Book Title: Nandisutram
Author(s): Devvachak, Malaygiri
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600097/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThi- devacaMda - lAlabhAI- jainapustakoMddhAre granthAGkaH 107 zrIdUsagaNiziSya - zrIdevavAcakaviracitam naMdIsUtram / Wan pha [ AcAryazrImalayagirikRtaTIkAyAH saMkSeparUpa- avacUryA samalaGkRtam ] saMzodhakau-- jainaratna-vyAkhyAnavAcaspati - pUjyapAdAcAryazrImadvijayalabdhisUrIzvara caraNacaJcarIkau AcAryazrIvikramasUri-panyAsazrIbhAskaravijayau suratavAstavyazreSThi-devacaMda-lAlabhAI - jainapustakodvArakozasya kAryavAhako motIcaMda maganabhAI cokasI. prakAzaka vikramasaMvat 2025 isvIsan 1969 vIrasaMvat 2495 mUlyam - rUpyakacatuSkam Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinndisUtram rA prakAzakIya nivedana.. prakAzikAH- devacaMda lAlabhAI jainapustakoddhAra saMsthA baDekhAna cakalo, gopIpurA, sUrata. asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArAH etatsaMsthAkAryavAhakaiH svAyattIkRtAH - nasavaMta prinTIMga presa, vozIvADAnI poDha, upara, mAvA-. A prakAzakIya nivedana * AcArya bhagavaMta zrIdevavAcakakRta naMdisUtra paranI A avasUrI ke je vAstavamAM naMdisUtra paranI malayagirijI kRta TIkAnuM lagabhaga saMkSiptIkaraNa che, tene Aje sarvaprathama mudrita karAvI zrIsaMghanA karakamalamAM mUktAM ane AnaMda anubhavIe chIe naMdisUtranI A avacUrInI pratane zakaya teTalI zuddha karyA pachI ame chapAvI che. chatAMya mULa hastapratanI azuddhionA kAraNe temAM azuddhio rahI javA pAmI haze. te te viSayanA tajajJa mahApuruSe sudhArIne vAMce tevI vinaMtI che. prastuta prakAzananuM saMpAdana janaratna vyAkhyAnavAcaspati AcAryadeva zrImadavijayaladhisUrIzvarajInA vidvAna ziSyaratna AcArya zrI vijayavikamasUrIzvarajI tathA panyAsa pravara zrIbhAskaravijayajIgaNie svIkArI amane upakRta karyA che te badala ame temanA trANI chIe. rA Jain Education inte For Private & Personel Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi A granthanA paricaya aMge granthanI prastAvanAmAM vigatapUrNa ane vidvattAbharyuM vivecana karavAmAM Avela che je vAMcavA khAsa Agraha che. prAne presaSa tathA matimaMdatA AdinA ge je kaMI jinavacanaviruddha chapAyuM hoya tene trividhe micchAmi dukaDe ApuM chuM. prakAzakAya nivedn| IrU The Borad of Trustees lI motIcaMda maganabhAI cokasI meTrasTI saMsthAnuM TrasTImaMDaLa 1. Nemchand Gulabchand Devchand Javeri 1, zrI nemacaMda gulAbacaMda devacaMda jhaverI 2. Talakchand Motichand Javeri 2. zrI talakacaMda metIcaMda jhaverI 3. Ratanchand Sakarchand Javeri 3. zrI ratanacaMda sAkaracaMda jhaverI 4. Amichand Zaverchand Javeri 4. zrI amIcaMda jhaveracaMda jhaverI 5. Keshrichand Hirachand Javeri 5. zrI kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverI 6. Motichand Maganbhai Choksi 6, zrI matIcaMda maganabhAI cokasI Hon. Managing Trustee mAnada menejIga TrasTI Join Education International Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 4 // kiMzcid vktvy| 'kiMcid vaktavya' prastuta graMtha jyAre pAThakonA hAthamA Avaze tyAre pahelA pharmAnA mudraNane lagabhaga 15 thI 16 varSa paripUrNa thai cUkyAM haze. Ama sAro evo kALa pasAra karIne A graMtha bahAra paDe che. A sAthe 'durgapadavyAkhyA' paNa chapAvavAnI hatI ane teno prathama pharmoM taiyAra paNa thai gayo che je A sAthe mukyo che. paNa naMdInI pU. haribhadrasari manI punarmu drita TIkAmAM te vyAkhyA chapAi gai hovAthI eka pharmo je taiyAra hato teTalo ja ApIne AgaLa kAma sAthe joDavAno nirNaya karyoM che. vaLI prati temaja presanA kAraNe ghaNI azuddhio thavA pAmI che. paNa navamudrita cUrNi temaja TIkAne sAthe rAkhIne taiyAra karI zuddhipatraka aMtamA Apyu che. A graMthanu zuddhipatraka taiyAra karavAmAM muni jinabhadravijayajIe sAro parizrama uThAvyo che. aMte A graMtha ATalA vakhate paNa chapAine bahAra paDayo che tethI ja saMtoSa anubhavavo rahe che. prastuta graMthanI prastAvanA paNa pAMca varSa pahelA lakhAi cUkI hatI. tebhAM paNa punaH presakopI karatI vakhate ghaNo sudhAro vadhAro karavAmAM Avyo che, ane samayanA abhAve ItihAsa vibhAganI carcA to ati saMkSiptamAMja karI devI paDI che. beMgalora saMvata 2025 AcArya vikramasUri mahAvIra janma vAMcana dina // 4 // For Private Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 1 // prstaavnaa| -: prastAvanA : vibhAga-1 [1] naMdI (jJAna) mAhAtmya jainazAsanamA jJAnane karmanAzarnu uttama sodhana kahathuche muktinI sAdhanAmAM jJAnanI parama AvazyakatA svIkAravAmAM AvI che, jJAna vagaranI kriyA pUrepUra phaLa ApavAmAM asamartha che. jJAna e AtmaguNa che, jyAre kriyA mATe tema nathI. jo ke kriyA karmanAza karanAra cha-paNa e kriyA kevI rIte karavI teno bodha jJAna dvArA thAya che ane evaM jJAna vItarAga bhagavaMto ke jeo sarvajJa sarvadarzI cha-teonA upadezarUpa Agama-zAstrothI thAya che. tevAM AgamasUtro jainazAsanamA hAlamA 45nI saMkhyAmA che. temaja tenA AdhAre racAyelA aneka bhahAna sUtro paNa che. temA ekalA jJAnarnu nirUpaka AgamazAstra 'naMdI' che. A naMdIsUtra parama maMgala che. kemake AtmAne svaccha karanAra, svasvarUpamA lAvI ApanAra ane anAdinA moha aMdhakArane haranAra che. tatvArthasUtrakAre 'samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArgaH' A sUtramA jJAnane vacamA mUkyu' che. je 'dehalIdIpaka 'nyAye banne bAju prakAza Ape che. ratnatrayImAM teNe hRdayanuM sthAna lIdhuM che. eTale samyaktva ane 1 jJAnasya phala viratiH prazamaratiprakaraNa / // 1 // For Private Personel Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / / GI prstaavnaa| // 2 // cAritrano prANa e jJAna che. 1athavA jJAna ja samyaktva jJAna ane cAritrarUpa che, AvA jJAna- nirUpaNa temAM karelu hovAthI naMdIsUtra parama maMgala che. ___AtmA temaja sakala padArthone oLakhAvanAra jIvano mukhya guNa e jJAna che. e jJAnanA avarodhaka tatvono samUla nAza-kSaya athavA nAza sAthe dabANa [kSayopazama]ja thaI zake che. paNa ekalu dabANa [upazama] thaI zakato nathI. A AgamasUtra te parama AtmaguNanI ja vivecanA karatuM hoi sarva maMgalomAM agragaNya sthAna bhogave che. jainazAsanamA agrapada dharAvatA AcAryapadanuM AropaNa karavAna hoya te samaye A 'naMdI'sUtranuM zravaNa e Avazyaka manAyuM che. [2] jaina sAhityamAM naMdInuM sthAna jaina AgamazAstromAM paNa A sUtranuM ghaNu uccasthAna che, kemake koIpaNa zAstrano abhyAsa karatAM pahelA naMdIsUtrano abhyAsa karavo joie. '2naMdIaNuyogadAra', vihivaduvagyAiyaM ca nAUNaM / kAUNa paMcamaMgala-mArambho hoi suttassa' // 1 // arthAt naMdI ane anuyogadvArano vidhipUrvaka abhyAsa karIne pachI ja sUtramAtrano abhyAsa karavo ucita che. namaskAra mahAmaMtrane je mahAzrutaskaMdha kahevAya che. tenA kAraNamA tenuM sarvazAstramA abhyantarapaNu kAraNa hoya tevu sAMbhaLavAmAM Ave che. te namaskAranI sarvazAstrAbhyantaratAne siddha karavA mATe pU. jinabhadragaNi kSamAzramaNajI je dalIla 1 AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAdya Atmani, tadeva tasya cAritraM, tajzAnaM tacca darzanam // 1 // upAdhyAyajI yazovijayajI ma. tatvArthaTIkA pR. 16 / 2 A ni. gA. 1013 / // 2 // Jan Education Intel For Private Personal Use Only Jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 3 // prstaavnaa| Ape che te vicAravA jevI che. teo jaNAve cha ke "jaM ca piho Na paDhijjai naMdIe so suakkhandho" gAthA 10 ___ arthAt naMdIsUtramA badhAM sUtronAM nAma AvyAM che. temAM paMca-adhyayanAtmaka namaskAra zrutaskaMdhane pRthaka kahyo na hovAthI te sarva zrutAbhyantarabhUta che. paMcamAGgarUpa zrIbhagavatIjI jevA AgamagranthamA pU. devardhigaNi kSamAzramaNajIe naMdIsUtranI bhalAmaNa karI che. | Agamane pustakArUDha karyA te vakhate teozrIe jyAM jyAM jarUra paDI tyAM tyAM naMdI Adi anaMgapraviSTa graMthonI bhalAmaNa karI cha. zrImallavAdIsarijIe paNa nayacakramAM naMdInuM pramANa 'ArSam' kahIne Apyu che. caturdazapUrvadhara zrIbhadrabAhusvAmIjIe Avazyaka-niyuktimAM naMdInA adhyayananI AvazyakatA jaNAvI che. A sUtra mATe bIjA lekhako lakhe che ke, chevaTe jaina siddhAMtamA naMdIstra ane anuyogadvArasUtrano vicAra karavAno rahe che. bannenA viSayo samAna hovA chatAM paddhatimA banne judA che. teo chevaTe aMze jJAnakoza samAna che ane pavitra mULa granthonu sAcu jJAna meLavabA sAdhanarUpa che.' A pramANe DaoN belaranA abhiprAya pramANe tenA kartA potAnA vAcakone A sUtromAM prastAvanArUpe siddhAMta pratipAdana kare che. te vidvAna jaNAve che keH- 'A be grantho tenA mATe suMdara yojAyelA che ke je graMthonA samUhane pUrNa karIne tenI TuMkI noMdha utArIne pavitra jJAnanA jharaNamAMthI pAna karavA | jijJAsu hoya.' [ uttarahindu. jainadharma. pRSTha 211] // 3 // in Education International For Private 8 Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / prstaavnaa| // 4 // [3] zailI ane kALanirNaya A sUtramA atihAsika paTTAvalI-pATaparaMparA ApavAmAM AvI che. jemA aneka mahAna zAsanaprabhAvaka AcAryonI nAmAvalI mUkavAmAM AvI che ane te mahApuruSoe zuzuM kArya kayu tenuM AI digdarzana karAvyu che. jo AnI sAthe saMvata mUkavAmAM AvyA hota to Aje svataMtra vicArako dvArA je gucavaNo ubhI karavAmAM AvI che te thavA pAmata nahIM. jo ke te dizAmA zraddhAlu vidvAno prayAsa karaze to te gucavaNono ukela jarUra Avaze. je kALamAM atyAre atizayajJAnIono abhAva cha, pUrA graMtho maLI zakatA nathI. chatAM kevaLa zailInA anusAre kalpanAo dvArA ItihAsa taiyAra karavAmAM Ave che te vAstavika kahI zakAya nahI. kema ke zailI eka kALamAM paNa vividha dekhAya che. kAlIdAsanA samayamAM thayelA kavionI zailI ane kAlIdAsanI zailI eka sarakhI hatI ema koNa kahI zake ? . zailInuM vaividhya lekhakonAM jJAnagAMbhIryAdi vividha kAraNo para AdhAra rAkhe che. 