tadeva khaDgAyata ityarthaH / tena zIrSe kavisva(tva)rUpaM khaNDitamiti na jAnAti / yadvA bhujAgralanA ye khaDgA iva nakhAH / etena 'chandobhaGge nakho deyaH' iti prAcyAH / gAthA chandaH // . atha gurulaghujJAnAnantaraM gaNAH sAvasarAstatra cchandaHzAstre mAtrAprastAro varNaprastArazceti prastAradvayaM tatra mAtrAprastAre kalAgaNanApuraHsaraM gaNavyavasthAM kurvanAha TThaDaDhANaha majjhe gaNabheA honti paJca akkharao / cha.pa.ca.ta.dA. jahasaMkhaM chappaJcacauttidukalAsu // 8 // . [TaThaDaDhANAM madhye gaNabhedA bhavanti paJcAkSarataH / cha. pa. ca. ta. dA. yathAsaMkhyaM SaTpaJcacatustridvikalAsu // ] ayamarthaH-TeThaDaDhaNAH paJcAkSarANi SaTpaJcacatunidvikalAnAM yathAsaMkhyaM saMjJA bhavantI'tyarthaH / gAthA chandaH // 1. 'madhye akSarANAM paJcAkSarANi gaNabhedA bhavanti / ke te / TaThaDaDhaNAH / ta eva yathAsaMkhyaM cha. pa. ca. ta. da. saMjJakA bhavanti / kutra saMketitAH / SaTpaJcacatustridvikalAsu / tathA ca SaTkalaSTagaNaH sa nava chagaNaH / paJcakalaSThagaNaH sa eva pagaNaH / catuSkalo DagaNaH sa eva cagaNaH / vikalo DhagaNaH sa eva tagaNaH / dvikalo NagaNaH sa eva dagaNaH / ' ravi0.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / atha teSAM sasaMkhyaM bhedamAha- . TagaNo terahabheo bheA aTThAi~ honti ThagaNassa / DagaNassa paJca bheA tia DhagaNe ve vi NagaNassa // 9 // [TagaNastrayodazabhedo bhedA aSTau bhavanti ThagaNasya / DagaNasya paJca bhedAstrayo DhagaNe dvAvapi NagaNasya // ] TagaNaH SaTkalastrayodazabhedaH / ThagaNaH paJcakalo'STabhedaH / DagaNazcatuSkalaH paJcabhedaH / DhagaNastrikalastribhedaH / NagaNo dvikalo dvibhedaH / gAthA chandaH // mAtrAprastAraprakAramAha paDhamaguruhe?ThANe lahuA pariThavahu appabuddhIe / sarisA sarisA pantI uvvariA gurulahU dehu // 10 // [prathamaguroradhaHsthAne laghu paristhApayatAtmabuddhyA / sadRzI sadRzI patiruvarite gurulaghU daittha // AtmabuddhyA / alpabuddhayaH ziSyA vA / sadRzI sadRzI patiH / kartavyeti zeSaH / urvarite guruM laghu ca dattha / Adau sarve guravo lekhyAH / gurvadhaHsthitakalAtaH prAg laghunA kalApUraNaM cedbhavati tadA laghureva deyaH / no cedguruM dattvA apekSitazcettadA laghurdeyo yAvatkalApUraNam / vANIbhUSaNe'pyuktam-'prathamaguroradhare laghu dattvA zeSaM samAnamitareNa / udvRtte guru laghu vA prastAraH sarvalaghu yAvat // ' abhiyuktairapyuktam-'guroradhastAdAdyasya laghu nyasyorvavatpunaH / pazcAdUne guruM nyasyellaghu vApekSitaM kramAt // yAvatsarvalaghustAvanmAtrAprastArake budhaH / ' varNavRtte tUdvattasthale gurureva deya iti niyamaH / taduktaM vRttaralAkare-'pAde sarvagurAvAdyAllaghu nyasya guroradhaH / yathopari tathA zeSaM bhUyaH kuryAdamuM vidhim // une dadyAdgurUneva yAvatsarvalaghurbhavet / prastAro'yaM samAkhyAtazchandovicitivedibhiH // iti / gAthA chandaH // atha SaTkalaprastAre trayodazagaNAnAM nAmAnyAha harasasisUro sako seso ahikamalabambhakaeNlicando / dhuadhammo sAliaro teraha bheo chamattANam // 11 // haraH zazI sUraH zakraH zeSo'hiH kamalaM brahmA kalizcandraH / dhruvo dharmaH zAlikarastrayodazabhedAH SaNmAtrANAm // ] 1. 'paristhApaya' ravi0. 2. 'udvRtte' ravi0. 3. 'dehi' ravi0. 4. 'kiNiandho' ravi0. 5. 'mattAI' ravi0. 6. 'zUraH' ravi0. 7. 'kiNibandha' ityekaM nAma ravikaramate. 8. 'zAlI caraH' iti nAmadvayaM ravikaramate.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA | hara: sss, zazI / Iss, sUraH ISIS, zakra: SIS, zeSaH IIIIS, ahi: ISSI, kamalam SISI, brahmA / / / SI, kali: ss I, candra: III 1, dhruvaH 151 11, dharmaH 51111, shaalikrH||||||, iti trayodazabhedAH SaNmAtrANAM TagaNasyeti / eSAM paryAyeNApi gaNo boddhavyaH / lakSye tathaiva darzanAt / gAthA chandaH // atha pazcakaprastAreSTagaNAnAM nAmAnyAha indAsaNa aru sUro cAo hIro a seharo kusumo | ahigaNa pAikagaNo paJcakale piGgale kahio // 12 // [indrAsanamaparaH sUrazcApo hIrazca zekharaH kusumam / ahigaNaH pApagaNaH paJcakale piGgale kathitaH ||] indrAsanam pazcAtsUraH cApaH, hIra: cakAraH pAdapUraNe / zekharaH kusumam, ahigaNaH pApagaNa: lakSye tathaiva darzanAt / 'ahigaNa pApagaNo dhuva' iti vA pATha: / tatra dhruvaM nicitam / evaM paJcakalo'STavidhaSTagaNasya bhedaH kathitaH / prastAro yathA - ISS, SIS, / / / S, ''|, / / SI, |'|| '| II, IIIII, atra paJcakalaprastAre Adau laghuM dattvA prastAro vidheyaH / evamanyaviSayeSvapi boddhavyam / ata eva 'laghukAlambena' iti pazcAdvakSyati / gAthA chandaH // atha catuSkalaprastAre paJcagaNAnAM nAmAmyAha- gurujua kaNNo guruantakaraalo aharammi gurumajjhe / AiguruvvasucaraNo vippo savvehi~ lahuehiM / / 13 / / [guruyugaH karNo gurvantaH karatalaM payodharo gurumadhyaH / AdigururvasucaraNo vipraH sarvairlaghukaiH // ] mmIti paadpuurnne| iti DagaNabhedAH paJca / catuSkalaprastAro yathA - SS, 115, \SI,SII, / / / / , gAthA chandaH // atha trikala prastAre gaNatritayAnAM (yasya) nAmAnyAha - acihna ciracirAlaatomara tumbUrupattacuamAlA / rasavAsapavaNavalaaM lahuAlambeNa jANehu // 14 // [dhvajazcihnaM ciraM cirAlayastomaraM tumbaruH patraM catamAlA / raso vAsaH paiMvanavalayaM laghukAlambena jAnIta ||] laghukAlambena laghvAditrikasya nAmAni jAnIta | gAthA chandaH // 1. 'ahiaNapAvaNo dhuva' ravi 0 2. 'paoharammi' ravi 0 3. 'tumbarupatraM ' ravi 0. 4. 'pavanaH valayaM' ravi 0.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / suravaipaDhavvatAlA karatAlANandachandeNa / NivvANaM sasamuI tUraM ehappamANeNa // 15 // [surapatiH paTahastAla: karatAla AnandazchandasA / nirvANaM sasamudraM tUrya etAni pramANena // ] AnandazchandasA saha / chanda ityapi nAmetyarthaH / sasamudraM samudrasahitaM tUrya tUryaparyAyeNApi / gurvAditrikalasyaitAni nAmAni jAnIta / gAhU chandaH // bhAvArasatANDavoM NArIaM kuNaha bhAviNiam / tilahugaNassa kaiaro ia NAmaM piGgalo kahai // 16 // [bhAvarasatANDavAnAM nArINAM kuruta bhAminInAm / trilaghugaNasya kavivara iti nAma piGgalaH kathayati // ] bhAvasya yannAma rasasya tANDavasya nArINAM bhAminInAM ca yAni nAmAni tAni sarvANi trilaghugaNasya kuruteti kavivaraH piyalaH kathayatIti / DhagaNasya prastAro yathA-Is, SI, / / , gAhU chandaH // atha dvikalaprastAre gaNadvayanAmAnyAha NeurarasaNAbharaNaM cAmaraphaNimuddhakaNaakuNDalaam / . vakaM mANasavalaaM hArAvali NeNa guruassa // 17 // [nUpuro rasanAbharaNaM cAmaraM phaNI mugdhaH kanakaM kuNDalakam / vakro mAnasaM valayo hAra Avaliranena gurukasya // ] eteSAM paryAyazabdenApi gurornAma jAnIhi / gAthA chandaH // Niapiaparamausupie villahuti samAsu kaidiTum / [nijapriyaH paramasupriyaH dvilaghoriti semAsataH kavidRSTam / ] samAsataH saMkSepataH kavinA piGgalena dRSTaM nAmeti zeSaH / NagaNasya prastAro yathA-5, 1. atha lakSyAnusArINi kramatazcatuSkalAnAM nAmAntarANyAha - aha caumattahaNAmaM phaNirAo paigaNaM bhaNaI // 18 // suraalaaM gurujualaM kaNNasamANeNa rasirasalaggam / maNaharaNasumailambialahalahi aitA suvaNNeNa // 19 // 1. 'chandam' ravi0. 2. 'kulahabhAvi' ravi0. 3. 'bhAvaH rasastANDavaM nArI kulabhAvinI etannAmapaJcakaM' ravi0. 4. 'suppa' ravi0. 5. 'samAsakavidRSTaM samAsakaviH piGgalaH / alpAkSareNa pracurArthapratipAdakatvAt' ravi0. 6. 'caumattaha' ravi0. 7. 'maNa' ravi0. 8. 'lahalahiantA' ravi0.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [atra(tha) caturmAtrikANAM nAmAni phaNirAjaH pratigaNaM bhaNati // suratalatA guruyugalaM karNasamAnena resiko rasalagnam / manoharaNaM sumatirlambito lahalahitAnAM suvarNena // ] karNasamAnena nAmnA saha rasiko rasalagnazceti / karNasamAnena kuntIputrAdiparyAyagrahaNam / lahalahitAnAmutpannaprAyANAM nAnAm / guruyuganAmAni suvarNena saha jJeyAnItyarthaH // athAntagurozcatuSkalasya nAmAnyAha karapANikamalahatthaM bAho bhuaaNDapaharaNaasaNiam / gaabharaNaraaNaNANA abharaNaM honti supasiddham // 20 // kaeNrapANiH kamalaM hasto bAhurbhujadaNDaH praharaNamazaniH / gajAbharaNaM ratnaM nAnA jAbharaNaM bhavanti suprasiddhAni // ] nAnAbhujAbharaNaM keyUrAdi / bhavanti suprasiddhAni nAmAni gurvantasyaiti / gAthA chandaH // atha madhyagurornAmAnyAha bhuavaiasaNaragaavaivasuhAhivarajjugovAlo / uNNAakacakavaIpaaharathaNoM NarindAim // 21 // [bhUpatyazvanaragajapativasudhAdhiparajjugopAlAH / udgatanAyakacakravartipayodharastananarendrAH // ] bhUpatiH / azvapatiH / narapatiH / gajapatiH / vasudhAdhipaH / rajjuH / gopAlaH / u~gatanAyakaH / ckrvrtii| payodharaH / stanaH / narendraH / iti nAmAni madhyagurozcatuSkalasya / gAhU chandaH // athAdigurornAmAnyAha paapAacaraNajualaM avaru paAsei gaNDabalahaddam / tAapiAmahadahaNaM NeuraraijaGgharjualehi // 22 // [padapAdacaraNayugalaM anyatprakAzayati gaNDabalabhadram / tAtapitAmahadahanaM nUpuraratijaGghAyugalena // ] , padam / paadH| caraNayugalam / avaru anyadityarthaH / gaNDaH / balabhadraH / tAtaH / pitAmahaH / dahanaH / napuram / ratiH / jaGghAyugalena saha iti nAmAni piGgalaH prakAzayatIti yojyam / gAthA chandaH // 1. 'suratakaM' ravi0. 2. 'rasikamanolagna' ravi0. 3. 'bhuaa ravi0. 4. 'karaH pANikamalaM' ravi0. 5. 'bhujAbharaNAni' ravi0. 6. 'rAjA' ravi0. 7. 'aparo nAyakaH' ravi0. 8. 'jualeNa' ravi0.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha caturlaghornAmAnyAha paDhama erisi vippo bIe sarapaJcajAisiharehiM / diavaraparamopAe hoi caukkeNa lahueNa // 23 // [prathamaM sa RSivipro dvitIye zarapaJcajAtizikhareNa / dvijavarapairamopAyaH bhavati catuSkeNa laghukena // ] prathamaM nAmeti sa RSiH / vipraH / dvitIyaM prAkRte pUrvanipAtAniyamAtpaJcazara iti / ekadezagrahaNAcchara ityapi / lakSyeSu tathA darzanAt / jAtiH zikhareNa saha / dvijavaraH / paramaH / upAyaH / catuSkalena laghukena etAni nAmAnItyarthaH / gAthA chandaH // atha paJcakalAnAM kAnicidubhayavRttasAdhAraNAni nAmAnyAha-- suNarindaahiakuJjarugaavarudantAi danti aha meho / erAvaitArAvaigaaNaM jhampaM ta lampeNa // 24 // [sunarendrAhikakuJjaragajavaradantA dantI atha meghaH / airAvatastArApatirgaganaM jhampastathA lampena // ] sunarendraH / ahikaH / kuJjaraH / gajavaraH / dantaH / dantI / athetyAnantarye / meghaH / airAvataH / tArApatiH / gaganam / jhampaH / tathA lempaH / iti paJcamAtrasyAdilaghornAmAni / gAthA chandaH // atha madhyalaghoH paJcamAtrasya nAmAnyAha pakkhivirADamaandahavINAahijakkhaamaajohalaam / suppaNNapaNNagAsaNagaruDaviANehu majjhalahue Na // 25 // [pakSIvirADmRgendravINAhiyakSAmRtajohalakam / __ suparNapannagAzanagaruDA vijAnIta madhyalaghuke nanu // pakSI / virAT / mRgendraH / vINA / ahiH / yakSaH / amRtam / johalakam / suprnnH| pannagAzanaH / garuDaH / madhyalaghuke paJcakale ragaNAparanAni iti nAmAni vijAnIta / Na iti nanvarthe / uggAhA chandaH // atha paJcakalasyaiva sAmAnyanAmAnyAha bahuvivihapaharaNehiM paJcakalao gaNo hoi / [bahuvividhapraharaNaiH paJcakalako gaNo bhavati / ] 1. 'carame pAe' ravi0. 2. 'prathamamIdRzi vipraH' ravi0. 3. 'carame pAde' ravi0. 4. 'talpena' ravi0. 5. 'vastutastu zeSanAgasya sahasrAnanatvAtpunaruktirna dopAya' ravi0.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| bahuvividhapraharaNairapi tannAmabhistatparyAyairapi pazcakalako gaNo bhavati / punazcatuSkalasyaiva sAdhAraNAM saMjJAmAha gaarahaturaMgapAika eha NAmeNa jANa caumattA // 26 // [gajarathaturaMgapadAtaya etannAmnA jAnIhi caturmAtram // ] gajaH / rathaH / turaMgaH / padAtiH / etannAmnA paryAyeNApi jAnIhi caturmAtram / viggAhA chndH|| atha sAmAnyato gurunAmAnyAhatADaGkahAraNeurakeurao honti gurubheA / tATaGkahAranapurakeyUrANi bhavanti gurubhedAH / ] tATaGkaH / hAraH / nUpuram / keyUram / iti gurubhedAH / nAmabhedA ityarthaH / tathaiva laghunAmAnyAha saramerudaNDakAhala lahubheA honti etAim // 27 // [zaramerudaNDakAhalA laghubhedA bhavanti etAvantaH // ] zaraH / merudaNDaH / kAhalA / laghubhedA bhavanti / gAhU chandaH // api ca / saGkha phullakahAlaM ravaM asesehiM honti kaNaalaam / rUvaM NANAkusumaM rasagandhaM sahaparamANam // 28 // [zaGkhaH puSpaM kAhalaH ravaH azeSairbhavati knkltaa| rUpaM nAnAkusumaM rasagandhazabdapramANam // ] zaGkhaH / puSpam / kAhalam / ravaH / azeSairetaiH saha kanakalatApi / kanaka latA ceti nAmadvayaM vA / rUpam / nAnAkusumam / rasaH / gandhaH / zabdazceti laghoH pramANaM nizcayena nAmAni bhavanti / gAhA chandaH / / ___ atha varNavRttAnAM gaNAnAha mo tigurU No tilahU lahuguruAI yabhau ja majjhagurU / majjhalahU ro so uNa antagurU to vi antalahue Na // 29 // [mastrigururnastrilaghurlaghugurukAdyau yabhI jo madhyaguruH / madhyalaghU raH saH punarantagurusto'pyantalaghurnanu // ] mo magaNastrigarustrayo'pi varNA guravo yatra / no nagaNastrilaghuH / laghurAdau yasya sa yagaNaH / gururAdau yasyAsau bhagaNaH / madhye gururyasyAsau jagaNaH / madhye laghuryasyAsau ro ragaNaH / sagaNaH punarante guruya'sya / tagaNo'pyante laghuryasya / avahaTabhASAyAM liGga
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / vibhaktivacanaracanamatantram / Na iti nanvarthe / yadvA antalaghukena tagaNo bhvtiityrthH| evamaSTau gaNAH / kramo'trAvivakSitaH / kramastu vRttaratnAkare-'sarvagurmo mukhAntalau yarAvantagalau satau / gmadhyAdyau jbhau trilo no'STau bhavantyatra gaNAstrikAH // etaireva gaNaiH samastavaikharIsRSTiAptA / taduktaM chandoratnAkare-'myarastajanagailarTAntairebhirdazabhirakSaraiH / samastaM vAGmayaM vyAptaM trailokyamiva 'viSNunA // ' uggAhA chandaH // atha kavitvakaraNAnantaraM kavinAyakayoH kvacitpIDA kvacicca samRddhidRzyate tathA tuSTayatuSTI tatra devatAtuSTayatuSTI hetU iti gaNadevatA Aha puhavIjalasihipavaNo gaaNa a sUro a candamA gAo / gaNaaTTha iTThadeo jahasaGkha piGgale kahio // 30 // [pRthivIjalazikhipavanAH gaganaM ca sUryazca candramA nAgaH / gaNASTake iSTadevA yathAsaMkhyaM piGgale kathitAH // ] magaNasya pRthivI / yagaNasya jalam / ragaNasya zikhI / sagaNasya pavanaH / tagaNasya gaganam / jagaNasya sUraH / magaNasya candraH / nagaNasya nAgaH / evaM gaNASTakasyeSTadevatA yathAsaMkhyaM piGgalena kathitAH / atra yasya kavitvasyAdau yo gaNastiSThati tasyaiva guNadoSau grAhyAviti / bhUSaNe'pyuktam / -'mahI jalAnalAnilAH svararyamendupannagAH / phaNIzvareNa kIrtitA gaNASTakeSTadevatAH // ' . atha gaNAnAM mitrAmitrAdikamAha magaNaNagaNa dui mitta ho bhagaNayagaNaho bhicca / uAsINa jata duau gaNa avasiTThau ari NiJca // 31 // [magaNanagaNau dvau mitre bhavataH bhagaNayagaNau bhavato bhRtyau / udAsInau jatI dvau gaNAvavaziSTAvarI nityam // ] magaNo nagaNazca dvau mitre bhavataH / bhagaNayagaNau bhRtye bhavataH / jagaNatagaNau dvAvapyudAsInau bhavataH / avaziSTau sagaNaragaNau nityamarIbhavataH / bhUSaNe'pi-'maitryaM magaNanagaNayoryagaNabhagaNayozca bhRtyatA bhavati / audAsyaM jatagaNayoraribhAvaH sagaNaragaNayoruditaH // ' iti / iyaM ca gaNamitrAmitravyavasthA kavinAyakayoriti boddhavyam / dohA chandaH // atha teSAM phalAnyAhamagaNa riddhi thirakajja yagaNa suha saMpaa dijjai ragaNa maraNa saMpalai sagaNa sahavAsa vasijjai /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 kAvyamAlA / tagaNa suNNaphala kahai jagaNa kharakiraNa visesai bhagaNa Thavai maiGgalai sukaipiGgala paribhAsA | jata kavva gAha dohai suNahu NagaNa hoi paDhamakkharahiM tasu riddhibuddhi sevvai rahi raNarAula duttara tarai || 32 // [magaNa Rddhi sthirakArya yagaNaH sukhaM saMpadaM dadAti ragaNau maraNaM saMpAdayati sagaNaH sahavAsAdvivAsayati / tagaNaH zUnyaM phalaM kathayati jagaNaH kharakiraNAnvizeSayati bhagaNaH sthApayati maGgalAni sukavipiGgalaH paribhASate / yAvatkAvyaM gAthA dohA zrUyate nagaNo bhavati prathamAkSare tadA RddhirbuddhiH sarvamapi sphurati raNaM rAjakulaM dustaraM tarati // ] kavitvasya granthasyAdau vA magaNe patite RddhiH sthiraM ca kArya bhavati / yagaNazcetpatati sukhaM saMpadaM ca dadAti / ragaNe patite maraNaM bhavati / sagaNaH sahavAsAnnijadezAdvivAsayati / tagaNaH zUnyaM phalaM kathayati / jagaNaH kharakiraNAnvizeSayati saMtApakaro bhavati / bhagaNaH kathayati maGgalAnyeva / tatra prAmANyaM sUcayati - sukaviH piGgalaH paribhASate / taduktam- 'bho bhUmiH zriyamAtanoti yajalaM vRddhiM ravahnirmRti so vAyuH paradezadragamanaM tavyoma zUnyaM phalam / jaH sUryo rujamAdadhAti vipulAM bhenduryazo nirmalaM no nAgazca sukhapradaH phalamidaM prAhurgaNAnAM budhAH // yAvatkAvyaM gAthA dohA vA tatra prathamAkSare Adau nagaNazcedbhavati tadA tasya kavernAyakasya vA RddhirbuddhiH sarvamapi sphurati / dustaraM raNaM rAjakulaM ca tArayatIti / suNahu nizcitaM jAnIta / bhUSaNespi - 'ma : saMpadaM vitanute nagaNo yazAMsi zreyaH karoti bhagaNo yagaNo jayaM ca / dezAdvivAsayati so ragaNo nihanti rASTraM vinAzayati jastagaNo'rthahantA // ' phalavizeSabhedastvabhiyuktairuktaH----varNyate nAyako yatra phalaM tadgatamAdizet / anyathA tu kRte kAvye kaverdoSAvahaM phalam // devatA varNyate yatra kAvye kApi kavIzvaraiH / mitrAmitravicAro vA na tatra phalakalpanA // ' iti / kiMca 'devatAvAcakAH zabdA ye ca bhadrAdivAcakAH / te sarve naiva nindyAH syulipito gaNato'pi ca // ityuktatvAcca / SaTpadacchandaH // 1 gaNadvayasaMyoge'pi phalavizeSa iti sUcayituM gaNadvayavicAramAhamittamitta de Rddhibuddhi aru maGgala dijjai mittabhiJca thirakajja jujjha Nibbhaa jaya kijjai / 1. 'maGgalaaNea kaipiGgalabhAsai' ravi 0 2. 'savvau' ravi 0.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / mittaubhase kajjabandha gahi puNu puNu chijjaha mitta hoi jai sattu gottabandhau pIDijjai / aru bhiccamitta saba kajja ho bhiJcabhicca Ainti cala bhiuse dhaNa Nasai bhiccavairi Akanda phala // 33 // uAsINa jai mitta kajja kichu manda dikhAvai uAsINa z2ai bhicca savva Aitti calAvai / uAsINa ru uAsa mandabhala kichu nahi dekkhia uAsINa jai sattu metta vairia kai lekkhia | jai sattu mitta ho suNNaphala sattu bhicca ho gharaNiNae puNu sattu use dhaNa Nasai sattu sattu NAakka khasa ||34|| [mitramitre dattaRddhibuddhI anyanmaGgalaM dIyate mitrabhRtyau sthirakAryaM yuddhe nirbhayaM jayaM kurutaH / mitrodAsInayoH kAryabandho nahi punaH punaH kSIyate 1.9 mitraM bhavati yadi zatrurgotraM bAndhavAH pIDyante / atha bhRtyamitre sarvaM kAryaM bhavati bhRtyabhRtyAvAyatirvardhate (?) bhRtyodAsInayoH sarvaM dhanaM nazyati bhRtyavairiNorAkrandaH phalam // udAsIno yadi mitraM kAryaM kiMcinmandaM darzayati udAsIno yadi bhRtyaH sarvA AyatIzcAlayati / udAsIno'thodAsIno'zubhaM zukaM kimapi nahi dRzyate udAsIno yadi zatrurgotraM vairI lakSyate / yadi zatrumitre bhavati zUnyaphalaM zatrubhRtyaiau gRhiNInAzaH punaH zatrUdAsInayordhanaM nazyati zatruzatrU nAyakaH skhalati // ] granthAdau kavitvasya vAdau mitramitre magaNanagaNau / viparItau veti sarvatra bodhyam / RddhibuddhI atha ca maGgalamapi dattaH / mitrabhRtyau magaNabhagaNau nagaNayagaNau vA sthirakArye yuddhe nirbhayaM yathA syAttathA jayaM ca kuruta: / mitrodAsInayormagaNajagaNayornagaNatagaNayorvA kAryabandhaH sthairye nAstiH punaH punaH kSIyate / mitraM zatruzca yadi bhavataH magaNaragaNau nagaNasagaNau vA tadA gotrajA bAndhavAzca pIDyante / aru ityAnantarye / bhRtyamitrayoryagaNamagaNayorbhagaNanagaNayorvA sarve kArya bhavati / bhRtyabhRtyayorya
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 kAvyamAlA / gaNabhagaNayorAyatiruttarakAlo vardhate / bhRtyodAsInayoryagaNajagaNayorbhagaNatagaNayorvA sarva dhanaM nazyati / bhRtyavairiNoryagaNaragaNayorbhagaNasagaNayorvA Akrando hAhAkAro bhavati / patatItyarthaH / udAsIno mitraM ca jagaNo magaNastagaNo nagaNo vA tadA kArya kiMcinmandaM darzayati sAdhAraNaM phalaM bhavati / udAsIno yadi bhRtyo jagaNo bhagaNastagaNo yagaNo vA tadA sarvA AyatIzcAlayati / udAsInodAsInayorjagaNatagaNayormandamazubhaM vA zubhaM vA kimapi phalaM na dRzyate / udAsIno yadi zatrurjagaNo ragaNastagaNaH sagaNo vA tadA gotramapi vairI lakSyate / yadi zatruranantaraM mitraM ragaNo magaNaH sagaNo nagaNo vA bhavati tadA zUnyaM phalaM bhavati / yadi zatrubhRtyau ragaNo yagaNaH sagaNo bhagaNo vA tadA gRhiNI nazyati / punaH zatrUdAsInayo ragaNajagaNayoH sagaNatagaNayorvA dhanaM nazyati / zatrustathA punaH zatruryadi sagaNastadA nAyakaH patati / SaTpadayugmena gaNadvayavicAraH kathitaH / bhUSaNe'pi - 'mitrayoruditA siddhirjayaH syAdbhRtyamitrayoH / mitrodAsInayorna zrIH syAtpIDA mittavairiNoH // kArya syAnmittabhRtyAbhyAM bhRtyAbhyAM sazAsanam / bhRtyodAsInayorhAnirhAkAro bhRtyavairiNoH // udAsInavayasyAbhyAM kSemasAdhAraNaM phalam / syAdudAsInabhRtyAbhyAmasvAyattazca sarvataH // udAstAbhyAM phalAbhAva: parArAtyorvirodhitA / zatrumittre phalaM zUnyaM strInAzaH zatrubhRtyayoH // zatrUdAsInayorhAniH zatrubhyAM nAyakakSayaH // ' iti / athAnantaraM chAndasaparIkSArtha kautukArthe ca mAtrANAmuddiSTamAha - puvvajualasariaGkA dijjasu gurusiraaGka sesa meTijjasu / uvaralaaGka lekhikahuM ANaha te paridhua uddiTThA jANaha // 35 // [pUrvayugalasadRzAGkAndehi guruziroGkaM zeSe lopaya / urvaritamaGkaM likhitvAnaya etatparipATyA dhruvamuddiSTaM jAnIhi // ] etaduktaM bhavati - SaTkalaprastAre eko gurudva gurU (laghu) eko gururityevamAkAro gaNaH kutrAstIti prazne kRte tadAkAraM gaNaM likhitvA pUrvayugalena sadRza: samAnAGko deyaH / AdikalAyAM prathamAGko deyaH / pUrvayugalAbhAvAdutsargasiddho dvitIyo'GkastadadhastadanantaraM pUrvAGkavayamekIkRtya tatsaMkhyako'Gko'gre pUrva yugalasamA - nAtripaJcAdirdeyaH / iti pUrvayugalakramArthaH / atra guroruparyadhazcAGko deyaH / dvikalatvAt / etacca guruziraHpadAlabhyate / evaM teSvaGkeSu zeSe carame'Gke trayodazarUpe yA - vanto guruziraHsthA aGkAstAvanto lopyAH / te ca nava te avadhirUpe trayodazAGke lopyAH / urvaritamaGkaM prakRte caturaGkaM militvA catuHsthAnako'yaM gaNa ityAnaya / te tatparipATyA dhruvamuddiSTaM kathitAGkasthAnaM jAnIhIti / evaM ca paJcakalaprastAre dvau laghU eko gurureko laghuzcetyevaMrUpo gaNaH kutra sthAne'stIti prazne pUrvayugalasamAnAGkAndattvA zeSe'STame'Gke guru1. 'meDDijasu' ravi0.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / ziro'GkastRtIyo'ko lopyo'vaziSTaH paJcamAGko bhavati tasmAtpazcamo gaNastAdRzo bhavatIti veditavyam / uddiSTasya kathitasya gaNasya sthAnamAtrAnayanamuddiSTam / evaM ca sarvaprastAre prathame zeSe ca gaNe zafeva nAstIti dvitIyasthAnAdArabhyAntyAtpUrvasthAneSu prazna iti boddhavyam / bhUSaNe'pi-'dattvA pUrvayugAGkaM guruzIrSAGka vilupya zeSAGke / aGkurito'vaziSTaiH ziSTairuddiSTamuddiSTam // pAdAkulakaM chandaH // __ atha mAtrAmadRSTaM pRSTaM rUpaM naSTaM tacca SaTkalaprastAre prastArAntare vA amukasthAnAni kIdRza(1) iti prazne uttaramAha NaDhe savvakalA kArijjasu puvvajualasariaGkA dijjasu / pucchalaaGka miTAvahi sekha uvaralaaGka lopi kahu lekha // 36 // jattha jattha pAvijjai bhAga ehu kahai phura piGgalanAga / paramattA lai gurutA jAi jata lekkhahu tata lekkhahu aai||37|| [naSTe sarvakalAH kuru pUrvayugalasadRzAGkAndehi / pRSThamakaM lopaya zeSamavaziSTamakaM vilupya kathaya likhitvA // yatra yatra prApyate bhAga evaM kathayati sphuTaM piGgalanAgaH / paramAtrAM gRhItvA gurutAM yAti yAvallikhasi tAvadevAyAti(?) // ] evamuktaM bhavati yatkalaprastAre praznastAH sarvAH kalArUpA laghavaH kriyantAm / yathA pUrvasadRzA aGkA ekadvitripazcASTatrayodazarUpA aGkA dIyantAm / zeSe pRSTho'Gko lopanIyaH / tatazcAvaziSTe zeSAGke'parAnvilupya likhitvA kathaya / tatra prakAramAha-yo yo'GkaH zeSAGke lopayituM zakyate sa punaH svAdhaHsthitakalAM paramAtrAM cAdAya gururjaayte| yathA SaTkalaprastAre dvitIyasthAne kIdRzo gaNa iti prazne yathAGkAH sthApanIyAH pUrvayugalasadRzA aGkA deyaaH| zeSAGke trayodaza / pRSThAGkalope dvitIyAGkalope sati ekAdazAvaziSTA bhavanti / tatrAvyavahitASTalope'STAdhaHsthitatrayodazAdhaHsthitakalAbhyAmeko gururbhavati / avaziSTaM trayam / tatra paJcalopAzakyatvAtrilope tRtIyacaturthAbhyAmaparo gururbhavati / zeSAGkaM nAvaziSyata iti prathamaM laghudvayameva / tathA cAdau laghudvayaM pazcAdgurudvayameva tAdRzo dvitIyo bhavatItyarthaH / vANIbhUSaNe'pi-'naSTe kRtvA kalAH sarvAH puurvyugmaangkyojitaaH| pRSThAGkahInazeSAGkaM yena yenaiva pUryate // parAM kalAmupAdAya tatra tatra gururbhavet / mAtrAyA naSTametattu phaNirAjena bhASitam // ' iti // atha kramaprAptaM varNoddiSThamAha- . akkharauppara duNNA aGkA dijjhia sumuNNu uhiTThA / lahuuppara jo aGko taM dai ekeNa jANehu // 38 // 1. 'pucchaha' ravi0. 2. 'pucchaha' ravi0.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [akSaropari dviguNAnaGkAndehi jAnIhi uddiSTam / laghorupari yo'GkastaM dattvA ekena jAnIhi // ] ayamartha:-caturakSaraprastAre dvau gurU eko laghuH eko gururiti gaNaH kutrAstIti prazne kRte pRSTaM gaNaM likhitvA prathamaM prathamagurorupari prathamAGko denaH / tato dviguNAndviguNAnaGkAndehi / dvitIyagurorapyupari dvitIyo'GkaH tRtIye laghau caturaGkaH caturthe gurAvaSTamAGko deya iti dviguNatvam / evaM prakAreNoddiSTaM gaNaM kuru / tato laghorupari yo'GkastatrAdhikamekamaGgaM dattvA tena sahaikye kRte yo'ko bhavati tadaGkasamAne sthAne sa gaNo'stIti / prakRte tu caturthAGkopari ekamadhikaM dattvA paJcamo'GkaH kartavyaH tasmAtpaJcamasthAne tAdRzo gaNo'stIti jJAtavyam / bhUSaNe'pi-'uddiSTe varNopari dattvA dviguNakrameNAGkam / ekaM laghuvarNAGke dattvoddiSTaM vijAnIta // ' gAthA chandaH // atha varNAnAM naSTamAhaNaDhe aGke bhAga karijjasu samabhAgahi~ tahi~ lahu mUNijjasu / visama eka dai vaNTaNa kijjasu piGgala jampai guru aannijjsu||39|| [naSTe'Gke bhAgaH kriyatAM same bhAge tatra laghurAnIyatAm / viSame ekaM dattvA vaNTanaM kriyatAM piGgalo jalpati gururAnIyatAm // ] atra bhAgo nAma naSTAGkaspArdhIkaraNam / yathA caturakSaraprastAre SaSTho gaNaH kimAkAra iti prazne SaDaGkabhAgaM kRtvA tadardha trayaM sthApyam / ayaM ca samAno bhAgaH / tata eko laghulekhyaH / anantaraM dvayasya bhAgaM kRtvA ekaM sthApyam / tadaiko laghurlekhyaH / tato'pyavaziSTe viSame ekaM dattvA ekasya ca bhAgaM kRtvA ekameva sthApanIyam / tadaiko gururlekhyaH / evaM ca prathame laghuranantaraM gurustato laghurante gururevamAkAracaturakSaraprastAre SaSTho gaNa iti veditavyam / tathA ca vANIbhUSaNe-'naSTe tu kalpayedbhAgaM samabhAge laghurbhavet / dattvaikaM viSame bhAgaH kAryastatra gurubhavet // ' evaM same bhAge laghutivyaH / viSame ekaM dattvA punaH punargururjJAtavyaH / arillA chndH|| atha varNameruMmAha akkharasaMkhe ko? karu Ai anta paDhamaGka / sira dui aGke avaru bharu sUI meru NisaGka // 40 // [akSarasaMkhyayA koSTakaM kuru AdyantayoH prathamAGkam / zIrSa dvayAGkenAparaM pUraya sUcyate meruniHzaGkam // ] 'sUcaya meruM niHzaGkam' iti vA / ayamarthaH-ekAkSarAdi SaDiMzatyakSaraparyantaM svasvaprastAre kati sarvaguravaH katyekAdiguravaH kati sarvalaghavaH kati vA prastArasaMkhyeti prazne kRte 1. 'aDara' ravi0.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 19 meruNA pratyuttaraM deyam / tatraikAkSarAdikrameNa SaDviMzatyakSarAvadhi koSThakAnviracayya AdAvante ca koSThake prathamAGko deyaH madhyasthakoSThake ca tadIyaziraH koSThadvayAGkaM zRGkhalAbandhanyAyenaikIkRtyAparaM zUnyakoSThakamekIkRtAGkena pUrayet / evamanyatrApi pUraNIye koSThake koSThAnAmuparisthitakoSThadvayAGkamuktabandhanyAyena pUraNaM vidheyam / ekAkSare koSThadvayaM dvapakSare koSThatrayamityAdi pratyakSaramekaikavRddhayA SaDviMzatyakSaraparyantaM meruH kartavyaH / tatraikAkSaraprastAre AdAvekagurvAtmakastadante caikalaghvAtmakaH / dvayakSare tu sarvagururAdau madhye gurudvayamante ca sarvalaghuriti / akSare cAdau sarvaguruH sthAnatraye dviguruH sthAnatraye ekaguruH ante ca sarvalaghuriti / evaM ca sudhIbhizcintanIyam / sarvAGgeNa prastArasaMkhyApi jJAyate / tathA ca bhUSaNe - 'koSThamakSarasaMkhyAtamantyAdyorekacihnitam | zIrSakoSThadvayAGkana zUnyaM koSThaM prapUrayet // ' dohA chandaH // athAsya patAkAmAha uddiTThAsariaGkA dijjasu puvvaaGka parabharaNa karijjasu / pAvalaaGka paDhama pairatijjasu pattharasaMkhapatAkA lijjasu // 41 // [uddiSTasadRzA aGkA dIyantAM pUrvAGkeNa parabharaNaM kriyatAm / prAptAGkaH pathamaM parityajyatAM prastArasaMkhyayA patAkA gRhyatAm // ] prAkRte pUrvanipAtAniyamAtprathamaM prAptAGkaH parityajyatAm / evamuktaM bhavati - pUrvAGkaiH parabharaNaM kuru pUrayitavyapaGkteH pradhAnAGkasya pazcAtsthitAH pUrvAGkAH / bharaNaM pUraNaM lekhanakoSThadAnam / ekatrAdhikasya prAptau sA patireva tadaGkabharaNe tyajyatAm / prastArasaMkhyAyA patAkA vA vardhayitavyA / yathA caturvarNaprastAre ekadvicaturaSTAGkA deyA: / atraikAGkasya pUrvAGkAsaMbhavAdditIyAGkamArabhya patiH pUryate / tatra pUrvAGka ekAGka eva tasya pare dvitIyAdayaH / te cAvyavahitAnatikrameNa pUryante / tathA caikena dvAbhyAM militvA aGko dvitIyAGkAdhaH sthApyaH / tata ekena caturbhizca paJcAGkakhyaGkAdhaH / tata ekenASTabhizca navAGkaH / tataH paGktiparityAgaH / prastArAdhikyasaMbhavAt / etena caturvarNaprastAre prathamaM guruH / dvitripaJcanavasthAnasthAni trigurUNi brUyAt / atha caturaGkasyAdhaH parAGkamilitA aGkA deyAH / tatra prathamaH pUrita eveti tyajyate / dvAbhyAM caturbhirmilitvA SaT caturaGkasyAdhaH / tribhicaturbhiH sapta SaDdhaH / paJcabhizcaturbhimilitvA ( Agacchan ) navAGka Agata iti na sthApyate / tata agrimAGkaparityAgaH / anantaraM ca dvAbhyAmaSTabhirmilitvA daza saptAdhaH / tatastribhiraSTabhirmilitvA ekAdaza dazAdhaH / tataH paJcabhiraSTabhirmilitvA trayodaza ekAdazAdhaH / tataH paGktiparityAgaH / merusaMkhyAparimANokteH / tato'STAGkAdhastAccaturbhiraSTabhirmilitvA dvaadsh| tadadhaH SaDDiraSTabhizcaturdaza / tatastadadhaH saptabhiraSTabhizca paJcadaza / tataH prastArAdhikAGkasaMbhavAnnAGkasaMcAra: / SoDazAGkastvaSTAGkAgre dIyate sarvalaghujJAnArthamiti saMpradAyaH / 1. 'paradijjasu' ravi 0.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 kaavymaalaa| patAkAprayojanaM tu merau / caturvarNaprastArasyaikaM rUpaM sarvaguru / catvAri trigurUNi / SiidhagurUNi / catvAryekagurUNi / ekaM sarvaladhvAtmakamasti / tatra SoDazabhedabhinne caturvarNaprastAre katamasthale sarvagurvAtmakaM katamasthAne ca trigurvAtmakaM katamasthAne ca dvigurvAtmakaM katamasthAne caikagurvAtmakaM kati vA prastArasaMkhyetyAdiprazne patAkayottaraM dAtavyam / vANIbhUSaNe tu-'aGkamuddiSTavaddattvA zeSe pUrvAnapAsayet / ekenaikaguru jJeyaM dvayaM dvAbhyAM tribhitrayam // eSA varNapatAkA prakIrtitA kAhi rAjasya (?) / ekaikamatra muktvA jJeyA mAtrApatAkApi // ' arillA chndH|| atha mAtrAmeru: duidui koTThA sari lihahu paDhamaaGka tasu anta / tasuAihi puNu eka sau paDhame ve vi milanta // 42 // siraaGke tasu siraparaaGke uaralakoTTha purahu nIsaGke / mattAmeru aGkasaMcAri bujjhahu bujjhahu jaNa dui cAri // 43 // dve dve koSThe sadRze lekhanIye prathamo'GkastasyAnte / ___ tasyAdau punarekena samaM prathame dvAvapi milataH // ziroGkasteSAM ziraHparAbairurvaritaM koSThaM pUraya niHzaGkam / mAtrAmeruM aGka saMcArayitvA budhyadhvaM budhyadhvaM janA dvau catvAraH // ] anyeSAmatra praveza eva na / durgamatvAditi bhAvaH / evamuktaM bhavati / prathame koSThadvayam / tathA dvitIye'pi / tRtIye koSThatrayam / tathA caturthe'pi / paJcame catvAri / tathA SaSThe'pItyAdi / ekakalAyAH prastAro nAstIti koSThadvayAtmikavAdau patiriti / evaM koSThapaGktidhvaghodhaH krameNAGkAn likhet / sarvatra ca zeSakoSThe prathamAGko deyaH / tatra koSThadvayamadhye AdAvupari koSThe caikasvarUpo'Gko deyaH / tasyoparisthAGkAbhAvAdutsargasiddha eva prathamo'GkaH / ante leka evAdhaH / dvayamadho milatItIyaM prakriyA / prathamakoSThadvayasya pUritavAhitIyAdArabhya deyam / tatra dvitIye dvayam / tRtIye punarekam / caturthe trayam / paJcame punarekam / SaSThe catvAri / saptame punarekam / iti prakriyayA Adye'GkA deyAH / madhye zUnyakoSTheSveSA prakriyA / pUraNIyakoSThaziraHkoSThAGkaparakoSThasthAGkau dvAvapyekIkRtya madhyakoSThe'Gko deyaH / evaM sarvatra yAvadicchaM koSThakAnviracayya mAtrAmeruH kartavyaH / atredamanusaMdheyam-katisamakale laghavaH kati ca guravaH / kati viSamakale laghavaH kati ca guravaH / kati vA prastArasaMkhyeti prazne meruNA pratyuttaraM deyam / tatra dvikale samaprastAre ekaH sarvaguruH / dvitIyo dvikalAtmakaH sarvalaghuriti saMketaH / trikale viSame dvAvekakalau ekaguruko cAnte sarvalaghustrikala iti samakale / catuSkale cAdau dviguruH sthAnatraye caikagurukilazcAnte sarvalaghuriti / evamanena prakAreNa yAvadicchaM mAtrA merAvabhISTamAtrAprastAreSu laghuguruprakriyA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / jJAtavyA / athavA samakalaprastAre vAmataH krameNa dvau catvAraH SaDaSTAvanena krameNa gurujJAnam , viSame tvekatripazcasaptetyanena krameNa laghujJAnamante ca sarvatra (laghu) sarvalaghuriti / ubhayatrApyeko dvau traya ityanayA saraNyA dakSiNato vyutkrameNa bhedajJAnam / atra ca vAmabhAge sarvatraikaikAGkasthale sarvagururiti zivam / vANIbhUSaNe'pyuktam-'dvayaM dvayaM samaM koSThaM kRtvA tedhvekamarpayet / evaM Dyekatyekacatu:krameNa prathameSvapi // zISAkAptaparAGkAbhyo zeSakoSThAnprapUrayet / mAtrAmerurayaM durgaH sarveSAmatidurgamaH // dohApAdAkulakacchandasI // atha mAtrApatAkAmAha uddiDhe siraaGkA thappahu vAmAvatte paralai luppahu / ekalopa ekaguru ANa duitiNilope duitiNi jANa / mattapatAkA piGgala gAva jo pAvai so parihi jhuMjhAva // 44 // [uddiSTasadRzAGkAH sthApyA vAmAvartena"......."lopayet / ekalope ekagurumAnaya dvitrilope dvitrAn jAnIhi / mAtrApatAkAM piGgalo gAyati yaH prApnoti sa paraM bodhayati // ] uddiSTasadRzA aGkAH sthaapyaaH| te yathA--ekadvitripazcASTatrayodazAdyAH / tato vAmAvartena sarvAntimamakaM tatpUrveNAGkena lopayedityarthaH / ekenAGkanAgrimAGkalope kRte ekagururUpamAnaya antimalope dvigururUpamAnaya tribhirantimAGkalope trigururUpamAnayetyAdi jJeyam / etAdRzImenAM mAtrApatAkAM piGgalaH zeSanAgo gAyati / atha ca ya enAM prApnoti sa paraM janaM patAkAM bodhayatItyarthaH / tatra SaTkalaprastAre yathA uddiSTasadRzA aGkA ekadvitripaJcASTatrayodaza sthApyAH tataH sarvApekSayA parastrayodazAGkastatpUrvo'STamAGkastenASTamAGkana trayodazAGkAvayave luse'vaziSTAH paJca / tasya pazcamAGkasya tatpUrvatra vidyamAnatvAdaSTamAGkalopAtparakalayA gurubhAvAcca paJcamAGkAtpatikramo vidheya iti tathA ca paJcamasthAne / / / / evamAkAraM rUpamekagurvastIti jJAnaM patAkAphalam / evamanyatrApi gurubhAvo jJAtavyaH / tathA paJcabhitrayodazAGke lupte'STAvavaziSyante te tu pazcAdho lekhyAH / tathA tribhitrayodazalope dazAvaziSyante te'STAdho lekhyAH / tathA dvAbhyAM trayodazalope dvAvavaziSyante / dvayorvidyamAnatvAt / parakalayA gururityuktezca dvitIyAGkamArabhya gurupatisaMcAraH / tato dvAbhyAmaSTabhizca tallope trayo vyadhaH / tata ekASTabhistallope catvAri tryadhaH / tataH paJca / tribhistallopAdavaziSTaH paJcamAGko vRtta eveti paJcabhibhyAM ca tallope SaT caturNAmadhaH / paJcaikena tallope sapta / SaDadho dvitrilopo vRtta eveti ekatribhistallopena ca saptAdha iti dvigurusthAnAni SaT merAvuktatvAt / tathA trilope trigururUpamAnayeti tripazcASTalope bhAgo nAsti / dvitripazcalopo'pyaSTAtmako vRtta eveti paJcadvyekalopo'pyaSTalopAtmako vRtta eveti ekadvitrilopo'pi 1. 'jANahu' ravi0. 2. 'jANahu' ravi0. 3. 'gAvahu' ravi0. 4. milAvahu ravi0.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| vRtta eveti ekatryaSTabhimilitvA jAtaidazabhistallope kRte eko'vaziSTaH sa AdyasthAne / sarvagurvAtmakaM vaktavyam / SaNmAtrApatAkA / evamanyatrApi saptASTakalAnAM yathAkramaM patAkA jJAtavyeti dik / vANIbhUSaNe'pi varNapatAkAmuktvA 'ekaikamatra muktvA jJeyA maatraaptaakaapi'| pAdAkulakaM chandaH // atha samAdhasamaviSamajAtipadyavRttasthagurulaghujJAnaprakAramAha pucchalachanda kalA kaI pucchala vaNNa miTAva / avasiTe guru jANiahu lahu jANivvau tAva // 45 // [pRSTacchandasaH kalAH kRtvA pRSTaM varNaM lumpet / avaziSTairguruM jAnIta laghu jAnIta tadA // ] tathA ca sarvachandaHsu kati guravaH kati laghava iti prazne kRte pRSTaM chanda udbhAvitacatuSpadameva kalAH kRtvA tAsu kalAsu chandokSarasaMkhyAM labhyet / tato'vaziSTAbhiH kalAbhirguruM jAnIta / gurujJAne sati parizeSAllaghu jAnIyAdityarthaH / dohA chandaH // [piGgalAdibhirAcAryarujjhitAM varNamarkaTIm / ekAkSarAdiSaDviMzatyakSarAvadhilakSitAm // ., zabdairanativistIrNaiH prAkRtairavahaTTakaiH / vakSye lakSyasamAyuktAM paJcame pratyaye sthitAm // ] atha varNamarkaTIM pAdAkulakacchandazcatuSTayenAha"chaippantI patthAra karijjasu akkharasaMkhe koTTa dharijjasu / pahilI panti vaNNa dharilijjasu dosaripanti duNNaparidijjasu // upparaaGkaguNitakarilehi cauThI panti soi lihi dehi / cauThI addhA pa~camI panti soi chaThamA lihu Nibhanti // pa~camI cauThI tiahi milAu piGgala jampai aGka phalAu / vitta pabhea matta aru vaNNaha guru laghu jANia ea sapaNNaha // akkharamakasi jANahu loi jihiM jANe maNa ANada hoi / jo bujjhaI soI paijjhai makalijAle hatthia rujjhai // lacchINAheNa kahe ema makkaliAe pavadhamme / pekkhaha vaNNasakuNDaM makkaliambuha aNNAruNDam // " 1. 'pUchala' ravi0. 2, 'pUchala aGka ravi0. 3. TIkAkartuH kRtiriyam , na tu mUlam .
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / tatraikAkSarAdi SaDDiMzatyakSarAvadhivarNaprastAreSu kativRttAdayo bhavanti iti prazne kRte varNamarkaTikayA pratyuttaraM deyam / tadviracanaprakAro likhyate-chappantI SaTpaGkhyA manoharAkArayA prastAraM kuru / tatraikAkSarAdi SaDviMzatyakSarasaMkhyayA koSThakaM dhAraya vidhehItyarthaH / tatra prathamapatau vRttapatau ekAdikAn SaDviMzatiparyantavarNAstatsaMketarUpAnAndhAraya / lijasu gRhANa / vRttAnIti zeSaH / evaMkRte prathamA vRttapatiH sidhyati / atha dvitIyAM prabhedapaGgiM sAdhayati-dosarIti / tato dvitIyAyAM prabhedapatau tadviguNAnpUrvasthApitavarNadviguNAnprabhedasaMketarUpAndvyAdikAnAnkRtvA dehiityrthH| evaM kRte dvitIyA prabhedapatiH sidhyati / atha kramaprAptAmapi tRtIyAM mAtrApatimullaGghaya tanmUlabhUtAM caturthI varNapatiM sAdhayati-uppareti / atra sthitarityadhyAhAryam / tathA copari sthitaiH prathamapatisthitairekadvitryAdibhirabaidvitI. yapatisthitAn dvicaturaSTAdikrameNa sthitAnaGkAngaNayitvA gRhANa / punastAnevAGkAndviguNitAnghyaSTacaturviMzetyAdikrameNa caturthapako likhitvA dehi sthApayetyarthaH / evaM kRte caturthI varNapatiH sidhyati / atha pazcamaSaSThapatayorgurulaghupatayoH pUraNopAyamupadizati-cauThItyuttarA. dhaina / tatazcaturthapatisthitArdhAGkAnekacaturdvAdazAdikAnaGkAnpazcamaSaSThapatayonibhramaM yathA syAttathA likha / caturthArdhAGkAnpazcabhyAM likhitAnevArdhAGkAnSaSThayAM likheti / evaM paJcamaSaSThapatI gurulaghurUpe sidhyataH / evaM patidvayaM sAdhayitvA athorvaritAM dRtIyAM mAtrApaGgiM sAdhayati-tataH paJcamapatisthitAnekacaturdAdazAnAMzcaturthapatisthitAndyaSTacaturvizetyAdikAna. GkAMzcaikIkRtya tridvAdazaSaTtriMzadAdirUpatAmApAdya tRtIyapatau melaya / ekIkRtya likhetyarthaH / evaM piGgalo jalpati / evaM kRte tRtIyA mAtrApatiH sidhyati / varNamarkaTIphalamAhavitteti / ekAkSarAdIni vRttAnItyarthaH / prabhedAMstatpramedAnmAtrAstattanmAtrAH varNAngurUMlla. ghUstattadvattagurulaghUn / iti trayodazavarNamarkaTI / evamanyApi markaTI samunneyA sudhIbhirityalaM pallavitena / tena saMpannAn siddhAJjAnIhi / he lokAH, evamakSaramarkaTI jAnIta / yasyAM jJAtAyAM manasa Anando bhavati / atha ca ya enAM budhyate sa eva vRttAdIni budhyate nAnyaH / tato markaTIjAle hastI gajo rudhyate / durgamatvAditi bhAvaH / zrIlakSmInAthabhaTTena nArAyaNatanUbhuvA / varNamarkaTikA proktA paJcame pratyaye sthitA // atha mAtrAmarkaTIM sapratijJamAha "jA piGgaleNa kaiNA Na NibaddhA appa ganthammi / taM mattAmakaliaM lacchINAheNa viraciaM bhaNaha // mattAsaMkhe koThukaru vanticchava patthAri / tattha duAdikaaGkAghari paDhamahi panti vicAri // 1. iyamapi TIkAkartuH kRtiH.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 kAvyamAlA | Ai bhaGka paritajji kaha savvahu panti jhajhAri / puvvajualasariaGkadharu vIjI panti vicAri // paDhamapantiThi aGkakari bIjIpanti guNehi / jo jo aGkA jaha~ parahi taM tibha panti bhaNehi // paDhame bI aGkaM bIe koTThe a paJcamaM aGkam / deuNa bANahiuNaM tahiuNaM tIacotthae deha // kAUNa ekabhAvaM paJcamapantidvibhe bhane / deUNa ekkamaGkaM kuNehi teNavva paJcamaM puNNam || tajjia pazcamama pugvassi ekabhAvamAvaNNe | deUNa ekamadhikaM chaTuM kuNNehi paripuNNam || kAUNa ekabhAvaM paJcamapantiAiNa aGkANa | tajjibha pazcadahaGkaM eka heUNa kuNusa muNikoTTham // evvaM NirahimattApatthAre aGkarincholI / ho ti teNa kaNA Na kavo aGkANa vitthAro // evvaM paJcamapanti puNNaM kAUNa paDhamamekaGkam / deUNa bANapantiTThiehi~ chaTThi kuhi ahiM || kAU ekabhAvaM paJcamachaTThiTThie aGkam / paikoTTaM sukaivaro cotthiM panti ca kuNau paripuNNam // vittaM bheo mattA vaNNA lahuA tathA guruA / ede chappantikaA patthArA honti vitthArA // jattha a hatthiarujjhai vajjhai vittaM ca suttasAriccham / taM mattAmakaliaM dahUNa a koNa vajjhae sukaI // TThohiTTaM jaha vA merujjualaM jahA paDAA vA / makaliA vi tahaJcibha kodUhalamettakAriNI bhaNiA || ia lacchiNAhakaiNA raie ruire pabandhammi | paJcaapazJcabhabandhaM pekkhaha chandassa savvassam ||"
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha tatraikamAtrAdiniravadhikamAtrAprastAreSu katikatijAtisaMbandhivRttAdayo bhv| ntIti prazne kRte mAtrAmarkaTikayA pratyuttaraM deyamiti mAtrAmarkaTIviracanaprakAro likhyate'yA piGgalena kavinA na nibaddhA Atmano granthe / tAM mAtrAmarkaTikAM lakSmInAthena viracitAM bhaNata // tatra tadviracanaprakAre sArdhena dvipathA chandasA prathamapatisAdhanopAyamAha-'mAtrAsaMkhyayA koSThaM kuru patiSaTakaM prastArayitvA / tatra dvAdikAnAndhAraya prathamapato vicArayitvA // AdyAkSaM parityajya sarvapaGktimadhye / bho ziSya, svAbhimatamAtrAsaMkhyayA patiSaTkaM yathA syAttathA koSThakaM kuru prathamapatau vRttapatau yAvadityaM krameNa vyAdikAnaGkAnsthApaya / sarvAsAM patInAM madhye prathamAkaM parityajya / atraivaM ca pratibhAti sarvakoSTheSu prathamAGkatyAgo na sarvakoSThatyAgaparaH kiM tu SaSThagurupatiprathamakoSThatyAgapara iti tatra gurorabhAvAt atazca saMpradAyAtpazcasu koSTheSu prathamAGkavinyAso'vazyaM kartavya eva / anyathA vakSyamANAGkavinyAsabhaGgApatteH / evaM kRte prathamA vRttapatiH sidhyatIti / atha dvitIyAM prabhedayati sAdhayati caramArdhena-'pUrvayugalasadRzAnAndhAraya dvitIyapanau vicArayitvA / ' evamuktaM bhavati-ekadvitripaJcASTAdIJzRGkhalAbandhanyAyena kramato dhAraya / evaM kRte dvitIyaprabhedapatiH sidhyatIti / atha tRtIyAM mAtrApati sAdhayati-paDhameti / prathamapatisthitAGkedvitIyAM paGkiM guNaya yo yo'Gko yatra patati taM tameva tRtIyapatau bhnn| evaMkRte tRtIyA mAtrApatiH sidhyatIti / dvipathAchandAMsi / atha kramaprAptAM caturthI varNapatimullaGya yugapadeva caturthaSaSThapatayoH sAdhanArtha tanmUlabhUtAM prathamaM tAvatpati sAdhayati-paDhameti / tatra prathame dvitIyamakaM SaTsvapi patiSu prathamakoSThatyAgAdvitIyakoSThamevAtra prathamaM koSThakam / ato'sminneva dvitIyamakaM tadapekSayA dvitIyakoSThake ca paJcamAkaM dattvA tato bANadviguNaM daza tadviguNaM viMzatizcetyetau dvAvako tRtIyacaturthayoH koSThayordatya / vinyasatetyarthaH / atha tatra paJcamakoSThapUraNaprakAramAha-kAuNeti / paJcamakoSThe sthitAnyAdInAnekabhAvaM kRtvA ekIkRtya tasminnekIkRtAGke ekamadhikaM dattvA tatazca niSpannenASTatriMzatA pUrvApekSayA pazcamaM koSThakaM pUrNa kuru / atratyaSaSThakoSThapUraNaprakAramAha-tajjia iti / pUrvasmindvayAdike paJcakoSThakasthitAGke ekIkRte satyetasminpazcamamaGkaM tyaktvA punastatraikamadhikaM dattvA pUrvavajjAtenaikasaptatyA SaSThaM koSThaM paripUrNa kuru / atha saptamakoSThakapUraNopAyamAha-kAuNeti / paJcamapatisthitAnAM dvayAdInAmekabhAvamaikyaM kRtvA teSu paJcadazAkaM tyaktvA tatasteSvapi caikaM hitvA saptamakoSThaM triMzaduttareNa zatAGkana pUrNa kuruSvota zeSaH / aSTamakoSTapUraNaprakAramAha-vyAditvAtsaptamapatisthitAnaGkAnekIkRtya teSvekacatvAriMzadadhikaM (zata) parityajya jAtena paJcatriMzadadhikena zatadvayenASTamaM koSThaM paripUrNa kuru / navamakoSThapUraNaprakAramAha-dvayAdikAnaSTapatisthitAnaGkAnekIkRtya teSu navatyata dUrIkuru / tato niSpannena viMzatyadhikacatu:zatAGkena navamakoSThapUraNaM kuru / dazamakoSThapUraNaprakAramAhadvayAdikAnnavapatisthitAnakAnekIkRtya teSu saptAzItyuttarazatAGkaM dUrIkuru / tato niSpanena catuzcatvAriMzadadhikasaptazatAGkena dazamaM koSThaM pUraya / evaM kRte caturthaSaSThapatigarbhA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| paJcamI laghupatiH sidhyatIti saMkSepaH / "evaM niravadhimAtrAprastAre'GkaparamparA / bhavatIti tena kavinA na kRto'GkAnAM vistAraH // atha SaSThagurupatipUraNaprakAramAha-tatra gurusthAnIyaM prathamaM koSThakaM vihAya agrimakoSThe prathamamekAGkaM dattvA paJcamapatisthitaidvitIyAdibhirakaiH SaSThI paGgiM pUraya / evaM kRte SaSThI gurupatiH sidhyatIti / athorvaritacaturthavarNapatipUraNaprakAramAha-kAuNeti / paJcamaSaSThapatisthitAndyekAdInaGkAnpratikoSThamekIkRtya caturthI paGgiM pUraya / atra SaSThapatAvAdikoSThe'GkAbhAvAccaturthapatiprathamakoSThe prathamAGka eva dAtavyaH / evaM kRte caturthI varNapatiH sidhyatIti / atra laghugurupatipUraNaprakAraM sabIjaM suguptaM ca harizaMkaraH pAdAkulakadvayenAha "pahile pA~tI lahudui ANahu soI le guru dusare jANahu / guru duNNAsau mattA sekha so lahu dusareM piGgala lekha // ima paripATI laghuguru ANahu gurulahu jori vaNNa puNa jANahu / mattAbhItara guru hi miTAvahu tehU soM puNi vaNNaha jANahu // " laghupateH prathamakoSThe dvitIyAGkamAnayata / atra prathamapadaM dvitIyakoSTameva lakSayati / SaTsvapi patiSu prathamakoSThatyAgAdekAGke gaNanAbhAvAttu gurukoSThAnupayogAcca / tameva dvitIyAGkamAdAya gurupaterdvitIyakoSThe Anayata / tatrApi dvitIyapadaM tRtIyakoSThaparaM jJAtavyam / atra guroH prathamakoSThe prathamAGka eva deyaH / dvitIyAGkasyAgre saMcAritatvAt / prathamakoSTe ekagurutvAcca / atha laghupatedvitIyakoSThe pUraNaprakAramAha-guruduNNeti / gurukoSTasthitAnaGkAndviguNIkRtya tatsamAnamAtrAkoSThasthiteSvaDtheSu lopaya / taccheSAGka laghudvitIyakoSTeSu likheti piGgalo bhaNitavAn / tadyathA gurupaterdvitIyakoSThe dvitIyAGkastaddviguNazcaturthA staM tatsamAnamAtrAkoSThasthe navamAGke lopaya / taccheSAGkA daza tAn laghudvitIyakoSThe likh| evamekagurudvitIyakoSThe paJcamAGkastadviguNaM daza tAMstatsamAnamAtrAkoSThasthe viMzatirUpe lopaya / taccheSAGkA daza tAn laghuTatIyakoSThe likha / anayA paripATyA yathecchaM laghupakikoSThAGkAngurupatikoSThAGkAMzvAnaya / evaM laghupati ca saMpAdyorvaritAM varNapatiM sAdhayatigurulaghupatisthitAnakAnekIkRtya tatsamAnavarNapatikoSThakeSu yAvadicchaM likh| atha varNapatisAdhane prakArAntaramAha-matta iti / mAtrApatisthitAGkeSu tatsamAnagurupatisthitAnakAllopaya / taccheSAGkarapi varNapatiH sidhyatIti jAnIhi / iti guruNA gopito'pi mayA ziSyabodhAya vivicya prkaashitH| evaM patiSaTkaM saMsAdhya maatraamrkttiiphlmaah-vittmiti| 'vRttaM bhedo mAtrA varNA laghukAstathA gurukAH / ete SaTpatikRtAH prastArA bhavanti vistArAH // ' mAtrAmarkaTImAhAtmyamAha-jattha iti / 'yatra ca hastI avarudhyate badhyate cittaM ca sUtrasadRkSam / tAM mAtrAM markaTikAM dRSTvA ca ko na badhyate sukaviH // ' ko nAsakto bhavatItyarthaH / etatkaraNaM kautukArthamityAha-naTeti / 'naSToddiSTaM yathA vA meruyugalaM yathA patAkA vA / markaTikApi tathaiva kutUhalakAriNI bhaNitA // ' uktamupasaMharati-iaiti / 'iti
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 27 lakSmInAthakavinA racite rucire prabandhe'smin / pratyayapazcakabandhaM pazyata chandasaH sarvasvam // ' athaikAkSarAdiSaDviMzatyakSaraparyantaM samastavarNaprastArapiNDIbhUtasaMkhyAmAha chavvIsA sattasaA taha sttaarhshssaaii| bAAlIsaM lakkhaM teraha koDI samaggAI // 46 // . [SaDriMzatiH saptazatAni tathA saptadazasahasrANi / dvicatvAriMzallakSANi trayodaza koTayaH samagrANi // ] _ 'aGkAnAM vAmato gatiH' iti nyAyena trayodaza koTayaH dvicatvAriMzallakSANi saptadazasahasrANi saptazatAni Sar3izatizca / saMbhayakAkSarAdi SaDriMzatyakSarAvadhiprastArasya piNDasaMkhyetyarthaH / aGkato'pi 134217726 / "ekadazazatasahasrAyutalakSaprayutakoTayaH kramazaH / arbudamajaM kharvanikharvamahApadmazaGkavastasmAt // jaladhizcAntyaM madhyaM parArdhamiti dazaguNottarAH saMkhyAH // ' atha 'padyaM catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhA / vRttamakSarasaMkhyAtaM jAtirmAtrAkRtA bhavet // ' iti prathamaM mAtrAkRtAM jAtimabhidhAsyangAhUprabhRtInAM jAtInAM kalAgaNanAmuddezakrameNAha - hoi gAhU mattacaUaNa gAhAi sattAvaNI / taha viggAha palaTTi kijjai uggAhau saTikala // gAhaNi A vAsaTThi kijjai / taha vi palaTTai sIhiNI be aggala ho saTThi / sattarUaaNNoNNagaNakhandhamattacausaTThi // 47 // [bhavati gAhU mAtrAzcatuSpaJcAzadgAthAyAH saptapaJcAzat / tathA vigAthA parAvRttya kriyate udgAthApi SaSTikalA // gAthinI ca dvASaSTiH kriyate / tathaiva parAvartate siMhiNI dvayadhikA bhavati ssssttiH|| saptarUpANyanyonyaM gaNAni skandhake mAtrAcatuHSaSTiH // ] . catuSpaJcAzanmAtrA gAhU bhavati / gAthAyAH saptapaJcAzanmAtrA bhavanti / tathA vigAthA parAvRttya kriyate / mAtrAH paraM saptapazcAzadeva / udgAthApi SaSTikalAH / gAthinyAzca dvASaSTikalAH / tathaiva parAvartate siMhiNI / mAtrA dvASaSTireva / tAni saptarUpANi anyonyaM caturmAtragaNAni bhavanti / skandhake catuHSaSTimAtrA bhavanti / atra sarvatra sArdhasaptagaNAH skandhake tvaSTau gaNAH / raDDA chandaH //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 kAvyamAlA | atha gAhU chanda: puvvaddhe uttaddhe sattaggala mattavIsAI / chaTThamagaNa majhegAhU meruvva julAI || 48 // [pUrvArdhe uttarArdhe saptAdhikA mAtrAviMzatiH / SaSTho gaNaH padamadhye gAhU meru (reva ) yugale ||] padamadhye daladvayamadhye meruyugalaM bhavati / daladvaye'pi SaSTho gaNa ekaladhvAtmako bhavatItyarthaH / meruriti laghornAma / etAdRzaM gAhUchando bhavati / idamapyetasyodAharaNam / tathA ca vANIbhUSaNe - 'gAthottaradalatulyaM pUrvadalaM bhavati yadi bAle / tAmiha phaNipatibhaNitAmupagItiM varNayanti budhAH // ' udyavaNikA yathA - ss, sll, ss, sll, SS, I, '', ', // '', IIII, SS, SII, SS, I, SS, S, gAhUmudAharati - jahA - ( yathA) cando candaNahAro tAva a rUaM paAsanti / caNDesaravarakittI jAva a appaM Na daMsei || [ candrandanahArastAvacca rUpaM prakAzayanti / caNDezvaravarakIrtiryAvaccAtmAnaM na darzayati // ] candrazcandanahAra ete tAvadeva rUpaM svAtmanaH zvaityAbhimAnena prakAzayanti caNDezvarasya rAjJaH kIrtiryAvadAtmAnaM na darzayati / tato'pyetasya kIrtiratyantadhavaletyarthaH / gAhU nivRttA / atha gAthA chanda: paDhamaM bArahamattA bIe aTThAra hoMhiM saMjuttA / jaha paDhamaM taha tIaM dahapaJcavihUsiA gAhA // 49 // [prathamaM dvAdazamAtrA dvitIye'STAdaza bhavanti saMyuktAH / yathA prathamaM tathA tRtIyaM dazapaJcavibhUSitA gAthA ||] yasyAH prathame caraNe dvAdaza mAtrAstathA dvitIye'STAdazabhiH saMyuktA bhavanti / yathA prathamaM tathA tRtIyaM dvAdazamAtram | yA caturthe caraNe paJcadazabhirmAtrAbhirbhUSitA bhavati sA gAthetyarthaH / bhUSaNe'pi -- 'AditRtIye dvAdaza dazASTamAtrA tRtIyacaraNe ca / turye paJcadaza syurgAtheyaM piGgalenoktA // ' prAkRte gAthA saMskRte Aryeti nAmabheda: / idamapyudAharaNam / gAthAmudAharati--jahA jeNa viNA Na jivijjai aNuNijjai so kaAvarAho vi / patte va araDA bhaNa kassa Na vallaho aggI // 1. 'candanaM hAra: ' ravi 0.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yena vinA na jIvyate'nunIyate sa kRtAparAdho'pi / prApte'pi nagaradAhe bhaNa kasya na vallabho'gniH // ] kasyAzcitkalahAntaritAyAH sakhI prati vacanam / yena vinA na jIvyate sa kRtAparAdho'pyanunIyate / uktamarthamarthAntareNa dRDhIkartumAha-prApte'pi nagaradAhe bhaNa kasya na vallabho'gniH / api tu sarvasya / udvavaNikA yathA-su, SI, su, us, Isi, ss,5 // ss, m, ss, us, I, ss, s, atha gAthAyAM gaNaniyamamAha-- sattagaNA dIhantA jo NalahU chaTTha Neha jo visame / taha gAhe biaaddhe chaTuM lahuaM viANehu // 50 // [saptagaNA dIrghAntA jo nalaghU SaSThe neha jo viSame / tathA gAthA dvitIyArdhe SaSThaM laghukaM vijAnIta // ] atra catuSkalAH sapta gaNA dIrghAntA gurvantA ityarthaH / atra SaSTho gaNo jagaNo bhavati nagaNalaghU vA bhavata iti niyamaH / iha viSame sthAne prathamatRtIyapaJcamasaptamasthAne jagaNo na bhavati / tathA gAthAyA dvitIye'rdhe'pi SaSThaM gaNamekaladhvAtmakaM vijAnIta / bhUSaNe'pi'saptaturagAH sadIrghAH sadI? jagaNo dvijo(m)'thavA bhavati / SaSThaM laghUttaradale viSame jagaNo na gAthAyAH // ' gAthA chandaH // sarvagAthAsu sAmAnyalakSaNamAha savvAe gAhAe sattAvaNNAi~ honti mttaaii| puvvaddhammi a tIsA sattAIsA paraddhammi // 51 // [sarvasyA gAthAyA saptapaJcAzadbhavanti mAtrAH / pUrvArdhe ca triMzatsaptaviMzati parArdhe // ] sarvasyA gAthAyAH saptapaJcAzanmAtrA bhavanti / tatra vivekaH-pUrvArdhe triMzat saptaviMzatimAtrAH parArdhe ca / gAthA chandaH // atha gAthAyAH saptaviMzatibhedeSu lakSmInAnImAdyA gAthAmupalakSayati sattAIsA hArA sallA jassammi tiNNi rehAI / sA gAhANaM gAhA AA tIsakkharA lacchI // 52 // [saptaviMzatiguravaH zlAghyA yasyAM tisro rekhAH / / sA gAthAnAM gAthA AdyA triMzadakSarA lakSmIH // ] yasyAM gAthAyAM saptaviMzati guravaH zlAghyAstisrazca rekhAstrayo laghavaH / pUrvArdhe SaSThajaga
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| NarekhAdvayamuttarArdhe ca SaSThaladhvAtmakarekhAmAtraM militvA rekhAtrayaM yasyAM sA gAthAnAM madhye AdyA triMzadakSarA saptaviMzatigurukalaghutrayavatI lakSmInAmadheyA bhavati / gAthA chandaH // atha tatprazaMsApuraHsaraM bhedAnayanaprakAramAha tIsakkharAhi~ lacchI savve vandanti hoi vikkhaaaa|.. hAsai ekaM eka vaNaM tA kuNaha NAmAI // 53 // [triMzadakSarAM lakSmI sarve vandante bhavati vikhyAtA / hUsatyekaiko varNastadA kuruta nAmAni // ] triMzadakSarAM lakSmI gAthAM sarve kavipaNDitA vandante / abhivAdanapUrva stuvantItyarthaH / atra yadA ekaiko varNo isati nyUnatvaM prApnoti dvau laghu vRddhi gacchatastadA saptaviMzatinAmAni kuruta / gAthA chandaH // athAdyAM lakSmImupalakSayanniva gAthAbhyAM nAmAnyuddizati lacchI RddhI buddhI lajjA vijjA khamA a dehI a / gorI dhAI cuNNA chAA kantI mahAmAI // 54 // kittI siddhI mANI rAmA gAhI visA a vaasiiaa| sohA hariNI cako sArasi kurarI siMhI a haMsIA // 55 // [lakSmI RddhirbuddhirlajjA vidyA kSamA ca dehI ca / gaurI dhAtrI cUrNA chAyA kAntirmahAmAyA // kIrtiH siddhirmAninI rAmA gAhinI vizvA ca vAsitA / zobhA hariNI cakrI sArasI kurarI siMhI ca haMsikA // ] atra prathamA gAthA saptaviMzatigurukarekhAtrayavatI triMzadakSarA lakSmIH ekaguruhAsena laghudvayavRddhyA gAthAyAH saptaviMzatibhedAH sphuTIkRtya pradarzyante-yathA-27 guru. 3 laghu. 30 akSara. lakSmIH / 26 guru. 5 laghu. 31 akSara. RddhiH / 25 guru. 7 laghu. 32 akSara. buddhiH / 24 guru. 9 laghu. 33 akSara. lajjA / 23 guru. 11 laghu. 34 akSara. vidyA / 22 guru. 13 laghu. 35 akSara. kSamA / 21 guru. 15 laghu. 36 akSara. dehI / 20 guru. 17 laghu. 37 akSara. gaurI / 19 guru. 19 laghu. 38 akSara. dhaatrii| 18 guru. 21 laghu. 39 akSara. cUrNA / 17 guru. 23 laghu. 40 akSara. chaayaa| 16 guru. 25 laghu. 41 akSara. kAntiH / 15 guru. 27 laghu. 42 akSara. mahAmAyA / 14 guru. 29 laghu. 43 akSara. kIrtiH / 13 guru. 31 laghu. 44 akSara. siddhiH / 1. 'rAI' ravi0. 2. 'gAhiNI vIsA' ravi0. 3. 'sIhI haMsIA' ravi0. 4. 'rAtriH' ravi0. 5. 'manoramA' ravi0.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 31 12 guru. 33 laghu, 45 akSara. mAninI / 11 guru. 35 laghu. 46 akSara. rAmA / 10 guru. 37 laghu. 47 akSara. gAhinI / 9 guru. 39 laghu. 48 akSara vizvA / 8 guru. 41 laghu. 49 akSara vAsitA / 7 guru. 43 laghu. 50 akSara. zobhA / 6 guru. 45 laghu. 51 akSara. hariNI / 5 guru. 47 laghu. 52 akSara. cakrI / 4 guru. 49 laghu. 53 akSara. sArasI / 3 guru. 51 laghu. 54 akSara. kurarI / 2 guru. 53 laghu. 55 akSara. siMhI / 1 guru. 55 laghu. 56 akSara. haMsI / ete saptaviMzatibhedAH / etAsAmudAharaNAni matkRtodAharaNamaJjaryA krameNa draSTavyAni // atha gAthA pAThaprakAramupadizati -- paDhamaM vI haMsapaaM bIe siMhassa vikramaM jAo / tIe gaavaraluliaM ahivaraluliaM cautthae gAhA // 56 // [ prathamamiva haMsapadaM dvitIye siMhasya vikramo yAdRk / tRtIye gajavaralulitamahivaralulitaM caturthake gAthAyAH // |] prathamaM dvAdazamAtraM caraNaM haMsapadavanmantharaM yathA syAttathA paThyate / athavA 'paDhamaGghI' iti kvacitpAThaH / tatra prathamAGghi haMsagamanavatpaThedityarthaH / dvitIyacaraNe siMhavikramI yAdRk tAdRk paThyate / tRtIyacaraNe gaijavarasya lulitaM yathA gativizeSo bhavati tathA paThyate / caturthe'caraNe'hivarasya lulitaM gativizeSo yathA bhavati tathA paThyate / gAthA chandaH // atha gaNabhedena gAthAyAH sAvasthAbhedaM doSamAha -- 1 eke je kulantI ve NAakehi hoi saMgahiNI | NAakahINA raNDA vesA bahuNAAA hoi // 57 // [ ekena jena kulavatI dvAbhyAM nAyakAbhyAM svayaMgrAhiNI / nAyakahInA raNDA vezyA bahunAyakA bhavati || ] ekena jena jagaNena gAthA kulInA bhavati / jagaNasya nAyakaparyAyatvAditi bhAvaH / dvAbhyAM nAyakAbhyAM jagaNAbhyAM svayaMgrAhikA sukhagrAhyA bhavati / nAyakahInA raNDA bhavati / bahunAyakA gAthA vezyA bhavati / dvitIyArthaH spaSTaH / gAthA chandaH // atha laghusaMkhyAbhedena gAthAyA varNabhedamAha terahalahuA vippI eAIsehi khattiNI bhaNiA / sattAIsA vesI sesA sA suddiNI hoi || 58 // * 1. 'viya' ravi0. 2. 'ahiluliacauppaaM' ravi 0 3. 'siMhavikramavaddutaM paThyate' ravi 0 . 4. 'gajavaralulitaM salIlaM paThyate' ravi 0. 5. 'caturthamahilulitam / yathA sarpANAM zeSe cAJcalyaM tathAvasAne caJcalaM paThyata ityarthaH ' ravi 0 6. 'vantI' ravi0, 7. 'saMgrahiNI' ravi0.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [trayodazalaghukA viprA ekaviMzatibhiH kSatriyA bhaNitA / saptaviMzatibhirvezyA zeSA sA zUdrA bhavati // ] trayodazavarNA laghukA yasyAM sA tadavadhikA viprA / brAhmaNI bhavatItyarthaH / ekaviMzatibhilaghukaiH kSatriyA bhaNitA / saptaviMzatibhilaghukairgAthA vaizyAM bhavati / zeSA tu unatriMzadArabhya zeSairlaghukaiH zUdrA bhavati / gAthA chandaH / viSamasthAnadattajagaNAyA gAthAyA doSamAha jA paDhama tIa paJcama sattamaThANe Na hoi gurumajjhA / gumviNie guNarahiA gAhA dosaM paAsei // 59 // [yA prathamatRtIyapaJcamasaptamasthAne nanu bhavati gurumdhyaa| gurviNIva guNarahitA gAthA doSaM prakAzayati // ] yA gAthA prathamattIyapaJcamasaptamasthAne nanu gurumadhyA jagaNayuktA bhavati gurviNIva guNarahitA sakalakAryAkSamA sA gAthA doSaM prakAzayati / ato viSamasthAnasthanAyakA sA na kartavyetyarthaH / gAthA chandaH // gAthA nivRttaa| viggAhA chandaH viggAhApaDhamadale sattAIsAi~ mattAI / pacchimadale Na tIsA I aM jaM piGgaleNa NAeNa // 60 // [vigAthAprathamadale saptaviMzatirmAtrAH / pazcimadale nanu triMzaditi jalpitaM piGgalena nAgena // ] vigAthAyAH pUrvArdhe saptaviMzatirmAtrA bhavanti / caramadale uttarArdhe nanu triMzanmAtrA bhavantIti jalpitaM piGgalena nAgena / gAthAdalavaiparItyena vigAthA bhavatItyarthaH / idamapyudAharaNam / bhUSaNe tu-'gAthA dvitIyaturyoM pAdau bhavatastu viparItau / seyaM bhavati vigAthA phaNinAyakapiGgalena saMproktA // ' iti // vigAthAmudAharati jahA parihara mANiNi mANaM pekkhahi kusumAI NIvassa / tumha kae kharahiao gehnai guDiAdha[a kira kAmau // [parihara mAnini mAnaM prekSasva kusumAni nIpasya / yuSmatkRte kharahRdayo gRhNAti guTikAdhanuH kila kAmaH // ] mAnavatI nAyikA pratiM dhRSTasya nAyakasya vacanam / yathA he mAnini, mAnaM parihara tyaja / prekSasva nIpasya kadambasya kusumAni / yuSmatkRte kharahRdayo'tyantaM kaThorAzayaH 1. 'ThANe hi' ravi0. 2. 'dale hi' ravi0. 3. 'iti bhaNitaM' ravi0.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / kAmo'sminvarSAsamaye zeSapuSpANAmabhAvAtkila guTikAdhanurgrahAti / atastyajainaM mAnamiti bhAvaH / atha vA tAdRzIM kAntakRtAnunayamagRhnatI nAyikAM prati dUtyuktiH // uvaNikA yathA-m, su, ss, Su, us, l, ss, s|| su, SIl, us, su, us, ISI, // s, s, vigAhA nivRttA // athodgAthA chandaH puvvaddhe uttaddhe mattA tIsanti subhaa saMbhaNiA / so uggAho vutto piGgalakaidiTTha saddhimattaGgA // 61 // [pUrvArdhe uttarArdhe mAtrAstriMzatsubhaga saMbhaNitAH / sA udgAthA vRttA piGgalakavidRSTA SaSTimAtrAGgA // ] pUrvArdhe uttarArdhe ca yatra mAtrAstriMzatsamyagbhaNitAH / subhageti mAtrAvizeSaNam / sA piGgalakavidRSTA SaSTimAtrAGgA kalASaSTizarIrA udgAthA vRttA / atra sarvatrAvahabhASAyAM liGgavyatyayaH prAtipadikanirdezo vA na doSAdhAyaka iti guravaH / idamapyudAharaNam / iyameva granthAntare AryAgItirityucyate / bhUSaNe tu-'gAthA dvitIyaturyAvaSTAdazamAtrako bhavataH / mAtrASaSTizarIrA proktA sA gItiriha hi phaNipatinA // ' udgAthAmudAharati-jahA'soUNa jassaM NAma aMsU NaaNAi~ sumuhi rundhanti / bhaNa vIraceivaiNo pecchAmi muhaM kahaM jahicchaM se // ' [zrutvA yasya nAma azrUNi nayane sumukhi rundhanti / bhaNa vIracedipateH prekSiSyAmi mukhaM kathaM yathecchaM tasya // ] cedipatAvanuraktA kAciddarzanotkalikAkulA kulavadhUkA nijasakhImAha-yannAmazravaNenApi sAttvikabhAvAvirbhAvAdazrupAtastadvadanadarzanamatidUrApAstamityutkalikAkulAhaM vIrasya cedipateH kathaM mukhaM prekSiSyAmIti sAmuktvAvAcaH(?) / uddavaNikA yathA-5s, ISI, ss, ss, us, 1, ss, s // // s, Isi, us, ss, us, ISI, ss, 5, udgAthA nivRttA // atha gAhinIsiMhinyau puvvaddha tIsamattA piGgala pabhaNei muddhiNi suNehi / uttaddhe battIsA gAhiNi vivarIa siMhiNI bhaNu saJcam // 62 // [pUrvArdhe triMzanmAtrAH piGgalaH prabhaNati mugdhe zRNu / uttarArdhe dvAtriMzadgAhinI viparItAM siMhinI bhaNa satyam // ] 1. 'mattako' ravi0. 2. 'he subhage' ravi0. 3. 'sa udgAtho vRttaH' ravi0. .