'paumacariyaM' nAmanA graMthamA graMthakAre saMvatano ullekha karyoM che. chatAM paNa keTalAka vidvAno te mAnavA taiyAra nathI. jANe pote je zailI je | kAlanI nizcita karI che te pahelAnAM kALamAM e zailI hoya ja nahIM. Ama ahaMmAnI vidvAno badhI zatAbdIonI zailInA jJAtA hoya tevo DoLa kare che. mArUM to mAnavu cha ke jeTalI spaSTa sAmagrI maLe teTalo ja ItihAsa lakhe tA khoTo pracAra thavA pAme nahIM. niyuktinA racanAkALa viSe jema bhrama hato ane huyunasaMganA [cAInIsa-hyuena-saMga] lakhANa upara vizvAsa mUkIne bhartRhari mATe keTalo badho bhrama phelAvavAmAM Avyo hato te Aje prAcIna graMthonI // 4 // Jain Education Inter! For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / 11411 upalabdhithI dUra thayo che. tyAre zu bhartRharinI zailI te kALanA lekhakonI zailIne maLatIja hatI ? nahIM ja. ma zailI Adi laine kalpanAtmaka kALanirNaya karavo e bilakula vyAjabI nathI. mAtra zabdonI ke zailInI sAmyatAthI amuka graMtha upara amuka graMthakArano prabhAva paDatho che. A vArtA iSTa nathI. hA jarUra graMthano ke graMthakArano nAmanirdeza karavAmAM Avyo hoya athavA "uktaM ca' Adi zabdothI emano Azaya TAMkavAmAM Avyo hoya to "A graMthakAranI pachI A graMthakAra thayA che" evaM nakkI karavAmAM Ave to te hajue ThIka che. (1) jo ke zilAlekhanA AdhAre athavA sikkAonA AdhAre paNa anumAna thai zake. chatAM paNa rAjAonAM ekanA eka nAmo paNa ghaNAM Ave che. tethI kayA rAjAno saMbaMdha konI sAthe che te bAbatamAM jyAM sudhI spaSTa pramANa na maLe tyAM sudhI kevaLa kalpanAnA AdhAra upara itihAsano nirNaya karavo e amane to byAjabI lAgatuM ja nathI. ATalI vicAraNA karyA pachI have mULa graMthanA vivecana upara jar3ae. vibhAga- 2 viSaya-nirUpaNa A samasta graMtha eka vyavasthita racanAthI yukta che. jenA sAmAnya rIte A dasa vibhAga che. te prathama darzAvivAmAM Ave che. prastAvanA / // 5 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| prstaavnaa| // 6 // [1] prathama Asanna upakArI carama tIrthapatine namaskAra (zloka 1-3) [2] sarva tIrthapatine paNa pUjya evA saMghanI aneka upamAothI stuti (4-17) [3] vartamAna covIzInA tIrthapatinI stuti (18-21) [4] vIra bhagavaMtanA gaNadharonu nAmoccAraNa (22-23) [5] paMcama gaNadharathI potAnA guru sudhInI paraMparAnuvarNana (25-50) [6] zrotAgaNanA guNadoSanu varNana / [7] jJAnanA bhedo| [a] jJAnanA pAMca bheda [ba] tenA pratyakSa ane parokSa be bheda [ka] temAMnA pratyakSanA indriyapratyakSanA be bheda [Da] noindriya pratyakSanA traNa bheda [8] noindriya pratyakSanA traNa bhedanuM varNana a] avadhijJAna [va] manaHparyavajJAna [ka] kevalajJAna [9] parokSa jJAnanA prathama bheda Abhinibodhika jJAnanuM varNana // 6 // Jain Education interdha For Private Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / / // 7 // prstaavnaa| [10] parokSa jJAnanA bIjA bhedatuM vistArathI varNana karIne zrutajJAna, parokSajJAna ane jJAnasAmAnyanu varNana pUrNa kare cha. have pratyeka vibhAganI vizeSatA tapAsI laie. [1] ahIM prathama ilokanuM avataraNa karatAM cUrNikAra jaNAve che ke 'savvasuttatthA ya jato titthagarappabhavA ato vattINa pannavagasAvage paDhagaciMtagA ya paDhamattAe namokkAra karettA bhaNaMti' arthAt zrutanA sarva arthoM tIrtha karathI nIkaLelA (kahevAyelA) hoya che. tethI prarUpaka zrotA jANanAra ane ciMtana karanArane prathama namaskAra karIne zarUAta kare che. A hetuthI zramaNasaMghamAM vyAkhyAnanI zarUAta karatAM pahelAM 'jayai jagajIvajoNI' Adi zloka dvArA adyApi paryaMta maMgalA caraNa karavAnI paddhati cAlatI AvI hoya tema lAge che. jenA dvArA vIra prabhune namaskAra thAya che. vaLI sarva prathama gAthA jANe graMthanA jJAna dvArA karmazatruno jaya karavAna ja sUcana karatI hoya tema lAge che-'jayaI' evA zabdathI zarU thAya che temaja gAthAnA prathama zabdathI laine chellethI pahelA zabda sudhI dareka zabdanI AdimA 'ja' Avato hovAthI varNAnuprAsa nAmanA alaMkArathI zobhI rahela che ane A kavitvazaktino saMghane ApelAM rUpakomA temaja sthavirAvalInA varNanamA sAro paricaya maLI rahe che. [2] ahIM saMghane stha, cakra, nagara, padma, candra, sUrya, samudra ane meruparvatarnu rUpaka ApavAmAM AvyuM che. paNa [pU. || haribhadra sU. ma. kRta TIkAmAM teno krama judo jovAmAM Ave che. te A pramANe-[1] nagara [2] cakra [3] stha [4] padma [6] sUrya [7] samudra [8] meruparvata. taphAvata mAtra eTalo ja che ke cUrNimAM sthanA rUpakano prathama ane nagasnA // 7 // IM in Education International Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 8 // rUpakano bIjo naMbara che. jyAre hAribhadrIya TIkAmAM nagaranI upamA prathama che ane sthanI upamAno bIjo nabara che. te vardhA rUpako atyaMta sundara ane gaMbhIra hovAthI tenuM yatkiMcit darzana ahIM karAvavAmAM Ave che. (1) sthaH- paMcamahAvrata rUpI ratha kheMcanArA tapa ane niyamarUpI aneka prakAranA azvo cha vaLI svAdhyAyanA zabda rUpI naMdIghoSathI te stha guMjI rahyo che. prathama zlokamA ja paMcamahAvratane saMgha kahyo che. te paNa ghaNuja sUcaka che. vaLI 'naMdI' evu nAma paNa sUcavAyu hoya tema lAge che. (2) cakra:- ahIM saMghane cakranu rUpaka Apyu cha je cakramA (1) ahIM 'sAvaga' zabdathI zrotA ja artha karavo joie kemake prajJApaka zabdanI pachI 'ca' mUkavAmAM Avyo che. jethI ahIM jeno adhikAra prApta thayo hoya te ja grahaNa zaru thai zake paNa zrAvaka eTale zramaNopAsaka (gRhastha) nahIM. vaLI adhikArInuM varNana karyA bAda | cUrNikAre je avataraNikA karI che. tenAthI paNa te ja vastunuM sArI rIte samarthana thAya che. "dussagaNisIso devavAcako sAhU jo jaNahiecchAe iNamAha." (3) nagaraH- seMkaDo guNa rUpI bhavanothI saMkIrNa darzanavizuddhirUpa zerIothI yukta, niraticAra cAritrarUpa killAthI | yukta eSu saMgharUpI nagara che. vaLI te nagara zrutarUpa ratnothI bharelu' (samRddha) che. (4) padyaH- ahIM saMghane kamaLanI upamA ApI che. kamaLa jema jaLamAthI pedA thAya che. tema saMgharUpI kamaLa paNa karmarajarUpI jalanA samudAyamAthI pedA thalu che. (nIkaLelu che.) te kamaLanuM liMga zrutarUpa ratna che. vaLI temAM pAMca mahAvratarUpI sthira karNikA che.. // 8 // Jain Education intamiti Pw.jainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 9 // prstaavnaa| vaLI te saMgharUpI kamaLa guNarUpa kezarAthI yukta ke. te kamaLa jinezvara bhagavaMtanI dharmadezanArUpa teja (kiraNo)thI khIleluche. tenI zobhAthI AkRSTa thayelA zramaNopAsakarUpa bhramarothI vyApta che. vaLI saMgharUpI kamaLamAM hajAro zramaNasamudAyarUpI patro che. [5] candraH- nirmaLa samyakatvarUpa vizuddha cAMdanIthI yukta nAstikavAdarUpa rAhuvaDe mULathI gaLI na zakAya tevo madhyavartI tapa ane saMyamarUpa laMchanathI zobhato saMgharUpI candra che. [6] sUrya:- jema sUryane prajvalaMta kiraNo hoya che, tema A saMgharUpI sUryane paNa tapa-tejarUpI dedIpyamAna kiraNo che. vaLI te saMgharUpI sUrya paratIrthika grahonI prabhAno nAza karanAra che. jJAnarUpI udyotathI yukta che. Avo upazamapradhAna saMgharUpI sUrya che. [7] samudraH- vizAla saMgharUpI samudra, dhRtirUpa velAthI viMTaLAyelo cha. temA svAdhyAya ne yogarUpa magaro che. vaLI te | samudra kSobha na pAme tevo che. [8] AThamI ane Akharo suMdara meruparvatanI upamA saMghane ApavAmAM AvI che. ___'saMgharUpI meruparvata' [A] te saMgharUpo meruparvatanI samyagdarzanarUpa (vajramaya) pITha che. [B] te saMgharUpa meruparvata mUlaguNarUpa suvarNano banelo che. jemAM uttaraguNarUpI ratno zobhI rahyAM che. // 9 // For Private Personel Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indisUtram / prstaavnaa| // 10 // [C] jemAM niyamarUpI suvarNanA zilAtalomAM, pratisamaya karmano nAza karatAM hovAthI ujjvala citta(mana)rUpI kUTo che. I [D] te saMgha parvatamAM saMtoSarUpI manohara naMdanavana che. je naMdanavana zIlarUpI sugaMdhIthI mahekAyamAna thai rahathu che. [E] te parvatamAM seMkaDo heturUpa dhAtuo rahelI che. vaLI te parvatanI guphAmAM aneka AmazauSadhyAdirUpa divya auSadho che. temaja zrutarUpa candrakAntAdi ratno kSAyopazamikAdi bhAvane vahAvI rahyAM che..... [F] te parvatamA jIvadayArUpI sundara rakaMdarAo che. jyAM munivararUpI darpita siMho vicarI rahyA che. [G] vaLI je parvatamA saMvararUpa jalamAMthI zrutajJAnarUpa jharaNAM nikaLI rahyAM che. ane te jharaNArUpa motInA hArathI te parvata zobhI rahyo che.. [H] vaLI te parvatanI 3kuharo zrAvakajanarUpI raNakAra karatA pravara mayUrothI nAcatI hoya tema lAge che. [I] vaLI te saMgharUpI parvatamA yugapradhAnarUpa mahApuruSo vinayathI namelA zreSTha munirUpa vidyutanA camakArAthI oLakhAi rahyA che. . [D] vaLI te saMgharUpa meruparvatamAM (munionA) gaccharUpa vano che. je vanomA rahelAM munirUpa vRkSo upara labdhirUpI 1 'devakhAtabile guhA' devakhAto akRtrimo bile bilaviSaye (amarakozaH) / 2 'darI tu kandarA parvatasya gRhAkAra kRtrima vivaram' (amarakoza:) AII 3 'kuhara zuSiraM vivaram ' ityAdi chidramAtrasya (amrkoshH)| // 10 // Jain Education Internal For Private & Personel Use Only Mw.jainelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 11 // prstaavnaa| puSpo che. te vRkSo para dharmarUpa phaLo che. [K] te saMgharUpa parvatanI, vimala vaiDUryaratnonI prabhAvaDe zreSTha temaja jJAnarUpI ratnothI dIpI rahelI manohara | cUlikA che. Ama pavitra evA saMghanI manohara upamAo dvArA stuti ahIM samApta kare che. (3) ane (4)mAM kaI vizeSa vaktavya nathI. [5] A paraMparAmA keTalAka mahApuruSonuM nAmotkIrtana temanA gotranI sAthe jovAmAM Ave che. keTalAkamAM te mahApuruSonA zrAmaNyavaMzano ullekha prApta thAya che, to keTalAkamAM kavitvazaktinA sundara namUnArUpa hRdayaMgama vizeSaNo che. teozrI 37mI gAthAmA jaNAve cha ke " atyAre paNa ardhabharatamA jeono yaza khUba prasarelo cha tevA skaMdilAcAryane hu~ vaMdana karu chu" ahIM A gAthAnA vivecanamAM cUrNikAra temaja TIkAkAra jaNAve che ke "12 varSano dukALa vItI gayA pachI teoe (skaMdilAcArye) mathurAmAM vAcanA ApI hatI. vaLI te paTTAvalImAM pU. devavAcaka gaNie himavadAcAryanI 2 zlokavaDe (38-39) pachI nAgArjunAcAryanI 3 zlokavaDe (40 thI 42) pachI bhUtadinAcAryanI 3 zloka vaDe (43-44-45) temaja duSyagaNinI 3 zloka vaDe (47-48-49) stavanA karelI che. jyAre sarva mahApuruSonI stavanA kyAMka zlokArdhathI to kyAMka AkhA zlokavaDe karelI che. te vidvAnoe lakSyamA levA / jevI vAta che. paTTAvalinA aMtima zlokamAM teoe namaskAra dvArA sarva zrutadharono saMgraha karyoM che. "je anne bhagavate kAliasuyaaNuogie dhIre " je anya kAlika-zruta-Anuyogika dhIra puruSo che, teone mastakavaDe praNAma karIne hu~' prarUpaNA karIza." // 11 // Jan Education Intematon For Private Personel Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA prstaavnaa| nandisUtram / // 12 // vaLI teoe duSyagaNine ApelA vizeSaNo anyane apAyelA vizeSaNothI ghaNAM ja vilakSaNa cha. jemake:[1] 'payaIi mahuravANi' prakRtithI madhuravANIvAlA. [2] 'sukumAlakomalatale' sukumAla ane komala talavALA. ahiM A vizeSaNothI cUrNikAranu kathana haze ke 'gurakhotti kA bahuvayaNaM' arthAt duSyagaNi (temanA) devavAcaka gaNinA guru che. mATe bahuvacanano prayoga karyoM che. [6] ahIM jaina zAsananI viziSTa paraMparA anusAra adhikArIono vicAra 13-14 dRSTAMta ApI spaSTa karela che. ane te bAda (1) samaju (2) aNasamaju ane (3) durvidagdha ema traNa prakAre parSadAnA paNa bheda batAvyo che. jJAnanI prarUpaNAnI pratijJAnI pachI ane jJAnanA nirUpaNa pahelA adhikArIono vicAra khUba mananIya che. 'paNataM' e mULasUtramA rahelA zabdanA karelA ghaNA arthomAM eka artha 'ahavA paNNA -buddhI pahANapaNNeNa avAptaM, paNNattaM sammaddiviNA labdhamityarthaH' (pR. 20paM. 5) tenA anusAra ahIM samyagadRSTinA jJAnavivecana che, tema jaNAya che. ahIM krama sarva zAstranA jevo che. te krama zA mATe AvI rIte rAkhavAmAM Avyo che, teno cUrNikAra temaja TIkAkAre khulAso Apyo che. [1] mati ane zrutajJAnamAM svAmikAla-kAraNa-viSaya ane parokSatvanuM sAdharmya che. [2] mati zruta ane avadhijJAnamAM-kAla-viparyaya-svAmi ane lAbharnu sAdharmya che. [3] avadhi ane manaHparyavajJAnamA chadmastha-viSaya-bhAva-pratyakSatva ane svAmirUpa sAdharmya che. [4] manAparyava ane kevalajJAnamAM-apramattasvAmitva ane viparyayAbhAvarUpa sAdhamrya che. // 12 // For Private Personal Use Only Mw.jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 13 // prstaavnaa| AthI jo koI ahIM badhA ja jJAnano adhikAra che. tema kahe to paNa ayogya che. kAraNa ke A krama mAtra ahIM che tema nathI paNa sarvatra che. ane tethI sarvatra A krama mATe uparoka kAraNa che. vaLI ahIM to mukhyapaNe samyagdRSTinA jJAnano adhikAra cha tema kahe to paNa ayogya che. kAraNa ke A krama mAtra ahIja che. paNa prasaMgathI zrutAdinA bhedathI ajJAna- vivecana che. eTale ja avadhijJAnarnu varNana che. paNa vibhaMgajJAna- nathI. vaLI jo ema kahevAmAM Ave ke vibhaMga ane avadhimA mAtra svAminoja bheda che. bAkI kazo bheda nathI to te kevaLa ajJAnavilasita che. kAraNa ke ahIM je bheda darzAvavAmAM Avyo che, temAMnA keTalAka bheda avadhijJAnIne ja hoya, vibhaMgajJAnIne kadI na hoya mATe mukhyatve teno adhikAra che. [7] [A] ahIM jJAnanA pratyakSa ane parokSa bheda karI jJAnanA pAMca prakArone temAMja samAvI levAmAM AvyA che. [B] pratyakSanA be prakAra indriyapratyakSa ane noindriyapratyakSa jaNAvI indriyapratyakSanA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA cha, keTalAka samanvayapremIo A prakAranI racanA joine bolI kADhe cha ke "jainetara badhA darzano indriyajanyajJAnane parokSa nahIM paNa pratyakSa mAne che. A laukika matano samanvaya karavo naMdIsUtrakArane abhipreta hato" emano A Azaya kayA AdhAre hato te to teoe jaNAvaQjoie ne ? baLI A pramANe kahenArane eka praznano javAba Apavo jarUrI che ke anya loko manathI thatA jJAnane pratyakSa kahe che to zu ahIM te bheda naMdIsUtrakAre jaNAnyo che ? // 13 // For Private & Personel Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndisuutrm| // 14 // || prastAvanA jo e bheda darzAvyo nathI to samanvaya thayo kevI rIte ? paNa ahIM dhRSTa hRdayavALA ema kahevAnI paNa hiMmata kare tevA che ke te samanvaya karavAmAM naMdIsUtrakAranI khAmI rahelI che. tevA ahaMmAnI 'dhUrta' paMDitone javAba ane yukti ApavAno kazoja hetu nathI. chatAM paNa buddhine ThekANe rAkhIne jovu hoya to vicAre ke jyAM A jJAnane pratyakSa kahathucha tyAM kayI indriyano saMgraha zarU thai zake ? dravyendriyano ke bhAvendriyano ? jo dravyendriyane pramANa mAnavAmAM Ave che to tame kayA pramANathI jANyu ? mULakArano tevo abhiprAya che, e jANavA mATe koI prAmANika sAdhana tamArI pAse che ja nahIM. eTaluja nahIM paNa jainazAsanano koi paNa nyAyagrantha tamArI vAtanuM samarthana karato nathI. ane je pramANathI (TIkA cUrNi temaja paraMparAdvArA) mULakArano abhiprAya prApta che. tenAthI to spaSTa ja che ke " sAvaraNAkhaovasamAto laddhI taM bhAvi diyaM tassa paccakkhaM ti iMdiyapaccakvaM taM paMcavihaM......" naMdIcUrNikAra potAnA AvaraNanA kSayopazamathI je labdhi che te bhAvendriya, tenuM pratyakSa te indriyapratyakSa, te pAMca prakAre che" vaLI AgaLa jaine jaNAve cha ke bhAvidiyovacArapaccakkhao ataM paccakkhaM, paramatthao puNa ciMtamANaM etaM parovakhaM" bhAvendriya-upacAra-pratyakSatvathI A pratyakSa che. paramArthathI to parokSa che" vaLI tattvArthamAM siddhasenagaNi paNa jaNAve cha ke (pR. 168) 'tasmAllabdhyAdayaH catvAraH samuditAH zabdAdiviSayaparicchedamApAdayanta indriyatAvyapadezam aznuvate' // 14 // Jain Education inS al For Private & Personel Use Only Marww.jainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 15 // arthAt nivRtti, upakaraNa, labdhi ane upayoga, cAre maLIne zabdAdi viSayaceM jJAna karatI indriyanA vyapadezane pAme che. mATe ahIM bhAvendriyanuM grahaNa karavAthI AtmAnuM grahaNa thayu ane tethI to tamAre iSTa evo samanvaya thayo ja nahIM. kAraNa ke samanvaya jemane iSTa che temane to dravyendriyane pramANarUpe svIkAravI paDe tema nathI to kayI rIte tamAro samanvaya sadhAyo te vicAro.. vaLo vadhAre dhRSTatApUrvaka pUchavAmAM Ave ke indriyapratyakSane sAMvyavahArikapratyakSa evaM zA mATe kahathu? tenuM prayojana mAtra samanvaya ja hatuM ? Ama kahenArane kevI rIte samajAvayu ke A to nayavAdanI eka viziSTa prarUpaNA che ane te viziSTa apekSAthI badhAMja jJAna pratyakSa che koi jJAna parokSa nathI. pU. siddhasena divAkara sU ma. sarva jJAnane pratyakSa kahe che. 