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 kAvyamAlA / yatra pUrvArdhe prathamadale triMzanmAtrA bhavanti uttarArdhe caramadale dvAtriMzanmAtrA : saMbhUya dvASaSTirya bhavanti piGgalaH prabhaNati mugdhe zRNu sA gAhinI chandaH / tadviparIta siMhinIM satyaM bhaNa / kathayetyarthaH / atra pUrvArdhe dvAtriMzanmAtrA uttarArdhe ca triMzanmAtrA iti viparyayArthaH / vANIbhUSaNe'pi - 'yadi gAthAturya padaM viMzatimAtraM ca gAthinI bhavati / phaNipatipiGgalabhaNitaM tadviparItaM tu siMhinIvRttaM syAt // idamapyudAharaNam // gAthinImudAharati--jahA - 'muJcahi sundari pAaM appahi hasiUNa sumuhi khaggaM me / kappia mecchasarIraM pecchai vaaNAi tujha dhua hammIro // ' [muJca sundari pAdamarpaya hasitvA sumukhi khaDga me / kalpayitvA mlecchazarIraM prekSate vadanAni yuSmAkaM dhruvaM hammIraH // ] saMgrAmayAtrAyAM caraNapatitAM patnIM prati hammIravacanam - muJca sundari pAdam / vighnaM mA kurvityarthaH / he sumukhi, arpaya hasitvA mama khaDgam / khaDga grahaNAnantaraM pratijAnItekalpayitvA chedayitvA mlecchazarIraM prekSate vadanAni yuSmAkaM dhruvaM hammIraH / anikRttamle - cchazarIro bhavanmukhaM nAvalokayituM sahiSya iti bhAvaH // siMhinImudAharati- jahA - ' varisai kaNaaha viTThi tappai bhuaNe diANisaM jagganto / NIsaGka sAhasaGko Nindai indaM a sUrabimbaM a ||' [varSati kanakasya vRSTi tapati bhuvanAni divAnizaM jAgrat / niHzaGka sAhasAGko nindatIndraM ca sUryabimbaM ca // ] kazcitkavirvikramAdityaM stauti / ayamarthaH - ayaM kanakasya vRSTiM varSati, indrastAvajalavRSTiM varSati / asau bhuvanAni tapati sUryabimbaM bhuvanaM tapati / indraH sUryo vA divase jAgarti, ayaM tu divAnizaM jAgradevAvatiSThata ityarthaH / uTTavaNikA ubhayoryathA - SI, sil, ss, s // , // s, // // , ss, s // s // , si, ss, s // , // s, is |l ss, s, // // // , // // SS, S // , // S, ISI, SS, SS // ss, s // ss, SI, ISI, SS, S, // , gAhinIsiMhinyau nivRtte // atha skandhakaM chanda: caumattA aTThagaNA puvtraddhe uttaddha hoi samarUA | so khandhaA vihu piGgala pabhaNei muddhi bahusaMbheA // 63 // [caturmAtrikA aSTau gaNAH pUrvArdhe uttarArdhe bhavanti samarUpAH / taM skandhakaM jAnIhi piGgalaH prabhaNati mugdhe bahusaMbhedam ||] 1. ' drakSyAmi vadanaM tava dhruvaM hammIra:' ravi 0 . 2. 'bhuvane' ravi 0. .
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRta piGgalasUtram / 35 caturmAtrA gaNA aSTau bhavanti pUrvArdhe uttarArdhe ca samarUpAH / daladvaye'pi militvA catuHSaSTimAtrakazarIraM skandhakaM vijAnIta / piGgalaH prabhaNati mugdhe / bahusaMbhedamaSTAviMzatiprabhedamityarthaH / bhUSaNe'pi -- 'skandhakamapi tatkathitaM yatra catuSkalagaNASTakenArdha syAt / tattulyamagrimadalaM bhavati catuHSaSTimAtrakazarIramidam // idamapyudAharaNam // skandhakamudAharati -- jahA - 'jaM jaM ANei giriM rairahacakaparighaTTaNasahaM haNuA / taM taM lIlAi Nalo vAmakaratthaMhi raei samudde // ' [yaM yamAnayati giriM ravirathacakraparighaTTanasahaM hanUmAn / taM taM lIlayA nalo vAmakarastambhitaM racayati samudre // ] uNikA yathA - Ss, ss, // S, // , s // , Isi, s, // // ss, ss, // s, Sil, SS, ISI, Sll, ss // atha skandhakasya vyApyavyApakabhAvena sarvagurukRtasyaikaguruhAse [ laghu ] dvayavRddhalA vASTAviMzatibhedAH / tAnuddizati -- NandaubhaddausesasAraGgasivabambhavAraNavaruNa | NIlumaaNatAlaGkaseharu sarugaaNusarahuvimairavIra // NaaruNarusiddhaNehalu | maagalubholaDasuddhasarikumbhakalasasasi jANa / sarahasesasasahara guNahu aTThAisa khandhANa // 64 // [nandabhadrazeSasAraGgazivabrahmavAraNavaruNAH / nIlamadanatAlAGkazekharazaragaganazarabhavimatikSIrANi / nagaranarasnigdhasnehAH / madakalabhUpAlazuddhasaritkumbhakalazazazino jAnIhi / zarabhazeSazazadharAH jAnIta aSTAviMzatiskandhakAH // ] he vijJAH, zaMrabhazeSazazadharAH prAkRtakavayaH / guNahu jAnIta / aSTAviMzatiskandhakA iti / yathA - 30 guru. 4 laghu. 34 akSara. nandaH / 29 guru. 6 laghu. 35 akSara. bhadraH / 28 guru. 9 laghu. 36 akSara. zeSaH / 27 guru. 10 laghu. 37 akSara. sAraGgaH / 26 guru. 12 laghu. 38 akSara. zivaH / 25 guru. 14 laghu. 39 akSara. brahmA / 24 guru. 16 laghu. 40 akSara. vAraNaH / 23 guru. 18 laghu. 41 akSara. va 1. 'zarabhaH / zeSe avasAne zazidharaM jAnIhi ' iti ravikaravyAkhyAnam.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 kAvyamAlA | ruNa: / 22 guru. 20 laghu. 42 akSara. nIlaH / 21 guru. 22 laghu. 43 akSara. madanaH / 20 guru. 24 laghu. 44 akSara. tAlAGkaH / 19 guru. 26. laghu. 45 akSara. zekharaH / 18 guru. 28 laghu. 46 akSara. zaraH / 17 guru. 30 laghu. 47 akSara. gaganam / 16 guru. 32 laghu. 48 akSara. zarabhaH / 15 guru. 34 laghu. 49 akSara vimatiH / 14 guru. 36 laghu. 50 akSara. kSIraMm / 13 guru. 38 laghu. 51 akSara nagaram / 12 guru. 40 laghu. 52 akSara. naraH / 11 guru. 42 laghu. 53 akSara. snigdhaH / 10 guru. 44 laghu. 54 akSara. snehaiH / 9 guru. 46 laghu. 55 akSara. maidakalaH / 8 guru. 48 laghu. 56 akSara. bhUpAlaH / 7 guru. 50 laghu. 57 akSara. zuddhaH / 6 guru. 52 laghu. 50 akSara. sarit / 5 guru. 54 laghu. 59 akSara. kumbhaH / 4 guru. 56 laghu. 60 akSara. kalazaH / 3 guru. 58 laghu. 61 akSara. zazI / ete'STAviMzatibhedAH / eSAmudAharaNAnyudAharaNamaJjaryo draSTavyAni / tAlaGkinI chandaH // aSTAviMzatibhedAnayanaprakAramAha caulaghu katthavi pasarajahiM so sahi nandahu jANa / guru TuTTa bi bi lahu vaDhai taM taM NAma viANa // 65 // [ caturlaghavaH kutrApi prasaranti taM sakhi nandaM jAnIhi / guru sa~ti dvau dvau laghU vRddhi prApnutastattannAma vijAnIhi // ] ayamarthaH catuHSaSTikalAtmake skandhake triMzadguravazcatvAro laghavastadA nandaH / evamanye'pi jJeyAH / SaSThe jagaNasyAvazyakatvAccatvAro laghava ityuktam / dohA chandaH // athAdyaM nandamudAharati---- 'candA kundA kAsA hArA hIrA tiloaNA kelAsA / jettA jettA settA tettA kAsIsa jiNNiA te kittI // ' [candraH kundaM kAzo hAro hIrastrilocanaH kailaasH| yAvadyAvacchretAni tAvatkAzIza jitAni taba kIrtyA // kazcitkavI rAjAnaM divodAsaM stauti- - yathA - candraH kundaM kAzaH hAraH hIraM trilo'cana: ziva: kailAsaH yAvadyAvacchretAni tAvaddhe kAzIza, te kIrtyA jitAni / tadapekSayA te kIrtirdhavaletyarthaH / uTTavaNikA yathA - ss, ss, ss, ss, SS, ISI, ss, ss // SS, SS, SS, SS, SS, ISI, SS, ss, iti gAthAprakaraNam // 1. 'tAlaGkaH' ravi 0 . 2. 'kSIranagaram ' ravi 0. 3. 'snehana : ' ravi 0. 4. 'madagaNaH' ravi 0. 5. 'bhola:' ravi0. 6. 'zuddhasaMrit' ravi 0 7. 'truTyati laghudvayaM vardhate tathA tathA nAmAni jAnIta / ' ravi 0 . 8. 'zvetaM' ravi 0 9 'jitaM' ravi 0.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] atha dohA chanda: teraha mattA paDhama paa puNa eAraha deha / - puNa teraha earahara dohAlakkhaNa eha // 66 // [ trayodaza mAtrA: prathame pAde punarekAdaza dattha / punastrayodazaikAdaza dohAlakSaNametat // ] trayodaza mAtrA: prathamacaraNe punardvitIyacaraNe ekAdaza punastRtIyacaraNe trayodaza punacaturthacaraNe ekAdazaiva / dvipaithAlakSaNametat // dvipathAmudAharati 'suraaru surahI parasamaNi Nahi vIresasamANa | o vakkala o kaThiNataNu o pasu o pAsANa || ' [surataruH surabhiH sparzamaNirnahi vIrezasamAnaH / atha valkalo'tha kaThinatanuratha pazuratha pASANaH // ] vRddhayAha prAkRtapiGgalasUtram / kazcitkavivarezvaraM stauti - surataruH kalpavRkSaH, surabhiH kAmadhenuH, sparzamaNizca, ete yo'pi nahi vIrezvarasamAnAH / eteSu kalpatarurvalkalamayaH, o atha ca kaThinatanuH kASThamayatvAt, kAmadhenuH pazuH vivekarahitA, sparzamaNiH pASANo jaDa eveti / ayaM ca mRduhRdayo vivecakaH sujJo vilakSaNasvabhAvaH // uTTavaNikAnakapuTe draSTavyA / tathA dvipathAyAstrayoviMzatibhedAnekaikaguruhAsena laghudvaya - ravi 0 . bhamaru bhAmaru sarahu sevANu, maNDUa makaDu karahu, ru Alu agala paoharu, calu vANaru tiNialu, kaccha maccha saddUla ahivara, vaggha virADau suNaha taha 1. ' anvarthA ceyaM tacchAyA 'madagandhaH' iti . unduru sappapamANa, guru TuTTai ve lahu vaDhai taM taM NAma viANa // 67 // 37 saMjJA, dvau panthAnau yasyAM sA dvipathA' ravi 0. 2. 'maa aMdhu'
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / [bhramaro bhrAmaraH zarabhaH zyenaH, maNDUko markaTaH karabhaH, naro marAlo madakalaH payodharaH, calo vAnarastrikala:, kacchapo matsyaH zArdUlo'hivaraH, vyAghro biDAlaH zunakastathA unduraH sarpapramANaH, gurusnudhyati dve laghU vardhate / tattannAma vijAnIta // iti trayoviMzatibhedAH / raMDA chandaH // trayoviMzatibhedAnayanaprakAramAha chavvisu akkhara bhamaraho guru bAisa laghu cAri / guru TuTTai be lahu vaDhai taM taM NAma viAri // 68 // [SaDriMzatyakSaro bhramaro guravo dvAviMzatirlaghavazcatvAraH / ... gurukhuTyati dvau laghU vardhate tattannAma vicAraya // ] te yathA-22 gu. 4 la. 26 a. bhramaraH / 21 gu. 6 la. 27 a. bhrAmaraH / 20 gu. 8 la. 28 a. sarabhaH / 19 gu. 10 la. 29 a. zyenaH / 18 gu. 12 la. 30 a. maNDUkaH / 17 gu. 14 la. 31 a. markaTa: / 16 gu. 16 la. 32 a. karabhaH / 15 gu. 18 la. 33 a. naraH / 14 gu. 20 la. 34 a. marAlaH / 13 gu. 22 la. 35 a. madakalaH / 12 gu. 24 la. 36 a. payodharaH / 11 gu. 26 la. 37 a. calaH / 10 gu. 28 la. 38 a. vAnaraH / 9 gu. 30 la. 39 a. trikalaH / 8gu. 32 la. 40 a. kacchapaH / 7 gu. 34 la. 41 a. matsyaH / 6 gu. 36 la. 42 a. zArdUlaH / 5 gu. 38 la. 43 a. ahivaraH / 4 gu. 40 la. 44 a. vyAghraH / 3 gu. 42 la. 45 a. biDAlaH / 2 gu. 44 la. 46 a. zunakaH / 1 gu. 46 la. 47 a. unduraH / * gu. 48 la. 48 a. sarvalaghuH sarpaH / ete trayoviMzatibhedAH / eteSAmudAharaNAnyudAharaNamaJjaryA draSTavyAni / dohA chandaH // atha bhramaraM prathamamudAharati-jahA (yathA) 'jA addhaGge pavvai sIse gaGgA jAsu / jo devANaM vallaho vande pAaM tAsu // ' 1. rahAchandolakSaNaM tvagre vyaktameva. 2. 'vAsu' ravi0; 'vasati' iti tacchAyA. 3. 'loANaM' ravi0; 'lokAnAM' iti tacchAyA.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [yasyArdhAGge pArvatI zIrSe gaGgA yasya / yo devAnAM vallabho vande pAdaM tasya // ] atha laghusaMkhyAbhedena dvipathAyA varNabhedamAha bAraha lahuA vippI taha bAIsehi~ khattiNI bhaNiA / battIsa hoi vesI jA iarA suddiNI hoi // 69 // dvAdaza laghavo viprA tathA dvAviMzatyA kSatriyA bhaNitA / dvAtriMzatA bhavati vaizyA aSTacatvAriMzatA zUdrI bhavati // ] caturlaghukamArabhya dvAdazalaghuparyantA dvipathA viprA brAhmaNI bhavati / tathA trayodazalaghukamArabhya dvAviMzatyA laghukaiH kSatriyA bhaNitA / trayoviMzatilaghukamArabhya dvAtriMzatyA laghukairvaizyA bhavati / yA itarA sA sarvA zUdrA bhavati / gAthA chandaH // viSamacaraNasthajagaNAya doSamAha jissA paDhamahi~ tIe jagaNA dIsanti a pAe Na / caNDAlaha ghararahiA dohA dosaM paAsei // 7 // [yasyAH prathame tRtIye jagaNA dRzyante ca pAde nanu / cANDAlagRhasthitA dohA doSaM prakAzayati // ] yasyA dohAyAH prathame tRtIye ca pAde Na nanu jagaNA dRzyante sA dohA cANDAlagahasthiteva doSaM prakAzayati / yadvA prAkRte pUrvanipAtAniyamAgRhasthitacANDAleva doSAvahA bhavati / gAthA chandaH // dohAyAM gaNaniyamamAha chakkalu cakkalu tiNNikalu eNmapari visama paanti / samapAahi~ antekakalu Thavi dohA Nibbhanti // 71 // [SaTalazcatuSkalastrikalo'nena prakAreNa viSame patanti / samapAde'nta ekakalAM sthApaya dohA nirdhAntA ] SaTalaH catuSkalaH trikalazcAnayA rItyA trayo'mI gaNA viSame prathame tRtIye ca caraNe patanti / same pAde tRtIye caturthe ca caraNe SaTralacatuSkalasthApanAnantaramekAmeva kalAM nivRttAM kurvityarthaH / vANIbhUSaNe'pi-'SaTUlaturagau vikalamapi viSamapade vinidhehi / samapAdAnte caikakalamiti dohAmavadhehi // ' dohA NivvuttA (dohA nivRttaa)|| rApAta / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ . kaavymaalaa| aha rasiA (atha rasikA chandaH-) diavara gaNa dhari juala,puNaviva tia lahu pasala, imavihi vivi chaupaaNi / / jema suhai susasi raaNi, taha rasiau miaNaaNi, eNadahakala gaagamaNi // 72 // [dvijavara gaNayordhAraya yugalaM, punarapi trayo laghavaH prakaTAH, anena vidhinA bimbitAni SaTpadAni / yathA zobhate suzazI rajanyAM, tathA rasikAnAM mRganayane, ekAdazakalaM gajagamane // ] prathamaM dvijavara gaNayozcaturlaghukagaNayoryugalaM dhAraya / punarapi ca trilaghuko gaNaH 5tati / anena vidhinA bimbitAni SaTpadAni yatra tatra chandaH zobhate / yathA suzazI rajanyAM tathA rasiau rasikAnAM madhya etadekAdazakalaM chandaH / he mRganayane he gajagamane zobhate iti / bhUSaNe tu-lalitamiti nAmAntaram / yathA-'dvijavara yugamiha racaya, trilaghukagaNamiha kalaya, sulalita kalitarasapadi, sarasijamukhi bhavati yadi, jagati viditalalitamiti, varaphaNipatiriti vadati // idamapyudAharaNam // rasikAmudAharati-jahA(yathA) 'vimuha calia raNa acala, pariharia haagaavalu, halahalia malaaNivai, jasu jasa tihuaNa pivai, vaNarasiNaravai lulia, saalauvari jasu phulia / ' [vimukhaM calito raiNAdacalaH, parihRtya hayagajabalaM, halahalito malayanarapatiH, 1. 'vimukhaH' ravi0. 2. 'raNe' ravi0.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yasya yazastribhuvanaM pibati, vArANasInarapati litaH, sakalopari yazaH puSpitam // ] kazcitkasyacidapre'calanarapateH samarAGgaNAdapamAnamanuvarNayaMstatkaTakakSobhamupavarNayativimukhaM parAGmukhaM calito raNAdacalAkhyo'pi parihatya hayagajabalaM tadAnImeva malayanarapatirapi halahalita AkasmikasaMjAtasAdhvaso'bhUt / yasya yazastribhuvanaM pibati / vyApnotI. tyarthaH / atha ca vArANasInarapatirapi lulitaH parAGmukho babhUva / sakalasya lokasyopari yasya yazaH puSpitam / vikasitamityarthaH / uddavaNikA spaSTA // arthatasya chandasa ukkaleti nAmAntaramAha Aikavvaukkaccha kiu lohaMgiNimaha sAru / guru vaTThai bicala ghaTai taM taM NAma viAru // 74 // [AdikAvyamukkacchA kRtaM lohaMgiNyAM sAram / gururvardhate dvau laghU hasatastattannAma vicAraya // ] sarvalaghukaM rasikAchandaH / AdikAvyamarthAtprathamaM bhedaM kRtvA 'ukkacchA' iti NAma kiu kRtam / chandovidbhiriti zeSaH / kIdRzam / lohaMgiNyAmetasyaivAparabhede chandasi saarbhuutm| utkRSTamityarthaH / atra ca yadA gururvardhate dvau laghU hasatastadA tattannAma vicAraya / dohAchandaH // laghudvayadvAsenaikaguruvRddhyokkacchAyA aSTau bhedAstAnuddizati lohaMgiNi haMsiNiA rehA tAlaMki kaMpi gaMbhIrA / kAlI kalarudANI ukacchA aTTha nAmAI // 75 // . [lohaMgiNI haMsI rekhA tAlaGkI kampI gambhIrA / kAlI kAlarudrANI ukkacchAyA aSTa nAmAni // ] lohaMgiNI, haMsI, rekhA, tAlaGkiNI, kampiNI, gambhIrA, kAlI, kAlarudrANI, ityaSTAvukkacchAyA nAmAni / bhedA ityarthaH / gAhAchandaH // athASTabhedAnayanaprakAramAha lohaMgiNi savvalahU jattha gurU aika hoi sA hNsii| jaM jaM vaTThai hAro NAmaM jo jattha so tattha // 76 // 1. 'sphurati' ravi0. 2. 'cAri' ravi0; 'yatra catvAro guravaH sA haMsI / tatra yathA yathA catvAro guravo vardhante tathA tathA nAmAnyapi vardhante / avaziSTachandasa ukkacchA nAmaiva' iti tatpAThAnusAriNI ravikaravyAkhyA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [lohaMgiNI sarvalaghuryatra gurureko bhavati sA haMsI / yo yo vardhate hAro nAma yadyatra tattatra // ] lohaMgiNI sarvalaghukA / yatraiko gururbhavati sA haMsI / evaM laghudvayahAsenaikaikaguruvRddhyA yannAma yatra tannAma tatra / atra sarvatra SaTSaSTimAtrAH / te yathA-66 mAtrA sarve laghukA lohaMgiNI / 64 la0 1 gu0 66 mA0 hUMsI / 62 la0 2 gu0 66 mA0 rekhA / 60 la0 3 gu066 mA0 tAlaGkiNI / 58 la0 4 gu0 66 mA0 kampiNI / 56 la05 gu0 66 mA0 gambhIrA / 54 la0 6 gu0 66 mA0 kAlI / 52 la0 7 gu0 66 mA0 kalarudrANI / ete'STAvukkacchAyA bhedAH / gAhAchandaH // atha rolAchandaHpaDhama hoi cauvIsa matta antara guru jutte, piGgala hote sesaNAa taNa rolA vutte / eggArAhA hArA rolAchando jujjai, eke eke TuTTai aNNo aNNo vaTThai // 77 // [prathamaM bhavanti caturviMzatirmAtrAntarA guruyuktAH, piGgalo'bhavaccheSanAgastena rolA vivRtA / ekAdaza hArA rolAchandasi yojyante, ekasminnekasmiMtruTite'nyo'nyo vardhate // ] piGgalo brAhmaNo'bhavadyaH zeSanAgastena rolAkhyaM chando vivRtam / atra rolAchandasi ekAdaza hArA guravo yojyante / ekaikaguruhAsenAnyo'nyo laghurvardhate / atra ca yathAkathaMcitpraticaraNaM caturviMzatiH kalAH kartavyA iti / vANIbhUSaNe'pi-'rolAvRttamavehi nAgapatipiGgalabhaNitaM pratipadamiha caturadhikakalAviMzatiparigaNitam / ekAdazamadhiviratirakhilajanacittAharaNaM sulalitapadamadakAri vimalakavikaNThAbharaNam // ' iti / idamapyudAharaNam // , rolAmudAharati-jahA (yathA)'paabharadaramarudharaNitaraNiraMha dhullia jhaMpia, kamaThapiTThaTaraparia merumaMdarasira kaMpia / kohe calia hammIravIragaajuhasaMjutte, kiau kaThTha hAkaMda mucchi mecchiake putte // ' 1. guruH. 2. 'dha' ravi0. 'dhvajaiH' iti tacchAyA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [padabharamarditA dharaNistaraNiH sthito dhUlyAcchAditaH, kamaThapRSThamadhaH patitaM merumandaraziraH kampitam / kopena calito hammIravIro gajayUthasaMyuktaH, kRtaH kaSTa hAkrando mUchitaM mlecchAnAM putraiH // ] kazcitkavirvIrahammIraprayANamanuvarNayati-padabhareNa marditA dharaNistaraNiH sUryaH sthitastadA dhUlyA samAcchAditaH / 'taraNirathaH' iti vA / kamaThapRSThamadhaH patitam / atibhArAdAdikUrmo'pyadhastAdgata iti bhAvaH / merumandarayorapi ziraH kampitam / yadA kopena calito hammIravIro gajayUthasuyuktastadA kRto hAkaSTAkrandaH, mUcchitaM ca mlecchAnAmapi putrairiti // yathAsyaikaikaguruhAsena laghudvayavRddhyA trayodazabhedAstAnuddizati kuMda karaala meha tAlaMka, kalarudda kokila kamala, iMdu saMbhu cAmara gaNesaru, sahasakkhaha sesa bhaNa, NAarAa jaMpai phaNesaru, teraha akkhara jaM palai, eggAraha guru dehu, akkhara akkhara jaM ThaDhai, taM taM NAma bhaNehu // 78 // [kundaH karatalo meghastAlAGkaH, kAlarudro kokila: kamalam, induH zaMbhuzcAmaro gaNezvaraH, sahasrAkSaH zeSo bhaNati, nAgarAjo jalpati phaNIzvaraH, trayodazAkSarANi yadi patanti, ekAdaza gurUndattha, akSaramakSaraM yadi vardhate, tattannAma bhaNata // ]. 1. 'sahasrAkhyaH' ravi:0.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 kAvyamAlA / yathA - 13 gu. 70 la. 96 mA. kundaH / 12 gu. 72 la. 96 mA karatalaH / 11 gu. 74 la. 96 mA. megha: / 10 gu. 76 la. 96 mA tAlAGkaH / 9 gu. 78 la. 96 mA. kAlarudraH / 8 gu. 80 la. 96 mA. kokilaH / 7 gu. 82 la. 96 mA kamalam / 6 gu. 84 la. 96 mA induH / 5 gu. 86 la. 96 mA. zaMbhuH / 4 gu. 88 la. 96 mA. cAmaraH / 3 gu. 90 la. 96 mA. gaNezvaraH / 2 gu. 92la. 96 mA. sahasrAkSaH / 1 gu. 94 la. 96 mA zeSaH / iti trayodaza bhedAnbhaNati nAgarAjaH / phaNIzvaro jalpati / trayodazagurusaMkhyA mAnaya / ekAdaza gurUndattha / dvau dvau laghU praticaraNAbhiprAyeNApIti bhAvaH / athavA trayodazAkSareSu guruSu akSaramakSaramekaiko gururyadi patati laghudvayaM ca vardhate tadA tattannAma jAnIta / eteSAmudAharaNamaJjaryAmudAharaNAni draSTavyAni / rAchandaH // atha gandhAchanda: dahasattavaNNa paDhama paa bhaNaha suaNA, taha bIamma aThArahi jamaajuacaraNA / erisi a bIadala kuNaha bhaNai piGgalo, gandhANA NAma rUa uho piNDi ajaNacittahalo || 79 // [dazasaptavarNAnprathame pade bhaNata sujanAH, tathA dvitIye'STAdaza yamakayugacaraNA / etAdRzaM ca dvitIyadalaM kuruta bhaNati piGgalaH, gandhAnA nAma rUpakaM bhavati paNDitajanacittaharam ||] bhoH sujanAH, saptadazavarNAnprathamacaraNe bhaNata / tathA dvitIyacaraNe'STAdazabhirvarNairupalakSitA yamakayugacaraNA / yamakadvayayuktacaraNetyarthaH / etAdRzameva dvitIyadalaM kuruteti bhaNati piGgalaH / gandhAnA nAma rUpakaM paNDitajanacittaharaM bhavati / atra yamakatvAdralayo - raikyamiti / vANIbhUSaNe'pyuktam- 'dazasaptavarNamiha racaya prathamacaraNaM dvitIyamaSTAdala (za)kalitamiti hRdayaharaNam / IdRzamuttaradalamapi hRdayasaMdhAnakaM nAgapatipiGgalabhaNitamiti zRNu gandhAnakam // idamapyudAharaNam // punarapi ziSyabodhanAya gandhAnakameva spaSTIkRtyAha - dahasattakkhara saMThavahu paDhamacaraNa gandhANa | bIe kkhara puNu jamaa dai aTThArahai viANa // 80 // [ saptadazAkSarANi saMsthApayata prathamacaraNe gandhAne / dvitIye'kSarANi punaryamakaM datvASTAdazaiva vijAnIta | ]
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 45 gandhAnAkhye chandasi saptadazAkSarANi sthApayata prathamacaraNe / dvitIye caraNe punaryamakaM datvASTAdazAkSarANyeva vijAnIta | dohAchandaH // gandhANAmudAharati 'kaNNa calate kumma calai puNu vi asaraNA, kumma calaMte mahi calai bhuaNabhaakaraNA / mahia calate mahihara taha a suraaNA, cakkavaha calate calai cakka taha tihuaNA // ' [karNe calati kUrmazcalati punarazaraNaH, kUrme calati mahI calati bhuvanabhayakaraNA / mahyAM calantyAM mahIdharAstathA ca surajanAH, cakravartini calati calati tathA tribhuvanacakram // ] kazcitkaviH karNanarapatiM stauti - karNe rAjani saGgrAmArtha calati sati kUrmaH punarazaraNaH saMzcalati sthAnabhraSTo bhavati / tasmiMzcalati bhuvanabhayaMkarA mahI calati / mahyAMcalantyAM mahIdharA mervAdayazcalanti / tathA ca sati tadAzritAH surajanA devasaMghAzcalanti / evaM karNe calati dikcakraM calati / tathA tribhuvanaM calati / itastato bhramatItyarthaH / uvaNikA yathA -- s // , ss, s // , // // // // , s, s // , ss, // // , // // , // // , s, m, '', II, IIII, IS, SII, IS, SII, ISI, IIII, IS, gandhANA nivRttA // aha caupaiA chaMdA -- atha catuSpadIchanda: caupaiAchaMdA bhaNai phaNiMdA caumattA gaNa sattA, pAhi saguru kari tIsa matta dhari causaa asi a NiruttA / cau chaMda lavijjai eka Na kijjai ko jANai eNhu bheU, kaipiMgala bhAsai chaMda paAsai miaNaaNi amia ehU // 81 // [ catuSpadIchando bhaNati phaNIndrazcaturmAtrakAnsapta gaNAn, pAdAnte sagurUnkRtvA triMzanmAtrA dhRtvA catuH zatamazItizca niruktA / caturSu chandaH su likhyata ekaM na kriyate ko jAnAtyenaM bhedaM, kaviH piGgalo bhASate chandaH prakAzate he mRganayane'mRtametat // ] catuSpadIchando bhaNati phaNIndraH / caturmAtrakAnsapta gaNAnpAde sagurUnkRtvA triMzanmAtrA dhRtvA catuHzatamazItizca niruktA / caturSu chandaHsu yojanIyamekaM na karaNIyam / ko jA - 1. 'suragaNAH' ravi 0. .
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kAvyamAlA | nAtyenaM bhedam / kaviH piGgalo bhASate / mRganayane'mRtametat / athamarthaH - catuSpadIchandaH etatpadacatuSTayayuktamekaM caraNam, etAdRzapadacatuSTayaM tAdRzaM chanda ityabhiprAyaH / tatra ca - turmAtrikA: saptagaNA bhavanti, pAdAnte ca sarvatra guruH kartavyaH / evaM ca triMzanmAtrAH pAde bhavantIti phalito'rthaH / evaM ca sati viMzatyadhikaM mAtrAzatakaM caraNacatuSTaye'pi bhavati / tatsarvamevaikameva caraNaM tadabhiprAyeNAtra mAtrANAM catuHzatI sAzItirniruktA, tadekalaM na kartavyaM catuzchandoyuktameva kartavyamiti / vANIbhUSaNe tu viMzatyuttaraM zatamAtrAtmakamevoktam- 'caupaiyAvRttaM triMzanmAtraM phaNipatipiGgalagItaM kuru saptaturaMgamamati hRdayaMgama - mante gurumupanItam / yadi dazavasuravibhizchandovidbhiH kriyate yatirabhirAmaM sapadi zravasamaye nRpatiH kavaye vitarati saMsadi kAmam // ' idamapyudAharaNam / granthagauravabhayAccatuSpadikAyAH pAdamekamudAharati- jahA (yathA ) - I 'jasu sIsahi gaGgA gori adhaMgA gima pahiria phaNihArA, kaMThaThThaavIsA piMNa dIsA saMtAria saMsArA / kiraNAvalikaMdA maMdia caMdANaaNahi aNala phuraMtA, so saMpaa dijjau bahusuha kijjau tujha bhavANIkaMtA // ' [yasya zIrSe gaGgA gauryardhAGge grIvAyAM paridhRtaH phaNihAraH, kaNThasthita viSaH pidhAnaM dizaH saMtAritasaMsAraH / kiraNAvalikando nanditacandro nayane'nalaH sphuran, sa saMpadaM dadAtu bahusukhaM karotu yuSmabhyaM bhavAnIkAntaH ||] sa iti prasiddho bhavAnIkAnto yuSmabhyaM saMpadaM dadAtu / bahusukhaM ca karotu / sa kaH / yasya zIrSe gaGgA sphurati / yasyArdhAGge gaurI vasati / yena grIvAyAM paridhRtaH phaNihAraH / yazca kaNThasthitaviSaH / yasya pidhAnaM vAso dik / digambara ityarthaH / saMtAritastArakopadezAtsaMsAro yena tathAbhUtaH / yazca kiraNAvalInAM dIptikadambAnAM kanda utpattisthAnam / 'yadbhAsA sarvamidaM bhAsate' iti zruteH / nandita Anandito harSayuktazcandro yasmin / yasya nayane bhAlasthatAyalocane analo jvalanaH sphuran / asti iti zeSaH / uvaNikA yathA -- // , // s, ss, // , // , // // , // s, s, ss, s, ss, is, ss, si, ss, , // , // s, ss, s, s // , // // , // s, s, ss, // , // , // , // , // s, ss, s, caupayA nivRttA / 'piMgalakaidiTThau chanda ukiTThau ghatta matta bAsaTThi karu | caumattasattagaNa bevi pAa bhaNa tiSNi tiNi lahuaMta dhari // 82 // [piGgalakavidRSTaM chanda utkRSTaM ghattA mAtrA dviSaSTiM kuru / caturmAtrikAnsaptagaNAndvayorapi pAdayorbhaNa trIMstrIghUnante dhRtvA // ] 1. mUla pustake 'piMgala -' ityasya prAk 'aha ghattA' iti dRzyate.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 47 piGgalakavinA dvASaSTimAtrAkayA kRtvA atyutkRSTaM ghattAnAmakaM chando dRSTam / atra caturmAtrikAnsaptagaNAndvayorapi pAdayostrIMstrIllaMghanante dhRtvA bhaNa / ayamarthaH-ghattA dvipadI tatra catuSkalAH saptagaNAstriladhvantAH / dvayorapi caraNayoH samuditA mAtrAzcatuHSaSTiH kartavyA iti / bhUSaNe'pi 'iha catuSkalagaNanirmitapadaM trilaghuvirAmaM bhavati yadi / nAgAdhipapiGgalabhaNitasumaGgalaghattAvRttamidaM dvipadi // ' idamapyudAharaNam // etasyaiva savizrAmaM lakSaNAntaramAha paDhamaM dasa vIsAmo bIe mattAi~ aTThAi~ / tIe teraha viraI ghattAmattAi~ bAsaThThI // 83 // [prathamaM dazasu vizrAmo dvitIye mAtrAsvaSTasu / tRtIye trayodazasu viratirghattAmAtrA dvASaSTiH // ] prathame caraNe prathamaM dazasu mAtrAsu vizrAmaH / dvitIyasthale aSTasu / tRtIyasthale trayo. dazasu mAtrAsu viratiH / ityekatriMzatkalAtmakaH prathamazcaraNaH / evaM dvitIyo'pi / saMbhUya dvASaSTiH kalA ityarthaH / gAhUchandaH // ghattAmudAharati-jahA (yathA)'raNadakkha dakkhahaNu jiNNakusumadhaNu aMdhaagaMdhavi nnaaskru| so rakkhau saMkarU asurabhaaMkara goriNAriaddhaMga dharu // ' [raNadakSo dakSahantA jitakusumadhanvAndhakagandhasyApi nAzakaraH / sa rakSatu zaMkaro'surabhayaMkaro gaurInArImardhAGge dhArayati // ] raNadakSaH saGgrAmakuzalaH, dakSasya hantA, jitakusumadhanvA jitakaMdarpaH / andhakasyAsurasya gandhasyApi vinAzakaraH / gaurInArImardhAGge dhArayati yaH / tAdRzo'surabhayaMkaraH sa zaMbhuryuSmAnakSatu / udRvaNikA yathA-us, is, us, m, us, us, us, , ss, // s, , us, us, Is), ss, , ghattA nivRttA // atha tribhedena ghattAnandamAhaso ghattahakulasAru kittiapAru NAarAa piMgala kahai / eAraha vIsAma NaMdau NAma puNuvi satta teraha virai // 84 // [sa ghattAkulasAraM kIApAro nAgarAjaH piGgalaH kathayati / ekAdazasu vizrAmo nando nAma punarapi saptasu trayodazasu virtiH||] tatazchando ghattAnAma / succhandaHsu kulena sAraM jAtizreSTham / mAtrAtmakamityarthaH / 'jAtirmAtrAkRtA bhavet' ityuktatvAt / tatkim / yatra prathamamekAdazasu mAtrAsu vizrAmaH / punarapi saptasu / tatastrayodazasu mAtrAsu vizrAmo bhavati / tatkI| apAraH, apAra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 kaavymaalaa| kIrtirvA, nAgarAjaH piGgalo ghattAnandanAma kathayatIti yojanA / vANIbhUSaNe'pi-'e. kAdazavizrAmi turagavirAmi yadi ghattAvRttaM bhavati / chando ghattAnandamidamAnandakAri nAgapatiriti vadati // idamapyudAharaNam / / atraiva gaNaniyamamAha chakala AihiM saMThavahu tiNNi caukala deha / paMcakala cakkalajuala pattANaMda muNeha // 85 // [SaTralamAdau sthApayatu trIzcatuSkalAndattha / paJcakalaM catuSkalayugalaM ghattAnandaM jAnIta // ] Adau SaTkalaM gaNaM sthApayatu / tatastrIMzcatuSkalAndattha / tadanantaraM pazcakalaM catuSkalayugalaM ca gaNaM dattvA ghattAnandaM chando jAnIta / dohAchandaH // ghattAnandamudAharati-jahA(yathA)'jo vaMdia sira gaMga haNi aNaMga addhaMgahi parikara dharaNu / so jAI jaNacittaharau durittasaMkAhara saMkaracaraNa // ' yo vanditaH zIrSe gaGgayA hato'naGgo'rdhAGge parikaraM dhRtavAn / ___ sa jayati janacittaharo duritazaGkAharaH zaMkaracaraNaH // ] yo vanditaH zIrSe gaGgayA / yena hto'nnggH| yazcArdhAoM parikaraM kalatraM dhRtavAn / ataeva yuvatijanacittaharaH / sa zivo jayatIti bhAvaH / kIdRzaH / duritazaGkAharaH / smaraNamAtra iti bhAvaH / punazca yaH zIrSasthitayApi gaGgayA vandita ityutkarSaH sUcitaH / punaryena anaGgaH kaMdarpo hataH / yastvadhikSipya hanyate sa pUrva lakSayA tAbyata iti bhAvaH / punaH pazcAdardhAGge parikaradharaH pArvatIM dhRtavAn / uTTavaNikA yathA-5s, us, , Is, ss), Im,m, sss, us, m, ISI, SSI, ISI, // , ghattA nnivvuttaa| aha chappaa-(atha SaTpadacchandaH) chappaa chaMda chailla suNahu akkharasaMjuttau, eAraha tasu virai tu puNu teraha Nibhattau, ve mattA dhari paDhama tu puNu caucaukala kijjA / majjaDhia gaNa paMca heTThaviNNa bilahu dijjai, ullAla virai be pandharaha mattA aTThAisa soi, evamuNaha guNNaha chappaapaa aNNahA ithi kiMviNa hoi||86|| [SaTpadaM chando vidagdhAH zRNutAkSarasaMyuktaM, ekAdazasu tasya viratiH punastrayodazasu nirdhamaM, dve mAtre dhRtvA prathamaM punazcatuzcatuSkalAH kriyante /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / madhyasthito gaNaH paJca adhovarNA laghudvayaM dIyate, ullAlayorviratiyoH paJcadazasu mAtrAsvaSTAviMzatistata, evaM jAnIta gaNayata SaTpadapadamanyathAtra kimapi na bhavati // ] itazca SaTpadaprakaraNamArabhyate-SaTpadaM chando vidagdhAH zRNuta / akSarasaMyuktam / ekAdazakalAsu tasya viratiH / tadanantaraM trayodazakalAsu vizrAmo nirdhamam / dve mAtre dhRtvA prathamaM tataH punazcatuzcatuSkalAH kriyante / madhyasthita eko gaNaH / evaM catuSkalAH paJca / hetu caraNAnte sarvatra laghudvayaM dIyate / pazcAdullAlacaraNayobhyAM paJcadazabhyAM viratiH / a. TAviMzatimAtrikau ca caraNau bhavatastau / atra sarvatrAnuktasthale urvaritakalAsu vizrAmasaMkhyA jJeyeti / evaM jAnIta / guNayantu SaTpadapade maduktalakSaNAdanyathAtra na kimapi bhavati / ayamarthaH-pUrva mAtrAdvayam / tatazcatuSkalAH paJca / adhastu mAtrAdvayam / evaM padacatuSTayaM vidheyam / anantaramullAlachandasi paJcadazasu mAtrAsu trayodazasu vizrAmaH tAdRzaM padadvayamaSTAviMzatikalAtmakam / evaM kAvyaM padacatuSTayena ullAlapadadvayena dvAbhyAM chandobhyAM SaTpadaM bhavati / idamapyudAharaNam // SaTpadamudAharati-jahA (yathA)'piMdhau diDhasaMNAha vAha uppai paikkhara dai, baMdhu samadi raNa dhasau sAhihammIravaaNa lai, uDDau Nahapaha bhamau khagga ripusIsahi jhallau, pakkhara pakkhara Thallipelli pavvaa apphAlau, hammIrakajja jajjala bhaNa kohANalamaha mai jalau, sulitAnasIsa karavAla dai tajji kalevara dia calau / ' [paridhAya dRDhasaMnAhaM vAhopari saMnAhaM datvA, bandhUnsaMbhAvayitvA raNe'vatIrNaH sAhihammIravacanaM gRhItvA, uDupe nabhaHpathe bhramAmi khagena ripuzIrSANi kSayAmi, saMnAhena saMnAhamapahastayitvA parvatAnAsphAlayAmi, hammIrakArye jajjalo bhaNati kopAnalamadhye'haM jvalAmi, sulatAnazIrSe karavAlaM datvA tyaktvA kalevaraM divaM calAmi // ] . kazcitkavirvIrahammIrasubhaTasya jajalAkhyasya sotsAhaM pratijJAmupavarNayati-yathA mayA paridhRto dRDhaH saMnAhaH / turagopari saMnAhaM datvA, bandhUnsaMbhAvayitvA, eSo'haM raNe'vatIrNaH, 1. 'pakkharA turagakavace' iti dezInAmamAlA.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / sAhihammIravacanaM gRhItvA, uDupe'ntarikSe nabhaH pathe bhramAmi / khaGgenAnena ripuzIrSANi pratikSayAmi / saMnAhenaiva saMnAhamapahastayitvA parvatAnapyAsphAlayAmi / hammIrakRte janalo rAjaputra evaM vadati / kopAnalamadhye'haM jvalAmi / sulatAnaH suratrANo'lAvadInaH ( jallAdIndraH) tacchIrSe karavAlaM datvA tyaktvA ca kalevaraM divaM calAmIti pratijJAM karo - mIti jajalasya vacanam / uvaNikA yathA - // // , ss, Isi, sil, sil, // , s // // , // // ,ISI, SS, // , // , // // , // // , ISI, // , // , // , // , // s, II, sil, ss, // , ss, Isi, ss, // , ss, // // // // , I, // s, is], // , // , // , // , // // , . etasyaiva prakArAntareNa lakSaNamAha paapaatalau Nibaddha matta cauvIsai kijjai, akkhara DaMbara sarisa chaMda iha suddha bhaNijjai, AihiM chakkala hoi cAri caukala Nivuttara, dukala aMta Thabehu sesakai vatthu Nivuttara, bAvaNNa sau vi mattaha muNahu ullAlau sarisau guNahu, chappa chaMda erisia hoi gaMtha gaMthia marahu // 87 // [padapadatale nibaddhA mAtrAzcaturviMzatiH kriyante, akSarANi DaimbarANi sadRzAni chanda iti zuddhaM bhaNyate, Adau SaTulo bhavati catvArazcatuSkalA niruktAH, dvikalamante sthApayantu zeSakavinA vastu niruktaM, dvipaJcAzacchataM mAtrA jAnIta ullAlena sahaiva gaNayata, 50 SaTpadaM chanda etAdRzaM bhavati granthaM granthitvA mriyadhvam // ] pade pade praticaraNamadhastAnnibaddhamAtrAzcaturviMzatiH kriyante / akSarADambaraH sadRza eva bhavati / ityamunA prakAreNa kRtaM chandaH zuddhaM bhaNyate / tatra gaNaniyamamAha - Adau SaTko gaNo bhavati / tatazcatvArazcatuSkalA niruktA: / dvikalaM cAnte sthApayantu / zeSakavinA tadvastviti nAmAntaraM niruktam / mAtrAsaMkhyAmAha -- saMbhUya dvipaJcAzadadhikaM mAtrA - zatakaM 152 jAnIta / ullAlena sahaiva gaNayantu / etena kAvyasya SaNNavatyA 96 ullAlasya SaTpaJcAzatA 56 saMbhUya dvipaJcAzadadhikaM zatamityarthaH / bhoH ziSyAH kimiti granthagranthanaM kRtvA mriyadhvamiti / bhUSaNe'pi - 'SaTkalamAdau tadanu catusturagaM parisaMtanu, zeSe dvikalaM kalaya catuSpadamevaM saMcinu, chandaH SaTpadanAma bhavati phaNinAyakagItam, rudre 1. 'gamijjai' ravi 0. 2. 'ArabhaTIyuktAni ' ravi 0.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / viratimupaiti tu patisukhakaramupanItam, ullAlayugalamaMtra ca bhavedaSTAviMzatikalamidam, zRNu paJcadaze viratisthitaM paThanAdapi guNigaNahitam / ' idamapyudAharaNam // vastunAmakaM SaTpadamudAharati - jahA (yathA ) - 'jahA saraa sasibiMba jahA harahArahaMsaThia, jahA phulla siakamala jahA sirikhaMDa khaMDakia, jahA gaMgakallola jahA rosANia ruppai, jahA duddhavara muddhapheNa phaMphAi talapphai, piapAa pasAediTThi puNu vihasi hasai jaha taruNijaNa, varamatti caMDaisara kitti tua tuttha dekkhu haribaMbha bhaNa // [ yathA zAradazazibimbaM yathA harahArahaMsa sthitiH, yathA phulaM sitakamalaM yathA zrIkhaNDaH khaNDIkRtaH, yathA gaGgAkallolo yathojjvalIkRtaM rUpyam, yathA dugdhavare mugdhaphenaH phaphAi sphurati, priyAtprApya prasAdadRSTiM punarvihasya hasati yathA taruNIjanaH, varamatriMzcaNDezvara kIrtistava tathyaM pazya haribrahmA bhaNati // ] yathA zAradaH zazibimba:, yathA harahArahaMsasthitiH, yathA phullaM sitakamalam, yathA khaNDIkRtaH zrIkhaNDaH, yathA [gaGgA ] kallola:, yathojjvalIkRtaM raupyam, yathA dugdhavare mugdhaphenaH / 'phaphAi' ityanukaraNam / UrdhvaM gatvA sphurati / priyAtprApya prasAdadRSTiM punaH smitvA hasati yathA taruNIjanaH / tathA he caNDezvara, rAjJo varamantrin, tava kIrtiH sphurati / iti tathyaM pazya / haribrahmanAmako kavirbhaNati / kvacit 'puNu vihasi' iti sthale 'palu Nihui' iti pAThaH, tatra dRSTiM pAtayitvA arthAtpriye nibhRtaM yathA syAttathA hasatIti / uTTavaNikA yathA - ISII, IS, IS, IS, ISI, II, Issi, // , // , // S, ISI, II, ISSI, SS, IIS, SS, IS, II, IssI, II, ISI, SS, IS, // , // , // s, ss, II, III, // , // , ||', ||', // S, IS, ISI, // , // SaTpadacchandaH khalu chandodvayena bhavati / kAvyapadacatuSTayenollAlapadadvayeneti // kAvyamAtrAlakSaNamAha Ai aMta duhu chakalau tiNi turaMgama majjha / tI jagaNa ki vippagaNa kavvaha lakkhaNa bujjha // 88 // ---
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 kAvyamAlA | [AdAvante dvaye SaTkalastrayasturaMgamA madhye | tRtIye jagaNo vA vipragaNaH kAvyalakSaNaM budhyasva ||] AdAvante ca yatra SaTkalagaNo gaNasthAnadvaye / madhye yatra turaMgamAzcatuSkalAstrayo gaNAH, tatra tRtIyo jagaNo bhavati / kiMvA vipragaNazcaturlaghvAtmako gaNaH / tatkAvyaM chandaH / etallakSaNaM budhyasva / yadA kAvyAbhidheyameva chandaH kriyate tadaiva jagaNastRtIyo bhavati / laghUllAlena samaM kriyate tadA na niyamaH / tatra ekAdazasu vizrAma ityAzayaH / dohAchandaH // athAnantaraM laghudvayahrAsenaikaikaguruvRddhayA kAvyasya paJcacatvAriMzadbhedAndarzayiSyansarvalaghukaM zakranAmakaM vRttamAha cau aggala cAlIsa guru ekakeM guru dehu / jo guru hINau saka soi NAmaggahaNa kuhu // 89 // [ caturadhikAzcatvAriMzadukha ekaikAngurUndattha / yadguruhInaM zakraM tannAmagrahaNaM kuruta // ] caturadhikAzcatvAriMzadgurava ekaikaguruvRddhikrameNa dAtavyAH / yadguruhInaM sarvalaghukaM tacchakranAmakaM chndH| tato laghudvayadvAsena ekaikaguruvRddhyA nAmagrahaNaM kurut| dohaachndH|| zakramudAharati - jahA (yathA) - 'jasu kara phaNivaivalaa taruNivara taNuma~ha~ vilasai, NaaNa aNala gala garala vimala sasi jaisu sira Nivasa | surasari sirama~ha~ rahai saalajaNaduritadalaNakara, ha~si sasihara hara dairia vitara hara atulaabhabhavara // [yasya kare phaNipativalayastaruNivarA tanumadhye vilasati nayane'nalo gale garalaM vimalaH zazI yasya zirasi nivasati / surasaricchiromadhye vasati sakalajanaduritadalanakara hasitvA zazidhara hara duritaM vitara harAtulamabhayavaram ||] kazcidbhaktaH zivaM prArthayate -- yasya tava kare phaNipateH zeSasya valayaH kaMkaNaM vilasati / tanumadhye varataruNI pArvatI vilasati / nayane alikasthatAtayalocane'nalo jvalati / gale ca garalaM vilasati / vimalaH zazI niSkalaGkazcandro yasya tava zIrSe nivasati / surasarinmandAkinI zirasi vasati / evaMvidha, he sakalajanaduritadalanakara, zazidhara, 1. 'sasahara' ravi 0 . 2. 'vaha' ravi 0 3. 'disau' ravi 0. *
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 53 he hara, mama duritaM hara / atha ca atulamabhayavaraM hasitvA vitara / yenAhaM kRtakRtyo bhaveyamiti bhAvaH / atra praticaraNaM caturviMzatiH kalAH saMbhUya SaNNavatyo mAtrA: 96 jJAtavyAH / viratirekAdaze trayodaze ca / sarvalaghukaM zakranAmakaM chandaH // punaH saukaryArtha sAvadhikaM bhedamAha jaha jaha valaA vaTThihai taha taha NAma kuNehu | saMbhu hiu~ bhaNa bhiMgagaNa cauAlIsa maNehu // 90 // [ yathA yathA valayA vardhante tathA tathA nAmAni kuru / zaMbhumArabhya bhaNa bhRGgagaNaM catuzcatvAriMzataM jAnIhi // ] yathA yathA valayo gururvardhate tathA tathA nAmAni bhedAnkuru / zaMbhumArabhya gaNabhRGgamavadhIkRtya gaNaya / catuzcatvAriMzannAmAni jAnIhi / dohA chandaH // nAmAnyevAha - jahA (yathA ) - tA sako saMbho sUro gaMDo khaMdho vijao dappo, tAlako samaro sIho seso utteo peMDivakkho | paridhamma marAlu maiMdo daMDo makalu maNu marahaThTho, vAsaMto kaMTho moro baMdho bhamaro bhiNNa marahaThTho // 91 // balahaddo rAo balio rAmo maMthANo bali moho, sahasarako bAlo dario saraho daMbho'ho uddaMbho / valiko turao hariNo aMdho muddhIe taha bhiMgo, vatthUANAmo piMgalaNAo jaMpai chaMdapabaMdho // 92 // [ tAni zakraH zaMbhuH sUro gaNDaH skandho vijayo darpaH tAlAGkaH samaraH siMhaH zeSa uttejAH pratipakSaH / paradharmo marAlo mRgendro daNDo markaTo madano mahArASTra: vasantaH kaNTho mayUro bandho bhramaro bhinno mahArASTra: // balabhadro rAjA valito rAmo manthAno balI mohaH sahasrAkSo bAlo dRptaH zarabho dambho'ha uddambhaH / 1. 'sIso' ravi0. 2. 'phaNirakkho' ravi 0 . 3. 'ANUvaDDo' iti ravikaraH, 'anubandha:' iti tacchAyA. 4. 'hAro hariNo aMdho muddhI bhiMgo' ravi 0.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 kAvyamAlA valitAGkasturaMgo hariNo'ndho mugdhe tathA bhRGgaH vAstUkanAma piGgalanAgo jalpati cchandaH prabandhaH ||] yAni guruvRddhayA nAnAni tAni / kathyante iti zeSaH / yathA - 0gu. 96 la. zakraH / 1 gu. 94 la. zaMbhuH / 2 gu. 92 la. sUryaH / 3 gu. 90 la. gaNDa: / 4 gu. 88 la. skandhaH / 5 gu. 86 la. vijayaH / 6 gu. 84 la. darpaH / 7 gu. 82 la. tAlAGkaH / 8 gu. 80 la. samaraH / 9 gu. 78 la. siMhaH / 10 gu. 76 la. zeSeH / 11 gu. 74 la. uttejaaH| 12 gu. 72 la. pratipakSaH / 13 gu. 70 la. paridharmaH | 14 gu. 68 la. marAlaH / 15 gu. 66 la. mRgendraH / markaTa: / 18 gu. 60 la. maidana: / 19 gu. / 16 gu. 64 la. daNDa: 58 la. mahArASTraH / 18 gu. 62 la. 20 gu. 56 la. vasantaH / 21 gu. 54 la. kaNThaH / 22 gu. 52 la. mayUraH / 23 gu. 46 la. dvitIyo mahArASTraH / 50 la. bandhaH / 26 gu. 44 la. / 28 gu. 40 la. valitaH / 29 gu. 30 la. / 32 gu. 32 la. mohaH / 35 gu. 26 la. dRptaH / 36 24 gu. 48 la. bhramaraH / 25 gu. balabhadraH / 27 gu. 42 la. rAjA rAma: / 30 gu. 36 la. manthAnaH / 31 gu. 34 la. bailI 33 gu. 30 la. sahasrAkSaH / 34 gu. 28 la. bAlaH / gu. 24 la. zarabhaH / 37 gu. 22 la. dambhaH / 38 gu. 20 la. ahaH / 39 gu. 18 la. uddmbhH| 40 gu. 16 la. valitAGkaH / 41 gu. 14 la. 'turaMga: / 42 gu. 12 la. hariNaH / 43 gu. 10 la. andhaH / 44 gu. 8 la. bhRGgaH / eteSu catuzcatvAriMzadbhedAH zakreNa saha paJcacatvAriMzadvAstU kAparanAmnaH kAvyasya / he mugdhe, chandaH prabandhaH chandasAM prakarSeNa bandho yasmAt evaMvidhaH piGgalanAgo jalpati / idaM prAkRtasUtram // punastAmeva saMkhyAmAha - pacatAlIsaha vatthuA chaMde chaMda vibha / addhA kai piMgala kahai calai Na hariharabaMbha // 93 // [paJcacatvAriMzadvAstUkacchandasi chandAMsi vijRmbhante / satyaM kaviH piGgalaH kathayati calati na hariharabrahmabhiH ||] vAstUkAparanAmni kAvyAkhye chandasi zakrAdayaH paJcacatvAriMzacchandobhedA vijRmbhante iti piGgalaH kaviruddhA sAkSAtkathayati / hariharabrahmabhirapi na calati / tairapyanyathAkartu na zakyata ityarthaH / dohA chandaH / eteSAmudAharaNAnyudAharaNamaJjaryAmavagantavyAni // 1. 'tATaGkaH' ravi0. 2. 'zIrSam' ravi0 3. 'phaNIrakSaH' ravi 0 4 - 5. enayo: sthAne ravikaraTIkAyAM 'anubandha:' iti paThyate. 6. ito'gre mUlapustake ravikaravyAkhyAyAM ca 'bhinnaH' iti vartate. 7-8 etayoH sthAne 'balimoha:' iti samasto dRzyate ravikaravyAkhyAyAm 9. 'ahaH' iti nAsti ravikaravyAkhyAyAm. 10. asyAgre 'hAra:' iti ravikaravyAkhyAyAM vartate.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / atha SaTpadasya kAvyasya doSAnAha paaha asuddhau paMgu hINa khoDau pabhaNijjai, matta ggala vAkUla suNNa phala kaNNa suNijjai, jhalavajjia taha vahira aMdha laMkAraha rahiau, bUla chaMdu uTTavaNa attha viNu duvvala kahiau, Derau haThThaakkharahi~ hoi kANa guNa savvahi~ rahia, savaMgasuddha samarUaguNa chappaadosaeN piMgalu kahia // 14 // [pade azuddhaH paGgu_naH khaJjaH prabhaNyate, mAtrAdhiko vAtUlaH zUnyaM phalaM karNena zrUyate, jhalavarjitastatra badhiro'ndho'laMkArarahitaH, vUlaM chanda uddavaNikAyAmarthena vinA durbala: kathyate, DeraM haThAkSarairbhavati kANo guNaiH sarvai rahitaH, sarvAGgazuddhaH samarUpaguNaH SaTpadadoSaH piGgalena kathitaH // ] pade caraNe azuddhaH prAkRtavyAkaraNaduSTaH parityabhidhIyate / hInamAtrayA khaJjo bhaNyate / mAtrAdhiko vAtUlaH / tena zUnyaM phalaM karNena zrUyate / tathA jhakAralakArAbhyAM varjito badhira ityabhidhIyate / upamAdyalaMkArarahito'ndho'bhidhIyate / uvaNikAyAM yadA paJcakalastrikalo vA bhavati tadA vUlaH / mUka ityarthaH / arthena vinA durbalaH kthyte| haThAkR. STakaThorAkSaraiH DeraH / kekara ityarthaH / zleSAdiguNarahitaH kANaH / sarvairaGgaiH zuddhaH samarUpaguNaH SaTpadadoSaH piGgalenaivaM kathitaH / iti SaTpadacchandaH // atha laghusaMkhyAbhedena varNamupadizanpratipadamAtrAsaMkhyAM piNDasaMkhyAM ca kathayan SaTpadasyApyekasaptatirbhavantItyAha---- vippa hoi battIsa khatti beAla karijjasu, aThatAlisa lahu vesa sesa suddau salahijjasu, cauaggala paa vIsa matta chaNNavai Thavijjasu, pacatAlIsaha NAma kavvalakkhaNaha karijjasu, chahavIsa ullAla ekakai viNNipAa chappaa muNahu, samavaNNa sarisasamadosaguNa NAma ehattariu muNahu // 95 // 1. "volaH, iti dezIyabhASA / bhagnamityarthaH" ravi0.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| vipro bhavati dvAtriMzatA kSatriyaM dvicatvAriMzatA kuruta, aSTacatvAriMzatA laghumivaizyaM zeSaiH zUdraM suzlAdhyam, caturadhikA pade viMzatirmAtrAH SaNNavatiM sthApayata, paJcacatvAriMzannAmabhiH kAvyalakSaNaM kuruta, SaDriMzatimullAlasyaikIkRtya dvipAdasya SaTpadaM jAnIta, samavarNa sadRzasamadoSaguNaM nAmAnyekasaptatiM jAnIta // ] dvAtriMzalaghubhirvipro bhavati / tato dvicatvAriMzadbhirlaghukaiH SaTpadaM kSatriyo bhavati / tato'STacatvAriMzadavadhikairvaizyo bhavati / urvaritaiH zeSaiH zUdro bhavati / iti taM salahijjasu sulAdhyaM kuru / ullAlarahitAyAzcatuSpadyAH pade caturadhikAM viMzatiM mAtrAH sthApaya / evaM ca piNDasaMkhyAM mAtrASaNNavatirUpAM pAdacatuSTaye sthApaya / tatazca pazcacatvAriMzannAmabhiH kAvyalakSaNaM kuru / athollAlacchandasaH SaDDizatigurunekIkRtya pAdadvayAbhyAM SaTpadaM jAnIta / samavarNa sadRzadoSaguNam / yathA kAvyasya doSaguNAstathA SaTpadasyApi bhavantItyarthaH / tathA ca SaTpadasyApi ekasaptatinAmAni parizRNu / pazcacatvAriMzannAmAni kAvyasya, SaDviMzatirullAlAyAH saMbhUya ekasaptatiriti / SaTpadI chandaH // athollAlAlakSaNam tiNi turaMgama tiala taha~ chahacautia taha~ aMta / imi ullAlA uTTavahu vihudala chappaNamaMta // 96 // [trayasturaMgamAstrikalastataH SaTcatustrayastato'nte / anenollAlA ........ dvidalAbhyAM SaTpaJcAzanmAtrAH // ] prathamaM turaMgamAstrayazcatuSkalagaNAstrayaH, tatastrikalaH, tadanantaraM SaTkalaH, tataH catu. kalaH, tatastrikala:, saMbhUyASTAviMzatiH kalAH prathamacaraNe / evamullAlAmuTTavaNikayA saMkSiptAM kurvantu / tathA ca dvAbhyAM dalAbhyAM SaTpazcAzanmAtrA bhavanti / dohAcchandaH // atha zAlmalIprastAraM darzayiSyaMstatra pUrva sarvagurubhedamudAharati-jahA (yathA) 'jAAdhaMge sIse gaGgA lolantI, savvAsA pUraMtI duHkhA toTaMtI, NAArAA hArA dIsA vAsaMtA, veAlA jAsaMge duvvA NAsaMtA, NAcaMtA ucchAhe tAle bhUmI kaMpAle, jAdiDhe mokkhAA so tuhmANaM sukkhAdo / '
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [jAyArdhAGge zIrSe gaGgA lulantI, sarvAzAH pUrayantI duHkhAni troTayantI, nAgarAjo hAro digvAso'ntaH, vetAlA yasya saGge duSTAnnAzayan, nRtyannutsAhena tAlairbhUmiH kampitA, yasmindRSTe mokSaH sa yuSmAkaM sukhadaH // ] yasya zivasya jAyA pArvatI ardhAGge / tiSThatIti zeSaH / yasya zIrSe gaGgA luThati / kIdRzI / sarvAzAH pUrayantI / duHkhAni troTayantI / yasya nAgarAjo hAraH / yasya digvAso'ntaH / digeva vAsaso vastrasyAnto'zcalaM yasya / yasya saGge vetAlAH / tiSThantIti shessH| pizAcasahacara ityarthaH / duSTAnnAzayan , utsAhena nRtyan tANDavaM kurvan , tAlairbhUmiH kampitA yena / atha ca yasmindRSTe mokSaH sa zivo yuSmAkaM sukhado'stu // athaikasaptatibhedAnayanaprakAramAha cauAlIsa guru kavvake chahavIsau ullAla / je guru Tuii lahu vaDhai ehattari patyAra // 97 // [catuzcatvAriMzadguravaH kAvyasya SaDviMzatirullAlasya / yadi gurustuvyati laghurvardhate ekasaptatiprastAraH // ] catuzcatvAriMzadguravaH kAvyasya, SaDDizatirullAlAyAH saMbhUya saptatiH / teSu yadaikaikakameNa guruhasati, laghudvayaM vardhate tadA saptatisaMkhyAkA bhedA bhavanti / sarvazeSe ca sarvalavA'tmakamekam / evamekasaptatiprastAraH / dohA chandaH // tadevAha ajaa beAsI akkharau guru sattari ravireha / ekakkhara baDha guru ghaTai ima parilahuAdeha // 98 // [ajaye dvayazItirakSarANi guravaH saptatI ravirekhAH / ekamakSaraM vardhate gururdasati anayA paripATyA laghukAndehi // ] ajayanAmni SaTpade vyazItyakSarANi / tatra vivekaH-saptatirguravaH, ravisaMkhyAkA rekhA laghavaH, tato yAvahipaJcAzadadhikazatAkSaraM tAvadekaikamakSaraM sarvalaghuprabhedAntaM vardhate / eko gurusati / laghudvayaM vardhate / anayA paripATyA yAvatsarvalaghurbhavettAvallaghukAndehi / iti prathamo bhedaH // 1. mUlapustake 'atha zAlmaliprastAraH' iti vartate. -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| atha tAnudAharati ajaa vijau bali kaNNa vIra veAla vihaNNau, makalu hari hara baMbha iMdu caMdaNu susuhaMkaru, sANa sIha sahUla kuMbha koila kharu kuMjaru, maaNa maccha tAlaMka sesa sAraMga paoharu, tA kuMda kamalu bAraNa sarahu jaMgama juiaTThavi lahai, saru susaru samaru sArasu saraa chappaaNAma piMgala kahai // 19 // meru maaru maa siddhi buddhi karaalu kamalAaru, dhavala maNau dhua kaNau kisaNu raMjaNu mehAaru, gihma garuDa sasi sUra salla NavaraMga maNoharu, gaaNu raaNu Naru hIru bhamaru seharu kusumAaru, tA dippu saMkha vasu sadda muNiNAarAa piMgalu kahai, chappaaNAma ehattarihiM chaMda NAarAa patthari lahai // 10 // [ajayo vijayo baliH karNo vIro vetAlo bRhannalaH, markaTo harirharo brahmA induzcandanaH suzubhaMkaraH, zvA siMhaH zArdUla: kUrmaH kokilaH kharaH kuJjaraH, madano matsyastAlAGkaH zeSaH sAraGgaH payodharaH, tataH kundaH kamalaM vAraNaH zarabho jaGgamo dyutISTo dAtA, zaraH suzaraH samaraH sArasaH zAradaH SaTpadanAmAni piGgalaH kathayati // merurmadakaro madaH siddhibuddhiH karatalaH kamalAkaraH, dhavalo mano dhruvaH kanakaM kRSNo raJjanaM meghakaraH, grISmo garuDaH zazI sUryaH zalyo navaraGgo manoharaH, gaganaM ratnaM nerA hIro bhramaraH zekharaH kusumAkaraH, tato dIpaH zaGkho vasu zabdo munirnAgarAjaH piGgalaH kathayati, SaTpadanAmAnyekasaptati chandaskAraH prastArya labhate // ] - yathA-70 gu. 12 la. 82 a. ajayaH / 69 gu. 14 la. 83 a. vijayaH / 68 gu. 16 la. 84 a. baliH / 67 gu. 18 la. 85 a. karNaH / 66 gu. 20 la
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 19 9 gu. 44 la. 98 a. 100 a. kokilaH / 52 gu. 48 la. 101 a. kharaH / 50 gu. 52 la. 102 a. kuJjaraH / 49 gu. 54 86 a. vIraH / 65 gu. 22 la. 87 a. vetAla: / 64 gu. 24 la. 88 a. bRhannalaH / 63 gu. 26 la. 89 a. markaTaH / 62 gu. 28 la. 90 a. hariH / 61 gu. 30 la. 91 a. haraH / 60 gu. 32 la. 92 a. brahmA / 59 gu. 34 la. 93 a. induH / 58 gu. 36 la. 94 a. candanam / 57 gu. 38 la. 95 a. zubhaMkaraH / 56 gu. 40 la. 96 a. zvA / 55 gu. 42 la. 97 a. siMhaH / 54 zArdUlaH / 53 gu. 46 la. 99 a. kUrmaH / 51 gu. 50 la. la. 103 a. madana: / 48 gu. 56 la. 104 a. matsyaH / 47 gu. 50 la. 105 a. tAlAGkaH / 46 gu. 60 la. 106 a. zeSaH / 45 gu. 62 la. 107 a. sAraGgaH / 44 gu. 64 la. 108 a. payodharaH / 43 gu. 66 la. 109 a. kundaH / 42 gu. 68 la. 110 a. kamalam / 41 gu. 70 la. 111 a. vAraNaH / 40 gu. 72la. 112 a. zarabhaH / 39 gu. 74 la. 113 a. jaGgamaH / 38 gu. 76 la. 114 a. dyutISTam / 37gu. 78 la. 115 a. dAtA / 36 gu. 80la. 116 a. zaraH / 35gu.82 la. 117 a. suzara: / 34 gu. 84 la. 118 a. samara: / 33 gu. 86 la. 119 a. sArasaH / 32 gu. 88 la. 120 a. zAradaH / 31 gu. 90 la. 121 a. meruH / 30 gu. 92 la. 122 a. madakaraH / 29 gu. 94 la. 123 a. madaH / 28 gu. 86 la. 124 a. siddhiH / 27 gu. 98 la. 125 a. buddhiH / 26 gu. 100 la. 126 a. karatalam / 25 gu. 102 la. 127 a. kamalAkaraH / 24 gu. 104 la. 128 a. dhavalaH / 23 gu. 106 la. 129 a. manaH / 22 gu. 108 la. 130 a. dhruvaH / 21 gu. 110 la. 131 a. kanakam / 20 gu. 111la. 132 a. kRSNaH / 19 gu. 114 la. 133 a. raJjanam / 18 gu. 116 la. 134 a. meghakaraH / 17 gu. 118 la. 135 a. grISmaH | 16 gu. 120 la. 136 a. 137 a. zazI / 14 gu. 124 la. 138 a. sUrya: / 13 gu. zalyaH / 12 gu. 128 la. 140 a. navaraGgaH / 11 gu. 130 la. 10 gu. 132 la. 142 a. gaganam / 9 gu. 134 la. 143 a. ratnam / 8 gu. 136 la. 144 a. naraH / 7 gu. 138 la. 145 a. hIra: / 6 gu. 140 la. 146 a. bhramaraH / 5 gu. 142 la. 147 a. zekharaH / 4 gu. 144 la. 1.48 a. kusumAkaraH / 3 gu. 146 la. 149 a. dIpaH / 2 gu. 148 la. 150 a. zaGkhaH / 1 gu. 150 la. 151 a. vasuH / 0 gu. 152la. 152 a. ( 152 mAtrA ) zabda: / iti jJAtvA manasi vicArayitvA nAgarAjaH piGgalaH kathayati / ityekasaptatiH SaTpadAnAM nAmAni / chandaskAraH prastArya labhate / nAmabhedAniti zeSaH // garuDaH / 15 gu. 122 la. 126 la. 139 a. 141 a. manoharaH / 1. 'kukkuraH' iti mUlapustakasthaH pAThaH 2. mUlapustake pratisaMjJameSaiva mAtrAgaNanA vartate.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| SaTpadacchandasi nAmasaMkhyAnayanaprakArAntaramAha satte savvahi hoi lahu addha visajjahi tAma / tahiMvi visajjahi ekasara ehi pamANe NAma // 101 // [yAvantaH sarve bhavanti laghavo'rdhe visarjaya tAsu / tAsvapi visarjayaikazarametatpramANi nAmAni // ] yAvantaH sarve laghavo bhavanti / dvipaJcAzadadhikazatakalA ityarthaH / tAsu kalAsvardha visarjaya / avaziSTA SaTsaptatiH / tAsvapi zarasaMkhyAM visarjaya / evaM sati yAvatyo'va. ziSyante / prakRte ekasaptatiH / etatpramANi nAmAnIti dohAchandaH / eteSAmudAharaNAnyudAharaNamaarIto'vagantavyAni krameNa / SaTpadaM nivRttam // aha pahADiA (atha pajaTikA chandaH) caumatta karahu gaNa cAri ThA~i, Thavi anta paohara pA~i pA~i / causaTThi matta pajjharai indu, eNma cAripAa pajjhaDia chandu // 102 // [caturmAtrikAnkuruta gaNAMzcatuHsthAne, sthApayitvAnte payodharaM pAde pAde / catuHSaSTi mAtrAH prakSaratIndu revaM catuSpAdaiH pajaTikA chandaH // ] caturmAtrikazcituro gaNAMzcatuHsthAne catuzcaraNe sthApayitvA niyamena payodharaM catuSkalaM caturtha sthApayitvA / evaM padacatuSTayena catuHSaSTibhiH(STayA) mAtrAbhiH pajjaTikA bhavati / yathA induzcandramAH SoDazakalAbhiramRtaM kSarati tathA SoDazamAtrAbhirekacaraNo'syAH pIyUSavarSI bhavatIti bhAvaH / tathA sati SoDazakalaiva pajjaTikAnAmakaM chando niSpAdyate iti / bhUSaNe'pyuktam-'catvAri catuSkalAni dehi tatrApi jagaNamante vidhehi / bhaNitA phaNinAyakapiGgalena pajjaTikeyaM SoDazakalena // idamapyudAharaNam // pajjaTikAmudAharati-jahA (yathA) 'jeNa] gaMjia gauDAhivai rAu, uddaNDa uTTaisoM bhaa paeu / 1. 'chandaHprazaMsAmAha-idaM zrutvA induzcandramAH prasvidyate / amRtaM kSaratItyarthaH / ' iti ravikaravyAkhyA.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / guruvikkama vikkama jiNi jujjha, tA kaNNaparakama koi bujjha // [yena gaJjito gauDAdhipatI rAjA, uddaNDa utkalezo bhayena palAyitaH / guruvikramo vikramo jito yuddhe, / tasmAtkarNaparAkramaM ko'pi budhyate // ] kazcitkaviH karNa stauti-karNasya parAkrama ko'pi budhyate / api tu na ko'pi / yena gaJjito gauDAdhipatiH / yasya bhayena uddaNDa udgatadaNDo'pi udRiso utkalezaH pa. lAyitaH / gururvikramo yasyaivaM vikramo yena yuddhe jitaH / tA tasmAtkastava parAkramaM jAnIyAditi bhAvaH / uddhvaNikA yathA-ss, us, su, Isi, ss, Isi, um, is, us, // s, m, ISI, ss, us, us, ISI. athADillAchandaH soraha mattA pAu aDilla ha . bevi jamakkA bheu aDillaha / hoi Na paohara kiM pi aDillaha supia anta bhaNa chanda aDillaha // 103 / / [SoDaza mAtrAH pAde aDilla ha dve api yamake bhedaM kalayataH / bhavati na payodharaH kathamapyaprayojakaH supriyo'nte bhaNa cchando'Dillam // ] atra SoDaza mAtrAH pAde labhyante / dvayorapi dalayoryamako bhavata iti kalayA bhavati / na payodharo jagaNaH kathamapi / anteSu caturvapi caraNeSu supriyo laghudvayAtmako gaNo bhavati yatra tacchando'DillAnAmakamityarthaH / bhUSaNe'pyuktam-'chandasi SoDazakale vi. 1. 'budhyate' iti devAdikasya budhadhAtoH kartari rUpam. 2. ravikaravyAkhyAne 'Di'varNasthAne 'li' iti varNaH praticaraNaM dRzyate. tathA ca "dve yamake bhedaM klytH| kalivalI kAmadhenU / 'illaDillau svArthe' itIlapratyayaH / 'hahijerAH pAdapUraNe' iti hapratyayaH / 'prAyolopaH' iti prAyovacanAdAdAvapi kakAralopaH / payodharaH kIdRk / alillaha aprayojakaH / aprayojakavAcakAdalaMzabdAdillapratyayo hapratyayazca / " iti taLyAkhyAniSkarSaH..