'eka pramANam arthakyAt, aikyam etallakSaNaikyataH' ane pachI siddhasenagaNi paNa te zlokanI avataraNikAmAM 'vizuddhazabdanayAbhiprAyeNa ekameva pratyakSa pramANam' ema kahe che. vaLI indriyone pAramArthika pratyakSa mAnanAranA mate to AMkhathI padArthajJAnamAM aMdhakAramA dIpaka athavA divasanA Alokane kAraNa mAnavAmAM Ave che. paNa dIpaka ane Alokane pramANa nathI mAnatA. tema jJAna karanAra AtmAne indriyo sAdhanarUpa che tethI tene pramANa kevI rIte kahevAya ? tattvataH indriyo pramANa banI zake nahIM. koi kahe, ke indriyo sAkSAt upalaMbhaka che to te vAta TakI zakatI nathI. kAraNa ke indriyono nAza thayA pachI paNa padArthanuM smaraNa thAya che. te indriya sAkSAt upalaMbhaka // 15 // For Private & Personel Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 16 // hoya to banI zake nahIM. sAkSAt jJAna karanAra to rahyo nahIM to pachI smaraNa kevI rIte thAya ? gharanI bArImAMthI jonAra manuSya bArI lUTI gayA pachI tyAM nUtana bArI mukyA pachI paNa e bArI | IIGI prstaavnaa| dvArA anubhUta padArtha- smaraNa sArI rIte karI zake che. paNa (manuSya vinA) bArI padArthaDe smaraNa karI zake ja nahIM. jJAna guNa e AtmAno guNa che. ane indriyo bArInI jema sAdhana che. paNa pramANarUpa nathI. indriyajJAnano mati ane zrutamA aMtarbhAva karavAmAM Avelo che. eTale mati ane zruta e parokSa che. jyAre avadhi Adi pratyakSa che. je jJAnamA AtmAne indriya Adi sAdhanonI madada levI paDe nahIM, te jJAnane pratyakSa kahevAmAM Ave che. arthAt sIdho AtmA ja jJAna kare tevA jJAnane pratyakSa kahevAmAM Ave cha ane jemAM indriya AdinI madada levI paDe tene parokSa kahevAmAM Ave che. ahIM akSa eTale AtmA levAno che. tethI cakSu Adi indriyo pramANa banI zake nahIM, chevaTanA sarva darzanakArone jJAna karanAra AtmAja che ema to mAnavuja paDe che. AMkha kheMcyA pachI paNa cakSu dvArA meLavela jJAna- smaraNaM karanAra AtmA che. mATe teno anubhavitA AtmA ja che. indriyono sanikarSAdi Aloka AdinI mAphaka sAdhana che. AthI tene pramANa kahevAya nahIM. Aja vastunuM nyAyanI dRSTie vizada varNana vizeSAvazyakanI svopajJa TIkAmAM temaja pU. maladhArI hemacandra mahArAjanI te paranI TIkAmAM che. te vadhu jANa // 16 // vAnI icchAvALAe tyAM joi levu. Jain Education For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 17 // prstaavnaa| / vaLI ema paNa dalIla karavI sarvathA ayogya che ke teoe paNa 'indiyamaNobhava' jaM taM saMvavahAraM paccakkha' (gAthA 95 pR. 24) indriya ane manathI thato jJAnane saMvyavahAra pratyakSa to kadhuM che mATe temaNe samanvaya karavA mATe ja Ama kayu te paNa yogya nathI. kAraNa ke te samanvaya karavA mATe nathI paNa vyavahAranayanI prarUpaNA che. tethI ja pU. jinabhadragaNikSamAzramaNa temaja naMdIcUrNikAra jaNAve che ke, "teSAmapi ca 'ta' saMvyavahArata eva tat pratyakSam na paramArthataH' ane indriyornu paNa te saMvyavahArathI (vyavahAranayathI pratyakSa che) paramArthathI nathI' 'paramatthao puNa ciMtamANaM etaM parokkha' paramArthathI vicAratA e parokSa ja che. vaLI AgaLa vadhIne emaja kahevA jAya che ke vyavahAra ane nizcayanayanI yojanA paNa samanvaya mATe ja cha to kahevu jarUrI che ke nayavAdane ja kevala samanvayavAda kahenAra ane samajanAranA. jJAnane dhanyavAda ghaTe che. ahIM vAcakone indriyane pratyakSa pramANa mAnanArAnI mAnyatA kevI che, ane te kyA sudhI yogya cha teno khyAla ApavA mATe thoDoka vicAra karavAmAM Ave che. teornu lakSaNa che ke 'pramAkaraNaM pramANam' te pramAnA pratyakSa, anumAna, upamAna, ane zabda tevA cAra bheda che. nemAMthI indriya ane| manathI thatA jJAnane teo pratyakSa pramA kahe che, ane tenuM kAraNa hovAthI indriyone paNa teo pratyakSapramANa kahe che. A vyavasthA dvArA 'jaDa'ne paNa pramANa mAnI lIdhuM. jo ke anumAnAdi pramAmAM te jJAna ja pramANa che. // 17 // Jan Education International For Private Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 18 // Jain Education Inte tyAre pratyakSa mATe jJAnathI pRthak indriyone temane kAraNa mAnavI paDI. tethI jainadarzanakAranI mAphaka temanA mate sAmAnyanuM koI eka kAraNa radhuM nathI. te khAmInuM dyotaka che. vaLI jema indriyo kAraNa bane che te saMnikarSAdi paNa kAraNa banI ja jAye che. kAraNa ke saMnikarSathI niMvikalpajJAna ane te dvArA: savikalpajJAna thAya che. tethI te saMnikarSaM paNa kAraNa che. arthAt te paNa pramANa banI gayo A matamAM indriya pratyakSa mAtra prati paNa koi anugata karaNa nathI paNa vyavasthAnI khAmI che. vaLI parataH prAmANyavAdInA mate jJAna paNa kAraNa banI jaze tyAre eka jJAnane ja pramANa mAnavu te iSTa che, ane te ja jainazAstrakAroe 'svaparavyavasAyi jJAnaM pramANam kahIne svIkArya che. tethI sarvatra jJAnane ja pramANarUpa mAnavAthI AvI avyavasthAno saMbhava thaze nahi Ama spaSTa prativAda hovA chatAM paNa samanvaya samanvayanI vAto karI mAtra eka ja bAjune bahAra pADanAra paMDitonI zAstrAvagAhitAne kevA svarUpamAM birudAvavI ? [7] [C] ahIM 'no' (zabdano) artha sarva pratiSedhamAM che. jethI cAre prakAranI indriyo tema ja banne prakAranA manano niSedha thAya che, TIkAkAra jagAve che ke 'indriyapratyakSaM na bhavati iti noindriyapratyakSam ' 'no' zabda pratiSedhaka che. jo ke ahIM indriya pratyakSanA pAMca bheda gaNavAmAM AvyA che. temAM manane to gaNAnyuM nathI. tethI manathI thatA jJAnano samAveza na thayo mATe ahIM paNa te naMdIsUtrakArane samanvaya ja iSTa hRto tema kahenArane pU. jinabhadragaNikSamAzramaNanA matano paNa tenAthI kevI rIte samAveza thAya che te batAve che, ane prastAvanA | // 18 // w.jainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 19 // (1) 'no' anindriyajJAna ke je AtmAne pratyakSa che. tenA traNa vibhAga (1) avadhijJAna (2) manaHparyavajJAna (3) kevalajJAna che. TI. pR. 25 / "Aha - na sUtre viziSyAbhihitaM parokSa mano'bhimatam iti / ucyate tat pratyakSamapi naivoktam , Aha-nanUktam- 'indiyakyakkhaca noindiyapacakkha'ca [naMdI0] iti / noindriyaM ca mana iti, ucyate - na, sarvaniSedhamAtravacanatvAnozabdasya / katham , avadhyAdivizeSaNAt / avadhyAditrayasya ca manonimittatvaprasaGgAt , tataH ca manaHparyAptilabdhizUnyasyAvadhijJAnopayogAbhAvaH syAt, aniSTa caitat , yasmAduktam- 'cutemitti jANati' siddhasya cAjJAnitvaprasaGgaH, amanaskatvAt / " (vizeSAvazyakabhASyasvopajJaTIkA) ___" avadhijJAna" [8] prathama avadhijJAnanA bhavapratyaya ane kSAyopazamika tevA be bheda batAvavAmAM AvyA che. temAMnuM prathama avadhijJAna / nAraka temaja devone hoya che, ane bojo bheda manuSya temaja tiryacane hoya che ahIM cUrNikArI temaja TIkAkAro khulAso Ape cha ke banne jJAnamA kSayopazama to kAraNa cha ja, paNa deva ane narakane te 'bhava pAmatAM nizcita avadhijJAna thAya che mATe mULakAre AvA be bheda pADayA che. tyAravAda mULamAM te jJAna tadAvaraNIya karma (avadhijJAna tema avadhidarzananA) AvaraNanA kSayopazamathI thAya che, te jaNAve che. AgaLa te sUtramA "ahavA guNapaDivaNNassa aNagArassa ohiNANaM samuppajjati' tema jaNAvela cha teno artha zuM karavo? te te viSayanA zraddhAlu vidvAnoe vicAra karavA yogya che. AgaLa adhijJAnanA prakArAntare cha bheda pADe che. For Private & Personal use only // 19 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 20 // [1] AnugAmika [2] anAnugAmika [3] vardhamAna [4] hIyamAna [5] pratipAti [6] apratipAti. AnugAmikano artha pAchaLa janAra che. A jJAna je prANIne utpanna thAya che tene sadaiva tenI sAthe rahenAru hoya che. tethI GL prstaavnaa| AnugAmika avadhijJAna kahevAya che. temAM pU. haribhadra sU. ma. locana- dRSTAMta Ape che. pachI teja avadhijJAnanA ve bheda pADayA che. [1] aMtagata ane [2] madhyagata. temAMnA prathamano paricaya ApatAM jaNAve cha ke, [1] ahIM sakala jIvamA upayoga hovA chatAM paNa sAkSAt AtmAnA eka dezathI (cheDAthI) vastunuM grahaNa thatu hovAthI AtmA AtmapradezAntaganta che. [2] athavA audArika zarIranI apekSAe eka dezathI chiDethI] vastunu grahaNa thatu' hovAthI audArikazarIrAntagata che. [3] athavA te avadhijJAnI yathokta prakAzita kSetranA aMtamA rahela hovAthI kSetrAntagata avadhi che. arthAt AtmapradezAntagata, audArikazarIrAntagata temaja kSetrAntagata ema traNa artha antagatathI samajavA. tevI ja rIte madhyagatanA paNa traNa artha samajavA. [1] Atmapradezamadhyagata [2] audArikazarIramadhyagata [3] ane tenA prakAzita kSetranA madhyamAM (te vyakti) rahelI hovAthI prakAzita-kSetramadhyagata. tyArabAda AnugAmika aMtagata avadhijJAnanA traNa bheda dRSTAMta sahita batAvyA che. [1] purataH aMtagata [2] mArgataH aMtagata [3] pArzvataH aMtagata [1] temAMnu prathama dRSTAMta Ape cha ke jema cuDalikAdi prakAza ApatI vastune AgaLa laine cAlato manuSya || // 20 // AgaLano pradeza joi zake che tema. A avadhijJAnavALo manuSya AgaLanA pradeza (kSetrane) jANI zake che. Jain Education Inter ww.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , nandisUtram / // 21 // prstaavnaa| [2] tevI ja rIte bIjo avadhijJAnI pAchaLa cuDalikAdine laine cAlatA manuSya jevo che. [3]. ane trIjo aMtagata avadhino bheda bAjumA cuDalikAdine laine cAlatA manuSya jevo cha jyAre madhyagata (AnugAmika) avadhijJAnavALo pradIpAdinI sAmagrIne mastaka upara laine cAlatA manuSya jevo che. jethI teonA jJAnanA kSetramA paNa tevo ja phera paDe che. te AgaLanA sUtra dvArA jaNAve che. purataH aMtagata, mArgataH aMtagata, pArzvata: aMtagata ane madhyagata anukrame AgaLa rahelA, pAchaLa rahelA, bAjumA rahelA temaja cAre bAjunA, saMkhyAta ke asaMkhyAta yojanane jANI zake che. ahIM 'jANai pAsaI' prayoga nodhavA yogya che. Ama AnugAmika avadhijJAna- varNana pUrNa kare che. tyArabAda bIjo bheda anAnugAmika che. teno paricaya Ape che. jema sAMkaLe bAMdhelo dIvo jyAM raheto hoya tyAM ja prakAza Ape che, tema A avadhijJAnIne je kSetramA avadhijJAna utpanna thalu hoya, tyAM Ave tyAre ja tene teTalA kSetranuM (kSetramA rahelA padArthoMrnu) jJAna thAya che. / / ahi Apela audArikazabda paNa ema sUcavato mAluma paDe che ke A bheda audArikazarIravALAne lAgu paDe che. anyatra jAya to te avadhijJAnathI jJAna thAya nahIM. mATe ja tene anAnugAmika arthAt pAchaLa nahIM janAru kahevAmAM Avyu che. temAM hetu ApatA pU. haribhadrasUrIzvarajI ma. jaNAve che ke 'tadAvaraNakSayopazamasya tatkSetrasaMbandhasApekSatvAt ' arthAt teno (avadhijJAna-avadhidarzanAvaraNano) kSayopazama te kSetra sAthe sApekSa hovAthI Ama bane che. [3] te pachI vardhamAna avadhijJAna- varNana che. // 21 // For Private & Personel Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mndisuutrm| // 22 // I prstaavnaa| tenA prathama sUtranA vivecanamA pU. haribhadra sU. ma. jaNAve che ke 'te vardhamAna avadhi prazasta adhyavasAyasthAnomAM IN vartatA (arthAt avirata samyagdRSTi) temaja vardhamAna cAritravALA (arthAt dezavirata sarvavirata) je vizuddha bhAvamA ane vizuddha cAritramA vartatA hoya che, temane sarva rIte cAre bAjuthI avadhi vadhe che. jyAre cUrNikAra 'pasatthaajjhavasANAto ya caraNAdivizuddhito ya caraNapaccayaladdhIe bar3aDhI bhavati' arthAt prazasta adhyavasAyathI caraNAtmakavizuddhi thAya che. tenAthI caraNapratyayika AtmalabdhinI vRddhi thAya che. Ama teone caraNapratyayika labdhinI vRddhi thAya cha tema jaNAve che. AnA samAdhAnamA ema jaNAvavAnuM mana thAya che ke cUrNikAranu kathana lokAvadhi temaja paramAvadhi mATe hoya. jenA adhikArI zrAvaka hoi zake nahIM. jyAre pU. haribhadramarimahArAje A be sAthe anya vardhamAna avadhino paNa samAveza thAya te mATe Ama jaNAvyu haze ema saMbhave che. tethI eTaluja nakI thAya ke paMcama guNasthAnake lokAvadhi temaja paramAvadhi na hoya. tyAravAda niyuktinI gAthAo mUkavAmAM AvI che. jemAM avadhinuM jaghanya madhyama ane utkRSTa kSetra batAvyuM che. te A pramANe samajavu. jyAre 1000 yojananA dehamAnavALo matsya potAnA zarIramAMthI nIkaLIne krame karIne potAnA Atmapradezane saMkocato potAnA ja zarIranI bahAranA eka dezamA sUkSmapanaka (nigoda)rUpe pedA thAya che. tyAre temAM utpanna thavAnI apekSAe trIjA samayamAM enI jeTalI avagAhanA hoya teTalA pramANa- avadhijJAnanuM jaghanya kSetra jANavu'. [1] ahIM pU. haribhadrasUri mahArAje 'vartamAna' evo artha karela che, ane teoe 'vaTTamANa evo pATha svIkAryoM che. // 22 // Jain Education Intel For Private Personel Use Only S w .jainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 23 // tyArabAda utkRSTa kSetra mATe jaNAve che ke asaMkhyAta lokAkAza jeTalA khaMDo alokamAM paNa jANavAnu ternu sAmarthya che. tyAravAda avadhinA madhyama kSetro batAktAM kALa ane kSetrano kevo saMbaMdha che te darzAvela che. arthAt keTalA kSetranu avadhi hoya tene keTalA kAlarnu avadhi hoya te nIce pramANe cha: kSetra [1] 1aMgulano asaMkhyAtamo bhAga [1] 2AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga [2] aMgulano saMkhyAtamo bhAga [2] AvalikAno saMkhyAtamo bhAga [3] eka aMgula pramANa kSetra [3] kaMika nyUna ecI AvalikA [4] 3aMgulapRthaktva [4] pUrNa AvalikA [5] hastamAtra [5] aMtarmuharta [6] 1 gavyUta (gAu) [6] kiMcit nyUna divasa [7] 1 yojana [7] divasapRthakatva (2 thI 9 divasa) [8] 25 yojana [8] kAMika nyUna pakSa (pakhavADIyu) ahIM je kSetranu mApa batAbyu che teTalA kSetramA rahelA padAthoM ne jANe ane jue ema samajavu. 2 ahiM jeM kAlanu mApa batAvyu che teTalA bhUtakAlamAM thayelA padArthanA paryAyo ane bhaviSyamA thanArA paryAyo jANe ane jue ema samaja'. 3. bethI nava AMgaLanI saMkhyA. . // 23 // 1 Jan Education Intemanona For Private 3 Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 24 // [8] sakala bharatakSetrapramANa [9] ardhamAsa pUrNa [10] jaMbUdvIpapramANa (1 lAkha yojana) [10] sAdhika mAsa [11] manuSyalokapramANa [11] 1 varSa [12] rucakavaradvIpapramANa [12] varSapRthaktva [13] saMkhyAtadvIpasamudrapramANa [13] saMkhyAta varSa (1000 varSathI vadhu) [14] asaMkhyAta dvIpasamudra [14] asaMkhyAtakAla (palyopamAdi) Akhare temano niyama darzAvatAM jaNAve che ke 'kAlanI vRddhi thatAM dravya, kSetra, kAla ane bhAva cAre vadhe. kSetranI vRddhi thatAM dravya bhAva to avazya vadhe paNa kAlanI bhajanA arthAt vadhe paNa kharo ane na paNa vadhe. Ama thavAnuM kAraNa jaNAvatAM TIkAkAra khulAso Ape cha ke kSetra karatAM dravya sUkSma che, ane dravya karatAM paryAya sUkSma che. [4] hIyamAna avadhijJAna:- jema zubha adhyavasAyovaDe avadhijJAna vadhe che. tema aprazasta adhyavasAyasthAnomA vartatA (avirata samyagdRSTi) temaja vartamAnacAritravALA, (dezavirati Adi) te saMklezavALA hoya athavA je saMkliSTa cAritravALA hoya che, temanu avadhijJAna cAre bAjuthI ghaTe che. [5] pratipAti avadhijJAna:- prApta thayelaM je avadhijJAna ekAeka dIpakanA ghujhAvAnI jema nAza pAme che, // 24 // Jan Education Inter For Private Personal use only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / / // 25 // prstaavnaa| te pratipAti avadhijJAna samajavu. samagra lokane paNa jANIne avadhijJAna cAlyuM jAya tema paNa bane. kAraNa ke pratipAtino utkRSTa viSaya samagra loka che. [6] apratiprAti-avadhijJAnaH- lokAvadhi karatAM jarA paNa AgaLa vadhe arthAt alokAkAzanA eka pradezane jovAnuM sAmarthya jemAM hoya te avadhijJAna apratipAti samajavu. Ama cha bhedanuM varNana samApta thayu. have drvyaadi| viSayanA bhedathI avadhijJAnano bheda jaNAve che. arthAt dravya, kSetra, kALa tathA bhAvano jaghanya ane utkRSTathI keTalo viSaya hoya te jaNAve che. jaghanya utkRSTa [1] dravya:- ananta rUpI dravya [1] sarva rUpI dravya [2] kSetra:- aMgulano asaMkhyAtamo bhAga [2] alokamAM paNa lokapramANa asaMkhyAta khaMDo [3] kAlaH- AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga [3] asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI [4] bhAva:- ananta bhAva [4] ananta bhAva (sarva bhAvono anantamo bhAga) paNa A ananta bhAva jaghanyathI je ananta bhAva cha tenA karatAM anantaguNA samajavA. te pachI eka saMgrahagAthA che. jemAM deva, naraka ane tIrthakara bhagavaMto avazya avadhijJAnavALA hoya che. jyAre bIjAo mATe tevo niyama nathI te jaNAvela che. te gAthA cUrNikAre lIdhelI nathI. Ama vividha bhedapUrvaka avadhijJAna- nirUpaNa pUrNa kare che. // 25 // For Private Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 26 // Jain Education Inte manaHparyavajJAnanuM svarUpa prathama manaH paryavajJAna manuSyagatimAMja utpanna thAya che. temAM paNa keTalI keTalI yogyatAvALAone utpanna thAya che, te yogyatAonuM varNana karela che. tenA ve bheda che. Rjumati ane vipulamati cintanamAM rahelA dravyanA paryAyomAthI keTalA paryAyane jANanAra RjumatijJAna che, cintanamAM rahelA dravyanA ghaNA paryAyAne jANanAra vipulamati jJAna che. teno dravya kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe cAra prakAre viSaya batAve che. Rjumatino viSaya dravyathI:- anaMtA anaMtapradezI skandho kSetrathI:- jaghanyathI - aMgulano asaMkhyAtamo bhAga utkRSTathIH- adhodizAmAM - ratnaprabhAnA kSullaka pratara sudhI Urdhva dizAmAM :- jyotiSInA uparanA taLIA sudhI tiryagdizAmAM :- manuSya kSetra sudhI kAlathI :- jaghanyathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga vipulamatino viSaya te ja skandho vadhAre pramANamAM ane vizuddha rIte dareka dizAmAM aDhI aMgula adhika ane nirmaLapaNe Rjumati karatA vadhAre ane nirmaLa prastAvanA | // 26 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |lal prstaavnaa| nandisUtram / // 27 // utkRSTathIH- moTo palyopamano asaMkhyAtamo bhAga Rjumati karatAM vadhAre ane nirmaLa bhAvathI:- anantA bhAva vizeSa anantA bhAva kevaLajJAna- svarUpa judI judI apekSAe kevaLajJAnanA aneka bhedona varNana karyu che. jema ke 1. bhavastha kevaLajJAna 2. siddha kevaLajJAna bhavastha kevaLajJAnanA be bheda che. 1. sayogibhavastha kevaLajJAna 2. ayogibhavastha kevaLajJAna. sayogibhavastha kevaLajJAnanA be bheda che. 1. prathamasamaya sayogibhavastha kevaLajJAna 2. aprathamasamaya sayogibhavastha kevaLajJAna athavA 1. caramasamayasayogibhavastha kevaLajJAna 2. acaramasamayasayogibhavastha kevaLajJAna. evIja rIte ayogibhavastha kevaLajJAnanA paNa bhedo pADayA che. siddha kevaLajJAnanA be bheda che. 1. anaMtara siddhakevaLajJAna 2. paraMparasiddhakevaLajJAna. anaMtarasiddha