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62. kAvyamAlA / lAsini pratipadamante yamakavilAsini / aDilanAmapayodharadhAriNi zeSe niyatalaghudvaya dhAriNi // idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA (yathA ) - 'jeNa AsAvari dehA dinhau sutthira DAhararajjA linhau / kAlaMjara jiNa kittI appia dhaNa Avajjia dhamma apia || ' [ yenAsAvarIdezo dattaH susthiraM DAhararAjyaM gRhItam / kAlaMjare yena kIrtirarpitA dhanamAvarjya dharme'rpitam // ] yena karNena [A]sAvarIdezaH mArgaNebhyo dattaH / yena ca susthiraM DAhararAjyaM pArvatIyAnvijitya gRhItam / yena ca kAlaMjare durge kIrtiH sthApitA / yena ca dhanamAvarjya dharmArthamevArpitamarthibhyaH / sa karNo jayatIti vAkyazeSaH // uTTavaNikA yathA - // s, SI, SS, S // , sll, SII, ss, si, ss, III, ss, s // , // s, s // , s // , s // atha pAdAkulakaM chanda: lahu guru ekka Nimma gahi jehA, pa pa lekkhaha uttamarehA / sukara pharNidaha kaMThahavalaaM, sorahamattA pAAkulaam // 104 // [laghugurvoreko niyamo nahi yatra, pade pade likhyanta uttamarekhAH / sukaveH phaNIndrasya kaNThavalayaM, SoDazamAtraM pAdAkulakam // ] yatra laghUnAM gurUNAM vA eko'pi niyamo nAsti / pade pade uttamarekhA bhavanti / antarAntarA laghurguruzca bhavatItyarthaH / atha ca sukaveH phaNIndrasya piGgalasya kaNThavalayaM keNThAbharaNaM SoDazamAtraM pAdAkulakaM chando bhavatIti / bhUSaNe'pi - 'akSaragurulaghuniyama 1. yAcakebhyaH. 2. 'atyantAnurAgAtphaNIndreNa graiveyakatvena dhRtamiti prasiddhiH / sarpANAM kaNThe valayAkArA rekhA bhavantIti / ' iti ravikara vyAkhyA vizeSa : .
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 13 virahitaM bhujagarAjapiGgalaparibhaNitam / bhavati sugumphitaSoDazakalakaM vANIbhUSaNa pAdAkulakam // ' idamapyudAharaNam // tadudAharati-jahA (yathA) 'sera eka jau pAvau~ cittA, maMDA vIsa pakAvau~ NittA / TaMka eka jau seMdhava pAA, jo hau raMka soi hau raaaa||' [seramekaM yadi prApnomi ghRtaM, maNDakAnvizatiM pacAmi nityam / TaGka eko yadi saindhavaH prAptaH, yo'haM raGkaH so'haM rAjA // ] kasyacidvidUSakasya vacanam-seramAtraM yadi prApyate ghRtaM tathA maNDakAnvizatiM pacAmi nityam / tatra TaGkamAtraM yadi saindhavaM lavaNaM prAptaM tadA ya evAhaM raGkaH sa evAhaM raajaa|| uzafrail T -SISIIISIISS, SSSIISIISS, SISIIISIISS, SIISISIIISS. 74 ar'malayapavanahRtakusumaparAgaH parabhRtanibhRtaraNitavanabhAgaH / ciratarasaMcitamAnadurantaH kasya na mudamupanayati vasantaH // ' atha caubolAchandaH soraha~ mattaha~ be vi pamANahu, vIa cauThahi~ caaridhaa| mattaha sachi samaggala jANahu, cAripaA caubola kahA // 105 // SoDazamAtrAbhiAvapi pramANayata, dvitIye caturthe caturdaza / mAtrAH SaSTiM samagrA jAnIta, catuSpadA caubolA kathitA // ] SoDazamAtrAbhidvauM caraNau prathamatRtIyako pramANayata / dvitIye caturthe caraNe ca caturdaza mAtrAH / evaM SaSTimAtrAbhizcatuSpadaM jAnIta // 1. sodAharaNamadaH sUtraM mUlapustake ravikaravyAkhyAyAM ca nopalabhyate.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| caubolAmudAharati re dhaNi mattamaaMgajagAmiNi, khaMjaNaloaNi cNdmuhii| caMcala juvvaNa jAta Na ANahi, chailla samappai kA~i NahI // [re priye mattamataGgajagAmini, khaJjanalocane candramukhi / . caJcalaM yauvanaM jAtaM na jAnAsi, vidagdhebhyaH samarpayasi kuto nahi // ] kasyAMcittaruNyAmAsaktasya [kasyacid ] vacanam-re dhaNi he vanite, mattamataGgajagAmini, he khaJjanalocane, he candramukhi, yatazcazcalamidaM yauvanaM hastasthitajalamiva gacchanna jAnAsi / ataH chaillebhyaH asmadAdiviTebhyaH kuto na samarpayasi / aho te bhrama iti bhAvaH // udhvaNikA yathA-susususu, sususus, susususu, susus. atha rahAchandaH paMDhama virai matta dahapaMca, paa bIa bAraha Thabahu, tIaThA~va dahapaMca jANahu, cArima eggAradi, paMcame hi dahapaMca mANahu, aThThA saThThA pUrabahu, agge dohA dehu, rAaseNa supasiddha ia, raDDa bhaNijjai ehu // 106 // [paMthame viracaya mAtrAH paJcadaza, pade dvitIye dvAdaza sthApayantu, tRtIyasthAne paJcadaza jAnIta, 1. itaH prAG mUlapustake 'aha Navapa iti pATho labhyate. 2. 'viratiH' ravi0. 3. rAjasena iti prasiddha raheti bhaNyate ravi0. 4. atra prativAkyaM kriyAbhedaH,
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / caturthe ekAdaza, paJcame paJcadazAnayantu, 69 aSTaSaSTiM pUrayantu, agre dohAM dattha rAjasenaH suprasiddhAmiti raDDAM bhaNati imAm ||] prathame pade paJcadaza mAtrA viracaya | par3he dvitIye dvAdaza / tRtIyasthAne paJcadazamAtrA jAnIta | caturthe ekAdaza mAtrA: / paJcame paJcadaza mAtrA Anayantu / evaM paJcapadeSu aSTaSaSTiM mAtrAH pUrayantu / agre dohAM dattha / rAjaseno nAma rAjA suprasiddhAmimAM rahAM bhati / idamapyudAharaNam // etasyA eva gaNaniyamamAha - visama tikala saMThavahu tiSNi pAika karahulai, aMta riMda kiM vippa paDhama ve matta avarapai, samapaa tia pAika savvalahu aMta visajjahu, cauThAcaraNa vicAri eka lahu kaTThia lijjasu, eNma paMca pAa uTavaNNa kai vatthUNAma piMgala kuNai, Thavi dosahINa dohAcaraNa rAaseNa raDDaha bhaNai // 107 // [viSame trikalaM sthApayantu trayaH padAtayaH kriyantAM, ante narendraH kiMvA vipraH prathamaM dve mAtre aparapade, samapade trayaH padAtayaH sarvalaghumante visarjayantu, caturthacaraNe vicArayitvaikaM laghumAkRSya gRhNantu, evaM paJcasu pAdeSavaNikAM kRtvA vastunAma piGgalaH karoti, sthApayitvA doSahInaM dohAcaraNaM rAjaseno DAM bhaNati // ] viSame pade prathamatRtIyapaJcame prathamaM trikalaM sthApayantu / tatastrayaH padAtayaH catuSkalagaNAH kriyantAm / atra prathamapAdasyAnte narendro bhagaNaH / kiMvA vipragaNaH caturladhvAtmako bhavati / tato'paratra same dvitIye caturthe ca dve mAtre prathamato datvA trayaH padAtayaH catuSkalAstrayogaNAH, pUrvasthApitamAtrAdvayena saha kartavyA ityarthaH / sarveSu padeSu laghumante 1. 'saMsthApaya' ravi 0. 2. 'gRhANa' ravi 0 3. 'saMsthApya' ravi 0. 4. 'raDDA bhaNyate' ravi 0.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| visarjayantu / caturthe caraNe vicArayitvA kAryaH / uTTavaNikAM vidhAya turIyacaraNe ekaM laghumAkRSya gRhNantu / tena caturthe caraNe ekAdazaiva kalAH / atastRtIyo gaNastrikalastriladhvAtmako bhavati, ityevaM paJcasu pAdeSu udvavaNikAM kRtvA aSTaSaSTimAtrAzca pUrayitvA vastubhUtaM tacchandaso nAma piGgala: karoti / 'vastu' ityetasyaiva nAmAntaram / vApAM (?) sthApayitvA doSahInaM dohAcaraNaM rAjaseno nAma rAjA raDDAmiti bhaNati / SaTpadI cchandaH // tAmudAharati-jahA (yathA) 'bhamai mahuara phulla araviMda, NavakesukANaNa phullia, savvadesa pia rAva vullia, siala pavaNa lahu vahai, malaakuhara Nauvalli pellia, cittama Nobhausara haNai, dUra digantara kaMta, kepari appau vArihau, ima paripelia duraMta // [bhramati madhukaraH sphuTitamaravindaM, navakiMzukakAnanaM puSpitaM, sarvadeze piko rAvaM kUjati, zItalaH pavano laghu vahati, malayakuhare navavallI prerayitvA, cittaM manobhavazaro nihanti, dUre digantare kAntaH, kena prakAreNAtmAnaM sthApayiSyAmi, evaM paripatitaM durantam // ] kAcitproSitabhartakA samAgataM vasantamavalokyAtmAnaM zocati-yathA he sakhi, madhukaro bhramaro bhramati / sphuTitamaravindam / vikasitamityarthaH / navakiMzukakAnanaM ca puSpitam / 1. 'supNi' ravi0. 'zrUyate' iti tacchAyA. ramaNIyazcAyaM pAThaH. 2. 'parimilia' ravi0. 'parimilitaM' iti tacchAyA.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / atha ca sarvadeze pikaH paJcamaM kUjati / zItalapavano malayAnilaH malayakuharasthanavavallIbhavatAM prerayitvA laghu mandaM vahati / evaM vasante jAte sati cittaM ca manobhavazaro hanti / dUre digantare kAntaH / kathamidAnImAtmAnaM sthApayiSyAmi / evaM patitaM durantaM duHkhamiti / etasyA evAnyatra navapadamiti nAmAntaram / uTTavaNikA yathA - II, III, ' // , / '|, // ', IS I, III, SI, SII, ISI, SII, III, III, II, III, III, ISI, SII, SIIS, II, III, SIIS, IIS, I, SIIS, IIS, III, IIIIII, IIS, I, athaitasya chandasaH sapta bhedA bhavantIti nAmatastAnuddizati - karahI gaMdA mohiNI cAruNi taha bhadda | aseNa tAlaMka pia satta vatthu NiSkaMda // 108 // [karabhI nandA mohinI cArusenA tathA bhadrA / rAjasenA tAlaGkinI priye sapta vastUni niSpannAni // ] karabhI, nandA, mohinI, cArusenA, bhadrA, rAjasenA, tAlaGkinI, iti priye sapta bhedA vastvaparanAmakaraDDAcchandaso niSpannAH / dohA cchandaH // teSAM lakSaNamAha - paDhamatIapaJcamapaaha teraha mattA jAsu | bIatthaearahahi~ karahiM bhaNijjasu tAsu // 109 // [prathamatRtIyapaJcamapadeSu trayoda zamAtrA yasyAH / dvitIyacaturthayorekAdaza karahIM bhaNati tAm ||] prathamatRtIyapaJcamapadeSu yasyAstrayodaza mAtrA: / atha ca dvitIyacaturthayorekAdaza mAtrA: / evaM pazca padAni, etadagre dohA yasyAstAM karabhIM bhaNati / dohA cchandaH // paDhamatI paJcamapaaha matta hoi dahacAri / bIacautthaeArahahi~ NaMda bhaNijja viAri // 110 // [prathamatRtIyapaJcamapadeSu mAtrA bhavanti caturdaza / dvitIyacaturthayorekAdaza nandAM bhaNati vicArya // ] yasyAH prathamatRtIyapazcamapAdeSu caturdaza mAtrA: / dvitIyacaturthayorekAdaza, tAM vicArya dohAM ca datvA nandAM bhaNati / dohA cchandaH // paDhamatIapaJcamapaah Nava daha mattA jAsu / bIca uttharaArahahi~ taM mohiNi muNiAsu // 111 // 1. 'kalabhI' ravi 0 . 2. 'cArusenI' ravi 0 3 'rAjasenaH ' ravi 0.4. 'tALaGkaH' ravi 0.. *
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| prathamatRtIyapaJcamapadeSa nava daza mAtrA yasyAH / dvitIyacaturthayorekAdaza tAM mohinI jAnIhi // ] prathamatRtIyapazcamapadeSu nava daza unaviMzatirmAtrAH / yasyA dvicaturthe ekAdaza / agre dohA yatra tAM mohinI jAnIhi / dohA cchandaH / / . paDhamatIapaJcamapaaha matta paNNaraha jAsu / bIacauthaeArahahi~ cAruseNi muNiAsu // 112 // [prathamatRtIyapaJcamapadeSu mAtrAH paJcadaza yasyAH / dvitIyacaturthayorekAdaza cArusenAM jAnIhi // ] prathamatRtIyapaJcamapadeSu mAtrAH paJcadaza / dvitIyacaturthayorekAdaza / sadohAM tAM cArusenA jAnIhi / dohA cchandaH // paDhamatIapaMcamapaaha mattA dahapaMcAi / bIa cautthe bArahahi~ bhaddaNAma kahiAi // 113 // [prathamatRtIyapaJcamapadeSu mAtrAH paJcadaza / dvitIyacaturthayodaza bhadrAnAmnI kathaya // ] prathamaTatIyapazcamapadeSu paJcadaza / dvitIyacaturthayordvAdaza mAtrA datvA dohAM bhadrAnAnI kathaya / dohA cchndH|| paDhamatIapaMcamapaaha matta paNNaraha jetthu / sama bAraha aru ekadaha rAaseNu bhaNa tetthu // 114 // [prathamatRtIyapaJcamapadeSa mAtrAH paJcadaza yatra / same dvAdaza punarekAdaza rAjasenAM bhaNa tatra // ] prathamaTatIyapaJcamapadeSu paJcadaza mAtrAH, dvitIye dvAdaza, caturthe ekAdaza, tasyAnte dohA, tAM rAjasenAM bhaNa // paMDhamatIapaJcamapaaha mattA solaha jaasu| sama bArahaeArahahi tAlaGkiNi bhaNa tAsu // 115 // 1. cArusenAlakSaNarUpAsau dohA mUlapustake nAsti. 2. 'atha ca padmAvatI padminI nAyikA bhaNa / yasyAH sthAne sthAne caturmAtrAH brahmakSatraviTzUdrarUpAH, aSTau gaNA aSTanAyikAsu gaNyanta ityarthaH / padminI ca jAticatuSTayAdutpadyata iti prsiddhiH| dhruvaM ni. zcitam / sA kathaM caturmAtrikA / karNaH kSatriyaH / karatalo vaizyaH / vipro brAhmaNaH / caraNaH zadraH / evaMrUpeNa caturmAtrikatvaM yasyAH / utkRSTA / yadi tasyAH payodharaH stanaH pa. tati tadA kimiyaM manoharA / sA ca yathA nAyakaguNaM pIDayati, pitaraM saMtrAsayati, ya. stasyAmabhirakto bhavati kavistamudvAsayati' iti ravikaravyAkhyAntaram.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [prathamatRtIyapaJcamapadeSu mAtrAH SoDaza yasyAH / same dvAdazaikAdaza tAlakinI bhaNa tAm // ] prathamatRtIyapazcamapadeSu SoDaza mAtrAH, dvitIye dvAdaza, caturthe ekAdaza, ante dohA yasyAstAM tAlakinI bhaNeti / eteSAmudAharaNAni subuddhibhiH svayamUhyAni / iti raDDAprakaraNam // atha padmAvatI chandaHbhaNu paumAvattI ThANaM ThANaM caumattA gaNa aTThAA dhuva kaNNo karaalu vippo caraNo pAe pAa ukiThAA / jai palai paohara kimai maNohara pIDai taha NAakaguNo piaraha saMtAsai kai uvvAsai iya caMDAlacaritta gaNo // 116 // [bhaNa padmAvatI sthAne sthAne caturmAtrikA gaNA aSTau dhruvaM karNaH karatalo viprazcaraNaH pAde pAda utkRSTAH / - yadi patati payodharaH kimiyaM manoharA pIDayati tathA nAyakaguNaM pitaraM saMtrAsayati kavimudvAsayatyayaM caNDAlacaritro gaNaH // ] yasyAH sthAne sthAne caturvapi caraNeSu caturmAtrikAzcatuSkalA gaNA aSTau bhavanti / tAM padmAvatI bhaNa / ke ke gaNA ityAha-karNa: gurudvayAtmako gaNaH / karatalaH gurvantazvatuSkalaH / vipraH caturlaghvAtmako gaNaH / caraNaH AdigurubhaMgaNAkhyaH / dhruvaM nizcitam / eta eva gaNAH paurvAparyeNa vasusaMkhyAkAH pAde pAde utkRSTAH kAryAH / atra 'dhruvadhammo' iti kvacitpAThaH / tatra dharmo yudhiSThiraH, tena kuntiputratvAdgurudvayaM vivakSitam / atra yadi pa. yodharo jagaNaH patati tadA kimiyaM manoharA, (manoharA) na bhavatItyarthaH / atha ca yasya kavitvaM kriyate tasya nAyakasya tathA guNaM pIDayati, pitaraM trAsayati, kavitvasya pitA ka- - vireva vivRNoti-kavimudvAsayati, tasmAdatra chandasi ayaM jagaNazcaNDAlacaritraH sarvathA tyAjyaH / uktaM ca bhUSaNe-'yadyaSTacatuSkalagaNanirmitapadakarapadakarNadvijavihitA sA padmAvatikA vibudhasumahitA jagaNavirahitA sukvihitaa| iha dazavasubhuvanairbhavati virAmaH sa. kalAbhimataphalAya tadA phaNinAyakapiGgalabhaNitasumaGgalarasikamanaHsaMvihitamadA // ' padmAvatImudAharati-jahA (yathA)-. 'bhaabhajjia vaMga bhaMgu kaliMgA telaMgA raNa mutti cale marahaTThA dhiTThA laggia kaTThA soraTThA bhaa pAa pale / / 1. padmAvatI.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| caMpAraNakaMpA pavvaajhampA utthI utthI jIvahare kAsIsararANA kiau paANA vijjAhara bhaNa maMtivare // ' [bhayena palAyitA vaGgA bhagnAH kAliGgAstailaGgA. raNaM muktvA calitAH, mahArASTrA dhRSTA lagnAH kASThAH saurASTrA bhayena pAde patitAH, campAraNyAnAM kampaH pArvatIyA jhampA uparyupari jIvagRhe, kAzIzvararAjJi kurvati prayANaM vijayaharo bhaNati mantrivaraH // ] kazcitkaviH kAzIzvarasya rAjJo vijayaprayANamanuvarNayati-vaGgA vaGgadezIyA bhayena palAyitAH / atha ca kAliGgAH kaliGgadezasthAH, te'pi bhagnAH / tailaGgA api raNaM tyaktvA calitAH / dhRSTA mahArASTrAH / ekatrIbhaya lagnAH kASTrAH / lagnA diza ityarthaH / saurASTrAH bhayenAgatya pAde patitAH / atha ca campAraNyadezIyAnAM kampo jAtaH / pArvatIyA utthI utthI uparyupari jIvAnAM manuSyANAM harehe eva jhampA nilInAH / jIvagRhe gopyasthale jhampA nilInA iti vA / etatpratApatapanabhayAdulakA iva sthitA ityarthaH / uddavaNikA yathA-Is, us, ss, us, ss, ss, us, us, s, ss, ss, us, ss, ss, ||s, us, ss, us, ss, us, ss, ss, ss, us, ss, us, su, us, ss, su, // s, us. atha kuNDalikA chandaH dohAlakkhaNa paDhama paDhi kavvaha addha Nirutta, kuMDaliA vuaaNa muNahu ullAle saMjutta, ullAle saMjutta jamaka suddhau sa lahijjai, cauAlaha sau matta sukai diDhabaMdhu kahijjai, cauAlaha sau matta jAsu taNubhUsaNasohA, taM kuMDaliA muNahu paDhama jaha paDhiai dohA // 117 // 1. 'sukavidRDhabandhuH (piGgalaH) kathayati' iti ravikaravyAkhyA. 2. 'atha guNAlaMkArI kathayati-yasyAstanau zarIre bhUSaNazobhA hasanti / bhuussnnmlNkaarH| zobhA kAntiH / guNaH iti zeSaH / dvivacanasya bahuvacanaM nityam / tena bhUSaNazobhe yasyAstanau hAsyaM ku te / kiyatsaMkhyAkaguNazobhA ityAha-catuzcatvAriMzanmAtrA / atra prAkRte pUrvanipAtAniyamaH / tena vyavahitenApi mAtrAzabdenAnvayaH / ' iti ravikaravyAkhyA. tathA caivaM chedaH-'cauAla-hasau-matta-jAsu-tanu-bhUsaNasohA'.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [dohAlakSaNaM prathamaM paThitvA kAvyenArdhaM niruktvA, kuNDalikAM budhajanA jAnIta ullAlena saMyuktAm, ullAlena saMyuktaM yamakaM zuddhaM tallabhate, catuzcatvAriMzadadhikaM zataM mAtrAH sukavinA dRDhabandhaH kathyate, catuzcatvAriMzadadhikaM zataM mAtrA yasyAstanubhUSaNazobhA, tAM kuNDalikAM jAnIta prathamaM yatra paThyate dohA // ] prathamaM dvipathAlakSaNaM paThitvA kAvyenArdha niruktvA kuNDalikAM jAnIta / kIdRzIm / ullAlena saMyuktAm / ullAlanameva ullAlaH parAvartanaM, tena yuktameva padaM puna: paThedityarthaH / nanu SaTpadavadullAlena chandasA yuktAmiti, tasmAtsiMhAvalokananyAyena nikaTavartinA padena zuddhaM yamakaM zlAghyate / tatrASTasu padeSu kiyatyo mAtrA ityAkAGkSAyAmAha-catuzcatvAriMzadadhikaM zataM mAtrA yatra bhavanti / sukavinA dRDho bandhaH kathyate / dohAyA aSTacatvAriMzat, kAvyasya SaNNavatimilitvA catuzcatvAriMzadadhikazataM kalAH tanubhUSaNazobhA yasyAstAM kuNDalikAM muNahu jAnIta / etenASTapadI kuNDaliketi tAtparyArthaH / tathA coktaM bhUSaNe-'kuNDalikA sA kathyate prathamaM dohA yatra / rolAcaraNacatuSTayaM prabhavati niyataM tatra // prabhavati niyataM tatra padaM prati sulalitayamakam / aSTapadI sA bhavati vividhakavikauzalagamakam // aSTapadI sA bhavati surivatapaNDitamaNDalikA / kuNDalinAyakabhaNitavibudhakarNe kuNDalikA // idamapyudAharaNam // tAmudAharati-(jahA) yathA 'DhollA mAria Dhillimaha~ mucchiva mecchasarIra, pura jajjallAmaMtivara calia vIra hammIra, calia vIra hammIra pAabhara meiNi kaMpai, digamaga Naha aMdhAra dhUli suraraha AcchAihi, digamaga Naha aMdhAra ANa khurasANukaullA, daramari damasi vipakkhamAru DhillImaha~ DhollA // ' DholA mAritA DhillImadhye mUJchitaM mlecchazarIraiH, puro jajjalamantrivarazcalito vIro hammIraH, calito vIro hammIraH pAdabhareNa medinI kampate, 1. atra vRttabhaGgabhayAtsaMhitA na vihitA. 2 DholanAmnA prasiddho vAdyavizeSaH. 3 sAMprataM 'dillI' 'dehalI' iti vA nAmnA khyAtA nagarI. 'dillIvallabhapANipallavatale' iti paNDitarAjaH.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / dRGmArge nabhasyandhakAro dhUliH sUryarathamAcchAdayati, dRGmArge nabhasyandhakAra AnItaH khurAsAnasyaula:, " vipakSAnmAritA dillImadhye DhollA ||] ************ kazcidvandI vIrahammIraprayANamanuvarNayati -- yadaiva DhillImadhye prayANaDiNDimaH samAhatastadAnImeva mUcchitaM mlecchazarIraiH / anantaraM ca puraskRtajajalamantrivaraH calito vIrahammIraH / tatazca hastyazvapadAticaraNabhareNa medinI kampate / diGmArge nabhasi cAndhakAraH sphurati / dhUli : sUryarathamAcchAdayati / evaM diGmArge nabhomArge cAndhakAro vistRtimAnItaH / khurAsAnasya olo daNDaH, he rAjan tvaM caraNamada (rda) nena damasi (dAmyasi ) vipakSAn / kimuta saMgrAmeNa / evaM yasya tavAhato DiNDimo DhillImadhye iti / uvaNikA yathA-SSS, IS, III, SIIS, IS, I, IISS, SS, III, IIISI, SS, I, IIISI, SS, ISI, IIS, IS, II, III, SS, ISI, SII, IIS, II, III, SS, IS, IS, IS, S, M, IS, ISI, SS, IIS, S. " uvaNikAmeva spaSTIkaroti- * paDhamahi dohAcAripaa caupaa kavvaha dehu / Ima kuMDaliA aMpa para para jamaka kuhu // 118 // [prathamaM dohAcatuSpadaM catuSpadaM kAvyasya dattha / evaM kuNDalikAmaSTapadIM pade pade yamakaM kuruta ||] prathamameva dvipathAcatuSpadaM tatazcatuSpadaM kAvyasya dattha / evaM kuNDalikAmaSTapadIM pade pade yamakaM ca kuruta | dohA cchandaH // pazupatistu Adau dohA / tataH sorahA, arthAdviparItadohA / tataH kAvyamiti kuNDalikAlakSaNamAha / tasminpakSe ekazataM dvinavatirmAtrA bhavanti // atha gaganAGganaM chanda: paa pa Thavahu jANi gaaNaMgau mattavihUsiNA, bhAau vIsa kalaa saraaggala lahugurusesiNA / paDhamahi mattacArigaNa kijjai gaNaha pasio vIsakkhara sabhaha paaha pia guru anta pasio // 119 // [padaM padaM sthApayata jJAtvA gaganAGganaM mAtrAvibhUSitaM, bhavatsu viMzatiH kalAH zarAdhikA laghuguruzeSitAH / 1. 'anena ( prakAreNa ) ' ravi 0.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / prathamaM caturmAtriko gaNaH kriyate gaNAH prakAzitAH, viMzatyakSarANi sakaleSu padeSu priye gururante prakAzitaH // ] mAtrAvibhUSitamidaM bhavatsu / kathyate iti zeSaH / asya ca jJAtvA padaM padaM sthApayata / atra pratipadaM viMzatiH kalAH zarAdhikAH paJcaviMzatiH kalAH karaNIyAH / laghugurubhyAM zeSitAH / sarvatra pAdAnte laghugurU dAtavyAvityarthaH / atraiva gaNaniyamamAha-caturdhvapi caraNeSu prathamaM mAtrAzcatasro yasminnetAdRzazcatuSkalo gaNaH kAryaH / agre ca yathAsukhaM gaNaiH prakAzitamakSaraniyamamAha-viMzatyakSarANi sakaleSu pAdeSu tathA caraNacatuSTaye ca guruH, evaM yasya tadgaganAGganaM chanda iti / idamapyudAharaNam // uktAmevodRvaNikAM spaSTIkRtyAha paDhamahi cakkala hoi gaNa aMtahi dijjai hAru / vIsakkhara gaaNaMgaNa bhaNu matta pacIsa viAru // 120 // [prathamaM catuSkalo bhavati gaNo'nte dIyate hAraH / viMzatyakSarANi gaganAGganaM bhaNa mAtrAH paJcaviMzatirvicAraya // ] caturdhvapi caraNeSu prathamaM catuSkalo gaNaH / caraNAnte hAro gururdeyaH / atha(tra) cAkSarANi viMzatiH / bhaNa paTha / mAtrAH paJcaviMzatiH / evaM gaganAGganaM chando vicAraya // dohA chandaH // uddavaNikA yathA-m, susussis, sin, sms, musis, m, SISmsmsis, ss, // mmssis, vANIbhUSaNe tu mAtrAgaNaniyamo'nyathAkSaraniyamo nAstItyuktam / yathA--'SaTkalamAdau viracaya zeSe ragaNavibhUSitaM madhye niyamavihInaM dvAdazake yatisaMgatam / / phaNipatipiGgalabhaNitaM kavikulahRdayaraJjanaM pazcAdhikaviMzatikalaM vRttamidaM gaganAGganam // ' gaganAGganamudAharati-jahA (yathA) bhaMjia malaa colavai Nivalia gaMjia gujjarA, mAlavarAa malaagiri lukima parihari kuMjarA / khurasANA khuhia raNamaha~ laMghia ahia sAarA, hammIra calia hArava palia riugaNaha kAarA // [bhagno malayapatizcolapatirnivRtto gaJjito gurjarapatimAlavarAjo malayagirau lInaH parityajya kuJjarAn / khurAsAnapatiH kSobhaM prApya raNamadhye laGghate smAhitasAgaraM hammIre calite hArAvaH patito ripugaNe kAtare // ] bhagno mlyptiH| colptinivRttH| gaJjito gurjarapatiH / mAlavarAjo malayagirau
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 kaavymaalaa| lInaH / parityajya kuarAn / khurAsAnAdhipatI raNamadhye khuhia vikSobhaM prApya ahitasAgaraM lahate sma / yadvA adhikaM yathA syAttathA / hammIre calite sati hArAvo ripuSu kAtareSu patitaH / udvavaNikA yathA-su,m, si, , Ish, ISI, S, su, su, m, su, m, // s, is, us, su, , , us, usi, s, ss, II, Isi, , , , si, s. atha dvipadIchandaH Aiga iMdu jattha ho paDhama hi dijjai tiNi dhaNuharaM taha pAikajuala parisaMThavahu vidhivicittasuMdaraM / sarasai laia pasAu taha puhamI karaha kaitta kaiaNA mahuracaraNaaMta lai dijjasu dopaii muNahu kuhaaNA // 121 // [Adiga induryatra bhavati prathamaM hi dIyante trayo dhanurdharAH, tathA padAtiyugalaM parisaMsthApayantu vidhivicitrasundaram / sarakhatyA gRhItvA prasAdaM tatra pRthivyAM kuruta kavitvaM kavijanAH madhuracaraNamante dattha dvipadI jAnIta budhajanAH // ] Adistha induH SaTkalo gaNaH prathamaM yatra bhavati / tato dIyante trayo dhanurdharAzcatuSkalagaNA katra / tathA padAtiyugalaM catuSkalayugalaM parisaMsthApayantu / evaM vidhito vicitrasundaramiti cchandovizeSaNam / sarasvatyAH sakAzAtprasAdaM gRhItvA tathA pRthivyAM kuruta kavitvaM kavijanAH / madhuro gurustaM caraNAnte dattha / etAdRzaM dvipadIchando jAnIta budhAH / anedaM lakSaNadvayaM [dvipa]dIdvayena jJAtavyaM na tu padacatuSTayam / dvipadIti nAmavirodhAttathodAharaNAca / anenduryadyapi laghudvayagurudvayAtmakaH (uss)SaTkalastathApi SaTkalamAtropalakSakaH lakSye tathaiva darzanAt // uktAmevoTavaNikAM dohAchandasA spaSTIkRtyAha chakkalu muha saMThAvikahu cakalu paMca karehu / aMtahi ekA hAra dai dovaicchaMda kahehu // 122 // [SaTkalo mukhe saMsthApayitvA catuSkalAnpaJca kuruta / anta ekaM hAraM datvA dvipadIchandaH kathayatu // ] SaTkalaM mukhe sthApayitvA tatazcatuSkalAnpazcagaNAnkuruta / ante ca ekahAro gurustaM datvA dvipadIchandaH kathayatu / bhUSaNe'pi-'Adau SaTkalasaMgatametattadanu paJcacatuSkalam / gurvantaM dvipadI bhavatIha hi viMzatyaSTakaladalam // idamapyudAharaNam // 1. etatpUrve mUlapustake 'aha dopaI' iti pATho dRzyate. 2. 'bhaNa kaiaNA' iti mUlapustakasthaH pAThaH. 3. 'madhukaracaraNaH SaTkalaH' iti ravikaravyAkhyAnam. 4. 'Thavehu' iti mAlapustakasthaH pAThaH.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] tAmudAharati - jahA ( yathA) - dANavadeva vevi dukaM girivarasihara kaMpibhane, haagaapAaghAauTTaMta dhUlihi gaaNaha jhaMpio // ('sAta siMdhuNIra ucchalibhai meaNijalaharapUrio, asurasureMdasamaradarasaNahu titihu aNavaracUribho // ' ) [ dAnavadevau dvAvapi parasparaM militau girivarazikharaM kampitam / hayagajapAdAghAtotthitadhUlibhirgaganamAcchAditam ||] prAkRtapiGgalasUtram / dAnavadevau dvAvapi saMgrAmArthamekadA parasparaM militau / ata eva girivarasya sumeroH zikharaM kampitam / atha ca hayagajapAdaghAtodbhUtadhUlibhirgaganaM ca vizeSeNa pihitam / uTTavaNikA yathA - SIS, Isi, ss, II, III, Isi, s, ( 28 ) is, ISI, ISI, ISI, II, ISI, S, (28). atha jhullahaNAchandaH-- paDhama daha dijjiA puNa vi taha puNa vi dahasatta taha virai jAo / ema parivivihudala sattasatatIsapala ehu kahu jhullANA NAarAA || 123 // [ prathamaM daza dIyante punarapi tathA kriyante punarapi saptadaza tathA viratirjAtA / anena paradalespi(?) saptatriMzatpatanti imAM kathayati jhullANAM nAgarAjaH ||] kijjiA 79 prathamaM daza mAtrA dIyante / arthAttatra viratiH kriyate / punarapi tathA kartavyA / punarapi saptadazamAtrAsu viratirjAtA ca / anayaiva rItyA daladvaye'pi mAtrA saptatriMzatpatanti yatra tAmimAM nAgarAjaH piGgalo jhullANAmiti kathayati / idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA ( yathA) - sahasa maamattagaa lakkhalakha pakkharia sAhidui sAji khelaMta giMdU / 1. 'sAtau -' ityAdi: 'cUrio' ityantaH pAThaSTIkApustake na dRSTa:.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 kaavymaalaa| koppi pia jAhi taha thappi jasavimala mahi jiNai Nahi koi tuha tuluka hiMdU // [sahasraM madamattagajA~llakSaM lakSaM saMnaddhAnsajjIkRtya sAhidvayaM gendukamiva khelati / Akruzya priya [yAhi] tatra sthApayitvA vimalayazo mahyAM jeSyati nahi ko'pi tvAM turuSko hindU // ] sahasraM mattAn nAgAn / sahasrazabdo'saMkhyAtavAcI / lakSaM lakSaM saMnaddhAnazvavArAn sajjIkRtya sAhidupAti(?) sAhidvayaM kandukamiva khelati / atisundarasaMgaraM racayatItyarthaH / ato he priya, Akruzya gala(?) tatra sthApayitvA vimalayazo mahyAM ko'pi turuSko hindU vA tvAM na jeSyati / kAcinmahAbhaTaM svabhartAramutsAhayati // uTTavaNikA yathAMINIISIII, SIISIII, SIIISIS, SISS (36) SIIISIII, sil|II, Milisill, lllSS (Ev). atha khanAchandaH dhua dharia diavaraNavagaNa kamalaNaaNi buhaaNamaNa suhai jimi sisi raaNi sohae / puNa via virai vihupaa gaavaragamaNi raaNa para phaNivai bhaNa sumaru vuhaaNasoharA // 124 // [dhruvaM dhRtvA dvijavaragaNAnnava kamalanayane budhajanamanaH sukhayati yathA zazI rajanyAM zobhate / punarapi viratiH padadvaye'pi gajavaragamane ragaNaH pare phaNipatirbhaNati smara budhajanamanoharam // ] yatra nizcitaM dhRtvA pUrva dvijavarasya caturlaghukacatuSkalasya nava gaNAn he kamalanayane, vibudhajanamanaH sukhayati / juya (?) cchandaH / tatra yathA zazI rajanyAM zobhate / ragaNo navadvijagaNopari zobhate / he gajavaragamane, punarapi viratiH padadvaye'pi / nava vipragaNAH pazcAdragaNa iti khaJjAchandaH / varaH zreSThaH phaNipatirbhaNati / [he] budhajanamanomohakaM tatsmareti / idamapyudAharaNam // etadeva dohAchandasA spaSTIkRtyAhavihudala Nava pala vippagaNa johala anta Thavehu / matta iAlisa khaMjapaa daha gaNa tattha muNehu // 125 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77. 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [daladvaye nava patanti vipragaNA johalamante sthApayatu / / mAtrA ekacatvAriMzatkhaJjApade daza gaNAstatra jAnIta // ] yadatra daladvaye nava gaNA viprAzcaturladhvAtmakAH patanti / ante johalaM ragaNaM sthApayatu / saMbhUyaikacatvAriMzanmAtrAH khaJjAchandasaH patanti gAstatra daza patantIti jAnIta / bhUSaNe'pi-'dvijavaranavagaNamupanaya tadanu ca vimalakamaladalamRdulasutanu ragaNamiha khaJjake / dvidalamamalamiti phaNivaranarapatinigadita[mida]matizayaguNasahRda[yahRdayasu]raake // idamapyudAharaNam // tAmudAharati-jahA (yathA)ahi lalai mahi calai giri palai [hara khalai] sasi ghumai amia va[ma]i muala] jivi vuTThae / puNu talai puNu [khalai puNu lalai] puNu ghumai puNu vamai jivia viviha parisamara diTThae // [ahirlalati mahI calati giriH patati [haraH skhalati] zazI ghUrNate a mRtaM vamati mRtA jIvitvottiSThanti / punastarati punaH skhalati punarlalati punarpUrNate punarvamati jIvitA vividhA __ paritaH samare dRSTAH // ] kasyacitsamaramanuvarNayati-parakaTakabhAreNAhiH zeSo lalati calati / sthAnabhraSTo bhavatItyarthaH / ataevAvaSTambhakAbhAvAnmahI calati / tasmAdekagiriH kailAsaH patati / tadAzrayo haraH skhalati / ata eva zazI ghuurnnte| ghUrNanenAmRtaM vamati / ato'mRtasaMparkAdeva mRtA api subhaTA jIvitvottiSThanti / tatazca bhamistAdRzabhAravatI bhavati / ataH zeSAhiH punarapi tarati / punaH skhalati / punarlalati / punarpUrNate / punarvamati / punazca jIvitA vividhAH paritaH samare dRSTA bhaTAH / atra mahIcalane zeSacalanaM hetu: / kailAsapatane mahIcalanamityuttarottaraM prati pUrvasya hetutvamiti alaMkAraH / udRvaNikA yathA-m, , , , , , , , , SIS (41) ,m, m, , , , , , m, SIS (41)=(82). . __ atha sikkhA(zikhA)chandaHsasivaaNi gaagamaNi paa paa diachagaNa paahara sasikha / peDha paDhama lahu viviha paali diagaNa ahia jaala dala bhaNai sa sikha // 126 // 1. 'hara khalai' ityekasminpustake na vartate. 2. 'paDhama vivihilahu' iti ravikarasaMmataH pAThaH, 'prathamato vividhalaghUn' iti tacchAyA.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / [zazivadane gajagamane pade pade dvijagaNaSTuM payodhareNa sazikham / paTha prathamaM dvAbhyAM dvAbhyAM laghubhyAM prakaTito dvijagaNo'dhiko jagaNo dale bhaNati tAM zikhAm // ] .78 he zazivadane, he gajagamane, yatra pade pade dvijagaNaSaTkaM bhavati / tadupari payodhareNa jagaNena sazikham / uparisthitajagaNamityarthaH / evaMvidhaM prathamadalaM paTha / pazcAddvAbhyAM dvAbhyAM laghubhyAM prakaTito'dhika eko dvijagaNo labhyate / tena dvitIye dale saptavipragaNAnantaraM yatra jagaNo bhavati sa iti prasiddhaH / zeSastacchikhAnAmakaM chando bhaNati / idamapyu. dAharaNam // uktalakSaNameva gAhUchandasAha - matta aThAisa paDhame bIe battIsa mattAi / paa pa aMte lahuA suddhA sikhA vihANehu // 127 // [ mAtrA aSTAviMzatiH prathame dvitIye dvAtriMzanmAtrAH / pade pade'nte laghukA zuddhAM zikhAM vijAnIta || ] yatrASTAviMzatirmAtrAH prathame dale bhavanti / dvitIyadale dvAtriMzanmAtrA: / padayorante ladhuryatra tacchuddhaM zikhAchando vijAnIta // bhUSaNespi - 'dvijavaramiha hi rasaguNitamupanaya tadanu jagaNamapi vidhehi | svaragaNitamiha paradalamadhikuru pheNinarapatisubhaNitarucirazikhA hi // idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA ( yathA) - phullia mahu bhamarahu aNipahu kiraNa bahu avaaru vasaMta | malaagirikuhura dhari pavaNa vaha saha vata bhaNa sahi Niala ma Nahi kaMta // [ puSpitA madhukA bhramarA rajaniprabhoH kiraNA bahavo'vatarati vasantaH / malayagirikuharaM dhRtvA pavano vahati sahe bata bhaNa sakhi nikaTe me nahi kAntaH // ] kAcitproSitabhartRkA sakhImAha - he sakhi, puSpitA madhukA bhramarAH / sthitAH puSpeSu iti zeSaH / kiMca rajanIprabhozcandrasya kiraNA bahavo vizeSataH ava idAnIM punarvasanta ityataH / paramasaMtApakA iti bhAvaH / atha ca malayAcalakaTakakoTaramabhivyApya pavano vahati / ataevaitatsarva soDhavyaM kathamiti tvameva bhaNa / nikaTe nAsti kAntaH / ato yaducitaM bhaNa // uvaNikA yathA // // // , // // // , // // // , 11, 11, 11, 15], [, [, [, III, II, III, ISI. - 1. ' muniguNitamapara-' iti bhUSaNasthaH pAThaH 2. 'varaphaNi-' iti bhUSaNasthaH pAThaH .
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / CONDENS 79 atha mAlAchanda: paDhamacaraNa sasivaaNi miaNaaNi Nava diagaNa paala puNa vi taha raaNa Thavahu aMtara kaNNo / piMgalaNAa bhaNatA mAlA sesaM pi gAhassa // 128 // [ prathamacaraNe zazivadane mRganayane nava dvijagaNAH patanti punarapi tathA ragaNaM sthApayatAnte karNaH / piGgalanAgo bhaNati mAlAM zeSamapi gAthAyAH ||] he zazivadane, he mRganayane, karNo gurudvayAtmako gaNo bhavati / zeSaM dvitIyacaraNaM gAthAyA ardha yasmiMstanmAlAchandaH piGgalanAgo bhaNati // idamapyudAharaNam // uktalakSaNameva dohAcchandasAha-- paDhama hoi Nava vippagaNa johala kaNNa Thavehu / gAhA addhA aMta dai mAlAchaMda kadehu / / 129 // [ prathamaM bhavanti nava vipragaNA johalaM karNa sthApayata / gAthAyA ardhamante datvA mAlAchandaH kuruta ||] yatra prathamaM nava vipragaNAH tato johalaM ragaNaH punargurudvayam / evaM paJcacatvAriMzanmAtrAH, pazcagAyA ardha saptaviMzatirmAtrAH uttarArdhe yatra tanmAlAchandaH // tathA coktaM vANIbhUSaNe - 'dvijavaranavagaNamatizaya suruciramiha kuru tadanu ragaNamapi kalaya kamalamukhi karNa - vaccheSe // aparadalaM gAthAyA mAlAvRttaM vicitraM tat // ' idamapyudAharaNam // tAmudAharati -- jahA (yathA ) - varasa jala bhramai ghaNa gaaNa siala pavaNa maNaharaNa kaNaapiari Naca vijuri phulliA NIvA / pattharavittharahialA pialA NialaM Na Avei || [varSati jalaM bhramati ghano gagane zItalaH pavano manoharaNaH kanakapatA nRtyati vidyutphullitA nIpAH / prastaravistArahRdayaH priyo nikaTaM nAyAti // ] kAcitproSitabhartRkA varSAsamayamAlokya sakhImAha - he sakhi, varSati jalam / bhramati ghanaH / zItalaH pavano manoharaNaH / vahati iti zeSaH / kiM ca [ka]nakapItA nRtyati vidyut / nIpAH [phullitA: ] evaMvidhe'pi samaye jAte prastaravistArahRdayo mahApASANahRdayaH priya i1. 'pavitram' iti vANIbhUSaNasthaH pAThaH.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 kAvyamAlA / dAnImapi nAyAti / ataH kiM vidheyamupadizeti vyajyate // uvaNikA yathA // // // , // l, I, I, II, II, II, II, III, SIS, SS, (84) SII, SII, IIS, IIS, IIS, SIS, S (27). atha culibhalAchanda: culi AlApai deha kimu dohA uppari mattaha paMcai | paapaa uppara saMThavahu suddha kusumagaNa aMtaha dijjai // 130 // [ culiAlApa dedIyante kimu dohopari mAtrAH paJca / pade pada upari sthApayantu zuddhaH kusumagaNo'nte dIyate // ] tacculiAlAnAmakaM chandaH / yadi dohAyA upari paJca mAtrA adhikA dIyante / tadevAha - pade pade upari zuddhaH kusumagaNa eko laghuH, tato guruH, tato laghudvayam / evaMrUpaM paJcakalaM sthApayantu / ' pade pade' ityukte dohApadacatuSTayespi paJcakaladAnaM Aha - sapaJcakalo gaNo'nte dvipadAprathamadalAnte caramadalAnte ca dIyate / etenArdhe UnatriMzanmAtrA bhavanti / evaM dalAbhyAmaSTapaJcAzanmAtrA thuli AlAchandaso bhavanti // idamapyudAharaNam // uktalakSaNamevAha-- . dohAsaMkhA saMThabahu upari paMcai matta / aTThadaha vIsa dui culiAlA uktti // 131 // [dohAsaMkhyAM saMsthApayantu upari paJca mAtrAH / aSTAdazopari viMzatidvayaM culiAlAkhyAtA // ] dohAsaMkhyAM saMsthApayantu / upari paJcaiva mAtrAH / evamaSTAdazopari catvAriMzanmAtrAH saMbhUyASTapaJcAzanmAtrAbhizculiAlA AkhyAtA // bhUSaNe'pi - 'dohAdala zeSe yadA pazcakalo vimalo hi virAjati / phaNivaranRpatiH kila tadA culiAlAmiha tAmanugAyati // ' idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA (yathA ) - rAbhA luddha samAja khala bahu karihAriNi sevaka dhuttau / jIaNa cAhasi sukkha jai pariharu ghara tai bahaguNajuttau || [rAjA lubdhaH samAjaH khalaH vadhUH kalahakAriNI sevako dhUrtaH / jIvanaM prArthayase sukhaM yadi parihara gRhaM tahiM bahuguNayukta [I] 1. etaTTIkAnirmATa-lakSmInAthalikhitavANIbhUSaNa pustake 'cu~liAlA' iti sAnunAsikaH pATha upalabhyate, anyatra 'vuliA, vuliAlAvA' iti pAThabhedaH.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 81 he mitra, rAjA [lu]bdha:, samAjaH khalaH, vadhUH kalahakAriNI, sevako dhUrtaH, evaM sati yadi jIvanaM sukharUpaM prArthayase tarhi gRhaM parihara / virajya saMnyAsaM kuru / iti kaMcidgRhasthaM prati mitramAha / uTTavaNikA yathA - sss, // s, // , // , // s, I, ISII, s // s, // , // , // // // , // , I, ISII, iti padmAvatIchandaH // atha soraTThA chanda: so sora jANa jaM dohA viparIa Dhir | paa para jamaka bakhANa NAarAa piMgala kahai || 132 || [tAM soraThThAM jAnIhi yA dohA viparItA sthitA | pade pade yamakaM vyAkhyAhi nAgarAjaH piGgalaH kathayati // ] tAM soraTThAM jAnIhi / yA viparItaiva dohA sthitA / tatra ca pade pade yamakaM vyAkhyehi / iti nAgarAjapiGgalaH kathayati / prathamacaraNe ekAdaza, dvitIye trayodaza, tRtIye ekAdaza, caturthe trayodazeti / bhUSaNe'pyuktam- 'tatsorahAvRttamamalamuragapatiriti vadati / yaddohAviparItamiha janahRdi mudamupanayati // idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA (yathA ) - somANi puNavaMta jAsu bhatta paMDia tanaa | jAsu ghariNi guNamaMti so vi puhavi saggahaNilaa || [ sa mAnyate puNyavAnyasya bhaktaH paNDitastanayaH / yasya gRhiNI guNavatI so'pi pRthivyAM svarganilayaH // ] kazcitkasmaicicchrAghate - sa eva mAnyate puNyavAn yasya tanayo bhaktaH, arthAtpituH, paNDitazca / yasya ca gRhiNI guNavatI sa tu pRthivyAmapi vartamAnaH svarganilayo'maro bhavati / uvaNikA yathA -- SS IS | ( 11 ) ||||||| ( 13 ) 5||||||| ( 11 ) SINISII (93). atha hAkalichanda: sagaNA bhagaNA diagaNai matta cauddaha paa palai | ics ko virai jahA hAkalirUaha ehu kahA // 133 // [ sagaNo bhagaNo dvijagaNo mAtrAzcaturdaza pade patanti / saMsthApya vakraM viratau yathA hAkalirUpamidaM kathitam // ] yatra sagaNo gurvantazcatuSkalaH bhagaNo gurvAdiH, dvijagaNazcaturlaghvAtmakazca / ata eva vyastasamastA gaNA bhavanti / ante vakraM gurumekaM saMsthApya mAtrAzcaturdaza militvA varNAcaikAdaza pade pade uttarArdhe daza patanti, tadidaM hAkalicchandorUpaM kathitam / idamapyudAharaNam // 11
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ / kaavymaalaa| uktalakSaNameva sAkSaraniyamamAha matta cauddaha paa paaha eggAraha vaNNohi / daha akkhara uttaradalahi hAkalichaMda kahehi // 14 // [mAtrAzcaturdaza pade pade ekAdazabhirvaNaH / dazAkSarANyuttaradale hAkalicchandaH kathaya // ] yatra mAtrAzcaturdaza pade patanti, ekAdazavarNaizca pUrvadalam , dazAkSarairuttaradalaM yatra ta. ddhAkalicchandaH kathaya // vANIbhUSaNe tvakSaraniyamo noktaH / 'dvijagaNasagaNabhagaNakalitA, bhavati caturdazakalakalitA / ante gurumupadhAya sadA, hAkalireSA bhavati tadA // ' idamapyudAharaNam // tAmudAharati-jahA (yathA) uccau chAvaNi vimala gharA taruNI ghariNI vinniapraa| vittakapUrala muMdaharA varisAsamA sukkhakarA // [uccA chadivimalaM gRhaM taruNI gRhiNI vinayaparA / vittapUritaM mUlagRhaM varSAsamayAH sukhakarAH // ] uccA chadiH vimalaM gRhaM vinayaparA taruNI cegRhiNI yasya vittaiH pUritaM mUlagRhaM tasya varSAsamayAH sukhakarA bhavanti / iti daridravacanaM vayasyaM prati / udvavaNikA yathASIISIIIIIIS, Iisilsins, SIISIISIIS, IISSIISIIS. atha madhubhAracchanda: jasu palai sekkha paahara eka / caumatta tea mahubhAra ea // 135 // [yasya patati zeSe payodhara ekaH / caturmAtrikAstrayo madhubhAra eSaH // ] yasya patati zeSe daladvayAnte payodhara ekaH / jagaNa ekH| patatItyarthaH / tatpazcAccatumAMtrikA gaNAstrayo yatra tanmadhubhAracchandaH / vANIbhUSaNe tu gaNaniyamo yadyapi darzitastathApi catuSkalamAtre paryavasanno jJeyaH / 'sagaNaM nidhAya jagaNaM vidhAya / zrutisaukhyadhAma madhubhAranAma // ' idamapyudAharaNam // tAmudAharati--jahA (yathA) jasu caMda sIsa piMdhaNaha dIsa | so saMbhu esa tuha subbha deU // 1. 'sukkha' ravi0.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [yasya candraH zIrSe vidhAnaM dizaH / sa zaMbhureSa tubhyaM zubhaM dadAtu // ] yasya candra zIrSe / yasya paridhAnaM dizaH / sa zaMbhureSa tubhyaM zubhaM dadAtviti / uva. NikA [yathA]-|s, ISI, SI, ISI ss, ISI, IIS, Isi. athAbhIracchandaH gAraha matta karIja aMta pa[o]hara dIja / ehu suchaMda ahIra jaMpai piMgalavIra // 136 // [ekAdaza mAtrAH kriyante'nte payodharo dIyate / etatsucchanda AbhIraM jalpati piGgalavIraH // ] yatraikAdaza mAtrAH pratipadaM kriyante / yatra cAnte jagaNo dIyate / etacchanda AbhIranAmakamiti jalpati piGgalaH / bhUSaNe'pi-'ekAdazakaladhAri kavikulamAnasahAri / idamAbhIramavehi jagaNamantamabhidhehi // ' idamaMpyudAharaNam // tAmudAharati-jahA (yathA) suMdari gujjari NAri loaNa dIhavisAri / - pInapaoharabhAra lolai mottiahAra // [sundarI gurjarI nArI locane dIrghavisAriNI / pInapayodharabhAre luThati mauktikahAraH // ] szaforar 727--SIISIISI, SIISIISI, SIISIISI, SIISIISI. atha daNDakalAchandaHkuMtaaru dhaNuddharu haavaru gaavaru chakalu vivipAekadale . battIsamattaha paasu pasiddhaha jANaha vuhaaNAM hiaatale / sauvIhaTTaggalakala saMpuNaurUa phaNibhAsia bhuaNe ..... daMDaala Niruttau gurusaMjuttau piMgalaNAa japataM maNe // 137 // [kuntakaro dhanurdharo hayavaro gajavaraH SaTkala: padAtidvayamekadale dvAtriMzanmAtrAH padeSu prasiddhA jAnIta budhajanA hRdayatale / aSTAviMzatyadhikazatakalaM saMpUrNarUpaM phaNibhASitaM bhuvane . daNDakalaM niruktaM gurusaMyuktaM piGgalanAgo jalpati ...... // ] 1. 'rudaha' ravi0. 'rudrA ekAdaza' iti tadarthaH. 2. asyodAharaNasya vyAkhyA lakSmInAtha-ravikarakRtayorvyAkhyayo sti. 3. atra 'yasyAH' ityAsaJjanIyam.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| kuntakaraH, dhanurdharaH, hayavaraH, gajavaraH, catuSkalAcatvAro gaNAH tataH SaTkalo gaNaH, tataH padAtidvayaM catuSkalagaNadvayam, ante gururiti dvAtriMzanmAtrAH padeSu prasiddhA jAnIta budhajanA hRdayatale / samuditamAtrAsaMkhyAmAha-aSTAviMzatyadhikazatakalAH saMpUrNA yasmistadrUpaM phaNibhASitaM bhuvane loke daNDakaleti niruktaM gurusaMyuktamidaM chandaH piGgalo jalpati / idamapyudAharaNam // tAmudAharati-jahA (yathA)rAahaM bhaggaM tAdia lagatA parihari haagaagharaghariNI lorahiM bharu saravara ruai aruavaru loTTai piTTai taNu dhrnnii| puNu uTThai saMbhali karadattaMgulibAlatanayakarajamalakare ___ kAsIsara rAA NehalukAA karamAA puNu thappi dhare // [rAjAno bhagnA dikSu lagnAH parihRtya hayagajagRhagRhiNIH ___ azrubhirbhUtAH sarovarA roditi"...""luThalyAhanti tanuM dharaNyAm / punaruttiSThatyavadhArya karadattAGgulibAlatanayakarayamalakarA kAzIzvaro rAjA snehalakAyaH karamAyAM punaH sthApayitvA dhRtavAn // ] kazcidvandI kAzIzvarAhitAnAM palAyanamanuvarNayati-he kAzIpate, tavAhitA rAjAno bhanAH palAyitA ataeva dikSu lagnAH / kiM kRtvA / hayagajagRhagRhiNIH parityajya / atha ca tAsAM puraMdhrINAM loharahiM azrubhiH sarovarAH kAsArA bhRtAH pUrNAH / tanmadhye paTTamahiSI kAcid dhariNyAM luThati, roditi, tanumAhanti, punarapyuttiSThati, saMbhalia ava. dhArya / kathaMbhUtA / kare dattAGgale lasya tanayasya karayamale karadvaye karo yasyAH / svakareNa vidhutabAlakaradvayetyarthaH / evaM jAte sati kAzIzvaro rAjA snehala: snehayuktaH kAyo yasya / kareNa daNDena punarmAAM dayAM sthApayitvA dhRtavAn zatrurAjyamityupariSThAdetena daNDaM gRhItvA tAMzca rAjye pratiSThApayAmAsa // uddavaNikA yathA- Issssssms, SII||||||||||||ISITSIIIIIIS, IISIISIIIISSIISIIIIIIIIlis, SSIISSSIISSIISSIISIIS. atha dIpakachandaH sira dehU caumatta lahu eka taMsu aMta / daMteka tasu majjha dIpaka soi vujjha // 138 / [zirasi dehi caturmAtraM laghvekaM tasyAnte / dantamekaM tayormadhye dIpakaM tadgudhyasva // ] Adau caturmAtraM gaNaM dehi / tasyAnte ekaM laghu dehi / tatastayozcatuSkalamadhye 'traya1. 'kara' ravi0. 'kuru' iti tacchAyA. 2. atra truTitA TIketi bhAti.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / .."budhyasva / taduktaM bhUSaNe-'turagaikamupadhAya sunarendramavadhAya / iha dIpakamavehi laghumantamabhidhehi // ' idamapyudAharaNam-jahA (yathA) jasu hattha karavAla vippakkhakulakAla / sira soha varachatta saMpuNNasasivatta // [yasya haste karavAlo vipakSakulakAlaH / zirasi zobhate varacchatraM saMpUrNazazivat // ] yasya rAjJo haste karavAlaH khaDgaH zobhate / kIdRzaH / zatrukulakAlakalpaH / yasya ca zirasi varamuttamaM chatraM zobhate saMpUrNazazivat // uddavaNikA yathA-smsssmsi, AISIIISISSIIISI. atha siMhAvalokacchandaH gaNa vippa sagaNa dhari matta kasaM bhaNu siMghavaloaNu chaMdu dhuam / guNigaNa maNa bujjhahu NAa bhaNA tasu jagaNu Na bhagaNu Na kaNNagaNA // 139 // [vipragaNasagaNau dhRtvA SoDaza mAtrA bhaNantu siMhAvalokanaM chando dhruvam / guNigaNA manasi budhyadhvaM nAgo bhaNati yasya jagaNo na bhagaNo na karNagaNaH // ] bho guNigaNAH, viprasagaNAbhyAmeva pratipadaM SoDaza mAtrA dhRtvA bhaNantu siMhAvalokana chandaH / dhruvaM nizcitaM budhyadhvam / nAgo bhaNati / atra na jagaNo na magaNo na ca karNaH gaNo bhavati / vyastasamastAbhyAM vipragaNAbhyAmeva SoDazakalaM siMhAvalokanaM chando bhavati / etacca zRGkhalAbandhanakrameNa caraNAntavarNadvayAvalambanena bhavatIti jJeyam / tathA coktaM vANIbhUSaNe'pi-'zRNu siMhAvalokitavRttavaraM varayamakamanoharacaraNadharam / dharaNIpatimAnasamadhikalitaM kila vedacatuSkalagaNalalitam // idamapyudAharaNam // uktAmevodRvaNikAM spaSTIkaroti vippasagaNa paa bevi gaNa aMta visajjahi hAra / pacchA heri kaitta karu solaha kala patthAra // 140 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 kAvyamAlA / [vipragaNasagaNI pade dvAvapyante visRja hAram / pazcAddRdRSTvA kavitvaM kuru SoDaza kalAH prastAre ||] atra chandasi vipragaNasagaNAveva dvau gaNau pade patataH / tato'nte hAraM guruM visarjaya / sagaNasyAnte gurutvAt sagaNa eva padAnte deya ityarthaH / chandaso'nvarthakatAmAha--- padAnte yadakSaradvayaM tadevAgrimapadAdau deyamityarthaH / ata eva siMhAvalokanamiti // tAmudAharati - jahA (yathA) - haNuujjaragujjararAadalaM dala dalia calia marahaTThabalam | bala molia mAlavarAakulA kula ujjala kalaculi kaNNa phulA // [hatamujjvalagurjararAjyadalaM dalena dalitaM calitaM mahArASTrabalam / balena moTitaM mAlavarAjakulaM kulojjvalaH kalaculiH karNaH sphurati // ] kazcitkarNamupavarNayati -- hatamujjvalamatisphItaM gurjararAjyasya dalaM sainyam / yena dalena svasenAsamudAyena dalitaM cUrNIkRtam, ata eva calitaM mahArASTrANAM balaM kaTakam / yena balena balAtkAreNa moTitamutkhAtaM mAlavarAjasya kulam / evaMvidhaH kulojjvalaH ka laculivaMzodbhavaH karNaH phulA sphurati / athavA sphuTaM satyam / karNa eva kalAvatIrNa iti bhAvaH // uvaNikA yathA - |||||||| |||||||||||||||||||S, |||||||||S I atha lavaMgamacchanda: -- jattha paDhama chaamatta paa para dIsae paMcamatta caumatta gaNA hi kijjie / saMbhala aMta lahU guru eka cAhae mRddhi parvagamachaMda vibhakkhaNa mohae || 141 // [ yatra prathamaM SaNmAtraH pade pade dRzyate paJcamAtrazcaturmAtro gaNo nahi kriyate / saMsmRtyAnte laghurgurureko'pekSate mugdhe plavaMgamacchando vicakSaNAnmohayati // ]
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / etasyaiva caturtha caraNAdau parahA iti bandinaH paThanti (?) / he mugdhe, yatra prathamaM SaNmAtro gaNaH pade pade dRzyate / tatazca paJcamAtrazcaturmAtrI gaNo nAnyatra kriyate / atha saMsmRtyAnte padAnte laghurguruzca ekaikasya caraNasyAnte cAhae apekSate / evamuktalakSaNaM tatplavaMgamAkhyaM chando vicakSaNAnmohayatIti / bhUSaNe'pi - ' SaTkalamAdiguruM prathamaM kuru saMtataM paJcakalaM ca tato'pi catuSkalasaMgatam / nAyakamatra caturthamito gurumantake ekAdhikaviMzatiH lavaMgamavRttake // idamapyudAharaNam // uktameva lakSaNaM vizadIkRtyAha - paa para Aihi guruA piMgalapa bhaNei sakalaNibhattA / chaMda pavaMgama diTTho mattANaM eavIsattA // 142 // [pade pada Adau guruM piGgalo bhaNati sakalanirbhrAntaH / chandaH plavaMgamaM dRSTaM mAtrANAmekaviMzatiH ||] ....... sakaleSu saMskAreSu nirbhramaH piGgalo bhaNati / tanmAtrANAmekaviMzatyA dRSTaM lavaMgamAkhyaM chando bhavatvi | gAthA chandaH // tamudAharati - jahA (yathA ) - cara caMcala vijjuliA sahi jANae mambhahakhaggakiNI sai jalaharasANae / phulla kalaMbana aMbaraDaMbara dIsae pAusa pAu ghaNAghaNa sumuhi varIsae || [ nRtyati caJcalA vidyutsakhi jAnIhi manmathakhaGgakaNikA sajjaladharazANake / puSpitAH kadambA ambaraDambaro dRzyate prAvRT prAptA ghanAghanaH sumukhi varSati // ] 1 kAcitproSitapatikA sakhImAha -- he sakhi, nRtyati caJcalA vidyut / utAnyatkiMci - detaditi jAnIhi | ahaM tvevaM manye / manmathakhaDga kaNikA sajaladharazANake iti / api ca puSpitAH kadambA: / ambaraDambaro meghADambaro dRzyate / ataH prAvRd prAptA / he sumukhi, ghanAghano varSukaghano varSatIti vAkovAkyam // uvaNikA yathA -- sus // SIISIISIS, SIIS||S||||||SIS, S||||||||SIS, S|S|||||||isis, gia argi prakaraNam // 1. 'vAkovAkyamuktipratyuktiH' iti prakRtapadavyAkhyAne vyAkaraNabhASyapradIye kaiyaTaH .
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 atha lIlAvatIchanda:-- guru lahu hi Nimma Nimma gahi akkhara palai paohara visama samaM jahi kahU hi Nimma taralaturaa jimi pasara vidisa disa agamagamam / gaNa paMca caukala palai niraMtara aMta sagaNa dhua kaNNagaNaM paricalai suparilIla lilAvara kalavatIsu visAma karam // 143 // [gurau laghI nahi niyamo niyamo nAkSare patati payodharo viSame same, yatra ko'pi nahi niyamastaralasturago yathA prasarati vidizi dizyagamye gamye / gaNAH paJca catuSkalAH patanti nirantaramante sagaNo dhruvaM karNagaNaH, paricalati suparilIlayA lIlAvatI dvAtriMzatkalAsu vizrAmaM karoti // ] kAvyamAlA | yatra chandasi laghau gurau vA niyamo nAsti / akSare'pi na niyamaH / atra viSame caraNe jagaNaH samespi payodharo jagaNaH patati / atra ko'pi niyamo nAstItyarthaH / taralasturago yathA prasarati dikSu vidikSu agamye gamye ca / sthale iti zeSaH / tathA sutarAM parito lIlayA samantataH khelayA iyaM lIlAvatI paricalati / karaH karNo dvijagaNo bhagaNo jagaNa iti catuSkalAH paJcApi gaNA nirantaramekopakrameNa patanti / tatrAnte dhruvaM nizcitaM sa divyagaNo bhavati / kiMca sA lIlAvatI dvAtriMzatkalAsu vizrAmaM karoti / laghurgurvapekSayA gaNespi niyamo nAsti / yathAkathaMcidvAtriMzatkalAH pUrayitavyAH / tathA ca bhUSaNe - 'laghuguruvarNaniyamavirahitamiha hi sukalaya catuSkalamaSTagaNaM dvAtriMzatka - laviracitamidamatizayasahRdaya hRdayaduHkhaharaNam / lIlAvatikA bhavati ca karakarNadvijagaNabhagaNajagaNakalitA phaNinAyakapiGgalaviracitamadbhutavRttamamalagumphana lalitA // ' idamapyu dAharaNam // tAmudAharati - jahA (yathA ) - ghara laggai aggi jjalai haha kai Naha paha digamaga aNalabhare savadesa pasari pAIka lurai dhaNi thaNa harajahaNa duhAva kare / * bhaa lukia pakki vairitaraNigaNa bheravabheriasadda pale mahi luTTai paTTai rausira tuTTai jakkhaNa vIra hamIra cale || [gRheSu lagno'gnirjvalati dhadhahaM kRtvA nahi panthA divmArgo'nalabhRtaH, sarvadeze prasRtaH padAtizcalati dhanInAM stanau gRhAJjaghanAdvidhA karoti / bhayena lInAH zrAntA vairitaruNIgaNA bhairavabherIzabde patite, mahyAM luThati Ahanti ripuzirastroTayati yasminkSaNe vIro hammIracalitaH ]
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ....... . 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / __ kazcidvandI hammIraprayANaM varNayati-yasminkSaNe vIro hammIrazcalitastasminkSaNe zatrugRheSu lagno'gniH dhadhaheti kRtvA jvalati / nAsti panthAH kutrApi / diDmArgo'nalena bhRtaH / 'Naha paha' iti kvAcitkaH pAThaH / tatra nabhaHpatho'nalena bhRtaH / tasminneva ca kSaNe sarvadeze prasRtaH padAtizcalati / yaH padAtivargadhanInAM zatruvadhUnAM stanau gRhAn jaghanAdi dvidhAkaroti / 'dhaNa' iti pAThe dhaNaM stanau iti sapadAtizcalatIti / yasya hammIrasya bhairavabherIzabde patite sati palAyamAnavairitaruNIgaNAH zrAntAH santo bhayena kvacinilInAH / ripurapi mahyAM luThati / ziraH piTTai / AhantItyarthaH / troTayati / kezAniti zeSaH // uvvaNikA yathA-||S, us, , , ||||||||maa', (32) // s, an, ss, , , , us, us, (32) // s, us, P hir Fr: Is E-ms, (32) // s, us, m, us, us, us, us, us, Kysis......... atha harigItAchanda:gaNacAri paMcakala Tuvijjasu bIaThAha chakkalo paa paaha aMtahi guru karijjasu vaNNaNeNa susavvalo / daha cAri dukai dahahu mANahu matta aThaisa pAa bho harigIa chaMda pasiddha jAgahuM piMgaleNa paAsio // 114 // [gaNAMzcaturaH paJcakalAnsthApayata dvitIyasthAne SaTkalaH pade pade'nte guruM kuruta varNanena susarvalam / daza catvAro dvau daza dvau mAnayattu mAtrA aSTAviMzatiM pAde _harigItAchandaH prasiddhaM jAnIta piGgalena prakAzitam // ] bhoH ziSyAH, gaNAMzcaturaH paJcakalAn sthApayata / dvitIyasthAne SaTkalaM kuruta / pratipadamante caikaM guruM kuruta / chandaH varNanena sutarAM sarve lAtIti tAdRzam / tatra caraNeSu mAtrAniyamamAha-daza, catvAraH, dvau, daza, punadvauM, etatsarva mitvA pAde aSTAviMzanmAtrA iti mAnayantu / tadetacchando harigItAnAmakaM prasiddhaM piGgalena prakAzitaM jAnIta / / bhUSaNe'pi-'indrAsanaM prathamaM visarjaya tadanu saMcinu SaTkalaM nanu tadanu paJcakalatrayaM kila karu virAma kuNDalam / aSTAdhikAmiha viMzatiM ca kalAH kalAvati sundaraM harigItamiti harigItakaM varavRttamatirasamandiram // ' idamapyudAharaNam // uktalakSaNamevAha bIe chakkalu eka kahu cAri paJca kala dehu / bArahauttara matta sau mANasu anta Thavehu // 145 // . 1. 'uppara matta sa e' ravi0. 12
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [dvitIye SaTkalamekaM kathayantu catvAraH paJcakalA deyAH / dvAdazottaraM mAtrAH zataM mAnasamante sthApayata // ] dvitIyasthAne ekaM SaTkalaM kathayantu / avaziSTAzcatvAraH paJcakalA gaNA deyAH / piNDasaMkhyAmAha-dvAdazottaraM zataM mAtrAH / pAdacatuSTaye'pi mAnasamekaM gurumante sthApayata / tena pratipadamaSTAviMzatirmAtrAH // tAmudAharati-jahA (yathA)gaa gaahi Dhukkima taraNi lukkhia turaa turaahi juDDuiA raha rahahi mIlia dharaNi pIDia appa para Nahi bujjhiaa| bala milia Aia patti dhAiu kampi girivarasIharA uccharai sAara dINNa kAara vaira vaDia dIharA // [gajA gajairyuktA taraNinilInasturagAsturagairyuyudhire . sthA rathairmelitA dharaNI pIDitA AtmIyAH pare nahi buddhAH / balAni militAni pattayo dhAvitAH kampitAni girivarazikharANi ucchalati sAgaro dIrNAH kAtarA vairaM vardhitamatidIrgham / / ] kazcidvandI saMkulaM yuddhamanuvarNayati-gajA gajairyuktAH, taraNidhUlibhareNa nilInaH, turagAsturagaiH saha yuyudhire, rathA rathairyojitAH / ata eva dharaNI pIDitA / tasminsamaye AtmIyAH parakIyAzca na jJAtAH / atha ca balAni mIlia parasparamekIbhUtAni / padAtayastato dhAvitAH, ata evAtibhareNa kampitAni ca girivarazikharANi / ucchalati ca sAgaraH / kAtaryeNa dInA dIrNAH / kAtarA iti vA / vairamatidIrgha vardhitam // udhvaNikA yathA-m, sun, sm, in, is, 5, (28) , sm, is, sm, us, s, (28) // m, sus, ISI, sm, usi, s, (28) sm, sis, Ish, sis, usi, s, (28) // yathA vA pranthAntarasthamudAharaNam-'sakhi bambhramIti mano bhRzaM jagadeva zanyamavekSyate paribhidyate mama hRdayamarma na zarma saMprati vIkSyate / parihIyate vapuSA bhRzaM * nalinIva himatatisaMgatA rudatI paraM vadatIti sA sudatI ratIzavazaM gatA // ' atha timbhaGgI(tribhaGgI)chandaHpaDhamaM daha rahaNaM aTThai rahaNaM ghRNu vasu rahaNaM rasa rahaNaM __ ante guru sohai tihu~aNa mohai siddha saehai varataruNam / 1. "Nia Na para aNa' ravi0. 2. "mila palAiu patti jAiu' ravi0. 3. 'paNi' ravi0. 4. 'maheala' ravi0. 5. 'siddhasarohaM (siddheH sarovara)' ravi0.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / jai palai paohara kimai maNohara hairai kalevara tAsu kaI tibbhaGgI chandaM jANi ANandaM bhaNai phaNindo vimlmii||146|| [prathamaM dazasu vizrAmo'STasu viratiH punarvasuSu viratI raseSu virati rante guruH zobhate tribhuvanaM mohayati siddhaH zlAghate varataruNaH / yadi patati payodharaH kimidaM manoharaM harati kalevaraM tasya kaveH tribhaGgI chando jAnItAnandaM bhaNati phaNIndro vimalamatiH // ] yatra prathamaM dazasu mAtrAsu rahaNaM vizrAmaH, tato'STasu viratiH, punarapi vasuSu viratiH, tato raseSu SaTsu viratiH, ante padacatuSTayasyAnte yatra guruH zobhate tacchandastribhuvanaM moyati / siddho'pi varataruNo'pi zlAghate iti tasya cchandasaH prazaMsA / doSamapyAha-yotasmiJchandasi payodharo jagaNaH patati tadA kimidaM manoharam / api tu netyarthaH / kiM ca yasya kavitvaM kriyate tasya kalevaraM harati kaverapi / tasmAdatra jagaNo na kartavyaH / etatribhaGgIchandaH sukhAnandajanakaM vimalamatiH phaNIndro bhaNati / atra caraNe dvAtriMzanmAtrA bhavanti, aSTau catuSkalA gaNA bhavanti // bhUSaNe'pi-'prathamaM yadi dazamaM vadati virAmaM tadanu nikAmaM vasuvasukaM vasuvimalaturaMgamamatihRdayaMgama hRSitabhujaMgamanRpatilakam / triMzadvikalAsaMvihitavilAsaM satatanivAsaM hRdayamudaH madamuditabhujaGgI mohanaraGgI vadati tribhaGgIvRttamadaH // ' idamapyudAharaNam // udAharati-jahA(yathA)siraki[jji]agaGgaM goriaddhaGga haNiaaNaGgaM puradahaNaM kiaphaNivaihAraM tihuaNasAraM vIdiachAraM riumahaNam / suraseviacaraNaM muNiaNasaraNaM bhaubhaaharaNaM sUlaharaM sANandiavaaNaM sundaraNaaNaM girivarasaaNaM Namaa haram // [zIrSakRtagaGgaM gauryardhAGga hatAnaGga puradahanaM kRtaphaNipatihAraM tribhuvanasAraM viditakSAraM ripumathanam / surasevitacaraNaM munigaNazaraNaM bhavabhayaharaNaM zUladharaM ___ sAnanditavadanaM sundaranayanaM girivarazayanaM namata haram // ] kazcidbhaktaH zivaM stauti-bhA lokAH, etAdRzaM haraM namata / kIdRzam / zIrSe kRtA gaGgA yena / kRtA gaurI ardhAGge yena / hato'naGgo yena / purasya tripurasya dahanoya. stam / kRtaH phaNipateH zeSanAgasya hAro yena / tribhuvane sAraM zreSTham / viditaM bhasma yena 1. 'haNai (hanti)' ravi0. 2. 'sukkhANanda ravi0. 3. 'vaMdiachAra' ravi....