kevaLajJAnanA 1. tIrthasiddha 2. atIrthasiddha vigere paMdara bhedo gaNAvelA che. paraMparasiddha kevalajJAna aneka prakAraceM che. aprathamasamaya, saMkhyAtasamayasiddha, asaMkhyAtasamayasiddha yAvat , anantasamayasiddha. Ama kevalajJAnanA bhedonu varNana karIne dravyAdi cAra viSayonI apekSAe tenA bhedarnu varNana kare che. 1. dravya-sarva dravya 2. kSetra-sarva kSetra 3. kAla-sarvakAla 4. bhAva-sarvabhAvane jANe ane jue.. Ama kevalajJAnanu varNana pUrNa karatAM te jJAna apratipAti, zAzvata ane eka prakAraceM che tema jaNAvyu che. [9] AminivodhikajJAna (matijJAna)-have AgaLa nirdeza karela parokSajJAnanA ahIM be bheda pADe che. [1] Abhinibodhika // 27 // For Private Personel Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 28 // parokSajJAna [2] zruta parokSajJAna. tyArabAda jaNAve che ke jyAM AbhinibodhikajJAna che tyAM zrutajJAna che ane jyAM zrutajJAna che tyAM Abhinivodhika jJAna che. Ama anyonyAnugata hovA chatAM paNa AcAryoM dvArA prarUpAyela bheda vyutpatti dvArA darzAve che. tyAbAda bhedane vadhu spaSTa karatAM kahe cha ke zrutajJAna matipUrvaka cha paNa zrutapUrvaka mati nathI. ahIM vadhu spaSTatA karatA TIkAkAro vizeSAvazyaka bhASya anusAra te vAtane vadhu spaSTa kare che. tyAravAda samyagdRSTinI mati te matijJAna che ane mithyAdRSTinI mati te matiajJAna che. tevIja rIte samyagdRSTinu zruta te zrutajJAna che, ane mithyAdRSTinu zruta te zrutaajJAna che tema jaNAve che. Ama te bannenu' kathana sAmAnya AbhinibodhikaparokSajJAnanA be bheda darzAve che. Abhinivodhika parokSajJAna ke prakAre che: 1. zrutanizrita 2. azrutanizrita. temAM dvitIya bhedamAM alpa vaktavya hovAthI te azrutanizritanA bheda prathama batAve che. 1. autpattikI 2. vainiyakI 3. kAmikI 4. pAriNAmikI. temAM prathama autpAtikImatinu lakSaNa batAvI ghaNA ramujI evA 23 dRSTAMta ApyA che. pachI vainayikI buddhinu lakSaNa dekhADavApUrvaka 15 dRSTAnta mUkavAmAM AvyA che. te pachI kArmikI buddhinu lakSaNa 12 dRSTAMtapUrvaka nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. te ja pramANe aneka tihAsika puruSonA dAkhalA sahita ane lakSaNapUrvaka pAriNAmikI buddhInuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. jemAM abhayakumAra, cANAkya, sthUlabhadra, vajrasvAmI Adi 21 dRSTAMta che. pachI zrutanizritanA avagrahAdi bhedo spaSTa karyA che. te pachI te badhAno paricaya ApavA sAthe bheda darzAcyA che. sAthe sAthe avagraha AdinA ekArthako (paryAya zabdo) gaNAvyA che. // 28 // Jain Education intemel Joininelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 29 // te pachI avagrahAdinI kALamaryAdA batAvI che ane mallaka (koDIyuM) Adi dRSTAMtathI tenI samajaNa ApI viSaya spaSTa karyo che. te pachI tenA dravyAdi cAra viSayo batAvyA che. jemake zabda spRSTa grahaNa karAya che, rUpa aspRSTa grahaNa karAya che. Ama prApyakArI ane aprApyakArInA bheda batAvyA che paNa prApyakArI indriyonA viSayamAM paNa zabda karatAM gaMdha, rasa ane sparzamAM vizeSatA batAvavAmAM AvI che, je vicAra jaina darzana sivAya anya darzanamAM bhAgye ja jovA maLaze. Ama matijJAna parokSa che, tenuM nirUpaNa samApta kare che. ahIM upara jaNAvela bhedonI sUci temaja paryAya zabdo nIce mujaba jANI levA. zrutanizrita matijJAna vyaJjanAvagraha 4 avagraha arthAvagraha 6 iddA I 6 1 avAya I 6 dhAraNA I 6 vyaJjanAvagrahanA cakSu ane manane choDIne cAra indriyavaDe 4 bheda arthAvagrahAdi pratyekanA 5 indriya ane mana ema cha vaDe bheda gaNavAthI 24 bheda. ema 28 bheda matijJAnanA thAya che. prastAvanA | // 29 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram / 113011 Jain Education Inte [A] avagrahanA paryAya:- 1. avagrahaNatA 2. upadhAraNatA 3. zravaNatA 4 avala banatA 5. medhA. [B] IhAnA paryAya:- 1. AbhoganatA 2. mArgaNatA 3. gaveSaNatA 4. cintA 5. vimarza. [C] avAyanA paryAya:- 1. AvartanatA 2 pratyAvartanatA 3. apAya 4. buddhi 5. vijJAna. [D] dhAraNAnA paryAya:- 1. dhAraNA 2. sAdhAraNA 3. sthApanA 4 pratiSThA 5. koSTha [E] AbhinibodhikanA paryAya ( matijJAnanA paryAya:- 1. IhA 2. apAya 3. vimarza 4. mArgaNA 5. gaveSaNa 6. saMjJA 7 smRti 8. prajJA [10] zrutajJAna:- tyArabAda parokSa zrutajJAnanA 14 bheda batAve che. pachI te 14mA bhedanA peTAbhedane pUrNa karatAM parokSajJAna, zrutajJAna ane jJAnamArganuM nirUpaNa pUrNa karatAM graMthanI samApti kare che. pratyeka bheda-prabhedo nIce mujaba jANI levA. [1] akSarazrutaH- saMjJAkSara - [1]saMjJAkSara eTale akSaranA saMsthAnanI AkRti [2] vyaMjanAkSara akArAdi akSaroM uccAraNa. [ 3 ] labdhiakSara zabda- arthanI vicAraNAne anusarato bodha. AgaLanA ve bheda dravyazruta che. jyAre trIjo bheda bhAvazruta che. mana ane indriyanA vijJAnathI utpanna thatI ghaTAdi padArthanI akSaralabdhi je samajaNa te labdhiakSara samajavo. tenA 5 indriya ane mananA kAraNe cha bheda che. [2] anakSara zrutaH- tenA ucchavAsa, nicchvAsa, niSThayuta (thuMkavu ) khAMsI, chIMka, nisiMghana, anusvArAdi aneka prakAro che. prastAvanA | 113011 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJizrutaH- hetupadezika sA saMjizruta prstaavnaa| nandisUtram / // 3 // [3] saMjJizrutaH- [A] kAlikopadezika saMjJizrutanA 2 bheda che. (1) saMjJine hoya che (II) asaMjJine hoya che. [B] hetupadezika saMjJizrutaH- upara mujabanA be bhedavALu che. [c] dRSTivAdopadezika saMjJizruta tenA upara pramANe 2 bheda che.. [1] zrutanizrita-kSayopazamathI prApta thayela. [I] azrutanizrita-kSayopazamathI prApta thayela. (A samyagdRSTineja hoya tethI samyagzruta ja jANavu.) [4] asaMjJizrutaH- Ano bheda judo nathI batAvyo. tethI je upara asaMjJizrutano bheda batAvyo che, te ja samajI levo. E- tenA 12 bheda cha sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) yAkaraNa (11) vipA (1) AcArAMga (2) sUyagaDAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprajJapti (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsakadazAMga (8) aMtakRdazAMga (9) anuttaraupapAtika (10) praznavyAkaraNa (11) vipAkasUtra (12) dRSTivAda. ahiM jaNAve che ke je saMpUrNa dazapUrvI che, tene niyamathI (bhAva) samyak zruta che. tethI ochA jJAnavALAmAM bhAva samyakazrutanI bhajanA samajavI.. mithyAzrutaH- ahIM mithyAdRSTiviracita aneka graMthonA nAma jaNAvyA. che. jeno paricaya Ape che:AmAM paNa eka viziSTatA batAvI che ke A dravya mithyAzruta paNa samyakzruta bane che. pachI uparokta viziSTatAnuM kAraNa jaNAvatAM pharamAve che ke, te na mithyAzruta mithyAdRSTi koika jIvane samyakatva- paNa kAraNa bane che. tethI tenu mithyAzruta paNa kadAcit samyakzruta bane che. [6] // 31 // Jan Education Intemanona For Private Personel Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 32 // prstaavnaa| (7) sAdi (8) anAdi (9) saparyavasita (10) aparyavasitazruta. A cArene saMkSepamA batAve cha- | A dvAdazAMgI paryAyArthika nayanI apekSAe sAdisaparyavasita che ane dravyArthika nayanI apekSAe anAdiaparyavasita cha.' ahIM te nayane sthAne anukrame vyavacchittinaya temaja avyavacchittinaya evo prayoga karyoM che. te pachI uparokta vikalpane dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI vicAre che. ane te darzAvI aMtamA jaNAve che ke 'akSarano-jJAnano anaMtamo bhAga jIvano sadAya anAvRta rahe che. jo eTalo bhAga paNa AvaraNa pAmI jAya (DhakAi jAya) to jIva, jIva tarIke rahI zake nahIM. tyArabAda tenA samarthanamA dRSTAMta ApyA che. [11] gamikazruta [12] agamikazrutaHgamikamA dRSTivAda, agamika-kAlikazrutamAM eTale prAyaH jemA gamA bahu ochA cha, tevA AcArAMgAdi 11 aMgano samAveza thAya che. tyAravAda chellA be bheda darzAve che. [13] aMgapraviSTa [14] aMgabAhira:te aMgapraviSTanA 12 bheda che. te 12 aMga jANavA. samyakzrutanA adhikAramA je nAma batAvyA che teja jANavA. aMgabAhiramA cha Avazyaka [1] sAmAyika [2] caturviMzatistava [3] vaMdana [4] pratikramaNa [5] kAyotsarga ane [6] pratyAkhyAna, AvazyakavyatiriktaH- tenA be bheda [1] kAlika [2] utkAlika. // 32 // JainEducation india For Private Personel Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / ||33|| tyArabAda utkAlikamA dazavaikAlikAdi 29 sUtranI 29 bheda batAyA che. anya prakINarka (graMtho) nI deva tIrthaMkara bhagavaMtanA zAsanamAM 84000 prakIrNaka gaNatrI karAvI che, ane kAlikamA uttarAdhyayanAdi saMkhyA batAvatAM jaNAve che ke, prathama tIrthapati RSabhahatA ane prabhu mahAvIranA zAsanamAM saMkhyAta sahasra [ potAnA ziSyanI saMkhyA jeTalA ] prakIrNako hoya che. athavA to je tIrthaMkara prabhunA jeTalA ziSyo cAra buddhithI yukta hoya teTalA prakIrNaka - sahasro temanA zAsanamAM hoya che. tyArabAda vistRta vaktavyavALA chellA bhedamAM aMgapraviSTamAM 12 aMganI gaNatrI karyA bAda 11 aMgano vistArathI paricaya Ape che. 12 mA aMgano paricaya ApatAM dRSTivAdanA pAMca bheda batAve che. [1] parikarma [2] sUtra [3] pUrvagata [4] anuyoga [ 5 ] cUlikA. te parikarmanA 7 bheda batAvyA che. tyArabAda sAte sAtanA anukrame 14, 14, 11, 11, 11, 11, 11 bheda batAvelA che. A sAte parikarmamAM AjIvikAmatano vicAra che. ane temAM prathama cha parikarma cAra nayathI yukta che ane gozAlake pravartAvelA trirAzI [jIva, ajIva, jIvAjIva- nojIva ] nuM nirUpaNa karanAra che. tyAvAda sUtranA 22 bheda batAnyA che, tenA mATe jaNAve che ke, pUrvagatanA 14 bheda batAve che. 1 utpAda pUrva 2 agrAyaNIya 6 satyapravAda jJAnapravAda 3 vIryapravAda 7 AtmapravAda 4 astinAstipravAda 8 karmapravAda prastAvanA | // 33 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nndisuutrm| // 34 // 9 pratyakSapravAda 10 vidyAnupravAda . 