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / viracitabhasmAlepaparipUrNam / ripUNAmandhakagajAdInAM mathanam / surairindrAdibhiH sevitacaraNam / munigaNAnAM zaraNaM rakSitAram / bhavabhayaharaNaM saMsArabhItinAzanamante tArakopadezAt / zUladharam / Anandena sahitaM vadanaM yasya / sundaraM ramaNIyaM locanaM yasya / girivaraH kailAsastatra zayanaM yasya // udRvaNikA yathA-us, is, ss, us, sh, Sh, su, // 5, (32) m, us, SII, Is, ss, us, SI, us, (32) // s, n, su, m, s, Im, ss, // s, (32) ss, m, ss, Im, SII, III, SII, Is, (32) // vANIbhUSaNe yathA-'vividhAyudhamaNDitasaMgarapaNDitaraNadaNDitapAkhaNDabhaTe caNDAsurakhaNDini puraharamaNDini zazadharakhaNDini baddhajaTe / bhavasAgaratAriNi durgatihAriNi maGgalakAriNi mayi suciraM girirAjasuvAsini zailanivAsini zaMbhuvilAsini dehi varam // ' __ atha dummila(durmilA)chanda:tIsaduhImattaha parisaMjuttaha vuhaaNa ea bhaNaMti NarA visamatti a ThAahi erisabhAgahi~ paa paa dIsai kaNNagaNA / tA daha paDhamaM be aTThAaM teha caudaha tIahi kiaNilao jo erisi chaMde tihuaNavaMde so jaiNau uhu dummilao // 147 // dvAtriMzanmAtrAbhiH parisaMyuktaM budhajanA etadbhaNati narA vizrAmyati ca sthAneSvetAdRzabhAgeSu pade pade dRzyate karNagaNaH / taddazasu prathamaM dvitIyamaSTamaM tatazcaturdazasu tRtIyayA kRtanilayaM yadetAdRzaM chandastribhuvanavanditaM tadrudhyadhvamaho durmilakam // ] he narA budhajanAH, piGgalastamilakAnAmakaM chando bhaNati / tatkim / yaddvAtriMzanmAtrAbhiH parisaMyuktam / pAda iti zeSaH / yacca vizrAmyati triSu sthAneSu etAdRgbhAgeSu viratirbhAgatritayeSu / pade pade pratipadaM dRzyate karNagaNo gurudvayAtmakaH / tatprathamaM vizrAmasthAnaM dazasu, be dvitIyaM viratisthAnaM aTThAaM aSTamaM sthAnam / tatazcaturdazasu mAtrAsu tRtIyaviratyA kRtanilayam / yadetAdRzaM tribhuvanavanditaM chandaH, tadvadhyadhvamaho janA iti ,piGgalo bhaNati / iti // idamapyudAharaNam // uktalakSaNamevAhadehavasucaudaha virai kara bisama kaNNagaNa dehu / aMtara vippapaika bhaNa dummila chaMda kahehu // 148 // 1. 'vuhaaNarAu (budhajanarAjo)' ravi0. 2. 'ThAmai' ravi0. 3. 'jai bujjhai (yadi budhyate) ravi0. 4. ravidAsIyapustake nopalabhyate.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / [dazavasucaturdazasu viratiM kurvantu vizrAme karNagaNAndattha / antare viprapadAtikAnbhaNantu durmilA chanda: kathayantu // ] daza- aSTa- caturdazamAtrAsu viratiM kurvantu / tatra vizrAme karNagaNAndattha / antarAle viprAzcaturlaghukAH padAtayaH sAdhAraNAzcaturmAtrA gaNAstAnbhaNantu / evaM durmilAchandaH kathayantu // bhUSaNe'pi--' dvAtriMzanmAtraM bhavati pavitraM phaNipatijalpitavRttavaraM dazavasubhuvanairyatiratra prabhavati kavikulahRdayAnandakaram / yadyaSTacatuSkalakalitasakalapadamiti dumilanAmadharaM narapativaratoSaNavandivibhUSaNabhuvanaviditasaMtApaharam // ' idamapyudAharaNam // tAmudAharati - jahA (yathA ) - 93 jei kijjia dhAlA jiNu NivvAlA bhoDantApita cale bhaMjA via cINA pahi hINA lohAvala hAkaMda pale / auDa uDDAvia kittI pAvia moDia mAlaurAabale tailaMga bhagga bahuriNalaggia kAsIsararAja ja~ kkhaNNa cale // [ yena dhArA kRtA jitA nRpAlA bhoTantaH pIDayaMzcalitaH bhagnA api ca cInA darpeNa hInA lohAbale hAkrandaH patitaH / oDDU uDDAyitaH kIrtiH prAptA ca moTitaM mAlavarAjabalaM tailaGgA bhagnA bahuRNalagnA: kAzIzvararAjo yatkSaNe calitaH // ] kazcitkaviH kAzIzvaraprayANamanuvarNayati -- yena dhArA vyUhaH kRtaH / asminnevAntare nRpAlAH zatravo jitA eva / ' NevAlA' iti kvacitpAThaH / tatra nepAlA jitA: / bhoTantadezastho lokaH pIDayannuraH zirazca tADayannirgataH / bhagnAzcInAzcInadezasthAH / kIdRzAH / darpeNa hInAH / lohAbale deze hAkrando hAhAkAra: patitaH / utkala uDDAyitaH / tatazca kIrtirapi prAptA / moTitaM ca mAlavarAjasya balam / tailaGgAstu bahutaraRNagrastA bhagnAH palAyitAH / ekakAzIzvaro rAjA yasminkSaNe calitaH, tasminneva kSaNe iyamavasthA jAtetyarthaH // uvaNikA yathA--ss, // s, IIS, SS, ISI, ISI, ISI, // s, (32) ss, IIS, SS, ISI, SS, SII, SS, IIS, (33) SS, SS, IIS, SS, IIS, IIS, IIS, IIS, (33) SS, SS, IIII, IIS, IIS, SII, IIII, IIS, (33) || 'atha hIracchanda: NAa pabhaNa tiNi cha gaNa aMta karAhi johalaM hAra Thavia puNavi supi vipagaNahi savalam / 1. 'dappavihINA lohAcala' ravi 0 2. svakIyAzvagativizeSavAcidhArAzabdasya svagatau lakSaNayA prayogaH .
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| tiNNi dharahibe vi karahi aMta ragaNa lakkhae ka maNa jaNai dappa bhaNai hIra sukai pakkhae // 149 // [nAgaH prabhaNati trInSaTkalagaNAnante kuru johalaM hAraM sthApayitvA punarapi supriya vipragaNairzabalam / trIndhAraya dvAvapi kurvante ragaNaM lekhaya ko manuSyo jAnAti darpaNa bhaNati hIraH sukaviH prekSate // ] bhoH ziSya, hIranAmakamidaM chando nAgaH piGgalaH prabhaNati tatvaM zRNu / tatra trIn SaTkalagaNAnkuru / tasyAnte johalaM ragaNaM kuru / SaTkale vizeSamAha-hAraM guruM pUrve sthApayitvA / he supriya sutarAM priya ziSya, hArAnantaraM vipragaNaizcatuSkalaiH sarvalaghukaiH zabalamiti cchandovizeSaNam / pade kalAsaMkhyAmAha-tiNIti trIndhAraya dvau kuru 'aGkasya vAmA gatiH' iti gaNite trayoviMzatiH kalAH pAde bhavantItyarthaH / ante ragaNaM lekhaya kazchandaskAra etacchando jAnAti / api tu na ko'pi / darpaNa garveNa hIrastu kavirbhaNati anyaH kaH prekSate / adyAvadhi kasyApi nayanagocaro nAbhavaditi bhAvaH / atra cchandaHkavinAnoraikyamavagantavyam // idamapyudAharaNam // uktamevAha hAra supia bhaNa vippagaNa tIe bhiNNasarIra / johala aMte saMThavahu teisa mattaha hIra // 150 // [hAraM supriya bhaNa vipragaNastridhA bhinnazarIraH / johalamante saMsthApayatu trayoviMzatimAtramasti hIram // ] he supriya ziSya, pUrva hAraM guruM bhaNa / tato vipragaNazcaturlaghukaH / sa ca tridhA minnazarIraH / evaM trivAraM kartavyaH / tadante johalaM ragaNaM sthApaya / evaM sati trayoviMzatirmAtrA hIracchandasaH pade patanti samuditA dvinavatirmAtrAsaMkhyA // bhUSaNe'pyuktam -'vahiragaNamantyaragaNamekavaraNazobhitaM pazya sudati nAganRpatiratra vadati no hitam / rAmabhajanakA. lapaThana eva raTanaraJjanaM hIrakamiti nAma bhavati kAmamavati sajanam // ' hIramudAharati-jahA(yathA) dhikadalaNa thoMgadaraNa taka taruNa riMga e __naM na igaTa diMga i gaTa raMga cala turaMga e / dhUlidhavala hakasabala pakkhipabala patti e kaNNa calai kumma lalai bhummi bharai kitti e // 1. 'gaNa' iti paThitvA 'supriyo dvilaghurgaNaH, tathAvidhagaNadvayaM vipragaNo vA' iti ravidAsena vyAkhyAyi.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... . . 1 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / F.................... .................."raGgeNa] calanti turaMgA e| dhUlidhavalA hakkasabalAH pakSiprabalAH pattaya e karNe calati karmo lalati bhUmirbhiyate kIA e // ] dhikkadalanetyAdi ghoTakagatizabdAnukaraNam / evaM raGge yuddhasthAne raGgeNa kautukena vA calanti turaMgA dhUlidhavalAH / hakkeNa vIrakRtazabdavizeSeNopalakSitAH sabalAH samarthAH pakSiNa iva prabalAH prakRSTabalAH padAtayo'pi / calantIti zeSaH / evaM karNe calati sati karmo lalati sthAnabhraSTo bhavatItyarthaH // bhUmirbhiyate kIrtyA / atra caturdhvapi caraNeSu 'e e' iti sasaMbhramAzcarye // uddavaNikA yathA-sm, sm, sm, sis, (23) sm, sm, sm, SIS, (23) Sm, sm, sim, sis, (23) sm, sm, sm, sis, (23) // vANIbhUSaNe'pi--'dhyAnamaTata sAma paThata nAma raTata kaizavaM dharmamayata zarma bhajata karma sRjata zaizavam / dvArabhavanadAraramaNasAracayanavAsanA tAvadayati nAvatarati kaalnptishaasnaa||' atha janaharaNacchandaHpaa paa Thai kala sahi viacakamalamuhi daha vasu puNu vasu virai kare savapaa muNidiagaNa dia virama sagaNa siriphaNivai bhaNa sukaivare / daha tiguNa karahi kala puNa vi dhara juala ema pari pariThau catucaraNA jai parai kavahu guru ka(ta)vahu Na parihara vuhaaNamaNuharu ja NaharaNA // 151 // [pade pade sthApayitvA kalAH sakhi vikacakamalamukhi dazasu vasuSu puna rvasuSu viratiM kuru sarvapadeSu munidvijagaNAndehi virAme sagaNaM zrIphaNipatirbhaNati suka vivaraH / 1. 'paDhama palai jahi suNahi sumuhi (prathamaM patati yatra zRNu sumukhi)' ravi0. 2. 'dia diagaNa taha parahi sagaNa (dIyate dvijagaNastataH pare sagaNa:) iti ravi0. 3. 'Thava (sthApaya)' ravi0.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 kAvyamAlA | daza triguNAH kuru kalAH punarapi dhara yugalamevaM paripATyA paristhApaya catuzcaraNeSu yadi patati kadAciguruH ka ( ta ) dApi na parihara budhajanamanoharaM janaharaNam ||] 1 he vikacakamalamukhi, pade pade sthApayitvA kalAH, tatra prathamaM dazasu kalAsu virati kuru / tato vasukalAsu punaraSTasu punaH SaTsu viratiM kuru / sarvapadeSu munidvijagaNAndehi / virAme saptagaNAnte sagaNaM niyamena dehi / evamaSTau gaNAn kuru iti zrIphaNipati: sukavivaro bhaNati / daza triguNitAH kalAH kuru / evaM triMzat punarapi dhAraya gurukalAm / evaM dvAtriMzatkalAH pade bhavanti / evaM paripATyA paristhApaya catuzcaraNeSu (pAThAntare) kalAH paristhApaya / kiMca yadi patati kadAcidguruH, tadA kadApi mA parihara mA tyaja / idaM budhajanamanoharaM janaharaNanAmakaM chanda iti // idamapyudAharaNam // uktalakSaNameva spaSTIkRtyAha battIsa hoi mattA ante sagaNAI ThAvehi / savva lahU jai guruA eko be vi pAehi // 152 // [dvAtriMzadbhavanti mAtrA ante sagaNAnsthApaya / sarve laghavo yadi gurukaeko dvAvapi pAdeSu ||] atra dvAtriMzanmAtrA bhavanti ante sagaNAnsthApaya tanmadhye eva / atra gurureko dvau vA mAde bhavataH tadA na doSaH / adhike tu bhavatyeva // gAhUchandaH // bhUSaNe tu - 'laghugurukaniyamagatamiha phaNimaNimatamavagatamatisukhanigadapadaM dazavasubhuvanairyatiriha yadi bhavati rasikajanahRdayavihitamadam / vasuvimalacatuSkalagaNahRtaguNigaNacaraNavirAmAhitasagaNaM kvacidapi gurusahitaM bhavati kavihitaM chandaH sundari janaharaNam // ' tamudAharati - jahA (yathA ) - khura khura khuri khula ki mahi ghararava kalahi gaNaNa gRdikari turaa cale TaTaTa gRdi parai Tapa dhesai dharaNi dhaNu cakamaka kara vaihudisi camare | 1. 'ghagharu raNaraNaka gaNagRNi gRNi raMge turaa cale' ravi0. 2. 'dhavai turaa' ravi 0. 'caudisa' ravi 0.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 97 calu damaka damaka dalu calai paikabalu ghulaki ghulaki kairivara laliA varamaNusa alakamalavipakhahiaasila hemiravIra jaba raNa ca liA // [khurakhurakhurikhulakRtya mahyAM gharghararavaM kalayitvA NaNaNAnukaraNaM kRtvA turagAzcalitA STaTaTetyanukRtya patati TApaH dhvaMsate dharaNirdhanuzcakamakati bahudikSu camarAH / calitamahamahamikayA dalaM calati pattibalaM gambhIraghorasvaraM kRtvA karivarAzcalitA varamAnuSa samUhakamala vipakSahRdayazalyo hammIravIro yadA raNAya calitaH ||] kazcidvandI hammIraprayANamanuvarNayati. - khuretyAdyanukaraNam / mahyAmetAdRzAnukaraNaM kRtvA ghagharetyAdikhaM ca kRtvA NaNaNetyAdyanukaraNaM kRtvA turaGgAzcalitAH / TaTaTetyAdyanukRtya patati TApaH khurAghAto yeSAm / ata eva dhvastA bhavati dharaNiH / dhanuSazcakamakaM ka roti / dazadikSu camarAzca vAjikaNTheSu baddhAzcakamakanti / evaMvidhaM dalaM damaki damaka ahamahamikayA calitam / tatazca pattibalamapi calati / tataH ghulaki ghulaki gambhIra - ghorasvaraM kRtvA karivarA api calitAH / evaM senAGge calite varamAnuSAH siMhaparAkramAH zatravasteSAmalAH samUhAH / alazabdaH samUhArthe dezIyaH / ta eva kamalaM tasya vipakSazca - ndrastatsaMkocakatvAt / yadvA sadA saMgrAmasAMnidhyAdalakeSu malo mAlinyaM yeSAm / evaMvidhA ye varamAnuSA vipakSAsteSAM hRdayazalyo hammIravIro yadA raNAya calitastadA pUrvoktA eva calitA iti // uTTavaNikA yathA - 11, 11, 11, 11, 11, I, II, IS, (33) III, II, II, II, II, II, II, IS, (33) ||II, III, III, II, III, // // , // // , ||', (32) // , // // , II, II, III, III, // , // S, (32) // atha maharA (madanagRha) chanda: pia bhaNami manoharu pelli paoharu suhaasuhAva susiddha khaNo thira karahi maNo jai rAa vimattia anusara khattia kaTThikae bahi chanda bhaNo jima khalairiNo / 1. 'karighala' ravi 0 2. haMbIra ja khaNa' ravi 0 3 'melli' iti paThitvA 'melayitvA ' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 13
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / bi bi salla pahillia turaha vahillia rahahaagaa pasaranta dharA guru sajji varA jai jaggi Niruttau dahagaNajutta causaMdhi hi cAlIsa dharA bhaNu ___ maaNaharA // 153 // [priye bhaNAmi manoharaM prerayitvA (1) payodharaM subhagasvabhAva susnigdhaM kSaNaM sthiraM kuru mano yadi rAjyaM vimantryate anusara kSatriyaM niSkAsya bahizchando bhaNa yathA ___ smaryate RNam / dvau dvau zalyau prathamaM turagaM sthApayitvA rathahayagajAH prasaranti dhara guruM sajjIkRtya varaM / yadi jAgrannirukto dazagaNayuktaM catuHsaMdhau hi catvAriMzaddhara bhaNa madana gRham // ] he priye, manoharaM madanagRhaM nAma chando bhaNAmi / kiM kRtvA / payodharaM prerayitvA (2) jagaNaM dUrIkRtyetyarthaH / tvaM subhagasvabhAva, susnigdhaM manaH kSaNaM sthiraM kuru / dattacittA zR. NvityarthaH / yadi rAjyaM vimantryate tadAnusara kSatriyajAtim / tadevAha-chandaHzAstrasAgarAdahirAkRSyedaM chando bhaNa / tatprazaMsAmAha-yathA parakIyamRNaM khalai sadA smRtipathamupaiti, tathaitadapi // udRvaNikAmAha-dvau dvau zalyau laghu prathamaM vahillia sthApayitvA tatasturagahayagajapadAtayo nava catuSkalA jagaNarahitAH prasaranti / zeSe guruH sajIkRtya sthApitaH / kIdRzaH / asmiJchandasi padAnte jaggi jAgrat zreSThatvena sagaNatvena yadi niruktaH tadA catuSkalagaNadazakena yuktamiti chandovizeSaNam // causaMdhau padacatuSTaye catvAriMzanmAtrAH / samuditakhaNDacatuSTayapiNDakalAsaMkhyA SaSThayuttarazatAtmikA bhavatIti dharAsthAnakAni / etAdRzalakSaNalakSitaM dazavasubhuvanASTakaviratikaM madanagRhaM nAma chandaH // idamapyudAharaNam // uktalakSaNamevAha-- * bevi matta siri ThAukahu valaA antae Thavehu / Nava caukalagaNa majjha dhari maaNaharAI karehu // 154 // dve mAtre zirasi sthApayitvA valayamante sthApayantu / nava catuSkalagaNAnmadhye dhRtvA madanagRhaM kuruta // ]
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 99 dve mAtre zirasi Adau sthApayitvA ante padAnte valayaM guruM sthApayantu / tato mAtrAdvayagurvormadhye nava catuSkalagaNAndhRtvA madanagRhaM nAma chandaH kuruta // kiM ca causaMdhi hi cAlIsakala daha gaNa tattha muNehu | ahara vajjia he supia maaNaharAI kuNehu / / 155 / / [catuHsaMdhau catvAriMzatkalA daza gaNAMstatra jAnIta | payodharaM varjayitvA he supriyA madanagRhaM kuruta ||] padacatuSTaye catvAriMzatkalAH padacatuSTaye'pi daza gaNAJjAnIta / heM supriyAH, payodharaM jagaNaM varjayitvA madanagRhamiti chandaH kuruta | bhUSaNe tva[nya ] thoktam - 'prathamaM kuruSaTkalamante kuNDalamiha madhye vasuturagadharaM saMtApaharaM daza vasubhuvanASTabhiratra caraNamapi bhavati virAmo yadi lalitaM kavivalayahitam / phaNinAyakabhaNitaM jagaNavirahitaM catvAriMzatkalAkalitaM bhuvane mahitaM vRttaM rasanikaraM tanmadanaharaM narapatisaMsadi labdhapadaM guruzokanudam // ' madanagRhamudAharati- jahA (yathA ) - 3 jiNi kaMsa viNAsibha kitti paAsia muTThiariTThaviNAsa karU giri hatta dharU jamalajjuNa bhaJjia paabharagaJjia kAliakula jaisa bhuvana bhareM / cANUra viDia Niakula maNDia rAhAmuhamahupANa kare jimi bhamaravareM so tujha rAaNa vippaparAaNa citta hi cinti deu varA bhaubhItiharA // [yena kaMso vinAzitaH kIrtiH prakAzitA muSTikAriSTavinAzaH kRtaH girihaste dhRto yamalArjunau bhaJjitI padabharagaJjitaM kAliyakulaM yazasA bhuvanaM bhRtam / cANUro vikhaNDito nijakulaM maNDitaM rAdhAmukhamadhupAnaM kRtaM yathA bhramaravareNa satubhyaM nArAyaNo vipraparAyaNazcitte cintitaM dadAtu varaM bhavabhItiharaH // ] 1. idaM lakSaNAntaraM ravidAsaTIkAyAM na vyAkhyAtam. 2. 'riDiamuDiviNA' iti ravidAsena vyAkhyAtam. 3. 'giri toli dharu' iti pATho ravidAsaTIkA pustake. 4. 'saMhAra karU' ityapyadhikamitaH puraM pustakatraye'pi.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 kAvyamAlA / yena kaMso vinAzitaH, ata eva kIrtiH prakAzitA / yena muSTikAriSTayorvinAzaH kRtaH / yena ca govardhano girirhastena dhRtaH / yena ca yamalArjunau bhagnau / yena ca padabhareNa gaJjitaM [kAliya] kulam / yena ca yazasA bhuvanaM bhRtam / yena cANUro'pi vikhaNDitaH / yena ca nijakulaM yAdavavRndaM maNDitam / yena ca rAdhAmukha [ madhu]pAnaM kRtaM yathA bhramaravareNa sarasijamakarandaH pIyate / sa nArAyaNo vipraparAyaNo yuSmAkaM cittacintitaM dadAtu / kIdRzaH / bhavabhItiharaH saMsArabhayanAzanaH // udyavaNikA yathA // ISII, SII, SII, SII, SII, SII, Sil, sil, SII, S, (40) // , // , // III, SII, SS, II, III, SII, III, (40) s, sll, sil, II, SII, SS, IIII, SII, IIII, S (40); S, SII, SII, SII, SII, SII, Sll, sil, SII, SII, S, (40) / / pranthAntare'pi - 'virahAnalataptA sIdati guptA racitanalinadalatalpatale marakatavimale karakalitakapolaM galitanicolaM nayati satataruditena nizAmanimeSadRzA / na sakhImabhinandati rujamanuvindati nindati himakarakaranikaraM paritApakaraM manute hRdi bhAraM muktAhAraM divasanizAkaradInamukhI jIvitavimukhI // ' atha marahA chanda: ehu chanda sulakkhaNa bhaNai viakkhaNa jampara piGgalaNAa bisama daha akkhara puNa aTha akkhara puNa eggArahaThAu / gaNa Aihi chakka paJca caukalu anta guru lahu dehU sau solaha agAla matta sagAla bhaNu marahaTTA ehu // 156 // [ etacchandaH sulakSaNaM bhaNyate vicakSaNo jalpati piGgalanAgaH vizrAmyati dazasvakSareSu punaraSTasu punarekAdazasthAne / gaNa Adau SaTkalaH paJca catuSkalAH ante guruM laghu dehi zataM SoDazAdhikaM mAtrAH sakalAH bhaNa marahaTThAmetat ||] sulakSaNametacchando bhaNyate yadvicakSaNaH piGgalanAgo jalpati yadvizrAmyati pUrve dazAkSareSu punaraSTasu punarekAdazasthAne / atrAkSara zabdo mAtrAvAcakaH, tadvRttatvAt // [ udyavaNikAprakAramAha-] Adau SaTkala ekaH, tataH paJca catuSkalAH, tata eko guruH, tato 'laghureka iti prakAreNa pAde ekonatriMzatkalA dattha / khaNDacatuSTayapiNDakalAsaMkhyA SoDazAdhikazatakaM (116) mAtrA yatra tadetanmarahaTTAnAmakaM chando bhaNa || bhUSaNe'pi - 'Adau kuru SaTkalamatra catuSkalapaJcAnandamito'pi dazavasvekAdaza bhavati virativazamadhikazucArmapalopi / viMzatinavasaMkhyaM kaivikulasaMkhyaM vanditaguNigaNakoTi marahaTThAvRttaM kila jayakRye (te) - kRta ripuvinatakaroTi // 1. 'mavalopi' iti bhUSaNapustakapAThaH 2. 'bhaNitasumukhyaM' bhUSaNa pustakapAThaH,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. paricchedaH ] marahaTTAmudAharati -- jahA (yathA ) - jasu mitta dhaNesA susura girIsA tahavi hu pIdhaNa dIsa jai amiahakandA Niarahi candA tahavihu bhoaNa vIsa / jai kaNaasuraGgA gorI addhaGgA tahavi hu DAkiNisaGga jo jasahi diAvA daivasahAvA kavahu Na ho tasu bhaGga // [yasya mitraM dhanezaH zvazuro girIzastathApyeva pidhAnaM dizaH yadyapyamRtakando nikaTasthazcandrastathApyeva bhojanaM viSam / yadyapi kanakavarNA gauryardhAGgI tathApyeva DAkinIsaGgaH prAkRtapiGgalasUtram / yo yazo dadAti daivasvabhAvaH kadApi na bhavati tasya bhaGgaH // ] -- yasya mitraM dhanezaH, zvazuro girIza:, tathApi khalu pidhAnaM vastraM digeva / yadyapyamRtakando nikaTasthazcandra:, tathApi yasya bhojanaM viSameva / yadyapi kanakasavarNA gaurI ardhAGge, tathApi khalu DAkinIsaGgaH yoginIsahacaraH / yo yazo dadAti / bhaktebhya iti zeSaH / yazca daivasvabhAvaH kadApi na bhavati tasya bhaGgaH // uTTavaNikA yathA // 5 // , '', III, SS, IIII, SII, SI, (R3) ||||||, SS, IIII, SS, IIIi, sii, si, (33) ||||||, ss, SII, SS, IIII, SII, SI, (29) IIIIS, SS, SII, SS, IIII, SII, SI, (29) // vANIbhUSaNe'pi -- 'abhimatadhanadAtA siddhividhAtA jagadantaragatizIla, duritadrumadAhI vizvavigAhI kalpakSayakRtalIla / bhuvanatrayavandita girijAnanditaharazirasi sthiravAsa, daha hutavaha pApaM dehi durApaM vasuhatatimiravilAsa // iti lIlAvatIprakaraNam / 101 prAkRtasUtreNoktacchandasAM nAmAnyAha gAhU gAhA vigAhA ugAhA gAhiNI sIMhiNI khandhA dohA ukacchA rolA gandhAnA caupaiA ghattA ghattANanda chappAA pajjhaDiA aDillA pAAulaaM caubolA Naupaa paumAvattI kuNDaliA gaaNaMgaDa doaI jhullaNA khaJjapaa - sikkhA mAlA culiAlA soraTThA hAkali mahuAra mahAru daMDaaru dIpaka siMhAloa pavaGgA lIlAvai harigIA tibhabhaGgI dummillA hIro janaharaNI maaNaharA marahaTThA pacatAlIsa dharA // -
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 kAvyamAlA / [gAhU gAthA vigAthodgAthA gAthinI siMhinI skandhakaM dvipathA rasikA rolA gandhAnakaM catuSpadI ghattA ghattAnandaM SaTpadI pajjhaTikA aDilA pAdAkulakaM catuSpadI navapadI padmAvatI kuNDalikA gaganAGganaM dvipadI jhulluNA khaJjA zikhA mAlA culiAlA sorASTrA hAkali madhubhAra AbhIraM daNDakalA dIpaka-siMhAvaloka- plavaMgama lIlAvatI harigItA tribhaGgI durmilA hIrakaM janaharaNaM madanagRhaM maraTThA / etAni paJcacatvAriMzatsthAnakAni // ] etAni paJcacatvAriMzatsthAnakAni / anyAnyapi prastAragatyA sudhIbhiruhyAni // zivam // piGgalA[cA]ryaviracitamAtrAvRttaprakAzakam / chandaHpradIpamamalaM jagadbhavanadIpakam // munISurasabhUmIbhirmite'bde zrAvaNe site / nAgarAja tithau bhaTTalakSmInAtho'pyaracat // ityAlaMkArikacakracUDAmaNizrImadrAya bhaTTAtmajazrIlakSmInAtha bhaTTaviracite piGgalapradIpe mAtrAvRttAkhyaH prathamaH paricchedaH // dvitIyaH paricchedaH / madajalaparimalaparimiMladalikalakalakapaTakalitakamalavana / jaya jaya nijapadasara sijanamadabhimataghaTanajavana gajavadana // kRtvA kautUhalato mAtrAvRttasya piGgale bhASyam / lakSmInAthastanute sadbhASyaM varNavRttasya // athaikAkSarapAdAdArabhyaikaikAkSaravardhitaiH pAdaiH SaDUiMzatyakSaraparyantaM varNavRttAnyucyante / itazca lakSyalakSaNayoraikyamavagantavyam // zrI sA / jaMgo // 1 // [zrIH sA / yatra guruH // ] sA zrIH / zrInAmakaM chanda ityarthaH / yatra go gururbhavatItyarthaH // atra sarvatra - 'gurureko gakAro laghureko lakAraH' iti saMketa: // bhUSaNe'pyuktam -- 'yadgaH sA zrIH // ' 1. bhUSaNe tu 'upagIti:' ityasya nAmAntaramuktam. 2. ravidAsena tu - 'caubolA, jhulaNA' iti dve anuktvA 'teAlisa harA' iti mUlaM paThitvA 'iti trayazcatvAriMzacchandAMsi bhavanti' iti vyAkhyAtam.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / zriyamudAharati-jahA (yathA) gorii| rakkho // 2 // [gaurI / rakSatu // ] gaurI yuSmAnakSatu // yathA vA khe bhe| dve staH // 3 // [iha bhedau / dvau staH // ] atraikAkSaraprastAre dvau bhedau gururlaghuzca / tatrAdyo gururuktaH / dvitIyaH sudhIbhirUyaH // atha vyakSaraprastAre kAmachandaH dIhA viihaa| kAmo rAmo // 4 // [dI dvau| kAmo rAmaH // ] yatra dvau dI? tatkAmAkhyaM chandaH / rAmo'bhirAma ityarthaH // akSaradvayAtmakaM padam // bhUSaNe'pi-'yasminhArau kAmaH sa syAt // ' kAmamudAharati-jahA (yathA) jujjhe tujjhe / subbhaM deU // 5 // [yuddhe tubhyam / zubhaM dadAtu // ] yuddhe saMgrAme tubhyaM zubhaM dadAtu zaMbhurityarthaH // yathA vA (bhUSaNe'pyuktam )-'kalyANaM vaH zaMbhurdeyAt' / granthAntare 'gau strI zrI' iti nAmAntaram // uddavaNikA ythaa-5s,(6)|| 1. ravidAsaTIkApustake nopalabhyate. 2. 'haM' iti paThitvA 'zubhaM' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 3. ravidAsaTIkApustake nopalabhyate.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 atha madhuchanda:-- kAvyamAlA / lahu juA / mahu dhua // 6 // [laghu yugam / madhu dhruvam // ] yatra laghudvayaM tanmadhunAmakaM chando nizcitam // bhUSaNe'pi - 'dvikalaghu madhuriti // udAharati - jahA (yathA ) - - hara hara / mama mailu // 7 // [ hara hara / mama malam ||] haihara, mama pApaM hara // uTTavaNikA yathA // ( 8 ) // atha mahIchanda: lago jahIM / mahI kahI // 8 // [lagau yatra / mahI kathitA // yatra pUrva laghuH, tato guruH, tanmahI kathitA // bhUSaNe'pi - 'laghurgururmahI smRtA' // tAmudAharati - jahA ( yathA) - saI umA | rakho tuma // 9 // [satI umA / rakSatu tvAm ||] umA gaurI tvAM rakSatu / kIdRzI / satI pativratetyarthaH // uvaNikA yathA - 15, (8) // atha sAruchanda: sAru eha / govi reha || 10 || 1. 'mala' iti ravidAsaTIkApustake.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] * prAkRtapiGgalasUtram / [ sArurepa: / gururdvitIyo rekhA ||] yatra pUrvo guruH, dvitIyo rekhA laghuH, tatsArunAmakaM chandaH // sArumudAharati- jahA (yathA ) - saMbhu eu | subbha deu // 11 // [zaMbhurayam / zubhaM dadAtu // ] ayaM zaMbhuyuSmabhyaM sukhaM dadAtu || uTTavaNikA yathA - SI, 8 // atra catvAro bhedA udAhRtAH // atha tryakSaraprastAre tAlIchanda:-. f tAlI e jANIe / go kaNNo tibbaNo // 12 // [tAlyeSA jJAyate / guruHkarNo trivarNaH // ] yatra pUrva go guruH, anantaraM karNo gurudvayAtmakaH / sarvaguruH (trivarNaH ) sA tAlI nAmakachandaH // bhUSaNe'pi -- 'tAlI sA nirdiSTA |mo yatra // granthAntare nArIti // tAmudAharati- jahA (yathA) - tuhmANa ahmANa | caNDeso rakkhe so // 13 // [yuSmAnasmAn / caNDezo rakSatu saH // ] sa prasiddhacaNDezaH zivo yuSmAnasmAnrakSatu // udyavaNikA yathA - sss. 12 // atha priyAchanda: 105 fre dear | akkhare tiNi re // 14 // [he priye lakSyate / akSarANi trINi re // ] 1. 'akSaraistribhiH' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 14
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ _.. kaavymaalaa| he priye yatra re ragaNe trINi akSarANi, sA priyA lakSyate // bhUSaNe'pi-'johalaM dR. zyate / sA priyA kathyate // tAmudAharati-jahA (yathA) saMkaro sNkro| . pAu No pAu No // 15 // [zaMkaraH shNkrH| pAtu naH pAtu nH|| zaM sukhaM karotIti tathA zaMkaraH zivaH naH pAtu naH pAtu / Adare vIpsA // uvaNikA yathA-SIS. 12 // atha zazIchandaH sesI yo jnniiyo| phaNIndo bhaNIo // 16 // [zazI yo janitaH / phaNIndreNa bhaNitam // yatra pade yo (yagaNa) AdilaghuryagaNo janita utpAditastacchandaH phaNIndreNa bhaNitam // bhUSaNe'pi-'yakAro yadA syAt / zazI kathyate tat // ' tamudAharati-jahA (yathA) bhavANI hasantI / durittaM harantI // 17 // [bhavAnI hsntii| duritaM hairantI // ] duritaM harantI hasantI bhavAnI yuSmAnavyAditi zeSaH // uddavaNikA ythaa-5.12|| atha ramaNachandaH sagaNo rmnno| sahio kahio // 18 // [sagaNo ramaNaH / sakhyaH kathitam // 1. 'pAvanaH' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 2. 'sasI No aNIo' iti paThitvA 'yagaNena nIta' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 3. 'haratu' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 107 sakhyaH yatra pade sagaNo gurvanto gaNaH, tadramaNAkhyaM chandaH kathitam // bhUSaNe'pi-sagaNo ramaNaH / kavinA kathitaH // ' ramaNamudAharati-jahA (yathA) sasiNA rannii| paiNA taruNI // 19 // [zazinA rajanI / patyA taruNI // ] yathA zazinA rajanI zobhate tathaiva patyA saMyuktA taruNI rAjate // uddavaNikA ythaa|| 12 // atha pazcAlachandaH takAra jaM ditttth| paJcALa ukiTTha // 20 // [takAro yatra dRssttH| paJcAla utkRSTaH // ] yatra takArastagaNo'ntyalaghudRSTaH, sa paJcAla utkRSTa iti / bhUSaNe tu-'karNena ga. ndhena / pAzcAlamAkhyAhi // ' tamudAharati-jahA (yathA) so deu sukkhaaii| saMghAri dukkhAi~ // 21 // .. [sa dadAtu sukhAni / saMhRtya duHkhAni // ] sa zivo duHkhAni saMhRtya sukhAni dadAtu // bhUSaNe'pi-'zarmANi sarvANi / dayAni zarvANi // ' udhvaNikA yathA-5s. 12 // atha mRgendracchandaH parenda tthvehu| mienda karehu // 22 // [narendra sthApayantu / mRgendraM kurvantu // ]. 1. ayaM pATho'smadupalabdhalakSmInAthaTIkAdazaiM truTitaH. . .
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ '.. kaavymaalaa| .. narendraM jagaNaM gurumadhyamaM gaNaM sthApayantu mRgendranAmaka chandaH kurvantu // bhUSaNe'pi'narendramudehi / mRgendramavehi // tamadAharati duranta vasanta / sa kanta diganta // 23 // [duranto vasantaH / sa kAnto digante // ] duranto vasantaH, sa kAnto digante / / uTvaNikA yathA-DA. 12 // atha mandarachandaH bho jahi so sahi / ... . mandara sundara // 24 // bho yatra sa sakhi / mandaraH sundaram // ] he sakhi, bho bhagaNo gurvAdigaNo yatra sanmandaranAmakamatisundaraM chandaH // bhUSaNe'pi'bho yadi vazcati / mandaramaJcati / / ' mandaramudAharati-jahA (yathA) so hara tohara / saMkaTa saMhara // 25 // si haro yuSmAkam / saMkaTaM saMharatu // ] sa prasiddho haraH zivo yuSmAkaM saMkaTaM saMharatu / / uddhvaNikA ythaa-5|| 12 // mandaro nivRttaH // atha kamalacchandaH kamala pbhnn| - . sumuhi NagaNa / / 26 // kamalaM prbhnn| sumukhi nagaNaH // .. he sumukhi yatra nagaNastrilaghvAtmako gaNaH kriyate tatkamalanAmakaM varNatrayAtmakaM chndH|| tathA ca vANIbhUSaNe-'kamalamayatu | nagaNamiha tu // '. .
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / kamalamudAharati-- jahA (yathA ) - raMmaNa gamaNa / kamaNa kamaNa || 27 // [ramaNa gamanam / // ] ............ he ramaNa, kutra gamanaM kriyata iti zeSaH / uvaNikA yathA - ||; 12 // kamalaM nivRttam // atrApi tryakSaraprastAragatyASTau bhedA bhavantIti tAvanto'pyudAhRtya pradarzitAH // atha caturakSare prastAre prathamaM tIrNA chanda: cArI hArA ITThA kArA / vIe kaNNA jANe tiNNA // 28 // [ catvAro hArA iSTA: karAH / dvau karNau jAnIta tIrNAm ||] bhoH ziSya, yatra catvAro hArA guravo bhavanti, iSTA: ( ? ) karA: / tatra caraNe gaNaniya - mamAha--ekasminpAde dvau karNau gurudvayAtmakagaNau bhavataH, tattIrNAkhyaM chandaH / varNacatuSTayAtmakaM padam // vANIbhUSaNe'pyuktam --' yasmin karNaH karNaH / vedairvarNaiH sA syAttIrNA // ' tIrNA mudAharati - jahA (yathA) - 109 jAA mAo dhuttA puttA / iNe jANI kijje juttA // 29 // [ jAyA mAyA putrA dhUrtA: / evaM jJAtvA kriyatAM yuktam // ] kazcinmitraM prati vadati - jAyA vadhUrmAyA mahAvazciketyarthaH / putrA api dhUrtAH / evaM jJAtvA kriyatAM yuktam - iti // uvaNikA yathA - ssss; // tIrNottIrNA // atha ghArIcchanda: vaNNa cAri muddhi ghAri / viNi hAra do sa sAra // 30 // 1. 'ramaNasya gamane videzagamane kasyA manaH api tu na kasyA apItyarthaH' iti ravidAsa - vyAkhyAdarzanena 'ramaNagamane / kasyA manaH' iti chAyA pratIyate. 2. 'aTThA kArA' iti mUlamAzritya 'aSTau kalA:' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 3. ' tasyA antarA dvau bhavataH / doSaM mArayitvA' iti ravidAsavyAkhyAnukUlA tu 'dvAvantaharau doSaM mArayitvA ' iti cchAyA pratIyate.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA | [varNAzcatvAro mugdhe ghAriH / // ] he mugdhe yatra varNAzcatvAraH pade bhavanti tA ghArI / tasyAmuttarottaro hArau gurudvayam, dvau zarau laghudvayaM ca // ayamarthaH - caturvarNAtmakapade ghArInAmni cchandasi prathamaM guruH, tato laghuH, anantaraM gurulaghU / ityuktaM bhavati - ragaNaH, tatazcaiko laghuH - iti // ta duktaM vANIbhUSaNe - 'yattu pakSi daNDa lakSi | veda varNe dhAri dhAri // ' iti // ghArImudAharati - jahA ( yathA) - deudeu saMbhu deu | jAsu sIsa canda dIsa // 31 // [devadevaH zaMbhurdadAtu / yasya zIrSe candro dRzyate // ] .11.0 ......... ............ devAnAmapi devaH sa zaMbhuryuSmabhyaM zubhaM dadAtu / yasya zIrSe candro dRzyate / candrazekhara ityarthaH / uvaNikA yathA - SISI ; 444 = 16 // ghArI nivRttA // atha nagANI chanda: paoharo guruttaro | * nagANi sa jANi // 32 // [ payodharo gurUttaraH | nagANikA sA jJAyate // ] yatra payodharauM jagaNo gurumadhyamo gaNo gurUttaro gurvanto bhavatItyarthaH / varNacatuSTayA - tmakaM padam / tannagANI chando bhavati / arthAt -- dvitIyazcaturthazca varNo gururbhavatIti // taduktaM vANIbhUSaNe - 'dviturthake gururyadA / nagANikA bhavettadA // ' nagANI mudAharati - jahA (yathA ) - sarasa paNa ho / kavittaA phurattao // 33 // [ sarasvatI prasannAstu | kavitvaM sphuratu // ] sarasvatI prasannA bhavatu, kavitvaM sphuratu // uvaNikA yathA - Isis; 16 // nagANI nivRttA / atrApi caturakSarasya prastAragatyA SoDaza bhedA bhavanti / teSu granthavistarazayA trayo bhedAH pradarzitAH // anyaiH (nye) sudhIbhirUhanIyAH iti // 1. 'sumbha' iti paThitvA 'zubhaM' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha paJcAkSaraprastAre sarvaguruH saMmohAchandaH saMmohArUaM diTTho so bhUam / be kaNNA hArA bhUattA(nA)sArA // 34 // ... [saMmohArUpaM dRSTaM tadbhUmau / dvau karNau hAro bhUtalasAram // ] yatra be dvau kau~ gurudvayAtmakagaNau pUrva bhavataH / tata eko hAro guruH / evamekasmizcaraNe pazcApi guravo bhavanti tat bhUtalasAraM saMmohAnAmakaM chanda ityarthaH / tathA ca vANIbhUSaNe-'dvau karNau hAraH saMmohA sAraH / varNAH pazcaivaM nAgAdhIzoktam // ' saMmohAmudAharati-jahA (yathA) uddaNDA caNDI darittA khnnddii| telloA sokkhaM deU me mokkham // 35 // [uddaNDA caNDI duritaM khaNDayatu / trailokyasya saukhyaM dadAtu me mokSam // ] uddaNDA mahiSAsurAdivadhenodbhaTA caNDI kAtyAyanI duritaM khaNDayatu, (trailokyasya sukham ,) me mokSaM ca dadAtu' iti kazcidbhakto devI prArthayate iti // uddavaNikA yathA-sssss; 5-20 // saMmohA nivRttA // atha hArIchandaH AIhi ante hAre sujutte / majjhekagandho hArI achando // 36 // [AdAvante hArAbhyAM suyuktam / . madhyaikagandhAM hArI tacchandaH // ] ___ Adau hArAbhyAM gurubhyAM tathA cAnte hArAbhyAM saMyuktam, tayormadhye gandho laghureko yatra tat hArI chandaH / paJcAkSarapadam / AdAvante karNo, madhye laghuH, evaM paJcavarNAtmakaM padami. tyarthaH // vANIbhUSaNe'pi--'AdyantakarNAH paJcaiva varNAH / laghvekadhArI vAcyaH sa haarii||' hArImudAharati-jahA (yathA) jA bhattibhattA dhmmekcittaa| sA hoi NArI dhaNNA piArI // 37 // 1. 'hArIabandho' iti mUle paThitvA 'hArItabandhaH' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.2. 'juttA' iti paThitvA 'bhaktiyuktA' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 kAvyamAlA / [yA bhartRbhaktA dharmaikacittA | sA bhavati nArI dhanyA priyA // ] yA bhaktA dharmaikacittA bhavati saiva nArI dhanyA priyA ca bharturbhavatIti bhAvaH // uvaNikA yathA -- SSISS; 5x4 = 20 // hArI nivRttA // atha haMsacchanda: piGgaladiTTho bha i siTTho / kaNNai dijjo haMsa munijjo // 38 // [piGgaladRSTaM bhaM dattvA sRSTam / karNaM dattvA haMsaM jJAtavyam // ] , bhoH ziSyAH piGgalena dRSTaM bhagaNaM dattvA pUrva sRSTam pazcAtkarNa gurudvayAtmakagaNaM dattvA haMsAkhyaM paJcAkSarapadaM chando bhavatIti jJAtavyam / / ata eva vANIbhUSaNe - 'piGgaladiSTo bhAdiviziSTaH / karNayuto'sau bhAmini haMsaH // ' haMsamudAharati- jahA (yathA ) - so mahakatA dUra digantA / pAusa Ave ceu DulAve // 39 // [ sa mama kAnto dUre digante / prAvRDAgatA cetazcAlayati // ] kAcitproSitapatikA sakhImAha - he sakhi, sa mama kAnto'dhunA dUre digante vartate / iyaM ca prAvRT AgatA cetazcAlayati / kimidAnImAcaraNIyamiti zikSayeti bhAvaH // uNikA yathA - SIISS; 5x4 = 20 // haMso nivRttaH // - atha yamakacchandaH - supiagaNa sarasuguNa | saraha gaNa jamaa bhaNa // 40 // [supriyagaNo zarasuguNam / zlAghyame........yamakaM bhaNa || ] 1. ravidAsena tu 'sarasa mnn| sara ha gaNa jamaa guNa' iti paThitvA 'tadyamakaM jAnIta / yatra supriyo dvilaghurgaNaH / kIdRzaH / saraso rasasaMpUrNaH iti budhyasva // tataH zarastrilaghurgaNaH saMbhavati' iti vyAkhyAtam.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / he mugdhe, yatra supriyagaNo dvilaghuka eva gaNo bhavati / atha ca zareNaikena laghunA suguNaM saMyuktaM etAdRzaM [na]gaNaM sarahazlAghyametasya gaNasya kurvityarthaH / etAdRzaM sarvalaghvA. tmakapazcAkSaraprastArAntyabhedaM paJcAkSarapadaM yamakAkhyaM chando bhaNa paThetyarthaH / vANIbhUSaNe'pyuktam-'nagaNamanu dvilaghu kuru / phalitamiti yamakamiti // ' yamakamudAharati-jahA (yathA) pavaNa vaha srirsh| maaNa haNa tavai maNa / / 41 // [pavano vahati zarIrasahaH / madano hanti tApayati manaH // ] pavano malayAnilo vahati / kIdRzaH / zarIrasahaH zarIraM sAhayatyasau sahaH / 'Sahas gatau' ityasya divAdyasya (?) rUpam / yadvA tAdRzaM pavanaM zarIraM karTa sahate / 'sAhayatyAhavakSobhaM sahati draviNavyayam / anyAyaM sahate nAsau sidhyati kSitirakSaNaH // ' iti kavirahasye halAyudhavacanaprAmANyAditi / api ca madano hanti tApayati ca manaH / iti pro. SitapatikAvacanaM sakhI: pratIti vyAkhyeyamiti // udhvaNikA yathA-m, 54420 // yamakaM nivRttam // atra prastAragatyA paJcAkSarasya dvAtriMzadbhedA bhavanti / teSu bhedeSu catuSTayamuktam / zeSabhedA nodAhRtA granthavistarabhItyA, sudhIbhistUhyA iti // atha SaDakSaraprastAre sarvagururUpamAdyaM bhedaM zeSAkhyaM chando lakSayati bArAhA mattA jaM kaNNA tIA hotam / hArA chakA bandho sesA rAA chando // 42 // [dvAdaza mAtrA yatra karNAstrayo bhavanti / hAraiH SaDbhirbandho zeSo rAjA chandaH // ] yatra dvAdaza mAtrAH / ziSyabodhanArtha mAtrAsaMkhyA // gaNaniyamamAha-yatra ca trayaH karNA gurudvayAtmakAstrayo gaNA bhvnti| SaDakSaraM padam / etadeva draDhayati-SaDbhirhArairgurubhibandho yatra taccheSAkhyaM chandaHsu rAjA / zreSThaM chanda ityarthaH // taduktaM vANIbhUSaNe'pi'eSA varNaiH SadbhiH proktA chandovidbhiH / sarve varNA yasyAM dIrghA zeSA sA syAt // ' zeSAmudAharati-jahA (yathA) jujhantI uddAme kAlikA saMgAme / NacantI saMhAro dUrittA hammAro // 43. // 1. 'sesArAjA' iti 'zeSarAjazchandaH' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 15
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 kAvyamAlA | [ yudhyamAnodAme kAlikA saMgrAme / nRtyantI saMharatu duritamasmAkam // ] uddAme saMgrAme [yudhyamAnA] nRtyantI kAlikA hammAro asmAkaM duritaM tApaM saMharatu // uTTavaNikA yathA--ssssss; 6x4 = 24 / / zeSA nivRttA // atha tilakAchanda: pir tilla dhuaM sagaNeNa juam / chaa vaNNa pao kala aTTha o // 44 // [priye tilakA dhruvaM sagaNasya yugam / SaDurNAH pade kalA aSTau dhRtAH // ] he priye, tattikAkhyaM chandaH / yatra dhruvaM nizcitaM sagaNadvayamantyagurugaNadvayaM bhavati / SaDurNAtmakaM padam / pade cASTau kalA dhRtA yatreti kalAsaMkhyA ziSyabodhanArtha padapUraNArthe vA / anyathAkSaravRtte varNasaMkhyAyA evAvazyakatvAditi // vANIbhUSaNe'pi - 'sakhi sadvitayaM sudatIha yadA / rasavarNapadA tilaketi tadA // ' tilakAmudAharati- jahA (yathA ) - piabhatti piA guNavanta suA / dhaiNamanta gharA bahusukkhakarA // 45 // [priyabhaktA priyA guNavAnsutaH / dhanavagRhaM bahusukhakaram ||] kazcitsvamitraM pratyAha - priyabhaktA priyA, guNavAn sutaH, dhanavagRhaM bahusukhakaramityetasarva yasya bhavati sa dhanya iti bhAvaH // uvaNikA yathA - ||; 644 =24 // ti* lakA nivRttA || atha vijjohAchanda: akkharA je chaA pAa pAa TThiA / matta paJca huNA viNi johAgaNA // 46 // [akSarANi yatra SaT pAde pAde sthitAni / mAtrA paJca dviguNA dvau johAgaNI // ] yatra pAde pAde SaDakSarANi sthitAni / yatra ca paJca dviguNA daza mAtrA: / tatraiva gaNani - 1. 'Dila' iti paThitvA 'DillAnAma chanda:' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 2. 'Thio' iti padaM 'sthitAH' iti vyAkhyAtaM ravidAsena. 3. 'dhaNajutta' iti ravidAsapustake.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram | 115 yamamAha - viNi dvau johAgaNau ragaNau yatra tat vijjohAchandaH nAmagaNayoraikyam // vANIbhUSaNe tu 'vimohA' iti nAmAntaram - 'yatra pAdadvaye dRzyate radvayam / nAgarAjoditA sA vimohA matA // ' vimohAmudAharati- kaMsasaMhAraNA pakkhi saMcAraNA / devaIDimbhaA deu me NimbhaA || 47 || [kaMsasaMhArI pakSisaMcArI / devakI Dimbho dadAtu me nirbhayam // ] kaMsasaMhArI pakSisaMcArI devakInandano me mahyaM nirbhayaM ddaatu| mamAbhayaprado bhavatvityarthaH // sarat er -- SISSIS; 6x4 = 24 // vijohA nivRttA || atha caturaMsAcchanda: Thau cauraMsA phaNivaibhAsA | diavarakaNNo phula rasavaNNo // 48 // [sthApaya caturaMsAM phaNipatibhASitAm / dvijavarakarNI sphuTaM rasavarNAm ||] yatra dvijavarazcaturlaghvAtmako gaNaH prathamam, tataH karNo dvigururgaNaH, ata eva sphuTaM rasavarNa SaDakSaraM padaM yatra tAM phaNipatibhASitAM caturaMsAM sthApaya // vANIbhUSaNe'pi - 'dvijavarakarNAviha rasavarNA / bhavati yadA sA kila caturaMsA // caturaMsAmudAharati -- jahA (yathA ) - gauriakantA abhinau santA | jadi parasannA diamahi dhannA || 49 // [gaurIkAnto'bhinaye san / yadi prasanno dyAvApRthivyordhanyaH // ] gaurIkAnto yadi yadA abhinaye saMstANDave vartamAno yasya prasannaH, sa tadA dyAvApRthivyordhanyaH // jahA vA ( yathA vA ) - bhuaNaaNando tihuaNakando | bhamarasavaNNo sa jaai kaNho // 50 // 1. ravidAsena tu pUrvodAharaNaM na dattam atrApi 'NaaNaaNando tihuaNacando' iti paThitam.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| [bhuvnaanndstribhvnkndH| .. ... bhramarasavarNaH sa jayati kRSNaH // ] bhuvanAnandastribhuvanakando bhramarasavarNo jayati kRSNaH // uddavaNikA yathA-mss; 64424 // caturaMsA nivRttaa|| atha manthANacchandaH kAmAvaAreNa addheNa paaenn| mattA dahA suddha manyANa so muddha // 51 // [kAmAvatArasyArdhena pAdena / _mAtrA daza zuddhA manthAnaM tanmugdhe // ] he mugdhe, yatra kAmAvatArArdhena pAdena mAtrA dazaH zuddhAH pratipAdamatra bhavanti / tanmanthAnanAmakaM chandaH // ayamarthaH-agre vakSyamANasya viMzatikalAtmanaH kAmAvatArasya chandaso'rdhena dazamAtrAtmakena SaDakSareNa pAdena manthAnanAma chando bhavati // tatra gaNaniyama ucyate-'pUrva tagaNo'nantaramapi sa evaM' iti // vANIbhUSaNe tu-'karNadhvajAnandamAdhAya sAnanda / varNe rasairyattu manthAnametattu // ' manthAnamudAharati-jahA (yathA) rAA jahA luddha paMDIa ho muddha / kittI kare rakkha so vAda uppekkha // 52 // [rAjA yatra lubdhaH paNDito'sti mugdhaH / kIrti kare rakSa sa vAda upekSyaH // ] he sajjana, rAjA yatra lubdhaH paNDito'pi mugdhaH / tatra rAjakule tvaM svakIrti kare rakSa / svavidyAprakAzaM mA kurvityarthaH / sa vAdo'pyupekSyatAm / yatra na jJAtA kazciditi bhaavH| udvavaNikA yathA- ssss; 6x424 // manthAnaM nivRttam // atha zaGkhanArIchandaH khaDAvaNNabaddho bhuanggaapaddho| paA pAa cArI kahI saMkhaNArI // 53 // [SaDvarNabaddho bhujnggpdaarthH| ..........."kathitA zaGkhanArI // ] yatra SaDvarNAH pade bhavanti bhujaGgaprayAtasyAgre vakSyamANasya yagaNacatuSTayAtmakasya cchandaso'rdhena yadvayanaitasya caraNo bhavati pAde pAde yagaNadvayaM bhavati tacchaGkhanArIchandaH // vANIbhaSaNe tu-dhvajAnandakarNAH SaDevAtra varNAH / budhAnandakArI bhavecchaGkhanArI // '
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / zaGkhanArImudAharati-jahA (yathA) guNA jassa suddhA vahU rUamuddhA / ghare vitta jaggA mahI tassa saggA // 54 // [guNA yasya zuddhA vadhU rUpamugdhA / gRhe vittaM jAgranmahI tasya svargaH // ] yasya guNAH zuddhAH, yasya vadhU rUpeNa mugdhA sundarI, yasya gRhe vittaM jApradasti tasya mahI pRthvI svargaH // udhvaNikA yathA-Ississ; 6x4-24 // zaGkhanArI nivRttaa|| atha mAlatIchandaH dhoM saravIa maNIguNa tIya / daI lahu anta sa mAlai kanta // 55 // [dhvajaH zaradvayaM mnnigunnsttH| deyo laghurante sA mAlatI kAnte // ] .. he kAnte, yatra prathamaM dhvajo laghvAdinikalaH, tataH zaradvayaM laghudvayam, tatazca maNiguNo hAro gururityarthaH / tato'nte eko laghurdeyaH / sA mAlatI mAlatInAmakaM chando bhavatIti jAnIhIti jagaNadvayena mAlatI chanda iti phalito'rthaH // tathA ca vANIbhUSaNe'pi-'yadA jagaNadvi bhavedamalaghu / phaNI vitanoti sa mAlatiketi // ' mAlatImudAharati-jahA (yathA) karA pasaraMta bahUguNavanta | . paphullia kunda ugo sahi canda // 56 // [karAH prasRtAH bahuguNavantaH / / praphullitAH kundA uditaH sakhi candraH // ] he sakhi, bahuguNavantaH prasAdAdyanekaguNayuktAH kiraNAH prasRtAH, praphullitAH kundAH, uditazcandra iti kasyAzcinnAyikAyAH sakhI prati vcH|| uddavaNikA yathA-usi; 64 4-24 // mAlatI nivRttA // atha damanakacchandaH diavara kia bhaNahi supia | damaNaa guNi phaNivai bhaNi // 57 // . 1. 'vittajuggA' iti paThitvA 'gRhaM vittayuktaM' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| dvijavaraH kriyate bhaNyate supriyaH / / damanakaM guNI phaNipatirbhaNati // ] yatra prathamaM dvijavarazcaturlaghuko gaNaH kriyate pazcAtsupriyo laghudvayAtmako gaNo bhaNyate / nagaNadvayena [damanakaM chandaH] iti phalito'rthaH / taddamanakaM chanda iti guNI phaNipatirbhaNati // vANIbhUSaNe tu-'dviguNanagaNamiha vitanuhi / damanakamiti [prati]gadati hi // ' damanakamudAharati-jahA (yathA) kamalaNayaNi amiavaaNi / taruNi gharaNi milai je puNi // 58 // kamalanayanA amRtvcnaa| taruNI gRhiNI milati yadi punaH // ] kamalanayanA amRtavacanA taruNI gRhiNI yadi punarmilati tadA tAM vihAya na kutrApi gamiSyAmIti kasyacidvidezasthasya kAmino mitraM prati vacanam // udhvaNikA ythaa||||||; 6x4-24 // damanakaM nivRttam ||atr prastAragatyA SaDakSarasya catuHSaSTibhaidA bhvnti| teSvAdyantabhedasahitA aSTau bhedAH proktAH / zeSabhedAH sudhIbhirUhanIyAH / granthavistarazayA nAtroktA iti // atha saptAkSaraprastAre samAnikAchandaH cAri hAra kijjahI tiNNi gandha dijjahI / satta akkharA ThiA sA samANiA piaa|| 59 // [catvAro hArAH kriyante trayo gandhA dIyante / saptAkSarA sthitA sA samAnikA priye // ] he priye, sA samAnikAchanda ityarthaH / yatra pade catvAro hArA guravaH kriyante / anta. rAntarA ca trayo gandhA laghavaH kriyante / evaM saptAkSarANi yasyAM gurulaghurUpeNa sthitAni sA samAniketyanuSajyate // tathA ca vANIbhUSaNe-'hAramerugA yadA rajjugA bhavetsadA / sapta" varNasaMgatA sA samAnikA matA // ' samAnikAmudAharati-jahA (yathA) kuMjarA calaMtaA pavalA palaMtaA / kummapiThThi kaMpae dhUli sUra jhaMpae // 60 // 1. vANIbhUSaNAdarzAnusAreNa likhitam. 2. 'supuNa' iti 'supuNyaiH' ityarthakaM ravidAsapustake.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 119 * [kuMjarAzcalanti parvatAH patanti / kUrmapRSThaM kampitaM dhUlyA sUrazchAditaH // ] kuMjarA dantAvalAzcalanti sma ata eva parvatAH patanti / yadvA parvatAnprerayanto gajAzvalanti smeti yojanIyam / atazcAdikUrmasyApi pRSThaM kampitaM dhalyA sUrastaraNiH samAcchAditaH / iti kasyacidvandinazcalati karNe rAjani vacanam // udhvaNikA yathASISISIS; 744=28 // samAnikA nivRttA // atha suvAsacchandaH bhaNau suvAsau lahu suvisesanu / raci catumattaha bhagaNai antaha // 61 // bhaNa suvAsaM laghusuvizeSam / racayitvA caturmAtrakaM bhagaNamante // ] he priye, yatra laghavaH sutarAM viziSyante / tadevAha-Adau caturmAtrakaM viracya ante bhagaNamAdigurugaNaM dattvA suvAsanAmakaM chando bhaNa // taduktaM vANIbhUSaNe-'dvijagaNamAhara bhagaNamupAhara / bhaNati suvAsakamiti phaNinAyaka // ' suvAsakamudAharati-jahA (yathA) gurujaNabhattau bahuguNajuttau / jasu tiya puttau sa i puNamantau // 62 // [gurujanabhaktA bahuguNayuktAH / yasya trayaH putrAH sa eva puNyavAn // ] gurujanabhaktA bahuguNayuktA yasya trayaH putrAH sa eva puNyavAn puruSaH // udhvaNikA yathA-15); 74428 // yathA ca vANIbhUSaNe-'girivaranandini duritanikandini / vihitanato mayi kuru karuNAmayi // ' suvAsako nivRttaH // atha karahaMcI caraNa gaNa vippa paDhama lai thappa / jagaNa tasu anta muNai karahaMca // 63 // [caraNe gaNo vipraH prathama......."sthApyaH / jagaNastasyAnte jAnIta karahaMcIm // ] 1. 'rai caumattaha bhagaNaha antaha' iti pAThaM 'Adau caturmAtrakaM viracyAnte bhagaNaH kriyate' iti ravidAso vyAkhyAtavAn. 2. 'suNaha' ka. 'bhaNia karaiMca' iti paThitvA 'karahaMco bhaNyate' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 kaavymaalaa| bhoH ziSyAH, yatra caraNe prathamaM viprazcaturlaghuko gaNaH sthApyate, tasyAnte jagaNo madhyaguruko gaNastAM karahaMcI jAnIta // ata eva vANIbhUSaNe-'dvijagaNamavehi jagaNamanudehi / vividharaMsasaJci bhavati karahazci // ' karahazcImudAharati-jahA (yathA) jivau jai eha tajau gai deha / ramaNa jai so i viraha ja Nu hoi // 64 // [jIvAmi yadyeSAhaM tyajAmi gatvA deham / ramaNo yadi sa eva viharastu na bhavatu // ] kAcidanugamanaparA subhaTI vidhAtAramAha-he dhAtarityupariSTAt / eha eSAhaM tyajAmi gatvA deham / yadi kadAcidataHparamapi jivau jIvAmi punarjanmAntaraM labheyami(1)tyarthaH / tadA mama yadi nirguNaH saguNo vA sa eva ramaNo bhavatu, virahastu kadApi mA bhavatviti prArthaye tvAmiti bhAvaH // uddavaNikA yathA-ms); 744-28 // karahaMcI nivRttA // atha zIrSarUpakaM chanda: sattA dIhA jANehI kaNNA tI go mANehI / cAuddAhA mattANA sIsArUaM chaMdANA // 65 // [sapta dIrghA jJAyante karNAstrayo gamAnaya / caturdaza mAtrA zIrSarUpaM chandaH // ] he mugdhe, yatra caraNasthAH saptApi varNA dIrghA guravo bhavantItyarthaH / tatra gaNaniyamamAha-karNA gurudvayAtmakA gaNAstrayasteSAmagra ekaM gaM gurumAnaya / evaM pade sapta / mAtrAniyamamAha-caturdaza mAtrA dviguNArthamavagantavyA / varNavRtte varNAnAmeva saMkhyAniyamanAditi / ata eva bhUSaNe-'uktA varNAH saptAsyAM sarve dIrghAH syuryasyAm / eSA zIrSA nirdiSTA keSAM harSa nAdeSTA // ' zIrSAmudAharati-jahA (yathA) candA kundA e kAsA hArA hIrA e haMsA / je je setA vaNNIA tumhA kIttI jiNNI aa||66|| [candraH kunda ete kAzo hAro hIra ete haMsaH / ye ye zvetA varNitA yuSmAkaM kIrtirjitavatI tAn // ] kazcidvandI karNamupetya tatkIti varNayati-he rAjan, candro dhavalakaraH, kundo mAdhya 1. 'koi viraha jANi hoi' iti paThitvA 'ramaNo yo'pi so'pi bhavatu' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 121 puSpam , kAzaH zaradi jAyamAnaM tArNa kusumam / e iti bhASayA ete / kiMca hAro muktaikAvalI hIraM vajraM haMso marAla ete| anuktAzca jagati ye ye pAradakailAsaharahAsazAradanIradaprabhRtayaH zvetA varNitAstAnazeSAneSA yuSmatkIrtirjitavatI // uvaNikA yathAsssssss; 744028 // yathA vANIbhUSaNe-'dRSTaH kRSNaH kAlindItIre gogopaanndii| veNukkANairutkAnAM cetohartA gopInAm // ' iti // zIrSA nivRttA // atra prastAragatyA saptAkSarasyASTAviMzatyadhikazata(128)bhedeSu catvAro bhedAH pradarzitAH / granthavistarabhItyA zeSabhedA nodAhRtAH sudhIbhirUhyAsta iti // athASTAkSaraprastAre sarvagurvAtmakamAya(ta) vidyunmAlAchando lakSayativijjUmAlA mattA solA pAe kaNNA cArI lolA / earUaM cArI pAA bhattI khattI vijjU rAA // 67 // [vidyunmAlA mAtrAH SoDaza pAde karNAzcatvAro lolAH / evaMrUpaM caturpu pAdeSu bhaktyA kSatriyo vittha rAjA // ] bhoH ziSyAH, yatra pAde caraNe lolAzcaJcalAzcatvAraH karNA dviguravo gaNA bhavanti gurudviguNAH SoDazamAtrAzca, tadvidyunmAlAchando vedavizrAmamevaMrUpaM catuSpAdaM vasugurucaraNaM bhavatIti khatrI kSatriyajAtinAgarAjI bhattI bhaktyA jalpatIti vittha // ata evoktaM kAlidAsena-'sarve varNA dIrghA yasyAM vizrAmaH syaadvedairvedaiH| vidvadvRndaivINAvANi vyA* khyAtA sA vidyunmAlA // ' vANIbhUSaNe'pyuktam-'uktA yasyAmaSTau varNAH pAde pAde sarve dIrghAH / vizrAmaH syAtturye turye vidyunmAlA nirdiSTA sA // ' iti // vidyunmAlAmudAharati-jahA (yathA) unmattA johA dukantA vippakkhAmajjhe lukkhantA / NikantA jattA dhAvantA NibbhantI kittI pAvantA // 68 // [unmattA yodhA militA vipakSamadhye niliiymaanaaH| niSkrAntA yAnto dhAvanto nibhrAntAM kIrti prAptAH // ] kazcidvandvI saMgaraM varNayati-unmattA vIrarasAviSTA yodhAH subhaTA DhukkantAH parasparaM militA ityrthH| kIdRzAH / vipakSANAmahitAnAM madhye lukkhantA nilIyamAnAH / evaM niSkrAntAH parabalaM vyApAdya nirgatA yAnto nijabalAdarAticakraM pratItyarthaH / dhAvanta itastatazcArIsaMvaraNArthamityarthaH / ata eva nitarAM bhrAntAM trailokyabhramaNazIlAM kIrti prAptAH kIrtizeSA jAtA ityarthaH // uvaNikA yathA-ssssssss; 84432 // yathA vANIbhUSaNe-'AgAminyo no yAminyo yA yA yAtA bhUyo bhUyaH / abhracchAyAvattAruNyaM mAnenAnena syAtki te // ' granthAntare tu-'mo mo go go vidyunmaalaa'| magaNadvayaM gurudvayaM ca yasmiMstadvidyunmAlAcchanda iti gaNabhedena lakSaNamabhihitam / yathA-'vAso vallI vi.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 kAvyamAlA | mAlA barhazreNI zAzcApaH / yasminsa syAttApocchityai gomadhyasthaH kRSNAmbhodaH // ' uvaNikA yathA-- Sss sssss; 8x4 = 32 // vidyunmAlA nivRttA // atha pramANikAchanda: lahU gurU NirantarA pamANi aTThaakkharA / pamANi dU kijjie NarAa so bhaNijjae || 69 // [laghurgururnirantaraM pramANikASTAkSarA / pramANikA dviguNA kriyatAM narAcaH sa bhaNyatAm // -_ yatra laghurguruzca nirantaraM bhavati sA pramANikAchanda ityarthaH / sA kativarNetyapekSAyAmAha -- aakkharA / aSTAkSaretyarthaH / seyaM pramANikA cedviguNA kriyate / SoDazAkSarapadetyarthaH / tadA sa narAco bhaNyata ityuttaratra SoDazAkSarapadacchandaso lakSaNamapi lakSyate'neneti // vANIbhUSaNe'pi - 'prasUna kuNDala kramairihASTavarNavibhramaiH / bhujaMgarAjavarNitA pramANiketi sA matA // ' pramANikAmudAharati -- jahA (yathA ) - NisuMbhasuMbhakhaMDaNI girIsa gehamaMDiNI / paaMDamuMDakhaMDiA pasaNNa hou caMDiA // 70 // [ nizumbhazumbhakhaNDinI girIzagehamaNDinI / pracaNDamuNDakhaNDikA prasannAstu caNDikA // ] nizumbhazumbhayordaityayoH khaNDinI khaNDayitrI girIzasya rudrasya gehaM maNDayatyalaMkaroti yA sA gehamaNDana kalatrarUpeNetyarthaH / evaMvidhA pracaNDAnAM daityabhaTAnAM muNDakhaNDikA caNDikA kAtyAyanI vaH prasannAstu | granthAntare tu 'nagasvarUpiNI' iti nAmAntaram // ata eva kAlidAsagranthe-- 'dvituryaSaSThamaSTamaM guru prayojitaM yadA / tadA nivedayanti tAM budhA nagasvarUpiNIm // ' ityAha // uvaNikA yathA - ISISISIS; 8x4 = 32 // chandomaJjaryA tu -- ' pramANikA jarau lagau / ' jagaNaragaNau lagau laghugurU ca yasmiMstatpramANikAchanda iti gaNabhedena lakSaNamabhihitam / yathA - 'punAtu bhaktiracyutA sadAcyutAGgipadmayoH / zrutismRtipramANikA bhavAmburAzitArikA // ' udyavaNikA yathA -- ISI SI SIS; 8x4= 32 // pramANikA nivRttA // atha mallikAchanda: hAragaMdhabaMdhureNa diTThaaTThaakkhareNa / bArahAhi matta jANa malliAsuchaMdamANa || 71 // 1. 'baMdhaNeNa' iti pATha ' bandhanena' iti vyAkhyAtaM ravidAsena.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / [hAragandhabandhureNa dRSTASTAkSareNa / dvAdazabhirmAtrAbhirjAnIhi mallikAsucchandomAnam // ] hAro guruH, gandho laghuH tAbhyAM bandhureNa prathamaM gururanantaraM laghurevaM krameNa dRSTAnyakSarANi yatreti tAdRzena caraNena dvAdazamAtreNa mallikAkhyaM chando jAnIhi // taduktaM vANIbhUSaNe - 'hArazaGkhakakrameNa maNDitASTavarNakena / varNitA kutUhalena malliketi piGgalena // iyameva granthAntare 'samAnikA' ityucyate // mallikAmudAharati -- jahA (yathA) -- jeNa jiNa khattivaMsa riTThi muTThi kesi kaMsa | bANapANi kaTTieDa sou tujha sukkha deu // 72 // [yena jitaH kSatriyavaMzo riSTo muSTiH kezI kaMsaH / bANapANayaH kartitAH sa yuSyabhyaM sukhaM dadAtu ||] 123 * yena bhagavatA dhRtaparazurAmAvatAreNa kSatriyavaMzo jita: / atha ca yena kRtakRSNAvatAreNa ariSTo muSTikaH kezI kaMsazca jita ityanenaivAnvayaH / yena ca bANAsurasya sahasrabAhoH pANayaH kartitAzchinnAH / sa yuSmabhyaM sukhaM dadAtu // uvaNikA yathA - SISISisi; ex 4= 32 // mallikA nivRttA // atha tuGgAchanda: kamalabhamarajIvo saalabhuaNadIvo / deliatimiraDiMbo uai taraNibiMbo || 74 // [kamalabhramarajIvaH sakalabhuvanadIpaH / dalitatimiraDimba udeti taraNibimba: ||] 9. 'soi deu sunbha deu' iti ravi 0 2. 'tavia ( tApita ) ' iti ravi 0. taralaNaaNi tuMgo paDhamagaNa suraMgo / NagaNajualabaddho gurujualapasiddho // 73 // [ taralanayane tuGgA prathamagaNasuraGgA / nagaNayugalabaddhA guruyugala prasiddhA // ] he taralanayane, yatra prathamagaNena gaNaH suraGgo bhavati / kati gaNAstatretyapekSAyAmAha - nagaNayugalena baddho guruyugalena ca prasiddhastuGgAkhyaM chandaH / pUrve nagaNadvayam anantaraM gurudvayamiti phalito'rthaH / taduktaM bhUSaNe - dviguNanagaNakarNaiH sulalitava suvarNaiH / rasikavihitaraGgA prabhavati kila tuGgA // tuGgAmudAharati
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 kAvyamAlA / kamale baddhAnAM bhramarANAM jIvo jIvanadAtA bandhanamocanAditi bhAvaH / sakalabhuvanadIpastribhuvanaprakAzakatvAditi bhAvaH / dalitastimirasya Dimba upaplavo yena / 'prAduDimba upaplave' [iti] dezIkoSAt / etAdRzastaraNibimba udeti // uTTavaNikA ythaa||| // ''; 8x4=32 // tuGgA nivRttA // atha kamalacchanda: paDhama gaNa vippao vihu taha nareMdao / gurusahita aMtiNA kamala ema bhattiNA // 75 // [prathamaM gaNo vipro dvitIyastathA narendraH / sakhi, gurusahito'nte kamalamevaM" prathamo vipragaNazcaturlaghvAtmako gaNaH, dvitIyastathA narendro jagaNaH, tasyAnte guruH / anayA rItyA pade'STa varNA bhavanti tatkamalanAmakaM chandaH / uktaM ca bhUSaNe - 'dvijavaragaNAnvitaM jagaNagurusaMgatam / phaNinRpatijalpitaM kamalamiti kalpitam // ' kamalamudAharati - jahA (yathA ) - - ............... ] jaai jaNaddaNA asurakulamaddaNA / garuDavaravAhaNA valibhuvaNacAhaNA / / 76 / / [sa jayati janArdano'surakulamardanaH / garuDavaravAhano balibhuvanApekSaka: II] asurakulamardano garuDavaravAhano baleH sakAzAdbhuvanApekSakaH sa janArdano jayati sarvotkarSeNa vartata iti // uvaNikA yathA - || SIS; 844= 32 // kamalaM nivRttam // atha mANavakakrIDitakaM chando granthAntarasthamucyate-- bhAdigaNaM karNadharaM sAntamidaM vRttatvaram / pannagarAjena kRtaM mANavakakrIDitakam // yatra prathamaM bhagaNaH, tataH karNaH, tato'pi sagaNaH, tadvRttaM mANavakakrIDitakamiti // yathA kokavadhUzokaharaM padmavanIbodhakaram / gADhatamonAzakaraM nItitarAmuSNakaram // uvaNikA yathA - SSS IS 8x4= 32 / / chandomaJjaryA tu - 'bhAttalagA maannvkm|' bhAdbhagaNAttalagAstagaNalaghuguravo yatra bhavanti tanmANavakaM chanda iti gaNabhedenoktam // 1. 'aGgaNA' iti * ravi 0 2. 'vijaai (vijayate ) ' iti ravi 0. *