11 avaMdhya 12 prANAyu 13 kriyAvizAla 14 lokabindusAra / tyArabAda te sarvano viSaya jaNAve che. anuyoga (dRSTivAda) (A) mULa prathamAnuyoga (B) gaMDikAnuyoga. mULa prathamAnuyogamAM dharmapraNetA tIrthakara bhagavaMtonA caritranuM varNana karyu che. te pachI gaDikAnuyogamAM gaMDikAnA bheda jaNAvyA che. AvI bIjI paNa gaMDikAono temA samAveza karI levo tema jaNAvela che. tyAravAda cUlikA(dRSTivAda)mA prathama 4 pUrvanI cUlikAo che. anya pUrvonI nathI tema jaNAvela che. ema dRSTivAdanA bhedatuM varNana pUrNa karIne te samasta dRSTivAdano sAmAnya paricaya Ape che. te pachI tenI virAdhanAthI anaMta jIvo atIta ane anAgata kAlamA saMsArane pAmyA temaja pAmaze ane vartamAna kALamAM paNa saMkhyAtA jIvo virAdhanAthI saMsArane pAmI rahyA che tevI ja rIte tenI ArAdhanAthI atIta ane anAgata kALamAM anaMta jIvo saMsArathI tarI gayA temaja tarI jaze, ane vartamAnamA saMkhyAta jIvo tarI rahyA che. A pramANe ArAdhanA ane virAdhanAceM phaLa batAvyA pachI te dvAdazAMgI bhUtakALamAM sadA hatI vartamAnamA che ane bhaviSyamAM sadA raheze, tema jaNAvI tene dhruva, zAzvata, akSaya, avyaya, avasthita ane nitya che, tevAM vizeSaNo Apela che. teno dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI kahelo viSaya che te jaNAvI aMtamA saMgraha gAthA ApI aMgapraviSTa zrutajJAna ane parokSajJAna- varNana pUrNa karatAM naMdIsUtra pUrNa thAya che. // 34 // For Private Personel Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nandisUtram / // 35 // vibhAga-3 -: Agama ane tenA adhikArIoH - naMdImA AvatA adhikAranA vicAra viSe AgaLa jaNAvyu che. ahIM prasaMga pAmIne teno paNa vicAra karavo yogya che. mATe ahIM teno thoDo vistArapUrvaka vicAra karavAmAM Ave che. jaina zAsanamA jene koi paNa Agama bhaNavu hoya tenI yogyatA jovA mATe zAstrakAra bhAra mUke che. yogyatA joyA sivAya Agama bhaNAvanArA AcAryone jainazAsanamA gunegAra gaNavAmAM AvyA che. mATe ja Agamo hAla jenA tenA hAthamAM mukavAmAM Ave che te eka vicAraNIya prazna zaru thai rahyo che. Aje AgamonuM mudraNa thatAM jarUra teno pracAra vadhavA pAmyo che. paNa ethI guru dvArA thatA jJAnanI pariNatino nAza jovAmAM Ave che. e AgamAbhyAsa mukti mATeno suprayatna banavAne badale kevaLa vidvAna gaNAvAnI apekSAe ja mukhyatve thai rahyo che. AgamonA bhASAntara karavAnI pravRtti to anicchanIya ja che. keTalAka sudhArako Agamane itara vidvAno vAMcaze tethI jainadharmanA jJAnavAlA banaze evI uDAU dalIla kare che. paNa jaina Agamonu jJAna mukhyatayA mokSa taraphanI kUcamA vega lAvavA mATe che. tene badale tenI upara paraMparAgamarUpa arthAne lakhanArA niyuktikAro, bhASyakArI ane TIkAkArone bAjumAM mUkIne svataMtrapaNe asaMbaddha artha karanorA thayA che, ane teno pracAra karIne jaina AgamonA aharniza abhyAsI AcAryonI TIkA karavAmAM Ave che. Ama sArAsArano temajayogyAyogya pAtrono vicAra karavAnI darakAra karyA sivAya // 35 // Jan Education Intemanong For Private Personel Use Only www.jainelorary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / GI prstaavnaa| // 36 // sArvatrika Agamarnu mudraNa thai raghu che. amAro Azaya e nathI ke Agamone kabATamAM rAkhI mUkavAM. paNa AtmAnI yogyatA joine ja gurumahArAja AgamonuM jJAna Ape che ayogya AtmAne ApavAthI to jainazAsananI hIlanA thAya che. kemake ayogya AtmA teno durupayoga karatAM paNa acakAto nathI. atyAranA kahevAtA keTalAka paMDito tenA pratyakSa pUrAvArUpa che. vaLI tevAonI kahevAto paMDitAi paNa dhaNAM sthaloe sudharelI mUrkhAithI judI paDI zakatI nathI. Ama A rIte vicAratA saMpUrNapaNe mudraNa ane teno pracAra pasaMda paDe nahIM. mudraNa thAya to paNa teno pracAra tenI yogyatA dharAvanArAo sArI rIte lAbha uThAvI zake teTalA pUrato maryAdita hovo joie. ____ Aje chedasUtro ke je atyaMta gupta rAkhavA jevAM che. sAdhuone paNa tenI yogyatA joine ja teno pATha ApavAmAM Ave che. sAdhuonI parIkSA mATe apariNAmI, atipariNAmI ane pariNAmI ema vraNa prakAro pADavAmAM Ave che. temAM apariNAmI ane atipariNAmIo mATe chedasUtra bhaNavAno adhikAra nathI. AthI samakitadRSTi munione jenA tenA hAthamA chedasUtro jAya te pasaMda nathI. te hakIkata teonI zAstrAnusAritA batAvI rahI che. paNa tenI sAme "isa saMbaMdhame to yaha bAta hai ki prAyaH pratyeka zAstra hI gopanIya hai| adhikArakA dhyAna sarvatra hI rakhanA cAhie / kyA anya sUtra anadhikArIko pravRtta kiye jA sakate hai ? nhiiN| prAcInakAlameM jaise lekhana thA vaise hI Aja ke yuga meM mudraNa hai| gurumukha se calI Ane vAlI zrutaparamparA jisa dina kalama aura davAta kA sahArA lekara pustakArUDha hui, usI dina usakI gopyatA kA prazna samApta ho gyaa| jaba zruta pustakArUDha hai to vaha // 36 // Jan Education Internal For Private Personel Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| nndisuutrm| // 37 // | kabhI bhI, kahIM bhI, kisI bhI, vyakti ke hAthoM meM A sakatA hai| aura koI bhI use paDha sakatA hai| mere vicAra | meM tatkAlIna lekhana aura adyatana mudraNa kI sthiti meM koI vizeSa antara nahIM hai|" [pR. 4 nizIthasUtra pIThikA] ____Ama upAdhyAya ane munijIe ne lakhyu te kyAM sudhI zAstrAnusAra che te vicArIe. emaNe je nizIthasUtranI pIThikA chapAvI che. te pIThikAnI racanA lekhanakAla zaru thayA pachInI che. chatAM emAM adhikAranI vAta karI che. anya sUtro ane chedasUtro A bemAM eTalo badho pharaka che ke eka autsargika che jyAre chedasUtro ApavAdika che. mahAvratomA apavAdanu vidhAna karanAra chedasUtro che. Ano abhyAsa je te karI na zake. AvI saghaLIe vAto granthakAre karI che. anya sUtromAM adhikArI hovA chatAM te sAdhu chedasUtrono adhikArI banI zakato nathI. anyasUtro to yogodvahana | vinAnA sAdhuo zravaNa karatA hovA chatAM paNa nizIthamatra to anya sAdhuo zravaNa na kare tenI takedArI jJAnadAtAe rAkhavI tevI AjJA temAM ja pharamAvI che. codagAha - jai kammakakhavaNasAmatthAo imaM NisIha evaM savvajjhayaNANaM NisIhattaM bhavatu ? gurU bhaNati - AmaM, ki puNa " avisese vi ti savvajjhayaNa-kammakkhavaNasa sAmatthAvisesA iha ajjhayaNe viseso| viseso NAma bheo| ko puNa viseso ? imo suti pijaNeti aNNesi / suti savaNaM soiMdiuvaladdhI jamhA kAraNA, Na iti paDisehe, eti Agacchati prApnotItyarthaH, aNNesiti agItaaipariNAmApariNAmagANaM ti vakkasesaM / ki puNa kAraNaM nesimaM suI NAgacchati ? suNa-idamajjhayaNaM avavAyabahula', te ya agIyatyAdi-IN // 37 // For Private Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| dosajuttattA viNassejja teNa NAgacchati / " avi" padatthasaMbhAvaNe / ki saMbhAvayati ? jati agIyANa-aNNasAhunandisUtram / parAyavattayaMtANa vi savaNaM piNa bhavati, kao-uddesavAyaNatya-savaNANi, evaM sambhAvayati / " [nizIthacUNi pR. 35] | // 38 // bhAvArtha:- karmakSaya mATe sarva adhyayano sAmarthya dharAve che. to AmAM-nizIthamA zu vizeSa cha ? AnA javAbamAM | AcArya bhagavAna kahe cha ke, 'agItArtha, atipariNAmI ane apariNAmInA kAnamAM nizIthanA akSaro paNa paDatA nathI. ziSya pUche che ke 'kayA kAraNathI evAonA kAnamAM paNa nizIthanA akSaro AvatA nathI. sUri mahArAja kahe che ke, 'A sUtra apavAdathI bharelu che, tethI jo agItArtha vagerene ApavAmAM Ave to vinAza karI nAkhe, tethI emanI | karNendriyano viSaya thatu nathI. A sUtranI parAvRtti paNa agItArtha Adi munionA sAMbhaLavAmAM na Ave tema karAya che. to uddeza vAcanA ane zravaNa karavAnI to vAta jazI karavI? arthAt agItArtha Adi A sUtranA adhikArI cha ja nahIM, temaja gRhastho, anyatIthiko, svapakSIya agItArtha temaja pAkhaMDoo paNa zravaNa na karI jAya tema A sUtranuM adhyayana karavu joie. A gItArthonI AjJA che. mATe 'zruta pustakArUDha thayu tyArathI e kora paNa vyaktinA hAthamAM jai zake che' ema kahevu barAbara nathI. pustakArUDhano matalaba A to na ja kADhI zakAya ke kalama ane khaDiyAnI sahAya lIdhA eTale sahu Ane vAMcI zake ke bhaNI zake. Aje evI ghaNIye vAto lakhAya che ke e jenA hAthamA ApavI hoya tenA ja hAthamA apAya paNa sahu koinA hAthamA te IN AvI zakatI nathI. jaina saMghanA kabajAmA rahelA Agamo bIjAnA hAthamAM jAya kevI rIte ? mAno ke jAya, tethI // 38 // / For Private Personal Use Only Jan Education