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 125 yathA-'caJcalacUDaM capalairvatsakulaiH keliparam / dhyAya sakhe smeramukhaM nandasutaM mANavakam // ' uddavaNikA ythaa-5|| sss x4-32 // mANavakakrIDitakaM nivRttam // athAnuSTupchanda: laghu syAtpaJcamaM yatra guru SaSThaM ca saptamam / dvituryapAdayohUsvamaSTAkSaramanuSTubham // yatra cchandasi paJcamamakSaraM caraNacatuSTaye'pi laghu tathaiva SaSThaM guru dvitIyacaturthayoH pA. dayoH saptamaM dvasvaM lasvityarthaH / zeSavarNA aniyatA ytr| evamaSTAkSaraM vRttamanuSTubhaM jAnIyAditi zeSaH / anyatrApi-'paJcamaM laghu sarvatra saptamaM dvicaturthayoH / SaSThaM guru vijAnIyAccheSAstvaniyatA matAH // ' iti // yathA hRdayaM madayantyete madonmattAH zilImukhAH / viSAktAH puSpadhanuSo mUrtA iva zilImukhAH // atra krameNa 'alivANau zilImukhau' ityamaranirdezAdartho'vagantavya iti // uddavaNikA ythaa-susss,ISISissa,|| idameva halAyudhavRttyAdiSu cchandograntheSu nAnAgaNabhedena viSamavRtteSu vakrasaMjJAM labhate / sakalapurANeSu ca sAdhAraNyenASTAkSarapAdasyAnuSTabiti pra. siddhiH / vizeSatastu vidyunmAlAdIni vRttAnyaSTAkSaraprastAre darzitAni / ata eva cchandomaJjaryAmekAkSarAdiSaDviMzatyakSarapAdAnAM vRttAnAM pRthakpRthaksAdhAraNasaMjJAH proktAH / yathA 'ArabhyaikAkSarAtpAdAdekaikAkSaravadhitaiH / pAdairukthAdisaMjJA syAcchandaHSaDDizatiM gatA // ukthAtyukthA tathA madhyA pratiSThAnyA supUrvikA / gAyatryuSNiganuSTupca bRhatI patireva ca // triSTupca jagatI caiva tathAtijagatI mtaa| zarkarI cAtipUrvA syAdaSTayatyaSTI tataH smRte / / dhRtizcAtidhRtizcaiva kRtiH prakRtirAkRtiH / vikRtiH saMkRtizcaiva tathAtikRtirutkRtiH // ityuktA chandasAM saMjJAH' iti / vizeSatastu tatra tatra prastAre tatraiva saMjJA jJAtavyA / ityAstAM vistareNa // atra pra
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 kAvyamAlA / stAragatyASTAkSarasya SaTpazcAzadadhikaM dvizataM bhedAH / teSu kiyanto bhedA udAhRtAH / zepabhedA uhanIyAH subuddhibhiriti // atha navAkSaraprastAre mahAlakSmIchandaHdiTTa johA gaNA tiNNiA NAarAeNa jA viNNiA / mAsaaddheNa pAa TThiaM jANa muddhe mahAlacchiam // 77 // [dRSTA yodhA gaNAstrayo nAgarAjena ye varNitAH / mAsArdhena pAde sthitAM jAnIhi mugdhe mahAlakSmikAm // ] he mugdhe, yatra nAgarAjena piGgalena ye varNitAste trayo'tra johAgaNA ragaNAH / madhyalaghukA gaNA iti yAvat / dRSTAH / ato navAkSaraM padam , pade ca mAsArdhasaMkhyAbhiH paJcadazabhirmAtrAbhiH sthitAM mahAlakSmikAM jAnIhi / taduktaM vANIbhUSaNe-'dRzyate pakSirAjatrayaM yatra vRtte manohArake / saMtataM piGgalenoditA sA mahAlakSmikA kIrtitA // ' mahAlakSmImudAharati-jahA (yathA)muNDamAlA galA kaNThiA NAarAA bhuA sdviaa| vagyachallA kiAvAsaNA caNDiA pAu siMhAsaNA // 78 // muNDamAlA gale kaNThikA nAgarAjo bhuje saMsthitaH / vyAghrakRttyA kRtavasanA caNDikA pAtu siMhAsanA / / ] sA siMhAsanA siMhAdhirUDhA caNDikA vaH pAtu / sA kA / yasyA gale muNDAnAM mAlA kaNThikA kaNThabhUSetyarthaH / yasyA nAgarAjo bhujAyAM saMsthitaH / kathaMbhUtA caNDikA / vyAghrakRtyA puNDarIkacarmaNA kRtaM vasanaM vastraM yayA tathAbhUtA vaH pAtviti // uddavaNikA yathA-SIS,SIS,sis, 944-36 // mahAlakSmI nivRttA // atha sAraGgikA chandaHdiavara kaNNo saaNaM paa paNa mattAgaNaNam / suramuNimattA lahiaM sahi saragikA kahiam // 79 // , dvijavaraH karNaH sagaNaH pade pade mAtrAgaNanam / zaramunimAtrA labhyante sakhi sAraGgikA kathitA // ] he sakhi, yatra prathamaM dvijavarazcaturlaghuko gaNaH, tataH karNo dvigurvAtmako gaNaH, tataH sagaNo'ntagururgaNaH, evaMprakAreNa yatra pade pade mAtrAgaNanaM kriyata iti zeSaH / tadevAha-zarAH paJca munayaH sapta militvA dvAdaza mAtrAH pAde labhyante yasyAH sA sAra 1. 'mAsaaddheNa pAa cchioM (paJcadazakalayA chinnA kRtayatiH) iti ravi0.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 127 GgikA kathyate dvijavara karNasagaNairnavAkSarapadasAraGgikA chanda iti phalito'rthaH // tathA ca vANIbhUSaNe - 'dvijavara karNau sagaNaM viracaya yasyAzcaraNam / jamadabhirAmaM hi tayA bhavati hi sAraGgikA // ' sAraGgikAmudAharati -- jahA (yathA ) - - hariNasarissANaaNA kamalasarissAvaaNA | juajaNacittAhariNI piasahi diTThA taruNI // 80 // [hariNasadRzanayanA kamalasadRzavadanA / yuvajanacittahariNI priyasakhi dRSTA taruNI || ] he priyasakhi, tvayA sA dRSTA / kIdRzI / hariNasadRzaM nayanaM caJcalatvAttadupamA yasyAH sA eNAkSItyarthaH / kamalasadRzaM vikacaM sugandhi ca vadanaM yasyAH sA tathA punaryuvajanAnAM cittaM harati tacchIlA iti kasyAzcitsakhyAH sakhIM prati vacanam // uvaNikA ythaa||||,'',||', 9x4=36 // yathA vANIbhUSaNe - ' praNamata rAdhAramaNaM nRganRpabAdhAzamanam / asuramadApAharaNaM yadukulacUDAbharaNam // ' sAraGgikA nivRttA // atha pAittAchandaH - kuntIputtAjua lahiaM tIe vippo dhua kahiam / ante hAro jaha jaNiaM pAittArU phaNibhaNim // 81 // [kuntIputrayugaM labhyate tato vipro dhruvaM kathitam / ante hAro yatra janyate pAittArUpaM phaNibhaNitam // ] bhoH ziSyAH, yatra kuntIputraH karNastayoryugaM tena gurucatuSTayaM pUrvaM yatra labhyate tIe tatastRtIye vA sthAne dhruvaM nizcitaM viprazcaturlaghuko gaNaH kathyate / yatra cAnte carajAte hAro gururjanyate tadetat 'pAittA' chandaso rUpaM phaNinA piGgalena bhaNitam // tathA coktaM bhUSaNe - 'Adau karNadvayalalitaM kRtvA vipraM gurusahitam / tadvRttaM piGgalabhaNitaM pAitteti zravaNahitam // ' pAittAmudAharati - jahA (yathA ) - phullA NIvA bhama bhamarA diTThA mehA jalasabharA / Nace vijjU piMasahi A Ave kantA sahi kahiA || 82 // [ phullA nIpA bhramanti bhramarA dRSTA meghA jalasabharAH / nRtyati vidyutpriyasakhyata AgamiSyati kAntaH sakhi kathaya // ] 1. 'pAittArUa u kahiam (pAittArUpaM tu kathitam ) ' iti ravi 0 . 2. 'piasahiA ( priyasahitA ) ' iti ravi 0.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 kaavymaalaa| kkssaa| kAcitproSitapatikA nijasakhImAha-he priyasakhi, 'varSAsamaye'hamAgamiSyAmi' iti pratijJAya prasthito vallabhaH / tadidAnIM nIpAH kadambAH puSpitAH, bhramarA dvirephA bhramanti, meghA api jalasabharA nIramizritA dRSTAH, vidyutsaudAmanyapi nRtyati / ataH paramapi kathaya kAntaH kadAyAsyatIti / etAdRze'pi samaye nAgatazcenizcitaM sa kAnta eva sukhanAzakatvAt, na tu vallabha iti bhAvaH // uvaNikA-ss,ss,m,s; 9x4%3D 36 // pAittA nivRttaa|| atha kamalacchandaH sarasagaNaramaNiA diagaNajua paliA / guru dharia paipau dahakalaa kamalau // 83 // [sarasagaNaramaNIyaM dvijagaNayugaM patitam / gurudhiyate pratipadaM dazakalakaM kamalam // ] bhoH ziSyAH, yatra sarasau ramaNIyau dvijagaNau caturlaghukagaNau patitau / padAnte ca gurudhiyate / evaM pade nava varNAH daza kalAzca pratipadaM yatra patitAH, tatkamalanAmakaM chanda iti // tathA ca vANIbhUSaNe-'dvijavarakagaNayugaM kalaya guruviratigam / bhaNati phaNipatiridaM kamalapatiratipadam // ' kamalamudAharati-jahA (yathA) cala kamalaNaaNiA khalai thaNavasaNiA / hasai paraNialaA asai dhua vahuliA // 84 // [calati kamalanayanA skhalati stanavasanam / ___ hasati paranikaTe'to'satI dhruvaM vadhUTikA // ] calati kamalanayanA, skhalati stanavasanam, hasati paranikaTe, ata eva dhruvaM nizcitamiyaM vahuliA vadhUTI asatItyahaM manye iti zeSaH // uddavaNikA yathA-u, n, s, 9x436 kamalaM nivRttam // atha bimbacchanda: raia phaNi bimba eso gurujuala savvaseso / sirahi dia majjha rAo guNaha guNi esahAo // 85 // [racitaM phaNinA bimbametadguruyugalaM sarvazeSe / zirasi dvijo madhye rAjA guNayata guNina evaMsvabhAvam ||] bho guNinaH, svabhAvAdevaM guNayata nAtra kAThinyaM kiMciditi bhAvaH / yatra guruyugala 1. 'sagaNa gaNa (sagaNaguNam / caturladhudvayAnantaraM gururiti yAvat) iti ravi0.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / / 129 sarvazeSe pAdAnte zirasi Adau dvijazcaturlaghurgaNaH, madhye viprakarNayormadhye rAjA jagaNo gurumadhyo gaNo yasmistatphaNinA piGgalena racitaM bimbanAmakaM chanda iti // bhUSaNe tu gaNabhedenoktaM yathA-'nagaNakaragandhakarNa bhavati navavarNapUrNam / phaNivadanabhaSaNaM yadbhavati kila bimbametat // ' bimbamudAharati-jahA (yathA) calai cala vitta eso Nasai trunnttveso| supurusaguNeNa baddhA thira rahai kitti suddhA // 86 // calati calaM vittametannazyati taruNatvavezaH / supuruSaguNena baddhA sthirAvatiSThate kIrtiH zuddhA // ] he vayasya rAjan vA, etaccalaM vittaM calati / kiM ca taruNatvavezastAruNyarUpaM na. zyati / ataH kAraNAtsupuruSasya zauyaudAryagAmbhIryamaryAdayA prabhRtiguNena baddhA naddhA zuddhA zaraccandrAvadAtA sthirA kalpAntasthAyinI kIrtiravatiSThate / vittayauvanAdikamaticaJcalatvAnazvaramitya[taH] kIrtimekAmupArjayeti rAjAnaM prati mitraM prati vA kasyacinipuNamate. rvacanamidam // uvaNikA ythaa-||||, SI, ss, 944-36 // bimbo nivRttaH // atha tomaracchandaH jasu Ai hattha viANa taha ba.paohara jANa / pabhaNei NAaNarinda ima mANu tomarachanda // 87 // [yasyAdau hastaM vijAnIhi tathA dvau payodharau jAnIhi / prabhaNati nAganarendra evaM mAnaya tomarachandaH // ] he kAnte, yasyAdau hastaM sagaNaM gurvantaM gaNaM viANa vijAnIhi / tathA dvau payodharau jagaNau gurumadhyamau gaNau jAnIhi / nAganarendrau darvIkarAdhAraH prakarSaNa bhaNatIti tatprAmANyAdevaM tomarAkhyaM chando mAnaya // vANIbhUSaNe'pyuktam-'prathamaM karaM vinidhAya jagaNadvayaM ca nidhAya / iti tomaraM sukhakAri kavirAjavakravihAri // ' tomaramudAharati-jahA (yathA) cali cUa koilasAva mahumAsa paJcama gAva / maNamajjha vammaha tAva Na hu kanta ajju vi Ava // 88 // [calitAzcUtaM kokilazAvA madhumAse paJcamaM gAyanti / manomadhye manmathastapati na khalu kAnto'dyApyAyAti // ] kAcitproSitapatikA vasantasamaye'pi kAntamanAgataM mattvAtinirviNNamAnasA sAkUtaM sakhImAha-he sakhi, kokilazAvakAH pikapotakAztaM rasAlaM prati calitAH / atha ca
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 kaavymaalaa| madhumAse'sminpazcamaM svaraM ca gAyanti / ataH prApte vasante manomadhye manmathastapati / yadvA mama meno manmathastApayati / na khalu kAnto'dyApyAyAtIti // yathA vA[NIbhaSaNe]'sakhi mAdake madhumAsi vraja satvaraM kimihAsi / saha tena kiM viharAmi kimu pAvakaM pravizAmi // ' uTavaNikA ythaa-||s, s, Is), 9x436 // tomaraM nivRttam // atha rUpAmAlIchandaHNAArAA jappe sArA e cArI kaNNA hante hArA e / aTThAdAhA mattA pAAe rUAmAlI chandA jampIe // 89 // [nAgarAjo jalpati sAramidaM catvAraH karNA ante hAra ekaH / aSTAdaza mAtrA pAde rUpAmAlAchando jalpyate // ] bhoH ziSyAH, nAgarAjaH piGgalaH sAramatyutkRSTamidaM chando jalpati / yatra ca catvAraH karNA dviguravo gaNAH, ante padAnte hAro guruH / e ekaH ityarthaH / evaM navApyakSarANi gurUNi mAtrAvASTAdaza dviguNAbhiprAyeNa gurUNAM yatra pAde tadrUpamAlInAmakachandaH kathyate iti // ayaM ca navAkSaraprastAre prathamo bhedaH / ata eva vANIbhUSaNe-'catvAro'sminkarNA jAyante chandasyekaM hAraM kurvante / randhrA varNAH pAde rAjante rUpAmAlIvRttaM tatkAnte // ' rUpAmAlImudAharati-jahA (yathA)-- jaM Nace vijjU mehaMdhArA paMphullA NIvA sadde moraa| vAantA mandA sIA vAMA kampantA gAA kantA NA aa||9|| [yannRtyati vidyunmeghAndhakAraH praphullitA nIpAH zabdAyante mayUrAH / vAnti mandAH zItA vAtAH kampante gAtrANi kAnto nAyAtaH // ] kAcitproSitapatikA sakhImAha-yadyasmAdvidyuttaDinRtyati / meghA andhakArAzca harito yasmAt / yatazca nIpAH kadambAH praphullitAH / kiM ca mayUrAH kUjanti / kekAravaM kurvantItyarthaH / vAnti mandAH zItA vAtAH / kampante gAtrANi / ataH prAptA prAvRT / kAntaH paraM nAgata iti // yathA vA[NIbhUSaNe]-'hatvA zatru nRtyantI caNDaM sA caNDI vaH kalyANaM kuryAt / devendrAdyAH prItyA saMprAptAH saMsevante yatpAdAmbhojam // ' udRvaNikA yathA-ss, ss, ss, ss, 5, 9x4x=36 // rUpAmAlI nivRttA // atrApi prastAragatyA navAkSarasya dvAdazAdhikapaJcazatabhedeSu sapta bhedA darzitAH / zeSabhedA uhanIyAH sumtibhiriti|| atha dazAkSaraprastAre saMyutAchandaHjasu Ai hattha viANio taha be paohara jANio / guru anta piGgalajampio sahi chanda saMjuta thappio // 91 // 1. 'ahArAhA' iti ravi0. 2. 'jA pAe (yatra pAde) iti ravidAsapAThaH samyak. 3. 'kAA (kAyAH) iti ravi0.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yasyAdau hasto vijJAtastathA dvau payodharau jJAtau / gururante piGgalajalpitaM sakhi chandaH saMyutA sthApitam // ] he sundari, yasyAdau hastaH sagaNo gurvanto gaNo vijJAtaH / tathA be dvau payodharI ja.gaNau madhyagurukagaNo jJAtau ante pAdAnte guruH / tatpiGgalena jalpitaM saMyuteti chandaH sthApitam / loke iti zeSaH // sagaNajagaNadvayagurubhiH saMyuteti phlito'rthH|| tathA ca bha. SaNe-'sagaNaM puraH kuru zobhitaM jagaNadvayaM gurusaMgatam / phaNinAyakena niveditA bhavatIha saMyutakA hitA // ' saMyutAmudAharati-jahA (yathA)tuha jAhi sundari appaNA paritajji dujjaNathappaNA / viasantakeaisaMpulA Na hu e vi Avia vappulA // 92 // [tvaM yAhi sundaryAtmanaiva parityajya durjanasthApanAm / vikasatketakIsaMpuTA na khalvadyApyAgato varAkaH // ] kAcitsakhI proSitapatikAM nAyikAmabhisArArdhe prerayantyAha-he sundari sarvAvayavaramaNIye, durjanasthApanAM kulInatArUpavyavasthAM parityajya appaNAAtmanaiva yAhi / saMketanikuJjagatamabhimatamiti bhAvaH / yataH-vikasatketakIsaMpuTe prAvRTkAle na khalvadyApyAgataH sa varAka iti // udhvaNikA yathA-us, is, Is), 5, 10x4-40 // [saMyutA nivRttA // ] atha campakamAlAchandaHhAra ThavIje kAhaladujje kuntiaputtA aigurujuttA / hatya karIje hAra ThavIjeM campakamAlA chanda kehIje // 93 // hAraH sthApyate kAhaladvayaM kuntIputra ekaguruyuktaH / * hastaH kriyate hAraH sthApate campakamAlA chandaH kathyate // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM hAro guruH sthApyate / tataH kAhaladvayam / laghudvayamityarthaH / tataH kuntIputraH karNo dviguruko gaNaH / kIdRzaH karNaH / egurujuttA ekaguruyuktaH / tato hastaH sagaNo gurvantagaNaH kriyate / padAnte hAro guruH sthApyate / evaM daza varNAH pAde yatra kriyante tacchandazcampakamAleti kathyate // vANIbhUSaNe prakArAntareNoktam'pAdavirAjanUpurayugmA kuNDalazobhAsaGgisuvarNA / zaGkhavatI hAradvayapUrNA campakamAlA bhAti suvarNA // ' kvacidiyameva rukmavatI, kvacicca rUpavatIti // 1. 'Nihu ehi Aihi (nibhRtamevAgamiSyati) iti ravi0. 2. 'gurusaMjuttA' iti ravi0. 3. 'karIje' iti ravi0.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 campakamAlA mudAharati- jahA (yathA ) - ogarabhattA rambhaapattA gAika ghittAduddhasujuttA / moiNimacchA NAlicagacchA dijjai kantA khA puNamantA // 94 // [zAktibhaktaH rambhApa gotadugdhasaMyuktaH / moiNimatsyo nAciguccho dIyate kAntayA khAdyate puNyavatA // ] kAvyamAlA | zAlyodanaM goghRtadugdhasaMyuktam, kiMca moiNimacchA matsyavizeSaH, nAlicaH zAkaH, etatsarvaM kAntayA svahastena rambhApatre kadalIdale dIyate puNyavatA bhujyate iti kasyacidAdyUnasya vidUSakasya vA sopahAsaM vacanamiti // uvaNikA yathA -- s // , ss, s, // s, s, 10x4=40 // campakamAlA nivRttA // atha sAravatIchanda: dIha lahUju dIhalahU sAravaI dhua chanda kahU | anta paohara ThAnu dhaA codahamattavirAmakaA || 95 // * [dIrgho laghuyugaM dIrghalaghU sAravatIM dhruvaM chandaH kathaya / ante payoharaM sthApaya dhvajaM caturdazamAtrAvirAmaM ....|| ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM dIrgho guruH, tadanantaraM lahUjua laghudvayamityarthaH / tato'pi dIrgho guruH, tadanantarameko laghuH, tatazcAnte dIrghalaghvArente payodharo jagaNo gurumadhyamo gaNo yatra / tato'pi dhvajo ladhvAdistrikalaH / evaM daza varNAH pAde mAtrAzcaturdaza ca yatra bhavanti tadbhuvaM nizcitaM sAravatIti chandaH kathitamiti gururlaghudvayaM gurulaghu jagaNalaghvAdistrikalau ca yatra tatsAravatIchanda iti phalito'rthaH // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNa lakSaNamabhihitaM yathA - ' - 'dIrghalaghudvayamadvigaNA hAravirAjicatuzcaraNA / piGgalanAgamate bhaNitA sAravatI visArthahitA // ' sAravatI mudAharati-- jahA (yathA ) - putta pavitta bahuta dhaNA bhatti kuTumbiNi suddhamaNA / haka tarAsai bhicagaNA ko kara vavvara sagga maNA // 96 // [putraH pavitro bahu dhanaM bhaktA kuTumbinI zuddhamanAH / hakkAreNa trasyati bhRtyagaNaH kaH karoti varvaraH svarge manaH // ] kazcicchAlInagRhasthaH svagArhasthyena saMtuSTo garvAyate - bho anujIvino lokA he mizreti vA / yasya mama pavitrAH zuddhAH / pitRbhaktA iti yAvat / evaMvidhAH putrAH punnAmno narakAtrAtarastanayAH santi / atha ca yasya mamAtmajAH pavitrAH paviH kulizaM tasmAdapi
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / 133 trAyante vajrAdapi rakSakA mahAvIraparAkramAH santi / atha ca yasya mama bahulaM dhanaM dhanAdhIzapratispardhi / vidyata iti zeSaH / api ca kuTumbinI vadhUH zuddhamanA akuTilA. nta:karaNA satI bhaktA bhartajanatatparA vAsti / yasya ca mama hatkeNa amuketi vAGmAtreNa bhRtyagaNaH sevakavargaH trasyati / evaM sakalasukhAnubhave sati ko vA varvaro'tivAcATaH svarge manaH kroti| mahItala eva svargasukhAdapi bahulatarazarmalAbhAditi bhAvaH // uddavaNikAyathA-5, // , s, I, II, Is, 1044-40 // yathA vA[NIbhUSaNe]-'mAdhavamAnaya ma. tsavidhaM kiM sakhi cintaya mitravadham / yatra kariSyasi matpraNayaM no mama yAti tadAsamayam // ' etadanusAreNodhvaNikApi pradaryate-5, // , su, su, 5, 10x4=40 // sAravatI nivRttaa|| atha suSamAchandaHkaNNo paDhamo hattho jualo kaNNo tialo hattho paalo / solA kalaA chakkA valaA esA susamA diTThAsusamA // 97 // [karNaH prathamo hasto dvitIyaH karNastRtIyo hastaH prakaTaH / SoDaza kalAH SaD valayA eSA suSamA dRSTAsusamA // ] he mugdhe, yatra prathamaH karNo dvigurugaNaH,jualo dvitIyo hastaH sagaNo gurvantagaNo bhavati / tatastialo tRtIyaH karNa eva, sarvazeSe hastaH sagaNa eva prakaTo yatra dazAkSaracaraNe SoDaza kalA bhavanti atha chakkA valayAH SaD guravazcatasraH zeSAH rekhA cetyevaM SoDaza mAtrA yatra sAsusamA prANasamA / atipriyetyarthaH // bhUSaNe tvanyathoktam-'karNo dvilaghuH karNo bhagaNaH zeSe guruNA pUrNazcaraNaH / yasyAM bhavati mugdhe paramA saiSA suSamA dIvyatsuSamA' // suSamAmudAharati--jahA (yathA). bhohA kavilA uccA NialA majjhe pialA NettAjualA / rukkhA vaanA dantA viralA kaisaiM jiviA jAkI pialaa||98|| [bhravaH kapilA uccaM lalATaM madhye pItaM netrayugalam / rUkSaM vadanaM dantA viralA kathaM jIvati yasya priyA // ] yasyA bhrUH kapilA, ucca lalATama, yasyAzca netrayugalaM madhye piitm| biddaalsdRshmityrthH| atha ca rUkSa vadanaM dantAzca viralA dRzyante kathaM jIvati yasya tvamapIdRzI priyA bhavasIti paramakutsitarUpAM karAlA prati kasyAzcitkAntasakalAvayavAyA vacanam // uddavaNikA yathA-ss, us, ss, us, 1044-40 // yathA vA[NIbhUSaNe]-'eNInayane kelIkalahe preyAnvada kiM kiM no kurute / dhanyA ramaNI sarve sahate duHkhaM sukhavatsvAnte ma. nute // ' tadanusAreNodRvaNikA yathA-5s, // , ss, su,s, 10x4-40 // suSamA nivRttaa||
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 kAvyamAlA | athAmRtagatichanda: diavara hAra paaliA puNa vi taha TThia kariA / vasulahu ve gurusahiA amiagai dhua kahiA // 99 // [dvijavaro hAraH prakaTitaH punarapi tathAsthitaM kuru / - vasulaghudvigurusahitAmRtagatirdhruvaM kathitA ||] bhoH ziSyAH, sA amRtagatiriti dhruvaM nizcitaM kathitA / sA kA / yatra prathamaM dvijavaragaNazcaturlaghvAtmako gaNaH, tato hAro guruH prakaTitaH punarapi tathA sthitaM kuru dvijagaNAnantaraM guruM kurvityarthaH / evaM satyaSTau laghavo dvigurusahitAzcaraNe yasyAH sAmRtagatiriti // vANIbhUSaNe tu-'nagaNapayodhararucirA kusumavirAjitasukarA / vasulaghudIrghayugalakA bhavati sakhe'mRtagatikA // kvacidiyameva tvaritagatiriti // amRtagatimudAharati -- jahA (yathA ) - saradasudhAaravaaNA viaasaroruhaNaaNA | maagalakuJjaragamaNI piasahi diTThia taruNI // 100 // [zAradasudhAkaravadanA vikacasaroruhanayanA / madagalakuJjaragamanA priyasakhi dRSTA taruNI ||] priyasakhi, tvayAM sA taruNI dRSTA / kIdRzI / zAradasudhAkaravadanA / punaH kIdRzI / vikacasaroruhanayanA / madakalakuJjaragamanA / iti // uvaNikA yathA // ,,,, 10x4=40 // amRtagatirnivRttA // atra prastAragatyA dazAkSarasya caturviMzatyadhikaM sahasraM 1024 bhedA bhavanti // teSu paJca bhedAH proktAH / zeSabhedAH sudhIbhirUhanayA iti // athaikAdazAkSaraprastAre bandhucchanda: nIlasarUaha eka karIje tiNNi bhaAgaNa tattha bhaNIje / solaha mattaha pAThavIje dugguru antahi bandhu kahIje || 101 || [nIlasvarUpAdekaH kartavyastrayo bhagaNAstatra bhaNyante / SoDaza mAtrA: pAde sthApyante dvigururante bandhuH kathyate // ] SoDazavarNAtmakairbhagaNapaJcakayuktaiH SoDazabhizcaraNaizcatuzchandobhiprAyeNa nIlasvarUpaM chando bhavati / atazca nIlasvarUpAdekazcaraNaH kartavyaH / tatra caraNe SoDazavarNapaJcabhagaNagurvA - ma yo bhagaNA gurvAdikA gaNA bhaNyante / ante bhagaNatrayAnte dviguruH karNo dIyate pAde ca SoDaza mAtrAH sthApyante yatra tadbandhuH nAmakaM chandaH kathyate // bhUSaNe'pyuktam'bhayazobhitasaMgata karNa ekasusaMgatapaGkikavarNaH / pannagarAjaniveditabandhU rAjati bhUpatisaMsadi bandhuH // --
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / bandhumudAharati-jahA (yathA)pANDauvaMsahi janma karIje saMpaa ajjiya dhamma ke dIje / so u juhidvira saMkaTa pAA devaka lekhia keNa mittaaaa||102 [pANDovaMze janma kRtaM saMpadamarjayitvA dharmArtha dattam / tenApi yudhiSThireNa saMkaTaM prAptaM devena likhitaM kaH pramASTiM // ] pANDavavaMze janma kRtam / saMpadamarjayitvA dharmArtha dattam / tenApi yudhiSThireNa saMkaTo vanavAsAjJAtavAsalakSaNaH prAptaH / ataH kAraNAdevena vidhAtrA likhitaM kaH prmaattiN| na ko'pItyarthaH // uddavaNikA ythaa-5||,su, SI,'', 1144=44 // yathA vA[NIbhUSaNe]'bhakSitavAsaranAyakacandraH kAmisahastasamAhitatandraH / darzitalolataDitkaravAlaH so'yamupaiti ghanAgamakAlaH // ' [bandhunivRttaH // ] atha sumukhIchandaHdiavara hAra lahUjualA valaa pariTThia hatthaalA / paa kala codaha jampa ahI kaivara jANai so sumuhI // 103 // [dvijavaro hAro laghuyugalaM valayaH pratiSThitaM hastatalam / / paude kalAzcaturdaza jalpatyahiH kavivarA jAnIta sA sumukhI // ] bhoH kavivarAH, yatra prathamaM dvijavarazcaturlaghuko gaNaH, tato hAro guruH, tato laghuyugalam, anantaraM valayo guruH, tataH pratiSThitaM hastatalaM sagaNo gurvantagaNo yatra evaM pade caturdazamAtrA rudravarNAzca yatra tAM sumukhI jAnIteti jalpatyahiH zeSanAga iti // vANIbhaSaNe tu prakArAntareNa lakSaNamabhihitam / yathA---'nagaNacirAlayasadvitayaM kavijanabhASitavRttacayam / prabhavati zeSasahasramukhI vinigaditeha tadA sumukhI // ' sumukhImudAharati-jahA (yathA)aibala juvvaNadehadhaNA siMviaNasoara vandhujaNA / avasau kAlapurIgamaNA parihara vavvara pApamaNA // 104 // [aticalAni yauvanadehadhanAni svapnasodarA vandhujanAH / avazyaM kAlapurIgamanaM parihara varvara pApamanaH // ] kazcidatidurAcAriNaM mitramupadizati-etAni yauvanadehadhanAnyaticapalAni, svapna 1. 'karIje (kRtaH)' ravi0. 2. 'soi (so'pi yudhiSThiraH saMkaTaM prAptaH)' ravi0. 3. 'likkhaNa' ravi0. 4. 'samUhasamAhitatantraH' bhUSaNapustakapAThaH. 5. parikalayAdilaghudvitayaM kuru sagaNatritayaM vimalam' iti bhUSaNasthapAThaH. 6. 'sirighara-' (zrIhaM sodarAH) iti ravi0. .
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 kaavymaalaa| sahodarAH svapnatulyA bndhujnaaH| atha ca avazyaM kAlapurIgamanam / ataH kAraNAddhe va. vara vitathabhASin , pApe manaH parihara // uddavaNikA ythaa-,,,5,5,114444|| sumukhI nivRttaa|| atha dodhakacchandaHcAmara kAhalajugga ThavIje hAra lahUjua tattha dharIje / kaNNagaNA paaanta karIje dodhakachandahe NAma kahIje // 10 // [cAmaraM kAhalayugaM sthApyate hAro laghuyugaM tathA dharaNIyam / karNagaNaH padAnte kartavyo dodhakachando nAma kathyate // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM cAmaraM guruH, anantaraM kAhalayugaM laghudvayaM sthApyate, tato hAro guruH, tadanantaraM laghudvayam, tataH tatya tathA dhAraNIyam / hArAnantaraM laghudvayaM punaH sthApanIyamityarthaH / padAnte ca karNagaNaH kartavyaH, tad dodhakAmiti chandaso nAma kthyte| bhagaNatrayagurudvayAbhyAM dodhakamiti phlito'rthH|| ata eva bhUSaNe-'bhatritayaM yadi karNasametaM piGgalanAgasubhASitametat / paNDitamaNDalasaMhRtacittaM bhAmini bhAvaya dodhakavRttam // ' 'dodhakamicchati bhatritayAdgau' iti chandomAryAmapyuktam // dodhakamudAharati-(jahA) yathApiGgajaTAvalidhauriagaGgA dhAria NAari jeNa adhaGgA / candakalA jasu sIsahi NokkhA so tuha saMkara dijjau sokkhA106 [piGgajaTAvalidhAritagaGgA dhAritA nArI yenArdhAGge / candrakalA yasya zirasi ramaNIyA sa tubhyaM zaMkaro dadAtu sukham // ] sa zaMkarastubhyaM sukhaM dadAtu |s kaH / piGgajaTAvalISu sthApitA gaGgA yena saH / tathA yenArdhAGgena nArI pArvatI dhRtaa| yasya zIrSe [ati]NokkhA paramaramaNIyA cndrklaa| rAjata iti zeSaH // uddavaNikA ythaa-5||,su,su,ss,1144-44|| dodhakaM nivRttam // __ atha zAlinIchandaHkaNNo duNNo hAra eko visajje sallA kaNNA gandha kaNNA sunnijje| - vIsA rehA pAa pAe gaNijje sappArAe sAliNI sA puNIjje107 karNo dviguNo hAra eko visRjyate zalyaH karNo gandhaH karNaH zrUyate / viMzatI rekhAH pAde pAde gaNyante sarparAjena zAlinI sA jJApyate // ] 1. 'phaNinda bhaNIje (phaNIndro bhaNati) iti ravi0. 2. 'ThAvia (sthApita)' iti ravi0. 3. 'ThAvia (sthApitA)' iti ravi0. 4. 'mahu (mahyam ) iti ravi0. 5. 'mu. Nije (jJAyate)' iti ravi0. 6. 'bhaNije (bhaNyate) iti bhaNyate.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 137 bhoH ziSyAH, sarparAjena piGgalena sA zAlinI AjJaptA / sA kA / yatra karNo dviguNo bhavati prathamaM dvau karNau dvigurukagaNau, tata eko hAro gururvisRjyate / tatazca zalyo laghuH, tato'pi karNaH, tadanantaraM gandho laghuH anantaraM karNa eva zrUyate / evaM pade rudrasaMkhyA varNA viMzatI rekhAH kalAH pAde pAde yatra gaNyante / sA zAlinIti // vANIbhUSaNe'pi - 'kRtvA karNau maNDitau kuNDalena zaGkha hAraM nUpuraM rAvayuktam / dhRtvA yugmaM cAmaraM cAvibhAti zAlinyeSA preyasI piGgalasya // ' dvitIyo'rthaH spaSTaH // chandomaJjaryA tu sayatiniyamaM gaNAntareNa lakSaNamuktaM yathA - ' mAttau gau cecchAlinI vedalokaiH' iti // zAlinImudAharati raNDA caNDA dikkhidA dhammadArA majjaM mAMsaM pijjae khajjae a / bhikkhA bhojjaM cammakhaNDaM ca sejjA kolo dhammokassa No bhAdi rammo // [ raNDA caNDA dIkSitA dharmadArA madyaM mAMsaM payite khAdyate ca / --- bhikSA bhojyaM carmakhaNDaM ca zayyA kaulo dharmaH kasya no bhAti ramyaH // |] karpUramaJjarIsATa (saTTa) kasthaM kApAlika bhairavAnandasya vacanaM rAjAnaM prati -- raNDA vidhavA caNDA paramakopanA dIkSitA dIkSitapatnI anyAzca dharmadArAH / gacchAma iti zeSaH / madyaM mAMsaM pIyate khAdyate ca / bhikSayA bhojanam, carmakhaNDaH zayyA / kaulo dharmaH kApAlikadharmaH kasya ramyo ramaNIyo na bhAtIti // uTTavaNikA yathA -- Ss, SS, S, I, SS, I, SS, 11x4=44 // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'Arabhyante zarmakarmANi nUnaM prAjJairloke vAcyatAmA - trabhItaiH / tanniSpattau vAsudevaH pramANaM ko vA vaktA kRtyakartAhamasmi // ' zAlinI nivRttA // atraiva 'vAtormIyaM gaditA mbhau tagau gaH' iti granthAntare // tatra yadi pUrva mbhau magaNabhagaNau, atha ca tagau tagaNagurU bhavataH, tatazca go gururbhavati / tadA iyaM vAtormI gaditA tannAma vRttamuktamityuktam // yathA - 'dhyAtA mUrtiH kSaNamapyacyutasya zreNI nAmnAM gaditA helayApi / saMsAre'sminduritaM hanti puMsAM vAtormI potamivAmbhodhimadhye // ' uvaNikA yathA--sss, sil, SSI, SS, 11x4=44 // atrAnayorvRttayorekatra paJcamo varNo gururanyatra ca laghuriti svalpo bheda iti kRtvA caturdazopajAtibhedA uttaratra darzayiSyamANaparipATyA vijJAtavyA iti sUcyata ityalamativistareNeti // atha damanakacchandaH w diavarajualahujualaM paa pakSa paalibhavalaam / caupada cauvasukalaaM damaNaa phaiNi bhaNa laliam // 109 // [dvijavarayugaM laghuyugalaM pade pade prakaTitavalayam / catuSpade'STacatvAriMzatkalaM damanakaM phaNI bhaNati lalitam // ] 1. 'bhaNa phaNibhaNiam' iti ravi 0. 18
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 kaavymaalaa| bhoH ziSyAH, yatra prathamaM dvijavarayugaM caturlaghukagaNadvayam, tato laghudvayaM pade pade ante prakaTito valayo guruyaMtra / evaM padacatuSTaye'STacatvAriMzat 48 kalA yatra, taddamanakamatilalitaM chando bhavatIti phaNipatiH piGgalo bhaNati / dvijavaradvayasagaNAbhyAM damanakaM chanda iti phalito'rthaH // tathA ca bhUSaNe-'dvijavaragaNayugamamalaM tadanu ca kalaya karatalam / phaNipativaraparigaNitaM damanakamidamatilalitam // ' iti // damanakamudAharati-jahA (yathA)pariNaasasaharavaaNaM vimalakamaladalaNaaNam / vihiaasurakuladalaNaM paNamaha sirimahumahaNam // 110 // [pariNatazazadharavadanaM vimalakamaladalanayanam / vihitAsurakuladalanaM praNamata zrImadhumathanam / / ] bho lokAH, zrImadhumathanaM kRSNaM praNamata / kIdRzam / pariNatasya paripUrNaSoDazakalasya zazadharasyeva vadanaM yasya tam / punaHvimalakamaladalavannayanaM locanaM yasya tam / vihitamasurakulAnAM danujakulAnAM dalanaM kRtaM yena tam // yathA vANIbhUSaNe]-'praNamata madhuripucaraNaM bhavajalanidhiparitaraNam / abhinavakisalayaruciraM surapatisakalabhayaharam // ' iti // uddavaNikA ythaa-||m, n, us, 1144-44 / / damanakaM nivRttam // atha senikAchandaHtAla NandaesamuddatUraA johaleNa ehu chanda puuraa| gArahAi akkharAi jANiA NAarAajampiea senniaa||11|| [tAla AnandasamudratUryAM johalenaitacchandaH pUraNIyam / ekAdazAkSarAM jAnIta nAgarAjajalpitAM senikAm // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM tAla AdigurustrikalaH / tata evaM NandasamuhatUraA AnandasamudratUryAkhyA AdiguravastrikalA evaM tatazca johalena ragaNena madhyalaghukagaNenaitacchandaH pUraNIyam / atra ca-ekAdazAkSarANi pAde jJAtavyAnIti nAgarAjena piGgalena jalpitAM senikAM jAnIta iti // 'zreNyudIritA rajau ralau guruH' iti chandomAryo gaNabhedena nAmAntaramuktam // vANIbhUSaNe tu-'hArazaGkhamaNDanena maNDitA yA payodhareNa vAntya angkitaa| rUpanupureNa cAtidurlabhA senikA bhujaGgarAjavallabhA // ' gurulaghukrameNaikAdazApi varNA yatra sA senikA / saiva ca yadA hArazaGkhaviparItAbhyAM rUpanapurAbhyAM laghugurubhyAM kramazo maNDitA satI vasuvarNAnantaraM ca yadi ragaNaviparItena payodhareNa jagaNenAGkitA bhavati tadA sA bhujaGgarAjavallabhAtidurlabhA senikA bhavatIti viparyayeNa senikAcchandodvayamuktamiti // 1. 'yasyAM tAlo gurunando laghuH samudrasaMkhyasthAne sthAnacatuSTaye' iti ravi0.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / senikAmudAharati-jahA (yathA)jhatti pattipAa bhUmi kampiA Tappu khundi kheha sUra jhampiA / gauDarAa jiNNi mANa moliA kAmarUarAabandha loDiA 112 [jhaTiti pattipAdairbhUmiH kampitA TApotkhAtadhUlibhiH sUryazchAditaH / gauDarAjaM jitvA mAno moTitaH kAmarUparAjabandI mocitA // ] kazcidvandI karNanarapatiM stauti-sa karNo jayatIti yugmakenAnvayaH / sa kaH / jhaTiti pattInAM patatpAdAghAtena bhUmiH kampitA / yasya / tathA yaH svaturagANAM TApotkhAtadhUlIjAlaiH sUryo'pi samAcchannaH / yena ca gauDarAja jitvA tasya mAno'haMkAro moTitaH / yena kAmarUparAjasya bandIkRtA vanitA mocitA // yathA vA[NIbhUSaNe] --'sAdhudhASTabAhurAjimaNDitA raktabIjaraktapAnapaNDitA / caNDamuNDazumbhadambhakhaNDikA maGgalAni no dadAtu caNDikA // ' uTvaNikA yathA-si,si, SI, SI, SI, SI, 1144-44 // hArazaGkhaviparItarUpanUpurarUpaH senikA yathA-'mudA padaM sadA vahe maheza tavApi kAmamadbhutaM gaNeza / karAlabhAlapaTTikAvizAla bhaje madIyahRtsaromarAla // ' uTTavaNikA ythaa|'|'|'|'|'|, 114444 // senikA nivRttA // atha mAlatIchanda:kuntIputtA paJcA diNNA jANIA ante kantA ekA hArA mANIA / pAA pAA mattA diTThA bAIsA mAlattIchandA jampantA NAesA 113 [kuntIputrAH paJca dattA jJAyante ante kanta eko hAro mAnyate / pAde pAde mAtrA dRSTA dvAviMzatirmAlatIchando jalpati nAgezaH // ] bhoH ziSyAH, yatra kuntIputrAH paJca karNAH zarasaMkhyayA dattA jJAyante, ante ca karNAnAmavasAne kAntaH sundara eko hAro gururmAnyate abhyarhitaH kriyate / evamekAdazApi varNA yatra guravaH kriyante / ata eva pAde pAde gakAradvaiguNyena dvAviMzatirmAtrA dRSTAH / tanmAlatInAmakaM chando nAgezaH zeSaH piGgalo jalpatIti // bhUSaNe tu-'Adau catvAro'syA karNA dezyante zeSe yasyAM rAmA hArA jAyante / rudairvaNaH pAde pAde saMkhyAtA mAlatyeSA vANIbhUSA vikhyAtA // ' ___ mAlatImudAharati-jahA (yathA)ThAmA ThAmA hatthIjUhA dekkhIA NIlA mehA merusiGgA pikkhIA / vIrA hatthe agge khaggA rajjantA NIlAmehAmajjhe vijjU nnnycntaa|| 1. asya caraNasya lakSmInAthIvyAkhyAyutapustake truTitatvAdravidAsIvyAkhyApustakAnusAreNa lekhanaM kRtamiti jJeyam. 2. 'kAmarUparAjabandho mocitaH' iti ravi0. 3. 'jAyante' iti bhUSaNapustakapAThaH. 4. 'rAjante' iti bhUSaNapustake.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 kaavymaalaa| sthAne sthAne hastiyUthA dRzyante nIlA meghA meruzRGge prekSyante / vIrANAM hastAne khaDgo rAjate nIlameghamadhye vidyunnatyantI // ] sthAne sthAne hastiyUthA dRzyante yathA meruzRGge nIlA meghAH prekSyante / api ca vIrANAM hastAgre khaDgo rAjate nIlameghamadhye nRtyantI vidyudiveti // yathA vA[NIbhUSaNe'pAyAnmAyAmIno lInaH kalpAnte prAgdikkSoNIbhartuH pANikroDe yaH / vyAptAmbhodhistasminkAle lIlAbhiH samyaksarvoSadhyA yatpRSThe tiSThan // ' uddavaNikA yathA-ss,ss, ss, ss, ss, 5, 1144-44 // mAlatI nivRttaa|| athendravajrAchandaHdijje taArAjualA paesu ante Narendo gurujugga sesam / jampe phaNindAdhua indavajjA mattA dahA aTTha samA susjjaa||115 [dIyate takArayugalaM padeSu ante narendro guruyugaM zeSe / jalpati phaNIndro dhruvamindravajrA mAtrA dazASTa samA susajjA // ] bhoH ziSyAH, yatrAdau dIyate takArayugalaM tagaNayugalaM padeSu caturdhvapItyarthaH / ante takArayu. galAvasAne narendro jagaNo gurumadhyamo gaNastasyApi zeSe guruyugaM tadbhuvaM nizcitamindravajrAkhyaM chandaH iti phaNIndro jalpati / mAtrAzcASTAdazAtra pAde bhavanti / samA nAdhikA ityarthaH / susajjA zobhanIkRtya likhitA ityarthaH // ata eva chandomAryAm -'syAdindravajrA yadi tau jagau gaH' ityuktam // vANIbhUSaNe tu-'karNadhvajau gaNDamRgendrahArA bhavanti tasyAzvaraNe samAste / tAmindravajrAmatimAtrakAntAM bhogIndravakrAbjamarandadhArAm // ' indravajrAmudAharati-jahA (yathA)mantaM Na tantaM Na hu kiM pi jANe jjhANaM ca No kiM pi guruppsaao| majjaM piAmo mahilaM ramAmo mokkhaM ca jAmo kulamaggalaggA 116 [mantraM na tantraM na khalu kimapi jAne dhyAnaM ca na ko'pi guruprasAdaH / mayaM pibAmo mahilAM ramAmo mokSaM ca yAmo kulamArgalagnAH // ] karpUramaJjarIsATakasthaM bhairavAnandakApAlikasya rAjAnaM prati vacanam-ahaM mantraM tantraM vA khalu nizcayena ubhayormadhye kimapi na jAne, dhyAnaM ca na jAne, ko'pi guruprasAdo no ' nAstItyarthaH / tarhi kiM jAnAsItyata Aha-mayaM pibAmaH, mahilAM ramAmaH, kaulamArgalamA mokSaM vrajAma iti // yathA vA[NIbhUSaNe]-'raktAmbudenoditalambamAlA zItAM. zucaNDAtapakuNDalAbhyAm / tArAMzutArAvalihRdyahAraiH svIyAM zriyaM bhUSayatIva saMdhyA // ' udhvaNikA yathA-''I, ISI, Is), SS, 114444 // indravajrA nivRttA // 1. 'dijeihIrAjualA padAsu (hIrakayugalaM padeSu diiyte| hIra iti paJcakalagaNasya nAma)' rati ti.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / athopendravajrAchandaHNarenda ekkA taaNA susajjA paoharA kaNNagaNA muNijjA / uvindavajjA phaNirAadiTThA paDhanti cheA suhavaNNasaTThA // 117 // narendra ekastagaNaH susajjaH payodharaH karNagaNo jJAtavyaH / upendravajrAM phaNirAjadRSTAM paThanti chekA zubhavarNasATakam // ] bhoH ziSyAH, yatrAdAveko narendro jagaNo gurumadhyamo gaNaH, tataH sutarAM sajastagaNo'ntalaghurgaNaH, tadanantaraM payodharo jagaNa eva / tataH karNagaNo jJAtavyaH / tadupendravajAnAmakaM phaNirAjena piGgalena dRSTaM zubhaM varNasATakaM varNaracitapadyaM chekA vidagdhAH paThanti / prAkRte sATakaM padyaparyAyam // ata eva chandomaJjaryAm-'upendravajrA prathame laghau sA' ityuktam // vANIbhUSaNe tu- payodharaM hArayugaM dadhAnA karaM sazaGkha valayadvayaM ca / upendravajrA bhujagaikasArA virAjate pannagarAjakAntA // dvitIyo'rthaH spaSTaH / / / upendravajrAmudAharati-jahA (yathA)sudhammacittA guNamanta puttA sukammarattA viNaA klttaa| visuddhadehA dhaNamantagehA kuNanti ke vavvara saggaNehA // 118 // [sudharmacittA guNavantaH putrAH sukarmaraktaM vinItaM kalatram / vizuddhadehA dhanavadrohAH kurvanti ke varvarAH svargasneham // ] yasya sudharme cittaM yeSAmevaMvidhA guNavantaH putrA sukarmaraktaM vinItaM kalatraM cedbhavati, svayaM ca vizuddhadehA nIrogazarIrAzca bhavanti cet / dhanayuktagRhAzcet, tadA kurvanti ke vA varvarAH svargAkAnAM svarge snehaM kurvanti / etAdRzasAmagrIyuktAnAM puruSANAM bhUlokaH svargAdapyatiricyate iti // yathA vANIbhUSaNe]--'na SaTpadazreNibhireNadRSTerna vA navAmbho. dharakandalIbhiH / atulyatA syAtkabarIlateti divA samunmIlati nAndhakAraH // ' uThvaNikA yathA-15), 551, ISI, ss, 114444 // upendravajrA nivRttA // athopajAtayaHinda uvindA eka karijjasu cauaggala daha NAma muNijjasu / samajAihiM samaakkharadijjasupiGgalabhaNa uvajAihi kijjasu119 (indropendre ekaM kuru caturadhikaM daza nAma jAnIhi / - samajAtau samAnyakSarANi dahi piGgalo bhaNatyupajAtiM kuru // ] indravajropendravajre chandasI ekaM kuru caturadhikaM daza nAma 14 jAnIhi / samajAtau samAnyevAkSarANi dehi piGgalo bhaNati / evamupajAti kuviti / pAdAkulakaM chandaH // 1. ravidAsena na vyAkhyAtam .
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 kaavymaalaa| tatra caturdazopajAtibhedAnayanaprakAramAhacauakkharake patthara kijjasu indauvindA gurulahu bujjhasu / majjhahiM caudaha ho uvajAi piGgala jampai kitti velAi // 120 // [caturakSarasya prastAraM kuru indropendrayolaghugurUjAnIhi / madhye caturdaza bhavantyupajAtayaH piGgalo jalpati kimiti vyaakulaaH||] caturakSarasya prastAraM kuru indropendravajrayoH laghugurUMzca jAnIhi / madhye sarvagurusarvaladhvo. rantarAle caturdazopajAtayo bhavantIti piGgalo jalpati kimiti vyAkulIbhavatha ziSyA iti|| ayamarthaH-caturakSaraprastArastAvatSoDazavidhaH / tatra gurucatuSTayenendravajrAyAzcatuSpAdajJAnam / caturvapi pAdeSvindravajrAyA Adau gururiti zeSe nalaghucatuSTayenopendravajrAyAzcatulapi pAdeSvAdau laghuriti pAdacatuSTayajJAnaM bhavati / madhye copendravajrApAdamAdiM kRtvA caturdazopajAtayo bhavantIti // pAdAkulakaM chandaH // vANIbhUSaNe'pi-'upendravajrApadasaMgatAni yadIndravajrAcaraNAni ca syuH / tadopajAtiH kathitA kavIndra/dA bhavantIha caturdazAsyAH // iti // upajAtimudAharati jahA (yathA)bAlo kumAro sa chamuNDadhArI uppAahINA hau~ eka NArI / ahaNNisaM khAhi vikhaM bhikhArI gai bhavittI kila kA hamArI121 bAlaH kumAraH sa SaNmuNDadhArI upAyahInAsmyekA nArI / aharnizaM khAda viSaM bhikSukagatirbhavitrI kila kAsmAkam // ] gaurI zivaM pratyAha-bAla: kumAraH skandaH sa SaNmuNDadhArI / SaNmukha ityarthaH / upAyahInA arjanAsamarthAhamekalA nArI / he bhikSuka ziva, tvamanizaM viSaM khAda bhkssy| gatirbhavitrI kila kA / asmAkaM SaNmukhadhAriNo bAlakasya bhojanamatyAvazyakamityekalAyA mama kA vA gatirbhaviSyati tanna vedmi / tava tu bhikSukasya garalabhojanenApi kSutpatikAradarzanAditi bhAvaH / 'bAlo-' ityatra 'utpAa-' ityatra ca pAdadvaye indravajrAyA lakSaNam , pAdadvaye copendravajrAyA lakSaNamiti dvAdazI rAmAkhyeyamupajAtiriti / a. nyAzcopajAtayaH subuddhibhirAkareSu matkRtodAharaNamaJjaryA ca draSTavyA iti // atra ca 'bAla: kumAraH' iti 'gatirbhavitrI' iti savisarga kecitpaThanti / sa ca visargo na doSAya laukikabhASAyA aniyamAt / saMskRtamizraNAdvati siddhAntaH // caturdazAnAmapyupajAtInAM nAmAnyAhakittI vANI mAlA sAlA haMsI mAA jAA bAlA / addA bhaddA pemmA rAmA riddhI buddhI tAsU NAmA // 122 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / [ kIrtirvANI mAlA zAlA haMsI mAyA jAyA bAlA / ArdrA bhadrA premA rAmA RddhirbuddhistAsAM nAmAni // ] kIrti: 1, vANI 2, mAlA 3, zAlA 4, haMsI5, mAyA6, jAyA7, bAlA8, ArdrA9, bhadrA 10, premA 11, rAmA 12, RddhiH 13, buddhi:14, [ iti ] tAsAmAkhyA: // vidyunmA - lAchandaH // athaitAzcaturdazApyupajAtaya udyavaNikayA sphuTIkRtya pradarzyante // 1-Isi, SSI, ISI, SS (u0 ) SSI, SSI, ISI, ss (i0 ) ssI, SSI, ISI, SS (i0 ) ssI, SSI, ISI, SS (i0) kIrtiH // 2- ssI, SSI, ISI, SS ( i0 ) IS!, SSI, ISI, ss ( u0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) vANI // 3 - SI, SSI, ISI, SS (u0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) SSI, SSI, ISI, ss ( i0 ) ssI, ssi, ISI, SS (i0 ) mAlA // 4 -ssi, sSI, ISI, SS ( i0 ) SSI, SSI, IS), SS (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) zAlA // 5-ISI, SSI, ISI, SS (u0) SSI, SSI, ISI, SS ( i0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) SSI, SSI, ISI, ss (i0 ) haMsI // 6-ISI, SSI, ISI, SS ( 30 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ), ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) mAyA // 7 -SSI, SSI, ISI, Ss (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) SSI, SSI, IsI, ss (i0 ) jAyA // 8- SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) SIS, SSI, ISI, SS (u0 ) vAlA // 9 - ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) ''I, ''I, ISI, '' (i0 ) SSI, SSI, ISI, ss (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) ArdrA // 10 - SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) bhadrA // 11 - ISI, SSI, ISI,SS (u0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) premA // 12SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) SSI, SSI, ISI, SS (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0) rAmA // 13 - ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) SSI, SSI, ISI, ss (i0 ) ISI, SSI, ISI, SS ( 30 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) RddhiH // 14 - SSI, SSI, ISI, SS (i0) ISI, SSI, ISI, SS ( u0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) ISI, SSI, ISI, SS (u0 ) buddhiH // evamupajAtayaH pradarzitarUpAnusAreNAkarato matkRtodAharaNamaJjarItospyudAhartavyA ityalamativistareNa // ete ca bhedA rudravarNaprastArapiNDasaMkhyAtaH samadhikA iti dhyeyam // upajAtayo nivRttAH // athaikAdazAkSaraprastAre eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra ratho - ddhatAchandaH 143 ---- hArasaMgatapayodharA karaM zaGkhayuktavalayena saMgatam / bibhratI kanakakuNDalaM mudaM kAminIva kurute rathoddhatA // 123 // -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 kAvyamAlA / kAminIpakSe'rthaH spaSTaH // 'rAtparairnaralagai rathoddhatA' iti cchandomaJjaryA rAdragaNAtparaigaNagaNalaghugurubhI rathoddhatAchandaH // yathA-- dIrghaghoSakuladevadIrghikApaGkajaM ravikAro vyarAjata / IrSyayaiva duhituH payonidheryatra vAsamakarotsarasvatI // uvaNikA yathA - S, ISI, II, I, S, I, S11x4 = 44 // yathA vA [NIbhUSaNe ] -- rAdhikA dadhiviloDanasthitA kRSNaveNuninade rathoddhatA | yAmunaM taTanikuJjamaJjasA sA jagAma salilAhRticchalAt || uTTavaNikA yathA -- SIS, III, SIS, I, S, 11x4 = 44 // iti rathoddhatA nivRttA // atha svAgatAchandaH hAriNI kanakakuNDalayuktA puSpapuSkarayugA valayazrIH / varNitAhi pativaRsahasraiH svAgatA harati kasya na cetaH // 124 // atha ca svayamevAgatA svAgatA sundaramAgatamAgamanaM yasyA veti tAdRzI nAyikA kasya na mAnasaM haratIti dhvaniH // ' svAgatA ranabhagairguruNA ca' iti chandomaJjaryA ragaNanagaNabhagaNagurubhirguruNA ca svAgatA bhavatItyuktam / yathA paGkajaM tadapi pAthasi magnaM candramAH sa ca ghanAntarito' no'bhUt / tvanmukhenduhatayApi vinodaM naiva hanta sahate hatarekhA || uvaNikA yathA---S, I, S, I, IS, IS, S, 1144 = 44 // yathA vA [NIbhUSaNe ] - yasya cetasi sadA murakhairI balabIjanavilAsavilolaH / tasya nUnamamarAlayabhAjaH svAgatAdarakaraH suravargaH // uNikA yathA - SIS, II, si, ss 114= 44 // svAgatA nivRttA // athAnukUlAchandaH--- syAdanukUlA bhatanagagAcet // 125 // bhagaNatagaNanagaNaguruguravazcedbhavanti tadAnukUlAbhidhaM chando bhavati // yathAbalavaveSA muraripumUrtirgopamRgAkSIkRtaratipUrtiH / vAJchita siddhau praNatiparasya syAdanukUlA jagati na kasya // uvaNikA yathA - S // , SSI, II, SS, 11x 4 = 44 // anukUlA nivRttA // atha bhramaravilasitacchandaH mogo nau go bhramaravilasitam / / 126 / /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / magaNagurunagaNadvayagurubhirbhamaravilAsitAnAmakaM chando bhavati // yathA mugdhe mAnaM parihara na cirAttAruNyaM te saphalayatu hariH / phullA mallI bhramaravilasitAbhAve zobhAM kalayati kimu tAm // uddavaNikA yathA-sss, s, ,, 5, 1144 = 44 // bhramaravilasitA nivRttaa|| atha moTanakacchandaH syAnmoTanakaM tajajAzca lagau // 127 // tagaNajagaNadvayalaghugurubhirmoTanakanAmA cchandaH // yathA raGge khalu mallakalAkuzalazcANUramahAbhaTamoTanakam / yaH kelilavena cakAra same saMsAraripuM pratimoTayatu // atra turIyacaraNe pAdAntalaghorvaikalpikaM gurutvaM jJeyam // uddavaNikA yathA-ss), / / , s, 1, 5, 1144 = 44||atraapi prastAragatyA rudra (11) saMkhyAkSarasyASTacatvAriMzadadhikaM sahasradvayaM 2048 bhedA bhvnti| tatra kiyanto'pi bhedAH proktAH, zeSA bhedAH sudhIbhiH prastArya samUhanIyA iti // atha dvAdazAkSaraprastAre prastArAdibhUtaM vidyAdharanAmakaM chando'bhidhIyatecArI kaNNA pAe diNNA savvAsArA pAAante dijje kantA cArI haaraa| chaNNAveA mattAgaNNA cArI pAA vijjAhArA jampe saaraannaaaaraaaa| [catvAraH karNAH pAde dattAH sarvasArAH pAdAnte dIyante kAntAzcatvAro haaraaH| SaNNavatirmAtrA gaNitAzcaturpu pAdeSu vidyAdharaM jalpati sAraM nAgarAjaH // ] bhoH ziSyAH, yatra sarvasArabhUtAzcatvAraH karNA dviguravo gaNAH pAde dIyante, pAdAnte kAntAzcatvAro hArA guravazva dIyante / evaM dvAdazApi varNAH pAde guravaH kartavyA ityarthaH / tatra padacatuSTaye'pi dvAdazacatuSkeNa samuditA varNA aSTacatvAriMzat / tadviguNAbhiprAyeNa mAtrAH SaNnavati (96) gaNitA yatra tacchandaHsu sAraM zreSThaM vidyAdharanAmakaM chando bhavatIti nAgarAjaH piGgalo jalpatIti // vidyAdharamudAharati-jahA (yathA)vIsA kaNThA vAsU dIsA sIsA gaGgA NAArAA kijje hArAgaurI agaa| gatte cammA mArU kAmA lijjekittI soI deU sukkhaM deU tumhA bhttii|| 1. 'jAsU kaNThA vIsA diThThA (yasya kaNThe viSaM dRSTam) ravi0. 2. 'NArI (nArI) ravi0. 3. 'kandhe rAmA (garveNAbhirAmaH) ravi0. 4. 'saje (saktA) ravi0.5. 'ummAbhattA (umAbhartA) ravi0. 19
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - kaavymaalaa| [viSaM kaNThe vAso dizaH zIrSe gaGgA nAgarAjaH kRto hAro gauryaGge / ' gAtre carma mAritaH kAmo labdhakIrtiH sa devaH sukhaM dadAtu yuSmabhyaM bhaktyA // ] sa iti prasiddho dIvyatIti devaH apratihatakrIDa: paramazivo'nAdyanto nityaviharaNazIlaH / taduktaM yogavAsiSThe-'na devaH puNDarIkAkSo na ca devastrilocanaH / AkArAdiparicchinne mite vastuni tatkutaH / akRtrimamanAdyantaM devanaM deva ucyate // ' iti pratipAditalakSaNaH tumhA yuSmabhyaM bhaktyA toSitaH san sukhaM niratizayAnandacinmayAsvAdala. kSaNaM dadAtu / sa kaH / yasya viSaM kaNThe, kAlakUTapAnAt / yasya vAso dik / digambara ityarthaH / yasya zIrSe gaGgA / gaGgAdhara ityarthaH / yena nAgarAjaH zeSo hAraH kRtH|yen ca gaurI pArvatI ardhAGge dhRtA / atha ca gAtre carma gajAjinaM ca dhRtam / yena ca kAmaH kaMdo mArU mArito dagdhaH / ata eva tena tena karmaNA prAptA kIrtiryena tAdRzo vaH sukhado'stviti // uTTavaNikA yathA-ss, ss, ss, ss, ss, ss, 1244 = 48 // vidyAdharo nivRttaH // atha bhujaGgaprayAtaM chanda:dhao cAmaro rUao sesa sAro Thae kaNThae muddhae jattha hAro / caucchanda kijje tathA suddhadehaM bhuaGgApaAraMpae vIsareham // 130 // [dhvajazcAmara (evaM)rUpaH zeSaH sarvaH sthApyate kaNThe mugdhe yathA hAraH / catuzchandaH kriyate tathA zuddhadehaM bhujaGgaprayAtaM pade viMzatirekham // ] he mugdhe, yatra dhao dhvaja AdilaghustrikalaH prathamaM bhavati, tatazcAmaro guruH, evaM rUpakrameNa zeSaH saMpUrNazcaraNaH sthApyate / tadvistAramAha-yathA hAro muktAhArazcaturbhiH saraiH kriyate, tathA idamapi zuddhadeham / uTTavaNikasamIkRtaM gaNaM pade viMzatirekhAH kalA yasya tAdRzaM bhujaGgaprayAtaM caturbhizchandobhiH kije kartavyamityarthaH // uktameva prakArAntareNa gAthAchandasA vyaktIkRtyAha-- ahigaNa cAri pasiddhA solahacaraNeNa piGgalo bhaNai / tINi saA vIsaggala mattAsaMkhArsamaggA i // 131 // [ahigaNAzcatvAraH prasiddhAH SoDazacaraNena piGgalo bhaNati / trINi zatAni viMzatyadhikAni mAtrAsaMkhyAsamagrA bhavati // ] yatra prathamaM ahigaNa AdilaghuH paJcakalo'rthAt yagaNAzcatvAraH pade prasiddhAH samasteSu chandograntheSu 'bhujaGgaprayAtaM caturbhiryakAraiH' iti prasiddhAH / atha ca-yagaNasya paJcakalatvAtpade viMzatiH kalAH / evaMrUpaM SoDazacaraNena catuzchandobhiprAyeNa viMzatyadhikA tri. 1. 'kahai (kathayati)' ravi0. 2. 'samaggAi (samagrANi) ravi0.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / zatI mAtrANAM samagrA saMkhyA bhavatIti piGgalo bhaNati // vANIbhUSaNe'pyuktam-'yadA vRttayo gandhakarNakrameNa bhaveyuzcatasro varaM vRttametat / bhujaGgaprayAtaM hariprItihetorbhujaGgAdhirAjastadA saMjagAda // // bhujaGgaprayAtamudAharati-jahA (yathA)mahAmattamAaGga pAe ThavIA tahA tikkhavANA kaDakkhe dhriiaa| bhuA phAsa bhohA dhanUhA samANA ahoNAarI kAmarAassa seNA 132 [mahAmattamAtaGgaH pAde sthApitastathA tIkSNabANA kaTAkSe dhRtAH / bhujA pAzAni bhruvo dhanuSA samAnAho nAgarI kAmarAjasya senA // ] . aho ityAzcarye / iyaM kAmarAjasya madananarapateH senA, nAgarI atikushlaa| rAjata iti zeSaH / yadvA-iyaM nAgarI kaMdarpabhUmIpateH seneva bhAti / senAsAmagrImAha-etasyAH pAe caraNe mahAmattamAtaGgaH sthApitaH / gajagamaneti bhAvaH / atha-etasyAH kaTAkSe'pAGge tIkSNabANAH sthApitAH / tathaiva ca bhruvoH samAnaM zuddhaM dhanuH sthApitamiti // uha. vaNikA yathA-iss, Iss, Iss, Iss, 1244 = 48 // yathA vANIbhUSaNe]-'nizAyAM tamaHpUrasaMpUritAyAM prayAntI rahastvatsamIpaM samuktA / akasmAtsamAlokya mAmantike te tadA hIyutA toyarAzeH sutA syAt // ' uvaNikApi prakArAntareNa ythaa|, ss, / , ss, i, ss, I, ss, 1244 = 48 // bhujaGgaprayAtaM nivRttam // atha lakSmIdharacchandaHhAra gandhA tahA kaNNa gandhA uNo kaNNa sahA tahA to gurUA gnno| cAri johA gaNA NAarAA bhaNo ehurUeNa lacchIharo saamunno||133|| [hAro gandhastataH karNo gandhaH punaH karNaH zabdastathA to gurugaNyate / catvAro yodhA gaNA nAgarAjo bhaNatyetadrUpeNa lakSmIdharo jJAtavyaH // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM hAro guruH, tato gandho laghuH, tataH karNo dvigururgaNaH, tataH punargandho laghureva tadanantaraM karNaH, tataH zabdo laghuH, tathA to takArastagaNo'ntyalaghugaNa ityarthaH / tato'pi gurugaNyate / evaM dvAdazavarNAtmakaM padam / uktalakSaNamevottarArdhana spaSTIkaroti-cArIti / catvAro johA gaNA ragaNA madhyalaghukA gaNA yatraitadrUpaM lakSmIdhara iti jJAtavyamiti nAgarAjaH piGgalo bhaNati // vANIbhUSaNe'pyuktam-'dvAdazairvarNakainirmitaM satataM taddhi lakSmIdharaM vRttamAkIrtitam / dRzyate yaccaturbohalairaGkitaM panagAdhIzavANIvinodAyitam // ' caturbohalaizcaturbhI ragaNairityarthaH // granthAntare tu 'sragviNI' iti nAmAntaram // ata eva chandomAryAm-'kIrtitaiSA catUrephikA sragviNI' ityuktam // lakSmIdharamudAharati-jahA (yathA)bhaniA mAlavA gaJjiA kANalA NiJjiA kukuDA luTTiA guJjarA / . vaGgaAbhaGgaAoDiA moDiA mecchaAkaNNiAkittiA thppiaa||
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 kAvyamAlA | [bhaJjitA mAlavA gaJjitA: kAnalA nirjitAH kukkuTA luNThitA gurjarAH / vaGgA bhagnA utkalA moTitA mlecchAH kartitAH kIrtayaH sthApitAH // ] kazcidvandI karNa stauti -- yena karNena mAlavA dezavizeSA bhaJjitA AmarditAH, kAnalAzca dezavizeSA gaJjitAH, kukkuTA api nirjitAH, gurjarA luNThitAH, vaGgA vaGgadezA bhAH, utkalA moTitAH, mlecchAzca kartitAH / lavazaH khaNDitAH ityarthaH / ataH sarvatra kIrtiH sthApitA yena sa karNo jayatIti prabandhasthena kartrA saha saMbadhyate // uTTavaNikA yathA--S, I, SS, I, SS, I, SS, I, S, 1244 = 48 // yathA vA[NIbhUSaNe ] -- 'rAsakelIkalollAsasaMbhAvitaM gopasImantinIvRndasaMlAlitam / rAdhayA gItasaMmugdhayAliGgitaM naumi gopAlakaM devakIbAlakam // sragviNI nivRttA // atha toTakacchanda: sagaNa hua cAri palanti jahI gaNa solahamatta virAma kahI / taha piGgalaaM bhaNiaM uciaM iha toTaachandavaraM raciam // 135 // [ sagaNA dhruvaM catvAri patanti yatra gaNeSu SoDazamAtrAsu virAmaH kathitaH / tathA piGgalena bhaNitamucitamiha toTakachandovaraM racitam // ] bhoH ziSyAH, yatra dhruvaM nizcitaM catvAraH sagaNA gurvantagaNAH patanti gaNeSu SoDazamAtrAsu virAmaH kathitaH / tathA piGgalena bhaNitamucitaM yattadiha loke chAndasikaistoTakamiti chandovaraM racitamiti // bhUSaNe'pyuktam- 'vinidhehi catuH sagaNaM ruciraM ravisaMkhyaka varNakRtaM suciram / phaNinAya kapiGgalasaMbhaNitaM kuru toTakavRttamidaM lalitam // ' 'vada toTakamabdhisakArayutam' ityanyatrApi // toTakamudAharati- jahA (yathA ) - cala guJjara kuJjara tajji mahI tua vavvara jIvaNa ajju nahI / jai kopara kaNNaNarendavarA raNa ko hari ko hara vajjaharA // 136 // [cala gurjara kuJjarAMstyaktvA mahIM tava barbara jIvanamadya nahi / yadi kupyati karNanarendravaro raNe ko hariH ko haro vajradharaH ||] * . gurjara gurjarAdhipate, kuJjarAnmahIM ca tyaktvA cala / apasa retyarthaH / he barbara vRthApralApin, tava jIvanamadya nAsti / yadi kupyati karNanarendraH, tadA raNe ko hariH ko vA haraH, ko vajradharaH / kupitasya tasya purata ete devA api sthAtumazaktAH kimuta tvam | ataH sarvamapi vastujAtaM visRjya mahImapi tyaktvA palAyanamevocitamiti gurjaradezAdhipatiM pratyamAtyavacanam // uTTavaNikA yathA - // , // s, // , // s, 12x4 = 48 // toTakaM nivRttam //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtapiGgalasUtram / atha sAraGgaH jA cAritakArasaMbhe aDakiTTa sAraGgarUaka so piGgale diTTha / jAtIva sAmasaMjutta pAehi NAjANie kAnti aNNoSNabhAehi 137 [yaccatustakArasaMbhedotkRSTaM sAraGgarUpakaM tatpiGgalena dRSTam / yacca tRtIyavizrAmasaMyuktaM pAdeSu na jJAyate kAntiranyonyabhAgeSu // ] 2 paricchedaH ] - 149 bhoH ziSyAH, yaccatustakArasya tagaNacatuSTayasya samyagbhedenotkRSTaM sAraGgarUpakaM tatpiGgalenaiva dRSTam, yacca pAdeSu caraNeSu tRtIye varNe vizrAmasaMyuktaM na jJAyate kAntirasya cchandaso'nyonyabhAgena prastArarItyetyarthaH // bhUSaNe tu - 'karNa dhvajaM johalaM cAmaraM hi cihnaM satAlaM sadA saMvidhehi / khyAtaM tathA piGgalAdhIzvareNa sAraGgametaccaturhorakeNa // ' catuhIMra keNa caturbhistagaNairityarthaH // paJcakalaprastAre'ntalaghoH paJcakalasya hIrakamiti saMjJA, varNavRtte tu tasyaiva tagaNasaMjJetyukta evArthaH iti // sAraGgamudAharati -- jahA (yathA) - re goDa kantu to hatthajUhAi palaTTi juDanti pAikavUhAI / kAsIsarAAsarAsAraaggeNa kI hatthi kI patti kI vIravaggeNa // 138 // [re gauDa tiSThantu te hastiyUthAni parAvRtya yudhyante pattikavyUhAni / kAzIzarAjazarAsArAgre kiM hastibhiH kiM pattibhiH kiM vIravargeNa // ] re iti sAkSepaM saMbodhanam / goDa gauDadezAdhIza, tava hastiyUthAni gajarAjavRndAni thakkantu kSaNaM tiSThatvityarthaH / yataH pAikavUhAI pattitrAtAni parAvRtya yudhyante / yadvA hastiyUthavizeSaNaM padAtibahulAnIti / vastutastu kAzIzarAjasya zarAsArAH bANaparamparAsteSAmagre kiM hastibhiH, kiM vA pattibhiH, kiM vA vIravargeNa mahAsubhaTasamudAyeneti // uTTavaNikA yathA - ss, ssI, SSI, SSI, 1244 = 48 // sAraGgI nivRttaH // atha mauktikadAmacchandaH paohara cAri pasiddhaha tAma titerahamattaha mottiadAma / - Na pUvvahi hAra Na dijjai anta vihUsaa aggala chappaNa matta // 139 // [ payodharAzcatvAraH prasiddhAstatra tritrayodazamAtrAbhirmauktikadAma / na pUrvaM hAro na dIyate'nte dvizatI SaTpaJcAzadadhikA mAtrANAm // ] bhoH ziSyAH, yatra pade catvAraH payodharA jagaNA gurumadhyamA gaNAH prasiddhAstatra tribhiradhikAstrayodaza / arthAt SoDazamAtrAbhiH padaM yatra tanmauktikadAma chando bhavati / atra ca na pUrva hAro guruH, na cAnte dIyata iti // samuditamAtrAsaMkhyAmAha - SaTpaJcA - zadadhikaM zatadvayaM mAtrANAmiti / ayamarthaH - SoDazacatuSkeNa catuHSaSTiH, tatra caturbhiH
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 kaavymaalaa| saraiauktikadAmno'tizobhAkaratvAdidamapi vRttaM catuzchandobhiprAyeNa catuHSaSTayA kalayA catuSkIkRtaM SaTpaJcAzadadhikazatadvayamAtrAdhikaM bhavatIti // bhUSaNe'pyuktam-'payodharamatra catuSkamavehi kalAzcaraNe kila SoDaza dehi / bhujaGgapaterhRdi mauktikadAmasuvRttamidaM zRNu mauktikadAma // mauktikadAmodAharati-jahA (yathA)kaA bhanu duvvara tajja garAsa khaNe khaNa jANia accha NisAsa / kuhUravatAraduranta vasanta ki Niddaa kAma ki Niddaa knt||140|| kAyo bhUto durbalasyakto grAsaH kSaNe kSaNe jJAyate'ccho nizvAsaH / kuhUravatAraduranto vasantaH kiM nirdayaH kAmaH kiM nirdayaH kAntaH // ] kAcitproSitabhartRkA sakhImAha-he sakhi, kAyo durbalo bhUtaH, grAsastyakta eva |kssnne kSaNe jJAyate'ccho nizvAsaH / evaM satyapi prAkRte pUrvanipAtAniyamAt tAreNAtidIrpaNa kuhUravANAM kokilAnAM raveNa duranto vasantaH / athavA-kuhUravANAM kokilAnAM tAreNAtidIryeNa svareNa duSTo'nto yasya tAdRzo'yaM vasantaH prAptaH, tasmAt-atha kiM vA kAmo nirdayaH matprANApahArakatvAt / kiM vA kAnto vallabha eva nirdayaH, ya etAdRze'pi madhusamaye nAgata iti // udvavaNikA yathA-SI, ISI, Isi, ISI, 1244 = 48 // yathA vA[NIbhUSaNe]-'mayA tava kiMcidakAri kadApi vilAsini vAmyamanusmaratApi / tathApi manastava nAzvasanAya vrajAmi kuto bhavatImapahAya // ' mauktikadAma nivRttam // atha modakacchandaHtoDaachaM viparIa Tuvijjasu modahachandaha NAma karijjasu / cArigaNA bhagaNA supasiddhau piGgala jampai kittihiluddhau // 141 // [toTakacchando viparIta sthApaya modakachando nAma kuru / catvAro gaNA bhagaNAH suprasiddhAH piGgalo jalpati kIrtilubdhaH // ] he mugdhe, toTakacchando viparItaM kRtvA sthApaya modakamiti chandaso nAma kuru / , ayamarthaH-'caturbhiH sagaNairantagurukairgaNaistoTakavRttaM bhavati / tadviparItamAdigurukaizcatubhirbhagaNairmodakaM kuru' iti / tadeva spaSTIkRtyAha-catvAro bhagaNA AdigurukA gaNAH suprasiddhA yatra tanmodakamiti kIrtilubdhaH piGgalo jalpati / bhUSaNe tu-'pAdayugaM kuru nUpurasundaramAzu kare kusumadvayamAhara / sundari sarvajanaikamanoharamodakavRttamidaM paribhAvaya // 1. 'ravatAva (kuhUravastApayati) ravi0. 2 'tu na' bhUSaNasthapAThaH.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / modakamudAharati-jahA (yathA)gajjau meha ki ambara sAmara phullau NIva ki vullau bhammara / ekau jIa parAhiNa ammaha kIlau pAusa kIlau vammaha // 142 // [garjatu meghaH kiM cAmbaraM zyAmalaM phullatu nIpaH kiM ca kUjatu bhramaraH / eka eva jIvaH parAdhIno'smAkaM gRhNAtu prAvRT gRhNAtu manmathaH // ] kAcitproSitapatikA varSAsamaye'pi vallabhamanAgataM matvAtikhinnamAnasA priyasakhI. mAha-he sakhi, garjatu meghaH, zyAmalo'mbare, nIpaH kadambo'pi puSpito bhavatu / kiM ca bhramaro'pi kUjatu / asmAkaM tu parAdhInaH parAyatta eka eva jIvaH tasmAdenaM kiM prAvRT gRhNAtu, kiM vA manmatho gRhNAtu, athavA-ubhayormadhye ko'pi kIlau kIlayatu / jaDIkarotvityarthaH // uddavaNikA yathA- II, su, su, s // , 1244 = 48 // modakaM nivRttam // atha taralanayanIchandaHNagaNa gaNa kara cauguNa sukA kamalamuhi phaNi bhaNa / taralaNaaNi saba karu lahu sabaguru javau Navari kahu // 143 // nagaNAnnagaNAnkuru caturguNAnsukaviH kamalamukhi phaNI bhaNati / taralanayanI sarvAnkuru laghUnsarvaguruAvannirvAhya kathaya // ] he kamalamukhi, nagaNAH sarvalaghukA gaNAH, tAMzcaturguNAnkuru / evaM ca dvAdazApi varNAllaghUnkuru / pratilomagatyA prastArasya yAvatsarvagururbhavati tAvanirvAhya taralanayanInAmakamidaM vRttam / IdRzaM sarvaladhvAtmakaM dvAdazavarNaprastArAntyaM bhavatIti sukaviH piGgalo bhaNati // vANIbhUSaNe tu--'dvijavaragaNayugamupanaya sakusumanagaNamiha racaya / sudati vima* lataraphaNipatinigaditataralanayanamiti // taralanayanImudAharati-jahA (yathA)kamalavaaNa tiNaaNa hara girivarasaaNa tisuladhara / sasaharatilaa galagarala vitarahi mahi abhimatavara // 144 // [kamalanayana trinayana hara girivarazayana trizUladhara / zazadharatilaka galagarala vitara mahyamabhimatavaram // ] kazcidbhaktaH zivaM prArthayate-he kamalavadana, he trinayana, he hara, he girivarazayana, he trizUladhara, he zazadharatilakahe candrazekhara, he galagarala, mahyamabhimatavaraM vitara / dehItyarthaH // uddavaNikA ythaa-||, , , , 1244 = 48 // yathA vA[NIbhUSaNe]-- 1, 'ekala (ekala:) ravi0.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 kaavymaalaa| 'apahara purahara mama daramabhinavakaliyugabhayahara / himagiri vihitazayanavara sukRtasulabha zazadhara // ' taralanayanI nivRttA / __ atha sundarIcchandaHNagaNa cAmara gandhajuA Thave camara sallajuA jai saMbhave / ragaNa eka padAnta hi dekkhiA sumuhi sundari piGgalalakkhiA 145 [nagaNazcAmaro gandhayugaM sthApyate cAmaraH zalyayugaM yadi saMbhavati / ragaNa ekaH padAnte dRzyate sumukhi sundari piGgalalakSitA // ] he sumukhi, yatra pUrva nagaNastriladhvAtmako gaNaH, tatazcAmaro guruH, tadanantaraM gandhayugaM laghudvayaM sthApyate, tatazcAmaro guruH, tatazca zalyayugaM laghudvayaM yadi saMbhavati, tatazcaiko ragaNo madhyalaghuko gaNaH pAdAnte dRzyate tatsundarInAmakachandaH piGgalena lakSitamiti // bhUSaNe tu-'kusumagandharasairatibhUSitA caraNasaMgatanapuramaNDitA / karasuvarNalasadvalayAnvitA sphurati kasya na cetasi sundarI // ' atha ca-tAdRzI sundarI nAyikA kasya cetasi na sphurtiityrthH|| sundarImudAharati--jahA (yathA)vahai dakSiNamAruasIalA ravai pazcama komala koilA / mahuarA mahupANabahUsarA dharai sundari saMbhamamAdarA // 146 // [vahati dakSiNamArutazItalo rauti paJcamaM komalaM kokilH| . madhukarA madhupAnabahusvarA dharati sundarI saMbhramamAdarAt // ] . kazcitsvamitraM pratyAha-zItalo dakSiNo mAruto malayAnilo vahati, kokila: piko'pi komalaM paJcamaM rauti / madhukarA bhramarA madhupAnena bahusvarAH santo bhramanti / ata etAdRze vasante mahotsave jAte satIyaM sundarI kAntA zleSanimittaM saMbhramamAvegamAdarAddadhAtIti // uddavaNikA yathA-1, 5, 4, 5, , sis, 1244-48 // yathA vA[NI. bhUSaNe]--'asulabhA zaradindumukhI priyA manasi kAmaviceSTitamIdRze / malayamArutacAlitamAlatIparimalaprasaro hatavAsaraH // ' sundarI nivRttA // , atha dvAdazAkSaraprastAra eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra prathama pramitAkSaracchandaH [vANIbhUSaNe] karasaGgizaGkhavalayA sarasA kanakadvayaikavalayA subhujA // baravaNinI rasikasevyapadA pramitAkSarA vijayate vanitA // 147 // vanitApakSe-sugamo'rthaH / vRttapakSe-sagaNajagaNAbhyAM (sagaNAbhyAM ca) pramitAkSareti phalito'rthaH // ata eva chandomaJjaryo 'pramitAkSarA sajasasaiH kathitA' ityuktamiti //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yathA [vANIbhUSaNe] abhajadbhayAdiva nabho vasudhAM dadhurekatAmiva sametya dizaH / abhavanmahI padayugapramitA timirAvalIkavalite jagati // atra turIyacaraNe pAdAntalaghorvikalpena gurutvamiti // yathA vA amRtasya zIkaramivodgiratI radamauktikAMzulaharIchuritA / pramitAkSarA murariporbhaNitivrajasubhruvAmabhijahAra manaH / / 'pratikUlatAmupagate hi vidhau viphalatvameti bahusAdhanatA / avalambanAya dinabharturabhanna patiSyataH karasahasramapi // ' iti mAghakAThye'pi // uTavaNikA yathA---us, Isi, us, us, 1244-48 // pramitAkSarA nivRttA // atha drutavilambitaM chandaH drutavilambitamAha nabhau bharau // 148 // nabhau nagaNabhagaNau, atha ca bharau bhagaNaragaNau yatra tadrutavilambitavRttam iti zeSanAgaH piGgala Aheti // yathA taraNijApuline navaballavIpariSadA saha kelikutUhalAt / drutavilambitacAruvihAriNaM harimahaM hRdayena sadA vahe // yathA vA mAghakAvye SaSThasarge'navapalAzapalAzavanaM puraH sphuTaparAgaparAgatapaGkajam / mRdulatAntalatAntamazobhayatsa surabhi surabhiM sumanobharaiH // ' . iti // uThvaNikA ythaa-||, su, su, sis, 1244=48 // drutavilambitaM nivRttam // atha candravartmacchanda: candravartma nigadanti ranabhasaiH / / 149 // ragaNanagaNabhagaNasagaNaizcandravarmAkhyaM vRttamAcAryA nigadantIti // candravartma pihitaM dhanatimirai rAjavartma rahitaM janagamanaiH / iSTavartma tadalaMkuru sarase kuJjavama'ni haristava kutukI // uddavaNikA yathA-sis, , su, us, 1244 = 48 // candravartma nivRttam //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| atha vaMzasthavilaM chandaH vadanti vaMzasthavilaM jatau jarau // 150 // yatra jatau jagaNatagaNau, atha ca jarau jagaNaragaNau bhavataH, tadvaMzasthavilaM vRttamityA- .. cAryA vadanti // yathA vilAsavaMzasthavilaM mukhAnilaiH prapUrya yaH paJcamarAgamudgiran / vrajAGganAnAmapi gAnazAlinAM jahAra mAnaM sa hariH punAtu vaH // uddavaNikA yathA-SI, SSI, ISI, SIS, 1244 = 48 // vaMzasthavilaM nivRttam // athendravaMzAchandaH taccandravaMzA prathamAkSare gurau / / 151 // tadvaMzasthavilameva prathamAkSare gurau satIndravaMzAkhyaM tagaNadvayajagaNaragaNAbhyAM(NaiH) vRttaM bhavatIti veditavyam // atha caitayorvezasthavilendravaMzayorupajAtayazcaturdaza bhavantIti ta. dbhedAH sudhIbhiH pUrvapradarzitaprakriyayA stavanIyA ityupadizyate / ete copajAtikRtacaturdaza bhedAH prakRtaprastArapiNDasaMkhyAto'dhikA veditavyA iti // iMdravaMzA yathA 'daityendravaMzAgnirudIrNadIdhitiH pItAmbaro'sau jagatItamoharaH / yasminnadhAkSuH zalabhA iva svayaM te kaMsacANUramukhA makhadviSaH // ' uddavaNikA yathA-ss, ss), ISI, SIS, 1244 = 48 // indravaMzA nivRttA // atha vaizvadevIchandaH ___ bANAzvaizchinnA vaizvadevI mamau yau // 12 // yatra mamau magaNadvayam, atha ca yau yagaNadvayaM ca, yatra bANAH paJca, azvAH sapta, taizchinnA jAtavizrAmA sA vaizvadaivI tannAmakaM vRttaM bhavatIti // yathAarcAmanyeSAM tvaM vihAyAmarANAmadvaitaM naikaM kRSNamabhyarcya bhaktyA / tatrAzeSAtmanyacite bhAvinI te bhrAtaH saMpannArAdhanA vaizvadevI // uddavaNikA yathA-5ss, sss, Iss, Iss, 1244 = 48 // vaizvadevI nivRttA // atha mandAkinI chandaH nanararaghaTitA tu mandAkinI // 153 // yA nagaNadvayaragaNadvayaghaTitA sA mandAkinI tannAmakaM vRttamityarthaH // yathA balidamanavidhau babhau saMgatA padajalaruhi yasya mandAkinI / suranihitasitAmbujasragnibhA haratu jagadaghaM sa pItAmbaraH //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 'sahazaranidhijaM tathA kArmukam' ityAdi bhAravau / 'atisurabhirabhAji puSpazriyA' iti mAghe // udhvaNikA ythaa-|| // , ss, SIS, 1244 = 48 // mandAkinI nivRttA // atha kusumavicitrAchandaH nayasahitau nyau kusumavicitrA // 154 // yatra nagaNayagaNasahitau nyau nagaNayagaNAveva bhavataH, tatkusumavicitrAnAmakaM vRttaM bhavatIti // yathAvipinavihAre kusumavicitrA kutukitagopI pihitacaritrA / muraripumUrtirmukharitavaMzA ciramavatAdvastaralavataMsA // uvaNikA yathA-1, Iss, m, iss, 1244 = 48 // kusumavicitrA nivRttaa|| atha tAmarasacchandaH iha vada tAmarasaM najajA yaH // 155 // he kAnte, yatra nagaNajagaNajagaNAH, atha ca yo yagaNo yadi bhavati, tadA tAmarasAkhyaM vRttaM vada // yathA sphuTasuSamA makarandamanojJa vrajalalanAnayanAlinipItam / tava mukhatAmarasaM murazatro hRdayataDAgavikAsi mamAstu // uddavaNikA yathA-1, Isi, Is), Iss, 1244 = 48 // tAmarasaM nivRttam // atha mAlatIchandaH bhavati najAvatha mAlatI jarau // 156 // yatra najau nagaNajagaNau, atha ca-jarau jagaNaragaNau bhavataH sA mAlatIchando bhvtiiti|| yathA iha kalayAcyuta kelikAnane mdhurssaurbhsaarlolupH| kusumakRtasmitacAruvibhramAmalirapi cumbati mAlatI muhuH // kutracidiyameva 'yamunA' iti // 'api vijahIhi dRDhopagRhanam' iti bhAravau // uhavaNikA yathA-1, Is, SI, SIS, 1244 = 48 // mAlatI nivRttA // atha maNimAlAchanda: tyau tyau maNimAlA chinnA guhavaH // 157 // yatra prathamaM tyau tagaNayagaNo, atha ca tyau tagaNayagaNAveva bhavataH sA guhavaH SaDAnanAnanaizchinnA jAtavizrAmA maNimAlA tannAmakaM vRttamityarthaH //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| yathAprahvAmaramaulau ratnopalayukte jAtapratibimbA zoNA maNimAlA / govindapadAje rAjI nakharANAmAste mama citte dhvAntaM zamayantI // uddavaNikA yathA-ssi, Iss, ssh, Iss, 1244 = 48 // maNimAlA nivRttA // atha jaladharamAlAchandaH mbhau sgau gau cejjaladharamAlAbdhyaGgaiH // 158 // yatra prathamaM mbhau magaNabhagaNau, atha ca sgau sagaNagurU bhavataH, tatazca gau gurudvayaM cedbhavati / kiM ca-abdhayazcatvAraH, aGgAnyaSTau, aSTAGgayogAbhiprAyeNa, taiH kRtaviratiH, tadA jaladharamAlA tannAmakaM vRttamityarthaH // yathA.' yA bhaktAnAM kaliduritottaptAnAM tApocchityai jaladharamAlA navyA / bhavyAkArA dinakaraputrIkUle kelIlolA haritanuravyAtsA vaH // udvavaNikA yathA-sss, su, us, s, ss, 1244 = 48 // atrApi prastAragatyA dvAdazAkSaraprastArasya SaNNavatyadhikaM sahasracatuSTayaM bhedA bhavanti teSu kiyantaH pradazitAH / zeSabhedAH sudhIbhiH prastArya sUcayitavyA ityalaM pallaveneti // atha trayodazAkSaraprastArai mAyAnAmakaM chando lakSyate-- kaNNA duNNA cAmara sallAjualA jaM vIhA dIhA gandhaajuggA paalAtam / ante kantA cAmara hArA suhakAA vAesA mattA guNajuttA bhaNu mAA // 159 // [karNo dviguNazcAmaraH zalyayugalaM patra dvau dIgandhakayugmaM prakaTitam / ante kAntazcAmaro hAraH zubhakAyA dvAviMzatirmAtrA guNayuktA bhaNa mAyAm // ] he mugdhe, jaM yatra prathamaM kaNNA duNNA dvau karNau gurudvayAtmako gaNau bhavataH, tatazcAmaro gurureva, tadanantaraM zalyayugaM laghudvayamityarthaH / tato'pi vIhA dIhA gurudvayam, tato'pi gandhayugaM laghudvayaM prakaTitam / ante etadante cAmaro guruH, hAro'pi gurureva bhavati / ziSyabodhanArtha padapUraNArtha vA caraNe mAtrAniyamamAha-zubhakAyA zuddhazarIrA dvAviMzatirmAtrA guNayuktA yatra taM tAM mAyAM mAyAnAmakaM vRttaM bhaNa paThetyarthaH // vANIbhUSaNe tu-'kRtvA karNau kuNDalayuktau kuru ratnaM dhRtvA pAdaM nUpurayuktaM kuru hAram / mAyAvRttaM
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 157 piGgalanAgoditametanAnItAdaH paNDitavakrAmbujasAram // ' kacidasyAH 'padamattamayUraH' iti nAmAntaram // mAyAmudAharati-jahA (yathA)e atthIrA dekkha sarIrA ghara jAA vittA puttA soara mittA sava mAA / kAhelAgI vavvara bolAvasi mujjhe ekA kittI kijjahi juttI jai sujjhe // 160 // [etadasthiraM pazya zarIraM gRhaM jAyA vittaM putrA sodarA mitraM sarvANi mAyA / kiMnimittaM varvarAkArayasi mAM / ekAM kIrtiM kuru yuktAM yadi jAnAsi // ] kazcitsvayamatinirviNNaH svamitramupadizati-he vayasya, etadasthiraM zarIraM pazya, gRha sadanaM, jAyA kalatraM, vittaM dhanaM, putrAstanayAH, sodarA bhrAtaraH, mitramityetAni sarvANi mAyA / he varvara, kiMnimittamAkArayasi mAm / ataH kAraNAdekA yuktAM kIrti kuru yadi sujjhe jAnAsi // uvaNikA yathA-ss, ss, s, , ss, , ss, 1354 = 52 // yathA vANIbhUSaNe]-'udyadbAdhA saMprati rAdhA madhumAse zaGke saMketaM prati yAtA kimudaasse| kelIkujaM zUnyamavekSyAsta rahasyA prANatrANaM bhAvi kathaM vA vdtaasyaaH||' 'hA tAteti kranditamAkarNya viSaNNaH' ityAdi raghau // mAyA nivRttA // atha tArakachandaH Thai Ai lahUjua pAya karIje guru sallajuA guru sallajuA je / paaanta hi pAa gurujjua kijje sahi tAraacchandaha NAma bhaNijje // 161 // [sthApayitvAdau laghuyugaM pAde kuryA dguruH zalyayugaM guruH zalyayugaM yatra / padAnte...."guruyugaM kuryA tsakhi tArakachando nAma bhaNyate // ] he sakhi, sthApayitvA Adau laghudvayaM, tataH pAde yatra guruzalyau guruH, atha ca laghu. dvayamityarthaH / punarapi guruzalyau, tato'pi je yat pUrva guruzalyadvayamuktam, tadevAne deya
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 kAvyamAlA / miti // padAnte ca guruyugaM kriyate tacchandonAma tArakamiti bhaNyate / sagaNacatuSTayenAntaguruNA tArakamiti phalito'rthaH // tathA ca bhUSaNe - 'yadi toTakavRttapade gurureko bhavatIha tadA kila tArakavRttam / phaNinAyakapiGgalavarNitametadvarapaNDitamaNDalikAhRtacittam // ' tArakamudAharati-- jahA (yathA ) - NavamaJjari lijjibha cUahagAcche pariphullibha ke suNaAvaNa Acche | jai ettha digantara jAihi kantA ki mammahaNacchi ki Nacchi vasantA // 162 // [ navamaJjarI gRhItA cUtakagucchena yadi paripuSpitaM navakiMzukavanamaccham / "digantaraM yAsyati kAntaH kiM manmatho nAsti kiM nAsti vasantaH // ] he sakhi, cUtavRkSeNa navamaJjarI gRhItA / kiM ca (prAkRte pUrvanipAtAniyamAt ) nava kiMzukavanamatisundaraM yathA bhavati tathA paripuSpitam / yadi tasminsamaye kAnto digantaraM yAsyati tadA kiM manmatho nAsti kiM vA vasanta eva nAsti iti sakhIM prati nAyikAvacanam // uvaNikA yathA - // , S, // , S, // , S, // , S, S, 1344 52 // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'atibhArataraM hRdi candanapaGkaM manute sarasIpavanaM viSazaGkam / tava dustara - tAraviyogapayodhernahi pAramasau bhavitA paramAdheH // ' tArako nivRttaH // atha kandacchanda: dhajA tUra hA puNo tUra hAreNa gurU saha kijje a ekkA taAreNa / kasA kalA kandu jampijja NAeNa asI hoi cauaggalA savvapAeNa / / 163 / / [ dhvajastUrya hAraH punastUyai hAra: guruH zabdaH kriyate caikastakAraH / 1. 'kijia ( kRtA) ' ravi0. 2. 'kesulaAvaNa (kiMzukavanam )' ravi 0 . 3 . ' vammaha' ravi 0 . 4. 'gurU kAhalA kaNNa ekko laAreNa (guruH, anantaraM kAhalo laghuH, tataH karNo dvigururgaNaH, tato lakAro laghureko yatrAsti) ' ravi 0.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 159 ekaviMzatikalaH kando jalpito nAgena azItirbhavati caturadhikA sarvapAdena] // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM dhvaja AdilaghustrikalaH kriyate, tatastUramAdimusustrikalaH, tato hAro guruH, punarapi tUryamAdigurustrikala eva, tato hAro guruH, punarapi gurureva, tataH zabdo laghuH, tato'pyekastakArastagaNa ityarthaH // evaM pade ekaviMzatiH kalA yatra tat nAgena piGgalena kanda iti chandonAma jalpitam / samuditamAtrAsaMkhyAmAha-sarvapAde na] pAdacatuSTaye [na] caturadhikA azItiH kalAH bhavantIti // bhUSaNe tu-dhvaja cAmaraM maNDitaM gandhahAreNa mRgendradvayaM cApi yuktaM samudreNa / tadA bhAvibhogIndravakrAbjagItena janAnandakandena vRttena kandena // ' kandamudAharati-jahA (yathA) Na re kaMsa jANehi hau eka vAlAi haUM devaIputta to vaMsakAlAi / tahA gehu kaMso jaNANandakandeNa jahA ha tti diTTho NiANArivindeNa // 164 // [na re kaMsa jAnIhyahameko bAla iti __ ahaM tu devakIputrastava vaMzakAlaH / tathA gRhItaH kaMso janAnandakandena yathA hata iti dRSTo nijanArIvRndena // ] re kaMsa, ahaM ekaH kazcana bAla iti mA jAnIhi / ahaM tu devakIputrastava vaMzakAla iti budhyasva / janAnandakandena devakInandanena tathA gRhItaH kaMso yathA hata eva dRSTo nijanArIvRndeneti // udhvaNikA yathA-15, s, s, s, s,s, / , ss), 1344-52 // yathA vA[NIbhUSaNe]--'hRtaM te mano nandagopAlabAlena nviinaambuvaahaavliicaarudehen| sudhAvIcisaMbAdhabimbAdharANa sphuradarhazobhAlasatkAntipUreNa // ' kando nivRttaH / / atha paGkAvalIchandaH cAmara paDhamahi pApagaNo dhua salla caraNagaNa ThAvahi taM jua / solaha kalaa paApa jANia piGgala pabhaNai paGkaavAlia // 165 // 1. 'salla caraNajua ThAvahu taM jua' ravi..
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA / [cAmaraH prathamaM pApagaNo dhruvaM zalyazcaraNagaNasya sthApaya tato yugalam / SoDazakalAH pade pade jJAyante. piGgalaH prabhaNati paGkAvalI."." // ] he mugdhe, yatra prathamaM cAmaro guruH, tataH pApagaNaH paJcakalaH sarvalaghuko gaNaH dhruvaM nizcitam, tataH zalyo laghuH, tataH pazcAccaraNagaNajua bhagaNadvayaM sthApaya / evaM ca SoDazakalAH pade pade jJAyante yatra tat paGkAvalI chanda iti piGgalaH prabhaNati // vANIbhUSaNe tu-'pAde kusumarasagandhamataH shrgnnddkyuglkruupmupaahr| nAganRpativarabhASitamuddayuti vRttamamalamiha paGkAvaliriti // ' paGkAvalimudAharati-jahA (yathA) so jaga jaNamau so guNamantau je kara parauaAra hasantau / jo puNa paraaAra virujjhai tAsu jaNaNi kiM Na thakai vaJjhai // 166 // [sa jagati jAtaH sa guNavA nyaH karoti paropakAraM hasan / . yaH punaH paropakAraM virudhyate _____ tasya jananI kiM na tiSThati vandhyA // ] sa eva jagati jAtaH, sa eva guNavAn , yaH karoti paropakAraM hasananAyAsena / yaH punaH paropakAra virudhyate tasya jananI kimiti vandhyaiva na tiSThati // yathA vA[NIbhUSaNe]'zAradavizadanizAmapi nindati saMprati hRdayabhidAmanuvindati / manmathavizikhabhayena nimIlati mAdhava tava viraheNa viSIdati // ' uddavaNikA yathA-5, , , sh, su, 1344 = 52 // paGkAvalI nivRttA // atha trayodazAkSare prastAra eva kAnicidvRttAni pranthAntarAdAkRSya likhyante / tatra prathamaM mRgendramukhaM chandaH bhavati mRgendramukhaM najau jarau gaH // 167 // yatra najau nagaNajagaNau, atha ca jarau jagaNaragaNau bhavataH, tato go gururbhavati tanmRgendramukhaM chandaH //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 161 yathA gurubhujavIryabharaM hariM madAndhA __ yudhi samupetya na dAnavA jijIvuH / kSudhitamRgendramukhaM mRgA upetya ___ va nu khalu bibhrati jIvanasya yogam // udRvaNikA yathA-II, Isi, II, sis, 5, 1344 =52 // mRgendramukhaM nivRttam // atha praharSiNIchandaH A(ghyA)zAbhirmanajaragAH praharSiNIyam // 168 // magaNanagaNajagaNaragaNagurubhiH, AzAbhiraSTabhizca(?) viratiryatra bhavati tatpraharSiNIchanda ityarthaH // yathA gopInAmadharasudhArasasya pAna ruttuGgastanakalazopagUhanaizca / AzcaryaiH sukharasavibhramaimurAreH saMsAre matirabhavatpraharSiNIha // uddavaNikA yathA-''s, , ISI, SIS, 5, 1344=52 // praharSiNI nivRttA // atha rucirAchandaH jabhau sajau giti rucirA caturgrahaiH // 169 // yatra jabhau jagaNabhagaNau, atha ca sajau sagaNajagaNau bhavataH, tato guruH, caturbhiH, grahairnavabhizca vizrAmo yatra tadrucirAnAmakaM chanda iti // yathA punAtu vo hariratirAsavibhramI paribhramantrajarucirAGganAntare / samIraNollasitalatAntarAlago yathA maruttaralatamAlabhUruhaH // uddavaNikA yathA-151, su, us, ISI, S, 1344=52 // rucirA nivRttA // 1. 'tryAzAbhiH' iti pAThazchandomaJjarIpustake dRzyate; tasya 'tribhirdazabhiH' iti vyAkhyAnaM varam. ata eva 'tridazayati:' vRttaratnAkare pATha upalabhyate. 21
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 kaavymaalaa| atha caNDI nayugalasayugalagairiti caNDI // 170 // yannagaNadvayasagaNayugalagurubhiryuktaM bhavati taccaNDInAmakaM vRttamiti // yathA jayati ditijariputANDavalIlA__ kupitakavalakarakAliyamaulau / caraNakamalayugacApalacaNDI pdnkhrucijnibhogmnnishriiH|| uddavaNikA ythaa-|||| // s, us, 5, 1344-52 // caNDI nivRttA // atha majubhASiNI ___sajasA jagau ca yadi maJjabhASiNI // 171 // yatra sagaNajagaNasagaNAH, atha ca jagau jagaNagurU bhavataH, tanmajubhASiNIchandaH iti // iyameva sunandinIti zaMbhau // yathA amRtomizItalakareNa lAlayaM__ stanukAnticoritavilocano hareH / niyataM kalAnidhirasIti vallavI ___ mudamacyute vyadhita maJjubhASiNI // udvavaNikA yathA-us, Isi, us, Is), 5, 1344-52 // majubhASiNI nivRttA // atha candrikA chandaH nanatatagurubhizcandrikAzcartubhiH // 172 // nagaNadvayatagaNayugalagurubhizcandrikA saptaTviracitaviratirbhavatIti // yathA zaradamRtarucazcandrikAkSAlite dinakaratanayAtIradeze hriH| viharati rabhasAballavIbhiH samaM tridivayuvatibhiH ko'pi devo yathA // yathA vA 'iha duradhigamaiH kiMcidevAgamaiH satatamasutaraM varNayantyantaram /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / asumativipinaM veda digvyApinaM puruSamiva paraM padmayoniH param // ' iti bhAravau // kvacidiyameva 'utpalinI' // udhvaNikA yathA // // // // l, SSI, SSI, S, 13x4-52 // candrikA nivRttA // atha kalahaMsachanda: sajasAH sagau ca kathitaH kalahaMsaH || 173 // sagaNajagaNasagaNA yatra sagaNagurU ca sa kathitaH kalahaMsaH // kutracidayameva 'siMhanAdaH' iti // yathA yathA 163 yamunAvihArakutuke kalahaMso vrajakAminIkamalinIkRtakeliH / janacittahArikalakaNThaninAdaH pramadaM tanotu tava nandatanUjaH // uvaNikA yathA // s, Isi, is, is, s, 1344= 52 // kalahaMso nivRttaH // atha prabodhitA chandaH sajasA jagau ca bhavati prabodhitA / / 174 // sagaNajagaNasagaNAH, atha ca jagau jagaNagurU yatra bhavataH, tatprabodhitAchandaH // - zayitA mRSA caTulamAnanidrayA ratikelikuJjanilaye vilAsinI / mukhairiNA vadanacumbanAdinA smitamAtatAna sapadi prabodhitA // uvaNikA yathA // s, ISI, Is, Isi, s, 1344 = 52 // prabodhitA nivRttA // atrApi prastAragatyA trayodazAkSarasya dvinavatyuttarazatamaSTau sahasrANi ca bhedAH / teSu kiyanto bhedA uktAH / zeSabhedAH sudhIbhiH prastAryAkArAtsvabuddhito vA sUcanIyA iti // atha caturdazAkSaraprastAre vasantatilakA chandaH - kaNNo para jja paDhame jagaNo a bIe ante turaGga saaNo ya a taccha pAe / uttA vasantatilaA phaNiNA ukiTThA cheA paDhanti sarasA sukaindadiTThA || 175 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 kaavymaalaa| [karNaH patati yatra prathamo jagaNazca dvitIyo 'nte turaGgaH sagaNo yazca tathA pAde / uktA vasantatilakA phaNinotkRSTA. chekAH paThanti surasAM sukavIndradRSTAm // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamo gaNaH karNaH patati, jagaNo madhyaguruko gaNo dvitIyaH, tatasturaGgaH sagaNaH, punazca sagaNa eva, tathA pAde ya a yazca aadilghurygnnshcetyrthH| evaM yatra caturdazAkSaraM padaM bhavati sA phaNinotkRSTA vasantatilakoktA tAM chekA vidagdhAH surasAM sukavIndradRSTAM paThantIti // kutracidiyameva siMhoddhatA // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'karNasphuratkanakakuNDalamaNDitA yA bhAvAnvitA caraNasaMgatanapurazrIH / gandhAnvitA surasanA valayAvanaddhA kAntA vasantatilakA mudamAtanoti // ' kAntApakSe spaTo'rthaH // vasantatilakAmadAharati-jahA (yathA)je tIya tikkhacalacakkhutihAadiTThA te kAmacandamahupaJcamamAraNijjA / jesaM puNo NivaDiA saalA vi diTThI ciTThanti te tilajalaalidANajoggA / / 176 // ye tasyAstIkSNacalacakSustribhAgadRSTA ste kaamcndrmdhupnycmmaarnniiyaa| yeSu punarnipatitA sakalApi dRSTi stiSThanti te tilajalAJjalidAnayogyAH // karpUramaJjarIsATakasthaM karpUramaJjarIvarNanaparaM vidUSakaM prati rAjJo vacanamidam // ye lokAstasyAstIkSNena cakSuSastribhAgena kaTAkSeNa dRSTA vIkSitAH, te kAmacandramadhupaJcamairmAraNIyA jAtAH, yeSu punarnipatitA sakalApi dRSTiH, te tu tilAJjalidAnayogyAstiSThanti, pUrvameva mRtA ityarthaH ||uddvnnikaa yathA-ss,si, us, us,|'', 1444=56 // yathA vANIbhUSaNe] -'zaMbhoH kareNa pulakAGkaradantureNa sasmeramAmRzati kumbhamibhAnanasya / romAJcitAJcitakucAntacalAJcalAyAH paayaatrpaatrlmiikssitmmbikaayaaH||' vasantatilakA nivRttaa|| atha cakrapadacchandaH saMbhaNia caraNagaNa palia muho saMThavia puNu vi diavrjualo|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtapiGgalasUtram / jaM karaalagaNa paa paa maNio cakkapaaha bhaNu phaNivai bhaNio || 177 // 2 paricchedaH ] [ saMbhaNa caraNagaNaH patati mukhe saMsthApaya punarapi dvijavarayugalam / yatra karatalagaNaH pade pade jJAtacakrapadaM bhaNa phaNipatirbhaNati // ] hemugdhe, yatra mukhe Adau caraNagaNo bhagaNo gurvAdigaNo yatra patati, tatazca saMsthApaMya, punarapi dvijavarayugalaM caturlaghukagaNadvayam, tatazca yatra karatalaM sagaNo gurvantagaNo yatraivaM pade pade praticaraNaM jJAtaH, taccakrapadaM vRttamiti phaNipatirbhaNatIti tvaM saMbhaNeti // bhUSaNe tu prakArAntareNa lakSaNaM lakSitam -- ' kuNDalakalitanagaNamiha tR ( ? ) tayaM gandhakusumarasaviracitavalayam / cakramuragapativaraparigaNitaM SoDazakalamatisulalitabhaNitam // AdAvante ca gurudvayam madhye dvAdazalaghubhiH piNDato varNacaturdazAtmakaH SoDazakalazcaraNo yatreti phalito'rthaH // * cakrapadamudAharati - jahA ( yathA ) -- khajjaNajualaNaaNavaraupamA cArukaNaalaibhuajuasusamA / phullakamalamuhi gaavaragamaNI kassa sukiaphala vihigadu ramaNI // 178 // [khaJjanopamanayanayugalavarA cArukanakalatAsuSamabhujayugA / phullakamalamukhI gajavaraMgamanA 165 kasya sukRtaphalaM vidhighaTitA ramaNI // ] prAkRte pUrvanipAtAniyamAtkhaJjanopamanayanayugalena varAtyutkRSTA cArukanakalatAsuSamAbhujayugA / atha vA- - bhujayuge cArukanakalatAyAH suSamA yasyAH / atha ca - phullakamalamukhI gajavaragamanA mattagajarAjagAminI ramaNI vidhinA kasya sukRtaphalaM sRSTA // uvaNikA ythaa--S||, // // , // // , // 8, 1444=56 // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'sundari nabhasi jaladacayarucire dehi nayanayugamatighanacikure / mAnamiha na kuru jaladharasamaye kiM tava bhavati hRdayamidamadaye // ' cakrapadaM nivRttam //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| atha caturdazAkSaraprastAra eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra prathamaM vAsantI chandaH masto mo mo gau yadi gaditA vAsantIyam // 179 // magaNatagaNanagaNamagaNairgurudvayena ca vAsantIchandaH // yathA bhrAmyadbhuGgInirbharamadhurAlApodgItaiH shriikhnnddaanerdbhutpvnairmndaandolaa| lIlAlolA pallavavilasaddhastollAsaiH kaMsArAtau nRtyati sadRzI vAsantIyam // ' udvavaNikA yathA-sss, ssi, Im, sss, ss, 1444=56 // . athAsaMbAdhAchandaH mo go go nau maH zaranavabhirasaMbAdhA // 180 // yatra pUrva magaNastato gurudvayam, tatazca nau nagaNadvayam , anantaraM magaNo bhavati, zarAH pazca, tena paJcabhirnavabhizca yatra viratirbhavati tadasaMbAdhAchandaH // yathA 'vIryAgnau yena jvalati ratirasAkSipte daityendra jAtA dharaNiriyamasaMbAdhA / dharmasthityarthaM prakaTitatanurabhyarthyaH sAdhUnAM bAdhAM prazamayatu kaMsAriH // ' udhvaNikA yathA-sss, ss, m,, sss, 1444-56 // asaMbAdhA nivRttA // athAparAjitA chanda: nanarasalaghugaiH svarairaparAjitA // 181 // nagaNayugalaragaNasagaNalaghugurubhiH svaraiH saptabhiH kRtavizrAmAparAjitA // yathA 'yadanavadhibhujapratApakRtAspadA yadunicayacamUH prairpraajitaa| vyajayata samare samastariputra / sa jayati jagatAM gatirgaruDadhvajaH // ' uddavaNikA ythaa-||,, sis, us, 15, 1444-56 // aparAjitA nivRttaa||
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___167 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha praharaNakalikA chandaH nanabhanalagiti prahaNakalikA // 182 // nagaNadvayabhagaNanagaNalaghugurubhiH praharaNakalikAchandaH // yathA vyathayati kusumapraharaNa kalikA pramadavanabhavA tava dhanuSi tayA / virahavipadi me zaraNamiha tato madhumathanaguNasmaraNamaviratam // udhvaNikA ythaa-|| // , su, m, 1, 5, 1444-56||prhrnnklikaa nivRttaa|| atha lolAchandaHdviHsaptacchidi lolA masau mbhau gau caraNe cet // 183 // yadi caraNe dviH saptacchidi saptabhizchedayukte msau magaNasagaNau, atha ca mbhau maMgaNabhagaNau, tatazca gau gurU bhavataH, tallolAnAmakaM chandaH // yathA mugdhe yauvanalakSmIvidyudvibhramalolA trailokyAdbhutarUpo govindo'tidurApaH / tadvandAvanakuJja guJjaddhRGgasanAthe zrInAthena sametA svacchandaM kuru kelim // uddavaNikA yathA-sss, us, sss, 51, 55, 1444=56 // lolA nivRttA // atha nAndImukhI chandaH svarabhidi yadi nau tau ca nAndImukhI gau // 184 // yadi svaraiH saptabhirbhedo'vacchedo yatra tAdRze caraNe nau nagaNau, atha ca tau tagaNau, tatazca gau gurU bhavato yatra, tannAndImukhI chandaH // yathA sarasakhagakulAlApanAndImukhIyaM laharibhujalayAcAruphenasmitazrIH / muraharakalayAsattimAsAMdya kiM te . pramuditahRdayA bhAnujA nRtyatIha // udvavaNikA yathA-m,m, ss, ss1, 5, 5, 1444=56 // nAndImukhI nivRttaa|| atrApi prastAragatyA caturdazAkSarasya caturazItyadhikAni trizatAni SoDazasahasrANi ca
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 kaavymaalaa| bhedAnAm / teSu kiyanto bhedAH prdrshitaaH| zeSabhedAH sudhIbhirAkarataH svamatyA vA prastArya svayamUhanIyA iti dik // atha paJcadazAkSaraprastAre bhramarAvalI chando lakSyate kara paJca pasiddha viladdhavaraMraaNaM pabhaNanti maNohara chandavaraM raaNam / guru paJca dahA lahu erisiaM raiaM bhamarAvali chanda pasiddha kiaM Thaiam // 185 // [karaiH paJcabhiH prasiddhaM vilabdhavararacanaM prabhaNanti manoharaM chandovaraM ratnam / guravaH paJca daza laghava etAdRzaM racitaM bhramarAvalI chandaH prasiddhaM kRtvA racitam // ] bhoH ziSyAH, yatra karaiH paJcabhiH sagaNairgurvantagaNairvizeSeNa labdhaM varaM racanaM yatra tat manoharaM chandassu [uttamaM] ratnamAcAryAH prabhaNanti / atha ca-yatra guravaH paJca, laghavo daza, tadetAdRzaM chando bhramarAvalIti racitaM piGgalena prasiddhaM kRtvA sthApitam / idAnIMtanairAcAryairiti // vANIbhUSaNe tu-'bhujasaMgatazaGkhayugA valayAkalitA karapuSpasugandhavatI rasanA rucirA / kanakadvayanUpuracArutarA jayati bhramarAvalikA bhujagAdhipadurlalitA // ' dvitIyo'rthaH spaSTaH // bhramarAvalImudAharati-jahA (yathA) tua deva durittagaNAharaNA caraNA __ jai pAvau candakalAbharaNA saraNA / paripUjau tejjia lobha maNA bhavaNA suha de maha sokaviNAsamaNA ramaNA // 186 // [tava deva duritagaNaharaNazcaraNo (?) ___ yadi prApnomi candrakalAbharaNa zaraNam / paripUjayAmi tyaktvA lobhe mano bhavanaM sukhaM dehi mahyaM zokavinAzamanA ramaNa // ] 1. 'tua deu-' iti paThitvA 'tava deva duritagaNaharaNau caraNau yadi prApnomi / ca. ndrakalAbharaNau zaraNau / ' 'candrakalAbharaNau' ityanena caraNasya nakhAzcandrakalAvadvarNitAH. etAdRzau caraNau paripUjayAmi' iti ravidAsaH.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] . prAkRtapiGgalasUtram / 169 kazcidbhaktaH zivaM prArthayate-he candrakalAbharaNa candrazekhara deva, yadi tava duritagaNaharaNaH pApasamUhavinAzakazcaraNaH (1) zaraNaM prApnomi, tadA lobhe manastyaktvA bhavanaM gRha nirantaraM paripUjayAmi / ato mahyaM tAdRzaM sukhaM dehi he ramaNa nityavihArazIla, yenAhaM trividhazokavinAzamanAH / syAmiti zeSaH // yathA vANIbhUSaNe]-'sakhi saMprati ke prati maunamidaM vihitaM madanena dhanuH sazaraM svakare nihitam / natizAlini kA vanamAlini mAnakathA ratinAyakasAyakaduHkhamupaimi vRthA // uddavaNikA yathA-us, us, us, us, // s, 154460 // bhramarAvalI nivRttA // atha sarvagurusAraGgikAchandaHkaNNA diNNA sattA ante ekA hArA mANIA paNNArAhA hArA sAraGgikA chandA jANIA / tIsA mattA pAe pattA bhoIrAA jampantA chandA kijje kittI lijje sUNI matthA kampantA // 187 // [karNA dIyante saptAnta eko hAro mAnyate paJcadazahAraM sAraGgikAchando jJAtavyam / triMzanmAtrAH pAde prAptA bhogirAjo jalpati chandaH kriyate kIrtirgRhyate zrutvA mastakaM kampate // ] __ bhoH ziSyAH, yatra karNA dviguravo gaNAH sapta dIyante, ante eko hAro gururmAnyate pUjyate |abhyrhitH kriyata ityarthaH / evaM pade paJcadazApi hArA guravo yatra tatsAraGgikAchanda iti jJAtavyam // tatra ziSyavyutpattisiddhaye pAdapUraNArthe vA mAtrAniyamamAha-yatra pade gurUNAM dviguNAbhiprAyeNa triMzanmAtrAH prAptAH, tadbhogirAjo jalpati evaM chandaH kriyate kIrtirapi tena gRhyate / kiM bahunA-yacchratvA mastakaM kampate // etasyA eva pranthAntare lIlAnela iti nAmAntaram // tathA ca chandomaaryAm-'ekanyUnau vidyunmAlApAdau cellIlAkhelaH' iti // sAraGgikAmudAharati-jahA (yathA)mattA johA veTTe kohA appAappI gavvIA rosArattAsavvAgattA sallA bhallA uvvIA / hatthIjUhA sajjA huA pAe bhUmI kampantA lehI dehI choDo uDDo savvA sUrA jampantA // 188 // 1. 'dattAH' iti chAyA ravi0. 2. 'jANIA' ravi0. 3. 'mANIA' ravi0. 4. 'campantA' ravi0. 5. 'uThe kohA (utthitAH kruddhAH) ravi0. 22
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 kAvyamAlA / [mattA yodhA vardhitakopA ahamahamikayA garvitA ___ roSAraktasarvagAtrAH zalyaM bhallA utthApitAH / hastiyUthAni sajjIbhUtAni pAdairbhUmiH kampitA gRhANa dehi tyaja pratIkSasva sarve zUrA jalpanti // ] kazcidvandI kasyacinnarapateH saMgrAmamupavarNayati-yatra yodhA bhaTA vardhitakopAH santo. 'ta eva vIrarasAvezena mattAH, appAappI ahamahamikayA garvitAH sAhaMkArA jAtAH / kIdRzAH / roSeNAraktasarvagAtrAH, tadanantaraM tAdRzasaMgrAme zalyaM bhallAzcAyudhavizeSA utthA. pitAH / atha ca-hastiyUthAni gajasamUhAH sajjIbhUtAni / ata eva saMcaraccaturaGgabalapAdena bhUmiH kampitA / kiM ca tAdRzasaMkulIbhUtasamarasImani sarve zUrAH zUrAntaraM prati 'gRhANa, dehi, tyaja, pratIkSasva' ityAdi saMgrAmasaMpAdakaM vacanaM jalpanti-iti // yathA vA-'pAyAdvo govindaH kAlindIkUlakSoNIcakre rAsollAsakrIDadgopIbhiH sAdha lIlAkhelaH / mandAkinyAstIropAnte svairakrIDAbhirlolo yadvaddevAnAmIzaH svarvezyAbhiH khelantIbhiH // ' uTTavaNikA yathA-ss, ss, ss, ss, ss, ss, ss, 5, 1544-60 // yathA vA-'mA kAnte pakSasyAnte paryAkAze deze svApsIH [kAntaM vakaM vRttaM pUrNa candra matvA rAtrau cet / kSutkSAmaH prATazvetazceto rAhuH krUraH prAdyAttasmAddhAnte harmyasyAnte zayyaikAnte kartavyA // ] iti jyautiSikANAM kAlaparimANasUcakamudAharaNamiti // sAraGgikA nivRttaa|| atha cAmaracchandaHcAmarassa vIsa matta tINi matta aggalA aTTa hAra satta sAra ThAi ThAi NimmalA / AiantahArasAra kAmiNI muNijjie akkharA dahAi paJca piGgale bhaNijjie // 189 // [cAmarasya viMzatirmAtrA tisro mAtrA adhikAH aSTa hArAH sapta zarAH sthAne sthAne nirmalAH / AdyantayorhArasArANi kAmini jJAyante akSarANi paJcadaza piGgalena bhaNyate // ] he kAmini, cAmarasya chandasatyadhikA viMzatistrayoviMzatirmAtrAH pade bhavanti / tatrASTau hArA guravaH, zarA laghavaste ca sapta, sthAne sthAne nirmalA dRzyante yatreti niyamaH / niyamAntaramAha-AiantahArasAra AdyantayorhAro guruH sAro yatraivarUpANi panadazAkSarANi pade jJAyante, tatpiGgalena nAgarAjena cAmaramiti chando bhaNyata iti yo
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 171 janA // bhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'hAravatpayodharatrayaM nidhAya sundaraM cAmaradhvajena maNDitaM vidhAya cAmaram / vRttarAjametadeva nAgarAjabhASitaM paNDitAvalIvinodakAri cArubhASitam // ' etasyaiva granthAntare (chandomAryo) tUNakamiti nAmAntaram // cAmaramudAharati-jahA (yathA)jhatti joha sajja hoha gajja vajja taM khaNA rosaratta gavvagatta haka dijja bhIsaNA / dhAi Ai khagga pAi dANavA calantau vIrapAa NAarAa kampa bhUtalantau // 190 // [jhaTiti yodhAH sajjA bhavata garjanti vAdyAni tatkSaNe roSAraktA garvagatA pUtkurvanti bhISaNAH / dhAvitvAgatya khaDgaM pAtayitvA dAnavAzcalanti vIrapAdairnAgarAjaH kampito bhUtalAntaH // ] kazcitkavirdevAsurasaMgrAmamupavarNayati-bho yodhAH subhaTAH, jhaTiti sajjIbhavata / yato vAdyAni DiNDimatUryAdIni garjanti tatkSaNe roSAraktasarvagAtrAH pUtkurvanti / bhISaNA atibhayAnakA dAnavAH kiMca dhAvitvA Agatya khaDgaM pAtayitvA calanti / samarAGgaNa iti zeSaH / ata eva vIrANAM pAdena bhUtalAntarbhUmItalamadhye nAgarAjaH zeSo'pi kampito'bhaditi // yathA vA[NIbhUSaNe]-rAsalAsyagopakAminIjanena khelatA puSpapuJjamaJjukuJjamadhyagena dolatA / tAlanRtyazAligopabAlikAvilAsinA mAdhavena jAyate sukhAya mandahAsinA // ' uvaNikA yathA-SISISISISISISIS 154460 // cAmaraM nivRttam // atha nizipAlachandaHhAru dharu tiNi saru hi~NNi pari tiggaNA paJca guru duNNa lahu anta kuru raggaNA / ettha sahi candamuhi vIsa lahumolaA kavvavara sappa bhaNa chanda NisipAlaA // 191 // [hAraM dhAraya trayaH zarA anayA paripATyA trayo gaNAH paJca guravo dviguNA.laghavo'nte kuru ragaNam / 1. 'hAravatpayodharaM mRgendrAttu sundaraM cAmaradvayena maNDitaM hi cAmaram' bhUSaNAdarzapAThaH. 2. 'zabdaM dadati' iti chAyA ravi0. 3. 'hAra karu (hAraH kriyate)' ravi0. 4. 'eNNi' ravi0. 5. 'mANiA (jAnIhi) ravi. 6. 'kanvimaNa' ravi0.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 kAvyamAlA / / atra(?) sakhi candramukhi viMzatirla ghumAlakA kavivaraH sarpo bhaNati chando nizipAlakam // ] he sakhi, pUrva hAraM guruM dhAraya tatastrayaH zarAH / laghutrayamityarthaH / hiNNi pari anayA paripATyA.trayo gaNA gurvAdi trikalAH / paJcakalA ityarthaH / ante paJca[gaNa]kalagaNatrayAvasAne ragaNaM madhyalaghukaM paJcakalameva gaNaM kuru // tatrAkSaraniyamamAha-atra chandasi pazca guravaH, paJca dviguNA [daza] laghavaH / pade patantIti zeSaH / mAtrAniyamamAha-he ca. ndramukhi, etya nizipAlanAni vRtte viMzati ghumAlAH (kalAH), tadetanizipAlAkhyaM chandaH kaviSu varo mahAkavIndrasarpaH piGgalo bhaNatIti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'tAlazararajjudhararatnavarasundaraM bhAvayutatAlagatamantyakRtacAmaram / zuddhamatinAgapatihRdayakRtasaMgamaM vRttanizipAlamasitAkSi hRdayaMgamam // ' nizipAlamudAharati-jahA (yathA)junjha bhaDa bhUmi pala uTThi puNa laggiA saggamaNa khagga haNa koi Nahi bhggiaa| vIra sara tikkhapara kaNNa guNa appiA ittha taha joha daha pAa saha kappiA // 192 // [yuddhe bhaTA bhUmI patanti utthAya punarlaganti svargamanA[:] khaDnena hanti ko'pi nahi palAyitaH / vIraiH zarAstIkSNaphalAH karNe guNamarpitAH itthaM tathA yodhA daMza pAdena saha kartitAH // ] kazcidvandI samaramupavarNayati-yuddhe samare bhaTA yodhA bhUmau patanti, utthAya punarlaganti ca |abhymitrmiti [shessH]|ttshc tAdRzamahAvIrAhave sakalo'pi vIravargaH svargamanAH sannabhimukhaM khaGgenaiva dhArAtIrthAzayA hanti / atazca na ko'pi hi palAyitaH / athaca vI. raistIkSNaphalAH zarA bANAH karNe guNaM kRtvA karNAntAkRSTaziJjinIkaM kArmukaM vidhAyApitAH / pareSvityarthAt / itthaM bANapAtanenaiva tathA daza yodhA dazasaMkhyAkAH subhaTAH pA. dena caraNena saha kappiA kartitAH / khaNDazaH kRtA ityarthaH // uddavaNikA yathA-sm, su, sm, SIS, 1544-60 // yathA vANIbhUSaNe]-'candramukhi jIvamuSi vAti malayAnile yAti mama cittamiva pAti madanAnale / tApakarakAmazarazalyavarakIlitaM mAnamiha pazya nahi kopamatizIlitam // ' nizipAlo nivRttaH // 1. 'puNNa uThi' ravi0. 2. 'patthe taha joha daha cAve saha kampiA (pArthena tatra yojitA daza tataH sarve kampitAH) ravi0.3. 'svargamanasaH khaDna nanti' iti chAyA ravi0.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAka 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha manohaMsaM chanda:jiha Ai hattha NarendaviNNavi dijjiA guru eka kAhalavevi takkA kijjiA / guru ThAi gandha a hAra antahi thappiA maNahaMsa chanda pasiddha piGgalajappiA // 193 / / yatrAdau hasto narendradvayaM dIyate gururekaH kAhaladvayaM tadanantaraM kriyate guruM sthApayitvA gandhaM ca hAro'nte sthApyate manohaMsaM chandaH prasiddhaM piGgalajalpitam // ] bhoH ziSyAH, yatrAdau hastaH sagaNo gurvantagaNaH, tato narendradvayaM jagaNadvayaM dIyate, anantarameko guruH / takai tadanantaram / kAhalavevi kAhaladvayaM laghudvayaM kriyate, tato guruM sthApayitvA gandhaM ca laghumapi sthApayitvetyarthaH / tathA-ante yatra hAro guruH sthApyate tanmanohaMsamiti prasiddha chandaH piGgalena jalpitamiti jAnIta // vANIbhUSaNe tu-'sagaNaM vidhAya payodharadvayasundaraM bhagaNaM tato vinidhAya cAmaratomaram / manahaMsavattamidaM ca pazcadazAkSaraM bhaNitaM bhujaMgamanAyakena manoharam // ' manohaMsamudAharati-jahA (yathA) jahi phulla kesuasoacampaavaJjulA __ sahakArakesaragandhaluddhau bhammalA / vaha dakkhadakkhiNa vAu mANahabhaJjaNA mahumAsa Avia loaloaNaraJjaNA // 194 // [yatra puSpitAH kiMzukAzokacampakavaJjulAH sahakArakesaragandhalubdhA bhramarAH / vahati dakSo dakSiNo vAyurmAnabhaJjano madhumAsa Agato lokalocanaraJjanaH // ] kAcidvasantamupavarNayantI proSitapatikA nijasakhImAha-he sakhi, yatra puSpitAH kiMzukA azokAzcampakA vaJjulAzca / vasante puSpitA iti / kiMca-sahakArakesaragandhalubdhA bhramarAH / vartanta iti zeSaH / atha ca-vahati dakSo dakSiNo vAtaH mAnAnAM bhaJjanaH, atazca madhumAso vasantaH samAgato lokalocanaraJjanaH // yathA vANIbhUSaNe]-'navamaavajulakuakUjitakokile madhumattacazcalacaJcarIkakulAkule / samaye'tidhIrasamIrakampi
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 kAvyamAlA 1 tamAnase kimu caNDi mAnamanorathena vikhidyase // ' udyavaNikA yathA - IIS, ISI, ISI, S, // , S, I, S, 1544=60 // manohaMso nivRttaH // atha mAlinI chanda: paDhama rasasahittaM mAliNI NAma vuttaM paramatiapasiddhaM vIa ThA moNibaddham / saragurujuagandhaM anta kaNNANibaddha bhai sarasachandaM cittamajje Nihittam || 195 // [prathamaM rasasahitaM mAlinI nAma vRttaM paramatrikaprasiddhaM dvitIyasthAne manibaddham / zaraguruyutagandhamantakarNanibaddhaM bhaNati sarasacchandazcittamadhye nihitam // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM paramatrikaprasiddhaM paramo dvilaghvAtmako gaNastAdRzaistribhiH paramaiH prasiddham, rasasahitaM zRGgArAdirasasahitaM mAlinIti nAma tadvRttaM sarasam / ata eva cittamadhye nihitaM chandaH phaNIndro bhaNatIti / kIdRzam / vIa ThA moNibaddhaM paramatrikA - nantaraM yadvitIyasthAnaM tatra monibaddhaM magaNena gurutrayAtmakena gaNena nibaddham / punaH zaro laghuH, tato guruyutaM tato'pi gandho laghuH tasyApyante karNena dvigurvAtmakena gaNena nitarAM baddhaM saMyuktamityarthaH // bhUSaNe tu - prakArAntareNa lakSitam- 'dvijakusuma surUpA karNatATaGkayuktA kanakavalayahArairmaNDitA yuktazaGkhA / sulalitarasanAsau nUpurazrIsametA harati rasikacittaM mAlinI kAminIva // ' kAminIpakSe'rthaH spaSTaH // nagaNadvayamagaNayagaNayugmayuktaM vasusvarakRtavirAmaM mAlinI vRttamiti phalito'rthaH / ata eva chandomaJjaryAm -- 'nanamayayayuteyaM mAlinI bhogilaukaiH' ityuktamiti // mAlinImudAharati- -jahA (yathA ) - vahai malaavAoM hanta kampanta kAA haNai savaNarandhA koilAlAvabandhA / suNi daha disuM bhijhaMkArabhArA haNai haNai haMje caNDacaNDAlamArA || 196 || [ vahati malayavAto hanta kampato kAyA hanti zravaNarandhaM kokilAlApabandhaH / zrUyante dazadizAsu bhRGgajhaMkArabhArA hanti hanti ha caNDacANDAlamAraH ||]
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / kAcitproSitapatikA sakhImAha-he halle nIcasakhisaMbodhane / 'hale haNDe halAhvAne nIcAM ceTI sakhI prati' ityamaranirdezAt / malayavAto dakSiNAnilo vahati / ata eva hanta iti khede / kampante gAtrANi / athaca kokilAlApabandhaH zravaNarandhra hanti pikapaJcamasvaraprabandhaH karNarandhra bhinattItyarthaH / kiMca dazasu dikSu bhramarajhaMkArabhArAH zrUyante / ata eva jAtabalazcaNDo'tikaThorAzayazcANDAla iva mAro mArAtmakaH kAmo hanti hanti / mAmiti zeSaH / atra hantIti vIpsayA nirdayatvametasya madanasya sUcitamiti bhAvaH // yathA vANIbhUSaNe] -'nayana vigaladasrasrotasA kRSyamANe navakisalayatalpe hanta suptA mRgAkSI / prabalamadanabAdhAloladorvallireSA virahajaladhipAraM gantumabhyasyatIva // ' uddavaNikA ythaa-|| // // , sss, / , ss,1, 55, 154460||maalinii nivRttA // atha zarabhachandaHbhaNia supiagaNa rasajuasahio taha vihu karaala paa paa lahio / caucaukalagaNa paMa paa suhio saraha supia gaNaphaNivaikahio // 197 // [bhaNitaH supriyagaNo rasayugasahitaH tathA dvau karatalaM pade pade labdham / catuzcatuSkalagaNAH pade pade suhitAH zarabhaM supriyAH phaNigaNapatikathitam // ] bhoH supriyAH sutarAM priyAH ziSyAH, prAkRte pUrvanipAtAniyamAt phaNigaNAnAM patinA(tyA) piGgalena kathitaM taccharabhAkhyaM chandaH / kIdRzam / yatra supriyagaNo laghudvayAtmako gaNo rasayugena laghudvayena sahitaH pUrva bhaNitaH paThitaH, tathA-vihu dvau supriyagaNau rasayugenaiva sahitau kAryo, tataH karatalaM sagaNaH pade pade pratipadaM labdhaH / yatra caivaM prakAreNa pade pade catuzcatuSkalA gaNAH sutarAM hitAH, tAdRzaM vRttaM zarabhanAmakamiti // bhUSaNe'pi'dvijavaratri(?)tayakalitamiha sagaNaM kalaya zarabhamatiratiratikaraNam / kavivarasakalahRdayakRtaharaNaM phaNivaranarapativadanaviharaNam // ' zarabhamudAharati--jahA (yathA) taralakamaladalasarisauNaaNA saraasamaasasisusarisavaaNA / 1. 'paa paa muNio / saraha supia gaNa phaNivaibhaNio (pratipadaM jJAtAH / zarabhaM supriye gaNapa phaNipatibhaNitam) ravi0.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 . kAvyamAlA / maagalakarivarasaalasagamaNA kama sukiaphalau vihigadu ramaNI // 198 // taralakamaladalasadRzanayanA shrtsmyshshisusdRshvdnaa| madakalakarivarasAlasagamanA kiM tatsukRtaphalaM.........."ramaNI // ] kazcitkAmukaH kAmapi kAminImupavarNayati--taralakamaladalasadRzanayanA zaratsamayazazisusadRzavadanA madakalakarivarasAlasagamanA iyaM ramaNI yena sukRtaphalena puNyapuJjana sRSTA kiM tatsukRtaphalamiti na jAnImahe / iti vitarkAlaMkAraH / yathA vANIbhUSaNe]'amalakamaladalarucidharanayano jalanidhimadhiphaNipatiphaNazayanaH / danujavijayasurapa. tinatimudito harirapaharatu duritatatimuditaH // ' uddavaNikA ythaa-||, // , // , // , // , // // , 5, 1544-60 // idameva granthAntare zazikaleti nAmAntareNoktam / zazikalApi rasa 6 nava 9 racitaviratizcet , tadA sragiti nAmAntaraM labhate / tathA ca cha. ndomAryAm-'sragiyamapi ca rasanavaracitayatiH' iti / yathA-'api sahacari rucirataraguNamayI mradimavasatiranapagataparimalA / sragiva nivasati lasadanupamarasA sumukhi mudi. tadanujadalanahRdaye // uddavaNikA ythaa-|||||| 6 // , // , // // ,79, 1544-60 // iyameva ca yadA vasu 8 muni 7 yatiH, tadA maNiguNanikara iti saMjJAntaraM labhate / taduktaM tatraiva -'vasu 8 muni 7 yatiriti maNiguNanikaraH' // yathA-'narakaripura. vatu nikhilasuragatiramitamahimabharasahajanivasatiH / anavadhimaNiguNanikaraparicitaH sa. ridadhipatiriva dhRtatanuvibhavaH // ' uddavaNikA ythaa-|| // // // , 8 // // , // , 57, 154460 // etau ca yatikRtau zarabhabhedau prakRtaprastArasaMkhyAyAmevAvagantavyAviti // zarabho nivRttH|| ___ atrAsminneva prastAre kAnicittAni pranthAntarAdAkRSya likhyante // tatra prathamaM vi. pinatilakaM chandaH vipinatilakaM nasanarephayugmairbhavet // 199 // nagaNasagaNanagaNaragaNayugalairvipinatilakaM vRttaM bhavediti // yathA 'vipinatilakaM vikasitaM vasantAgame madhukRtamadaimadhukaraiH kaNadbhirvRtam / 1. 'ka maNasu ki phale vihi lihu ramaNI (kaM manasi kRtvA lalATaphalake vidhili. khitA ramaNI) ravi0.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / malayamarutA racitalAsyamAlokaya- . nvrajayuvatibhirviharati sma mugdho hariH // ' uddavaNikA ythaa-|| // s,m, sis, sis, 154460 // vipinatilakaM nivRttam // atha candralekhA chandaH mrau mo yau cedbhavetAM saptASTakaizcandralekhA // 200 // ___ yadi prathamaM mrau magaNaragaNau bhavataH, tato mo magaNaH, tatazca yau yagaNo bhavetAM saptASTakaivarNaviratizca bhavet, tadA candralekhA tannAmakaM vRttamityarthaH // yathA'vicchede te murAre pANDuprakAzA kRzAGgI mlAnacchAyaM dukUlaM na bhrAjate bibhratI sA / rAdhAmbhodasya garbhe lInA yathA candralekhA * kiMcArtA tvAM smarantI dhatte dhruvaM jIvayogam // ' udyavaNikA yathA-sss, sis, sss, Iss, Iss, 1544-60 // candralekhA nivRttaa|| atha citraM chandaHcitrAnAma chandazcitraM cetrayo mA yakArau // 201 // taccitrAnAmakaM citraM nAma yasya yatra trayo mA magaNatrayaM yakArau yagaNadvayaM ca yatra * bhavettatkathitanAmadvayaM chando bhavatIti // yathA'gopAlIlIlAlolA yadvatkalindAtmajAnte khelanmuktAhArAraNyasraglasanmUrdhacitrA / kaMsArAtermUrtistadvanme hRdi krIDantIyaM ___ ko'nyaH svargo mokSo vA syAdvidyate tanna jAne // udhvaNikA yathA-sss, sss, sss, iss, Iss, 1544-60 // atrApi prastAra. gatyA paJcadazAkSarasya dvAtriMzatsahasrANi saptazatAnyaSTaSaSTayuttarANi 32768 bhedaaH| teSu kiyanto bhedAH proktAH / zeSabhedAstIkSNazemuSIkairAkarAnnijabuddhyA vA prastArya sUcanIyA ityuparamyate // atha SoDazAkSaraprastAre nArAcachando'bhidhIyateNarenda jattha savvalo supaNNa vevi dIsae paika ThAmapaJcame kalA catUruvIsae / 23
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 kaavymaalaa| palanta hAru cAru sAru anta jassa vaTThae pasiddha e NarAu jampu gandhabaiGkaaTThae // 202 // [narendro yatra zabalaH suparNoM dvAveva dRzyete __padAtiH paJcamasthAne kalAzcaturviMzatiH / patito hArazcAruH sAro'nte yasya vartate prasiddhametannArAcaM jalpati gandhavakrASTakam // ] bhoH ziSyAH, yatra narendro jagaNo gurumadhyamo gaNaH zabalazcitrito vartate / tathA ca suparNo ragaNo laghumadhyamo gaNaH vevi suparNAveva dvau gaNau dRzyete nAnya iti niyamaH / paikazcatuSkalo'rthAdrurumadhyo jagaNa eva / ThAmapaJcame prAkRte pUrvanipAtAniyamAt paJcamasthAne nAyako deya ityarthaH / taddAnaM gaNAntaranirAsArtham / ragaNasya pazcakalatvAditi bhaavH| evaM gaNapaJcakena paJcadazAkSarANi, tatazca hAro guru yathA syAttathA sArabhUto'nte yasya pa. tito vartate / etatprasiddha nArAcanAmakam / kalAzcatasraH saviMzatayaH pade yasya caraNasthitacaturviMzatikalAtmakamidaM chandaH paNIndro jalpati // tatra laghuguruniyamamAha-gandhabaGkaaTThae gandhavakrayolaghugurvoH krameNASTakaM yatreti / tathA ca-atraivASTAkSaraprastArapra. stAve'bhidhIyamAne pramANikAchandolakSaNe-'lahUgurU NirantarA pamANi aTTha akkharA / pamANi dUNa kijjae NarAu so bhaNijjae // ' ityuktam / tadatra siMhAvalokananyAyena saMcAraNIyamiti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'dhvajena nAyakena kuNDalena yadvibhUSitaM payodhareNa vINayA zareNa pakSiNAGkitam / narAcavRttamatra SoDazAkSaraM samIritaM manISimaNDalIhitaM phaNIndrapannagoditam // idameva granthAntare paJcacAmaramiti nAmAntaram / ata eva chandomAryAm-'pramANikApadadvayaM vadanti paJcacAmaram' ityuktam // narAcamudAharati- jahA (yathA)-- calanta joha sattukhoha raiNNakammaaggarA kivANavANasallabhallacAvacakamuggarA / paihAraghoramArudhAraraggavaggapaNDiA paaTTha oTTa denta daTTa teNa seNamaNDiA // 203 // 1. 'eka (eko) ravi0. 2. 'bandhu (bandhavo) ravi0.3. 'vammakammaaggarA (varmakarmaNi dakSAH) ravi0. 4. 'pahAra dhAre mAra vAra raggavagA (prahAra vArayitvA khaDna mArayanti raGgavarNapaNDitAH) ravi0. 5. 'kanta dante (pradaSTa oSThena kAnto dntH| taiH senA ma. NDitA) ravi0.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / . 179 [calanti yodhAH zatrukSobhAH raNakarmAgresarAH kRpANabANazalyabhallacApacakramudgarAH / parvataghoTamAradhArAsanavalgapaNDitAH dantadaSTaprakRSToSThayA tayA senayA maNDitAH // ] kazcidvandI saGgrAmAGgaNamanuvarNayati-yodhAH subhaTAzvalanti samarabhUmAvitastataH saMcaranti / kIdRzAH / zatrUNAmahitAnAM kSobhakAH / punaH raNakarmAgresarAH, raNakarmaNya. dhikA vA / tatazca kRpaannbaannshlybhllcaapckrmudraashcaayudhvishessaashclntiitynenaivaanvyH| . punaH kIdRzAH bhaTAH / parvatAkAraturagairmAraNArtha yo dhAraH samantAdvartulIbhUya dhAvanaM tatrAsanavalgAsu paNDitA atidakSAH sAdina ityarthaH / punaH prAkRte pUrvanipAtAniyamAta dantadaSTaprakRSToSThayA tayA senayA dhvajinyA maNDitAH // yathA vANIbhUSaNe]-'nizumbhazumbhacaNDamuNDaraktabIjaghAtinI lulAyarUpadaityabhUtaghAtapakSapAtinI / navInapInabaddhajAlakAlameghasaMnibhA ciraM carIkarotu naH priyaM pinAkivallabhA // ' uvaNikA yathA-15), SIS, Is), SIS, Is), 5, 164464 // narAco nivRttaH // atha nIlacchandaHNIlasarUa viANahu mattaha bAisahI paJca bhagaNNa paNA paDa Asia erishii| anta ThiA jahiM hAra muNijjai he ramaNI bAvaNaaggala tiNNi saA dhua rUa muNI // 204 // [nIlasvarUpaM vijAnIhi mAtrA dvAviMzatiH paJca bhagaNAH pade patanti Azrita IdRzaiH / ante sthito yatra hAro jJAyate he ramaNi dvipaJcAzadadhikAni trINi zatAni dhruvaM rUpaM jJAtavyam // ] he ramaNi, tannIlasvarUpaM nIlanAmakaM chando lakSa(2) jAnIhItyarthaH(2) / yatra pade dvAviMzatirmAtrAH paJca bhagaNA gurvAdigaNAH pade patanti, etAdRzairaiva padairAzritamiti chando vizeSaNam / ante paJcabhagaNAnte sthito hAro guruyaMtra jJAyate tadetadvipaJcAzadadhikaM kalA. zatatrayAtmakaM dhruvaM nizcitamIdRzaM rUpaM muNI jJAtavyamityarthaH / etaduktaM bhavati-caraNasthi. tadvAviMzatimAtrAtmakamidaM nIlAkhyaM vRttaM catuzchandobhiprAyeNa SoDazacaraNAtmakam / tatrai. kasya chandasazcaraNo dvAviMzatizcaturguNito'STAzItikalAtmakaH / yathA-22+22+22+ 2288 // evamaSTAzItikalAtmakacaraNacatuSTayena dvisamadhikapaJcAzaduttarakalAzatatrayAtmakamidaM nIlasvarUpaM bhavatIti / ythaa-88+88+88+88=352|| vANIbhUSaNe tu pra. kArAntareNa lakSaNaM lakSitam-'tAlapayodharanAyakatomararatnadharaM pANiyutaM ca vibhAvaya bhA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaavymaalaa| mini vRttavaram / nIlamidaM phaNinAyakagAyakasaMlapitaM paNDitamaNDalikAsukhadaM sakhi karNagatam // ' nIlamudAharati-jahA (yathA) sajjia joha vivaDiakoha calAu dhaNU __paikkharu vAha camUNaraNAha phulantataNU / patti calanta kare dhari kunta sukhaggakarA .. kaNNaNarenda susajji calanta calanti dharA // 205 // [sajjitA yodhA vivardhitakrodhAzcAlayanti dhanuH / .. saMnaddho vAhazcamUnaranAthaH sphurattanuH / pattayazcalanti kare dhRtvA kuntAnsukhaDgakarAH karNanarendre susajjIbhUya calati calanti dharAH // ] kazcitkaviH karNanarapatiprayANamupavarNayati-vivardhitakrodhA yodhAH subhaTAH sajjitAH saMnaddhAH santaH kSipanti dhanuH / atha ca-vAho'pi pakkharu saMnaddha ityarthaH / tatazca sphurattanurvIrarasAvezAt / evaM camUnaranAtho'pi calitaH / anantaraM ca sukhaDgakarAH kare kuntAndhRtvA pattayo'pi calanti / evaM sutarAM sajjIbhUya karNanarendre calati sati dharAH parvatA api calanti / parvatAnAM kSobho'bhUditi bhAvaH // yathA vANIbhUSaNe]-'sundari sundaripau natizAlini kiM kuruSe mAnini mAnini kAmamidaM hRdayaM paruSe / hAriNi hAri: Ni te hRdaye nihito dayito bhAvini bhAvinivAsimano'sya cirAya yataH // ' udhvaNikA yathA-su, su, su, su, su, s, 1644=64 // nIlo nivRttaH // atha caJcalAchandaHdijjiA supaNNa Ai eka to poharAI hiNirUa paJca vaiGkasavvalo maNoharAI / anta dijja gandhavaNNa akkharAi solahAi~ caJcalA viNimmiA phaNindu ehu dullahAi~ // 206 // dIyate suparNa AdAvekastataH payodhara evaMrUpANi paJca vakrasarvalairmanoharA / . 1. 'prakharavAhavaH' ravi0. Ti. 2. 'paphUladhaNU (praphulladhanuSaH) ravi0 Ti0. 3. 'susajiavinda (susajjitavRnde)' ravi0. 4. "eNNarUa' ravi0. 5. 'vakrazabalA' iti tu paramArthaH. 'paJcacaka savvalo maNoharAI (paJca cakrA sarvalokamanoharA)' iti ravi..
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtapiGgalasUtram / ante deyo gandhavarNo'kSarANi SoDaza caJcalA vinirmitA phaNIndreNaitaddurlabham // ] bhoH ziSyAH, yatrAdau suparNo ragaNo laghumadhyamo gaNo dIyate / to tataH - ekaH payodharo jagaNo gurumadhyamo gaNaH hiNNirUa pazca evaMrUpANi paJca suparNapayodharAnantaraM raMgaNa - jagaNaragaNAstrayo'pi gaNA deyAH / evaM (pazca) vA guravaH sarve, lo laghavazca tairmano hareti caJcalAvizeSaNam / ante gaNapaJcakAnte gandho laghurvarNo yatra ( dIyate ) / pAde cAkSarANi SoDaza yasyAH sA phaNIndreNa caJcalA vinirmitA / tadetadatidurlabhaM caJcalAbhidhAnaM chando vijAnIteti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam -- ' tUryatAla pakSirAjameruhAranAyakena cAmaradhvajena cApi varNitA suparNakena / varNitAtisunderaNa pannagendrapiGgalena caJcalA cakoracArulocane sumaGgalena // ' samAnikApadadvayena caJcaleti phalito'rthaH // granthAntare citrasaGgamiti nAmAntaram // ataeva chandomaJjaryAm - 'citrasaGgamIritaM samAnikApadadvayaM ' ityuktam // caJcalAmudAharati -- jahA (yathA ) - 2 paricchedaH ] kaNNapattha Dhuku luku sUra vANasaMha eNa ghAva jAhu tAhu lAgu andhaArasaMcaraNa / 181 ettha pattha saTTivANakaNNapUrichahueNa pekkhi kaNNa kitti dhaNNa vANa savva kaTTieNa || 207|| [karNapArthau rathayuktau lInaH sUro bANasaMghAtena prahAro (kSataM) yasya kasyApi lagno'ndhakArasaMcayena / atra pArthena SaSTirvANAH karNa pUrayitvA vyaktAH prekSya karNena kIrtidhanyena bANAH sarve kartitAH // ] kazcitkaviH karNArjunayoryuddhamupavarNayati -- ubhAvapi karNapArthau saGgrAmabhUmAvekadA dukku rathena yuktau jAtAvityarthaH / asminnavasare sUryo dinakaro'pi bANasaMghAtena lukku lIna: zarajAlAcchAdito bhUdityarthaH / ata evAndhakArasaMcayena zabdavedhitvAttayoryasya kasyApi ghAvaH prahAro lagnaH / ettha atra vyatikare'nayormadhye pArtho'rjunastena kaNNapUri AkarNa pUrayitvA SaSTirvANAstyaktA: / antarA patatastAnbANAnprekSya / prAkRte pUrvanipAtAniyamAt / dhanyA kIrtiryasyaivaMvidhena kIrtyA dhanyastena vA, karNena rAdheyena te sarve bANA: * kartitAH khaNDazaH kRtA ityarthaH // yathA vA [NIbhUSaNe ] - 'Ali yAhi maJjukuJjaguJjitAlilAlitena bhAskarAtmajAvirAjirAjitIrakAnanena / zobhitasthalasthitena saMgatA yadUttamena 1. 'maNDitA' bhUSaNapustakasthapAThaH.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182. kaavymaalaa| mAdhavena bhAvinI taDillateva nIradena // ' uvaNikA yathA-SIS, ISI, SIS, SI, SIS, 1, 16x4-64 // cazcalA nivRttA // atha sarvagurvAtmakaM kalAsaMkhyavarNakaM prastArAdibhUtaM brahmarUpakaM chandaH jo loANaM vacche bimboTe vijjuTe haMsaTANe ___ sujjANe gAU kaNThaTThANe kaNNaDhe sAraTThANe / chandu ggAanto kaNNA vutto savvaM so sammANIo bahmANo rUo chando eso lokANaM vakkhANIo // 208 // [yallokAnAM vakSasi bimboSThe vidyutsthAne haMsasthAne sUdyAne jJAtaM kaNThasthAne karNasthAne sArasthAne / chando gAyatA karNairvRttaM sarvaM yatsaMmAnitaM brahmaNo rUpaM chanda etallokAnAM vyAkhyAtam // ] bhoH ziSyAH, jo yadbrahmarUpakaM chandaH aparaM brahmaNo rUpamiva / vartate iti zeSaH / brahmacchandasoH sAdharmyamAha-yacchandaH, brahma vA lokAnAM vakSasi bimboSThe vidyutsthAne da. nteSu haMsasthAne zirasi sUdyAne brahmarandhre mahApadmavane vA NAU jJAtam / tathA ca chanda ityuccAryamANaH zabdastattatsthAnaM gamayatIti sahRdayaikagamyo'rthaH // atha ca zabdasya ba* hmarUpatvAttatproktasthAne jJAtaM mananazIlairmunibhiriti / kiMca-kaNThaTThANe kaNThasthAne karNasthAne ca sArasthAne jihvAyAM mUlAdhAre vA chando vRttamudgAyatA 'aSTau sthAnAni varNAnA* muraHkaNThazirastathA / jihvAmUlaM ca dantAzca nAsikauSTau ca tAlu ca // ' iti pANinikRtazikSoktarItyA kathayatA pannagapatinA piGgalena samAnitamidaM chando brahmarUpakanAmakaM karNegurudvayAtmakagaNairyatsarve vRttaM niSpannazarIraM tallokAnAM vyAkhyAtamiti // brahmarUpakamudAharati-jahA (yathA)ummattA johA uDhekohA uppAuppI jujjhantA meNakA rambhA gAhe dambhA appAappI vujjhantA / . 1. 'jo (yat) loANaM (lokAnAM) vaTTe (vartate) bimbuDhe (he bimboSThe) haMsAkAraM sarvagurutvAt / gururapi haMsAkAro vakro bhavati / suSTha kRtvA jJAtam / nAthamarthAcchandasA yducyte| kanduTThAve kandarUpeNotthApitaM kandanAmakamapyetAdRzameva bhavati / kaNNadve (aSTabhiH karNairlakSitam / aSTAbhirdvigurugaNairlakSitamityarthaH / sArattANe sArataraM zreSThataram / chandasi gIyate kanto kAntaM sundaraM vRttaM chandaH sarvalokaiH saMmAnitam / brahmarUpakaM nAma // atha cayo lokAnAM vartate'vidviSTo'viruddhaH he bimbAdhare haMse sthitaH sujJo nAthaH / kandaM sRSTikAraNakalApamutpAdayan / aSTabhiH karNelakSita: sArataraH chando vedAn gAyan kAntavRttaH sundaravyApAraH sarvaiH saMmAnitaH sa brahmA rUpaM kAzayitvA vyAkhyAti // ' ravi.. 2. 'utthAutthI (utthAyotthAya) ravi0.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / . 11 dhAvantA sallAchiNNAkaNThA matthApiTThIsekkhattA saMmaggA bhaggA jAe aggA luddhA uddhA herantA // 209 // [unmattA yodhA utthitakrodhA uparyupari yudhyamAnA menakA rambhA""nAthe dambhA""anyonyaM bodhyamAnAH / dhAvantaH zalyacchinnakaNThA mastakapTaSThazeSA samagrA vajanto jAyAgre lubdhA Urdhvameva pshyntH||] kazcidvandI kasyacinnRpateyuddhamupavarNayati-unmattA vIrarasAviSTA utthitakrodhA yodhA uparyuparyahamahamikayA yudhyamAnAH santo menakArambhAdibhirnAthavaraNe sadambhAbhirapsarobhiH appAappI anyonyaM mayAyaM varaNIyaH, tvayA cAyamiti bodhyamAnAH zaktichinnakaNThAH kabandhA mastakaM pRSTameva zeSo yeSAmevaMvidhA api vIrA dhAvanta itastataH samarAjire va. jantaH samagrA ekatrIbhUya jAyAne menakArambhAdInAmagre lubdhAstaddarzanepsavo vismitA urdhvameva pazyanto'vatasthira iti vAkyazeSaH // uddavaNikA yathA-ss, ss, ss, ss, ss, ss, ss, ss, 1644-64 // brahmarUpakaM nivRttam // ___ atha SoDazAkSara eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra prathamamRSa. bhagajavilasitaM chandaH bhratrinagaiH svarAGkamRSabhagajavilasitam // 210 // bhratrinagai gaNaragaNanagaNatrayagurubhiH saptanavavizrAmamRSabhagajavilasitaM vRttamiti // yathA 'yo hariruccakhAna kharataranakhazikharai durjayadaityasiMhasuvikaTahRdayataTam / kiMtviha citrametadakhilamapahRtavataH kaMsanidezadRpyadRSabhagajavilasitam // ' 'gajaturagavilasitam' iti zaMbhAvetasyaiva nAmAntaramuktam // uddavaNikA ythaa-5||, sis, , , , , 164464 // RSabhagajavilasitaM nivRttam // . atha cakitAchandaH___ bhAtsamatanagairaSTacchede syAdiha cakitA // 211 // iha SoDazAkSaraprastAre bhAdbhagaNAtsamatanagaiH sagaNabhagaNatagaNanagaNagurubhiH aSTacchede'STamAkSarajAtavizrAmaizcakitAkhyaM chando bhavatIti // 1. 'vA bhallAsallAchiNNe kaNThA (bhallazalyachinnakaNThA) ravi.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 kaavymaalaa| yathA 'durjayadanujazreNIduzceSTAzatacakitA ___ yadbhujaparighatrAtA yAtA sAdhvasavigamam / dIvyati diviSanmAlA svairaM nandanavipine gacchata zaraNaM kRSNaM taM bhItA bhavariputaH // ' uddavaNikA yathA-su, us, sss, ssh, I, 5, 16x4=64 // cakitA nivRttaa|| atha madanalalitAchandaH__mbhau no nau go madanalalitA vedaiH SaDatubhiH // 212 // yatra mbhau magaNabhagaNau / atha ca no nagaNaH, tato nau magaNanagaNau bhavataH tatazca go gururbhavati prathamaM catubhiH tataH SaDbhiH punarapi SaDbhireva viratiryatra tanmadanalalitA chndH|| yathA 'vibhraSTasraggalitacikurA dhautAdharapuTA ___ mlAyatpatrAvalikucataTocchAsormitaralA / rAdhAtyartha madanalalitAndolAlasavapuH kaMsArAte ratirasamaho cakre'ticaTulam // ' uddavaNikA yathA-sss, su, m, sss,1, 5,16x4=64 // madanalalitA nivRttaa|| atha vANinI chandaH najabhajaraiH sadA bhavati vANinI gayuktaiH // 213 // nagaNajagaNabhagaNajagaNaragaNaiH gayuktairgurusahitaiH paJcabhiretairgaNairvANinIchandaH // yathA 'sphuratu mamAnane'dya nanu vANi nItiramyaM tava caraNaprasAdaparipAkataH kavitvam / bhavajalarAzipArakaraNakSamaM mukundaM satatamahaM stavaiH svaracitaiH stavAni nityam // udhvaNikA yathA-n, is, su, ISI, SIS, 5, 164464 // vANinI nivRttaa|| atha pravaralalitaM chandaH yamau naH srau gazca pravaralalitaM nAma vRttam / / 214 // yatra yamau ygnnbhgnnau| atha ca nagaNaH, tataH srau sagaNaragaNau bhavataH, tatazcedgururbhavati tadA pravaralalitaM nAma vRttaM bhavati //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yathA 'bhujotkSepaH zUnye calavalayajhaMkArayukto mudhApAdanyAsaprakaTitatulAkoTinAdaH / smitaM vakre'kasmAdRzi paTukaTAkSormilIlA harau jIyAdIdRkpravaralalitaM ballavInAm // ' uddavaNikA yathA-Iss,sss,m, us,sis, 5, 1644064||prvrllitN nivRttm|| atha garuDarutaM chandaH garuDarutaM najau bhajatagA yadA syustadA // 215 // yadA najau nagaNajagaNau bhavataH, tato bhajatagAH bhagaNajagaNatagaNaguravaH syuH, tadA garuDarutaM nAma vRttaM bhavatIti // yathA'amaramayUramAnasamude payodadhvani rgaruDarutaM surAribhujagendrasaMtrAsane / dharaNibharAvatAravidhiDiNDimADambaraH sa jayati kaMsaraGgabhuvi siMhanAdo hareH // ' udvavaNikA yathA-1, ISI, SI, Isi, ss), S, 164464 // garuDarutaM nivRttam // atha prastArAntyabhedamacaladhRtivRttamabhidhIyate dviguNitavasulaghubhiracaladhRtiriti // 216 // yatra dviguNitA vasulaghavaH SoDazApi varNA laghavo'rthAdbhavanti, tadacaladhRtiriti vRttaM bhavatIti laghvantena nagaNapaJcakeneti phalito'rthaH // yathA'taraNiduhitRtaTarucirataravasati ramaramunijanasukhavihitadhRtiriha / muraripurabhinavajaladhararucitanu racaladhRtirudayati sukRtihRdi khalu // ' uddavaNikA ythaa-||, , , , , , 164464 // acaladhRtinivRttA // atrApi prastAragatyA SoDazAkSarasya . paJcaSaSTisahasrANi paJca zatAni SaTtriMzaduttarANi 65536 bhedAH, teSu kiyanto bhedA lakSitAH / zeSabhedAstIkSNamatibhirAkarAnnijabuddhyAvA prastArya lakSaNIyA iti dik //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 . kAvyamAlA / atha saptadazAkSaraprastAre pRthvIchandaHpaohara muha dviA taha a hattha eko diA puNo vi taha saMThiA taha a gandha sajjokiA / palanti valaAjuA vimalasadda hArA uNo caukalaa vIsaA puhaviNAma chando muNo // 217 // [payodharo mukhe sthitastatazca hasta eko dattaH punarapi tathA saMsthitau tathA ca gandhaH sajjIkRtaH / patati valayayugaM vimalazabdo hAraH punaH catasraH kalAzca viMzatiH pRthivInAma chando jJeyam // ] bhoH ziSyAH, yatra payodharo jagaNo mukhe sthitaH, tata ekaH sagaNaH, punarapi tathaiva jagaNasagaNAveva tayoragre sthitAvityarthaH / tathA ca gandho laghuH sajIkRtaH, tato gurudvayam , tato vimalo'tivizadaH zabdo'tilaghurbhavati, tato hAro guruH / pade ca catasraH kalAH / atha ca viMzatiH kalAH saMbhUya caturviMzatiH / yatra vasubhirgrahazca jAtavizrAma pRthvInAmakaM chando bhavatIti muNau jJeyamityarthaH / tathA ca-jasadvayayagaNalaghugurubhira. TarandhrakRtayatiH pRthivIti phlito'rthH| taduktaM chandomaaryAm-'jasau jasayalA vasugrahayatizca pRthvI guruH' iti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'payodharayutA sphuratkanakayugmatATaGkinI suvarNarucikaGkaNA lalitabhAvasannUpurA / sugandharucirA sacchravaNarUpa. vaskuNDalA bhujaMgapativarNitA harati hanta pRthvI manaH // ' karNaparyAyatvAcchvaNasya gurudvayAtmako gaNo gRhyate // pRthvImudAharati-jahA (yathA)jhaNajjhaNiabhUsaNaM raNaraNantakAcIguNaM sahAsamuhapaGkaaM agurudhUmadhUpujjalam / jalantamaNidIviraM maaNakelilIlAsaraM NisAsuhamaNoharaM juvaimandiraM rehai // 218 / / [jhaNijjhaNitabhUSaNaM raNaraNatkAJcIguNaM sahAsamukhapaGkajamagurudhUmadhUpojjvalam / jvalanmaNidIpikaM madanakelilIlAsaro nizAsukhamanoharaM yuvatimandiraM rAjate // ] 1. 'kola' ravi0.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH) prAkRtapiGgalasUtram / kazcitkaviH kasyApyagaNya[puNya]puJjasya vilAsino madanavinodasadanamupavarNayatiyuvatisahitametAdRzaM mandiraM rehai zobhata ityarthaH / kIdRzam / jhaNajjhaNitamityanukaraNam / tAdRzaM bhUSaNaM yatra / punaH raNaraNAvityanukRtyA tAdRzaH kAcIguNo mekhalAkalApo yatra tattathA / punaH sahAsaM mukhapaGkajaM yatra / punaH madanakalilIlAsaraH zramApahArakatvAt / kaMdarpakelisarasItvenopanyastAmityajahalliGgatvente sara iti vyAkhyeyam / punaH nizAsukhamanoharaM rajanIjanitAliGgananidhuvanAntasukhajAtAlambanatvena paramamanoharamiti sahRdayavedyaH panthA iti // yathA vANIbhUSaNe]--'kSatAdharataTI ghanazvasitamaGgarAgavyayo dRzorapi ca zoNimA bhavati kAraNAdanyataH / idaM tava parapriyAnibhRtasaMgamavyaJjakaM mukhe yadidamaanaM rahasi cArdhacandraM gale // ' uvaNikA yathA-5), us, Is, us, |'',1, 5, 1744-68 // pRthvI nivRttA // atha mAlAdharacchandaHpaDhama dia vippaA tahavi bhUai thappiA caraNagaNa tIao taha a bhUai dIao / camarajuaaggalA vimalagandha hArujjalA bhaNai phaNiNAharA muNahu chanda mAlAharA // 219 // [prathamaM dIyate viprastathApi bhUpatiH sthApyate caraNagaNastRtIyastathA ca bhUpatirdIyate / camarayugAdhiko vimalagandho hArojjvalo bhaNati phaNivyAghro jAnIta chando mAlAdharam // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM dIyate viprazcaturladhvAtmako gaNaH, tathApi bhUpatirjagaNaH sthApyate, tatazcaraNo bhagaNastRtIyaH, tathA bhUpatirjagaNo dIyate, tatazcamarayugenAdhiko vi. malo'tisundaro gandho laghuH, tato hAro guruyaMtra tatkaNiNAharA phaNivyAghraH phaNizreSThaH piGgalo mAlAdhara iti chando bhaNati jAnIta taditi // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNIktam -'dvijavaragaNAnvito gajapatiH zritatUryavAnkaratalaparisphuratkanakakaGkaNenAnvitaH / surapatiguruzriyA parigataH samantAtsakhe jayati bhuvi vRttabhUpatirayaM tu mAlAdharaH // ' mAlAdharamudAharati-jahA (yathA)vahai malaANilA virahiceusaMtAbaNA vulai pika paJcamA viasu kesuphullA vaNA / 1. 'phaNisAharA (phaNisAraH) ravi0. 2. 'ruvai (rauti) ravi0.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 kaavymaalaa| ... taruNa tarupallavA mahura mAhavIvalliA vitara sahi NettaA samaamAhavA pattaA // 220 // [vahati malayAnilo virahicetaHsaMtApanaH * kUjati pikaH paJcamaM vikasitaM phulakiMzukaM vanam / taruNAstarupallavA madhurA mAdhavIvallikA vitara sakhi netraM mAdhavasamayaH prAptaH // ] kAcitI kAntAnunayamanugRhNatI nAyikAmAha--malayAnilo dakSiNAnilo vahati / kIdRzaH / virahiNAM cetaH saMtApayanti tAdRzaH saMtApanaH / kiMca piko'pi pazcamaM kUjati / prAkRte pUrvanipAtAniyamAt / phullakiMzukaM vanaM vikasitaM navapalAzaM vanamapi vikasitam / tarUNAM pallavA api taruNA navInA jAtAH / mAdhavI vAsantI mallikA madhurAtimano. harAbhUt / ato he sakhi, netraM vitara, asminprANanAthe yato mAdhavasamayo'yaM prApta iti // yathA vA[NIbhUSaNe]-'kvacidapi vayasyayA saha vinodamAtanvatI katipayakathArasainayati vAsarIyAM rujam / subhaga tava kAminI samadhigamya sA yAminImanubhavati yAminI mada. navedanAmantataH // ' udRvaNikA yathA-m, ISI, SI, Isi, ss, is, 174468 // mAlAdharo nivRttaH // atha saptadazAkSaraprastAra eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra pra. thamaM zikhariNI chandaH-[vANIbhUSaNe] "dhvajaH karNo hArau dvijavaragaNastho rasayutaH samudro ratnaM ca prabhavati yadA saptadazabhiH / bhujaMgendroddiSTA vibudhahRdayAhlAdajananI rasai rudairyasyA viratiriha saiSA zikhariNI // ' yagaNamagaNanagaNasagaNabhagaNalaghugurubhI rasai rudaizca kRtayatiH zikhariNIti phlito'rthH|| taduktaM chandomAryAm -'rasa rudvaizchinnA yamanasabhalA gaH zikhariNI' iti // yathA'niviSTAyAH kopAdgurusadasi paGkeruhadRzaH padopAnte chAyAmupanayati mUrdhnaH praNayini / tayA cakSurlIlAkamalarajasA dUSitamiti drutaM muktA muktAphalapariNatA bAppakaNikAH // ' 1. 'pelliA ' ravi0. 2. 'maulu (mukulitA)' ravi0.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / yathAvA * 'karAdasya bhraSTe nanu zikhariNI dRzyati zizo- . vilInAH smaH satyaM niyatamavadheyaM tadakhilaiH / iti trasyodgopAnucitanibhRtAlApajanitaM smitaM bibhradevo jagadavatu govardhanadharaH // uddavaNikA yathA-Iss, sss, I, IIs, su, / , 5, 1744=68 // zikhariNI nivRttA // . atha mandAkrAntA chandaH'mandAkrAntA harati hRdayaM karNatATaGkayugmA prodyadbhAvA karatalalasatkaGkaNA zaGkhayuktA / hArotkRSTA lalitavalayA rAvavannUpurAbhyAM vibhrAjantI sakalahRdayAhlAdinI kAminIva // ' kAminIpakSe spaSTo'rthaH // chandomAryo tu gaNabhedenoktam-'mandAkrAntAmbudhirasanagairmo bhanau gau yayugmam / ' yatra mo magaNaH, tato bhanau bhagaNanagaNau bhavataH, tato gau gurudvayaM yayugmaM yagaNadvayaM ca yatra bhavati, ambudhayazcatvAraH, rasAH SaT, nagAH sapta, eteSu ca vizrAmo yasyAM sA mandAkrAntA tannAmakaM vRttamiti // yathA 'karNAbhyaNe hitamavahitA varNayantazcireNa drAgasyanto hRdi kaluSitAmAnane zoNimAnam / yAnto bhUmi nayanapayasAM bindavo mAnavatyAH pAdAmbhojapraNatamadhunA kAntamutthApayantI // ' udhvaNikA yathA-ss, ss, m, us, s, I, s, SI,s, 5, 174468 // mandAkrAntA nivRttA // atha hariNI chandaHdvijavaramukhI bhAsvadrUpA sakuNDalakarNakA lalitavalayA hAroMtkRSTA payodharabhUSitA / kanakarasanArAvairyuktA lasadvaranUpurA harati hariNI keSAM cittaM na yoSidivAdhunA // 221 // .
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 kaavymaalaa| yoSApakSe'rthaH spaSTaH // chandomAryA gaNabhedenoktam-'nasamarasalairgaH SaDvedairhayaihariNI matA' / nagaNasagaNamagaNaragaNasagaNalaghugurubhiH SaDbhirvedaizcaturbhirhayaiH saptabhirjAtavizrAmA hariNI tannAmakaM vRttamityarthaH / / yathA'surabhirajanI yAtA bhUyaH kRzo bhavitA zazI parabhRtayuvA mUko bhAvI viraMsyati paJcamaH / kusumavizikhaH saMhartA svaM dhanuH patireSyati priyasakhi parAvRttaM na syAdgataM mama jIvitam // udhvaNikA yathA-n, is, s, ss, S, Ish, I, su. yathA vA'vyadhita sa vidhirne nItvA dhruvaM hariNIgaNA djamRgadRzAM saMdohasyollasannayanazriyam / yadayamanizaM dUrvAzyAme murArikalevare vyakiradadhikaM baddhAkAGko vilolavilocanam // ' yathA vA-'atha sa viSayavyAvRttAtmA yathAvidhi sUnave' ityAdi raghau // hariNI nivRttaa|| atha vaMzapatrapatitaM chandaH diGmuni vaMzapatrapatitaM bharanabhanalagaiH // 222 // yatra dikSu dazasu muniSu saptasu ca vizrAmaH, tathA bharanabhanalagaiH bhagaNaragaNanagaNabhagaNanagaNalaghugurubhirvezapatrapatitAkhyaM chando bhavati // * yathA 'nUtanavaMzapatrapatitaM rajanijalalavaM pazya mukunda mauktikamivottamamarakatagam / eSa ca taM cakoranikaraH prapibati mudito vAntamavetya candrakiraNairamRtakaNamiva // ' - 'saMprati labdhajanmazatakaiH kathamapi laghuni' iti bhAravau // vaMzapatrapatitati ke. cit / vaMzavadanamiti zaMbhau nAmAntaramuktAmiti // uTavaNikA yathA-su, sis,m, su,1,, 5, 1744-68 // vaMzapatrapatitaM nivRttam //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha nardaTakaM chanda:-- yadi bhavato najau bhajajalA - guru nardaTakam // 223 // yadi prathamaM najau nagaNajagaNau bhavataH, tato bhagaNajagaNa gaNalaghavaH, atha ca gururbhavati yatra tannardaTakaM chandaH // yathA 'vrajavanitAvasantalatikAvilasanmadhupaM madhumathanaM praNamrajanavAJchitakalpatarum / vibhumabhinIti ko'pi sukRtI muditena hRdA rucirapadAvalIghaTitanardaTakena kaviH // ' uvaNikA yathA // , ISI, SI, ISI, ISI, I, S, 1744= 68 // yathA vA bhA gavate dazamaskandhe - 'jaya jaya jayajAmajitadoSagRbhItaguNAm' ityAdi // nardaTakaM nivRttam // atha kokilakaM chandaH - hayaRtusAgarairyatiyutaM vada kokilakam || 224 // hayAH sapta, RtavaH SaT, sAgarAzcatvAraH, tairviratiyuktamidameva kokilakamiti vRttaM vadeti / atra ca vizrAmakRto bhedaH, gaNAsta eveti vivekaH // yathA 'lasadaruNekSaNaM madhurabhASaNamodakaraM madhusamAgame sarasi kelibhirullasitam / atilalitadyutiM ravisutAvanakokilakaM nanu kalayAmi taM sakhi sadA hRdi nandasutam // ' uvaNikA saiva, yatikRta eva bhedaH // kokilakaM nivRttam // atha hAriNI chanda: yathA--- 191 vedarzvazvairmabhanabhayalA gazcettadA hAriNI || 225 // yadi prathamaM vedaiH, tata RtubhiH, tadanantaramavairviratiH, atha ca - mabhanamayalA ma gaNabhagaNanagaNamagaNayagaNalaghavaH, tato gururbhavati, tadA hAriNI chando bhavatIti // 'yasyA nityaM zrutikuvalaye zrIzAlinI locane rAgaH svIyo'dharakisalaye lAkSArasAraJjanam |
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyamAlA | gaurI kAntiH prakRtirucirA ramyAGgarAgacchadA sA kaMsArajani na kathaM rAdhA manohAriNI // ' uvaNikA yathA - Sss, s // , // , sss, // s, I, S, 1744 = 68 // hAriNI nivRttA // atha bhArAkAntA chanda: bhArAkrAntA mabhanarasalA guruH zrutiSaDhayaiH || 226 / / yatra magaNabhagaNanagaNaragaNasagaNalaghavaH, atha ca gururyatra, zrutiSaDhayairviratizca yatra tadbhArAkrAntAcchandaH // yathA 192 'bhArAkrAntA mama tanuriyaM girIndravidhAraNA tkampaM dhatte zramajalakaNaM tathA parimuJcati / itthaM zRNvannayati jaladasvanAkulabalavI saMzleSotthaM smaravilasitaM guruM vilokya hariH // ' uvaNikA yathA - Sss, sil, II, sss, s // , I, S, 17x4=68 // bhArAkAntA nivRttA // trApi prastAragatyA saptadazAkSarasyaikaM lakSamekatriMzatsahasrANi dvisaptatizca 131072 bhedAH / teSu kiyanto bhedA uktAH zeSabhedAH sudhIbhiH prastAryA karAdudAhartavyAH / ityalamativistareNa // athASTAdazAkSaraprastAre maJjIrAchandaH-- kuntIputtA tiNNA diNNau manthA saMThavi ekkA pAe hArA hatthA duNNA kaGkaNu gandhA saMThavi jaggA jAe / cArI hArA bhavvAkArAu pAAantahi sajjIAe sappArAA suddhAkAau jampe piGgala maJjIrA e // 227 // [ kuntIputrAstrayo dIyante mastake saMsthApayaikaM pAde hAraM hastaM dviguNaH kaGkaNo gandhe yugmaM saMsthApyate yatra / catvAro hArA bhavyAkArAH pAdAnte sajjIkRtAH sarparAjaH zuddhakAyo jalpati piGgalo maJjIraitat // bhoH ziSyAH, yatra manthA mastake | AdAvityarthaH / tatra trayaH kuntIputrAH karNA gurudvayAtmakA gaNA dIyanta ityarthaH / tataH pAde ekaM hAraM guruM tato hastaH sagaNaH, tadante duSNA kaGkaNu dviguNaH kaGkaNo gurudvayam, tato gandhayugmaM laghudvayaM saMsthApyate, yatra pAdAnte bhavyAkArAzcatvAro hArA guravaH sajjIkRtAH prAptA yatra etanmaJjIrAnAmakaM chandaH zu
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 193 ddhakAyaH sarparAjaH piGgalo jalpatIti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam- 'Adau kRtvA karNe kuNDalayuktaM hArayugaM dattvAtho kuryAttATaGkaM pAdaM kuru sanmaJjIrayugAbhyAM yuktam / kRtvA tAtaM kuntIputrasametaM vai guruyugmaM dattvA maJjIrA sA nAgAdhIzanidiSTA rAjati saiSA vakre // mIrAmudAharati -- jahA (yathA ) - gajje mehA NIlAkAra sadde morau uccArAvA ThAmA ThAmA vijjU rehau piGgA dehau kijje hArA | phullA NIvA volle bhammaru dakkhA mArua vIantAe haje je kAhe kijjau ArU pAusa kIlaM tAe // 228 // [garjanti meghA nIlAkArAH zabdAyante mayUrA uccArAvAH sthAne sthAne vidyudrAjate piGgadehA kriyante hArAH / phullA nIpA guJjanti bhramarA dakSo mAruto vAti haJje haJje kiM kriyate AgatA prAvRT krIDa tAvat // ] kAcitproSitapatikAM sakhImAha - he sakhi, nIlAkArA meghA garjanti / uccArAvA mayUrAH zabdaM kurvanti atidIrghA ke kAmuccArayantItyarthaH / sthAne sthAne piGgadehA vidyudrAjate / hArAH srajaH kriyante / yataH nIpAH kadambAH phullAH / bhramarA madhukarAsteSveva guJjanti / kiM ca dakSo mAruto vAti / ato he haje nIce kathaM kriyate AgatA prAvRT kAnto nAgataH, ataH krIDa tAvat / manobhilaSitA liGgana nidhuvanAdikaM yathA bhavati tathAbhisArayAsminnavasare kaMcana yuvAnamiti bhAvaH // yathA vA [NIbhUSaNe ] - 'prauDhadhvAnte garjadvAridadhArAdhAriNi kAle gatvA tyaktvA prANAnagre kaulasamAcArAnapi hitvA yantI / kRtvA sAraGgAkSI sAhasamuccaiH kelinikuJjaM zUnyaM dRSTvA prANatrANaM bhAvi kathaM vA nAtha vada preyasyAH // ' udyavaNikA yathAss, ss, ss, s, IS, S, S, I, I, S, S, S, S, 18x4 = 72 // maJjIrA nivRttA // atha krIDAcandrachandaH - ja indAsaNA eka gaNNA su hovei pAe hi pAe hA aTTha vaNNA suhAvei daNDA suThAe suThAe / dahA tiNiguNNA jahA savvalA hoi mattA supAe phaNindA bhaNantA kilAcanda chandA NibaddhAi jAe || 229|| 1. 'vidyudrekhA' ravi0. 2. 'pivve (pibanti ) ' ravi 0 . 3. ' kI antAe (krIDantI) ' ravi 0. 4. ' taraNDA dahA ha sohei (tatrASTAdaza taraNDA akSarANi sthAne sthAne zobhante) ' ravi 0. 25
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 kaavymaalaa| [yanendrAsanameko gaNaH sa bhavati pAde pAde dazASTavarNAH sukhayanti daNDAH sthAne sthAne / daza triguNitA yatra sarvA bhavanti mAtrAH supAde phaNIndro bhaNati krIDAcandrachando nibaddhaM yat // ] bhoH ziSyAH, yatrendrAsanamAdilaghuH paJcakalo gaNo'rthAdyagaNaH sa evaikaH pAde pAde bhavati SaDiryagaNaiH pAda ityarthaH / pAde cASTAdaza varNAH sukhayanti / daNDA laghavaH sthAne sthAne bhavanti / yatra mAtrAzca daza triguNitAstriMzat pade bhavanti tanmAtrAbhirnibaddhaM krIDAcandra iti chandaH phaNIndraH piGgalo bhaNatIti vitta // bhUSaNe tu prakArAntareNoktam'dhvajaM cAmaraM gandhakau~ rasaH kuNDalaM tomaraM ca tathA tAlatATaGkatUryANi zeSe gurudvndvmtr| tadA krIDayA cihnitaM candrametadbhujaMgAdhirAjaH kavizreNivismApakaM sarvalokapriyaM sa jgaad||' krIDAcandramudAharati-jahA (yathA)jahA~ bhUta vetAla NaJcanta gAvanta khAe kavandhA siAphAraphekArahakkA calantI phule kaNNarandhA / kaA duTTa phuTTei manthA kavandhA NacantA hasantA tahA~ vIra hammIra saMgAmamajja tulantA julantA // 230 // [yatra bhUtA vetAlA nRtyanti gAyanti khAdanti kabandhA zivAsphAraphetkArazabdAzcalanti sphuTanti karNarandhrANi / / kAyatrudhyati sphuTati mastakaM kabandhA nRtyanti hasanti tatra vIrahammIraH saMgrAmamadhye tvaritaM yuktaH // ] kazcitkavirvIrahammIrasya bhISaNasamarAGgaNaprayANamanuvarNayati-yatra samarasamini bhUtA vetAlAzca nRtyanti gAyanti khAdanti ca kabandhAnapamUrdhakalevarAn mahAvIrAn / yatra ca zivAnAM pheravANAM sphArA atidIrghAH phekArahakkAH phetkArazabdAzcalanti prasaranti / ata eva karNarandhrANi sphuTanti / kiMca kAyastrudhyati, manthA mastakaM sphuTati, kabandhAH zirorahitA vIrA nRtyanti hasanti ca / yatra sahasravIraghAtinaH sahasraM vIrA yadA mriyante ta. daikaH kabandha uttiSThata iti prasiddhiH / atra tu kabandhA nRtyantIti bahuvacanamahinA sphuTamevAtibhISaNatvaM samarAGgaNasyeti bhAvaH / tahA~ tAdRzAtibhayajanakaraNabhUmau vIrahammIraH saMgrAmamadhye tvaritaM yuktaH praviSTa ityarthaH // uddavaNikA yathA- Iss, ISS, Iss, Iss, Iss, iss, 1844=72 // krIDAcandro nivRttaH // 1. 'khAditvA' ravi0. 2. 'yudhyati' ravi0.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 199 atha carcarI chanda: Ai raggaNa hattha kAhala tAla dijjahu majjaA sadda hAra panta vivi savvaloavibujjhiA / ve va kAhala hAra pUrahu saGgha kaGkaNa sohaNA NArA bhaNanta sundari caccarI maNamohaNA / / 231 / / [ Adau ragaNo hasta: kAhalastAlo dAtavyo madhye zabdo hAraH patato dvAveva sarvalokavibuddhAm / dvAveva kAhI hAraM pUraya zaGkhaH kaGkaNaH zobhanaH nAgarAjo bhaNati sundari carcarIM manomohanAm ||] he sundari, yatrAdau ragaNo madhyalaghuko gaNo bhavati, tato hastaH sagaNaH, tataH kAhalo laghuH, tatastAla Adigurustrikalo madhye dAtavyaH, tadanantaraM zabdo laghuH, tato hArA guruH, tato viSNavidvAveva zabdahArau patataH, tato ve vidvAveva kAhalau laghU, tato hAraM guruM pUraya / tadanantaraM zaGkho laghuH, tataH zobhanaH kaGkaNo gurureva yatra tatsarvalokavibuddhAM samastacchAndasikaprasiddhAM manomohanAM zrutisukhatvAccarcarInAmakaM chando nAgarAjaH piGgalo bhaNatIti viddhi // bhUSaNe tu prakArAntareNoktam -- 'hArayukta suvarNakuNDalapANizaGkhavirAjitA pAdanUpurasaMgatA supayodharadvayabhUSitA / zobhitA valayena pannagarAjapiGgalavarNitA cacarI taruNIva cetasi cAkasIti susaMgatA // ' taruNIpakSe'rthaH spaSTaH // carcarImudAharati - jahA (yathA ) - pAa Neura jhaMjhaNakara haMsasaddasusohaNA thotholathaNaggaNacai motidAma maNoharA | vAmadAhiNa vANa dhAvai tikkhacakkhukaDakkhaA kAhi pUrisa gehamaNDaNi eha sundari pekkha // 232 // [pAde nRpuraM jhaNajhaNAyate haMsazabdasuzobhanaM stokastokastanAgre nRtyati mauktikadAma manoharam / vAmadakSiNayorbANa (iva) dhAvati tIkSNacakSuH kaTAkSaH kasya puruSasya gRhamaNDanyeSA sundarI prekSasva ||] kazcitkaviH paramaramaNIyAM kAmapi kAminImanuvarNayati - yasyAH pAde nUpuraM jhaNajhaNA1. 'thUlathorathaNagga (stokasthUlastanAgre ) ' ravi 0 2. 'ghAli (dhArayA)' ravi0. 3. 'prekSitA' ravi0.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 kAvyamAlA / yate / kIdRzam / haMsazabdavatsuzobhanam / * yasyAzcaittasyAH stokastokayorabhinavotthi - tayoH stanayora manoharaM muktAdAma nRtyati / api ca vAmadakSiNayoH pArzvayorbANa iva dhAvati tIkSNazcakSuH kaTAkSo yasyAH seyamevaMvidhA sundarI kasya sukRtinaH puruSasya gehaM maNDayatIti tAdRzIti prekSasva tAvaditi tadrUpamupavarNayantaM vayasyaM prati kasyacidvacanamiti // yathA vA [NIbhUSaNe ] - 'kokilA kalakUjitaM na zRNoSi saMprati sAdaraM manyase timirApahArisudhAkaraM na sudhAkaram / dUramujjhasi bhUSaNaM vikalAsi candanamArute kasya puNyaphalena sundari mandiraM na sukhAyate // ' uTTavaNikA yathA - SIS, IS, I, SI, I, S, I, S, // , S, I, ', 18x4=72 // yathA vA mArkaNDeyabhASitacandrazekharASTake - ' ratnasAnuzirAsanaM rajatAdrizRGganiketanaM ziJjinIkRtapannagezvaramacyutAnalasAyakam / kSipradagdhapuratrayaM tridazAlayai(?)rabhivanditaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH // carcarI nivRttA // athASTAdazAkSaraprastAra eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyante / tatra prathamaM kusumitalatA vellitAchanda: syAdbhUtaH kusumitalatAvehitA stau nayau yau // 233 // yatra bhUtaiH paJcabhiH, RtubhiH SaDbhiH, avaiH saptabhizva vizrAma bhavati / atha cau magaNatagaNau, atha ca nayau nagaNayagaNau, anantaraM yau kevalau yagaNAveva bhavataH / SaDDigairaSTAdaza varNAH pade patanti yatra tatkusumitalatAvellitAnAmakaM chando bhavatIti // yathA krIDatkAlindI lalita laharI vAhibhirdAkSiNAtyai rvAtaiH kheladbhiH kusumitalatA bellitA mandamandam / bhRGgAlIgItaiH kisalayakarollAsitairlA syalakSmIM tanvAnA ceto rabhasataralaM cakrapANezcakAra // uNikA yathA - Sss, ssi, ii, iss, Iss, Iss, 18x4 = 72 // yathA vA'gauDaM piSTAnnaM dadhi sakRzaraM nirjalaM madyamamlam' ityAdi vAgbhaTacikitsAgranthe // kusuma - talatAvellitA nivRttA // atha nandanachanda: najabhajaraistu rephasahitaiH zivairhayairnandanam || 234 // yatra nagaNajagaNabhagaNa jagaNaragaNai repheNa ragaNena sahitairetaiH SaDbhirgaNaiH atha ca zivairekAdazabhiH, tato hayaiH saptabhiH, vizrAmo yatra tannandanamiti chando bhavatIti // yathA taraNisutAtaraGgapavanaiH salIlamAndolitaM madhuripupAdapaGkajaranaH supUtapRthvItalam /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 197 muraharacitraceSTitakalAkalApasaMsmArakaM kSititalanandanaM vraja sakhe sukhAya vRndAvanam // uddavaNikA yathA--0, is, sh, Isi, sis, sis, 1844-72 // yathA vA'akRta dhanezvarasya yudhiH yaH sametamAyodhanam' iti bhaTTikAvye // nandanaM nivRttam // atha nArAcachandaH___ iha nanaracatuSkasRSTaM tu nArAcamAcakSate // 235 // bhoH ziSyAH, ihASTAdazAkSaraprastAre nAntagaNadvayaragaNacatuSTayAbhyAM sRSTam, atha ca dinakararasavizrAmaM chAndasIyA nArAcamityAcakSate // SoDazAkSaraprastAre narAcaH, atra tu nArAcaH, ityanayorbhedaH // yathA dinakaratanayAtaTIkAnane cArusaMcAriNI zravaNanikaTakRSTameNekSaNA kRSNa rAdhA tvayi / nanu vikirati netranArAcameSAtihRcchedanaM tadiha madanavibhramoddhAntacittAM vidhatsva drutam // uddavaNikA yathA-,, SIS, SIS, sis, sis, 184472 // yathA vA'raghupatirapi jAtavedovizuddhAM pragRhya priyAm' ityAdi raghau // nArAco nivRttaH // atha citralekhAchandaH mandAkrAntA yayugalajaTharA kIrtitA citralekhA // 236 // __ bhoH ziSyAH, saptadazAkSaraprastAre sama(na)ntargatamandAkrAntAchandasi yatra yagaNayugale arthAd gurudvayasthAne / (yasyA) evaMvidha jaTharaM yasyAH / tathA ca gurudvayasyAdAveko laghuradhiko dAtavyaH / tena yayugalajaTharA antaHsthitayagaNA cetsyAt tadA saiva citralekhA kIrtitA / evaM ca-magaNabhagaNanagaNayagaNatrayairambudhi(4)haya(7)muni(7)bhirviracitaviratizcitralekheti phalito'rthaH // yathA zaGke'muSmiJjagati mRgadRzAM sArarUpaM yadAsI dAkRSyedaM vrajayuvatisamA vedhasA sA vyadhAyi / naitAdRkcetkathamudadhisutAmantareNAcyutasya prItaM tasyA nayanayugamabhUcitralekhAdbhutAyAm // uddavaNikA yathA-sss, su, m, Iss, Iss, Iss, 1844=72 // citralekhA nivRttaa||
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 kAvyamAlA / atha zArdUlalalitaM chandaH-- maH so jaH satasA dinezaRtubhiH zArdUlalalitam // 237 // bhoH ziSyAH, yatra prathamaM magaNaH, tataH sagaNaH, tato jagaNaH, tataH satasAH sagaNata - gaNasagaNA bhavanti / dinezairdvAdazabhiH RtubhiH Sabhizca viratiryatra tacchArdUlalalitaM chando bhavatIti // yathA kRtvA kaMsamRge parAkramavidhiM zArdUlalalitaM yazcakre kSitibhArakAriSu surArAtiSvatidaram / saMtoSaM paramaM ca devanivahe trailokyazaraNaM zreyo naH sa tanotvapAramahimA lakSmIpriyatamaH // uTTavaNikA yathA--''', // S, ISI, // s, ss), // s, 1844=72 // zArdUlalalitaM nivRttam // atrApi prastAragatyASTAdazAkSarasya lakSadvayaM dvASaSTisahasrANi catuzcatvAriMzaduttaraM ca zataM 262144 bhedAH / teSu kiyanto bhedAH proktAH / zeSabhedA vizAlabuddhibhirAkarAtsvamatyA vA prastArya svayamUhanIyA ityalaM pallavena // athaikonaviMzatyakSaraprastAre zArdUlavikrIDitaM chandaH-- moso jo sata to samantaguravo egUNavisAvaNA piNDoaM sau vIsa matta bhaNiaM aTThAsi joNI puNo / jaM chettari vaNNao caupao battIsa rehe muNo cauAlIsaha hAra piGgalakaI saddUlasaddA muNo // 238 // [maH so jaH sastastaH samantagurava ekonaviMzatirvarNAH piNDaughaH(?)zataM viMzatirmAtrA bhaNiteraSTAzItiryoniH punaH / yatra SaTsaptatirvarNAzcatuH padyAM dvAtriMzadekhAH punaH catuzcatvAriMzadvArA piGgalakaviH zArdUlasATakaM jAnIta // ] , bhoH ziSyAH, yatra prathamaM mo magaNaH, tataH so sagaNaH, tato jo jagaNaH, tato'pi sagaNa eva, anantaraM tagaNaH, tataH to tagaNaH samantaguravo samyagante gururyeSAmevaM SaGgaNA yatra / ata evaikonaviMzatirvarNAH pade yatra yatra ca caturguNitaikonaviMzativarNAzcatuHpade SaTsaptatiH patanti / kiM ca pada ekAdaza guravaH, aSTau laghavaH, padacatuSTaye catuzcatvAriMzaguravo dvAtriMzallaghavaH, etasya chandasaH padacatuSTayasya mAtrApiNDasaMkhyA viMzatyuttarazatamAtrAtmikA bhaNitA / etaduktaM bhavati - catuzcatvAriMzadgurUNAM dviguNAbhiprAyeNASTAzIti
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 199 mAtrANAM yatra niSpannA dvAtriMzacca laghavo vidyanta eva, saMbhUyaika(va)viMzatyuttarazatamAtrAtmakam arka(12)muni(7)vizrAmamidaM zArdUlavikrIDitamiti sATakaM piGgalakavijalpati tat muNo jAnIta ityarthaH // atha caikasmizcaraNe ekAdazagurUNAM dviguNAbhiprAyeNa dvAviMzatiH kalAH, laghavazcASTau, iti saMbhUya triMzatkalAH, taccatuSkeNApi proktaiva kalApiNDasaMkhyA bhavatIti yathA-30+30+30+30=120 // tathA ca chandomAryAm'arkA zvairyadi maH sajau satatagAH zArdUlavikrIDitam' ityuktam // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'karNaH kuNDalasaMgataH karatalaM cAmIkaraNAnvitaM pAdAnto ravanapureNa kalito hArau prasUnojjvalau / gurvAnandayuto gururyadi bhavettanUnaviMzAkSaraM nAgAdhIzvarapiM. ilena bhaNitaM zArdUlavikrIDitam // ' zArdUlasATakamudAharati-jahA (yathA) je laGkAgirimehalAhi khaliA saMbhoakhiNNoraI___phArupphullaphaNAvalIkavalaNe pattA darihattaNam / te iNhi malaANilA virahiNINIsAsasaMpakiNo jAdA jhatti sisuttaNe vi vahalA tAruNNapuNNA viaa||239|| [ye laGkAgirimekhalAtaH skhalitAH saMbhogakhinnoragI___sphArotphullaphaNAvalIkavalanena prAptA daridratvam / ta idAnIM malayAnilA virahiNIniHzvAsasaMparkiNo jAtA jhaTiti zizutve'pi bahalAstAruNyapUrNAyiThAH (iva) // ] kaparamaJjarIsATake devIniyuktA vicakSaNA rAjAnaM zrAvayantI vasantavarNanAnantaraM dakSiNA nilamupavarNayati-ye dakSiNAnilAH prathamaM laGkAgirimekhalAtatrikUTAcalakaTakAt skhalitAH tadanantaraM saMbhogena nidhuvanena khinnAnAmuragINAM sphArotphullaphaNAvalIkavalanena pAnena daridratvaM mandatvaM prAptAH, ta evedAnIM madhusamaye malayAnilAH virahiNInAM niHzvAsaiH saha saMpakiNaH santaH zizutve sati tAruNyapUrNA iva jhaTiti bahalA jAtAH // uTTavaNikA yathA-sss, us, is, us, ssi,ssI,S, 1944-76 // yathA vA[NIbhUSaNe]'saumitre kimu mRgyate pratilatAkujaM kuraGgekSaNA hantaitadvipine manAgapi na vA netrAtithimaithilI / eNI nistrapamIkSate madhukarazreNI samujjRmbhate niHzaGkha camarI caratyapi nirA. takaM pikI gAyati // ' atha prakArAntareNa zArdUlalakSaNameva lakSayatipatthAre ta(ja)ha tiNNi cAmaravaraM dIsanti vaNNujjalaM tacceaM lahuviNNi cAmara tahA uTTea gandhuggure /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ , 200 kAvyamAlA | tiNNe diNNasu gandha cAmara tahA gandhA a ve cAmaraM rehantA phaiNivaNNa anta karaNe saddUlasaTTA muNe // 240 // [prastAre yatratrayazcAmaravarA dRzyante varNojjvalA tadanantaraM laghudvayaM cAmarastathottiSThato gandhagurU / trIndatsva gandhAMzcAmarAMstathA gandhazca dvau cAmarau rekhA phaNivarNo'nte karaNIyaH zArdUlasATakaM jAnIhi // ] he mugdhe, yatra prastAre kriyamANe prathamaM pUrvoktarItyaiva trayazcAmaravarA varNojjvalAH zvetavarNAzcAmarapakSe, gurupakSe - varNairakSarairujjvalA manoharA guravastrayo dRzyante / tacceaM tadanantaraM magaNAnantaramityarthaH / lahuviNNi laghudvayam tathA cAmara eko guruH, tena sagaNo bhavatItyarthaH / tata uttiSThato gandhuggure laghugurU tadanantaraM tiSNe diNNasu gandhatrIn gandhAMllaghUndehItyarthaH / tataH cAmara tahA tathA trIn gurUnapi dehIti tato gandhazca laghurapi deya ityarthaH / tato ve cAmaraM cAmaradvayaM gurudvayaM rehantA rekhAntaM ladhvantaM dehItyarthaH / evamaSTAdaza varNAH tasyAnte phaNivaNNa karaNe gururvarNaH karaNIyaH / evaM yatra prastAraH, sATakaM muNe jAnIhItyarthaH // tacchArdUla jahA (yathA ) - jaM dhoaJjaNa soNaloaNajuaM laiggAlaaggaM muhaM hatthAlambidakesapallavacara gholanti jaM vinduNo / jaM ekaM sicaaJcalaM NivasidaM taM dvANakeliTThidA ANIdA iyamabbhudekajaNaNI joIsareNAmuNA || 241 // [yasyA dhautAJjanazoNalocanayugaM lagnAkAnaM mukhaM hastAlambita kezapallavacaye ghUrNante yasyA bindavaH | yadaikaM sicayAJcalaM nivasitaM tadaiva snAnakelisthitA AnIteyamadutaikajananI yogIzvareNAmunA ||] karpUramaJjarIsATakasthaM bhairavAnandasamAkRSTakarpUramaJjarIvarNanaparaM vidUSakaM prati rAjJo vacanamidam -- yasyA dhautAJjanatvAcchoNamAraktaM kokanadAnukAri locanayugam, atha ca - yasyA mukhaM lagnAnyalakAgrANi yatra tAdRzam, kiM ca - hastAlambita kezapallavacaye yasyA bindavo ghUrNante / api ca -- daivaikaM sicayAJcalaM nivasitaM paridhRtamAsIt taM tathai ( hai ) vArdrabhAvAllagnacelAGgayaSTiH snAnakelisthitA jalakrIDAparAyaNA adbhutAnAmAzcaryarasAnAmekA jananI sakalaloka vismayabhUmiriyaM kuntalAdhipakanyakA karpUramaJjarI amunA pratyakSasthi 1. 'apa (dhvajapaTa)' ravi 0 . 2. 'lambAlaaggaM (lambAlakAmaM ) ' ravi 0.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / - 201 tena yogIzvareNa kaulikavareNa bhairavAnandenAnItA dakSiNApathasthavaidarbhanagarADyAnavartmanA samAkRSTetyarthaH // yathA vA-'govindaM praNamottamAGga rasane te(taM) ghoSayAhanizaM pANI pUjaya taM manaH smara. pade tasyAlayaM gacchatam / evaM cetkuruthAkhilaM mama hitaM zIrSAdayastadruvaM na prekSe bhavatAM kRte bhavamahAzArdUlavikrIDitam // ' uddavaNikA yathA-sss, // , s, / , s, m, sss, I, s, s, / , S, 194476 // zArdUlavikrIDitaM nivRttam // atha candramAlAcchandaHThaivi diavarajuala majjha karaala karahi puNa vi diavarajuala majjha karaala karahi / sarasagaNa vimala jahi suNNi Thavai managai vimalamai uraavai candamala kahai soi // 242 // sthApayitvA dvijavarayugalaM madhye karatalaM kuru punarapi dvijavarayugalaM madhye karatalaM kuru / sarasagaNAnvimalAnyatra zrutvA sthApyate manogati vimalamatiruragapatizcandramAlAM kathayati tAm // ] he sundari, prathamaM sthApayitvA dvijavarayugalaM caturlaghukagaNayugaM madhye karatalaM sagaNaM kuru punarapi dvijavarayugalam / evaM kRte madhyataH karatalaM kuru sarasAngaNAnvimalAnativizadAn suNNi zrutvA manogatiHsthApyate nizcalIkriyate yatra tAM vimalamatiruragapatiH piGgalazcandramAlAmiti kathayati // bhUSaNe'pyuktam - 'dvijavaragaNayugamupadhAya parikalaya karamatha nagaNayugalamiha gndhyugmnuvihr| phaNinRpatibhaNitamiti candramidamiti zRNuta sakalakavikulahRdayamodakaramavata nuta // ' candramAlAmudAharati-jahA (yathA)amiakarakiraNadhara phullabahukusuma vaNu kuvia bhai sara Thavai kAma Nia dharai dhaNu / ravai pika samaa Nika kiMta tua thira hiyalu gamiadiNa Na puNa milaNAhi sahi pibha nnialu||243|| [amRtakarakiraNadharaM phullabahukusumaM vanaM(mabANAn) . kupito bhUtvA zarAnsthApayati kAmo nijaM dharati dhanuH / 1. 'kanta tu adhirahialo (kAntastvasthirahRdayaH)' ravi0. 26
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 kaavymaalaa| rauti pikaH samayo'tiramaNIyaH kiM tava sthiraM hRdayaM gamitadinAni na punarmilanti sakhi priyo nikaTe na (?) // ] kAcidatinisRSTArthA dUtI kAmapi proSitapatikAmAha-he sakhi, amRtakarasya pIyUSabhAnoH kiraNAndhArayati / oSadhInAthatvAttasya / tAdRzaM phullabahukusumaM nAnAvidhasurabhiprasUna vanamidaM jAtamityuddIpanam / kiMca-kAmo'pyavasaraprAptyA kupito bhUtvA prAkRte pUrvanipAtAniyamAdvahaTu(?)bhASAkRtayamakAnurodhAdvA vinyAsaH / vastutastu madano'tiroSaNo bhUtvA zarAnsulabhakusumatvAtkausumatvAtkausumAneva bANAnije dhanuSi sthApayitvA dharai dhArayati / arthAddhanustAdRzamAyojitakANDamaNDalIbhUtakodaNDaM nijabAhudaNDena dhRtavAniti bhAvaH / api ca piko'pi rakhai rauti paJcamaM kUjatItyarthaH / ato'yaM samayo Nika paramaramaNIya ityarthaH / atazca he sakhi, tavApi hRdayaM kiM sthiram / api tu na sthiramiti kAkA / gamitAni dinAni na punarmilanti / kiM ca sakhi, priyo bhartA nikaTe nAstyataH paramaM sukhamiti bhAvaH / ata evoktamabhiyuktena-'meghacchanne divase duHsaMcArAsu nagaravIthISu / bhartuvidezagamane paramasukhaM jaghanacapalAyAH // ' iti // yathA vA[NIbhUSaNe] -'anupahatakusumarasatulyamidamadharadalamamRtamayavacanamidamAli viphalayasi cala / yadapi yaduramaNapadamIza munihRdi luThati tadapi tava rativalitametya vanataTamaTati // ' uvaNikA yathA-m, m, us, l, m, 1944-76 // iti candramAlA nivRttaa|| atha dhavalAcchandaHkarai vaisu suNi juvai vimalamai mahiale Thaia Thai raimaNi sarasagaNa paapaa pale / diagaNa cau caupaahiM bhaNa phaNivai sahI kamalagaNa sarasamaNa sumuhi dhavalaa kahI // 244 // [karoti vAsukiH zRNu yuvati vimalamatirmahItale ... sthApayitvA'""ramaNi sarasagaNAnpadepade patitAn / dvijagaNAMzcaturazcatuSpadyAM bhaNati phaNipatiH satyaM ___ kamalagaNaH sarasamAnasaM sumukhi dhavalakaM kathyate // ] he yuvati, vimalamatirvAsukiH piGgalo mahItale karoti dhavalA dhavalAkhyaM vRttamiti / tattvaM zRNu yatrAdau he ramaNi, sthApayitvA sarasagaNAn pade pade patitAMstAnAha-diai 1. 'priyanikaTaM yAhi' ravi0. 2. 'rasu (rasaM)' ravi0. 3. 'vimalamate' ravi0. 4. 'ramaNagiri (ramaNagire) ravi0. 5. 'paatale (pAdatale) ravi0. 6. 'mahI (manasvI)' ravi0. 7. 'dhavalugaNasarisamaNa sasivakraNi dharaNehI (?)' ravi0.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 203 [ti] / dvijagaNAMzcaturlaghukAMzcaturazcatuSpade(dyAM) phaNipatiH sahI satyaM bhaNati ptthtiityrthH| dvijagaNacatuSTayapAThAnantaraM kamalagaNo gurvantaH sagaNaH karaH pANi: 'kamala hatyam' ityatraivoktatvAtsa deyaH / he sarasamAnase sumukhi, evamuktaprakAreNa gaNasaMnivezo yatra taddhavalanAmaka chandaH kahI kathyate ityarthaH // bhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'dvijavaragaNatri(?)tayamiha hi nagaNayugalakaM vimalavalayamapi ca kalaya sakalajanasukham / phaNipativarabhaNitamamaladhavalamiha hitaM vimalakavikulahRdi valitamiti bhuvi valitam // ' dhavalAmudAharati-jahA (yathA) taruNa taraNi tavai dharaNi pavaNa vaha kharA __ laga Nahi jala vaDa maruthala jaNajivaNaharA / disai calai hiaa Dulai hama ikali vahU ghara Nahi pia suNahi pahia maNa ichala kahU~ // 245 // [taruNastaraNistapati dharaNI pavano vahati kharo lagnaM nahi jalaM mahAmarusthalaM janajIvanaharam / dizazcalanti hRdayaM kampate'hamekalA vadhU gRhe nahi priyaH zRNu pathika mana icchati kutra // ] kAcitsvayaMdUtI pathikAsaktA tamAha-taruNastaraNiH sUryaH tapati / dharaNI prcnnddmaatnnddkrprkrsNprkaatkssititlmtitptmityrthH| kiMca-pavanaH kharo vahati / nikaTe jalaM ca nAsti / mahAmarusthalaM janajIvanaharamidaM vidyate mAravaM varmeti zeSaH / dizo harito'pi tigmamarIcinicayasaMyogAccalantIva / ato hRdayaM kmpte| ahamekalA vadhUH, gRhe ca priyaH svAmI nAsti / he pathika, zRNu tava manaH kutrApIcchati / sthAtumiti zeSaH / nivAsaM kartu cenmanastava vidyate tadAtraivAssveti vAkyena vyajyate iti // yathA vANIbhUSaNe]'upagata iha surabhisamaya iti sumukhi vade nidhuvanamadhi saha piva madhu jahi ruSamapade / kamalanayanamanusara sakhi tava rabhasaparaM priyatamagRhagamanamucitamanucitamaparam // ' uddavaNikA yathA-m, m, un, m, us, 19x476 // dhavalA nivRttA // atha zaMbhucchandaHava loANaM bhaNa e chandaM maNamajjhe sukkhaM saMvuttaM supiaM aMgge dhari hattho dijjasu kuntIputtaM saMjuttam / gaNa agge dijjasu evaM ve sara atte sattA hArA jaM ia vatnIsA paalA mattA suNu chando saMbhUNAmeam / / 246 // 1. 'visai volai (vasatirvyAkulA)' ravi0. 2. 'ante' ravi0. -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 kAvyamAlA | [idAnIM lokAnAM bhaNaitacchando manomadhye sukhaM saMvRttaM supriyAgre dhAraya hastaM dehi kuntIputrasaMyuktam / gaNamagre dehyevaM dvau zarAvante sapta hArA yatra iti dvAtriMzatpade mAtrAH zRNu chanda: zaMbhunAmaikam // ] he supiaM sutarAM priya ziSya, ava idAnIM lokAnAM e etacchando bhaNa yena zaMbhuccha. ndasA manomadhye sukhaM saMvRttam / tatra agre prathamaM hastaM sagaNaM dehi / kIdRzaM hastam / ku ntIputrasaMyuktaM gurudvayasahitamityarthaH / tato'pre evaM gaNaM dehi sagaNaM gurudvayayuktaM punardehI - tyarthaH / tatazca dvau zarau laghudvayaM dehi / ante sattA sapta hArA guravo deyA ityarthaH / evaM ca pade ekonaviMzatyakSarANi dvAtriMzanmAtrAzca / trayodazagurUNAM dviguNAbhiprAyeNa SaDviMzatiH, rasasaMkhyA laghavazca / saMbhUyeti prakAreNa dvAtriMzanmAtrAH patitA yatra tadidaM zaMbhunAmakaM chando bhavatIti viddhi // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam -- 'kuru pANi kaMkaNayugmAlaMkRtamabhre ratnaM hAraM ca caraNaM sannUpurasaMyuktaM kuru karNe bhrAjattATaGkam / rasanAmAyojaya maradvayamevaM zaMsadvRttAntaM bhuvi kAntaM gauri ciraM saMbhAvaya tannAgAdhIzenoktam // ' zaMbhumudAharati - jahA (yathA ) - siviTThI kijjiya jIA lijjiya vAlA buDDhA kampantA vaha pazcA vAaha laggo kA aha savvA dIsA jhampantA | jaba jajjhA rosai cintA ho saha aggI piTThI thakkIA karapA saMbhari lijje bhittari appAappI lukkI aa||247|| [ zItavRSTiH kRtA jIvo gRhIto bAlA vRddhAH kampante vAti pazcAdvAto lagati kAyeSu sarvA diza AcchAdayan / yadA jhaJjhA ruSyati cintA bhavati sadAgniH pRSThe tiSThati karapAdaM saMbhRtya gRhyate'ntaranyonyaM nilIyate // ] kaviH zItabharaM varNayati - anena zItakAlena zItavRSTistathA kRtA yathA jIvo gRhItaH / bAlA vRddhAzca kampante / kiMca vAti pAzcAtyo vAtaH / sarvA diza AcchAdayankAyeSu lagati / yadvA - kA a mihikArthe dezI / tatra sarvA dizaH AcchAdayantI mihikA lagati / yadA - jADyaM (jhaJjhAvAtaH savRSTikaH) ruSyati prabalaM bhavati tadA cintA bhavati sadA agniH pRSThe cettiSThati / atha ca karapAdaM saMbhRtya gRhyate antaranyonyaM nilI - yate // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'jaya mAyAmAnavamUrte dAnavavaMzadhvaMsavyApArI balamAdyadrAvaNahatyAkAraNa laGkAlakSmIsaMhArI / kRtakaMsadhvaMsanakarmA gogopIgopAnandI valilakSmInAza
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 205 nalIlAvAmanadaityazreNIniSkandI // ' udyavaNikA yathA // s, ss, // s, ss, us, s, SSS, SS, 19x4=76 // zaMbhurnivRttaH // athaikonaviMzatyakSaraprastAra eva kAnicidvRttAni granthAntarAdAkRSya likhyantetatra prathamaM meghavisphUrjitAchanda: - rasavai sauraraguruyutau meghavisphUrjitA syAt // 248 // yatra rasaiH SaDDiH, RtubhiH SaDDireva, azvaiH saptabhiH kRtaviratiH, atha ca yamau yagaNa, magaNau, atha ca sau nagaNasagaNau, ragaNadvayaguruyutau cedbhavatastadA meghavisphUrjitAchandaH syAditi // yathA 'kadambA modADhyA vipinapavanAH kekinaH kAntakekA vinidrAH kandalyo dizi dizi mudA dardurA dRptanAdAH / nizAnRtya dvidyutprasaravilasanmeghavisphUrjitAzce tpriyaH svAdhIno'sau danujadalano rAjyamasmAnna kiMcit // ' yathA vA 'udaJcatkAverIlahariSu pariSvaGgaraGge luThantaH kuhUkaNThI kaNThIravaravalavatrAsitaproSitebhAH / amI caitre maitrAvaruNitaruNIkelikaGkellimallI caladallI hallIsakasurabhayazcaNDi caJcanti vAtAH // ' iti rAkSasaka vikRtadakSiNAnilavarNanam // uTTavaNikA yathA - Iss, sss, ill, us, SIS, SIS, S, 1944 = 76 // meghavisphUrjitA nivRttA // atha chAyAchandaH - bhavetsaiva cchAyA tayugalayutA syAdvAdazAnte yadi // 249 // bhoH ziSyAH, saiva meghavisphUrjitaiva yadi dvAdazAnte yatidvayAnte sagaNAnta iti yAvat / tatra rephayugasthAne tayugalayutA tagaNadvayasahitA / AdezanyAyeneti bhAvaH / viratizca saiva / zeSaM samAnam / yatra bhavettacchAyAnAmakaM chando bhavatIti // yathA 'abhISTaM juSTo yo vitarati lasadozcAruzAkhojjvalaH sphurannAnAratnaH stabakitatanuzcitrAMzukAlambitaH / na yasyAGgezchAyAmupagatavatAM saMsAratItrAtapastanoti prottApaM jayati jagatAM kaMsArikalpadrumaH // '
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 kaavymaalaa| udhvaNikA yathA-ss, sss, , us, ssI, ss, S, 1944-76 // chAyA nivRttaa|| atha surasAchandaH___ nau nau yo no guruzcetsvaramunikaraNairAha surasAm // 250 // bhoH ziSyAH, yatra nau magaNaragaNau, atha ca nau bhagaNanagaNau bhavataH, tato yo yagaNaH, tato no nagaNaH, anantaraM guruzcet / atha ca-svaraiH saptabhiH, munibhiH saptabhiH, karaNaiH pazcabhiH kRtavizrAmAM surasAmAha nAgarAja iti zeSaH // yathA 'kAmakrIDAsatRSNo madhusamayasamArambharabhasA tkAlindIkUlakuJja viharaNakutukAkRSTahRdayaH / govindo ballavInAmadhararasasudhAM prApya surasAM zaGke pIyUSapAnaprabhavakRtasukhaM vyasmaradasau // ' uddavaNikA yathA-sss, sis,su, I,Iss, u,s,1944 =76 // surasA nivRttaa|| atha phulladAmacchandaH mo gau nau tau gau zarahayaturagaiH phulladAma prasiddham // 251 // bhoH ziSyAH, yatrAdau mo magaNaH, tato gau gurudvayam, tatazca nau nagaNadvayam, tato'pi tau tagaNau bhavataH, tato gau gurudvayaM bhavati / kiMca-zarahayaturagaiH paJcasaptasaptabhiH pUrvaviparItairviracitaviratikaM phulladAmanAmakaM prasiddhaM vikhyAtaM dattaM bhavatIti vitta // yathA'zazvallokAnAM prakaTitakadanaM dhvastamAlokya kaMsaM hRSyaccetobhistridivavasatibhiryomasaMsthairvimuktam / mugdhAmodena sthagitadazadigAbhogamAhUtabhRGgaM maulau daityAre patadanupamaM svastaroH phulladAma // ' udvavaNikA yathA-sss, ss, // // , ssi, ssi, ss, 1944=76 // phulladAma nivRttam // atrApi prastAragatyaikonaviMzatyakSarasya bANalakSaM caturviMzatisahasrANyaSTAzItyuttaraM ca zatadvayaM (524288) bhedAH / teSu kiyanto bhedA uktAH zeSabhedA vizeSazemuSIkairAkarAdvicAreNa vA prastArya prastAvanIyA iti diGgAtramupalakSitamasmAbhirityuparamyata iti //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtapiGgalasUtram / jahi Ai hattha narendavi TThavi pAa paJcama johalo 2 paricchedaH ] atha viMzatyakSaraprastAre gItAcchandaH ?? 207 7 afe sage hattha dIsaha saha antahi Neulo / saha chanda gIau muddhi NIau savvaloahi jANio ka siTTisiTu diTThadiTThau piGgaleNa vakhANio // 252 // [ patrAdau hastaM narendradvayaM sthApayitvA pAdaH paJcamo johalo yatra SaSThasthAne hasto dRzyate zabdo'nte nUpuraH / tacchando gItA mugdhe nItaM sarvalokairjJAtaM kavisRSTisRSTaM dRSTidRSTaM piGgalena vyAkhyAtam ||] mugdhe yatra hastaM sagaNaM, Narendavi narendradvayaM ca uvi sthApayitvA tataH pAdagaNo bhagaNaH, tataH paJcamo johalo ragaNaH, yatra ca ThAicha hi prAkRte pUrvanipAtAniyamAt SaSThe sthAne hastaH sagaNo dRzyate, tataH zabdo laghuH, tadante nUpuro guruH, tat gIau gIteti nAmakaM chandaH sarvalokai ... jJAtaM kavisRSTayA sRSTaM dRSTayA ca dRSTaM piGgalena vyAkhyAtaM ca tvayi prakAzitamityAcAryaH svapriyatamAM pratyAheti yojanIyam // ataeva cchandomaJjaryAmuktam 'sajajA bharau salagA yadA kathitA tadA khalu gItikA' 253 vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam- 'varapANizobhisuvarNakaGkaNarabaranuvibhUSitA supayo dharA padasaGginUpurarUpakuNDalamaNDitA / phaNirAjapiGgalavarNitA kavisArthamAnasahArikA varakAminIva manomude nahi kasya sA khalu gItikA // ' kAminIpakSe'rthaH spaSTaH // gItikAmudAharati - jahA (yathA ) - jahi phulla keara cArucampaacUamaJjarivaJjulA sava dIsa dIsaha ke sukANaNapANavAulabhammalA | vaha gandhavandhuvibandha bandhura mandamanda samIraNA piyakeliko kalAsalaggimalaggiA taruNIjaNA || 254 || [ yatra phulAni cAruketakI campakacUtamaJjarIvaJjulAni sarvA dizo dRzyante kiMzukakAnanapAnavyAkulabhramarAH / vahati gandhabandhuvibandho bandhuro mandamandaM samIraNaH priyakelikautukalAsakAntau lagnAstaruNIjanAH // ] kazcitkAmukaH kAminIgatabhAvoddIpanAya vasantamupavarNayannAha - he sundari, yatra vasante
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 kaavymaalaa| prAkRte pUrvanipAtAniyamAt cAruketakIcampakacUtamaarIvaJjulAni puSpitAni / kiMca-savaidikSu kiMzukakAnane phullanavapalAzavane pAnena tattanmakarandAsvAdanena vyAkulA bhramarA yatra dRshynte| atha ca yatra gandhabandhuH sugandhaprAyakatvAtsurabhisodarastAdRzazcAsau viziSTo bandhaH skandhakavinyAso yasya / ata eva bandhura uccanIco bhUtvA mandamandaM samIraNo malayAni. lo vahati / atazcaivaMvidhamadanamahotsavasadanarUpe samaye taruNIjanAH priyeNa saha keliko. tukaM nidhuvanakautukaM tasya yo lAso vilAsastallaggimani tatkAntau lagnA yatra tAdRzo'yaM vasantasamayaH praaptH| tasmAttvamapi yathAsukhaM vihareti // yathA vA[NIbhUSaNe] --'alamIzapA. vakapAkazAsanavArijAsanasevayA gamitaM janurjanakAtmajApatirapyasevyata no mayA / karuNA. payonidhireka eva sarojadAmavilocanaH sa paraM kariSyati duHkhazeSamazeSadurgatimocanaH // ' yathA vA pranthAntarasthamudAharaNam-'karatAlacazcalakaGkaNasvanamizraNena manoramA ramaNAya veNuninAdalaGgimasaMgamena sukhAvahA / vahalAnurAganivAsarAsasamudbhavA bhavarAgiNaM vidadhau hariM khalu ballavIjanacArucAmaragItikA // ' 'atha sAlatAlatamAlavaJjulakovidAramanoharA-' ityAdi ziko(?)kAvye // udvavaNikA yathA-us, Ish, isi, su, sis, usis, 204480 // gItikA nivRttA // atha gaNDakAcchandaHraggaNA palantaA puNo Narenda kantaA suchakkaeNa hAra eka dijjahI susadda pAa kijjahI susakaraNa / gaNDaA gaNehu ehu vaiGkasaGghasaGkhale phaNinda gAu tIsa matta pAa patta hAra tIabhAgae susadda aau||255|| [raMgaNaH patati punarnarendraH kAntaH suSaTkena hAramekaM dehi suzabdaM pAde kuru svazaktyA / gaNDakAM gaNayaitadvakrazaGkhazRGkhalayA phaNIndro gAyati triMzanmAtrAH pAde prAptA hArAstRtIyabhAga ekaH sazabda AgataH // ] he mugdhe, yatrAdau ragaNo madhyalaghurgaNaH patati, punarnarendro jagaNaH kAnto'tisundaraH, tataH suSTu evaMbhUto(tena) ragaNAdijagaNAntena SaTkena saha hAramekaM guruM dehi| tadanantaraM sutakaraNa svazaktyA nijakavitAsAmathuna suzabdaM laghu pAde kuru| tadetadvakrazaGkhazRGkhalayA gurulaghuzRGkhalAbandhakrameNa phaNIndraH piGgalo gaNDakAbhidhAnamiti chando gAyati(Naya)yatra pAde gurudazakadvaiguNyena laghudazakena triMzanmAtrAH patitAH / atra ca hArazabdAbhyAM e ekaH tIa. bhAa trikalabhAgaH Au Agata ityarthaH / yadi ca trikalAnAM sAmastyena saMkhyA kriyate tadA dazatrikalairAdigurukaireva gaNDakA niSpAdyata iti bhAvaH // vANIbhUSaNe tu prakArAntare 1. 'mantahI(mantrayasva) ravi0. 2. 'vaNNasaMkhaTaM kaNe(atisaMkaTametat)' ravi0,
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / 209 Noktam --'tAlacAmaradhvajaM payodharaM ca kuNDalaM zaraM vidhAya nUpuraM ca nAyakaM sapakSirAjagandhacAmaraM nidhAya / rUpamantyagaM videhi varNitena pannagendrapiGgalena gaNDakA kavIndramaNDavinodakAriNI sumaGgalena // ' granthAntare tvidameva citravRttamiti nAmAntareNoktam / ata eva cchandomaJjaryAm -- 'citravRttamIritaM tadA rajau rajau rajau gururlaghuzva' // // gaNDakA mudAharati - jahA (yathA ) - tAva vuddhi tAva suddhi tAva dANa tAva mANa tAva gavva jAva jAva hettha talla Nacca savva vijjureha yaka davva / ettha anta appadosa devarosa hoi NaTTha so i savva koi buddhi koi suddhi koi dANa koi mANa koi gavva 256 [tAvadvuddhistAvacchuddhistAvaddAnaM tAvanmAnastAvadbharvo yAvadyAvaddhastatale nRtyati sarveSAM vidyudrakhevaikaM dravyam / atrAnte AtmadoSo devaroSo bhavati naSTAsta eva sarve kA buddhiH kA zuddhiH kiM dAnaM ko mAnaH ko garvaH ||] kazcitsvamitraM pratyAha--tAvadvuddhiH, tAvacchuddhiH, tAvaddAnam, tAvanmAnaH, tAvadgarvaH, yAvadyAvaddhastatale nRtyati sarveSAM vidyudrekhevAticaJcalamekaM dravyam / atrAnte dravyAbhAve AtmadoSo daivaroSo vA kAraNaM bhavati naSTAsta eva sarve vastutastu kA buddhi:, kA zuddhiH, kiMvA dAnam, ko vA mAnaH ko vA garvaH // yathA vA [NIbhUSaNe ] - 'dRSTamasti vAsudeva deva vizvametadeva zeSakaM tu vAjiratnabhRtyadAra sUnugehavittamAdivannavaM tu / tvatpadAbjabhaktirastu cittasIni vastutastu sarvadaiva zeSakAlalupta kAladUtabhItinAzinIha hanta saiva // uvaNikA yathA -- SIS, ISI, SIS, ISI, SIS, ISI, S, I, 2044 = 80 // yathA vA pranthAntarasthamudAharaNam -- 'cittavRtta lIlayA nisargaramyadezarUpavibhrameNa rAjamAnasadvayovilAsasaMpadA kalAkutUhalena / yaH samaM vrajAbalAjanaiH surAGganAnibhaiH sukhaM sametya viSNurulalAsa cittapadmakoSaSaTpadaH sa me sadAstuM // ' gaNDakA nivRttA // - athAsminneva prastAre zobhAnAmakaM vRttaM granthAntarAdAkRSya likhyaterasAzvAzvaiH zobhA nayugagajaTharA meghavisphUrjitA cet // 257 // > yatra rasaiH SaDbhiH, azvaiH saptabhiH punarazvairviracitaviratiH, atha ca meghavisphUrjitA cet yagaNamagaNAnantaraM nagaNadvayagurujaTharA bhavati / zeSaM samAnaM yatra tacchobhAnAmakaM vRtaM bhavatIti // 1. ' hattha savva Nacca vijjurehe raGge eka davva (haste sarva nRtyati vidyudekhAraGge) " iti ravi 0 . 27
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 kaavymaalaa| yathAsadA pUSonmIlatsarasijayugalA madhyanamrA phalAbhyAM __ tayorUrvaM rAjattaralakisalayA zliSTasusnigdhazAkhA / lasanmuktAraktotpalakuvalayavaJcandrabimbAzcitAyA maho zobhA maulau miladalipaTalaiH kRSNa sA kApi vallI 258 uddavaNikA yathA-Iss, sss, o,m, s, sis, sis, 5, 2044=80 // zobhA nivRttA // atha suvadanA chandaHjJeyA saptAzvaSaDbhirmarabhanayayutA bhlau gaH suvadanA // 259 // yatra saptabhirazvaiH saptabhireva, tatazca SaDbhiviratiH, atha ca-magaNaragaNabhaMgaNanagaNayagaNAH, tato bhlau bhagaNalaghU tatazcAnte guyaMtra sA suvadanA jJeyA // yathA pratyAhRtyendriyANi tvaditaraviSayAnnAsAsranayanA tvAM dhAyantI nikuJja paratarapuruSaM hrssotphullpulkaa| AnandAzruplutAkSI vasati suvadanA yogaikarasikA kAmAti tyaktukAmA nanu narakaripo rAdhA mama sakhI // 260 // uddavaNikA yathA-sss, sis, su, m, iss, su,1, 5, 20x4-80 // suvadanA nivRttaa|| atrApi prastAragatyA viMzatyakSarasya dazalakSamaSTacatvAriMzatsahasrANi SaTsaptatyuttarANi paJca zatAni 1048576 bhedA bhavanti / teSu vistarabhItyA kiyanto bhedA lakSitAH / zeSabhedAstu subuddhibhirAkarAtsvamatyA vA prastArya sUcanIyA iti dik // athaikaviMzatyakSaraprastAre sragdharAchando'bhidhIyateve kaNNA gandhahArA valaadiagaNA hatthahArA palantA ___ ekallA salla kaNNA dhaagaNasahiA kaGkaNA anta kantA / vIsA ekagga vaNNA paahi lahu NavA vArahA hoi dIhA piNDA battIsaaggA sau phaNibhaNiA saddharA hoi suddhA 261 [dvau kI gandhahArau valayadvijagaNau hastahArau patanti ekalaH zalyaH karNo dhvajagaNasahitaH kaGkaNo'nte kAntaH / 1. 'ekaggalA jaM palai lahugurU (ekAprakA yatra patanti laghuguravaH)' iti ravi0.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / viMzatirekAyA varNA pade laghavo nava dvAdaza bhavanti dIrghAH piNDo dvAtriMzadagraM zataM phaNibhaNitA sragdharA bhavati zuddhA // ] bhoH ziSyAH, yatra prathamaM dvau kau~ gurudvayAtmako gaNau, tato gandho laghuH, tato hAro guruH, tato valayo guruH, tato dvijagaNazcaturladhvAtmako gaNaH, tato hastaH sagaNaH, tato hAro guruH patati, tata ekala eko laghuH, zalyo laghuH, anantaraM karNaH, tato dhvaja AdilaghustrikalastatsahitaH, tataH kaGkaNo gururatikAnto'nte yasya evamekAdhikA viMzatiH / varNAH pade yatra tatra vivekaH-laghavo nava, dvAdaza dIrghA guravo bhavanti / etena gurudvaiguNyena caturviMzatiH, atha ca-nava laghavaH, saMbhUya trayastriMzanmAtrAH pade tatpiNDo dvAtriMzadadhikazatamAtrako yatra (yathA) sA zuddhA sragdharAnAmakaM vRttaM bhavatIti phaNipatiH pi. Ggalo bhaNatIti // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'karNa tATaGkayuktaM valayamapi ca suvarNa ca maJjIrayugmaM puSpaM gandhaM vahantI dvijagaNarucirA npurdvndvyuktaa| zaGkha hAraM dadhAnA sulalitarasanArUpavatkuNDalAbhyAM mugdhA keSAM na cittaM taralayati balAtsragdharA kaaminiiv||' kAminIpakSe'rthaH spaSTaH // chandomaJjoM tu 'mraznairyAnAM trayeNa trimuniyatiyutA sragdharA kItiteyam' ityuktamiti // sragdharAmudAharati-jahA (yathA)IsArosappasAdappaNadisu vahuso sargagaGgAjalehiM __ AmUlaM pUridAe tuhiNakarakalAruppasippIa ruddo / johAmuttAhalillaM Nadasira NihidaM aggahatthehi dohiM agdhaM sigdhaM daanto jaai girisuApAapaGkeruhANam 262 [IrSyAroSaprasAdapraNatiSu bahuzo svargagaGgAjalai rAmUlaM pUritayA tuhinakarakalArUpyazuktyA rudraH / jyotsnaamuktaaphlaa| natazirasi nihitamagrahastAbhyAM dvAbhyA mayaM zIghraM dadajjayati girisutApAdapaGkeruhayoH // ] karpUramaJjarIsATakasthaM nAndIpAThakasya vacanam-IrSyAropaprasAdapraNatiSu svargagaGgAjalai. rAmUlaM bahuzo muhuH pUritayA tuhinakarakalArUpyazuktyA girisutApAdapaGkeruhayogirIndranandinIcaraNAravindayo tazirasi nihitaM jyotsnAmuktAphalayuktaM dvAbhyAmagrahastAbhyAM zIghramaya' dadadrudraH zivo jayati sarvotkarSeNa vartata ityanvayaH // yathA vANIbhUSaNe]-'antraprotAsthimAlAvalayavilasadvAhudaNDapracaNDA vegavyAlolamuNDAvalikalitaraNatkArakaNTho. pakaNThAH / kurvanto garvamatyudgalagahanavaladdhagharadhvAnamuccairutkRttairuttamAGgairvidadhati ca ziraH kandukakrIDitAni // ' uddavaNikA yathA-5s, ss,1, 5, 5, m, us, s,i, ss, is, 1. 'mauliNihitagA (maulinihitA)' iti ravi0.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 kAvyamAlA / ', 21x4=84 // yathA vA granthAntarasthamudAharaNam - 'vyAkoSendIvarAbhA kanakakaSalasatpativAsA suhAsA baruccandrakAntairvalayitacikurA cArukarNAvataMsA / aMsavyAsaktavaMzadhvani sukhitajagadbahravIbhirlasantI mUrtirgopasya viSNoravatu jagati vaH sragdharAhArihArA // snagdharA nivRttA // atha narendracchanda: Aihi~ jattha pAagaNa paalia johala anta ThavIje kAhala sadda gandha ema muNigaNa kaGkaNa jAhaeN karIje / saddai eka tattha cala Naravai pUrahu saGgha subhavvA cAmarajugga anta jahi alia ehu Narendau kavvA / / 263 / / [Adau yatra pAdagaNaH prakaTito johalo'nte sthApyaH kAhalaH zabdo gandho evaM munigaNaH kaGkaNo yatra kriyate / zabda ekastathA calati narapatiH pUryatAM zaGkhaH subhavyazcAmarayugmamante yatra prakaTitametannarendraM kAvyam ||] - bhoH ziSyAH, yatrAdau pAdagaNo bhagaNaH prakaTito bhavati, tato johalo ragaNaH sthApyate, tataH kAhalo laghuH, tataH zabdo laghuH, tato gandho laghureva, evaM munigaNazcaturlaghuko gaNaH, tataH kaGkaNo gururyatra kriyate, tataH zabdo laghureko yatra tathyaM satyam, tato narapatirjagaNazcalati, tataH subhavyaH zaGkho laghuH pUryatAm, tatazcAmarayugmaM gurudvandvamante yatra prakaTitam etannarendrAkhyaM kAvyaM chanda ityarthaH // atha ca - yadA narapatizcalati tadaitatsarvaM bhavati / yathA pUrve gaNAH pracaranti tataH kAhalazabdo bhavati, tadanantaraM gandhasya karpUrAgurusArAderjJAnam, tadanantaraM kaGkaNAdibhUSaNaM prasannena narendreNa mahAvIrebhyo dIyata ityAdi tAdRzadhvanivizeSarUpe'rthe yathAyuktaM yojanIyaM sumatibhirityuparamyate // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-- 'cAmararatnarajjuvaraparigatavipragaNAhitazobhaH pANivirAjipuSpayugaviracitakaGkaNasaMgatagandhaH / cArusuvarNakuNDalayugalalitarociralaMkRtavarNaH piGgalapannageza iti nigadati rAjati vRttanarendraH // ' narendramudAharati - jahA (yathA ) - phulla kesu caimpa taha alia maJjaritejia cUA dakkhiNavAu sIa bhai pavahai kampa vioiNihIA | adhUli savvadisa pasaria pIaru savvaja bhAse Au vasanta kAi sahi karihau kanta Na thakkai pAse || 264|| 1. 'bherI' ravi 0 2. 'canda (candra: ) ' ravi 0.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtapiGgalasUtram / [puSpitaM kiMzukaM campakaM tathA prakaTitaM maJjarItejitAzcatA: dakSiNavAyuH zIto bhUtvA pravahati kampati viyoginIhRdayam / ketakIdhUliH sarvadikSu prasaritA pItAH sarvA bhAsante 2 paricchedaH] Agato vasantaH kiM sakhi kariSyAmi kAnto na tiSThati pArzve // ] kAcitproSitapatikA nijasakhImAha - he sakhi, puSpitaM kiMzukam / campakamapi tathA prakaTitaM vikasitamityarthaH / cUtA AmravRkSA maJjaryA tejitA jAtamaJjarIkA jAtA ityarthaH / kiMca dakSiNo vAto malayAnilaH zIto bhUtvA pravahati / ataH kampate viyoginIhRdayam / atha ca ketakIdhUliH sarvadikSu prasRtA / ataH pItaM sarvato bhAsate ityAdilakSaNavazato vasanta AgataH / ataH kAraNAtsakhi, kiM kariSyAmi kathaM vA neSyAmi divasAnetAn / kAntaH pArzve na tiSThati / yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'paGkajakoSapAnaparamadhukaragItamanojJataDAgaH paJcamanAdavAdaparabhRtakAnananasatparabhAgaH / vallabhaviprayuktakulavaratanujIvanadAnadurantaH kiM karavANi vakSi mama sahacari saMnidhimeti vasantaH // ' udyavaNikA yathAs, sIs, I, I, I, III, s, I, ISI, I, SS, 2144=84 // narendro nivRttaH // athAsminneva prastAre granthAntarAtsarasIchando lakSyate najabhajajA jarau yadi tadA gaditA sarasI kavIzvaraiH || 265 || yatra nagaNajagaNabhagaNajagaNajagaNA bhavanti / atha ca jarau jagaNaragaNau bhavato yadi tadA kavIzvaraiH sA sarasI gaditA / tannAmakaM chanda ityarthaH // yathA cikurakalApazaivala kRtapramadAsu lasadrasormiSu sphuTavadanAmbujAsu vilasajavAlamRNAlavaliSu | kucayugacakravAkamithunAnugatAsu kalAkutUhalI vyaracayadacyuto vrajamRgInayanAsu vibhramam || 266 / / 213 - yathA vA- -- " turagazatAkulasya paritAH paramekaturaMga janmanaH prathitabhUbhRtaH pratipathaM mathitasya bhRzaM mahIbhRtA / paricalato balAnujabalasya puraH satataM ghRtazriyazcira galitadhiyo jalanidhezca tadAbhavadantaraM mahat // iti mAghe // udyavaNikA yathA // ]], ISI, SII, ISI, ISI, ISI, SIS, 21x4= 84 // idameva granthAntare 'siddhakam' iti nAmAntareNoktam // sarasI nivRttA // atrApi prastAragatyaikaviMzatyakSarasya nakhalakSaM saptanavatisahasrANi dvisamadhikapaJcAzaduttaraM ca zataM 2097152 bhedA bhavanti / teSu bhedatrayaM pradarzitam / zeSabhedAH sudhIbhiH svabuddhyA prastArya sUcanIyA iti dik // atha dvAviMzatyakSaraprastAre haMsIchanda: vijjUmAlApAepAe titha diagaNa ta vahuguNajuttA ante kaNNAsuddhA vaNNA bhaNa phaNivara kaivara guNajuttA / 1. 'AIpAe (AdipAde )' ravi 0.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 kAvyamAlA | je vattIsA mAttA thakke paapara paalia gurulahusohA esA haMsI NAmA chando sabhalavuha aNamaNaharaNamohA // 267 // [vidyunmAlApAdapAte trayo dvijagaNAstathA bahuguNayuktA ante karNazuddhau varNau bhaNati phaNipatiH kavivaro guNayuktaH / yatra dvAtriMzanmAtrAstiSThanti pAde pAde prakaTitA gurulaghuzobhA eSA haMsI nAma chandaH sakalabudhajanamanoharaNamohA ||] bhoH ziSyAH, yatra vidyunmAlAyA vasu ( 8 ) gurucaraNAyAH pAdapAte sati trayo dvijagaNAzcaturlaghvAtmakagaNAH, tathA bahuguNayuktAH patantItyarthaH / tasyAnte vasugurudvijagaNatrayAnte karNena dvigurvAtmakena gaNena zuddhau varNau yatra yatra ca pade pade pratipadaM gurudazakadvai - guNyena viMzatiH (20) dvijatrayANAM (?) dinakara ( 12 ) laghavaH saMbhUya dvAtriMzanmAtrAH prakaTitAH / evaM yatra gurUNAM laghUnAM prakaTitaNemA (zobhA) sa ( ta ) detaddhaMsI nAmakaM chandaH sakalabudhajanamanoharaNe mohA moharUpaM paNDitajanamanovismAyakamidaM guNayuktaH kavivaraH phaNipatirbhaNatIti jAnIta // vANIbhUSaNe'pyuktam -' yasyAmaSTau pUrve dIrghAstadanu kamalamukhi dinakarasaMkhyA hrasvA varNAH pInottuGgastanabharavinamitasubhagazarIre / dIrghAvRttyA lIlAlole yatirih viramati kulagiriSaSThairdvAviMzatyA varNai: pUrNA prabhavati kusumamRdulatarahaMsI // ' chandomaJjaryAmapi - 'mau gau nAzcatvAro go go bhavati vasubhuvanayatiriha haMsI / ' mau 'magaNadvayam, atha ca gau gurudvayam, tadanantaraM catvAro nA nagaNacatuSTayamityarthaH / ta tazca go go gurudvayameva yatra bhavati / yatistu prathamaM vasuSvaSTasu tato bhuvanaizcaturdazabhirbhavatIti vizrAmabhedenoktam // yatra haMsImudAharati-- jahA (yathA) - NettANandA ugge candA dhavalacamarasamasiakaravindA ugge tArA teAhArA viasu kamalavaNa parimalakandA / bhAsA kAsA savvA AsA mahurapavaNa lahalahia karatA haMsA saddU phullAvandhU saraasamaya sahi hiaa harantA // 268 // (netrAnanda udeti candro dhavalacamarasamazItakaravindavaH udyanti tArAstasyAhArA vikasitaM kamalavanaM parimalakandam / bhAsante kAzAH sarvAzAsu madhurapavano mandamandasaMcaraNaM karoti haMsaH zabdAyate puSpabandhuH zaratsamayaH sakhi hRdayaM harati // ] kAcitprauDhA nAyikA zaratsamayamupavarNayantI nijasakhI mAha - he sakhi, locanAnandakArI candra udeti kiM ca dhavalacamarasamazItakarabindava iva tArA teA netrAnando
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 215 tasyA rajanyA hArA iva udyanti / atha ca-vikasitaM kamalavanam, ata eva parimalAH sugandhAH kandA yatra tAdRzam / api ca sarvAzAsu kAzAH bhAsante madhurazca pavanaH lahalahaM karoti / mandamandasaMcaraNe 'laham' ityanukaraNam / kiM ca haMsaH saha kUjatItyarthaH / ataH puSpabandhuH zaratsamayaH sakhi, hRdayaM harati rasoddIpakatvena hRdayahArako bhavatItyarthaH // yathA vA[NIbhUSaNe]-'zrIkRSNena krIDantInAM kvacidapi vanabhuvi manasijabhAjAM gopAlInAM candrajyotsnAvizadarajanijanitarataratInAm / dharmabhrazyatpatrAlInAmupacitarabhasavimalatanubhAsAM rAsakrIDAyAsadhvaMsI mudamupanayati malayagirivAtaH // ' uddavaNikA yathA-ssssssss, m, m, n, , 224488 // yathA vA granthAntare'sArdhe kAntenaikAnte'sau vikacakamalamadhu surabhi pibantI kAmakrIDAkUtasphItapramadasarasataramalaghu vasantI / kAlindIye padmAraNye pavanapatanatarataralaparAge kaMsArAte pazya svecchaM sarabhasagatiriha vilasati haMsI // ' haMsI nivRttA // athAsminneva prastAre granthAntarAnmadirAnAmakaM chando'bhidhIyate saptabhakArayutaikagururgaditeyamudAratarA madirA // 269 // : yatraiko gururante vartamAnaH saptabhakArayuk bhagaNasaptakayukto bhavati tanmadirAbhidhAnaM chando bhavatIti // yathAmAdhavamAsi vikasvarakesarapuSpalasanmadirAmuditai rbhaGgakalairupagItavane vanamAlinamAli kalAnilayam / kuJjagRhodarapallavakalpitatalpamanalpamanojarasaM tvaM bhaja mAdhavikAmRdunartakayAmunavAtakRtopagamA // 270 // udvavaNikA yathA-su, su, su, su, su, su, su, 5, 2244=88 // madirA nivRttA // atrApi prastAragatyA dvAviMzatyakSarasyaikacatvAriMzallakSANi caturnavatisahasrANi caturuttaraM zatatrayaM ca 4194304 bhedAH / teSu bhedadvayamuktam / zeSabhedAH zAstrarItyA prastArya pratibhAvadbhirudAhartavyA iti diDAtramupadizyate // atha trayoviMzatyakSaraprastAre sundarIchandaHjahi Aihi hattho karaala tattho pAa lahUjua vaGka tiA Thavi salla pahillau camarahihillau sallajuaM puNu vaGka ThiA / paantahi hatthAgaNa pabhaNijje teisa vaNNa pamANa kiA ___ eNhu mattahi pAoM pai pabhaNijje vaNNahi sundariA bhaNiA271 1. kaNNagaNA' (karNagaNaH) ravi0. 2. 'Thavi cAmaraAkAhalajuavaGkA salla pahillia vevigaNA (sthApayaM cAmaraM kAhalayugaM varka zalyaM ravi0. 3. 'sakkA (zakra) ravi0 4. 'pAAvai (padmAvati) ravi0. .
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 kaavymaalaa| [yatrAdau hastaH karatalaM tathA pAdo laghuyugaM vakrAstrayaH sthApayitvA zalyaM prathamaM camaragurU salyayugaM punarvakraH sthitaH / padAnte hastagaNaH prabhaNyate trayoviMzatirvarNAH pramANIkRtAH . etanmAtrAbhiH prApta..."prabhaNyate varNaiH sundarikA bhaNitA // ] bhoH ziSyAH, yatrAdau hastaH sagaNo bhavati, tathA karatalaM sagaNa eva, tataH pAdagaNo bhagaNaH, tato lahUjua laghudvayamityarthaH / tadanantaraM vaGka tiA vakrAstrayaH gurutrayamityarthaH / , tataH Thavi salla zalyaM sthApayitvA zalyaM laghumekam / tataH pahillau prathamaM zalyameva laghumeva sthApaya saca zalyo laghu: camarahihillau camaragurU militvaitadane gururbhavatItyarthaH / tataH salajuaM zalyayugaM laghudvayamityarthaH / punaryatra vaGka ThiA vakro guruH sthitaH / tataH pade pade pratipadamante hastagaNaH sagaNaH prabhaNyate / evaM trayoviMzatirvarNAH pAde yatra pramANIkRtAH / tadetanmAtrAbhirvarNaizca prAptaM sundarInAmakaM chando bhaNitamazeSaiH kavibhiH prabhaNyate bhavatsu kathyate ityarthaH // vANIbhUSaNe tu prakArAntareNoktam-'karasaGgisavarNadvayavalayA tATaGkamanoharazaGkhadharA kusumatrayarAjacchravaNavilolakuNDalamaNDitaratnadharA / bhujasaMmatakeyUrajasuvilAsA piGgalanAgasamAlapitA kila sundarikA sA bhavati tadA padmAvatikA kavirAjahitA // ' ___ sundarImudAharati-jahA (yathA)jiNi vea dharijje mahiala lijje piTThihi dantahi ThAu dharA riuvaccha viAre chalataNudhAre vandhia sattu paAla dharA / kulakhattia kampe dahamuha kaTTe kaMsaakesiviNAsa karA karuNe paale mecchaha viale so deu NarAaNu tumha vraa||272|| yena vedA dhRtA mahItalaM nItaM pRSThena dentAbhyAM samudbhutaM dharA ___ ripuvakSo vidAritaM chalatanudhAriNA baddhA zatruH pAtAle dhRtaH / kSatriyakulaM kampitaM dazamukhAni kartitAni kaMsakezivinAzaH kRtaH karuNA prakaTitA mlecchA vilApitAH sa dadAtu nArAyaNastubhyaM vrm||] kazcitkavirdazAvatArarUpeNa viSNuM stuvanmaGgalamabhinandati-yena viracitamInazarIreNa pralayajaladhimadhyataH paJcajanAsurAdvedAH samuddhatAH, yena ca kRtakUrmarUpeNa piDhihi pRSThena mahImaNDalaM bhUmaNDalaM vidhRtam / kiMca yena vidhRtasUkararUpeNa dantAbhyAM medinImaNDalamuddatam / yena ca viracitanaraharirUpeNa riporhiraNyakaziporvakSo vidAritam / athaca yena chalatanudhAriNA kRtavAmanazarIreNa zatrurbalirbaddhA pAtAle dhRtaH / apica prAkRte pUrvanipAtAniya. mAtkSatriyakulaM yena dhRtajAmadagyavigraheNa tApi(kampi)tam / yena ca viracitarAmAvatAreNa 1. 'gRhIte pRSThe' ravi0. 2. 'dante sthApitA dharA' ravi0.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 217 daza mukhAni dazamukhasya krtitaani| khaNDitAnItyarthaH / yena ca kRtarAmakRSNAvatAreNa kaMsakezinovinAzaH kRtaH / yena ca dhRtabuddhazarIreNa karuNA dayA prakaTitA / yena ca kRtakalkirUpeNa mlecchA vilApitA vilInAH kRtAH / sa nArAyaNo yuSmabhyaM varamabhilaSitaphalaM dadAtviti // yathA vANIbhUSaNe]-'zaradindusamAnaM vyapagatamAnaM gAyati dikSu tavaiva yazaH svarasAmunidevI vigalitanIvIkAmakalAvikalA bahuzaH / pRthuvepathuyuktA svagRhaviyuktA svedakalAvalimugdhamukhI dharaNIramaNendo vikasadamandodArasabhAsahavartimukhI // ' udvavaNikA pathA-us, us, su, // , sss, I, Is, si, s, us, 2344=92 // sundarI nivRttaa|| athAsminneva prastAre granthAntarAdadritanayAnAmakaM vRttamucyatenajabhajabhA jabhau laghugurU budhaistu gaditeyamadritanayA // 273 // yatra nagaNajagaNabhagaNajagaNabhagaNA bhavanti / atha ca jabhau jagaNabhagaNau, atha ca laghugurU bhavataH sAdritanayA nigaditA / tannAmakaM chanda ityrthH|| yathAkharatarazauryapAvakazikhApataGganibhabhanadRptadanujo jaladhisutAvilAsavasatiH satAM gatirazeSamAnyamahimA / bhuvanahitAvatAracaturazcarAcaradharo'vatIrNa iha yaH kSitivalaye'sti kaMsazamanastaveti tamavocadadritanayA // 27 // yathA vA-'vilulitapuSpareNukapizaprazAntakalikApalAzakusumam' ityAdi bhaTTikAvye / udhvaNikA yathA-1, ISI, Su, Isi, su, ISI, su,1, 5, 2344-92 // kvacididamevAzvalalitamiti nAmAntareNoktam // adritanayA nivRttA // atha mattAkrIDaM chandaHmattAkrIDaM vasvakSAzAyati mayugagayugamanulaghugurubhiH // 275 // yatra vasubhiraSTabhiH, tato'kSaiH paJcabhiH, tata AzAbhirdazabhiryatiryatra tat / kiMca magaNadvayaM gurudvayaM yatra tadanu caturdazalaghUnAmante guruH / evaM trayoviMzatibhirvarNaiH padaM yatra tanmattAkrIDaM nAma chandaH // yathA mugdhonmIlanmattAkrIDaM madhusamayasulabhamadhuramadhurasaM gAne pAne kiMcitspandatpadamaruNanayanayugalasarasijam / rAsollAsakrIDatkamravrajayuvativalayaracitabhujarasaM sAndrAnandaM vRndAraNye smarata harimanaghapadaparicayadam // 276 // 28
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 kAvyamAlA / uvaNikA yathA - sss, sss, s, s, i // // // , 8, 2344= 92 // mattAkrIDaM nivRttam // atrApi prastAragatyA trayoviMzAkSarasya vRttasya tryazItilakSANyaSTAzItisahasrANyaSTottarANi SaTzatAni (8388608) bhedAH / teSu kiyanto bhedAH proktAH / zeSabhedAH zAstro - ktarItyA prastArya sUcanIyAH sudhIbhirAkarato vA samudAhartavyA iti digupadizyate // atha caturviMzatyakSaraprastAre durmilAchando'bhidhIyate - dumilAi sahu vaNNa visesahu dIsa phaNIndaha cArugaNA bhaNu matta batIsaha jANia sesaha aTThahi ThAma ThaI sagaNA / gaNa aNNa Na kijjai kitti muNijjai laggai dosa aNea jahI kahi tiNi virAmahi pAaha tA daha aTTha cauddaha matta sahI // 277 [durmilAM prakAzayata varNAnvizeSayata dRSTAH phaNIndreNa cArugaNA bhaNitA mAtrAbhirdvAtriMzaddhirjJAyate zeSeNASTasu sthAneSu sthApayitvA sagaNAn / gaNo'nyo na kriyate kIrtirjJAyate laganti doSA aneke yatra kRtvA trInvirAmAnpAde tA dazasvaSTasu caturdazasu mAtrAsu satyam // ] bhoH ziSyAH, durmilAchandasi prakAzayati (ta), varNAn visesahu viziSTAn vizeSato vA vizeSayata / tAnvizeSaNaviziSTAnkurutetyarthaH // tAnvizinaSTi - ye varNAH phaNIndreNa davakarAdhIzvareNa piGgalena cArugaNatvena dIsa dRSTAH / te ca gaNAH zeSeNa dvAtriMzadbhirmAtrAbhirjJAyata iti bhaNitAH / tAnAha - aSTasvapi sthAneSu sthApayitvA sagaNAn / atra catuSkalAtmakagaNASTakasthApanena dvAtriMzanmAtrAtmakaM padamiti bhAvaH / atha ca trivarNAtmaka gaNASTakavinyAsenaiva vedalocana (24) varNAtmakazcaraNo bhavatIti bhAvaH // itaragaNaniSedhamAha - gaNeti / anyo gaNaH sagaNAtirikto'sminvRtte na kriyate / ata evetaragaNavyAvRttyA sagaNakaraNena kaveH kIrtiH muNijjai jJAyata ityarthaH // anyagaNakaraNe doSA aneke laganti yatra // yadyapyanyagaNakaraNe prakRtaprastAravarNasaMkhyA vidyata eva / tathApi sagaNasya catuSkalatvAdaSTasamaNaviracanena proktaviratisahitanayanAnala (32) kalAkalitametatpadam, anyathAdhikakalagaNatvAtproktaniyamahInatarachandobhaGgamAvahedityAzayaH // athAtra yatiniyamamAha -- kahi iti kRtvA virAmatrayaM viratitrayaM pAde tatra tAH viratayaH prathamaM dazamAtrAsu, punaraSTamAtrAsu, tatazcaturdazamAtrAsu sahI satyaM bhavantItyarthaH / tatproktalakSaNaM dumilAnAmakaM vRttamiti / / bhUSaNe'pyuktam - 'vinidhAya karaM gururatnamanoharabAhuyugaM kuru ratnadharaM sagaNaM ca tataH kuru pANitalaM varapuSpayugaM vinidhAya gurum / iti durmilakA phaNinAyakasaMracitA kila varNavilAsaparA caturAzritaviMzativarNakRtA kavitA sukRtAzrayazilpadharA // '
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 219 durmilAmudAharati-jahA (yathA)pahudijjia vaijjaa sajjia Topparu kaGkaNa bAhu kirITa sire pai kaNNahi kuNDala jaM raimaNDala ThAvia hAra luratta ure / paiaGguli mundari hIrahi sundari kazcaNavijjususajjataNU taiha dUNau sundara tAvaa NAaa taM khaNa sundarasesadhaNU // [prabhuNA dApitaM vAdyaM sajjitaM zirastrANaM kaGkaNaM bAhau kirITaM zirasi pAtayitvA karNayoH kuNDalaM yathA ravimaNDalaM sthApito hAro luThannurasi / pratyaGguli mudrikA hIraiH sundarI kAJcanavidyutsusajjatanU tathA dvAvapi sundarau stAvako nAyakastatkSaNaM sundarazeSa(?)dhanuSau // ] prabhuNA narapatinA dApitaM vAdyaM prayANArtha dundubhinAdaH samAjJapta ityarthaH // tatazca sajIkRtaM Topparu zirastrANam / 'Topara matthaa' iti kvacitpAThaH / tatra zirastraM mastake dattam / kaGkaNo bAhau dattaH / zIrSe kirITo mukuTaM dattam / api ca pAtayitvA karNayoH kuNDalaM yathA ravimaNDalaM mArtaNDamaNDalamiva bhAsamAnaM sthApito hAro luThannurasi, pratyaGgali mudrikA hIrakaiH sundarI dattA / evaM ca kAJcanavidyudvat susajjA tanuryayoH, tathA dvAvapi sundarau / kau tAvityAha-stAvakaH kaviH, nAyakazca / tatkSaNe sundaraseSa(ze)dha. nuSau virejaturityarthAt // yathA vANIbhUSaNe-'kati santi na gopakule lalitAH smaratApahatAzca vihAya ca tA ratikelikalArasalAlasamAnasamuNDitamAna[samAna]rasam / vanamAlinamAlinamasya namasya cirasya [cirasya] vRthA bhavitA paritApavatI bhavatI [bhavatI] . yuvatIjanasaMsadi hAsakathA // ' uddavaNikA yathA-us, us, us, us, us, us, us, // 7, 244496 // durmilA nivRttA // . atha kirITachandaHThAvahu Aihi sakagaNA taha salla visajjahu ve vi tahApara Neura saddajuaM taha Neurae paribAraha saM(cha)kagaNA kara / kAhalajuggala anta karijjasu epari cauvisa vaeNa paAsahu battisa matta paappaa lekhau aTTha aAra kirITa viseshu||279|| . [sthApayatAdau zakragaNaM tathA zalyaM visarjayata dvAvapi tadupari nUpuraM zabdayugaM tathA nUpurametayA paripATyA dvAdaza zakragaNaM kRtvA / 1. 'rajjaaToppara matthaa (rAjyaM zirastraM mastake) ravi0. 2. 'rajjusumajjhatanU (rajjusumadhyatana:) ravi0. 3. 'tasu tUNahu (tasya(?)tanau) ravi0. 4. 'bhavya (bhavya)' ravi0.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 kAvyamAlA | kAhalayugalamante kurvanayaiva paripAThyA caturviMzativarNAnprakAzayata dvAtriMzanmAtrAzca pade pade lekhazcASTau bhakArAH kirITaM vizeSayata // ] bhoH ziSyAH, sthApayatAdau zakragaNamAdyantasthitagurukaM SaDkalamityarthaH / tathA tasyAgra salla visajahu ve vi dvau zalyau laghudvayaM visarjayata / tahapari tadupari nUpuraM guruM visarjayata ityanvayaH / tataH zabdayugaM laghudvayam / tathA nUpuraM gurum / epari anayA paripATyA SaGgaNAH punaH kartavyAH / evaM dvAdaza gaNAH / Adau zakragaNaM kRtvAnte kAhalayugalaM laghudvayaM kuru / anayaiva ca rItyA caturviMzativarNAn prakAzayata / dvAtriMzanmAtrAzca pade pade kuruteti zeSaH // prakArAntareNa gaNaniyamamAha - aSTau bhagaNAngurvAdikAngaNAnvisarjayata nAnyAn / etadatiriktagaNadAne mAtrA niyamabhaGgAcchandobhaGgatvamiti bhAvaH // ....... // vANIbhUSaNe tu -- ' pAdayugaM kuru nUpurasundaramatra karaM vararatnama - noharavajrayugaM kusumadvayasaMgatakuNDalagandhayugaM samupAhara / paNDitamaNDalikAhRtamAnasakalpiMtasajjanamaulirasAlaya piGgalapannagarAjaniveditavRtta kirITamidaM paribhAvaya // ' .... ...... kirITamudAharati - jahA (yathA ) - bappabhatti sire jiNi lijjia rejja visajji cale biNu sodara sundari saGgahi lagga ikallia mAru virAdhakabandha tahA ghara | mArui millia vAli vahallia rajju sugIvahi dijju akaTTaa bandhi samunda vighAlia rAvaNa so tuma rAhava dijjau Nibbhaa || [pitRbhaktiH zirasi yena gRhItA rAjyaM visRjya calito vinA sodaraM sundarI saGge lagnaikalA mAritau virAdhakabandhI tathA dhRtvA / mArutirmikito vAlI vighAtito rAjyaM sugrIvAya dattamakaSTena baddhya samudraM vighAtito rAvaNaH sa tubhyaM rAghavo dadAtu nirbhayam // ] yena rAmeNa pitRbhaktiH zirasi gRhItA / yazca rAjyaM visRjya calito vinA sodaram / yena sahaikalaiva sundarI sItA lagnA / tato yena virAdhaH kAkaH kabandho yojanabAhurdhRtvA mAritaH / tato mArutirhanumAnmilito yasya / vAlI ca yena vyApAditaH / tadrAjyaM sugrIvAya dattamakaSTenAnAyAsenetyarthaH / baddhA ca samudraM vighAtito rAvaNo dazakaNTho yena / sa rAghavo dAzarathistubhyaM nirbhayaM dadAtviti // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'malli late malinAsi kimityalinA rahitA bhavatI bata yadyapi sA punareti zaradrajanI tava yA tanute dhavalAni jagantyapi / SaTpadakoTivighaTitakuGkhalakoTivinirgatasaurabhasaMpadi na tvayi ko'pi vidhAsyati 1. 'tajia rana vaNanta cale viNa sodarasundari saGgahi laggia mAru (tyaktaM rAjyam / vanAnte punshclitH| sodarasundaryau sa lagnau / mArito ) ' ravi 0.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 221 sAdaramantaramuttaranAgarasaMsadi // ' uddavaNikA yathA-su, su, su, su, su, su, su, su, 2444-96 // kirITo nivRttaH // athAsminneva prastAre granthAntarAttanvInAmakaM chando'bhidhIyatebhUtamunInairyatiriha bhatanAH sbhau bhanayAzca yadi bhavati tnvii||28|| bhoH ziSyAH, yatra bhUtaiH paJcabhiH, munibhiH saptabhiH, inaidazabhiryatirvizrAmo bhvti| / atha ca-bhatanA bhagaNatagaNanagaNAH, atha ca-sbhau sagaNabhagaNau, atha ca-bhagaNanagaNayagaNA yadi bhavanti tadA tanvInAmakaM chando bhavatIti // yathAmAdhava mugdhairmadhukaravirutaiH kokilakUjitamalayasamIraiH kampamupetA malayajasalilaiH plAvanato'pyadhigatatanudAhA / padmapalAzaiviracitazayane dehajasaMjvarabharaparidUna nizvasatI sA muhuratiparuSaM dhyAnalaye tava nivasati tnvii||282|| uddavaNikA yathA-su,ss,,us,su, su,,ss, 2444=96 // tanvI nivRttA // atrApi prastAre caturviMzatyakSarasyaikA koTiH saptaSaSTilakSANi saptasaptatisahasrANi SoDazottaraM zatadvayaM (16777216) bhedaaH| teSu diGmAtramudAhRtam / zeSabhedAH zAstroktarItyA prastArya sudhIbhirudAhartavyA ityalamiti // atha kramaprAptaM paJcaviMzatyakSaraprastAre granthAntarAtkrauJcapadAchando lakSyate-- krauJcapadA syAdbho masabhAzcediSuzaravasumuniyatiranu lghugaiH||283|| bhoH ziSyAH, yatra pUrva bho bhagaNaH, tato masabhA magaNasagaNabhagaNA bhavanti / atha caiSubhiH paJcabhiH, zaraiH paJcabhiH, vasubhiraSTabhiH, munibhiH saptabhizcedyatirvizrAmaH kiMca bhamasabhAnantaramanu laghugairgurvantairdvAdazalaghubhiH saMbhUya paJcaviMzatibhirvarNairyatra padaM tadA sA krauvapadA tannAmakaM vRttaM bhavatIti // yathAkrauJcapadAlIcitritatIrA madakalakhagakulakalakalarucirA phullasarojazreNivilAsA madhumuditamadhuparavaramasakarI / phenavilAsaprojjvalahAsA lalitalaharibharapulakitasutanuH pazya hare'sau kasya na ceto harati trlgtirhimkirnnjaa||284|| uddavaNikA ythaa-5||, sss, us, su, n, 5, 2544=100 // kacidatra navamAkSaralaghutvam / tatrovaNikAyAM tRtIyo nagaNa iti veditavyamiti // atrApi 1. 'masagAzcediSuzaramuniyatimanulaghugaiH' iti chandomaJjarIpustakapAThaH.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 kAvya mAlA / prastAragatyA paJcaviMzatyakSarasya koTitrayaM paJcatriMzalakSANi catuHpaJcAzatsahasrANi, dvAtriMzaduttarANi catuHzatAni ca (33554432) bhedAH / teSu digupadarzanArthamekaM vRttamuktam / vRtAntarANi ca prastA sudhIbhiruhyAnIti zivam // atha SaDzityakSaraprastAre granthAntarAdeva bhujaGgavijRmbhitaM chando'bhidhIyatevasvIzAzvacchedopetaM mamatananayugarasala gairbhujaGgavijRmbhitam ||285|| bhoH ziSyAH, yadvasubhiraSTabhiH, IzairekAdazabhiH, azvaiH saptabhizca chedopetaM vizrAmayuktam, atha--magaNadvayatagaNanagaNanayugalaragaNasagaNalaghugurubhiH SaDDuizatyakSaraiH padaM yatra tajaGgavijRmbhitaM nAma vRttaM bhavatIti // yathA helodaJcanyaJcatpAdaprakaTavikaTanaTanabharo raNatkaratAlakacArupreGkhaccUDAbarhaH zrutitaralanavakisalayastaraGgitahAradhRk / trasyannAgastrIbhirbhaktyA mukulitakarakamalayugaM kRtastutiracyutaH pAyAnnazchindankAlindIhUdakRtanijava satibRhadbhujaGgavijRmbhitam // uvaNikA yathA -- Sss, sss, ssi, // , // , // , sis, // S, I, ', 264 4=104 // bhujaGgavijRmbhitaM nivRttam // atrApi prastAragatyA rasalocana (26) varNasya koTiSaTkamekasaptatilakSANi vasusahasrANi catuHSaSTayuttarANyaSTau zatAni ca (6710 7108864) bhedAH / teSveko bhedo'bhihitaH zeSabhedA vizeSabuddhibhirAkarAtprastArarItyA vA prastArya svecchayA nAmAnyAracayya sUcanIyA iti diGmAtramupadizyata iti sarvamavadAtamiti // evaM caikAkSarAdiSaDUiMzatyakSaraparyantaM pratyekaM prastArapiNDasaMkhyA 'rasalocana saptAzvacandradRgvedavahnibhiH / AtmanA yojitairvAmagatyA jJeyA manISibhiH // ' iti nirdiSTadizA trayodaza koTi (?) dvicatvAriMzalakSANi saptadaza sahasrANi SaDviMzatyuttarANi sapta zatAni ca (134217726) samastaprastArasya 'chaivvIsA satta saA taha sattAraha sahassAI / bAAlIsaM lakkhaM teraha koDI samaggAI // ' iti gAhUcchandasA pUrvoktapiNDasaMkhyA siMhAvalo - kanazAli bhiranusaMdhAtavyeti sarvamana vadyam // atha prastArottIrNAni muktakAni kAnicidvRttAni varNaniyamasahitAnyAha -- tatra prathamaM tribhaGgIchanda: saala ahi paDhama bhaNa daha supia gaNa bhagaNA taha antA gurajaggA hattha palantA 1. ' SaDUiMzatiH sapta zatAni tathA saptadaza sahasrANi / dvicatvAriMzalakSANi trayodaza koTyaH smpraanni||' iti cchAyA. 2. 'gurukantA. hatyAgarNantA (guruH kAnto hastagaNaH ) ' ravi 0
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / puNa vi gurujuala lahujuala valabha jua kara jampara NAA kairAA sundarakAA / paapaa tehi kahi gaagamaNi sasivaaNi bAlisamattA kara juttA ehu NiruttA gaNi bhaNa sava paa vasurasa esa pa paa paalA tiabhaGgI suhaaGgI sajjaNasaGgI // 287 // [ sakalapadeSu prathamaM bhaNa daza supriyagaNAnbhagaNastathAnte guruyugmaM hastaH patati punarapi guruyugalaM laghuyugalaM valaya yugaM kuru jalpati nAgaH kavirAjaH sundarakAyaH / pade pade etAvatkathaya gajagamane zazi 223 vadane dvicatvAriMzanmAtrA: kuru yuktA etanniruktaM gaNayitvA bhaNa sarvapadeSu vasurasaikaM pade pade patati tribhaGgI sukhAGgI sajjanasaGgI // ] he gajagamane he zazivaMdane / sakalapadeSu prathamaM bhaNa daza supriyagaNAn laghudvayAtmakagaNAn bhaNa / tathAnte bhagaNaH, tato guruyugmaM tato hastaH sagaNaH patati / punarapi guruyugalam / atha ca laghuyugalam / tato valayayugalaM guruyugaM kuru / evaM yatra catustriMzadvarNAH pade patanti / sukhAnyaGgAni yasya / sajjaneSu saGgo yasya tAdRzaH, sundarakAyo ramaNIyazarIraH kavirAjo nAgaH piGgalastatribhaGgIchanda iti jalpati / he mugdhe, pade pade etAvadeva kathaya / atha ca dvicatvAriMzanmAtrA yuktAH kuru / etanniruktaM gaNayitvA sarvapadeSu dvicatvAriMzaccaturguNitAH - vasavo'STau rasAH SaT ekaM ceti vAmagatyASTaSaSTayuttarazataM ( 168 ) mAtrAH paapaa catuHpade paalA patantItyarthaH / padaizcatustriMzadvarNacatuSkeNa SaTtriMzadadhikaM zataM (136) varNA yatra tatproktalakSaNaM tribhaGgInAmakaM chando bhavatIti samudito'rthaH // tribhaGgamudAharati - jahA (yathA ) - jaai jaai hara valaiavisahara tilaiasundaracandaM muNiANandaM suhakandaM 1. 'valaa' ravi0. 2. 'talahi' ravi0 3. 'rasajuta saa paa paalA', ravi 0. 4. 'ANanda visakanda' ravi 0.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 kaavymaalaa| vasahagamaNa karatisula Damarudhara NaaNahi DhAhuaNaGgaM riubhaGgaM gauriadhaGgam / jaai jaai hari bhujajubhadharugiri dahamuhakaMsaviNAsA piavAsA sAaravAsA valichalimahialu asuravilaakaru muNiaNamANasahaMsA suhavAsA uttamavaMsA // 288 // [jayati jagati haro valayitaviSadhara stilakitasundaracandro munyAnandaH sukhakando vRSabhagamanaH karatrizUlo Damarudharo nayanena dagdhAnaGgo ripubhaGgo gauryardhAGgaH / jayati jagati harirbhujayugadhRtagiri dezamukhakaMsavinAzaH pItavAsAH sAgaravAso mahItalacchalitavalirasuravilayakaro ___ munijanamAnasahaMsaH zubhrabhAsa uttamavaMzaH // ] prathamArdhana haraM stauti-jagati haraH zivo jayati / kIdRzaH / valayitA viSadharAH sarpA yena / bhujagakaGkaNa ityarthaH / puna:-tilakitaH sundarazcandro yena / candrazekhara i. tyarthaH / punaH-munInAmAnandaH / ata eva sukhakandaH / punaH-vRSabhagamanaH / punaHkare trizUlaM yasya sa tathA / punaH-DamarukadharaH / punaH-nayanena bhAlasthatArtIyalocanena dagdho'naGgo yena sa tathA / punaH-riporbhaGgo ysmaattaadRshH| punaH-gaurI pArvatI ardhAGge yasya sa tAdRzaH // atha caramArthena hariM stauti-jagati hariviSNurjayati ca / kIdRzaH / bhujayugena dhRto govardhano giriryena sa tathA / punaH-dazamukhakaMsavinAzanaH / pItavAsAH pItAmbaradhara ityarthaH / punaH-sAgaravAsaH kRtakSIranIradhizayana ityarthaH / yena valicchalito mahItale tAdRzaH / yena cAsurANAM vilayaH kRtaH / yazca munijanAnAM mAnase haMsa ivo. paasymaanH| ata eva zubhrabhAsaH zvetakAntiH sAttvikasvabhAvatvAdvA tAdRza iti / puna:uttamo vaMzo yAdavavaMzo yasya tAdRza iti // uddavaNikA ythaa-||||||||, // , // // , // // // , su, ss, us,s,s,II,s, s, 3444136 // 4244=168 // mAtrAprastAre ekasya kathanAdvitIyaM tribhaGgIvRttaM nivRttam // 1. 'valichali mahi dharu (valiM chalayitvA mahI dhRtA) ravi0. 2. 'gaNa' raviH0.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / atha zAlUrachandaHkaNNeka paDhama dia sarasapaaha dhuAM paahi palai taha Thavia karaM sallUra subhaNi maNaharaNi raaNipahuvaaNi kamaladalaNaaNi varam / vattIsaha mau pau Thava hu paalia taha a maha karaala diagaNaaM mattA vaNi sulalia chau caukala kisakaivara diNabharabhu aapaam [karNa ekaH prathamaM dvijAH sarasapadA dhruvaM padeSu patitAstathA sthApayitvA karaM . zAlUraM subhaNitaM manoharaNi rajanIprabhuvadane kamaladalanayane varam / dvAtriMzanmAtrAH pade sthApaya khalu prakaTitastathA ca madhye karatalaM dvijagaNazca - mAtrAbhirvarNaizca sulalitAH SaT catuHkalA kRtA kavivareNa dinakarabhUrAdau patitaH // ] he magdhe. yatraikaH karNo gurudvayAtmako gaNaH prathamaM (patitaH) dvijAzcaturlaghakA gaNA, sarasapadAH dhruvaM nizcitaM padeSu patitAH / tataH sthApayitvA karaM gurvantaM sagaNaM he manoharaNi: he rajanIprabhuvadane candrAnane, he kamaladalanayane, tat varamatisundaraM zAlUranAmakaM chandaH sutarAM bhaNitam / chAndasikarityarthaH / tatra pade mAtrAniyamamAha-pau pade dvAtriMzat (32) mau mAtrAH hu khalu Thava sthApaya / varNAH pratyakSA eva / prakArAntareNodrvaNikAmAha-paalia iti / taha a tathA ca karatalaM sagaNaM prakaTita iti prAkaTyamavasAnaM lakSayati / tathA ca sagaNo'nte / tanmadhye dvijagaNAzcaturlaghukAH / tAnvizinaSTi-mAtrAbhirvarNaizca sutarAM lalitA manoramAH / caukala catuSkalAH chau SaT kia kRtAH kavivareNa piGgaleneti / yatra ca diNaarabhu dinakarabhUH karNo dvigurvAtmako gaNaH aa Adau paraMpatitaH / evamuktaM bhavati-catuSkalAH SaDgaNA madhye, Adau karNaH, ante sagaNo yatra tacchAlUranAmakaM chanda iti // vANIbhUSaNe tu-'karNadvijavaragaNata(tri ?)tayanagaNamiha racaya lalitamatikusumagaNaM nArIgaNakalitakalitazarakusumasukanakakusumavarakRtarasanam / nAgAdhipatigaditamiti ca parimuSitasakalakavinRkulamatiruciraM zAlUramamalamiha kalaya kamalamukhi muSitavibudhajanahRdayavaram // ' zAlUramudAharati-jahA (yathA)jaM phulla kamalavaNa vahai laghu pavaNa bhamai bhamarakula disi vidisaM _ jhaMkAra palai vaNa ravai kuilagaNa virahiagaNamuha aivirasam / ANandia juajaNa ulasu rahasamaNa sarasaNaliANadalakiasaaNA pallaTTha sisirariu divasa dighara bhau kusumasamaa ava avia vaNA //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 kAvyamAlA | [yatra phulaM kamalavanaM vahati laghu pavano bhramati bhramarakulaM dikSu vidikSu jhaMkAraH patati bane rauti kokilagaNo virahigaNamukhe'tivirasam / AnanditA yuvajanA ullasitaM rabhasAnmanaH sarasanalinIdalakRtazayanaH pratyAvRttaH ziziraRturdivasA dIrghA bhUtAH kusumasamayo'dyAgato bane II] kazcidvasantalakSaNena prAptaM surabhisamayamupavarNayati -- yatra phulaM kamalavanam, pavanaH samIraNo laghu mandaM vahati, bhramarakulaM dikSu vidikSu bhramati / kiMca vane jhaMkAraH patati / yataH kokilagaNaH pikaprakaro virahigaNAnAM mukhe saMmukhe'tivirasaM yathA syAttathA rauti / kUjatItyarthaH / yatra ca AnanditA yuvajanA: / ullasitaM rabhasAnmano yasminnevaMvidhaH / sarasanalinIdalakRtazayanaH kusumasamaya Agato vane zizirartuH palahu pratyAvRttaH / ata eva vasantasamayArambhAddivasA dIrghA jAtA iti // yathA vA[NIbhUSaNe ] - 'govardhanagiridharamupacitaditisutaparamahRdayamadazamanakaraM vyarthIkRtajaladharaguruvaraSa (rSa ?) Nabharagatabhaya nijakuladuritaharam / nandAlayanivasanakRtavanavilasanavihitavividharasarabhasaparaM saMvItavasanadharamaruNakaracaraNamanusara sarasijanayanadharam // ' uvaNikA yathA - ss, // // // // // // uu, // // , // // , ||', 29x4=116 // zAlUro nivRttaH // atha savaiyA chanda: chaha mattaha paDhamahi dijjaha matta aiattisa pAe pA solahapaJcadahahi jai kijjaha antara antara ThAe ThAi / covIsA sa matta bhaNijjai piGgala jampai chandasu sAra anta a lahUa lahUa dijjahu NAma savaiA chanda apAra ||291|| [ SoDaza mAtrA: prathamaM dIyantAM mAtrA ekatriMzatpAde pAde SoDazapaJcadazabhyAM yatiH kriyate'ntarAntarA sthApayitvA / caturviMzatyuttaraM zataM mAtrA bhaNyante piGgalo jalpati chandaHsu sAramante ca laghukaM laghukaM dattvA nAma savaiA chando'pAram // ] bhoH ziSyAH, SaDadhikA daza SoDaza mAtrA: prathamaM dijaha dIyantAm / etena prathamA viratiH SoDazamAtrAsu kartavyetyAzayaH / pAde pAde pratipAdamekatriMzanmAtrAH / tena dvitIyA viratiH paJcadazamAtrAsu vidhAtavyeti bhAvaH / ata eva SoDazapaJcadazabhyAM yadi viratiH kriyate antarAntarA sthApayitvA viratimityupariSThAt / samuditamAtrAsaMkhyAmAha - caturviMzatyuttaraM zataM mAtrA bhaNyante yatra tatpiGgala chandaHsu sAraM sArabhUtamapAraM nAnAkavisaMpradAya siddham, ante ca laghukaM laghukaM niyamena dattvA savaiAnAmakaM chando jalpatIti // 1. asyaikArasya laghutvamAzrayaNIyam.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 227 idamevodAharaNam / nAnAkavibandikRtaM vA proktalakSaNaM saMvArya (?) samudAhartavyamiti // u. dRvaNikA ythaa-susums||16+sususss/15-3144=124|| savaiA nivRttaa|| atha prAkRtasUtreNa [varNavRtta]proktAnAM vRttAnAM nAmAnyanukrAmati siri kAma mahU mahI sauru tAlI piA saMsI remaNA jANa paMJcAla maiindA mandara kamala tiNNA dhaurI gagANI 'saMmohA haoNrI' haMsA / jamakA sesA tillI vijjohA .uraMsA menthANA saMkhaNArI millA maoNlaI daimaNaa saimANiA suvAsA kairahaMcA tA sIsA vijJamAli paimANi mallikA 'tuMgA kaoNmalA mahAlacchI sauraGgikA pA~ittA kamalA bimbo tomaru pamAlA "saMjuttA caimpaamAlA AjANa ___ sauravatI (samA amiagai vaindhU sumuhI NikA dodhea sauliNI maNA seNika maulatImAlA ekA indau taha vindA uvajAye vijjAhara bhuaGgA laicchIhara tolaA saoNraGga morttikaidAmA modakA taralaNaaNi taha sundari mA~yA tIraa kando paGkAvali vasanta- . tila caiMka bhamarAvali chandA sAraGgika caumara taha Nisi~pAla maNahaMsA mAliNi saMrabhA garAu NIlA taha caJcalA vaimbhArUau jANiA // puhavI mA~lAharA maJjIrA jANahu kIlAcandA caJcari sarlAsaTTaa jANahu candamAlA dhaivalaGgA sambhU gIA taha gaNDakA saddharaA garenda haMsI sundariA 'dummIlA taha muNahu kirITabha chaMdA vibha tibhaGgI sIlUrA~ 'saMvaiA / kaipiGgala bhaNia paJcaggala sau savvAjANahu gharakai muNa havva // 292 // etAni paJcAdhikazatarUpANi sarvANi sthAnakaM kRtvA jJAtavyAnIti / anyAnyapi prastAragatyA svabuddhyA sudhIbhiruhyAni chandAMsItyuparamyate // atha pranthAntarAddaNDakalakSaNAni sodAharaNAnyucyanteyadiha nayugalaM tataH saptarephAstadA caNDavRSTiprapAto bhveddnnddkH|| yadi nagaNayugalAnantaraM sapta rephAH sapta ragaNA yadi bhavanti / tadA caNDavRSTiprapAto nAma daNDako bhvtiiti| ata eva 'daNDako naurA-' iti piGgalavRttau bhtttthlaayudhenaabhydhaayi(?)| * 'taha chaa aggala saa chandA ia jampai kai rAjA varapiGgalaNAmapasiddhaphaNindA /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 .kaavymaalaa| yathApralayaghanaghaTAmahArambhameghAvalIcaNDavRSTiprapAtAkulaM gokulaM sapadi samavalokya savyena hastena govardhanaM nAma zailaM dadhallIlayA / kamalanayana rakSa rakSeti garjatrasanmugdhagopAGganAnandito galadabhinavadhAtudhArAvicitrAGgarAgo murArAtirastu pramodAya vaH 294 udvavaNikA yathA // , m, sis, sis, sis, SIS, sis, SIS, SIS, 2744-108 // caNDavRSTiprapAto nivRttaH // athArNAdayaHpraticaraNavivRddharephAH syurANavavyAlajImUtalIlAkarodAmazaGkhAdayaH / / (ityevaM SaDadhikaM zataM chandAMsi piGgala iti nAmnA prasiddhaH phaNIndraH kavirAjo jalpati) iti ravi0. etacca SaDadhikatvaM savaiyAvRttasya pRthagagaNanena zikhariNI-mauktikahArayovardhanena jJeyam. tayorlakSaNodAharaNe tvevaM pRthivI-maJjIrAchandasormadhye dRzyete'atha zikhariNI dhaA kaNNA kaNNA supiajualaM gandhavalaaM uNo hAro NArI Thaia caraNe anta camaram / dahAsattAvaNNA Navai lahuA aTThai phaNI phaNIrAA jampe kamalamuhi esA sihariNI // jahApara joNhA uNhA garalasariso candaNaraso kharakkhAro hAro malayapavaNA dehadavaNA / miNAlI vANAlI jaladi va jaladdA taNuladA vaiTA jaM dihA kamalavaaNA dIhaNaaNA // atha mauktikahAraHdia piya guru gandha kaNNA laArA ThavIA tahA puNa vi camara duNNa saddA susajjA karIA tahA / tahavi aNia duNNavaGkA vi saGkhA vi hArA di e kamalavaaNi mottihArA phaNindA bhaNindA pie / jahA amiavamiacandabimbemuhI prekkhatI sA jahA vimalakamalaphullaolAM aNettA phurantA thaa| dasaNavitatisuddhakundAkaNIA dharIA jahA aharavimalabandhuphullissarissA karIA tahA // iti //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 229 yadi nagaNadvayAnantarameva praticaraNaM vivRddharephAH kramAt samadhikaragaNAstadA arNaarNava-vyAla-jImUta-lIlAkara-uddAma-zaGkhAdayo daNDakAH syuriti / etena nagaNayugalavasurepheNANaH / tataH pare kramAdragaNavRddhyAjJeyAH / AdizabdAdanye'pi ragaNavRjhyA svabujhyA nAmasametA daNDakA vidheyA ityupadizyate // tatrAoM yathAjaya jaya jagadIza viSNo hare rAma dAmodara zrInivAsAcyutAnanta , nArAyaNa tridazagaNaguro murAre mukundAsurAre hRSIkeza pItAmbara zrIpate mAdhava / garuDagamana kRSNa vaikuNTha govinda vizvaMbharopendra cakrAyudhAdhokSaja zrInidhe balidamana nRsiMha zaure bhavAmbhodhighorArNasi tvaM nimajjantamabhyuddha ropetya mAm // 296 // udhvaNikA yathA-,,sis, sis, SIS,SIS, SIS, SIS, SIS, SIS, 3044% 120 // arNo nivRttaH / evamanye'pi kramAdrephavivRddhacaraNA daNDakAH samunneyA iti // atha pracitako daNDakaHpracitakasamabhidho dhIradhIbhiH smRto daNDako nadvayAduttaraiH saptabhiryaiH297 ___ nagaNadvayAduttaraiH saptabhiryagaNairdhAradhIbhiH saptaviMzativarNAtmakacaraNaH pracitakAkhyo daNDakaH smRtH|| yathAmurahara yadukulAmbhodhicandra prabho devakIgarbharatna trilokaikanAtha pracitakapaTa surArivrajoddAmadantAvalastomavidrAvaNe kesarIndra / caraNanakharasudhAMzucchaTonmeSaniHzeSitadhyAyicetoniviSTAndhakAra praNatajanaparitApogadAvAnalacchedamegha prasIda prasIda prasIda // 298 // udRvaNikA ythaa-||, , Iss, Iss, Iss, Iss, Iss, Iss, Iss, 27x4= 108 // pracitako nivRttH|| athAzokapuSpamaJjarIdaNDakaHyatra dRzyate guroH paro laghuHkramAtsa ucyate budhairazokapuSpamaJjarIti299 yatra guroH paraH kramAllaghudRzyate ragaNajagaNakrameNa ragaNAntaM navagaNA laghvantA vasulocanavarNAzcaraNA dRzyante yatrAsAvazokapuSpamaJjarIti nAma daNDako budhairucyate iti //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 kAvyamAlA / yathAmUni cArucampakasrajAsalIlaveSTanaM lasallavaGgacArucandrikA kaceSu karNayorazokapuSpamaJjarIvataMsako gle'tikaantkesropkRptdaam| phullanAgakesarAdipuSpareNubhUSaNaM tanau vicitramityupAttaveSa eSa - kezavaH sadA punAtu naH supuSpabhUSitaH sa mUrtimAnivAgato madhurvihartu matra // 30 // udhvaNikA yathA-5IS,SI, SIS,ISI, SIS,SIS, SIS, ISI, ISI, 2844-112 // azokapuSpamaJjarI nivRttA // atha kusumastabako daNDaka:sagaNaH sakalaH khalu yatra bhavettamiha pravadanti budhAH kusumastabakam 301 yatra khalu nizcayena sakalo'pi sagaNa eva bhavet / sagaNanavakaM bhavedatazca saptaviMzativarNAtmakapadaM taM daNDakaM budhAH kusumastabakaM pravadanti // yathAvirarAja yadIyakaraH kanakadyutibandhuravAmadRzAM kucakuDmalago bhramaraprakareNa yathAdRtamUrtirazokalatAvilasatkusumastabakaH / sa navInatamAladalapratimacchavibibhradatIva vilocanahArivapu. zvapalArucirAMzukavallidharo harirastu mdiiyhRdmbujmdhygtH||302 uddavaNikA yathA-us, us, us, us, us, us, us, us, us, 2744=108 // kusumastabako nivRttaH // mattamAtaGgalIlAkaraHyatra rephaH paraM svecchayA gumphitaH sa smRto daNDako mattamAtaGgalI lAkaraH // 303 // yatra repho ragaNaH svecchayA nava dazaikAdaza vA paraM gumphitaH sa daNDako mattamAtaGgalIlAkara iti nAmnA smRtaH // yathAhemagaure vasAnoM'zuke zakranIlAsite varmaNi spaSTadivyAnulepAGkite tArahArAMzuvakSonabhazcitramAlyAJcito bhavyabhUSojjvalAGgaH samaM sIriNA aJjanAbhAmbareNendukundAbhadehena lIlAparIhAsormikautUhalaiH kaMsaraGgAdrigaH pAtu vazcakrapANirgatikrIDayA mattamAtaGgalIlAkaraH304
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 231 . udvavaNikA yathA-SIS, sis, SIS, SIs, sis, sis, sis, sis, sis, / mattamAtaGgalIlAkaro nivRttaH // . athAnaGgazekharaHlaghurgurunijecchayA yadA nivezyate tadaiSa daNDako bhavatyanaGgazekharaH305 yatra prathamaM laghuranantaraM gururevaM krameNAzokapuSpamaarIviparyayeNa svecchayA jagaNaragaNakrameNa ca jagaNAntaM nava gaNA laghvantA vasunayanavarNAzcaraNe yadA nivezyante, svecchayoktakrameNa dazaikAdaza vA praticaraNaM niyamena jagaNAdijagaNAntaM ladhvavasAnaM gaNAH sthApyante tadaiva daNDako'naGgazekharAkhyo bhavatIti // yathAudetyasau sudhAkaraH puro vilokayAdya rAdhike vijRmbhamANagauradIdhitI ratisvahastanirmitaH kalAkutUhalena cArucampakairanaGgazekharaH kimu / iti pramodakAriNIM priyAvinodalakSaNAM giraM samudrinmurAriradbhutAM pradoSakAla saMgamollasanmanA manojakelikautukI karotu vaH kRtArtha ___ tAm // 306 // udhvaNikA yathA-SI, SIS,ISI, SIS,SI,SSI,SIS,SI,SIS,2844=112||atr caraNatraye pAdAntagurorvikalpena laghutvaM jJeyamityanaGgazekharo nivRttaH / iti dnnddkaaH|| athArdhasamavRttAnyudAhriyante-tatra catuSpadI padyam / tadvividham / vRttajAtibhedena / tadapyakSarasaMkhyAtaM vRttam / mAtrAsaMkhyAtA jAtiriti dvividham / tadvRttaM punastrividham / samArdhasamaviSamabhedeneti / tatra samaM samacatuzcaraNam / ardhasamaM ca yasya prathamaM tRtIyaM ca padaM samAnamatha caturthe dvitIyaM ca tulyaM bhavati / bhinnacihnacatuzcaraNaM viSamamiti / taduktaM chandomaJjaryAm 'padyaM catuSpadI tacca vRttaM jAtiriti dvidhA / vRttamakSarasaMkhyAtaM jAtirmAtrAkRtA bhavet // samamardhasamaM vRttaM viSamaM ceti tatridhA / samaM samacatuSpAdaM bhavatyardhasamaM punaH // AdistRtIyavadyasya pAdasturyo dvitIyavat / bhinnacihnacatuSpAdaM viSamaM parikIrtitam // ' . iti / tatra mAtrAvRttakrameNa samamuktvArdhasamamucyate / tatra prathamaM puSpitAgrAchandaH dvijavarakararajjukarNapUrNau prathamatRtIyapadau yadA bhavetAm / dvijapadagururajjukarNayuktau yadi caraNAvaparau ca puSpitAyA // 307 // idamapyudAharaNam / chandomAryA tu prakArAntareNa lakSaNamuktam //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 kAvyamAlA ayuji nayugarephato yakAro yuji tu najau jaragAzca pusspitaagraa||308|| __ ayuji viSame prathame tRtIye caraNe nayugalarephato nagaNayugalaragaNataH paro yakAro ya. gaNo bhavati / yuji same tu dvitIye caturthe ca caraNe najau nagaNajagaNAvatha ca jaragAH jagaNaragaNaguravazca yatra bhavanti tatpuSpitAgrAnAmakaM chandaH / / yathAkarakisalayazobhayA vibhAntI kucaphalabhAravinamradehayaSTiH / smitaruciravilAsapuSpitAmA brajayuvativratatiharermude'bhUt // 309 // udRvaNikA yathA-vi0 // m, us, IsI, ss, sa0 // // , su, s, Isi,ss. prasarati purataH sarojamAlA tadanu madAndhamadhuvratasya patiH / tadanu dhRtazarAsano manobhUstava hariNAkSi vilokanaM tu pazcAt // 310 // prakArAntareNoTavaNikA yathA-vi. , , sis, Iss, sa0 , si, Isi,sis, s, iti puSpitAnA nivRttA // ___ athopacitraM chandaHviSame yadi sau salagA dale bhau yuji bhAdgurukAvupacitram // 311 // yatra viSame prathame tRtIye ca caraNe evaMvidhe dale'rdhe yadi sau sagaNAvatha ca salagAH sagaNalaguravo bhavanti, kiM ca yuji same dvitIye caturthe ca caraNe yadi bhau bhagaNAvatha ca bhAt bhagaNAt gurukau bhavatastadopacitrAkhyamardhasamaM vRttamiti / dvirAvRttyA zlokaH pUrayitavyaH // yathA muravairivapustanutAM mudaM hemanibhAMzukacandanaliptam / gaganaM capalAmilitaM yathA zAradanIradharairupacitram // 312 // uddavaNikA yathA-vi0 // s, us, us,1, 5, sa0 su, sh, su, s, s, upacitraM nivRttam // atha vegavatIchandaHviSame prathamAkSarahInaM dodhakavRttameva vegavatI syAt // 313 // viSame prathame tRtIye ca caraNe prathamAkSarahInaM dodhakavRttameva vegavatI syAt / same tu dodhakameveti / ataH prathame tRtIye sagaNatrayAnantaraM guruH, caturthe dvitIye ca bhagaNatrayAnantaraM gurudvayamiti // yathA smaravegavatI brajarAmA kezavavaMzaravairatimugdhA / rabhasAna guruM gaNayantI kelinikuJjagRhAya jagAma // 314 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / 233 ___ uddavaNikA yathA-vi0 // s, us, us, s, sa0 su, su; sh, s, s, vegavatI nivRttA // atha hariNaplatA chandaHayuji prathamena vivarjito drutavilambitato hrinnplutaa||315|| ayuji prathame tRtIye ca caraNe drutavilambitataH prathamena varNena vivarjite sati yuji tu .. drutavilambitachandaseva tadA hariNaplatA chandaH / etaduktaM bhavati-prathame tRtIye ca caraNe sagaNatrayAnantaraM lagau, dvitIye caturthe ca caraNe nagaNAnantaraM bhagaNadvayamatha ca ragaNamiti // yathAsphuTaphenacayA hariNaplutA balimanojJataTA taraNeH sutA / kalahaMsakulAravazAlinI viharato harati sma harermanaH // 316 // uddavaNikA yathA-vi0 // s, us, us, 1, 5, sa0 // , su, su, sis, ha. riNaplatA nivRttaa|| athAparavakaM chandaHayuji nanaralAH guruH same yadaparavakramidaM najau jarau // 317 // ayuji viSame prathame tRtIye ca caraNe nanaralA nagaNadvayaragaNalaghavaH atha ca guruH same dvitIye caturthe ca caraNe najau nagaNajagaNAvatha ca jarau jagaNaragaNau yatra bhavatastadidamaparavarka nAma vRttam // yathAsphuTasumadhuraveNugItibhistamaparavakramivaitya mAdhavam / mRgayuvatigaNaiH samaM sthitA brajavanitA dhRtacittavibhramA // 318 // uddavaNikA yathA- vi0, , , sis, I, S, sa0 // , Ish, ISI, SIS, yathA vA harSacarite taralayasi dRzAM kimutsukAmavirativAmavilAsalAlase / avatara kalahaMsi vApikAH punarapi yAsyasi paGkajAlayam // 319 // aparavakaM nivRttam // atha sundarI chandaHayujoryadi sau lagau punaH samayoH sbhau ralagAzca sundrii||320|| yatra ayujorviSamayoH prathamatRtIyayozcaraNayoryadi sau sagaNadvayamatha ca lagau laghugurU bhavataH punarapi tAveva, samayodvitIyacaturthayozcaraNayoH sbhau sagaNabhagaNAvatha ca ralagA ragaNalaghuguravo bhavanti, tatsundarIchandaH // dvirAvRttyA zlokaH pUraNIyaH // 1. chandomaJjaryA tu 'jagau yujoH sabharA gau yadi sundarI tadA' iti pATha upalabhyate. 30
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 yathA yadavocadavekSya sundarI paritaH snehamayena cakSuSA | api kaMsaharasya durvacaM vacanaM tadvidadhIta vismayam || 321 / / kAvyamAlA | uvaNikA yathA - vi0 // , // s, I, s, I, s, sa0 // s, s // , sil, I, S, yathA vA - 'atha tasya vivAhakautukaM lalitaM bibhrata eva pArthivaH' ityAdi raghuvaMze / sundarI nivRttA // evamuktaparipAvyArdhasamavRttAnyekAkSarA diSaDviMzatyakSaraparyantaprastAreSu dvAbhyAM vRttAbhyAM svabuddhyA nAmAni dhRtvA sudhIbhiruhyAni / granthavistara bhItyA prasiddhAnyeva kAnicidvRttAyatrodAhRtAnIti zivam / ityardhasamavRttAni // atha viSamavRttAni-- tatra viSamamU iti lakSaNalakSitam / 'yasya pAdacatuSke'pi lakSma bhinnaM parasparam / tadAhurviSamaM vRttaM chandaH zAstravizAradAH // ' tatra prathamamudgatAchanda: prathame sajau yadi salau ca nasajagurukANyanantare / yadyatha ca bhanabhagAH syuratho sajasA jagau bhavatIyamudgatA // 322 // bhoH ziSyAH, yatra prathame caraNe sajau sagaNajagaNAvatha ca salau sagaNalaghU bhavataH, anantare dvitIye nagaNasagaNajagaNagurukANi bhavanti / atha tRtIye caraNe yadi bhagaNanagaNabhagaNaguravaH syuH / atho caturthe sajasA sagaNajagaNasagaNAH / atha ca jagau jagaNagurU bhavatastadodgatAnAmakaM chandaH // yathA vilAsa goparamaNISu taraNitanayA prabhogatA / kRSNanayanaca korayuge dadhatI sudhAMzukiraNormivibhramam // 323 // uNikA yathA - 1 // s, II, II, 2 // // S, ISI, S, 3 SII, III, SI, S, 4 IIS, ISI, IIS, ISI, S, atha ca - prathame sajau yadi salau ca nasajagurukANyanantare / yadyatha bhanajalagAH syuratho sajasA jagau prabhavatIyamudgatA // 324|| yatra prathame caraNe sagaNajagaNasagaNalaghavaH dvitIye nasajagurukANi / atha tRtIye caraNe yadi bhanajalagA bhagaNanagaNajagaNalaghuguravaH syuH / caturthe sajasAH sagaNajagaNasagaNAH / atha
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / ca jagau jagaNagurU yatra bhavatastadA tRtIyacaraNamAtrajAtabhedA bhAravimAghayorupalabhyamAnatvAdiyaM prakArAntareNodgatA prabhavatIti // tatazca kirAte yathA - atha vAsavasya vacanena ruciravadanastrilocanam / klAntirahitamabhirAdhayituM vidhivattapAMsi vidadhe dhanaMjayaH // 325 // vaNikA yathA - 1 // s, IsI, II, I, 2 // // , // S, ISI, S, 38 // , II, ISI, I, S, 4 // S, ISI, IS, IS, I, S, yathA vA mAghe-- tava dharmarAja iti nAma sadasi yadapaSTu paThyate / bhaumadinamabhidadhatyatha vA bhRzamaprazastamapi maGgalaM janAH || 326 || afrat samAnaiva / udgatA nivRttA // atha saurabhakacchanda: trayamudgatAsadRzameva padamiha tRtIyamanyathA / jAyate nabhathitaM kathayanti saurabhakametadIdRzam || 327 // bhoH ziSyAH, yatra tryaM prathamadvitIyacaturthamiti padatrayamudgatAsadRzameva / iha saurabhake tRtIyapAdamanyathA / udgatApAdAdbhinnamityarthaH / anyathAtvamevAha - jAyata iti / tRtI - yapadaM ranabhagaiH ragaNanagaNabhagaNagurubhirgrathitaM yatraitadIdRzaM saurabhakanAmakaM vRttaM bhavatIti cchAndasIyAH kathayantIti // yathA paribhUtaphulla zatapatravanavisRtagandhavibhramA / kasya hRnna haratIha hare padmasaurabhakalA tavAdbhutA // 328 // 235 uvaNikA yathA - 1 // , II, IS, I, 2 // , // S, ISI, S, 3 SIS, III, SI, S, 4 ' ', i, sis, I, ', saurabhakaM nivRttam // atha lalitaM chanda: mayugaM sakArayugalaM ca bhavati caraNe tRtIyake / tadudIritamurumatibhirlalitaM yadi zeSamasya sakalaM yathodgatA // 329 // bhoH ziSyAH, yatra tRtIyake caraNe nayugaM nagaNadvayaM sakArayugalaM sagaNayugmaM ca bhavati tadurumatibhirlalitamiti nAmakamudIritamiti / asya lalitasya yadi zeSaM sakalaM prathamadvitIyaturyapadaM yathodgatAtulyamityarthaH // 1. 'yadi vettRtIyake' iti chando0.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 kaavymaalaa| yathAvajasundarIsamudayena kalitamanasA sma pIyate / himakaragalitamivAmRtakaM lalitaM muraarimukhcndrvicyutm||330|| uddavaNikA ythaa-1||s, Isi, us, / , 2 , us, Is1, 5, 3 , n, us, // s, 4 // s, Isi, IS, Ish, S, lalitaM nivRttam // bhavatyardhasamaM vakraM viSamaM ca kadAcana / tayordvayorupAnteSu chandastadadhunocyate // 331 // atha vakaM chandaH___varka yugbhyAM magau syAtAmadheryo'nuSTubhi khyAtam // 332 // bhoH ziSyAH, yugbhyAM dalAbhyAM padAbhyAM magau magaNagurU syAtAm / atha ca-abdhe. zcaturthAd varNAt parato yo yagaNo'nuSTubhyaSTAkSaraprastAre yatra yatra 'zeSeSvaniyamo mataH' iti vacanAccASTamo gurureva yatra tadvakramiti vRttaM khyAtamiti // yathA vakrAmbhojaM sadA smeraM cakSurnIlotpalaM phullam / ballavInAM murArAtezcetobhRGga jahAroccaiH // 333 // uddavaNikA yathA-1 sss, s, Iss, s, Rss, s, sis, 5, 5, 3 sis, s, Iss, 5, 4 sss, s, Iss, s, . atha ca yujozcaturthato jena pathyAvakaM prakIrtitam // 334 // yujodvitIyacaturthayozcaraNayordalAbhiprAyeNa caturthato varNAt jena jagaNena pathyAvakra (vakrameva) rUpaM prakIrtitam / zeSaM samAnam // yathA rAsakelisatRSNasya kRSNasya madhuvAsare / AsIdgopamRgAkSINAM pathyAvakramadhustutiH // 335 // udhvaNikA yathA-1 sis, n, sss, 2 's, I, Isi, s, 3 sss, , sss, 4 sss,, Isi,s, api ca paJcamaM laghu sarvatra saptamaM dvicaturthayoH / guru SaSThaM tu pAdAnAM zeSeSvaniyamo mataH // 336 // 1. 'mudita' chando0. 2. 'vidrutaM' chando0.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH] prAkRtapiGgalasUtram / iti / sarvatra vakraprakaraNe nigditaiv| lakSaNamupalakSitaM vicakSaNaizchAndasikairiti // vAgarthAviva saMpRktau vAgarthapratipattaye / / jagataH pitarau vande pArvatIparamezvarau // 337 // udhvaNikA yathA-sssi, Isss, kiM ca prayoge prAyikaM prAhuH ke'pyetadvakralakSaNam / loke'nuSTubiti khyAtistasyASTAkSaratA kRtA // 338 // tathA nAnAgaNabhedena viSamavRttameva sakalapurANAdiSvaSTAkSaracaraNaM vakrasaMjJAmeva labhata iti viSamavRttAni diGmAtrataH samudAhRtAni / zeSANi bhahalAyudhanirmitapiGgalavRttau ravikarazaMbhupazupativiracitavRttakadambakagranthe cAvadAtamatibhirUhyAnItyalamativistareNa // atha gadyAnitatra gadyaM padyamiti prAhurvAGmayaM dvividhaM budhAH / prAguktalakSaNaM padyaM gadyaM saMprati gadyate // 339 // apAdaH padasaMtAno gadyaM tacca tridhA matam / cUrNikotkalikA prAyavRttagandhiprabhedataH // 34 // tataH akaThorAkSaNaM svalpasamAsaM cUrNakaM viduH / taddhi vaidarbharItisthaM gadyaM hRdyataraM bhavet // 341 // yathA sa hi trayANAmeva jagatAM patiH paramapuruSaH puruSottamo dRptadAnavabhareNa bhaGgurAGgImavanimavalokya karuNAhRdayastasyA bhAramavatArayituM rAmakRSNasvarUpeNa yaduvaMze'vatatAra / yaH prasaGgenApi smRto'bhyaciMto vA gRhItanAmA puMsaH saMsArapAramavalokayati / / 342 // cUrNakaM nivRttam // athotkalikAprAyam bhavatyutkalikAprAyaM samAsasthaM dRDhAkSaram // 343 // utkalikAprAyaM kallolaprAyamutprabhAsamAnamityarthaH //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 kAvyamAlA / yathA- . . . praNipAtapravaNapradhAnAzeSasurAsuravRndasaundaryaprakaTakirITakoTiniviSTaspaSTamaNimayUkhacchaTAchuritacaraNanakhacakravikramodAmavAmapAdAGguSThanakharazikharakhaNDitabrahmANDavivaraniHsaratkSaradamRtakaraprakarabhAsurasuravAhinIpravAhapavitrIkRtaviSTapatraya kaiTabhAre krUratarasaMsArApArasAgaranAnAprakArAvartavivartamAnavigrahaM mAmanugrahANa // 344 // yathA vA vyapagataghanapaTalamamalajalanidhisadRzamambaratalaM vilokyate / aJjanacUrNapuJjazyAmaM zArvaraM tamastyAyate // 345 // utkalikAprAyaM nivRttam // vRttaikadezasaMbaddhaM vRttagandhiH punaH smRtam // 346 // yathA-'pAtAlatAlutalavAsiSu dAnaveSu' ityAdi / 'hara iva jitamanmatho guha ivApratihatazaktiH' ityAdi vaa| yathA vA jaya jaya jaya janArdana sukRtijanamanastaDAgavikasvaracaraNapadma padmanayana padmApadminIvinodarAjahaMsa bhAsvarayazaHpaTalapUritabhavanakuhara kamalAsanAdivRndArakavandanIyapAdAravindadvandva nirmuktayogIndrahRdayamandirAviSkRtaniraJjanajyotiHsvarUpa nIrUpa vizvarUpa anAthanAtha jagannAtha mAmanavadhibhavahuHkhavyAkulaM rakSa rakSa / / 347 // vRttagandhi gadyaM nivRttam // iti gadyAni // ityAdi gadyakAvyeSu mayA kiMcitpradarzitam / vizeSastatra tatrApi nokto vistarazaGkayA // 348 // 5. mandaH kathaM jJAsyasi satpadArthamityAkalayyAzubhayA pradIptam / hindaHpradIpaM kavayo vilokya chandaH samastaM svayameva vitta // abde bhAskaravAjipANDavarasakSmA(1657)maNDalodbhAsite bhAdre mAsi site dale haridine vAre tamisrApateH / mImatpiGgalanAganirmitavaragranthapradIpaM mude lokAnAM nikhilArthasAdhakamimaM lakSmIpatinirmame // 12,
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 paricchedaH ] prAkRtapiGgalasUtram / viziSTasnehabharitaM satpAtra parikalpitam / sphuradvRttadazaM chandaH pradIpaM pazyata sphuTam // chandaHpradIpakaH so'yamakhilArtha prakAzakaH / lakSmInAthena racitastiSThatvAcandratArakam // 239 ityAlaMkArikacakracUDAmaNizrImadrAyabhaTTAtmajazrIlakSmInAthabhaTTaviracite piGgalapradIpe varNavRttAkhyo dvitIyaH paricchedaH samAptaH /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
_