Internal Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 39 // prstaavnaa| ApaNe ApaNA hAthe ja sahunA hAthamA mUkavAM e zu buddhimattA che ? dhana che. enI corI karanAra hoya ja. mATe zu coronA hAthamA ApaNe ja amUlya dhana pahoMcatu' karavu ke ainuM saMrakSaNa kara? jaina Agamo muktinI sAdhanA mATe che. e Agamono A dhyeya mATe upayoga te sadupayoga che, ane te sivAya teno upayoga e durupayogaja che. mATe ja naMdImA jaNAvyu che ke " Agamane pAmIne anaMtA taryA ane anaMtA dRvyA" AvAM amUlya sUtro ayogya AtmAonA hAthamA jAya nahIM e mATe ApaNe takedArI rAkhavI joie. AvI takedArI athavA AvA prayatnone jJAnIo zrutabhakti kahe che. te pramANe vartanArAone zrutanA pracAraka ane zrutanA rakSaka kahe che ayogya AtmAonA hAthamAM pahoMcatA karanArA to enA nAzaka che. lekhana ane mudraNamAM to ghaNo moTo taphAvata che. lekhana to khuda sAdhuo paNa karI zake che. vaLI lekhanamAM to amuka lImITamA ja kopIo nIkaLe che. jyAre mudraNamAM to joie teTalI nIkaLI zake. tenI amuka nakalo to sarakArane tathA presavALAne ApavIja paDe, jyAre lekhanamAM evaM kazuja nathI. lekhana e kharekhara ja lekhana che. lekhana e ghaNA samaya sudhI TakI rahenArI kaLAno namuno ja che. jyAre mudraNa thoDA varSomA ja nAza pAmanArI yAMtrika kriyA che. lekhana e atizayajJAnIoe zaru karelI zrutaparaparAne jIvADanArI eka amRtakriyA che. jyAre mudraNamAM aneka doSo che. mATe 'A lekhana ane mudraNamAM koI vizeSa aMtara nathI' ema kahevu e vadhAre paDatuja che. nizItha nAma eTale ja aprakAzadharma che. mATe nizIthanuM jJAna pariNatane | | ja apAya paNa apariNata ke atipariNatane to naja apAya. A to lokottarazAstra che. paNa laukika, rahasyayukta vidyA, // 39 // yA Jan Education Internal Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / 118011 Jain Education Inter maMtra ane yoga apariNatonI AgaLa prakAzita karAya ja nahIM. [A vAta ni. cU. pI. pR. 36 mAM jaNAvI che.] kevalaM lokasiddhamapagAsaM misIhaM, ja' appagAsadhammaM anna pi taM NisIhUM / udAharaNaM- jahA loiyA rahassajuttA vijjA mantA jogA ya apariNayANaM Na pagAsijjaMti " pR. 34 arthAt prakAza karavA yogya ja na hoya te ' nizItha ' kahevAya che. jema rahasyayukta evI vidyA, maMtra ane yoga apariNato mATe aprakAzya hoya che, tema nizIthasUtra paNa apariNata mATe aprakAzya che. Ama khUda granthakAro paNa sunidharmanuM pAlana karanArA mahAtapasvIo paNa jo pariNata na hoya, gItArtha na hoya to emane paNa nizIthanuM pradAna karavAmAM niSedha kare che. jeo jagatano upakAra karavAmAM sadA udyamI hatA, zAsananI prabhAvanA karavAnI sundara AvaDatavALA hatA, jagatamAM jainadharmanI suvAsa phelAvavAnI icchAvALA hatA, bhaviSyanA lAbhane vicArI zake tevA buddhivaibhavane dhAraNa karanArA hatA. emanA karatAM ApaNe to badhI vAtomAM pachAta chIe. bhaviSyamAM lAbha kai rIte thaze ? teno pUrepUro vicAra karavAnI buddhi-zaktithI hIna chIe. mATe zAstrakAronI AjJAne anusaravAmAM ekAMta lAbha ja che. AjJAbahArano ApaNI huMkI dRSTino mahAn udyama game teTalo hoya chatAM saMsAra vadhAranAro che. vibhAga-4 prastuta naMdIsUtra temaja tenA para upalabdha thatA sAhityano itihAsa khUba carcAspada che, ane tenI sAthe aneka itihAsano saMbaMdha che. tethI samayanA abhAve anya sthaLe ja te viSayanI carcA karavAnI bhAvanA che. ahIM mAtra tene lagatA amArA vartamAna nirNayo ja jaNAvavAmAM Avaze. prastAvanA | 118011 ww.jainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 41 // A naMdIsUtra ghaNu ja prAcIna che, ane tenA kartA devavAcakagaNi pU. dRSyagaNinA ziSya cha, ane jeo devadhi prstaavnaa| gaNi kSamAzramaNa karatAM judA che. te mATe nayacakranI prastAvanAmAM ame vicAra karela che. tenA kartA devavAcakagaNi pUrvadhara hatA. temaja devardhigaNi zramAzramaNa karatAM pUrvavartI hatA. vartamAna 'naMdI' karatAM paNa prAcIna koI 'naMdI'sUtra avazya hovu joie. tevA anumAnane avakAza che ema ame mAnIe chIe. jo ke AnA para bhASyanI kalpanA ame nayacakranI prastAvanAmAM karela che. paNa te vAta ekalI kalpanAmAtrathI yogya lAgatI nathI. arthAt vadhu pramANa na maLe tyAM sudho 'naMdIbhASyanI' kalpanA karavI yogya lAgatI nathI. 'naMdI'cUrNi nA kartA jinadAsagaNimahattara hoya tema lAgata nathI. kAraNa ke zabdazaH malagiri manIja TIkA che. tenA vistAravALA bhAgane choDI devAyo che. tethI abhyAsanI anukULatA mATe koie AvI saMkSipta noMdha karI haze. je avacUrimAM gaNAi gai che. paNa vAstavikatAe e pU. malayagiri manI naMdInI TIkArnu saMkSipta rUpa che kAraNa ke avacUrimAM je mAtra pU. malayagiri ma ne ja lAgu paDe che, tevo ullekha emano ema ja maLI Ave che, mATe prastuta grantha saMkSiptIkaraNa che paNa svataMtra racanA nathI. dAkhalA tarIke pR, 23 'yathA vastuno nityatA tathA dharmasaMgrahaNITIkAyAM savistaram abhihitamiti na iha bhUyo'bhidhIyate mA bhUd granthagauravamiti kRtvA' pR. 47...' ucyate iha karmaNAM pratyekamanantAnantAni rasaspardhakAni || // 41 // bhavanti, rasaspardhakasvarUpaM ca karmaprakRtiTIkAyAM saprapaMcamupadarzitamiti na bhUyo darzyate / __A sivAya prathama zaru thatI aneka gAthAo je pU. malavagiri ma.nI TIkAmAM che. temAMnI nIce pramANenI sAta || For Private Personal Use Only Jain Education Interational Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA / nandisUtram / // 42 // gAthAo temAM nathI. avacUrinA anukrame 18, 19, 31, 32, 44,45, 48 temAMnI 31 ane 32 ne choDIne jema | pU. malayagiri manI TIkAmAM vyAkhyA karavAmAM AvI nathI tema ahIM paNa te bAkInI 6 gothAnI vyAkhyA kara- vAmAM AvI nathI. A 2 gAthAo mudritacUrNimAM paNa pAThAntara tarIke che. temaja pU. haribhadra sU. ma.nI TIkAmAM paNa levAmAM AvI nathI. je bilakula sAmAnya avacUri A be gAthAo para jovAmAM Ave che. te kadAca koike pAchaLathI hAthe lakhI lIdhI hoya tebha jaNAya che. ema lAge che ke mudrita naMdInI pU. malayagiri manI TIkAno temaja A saMkSiptIkaraNano Adarza judo judo hovo joie. Ama pratyeka zabde zabde to pU . malayagiri manI TIkA sAthe meLavela nathI. paNa jeTalo bhAga meLavyo che temAM eka paNa zabdano pharaka jaNAto nathI. mATe AnuM nAma ame saMkSipta malayagiri TIkA Apela che. jene vadhu vistAra pasaMda nathI tene A grantha acUka lAbhadAyaka nivaDaze. jaina graMthAvalI pR. 42nA TIppaNamA lakhela cha ke caMcalabAnA bhaMDAramA rahelI A avacUrinA kartA devyAvasUri che tema te AdarzanA TIppaNamA jaNAvyuM che. paNa upara jaNAvyA mujaba teo saMkSiptIkaraNanA kartA che ane devyAvasUri evaM nAma koi lahIyAnI azuddhinA kAraNe lakhAi gayu hoya tema jaNAya che. kadAca temanuM nAma devasUri haze. A granthanI zloka saMkhyA 1605 che. aMtamA prastAvanAnA AlekhanamA temaja granthanA saMpAdanakAryamA ane TIppaNI AlekhanamA Abhoga ke anAbhogathI jinAjJA viruddha jo kaMi paNa thavA pAmyuM hoya to te bAbatamA 'micchAmi dukkaDam ' apArthivajyotirdhara vyAkhyAnavAcaspati sva. paramapUjya AcAryadeva zrImad vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAjano caraNakiMkara AcArya vikramasUri // 42 // ww.ainelibrary.org Jan Education in Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + RECE ndiramA 4+ avacUrIsamalakRtam jayatu bhIjiyavarendrapravacanam / zreSThidevacandra lAlamAI-jainapustakoddhAra-pranthAle zrIdRSyagaNiziSya-zrIdevavAcakagaNiviracitam nandisUtram / 4+4+4+4+4+ avacIsamalakRtam / atha nandiritika zabdArthaH ucyate, 'dunadu samRddhau' ityasya dhAtoH 'udito num' iti numi vihite nandana-mandiH, pramodo harSa ityrthH| nandihetutvAt jJAnapaJcakAmidhAyakamadhyayanamapi mandiH, nandanti prANinaH anena-asmin 1matra 'uditaH svarAno'ntaH' (haim.4|4|98) iti sUtra rshyte| 43 For Private & Personel Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 2 // Jain Education iti vA nandiH,--idameva prastutamadhyayanam, AviSTaliGgatvAccaAdhyayane'pi pravarttamAnasya nandizabdasya puMstvaM, ' in sarvadhAtubhyaH' (kaumudI0 uNAdau ) ityauNAdika in pratyayaH, apare tu nandIti paThanti, te ca 'ikU kRSyAdibhya' (mahAbhASye 0 3 a0 3 pA0 10 A0) iti sUtrAdipratyayaM samAnIya strItve'pi varttayanti, tatatha ' ito'ktyarthA ' diti [ si. 2-4-32] GIpratyayaH / ' jayati ' indriya viSaya kaSAyaghAtikarmmaparISahopasargAdizatrugaNaparAjayAt sarvAnapyatizete, itthaM sarvAtizAyI ca bhagavAn prekSAvatAmavazyaM praNAmArhastato jayatIti, kimuktaM bhavati ? taM prati praNato'smoti, kiM viziSTo jayatItyAha jaya jagajIvajoNI- viyANao jagagurU jagANaMdo / jaganAho jagabaMdhU- jayai jagappiyAmaho bhayavaM // 1 // ' jagajjIvayonivijJAyaka: ' jagat-dharmAdharmAkAzapudgalAstikAyarUpaM 'jagattrayaM carAcaraM' iti vacanAt, jagacca jIvAzva yonayazca jagajItrayonayaH tAsAM vividhaM - anekaprakAramutpAtAdyanaMtadharmAtmakatayA jAnAti iti vijJAyako jagajjIvayonivijJAyakaH, anena kevalajJAnapratipAdanAt svArthasaMpadamAha, tathA jagat gRNAti yathA vyavasthitaM pratipAdayati ziSyebhya iti jagadguruH / yathAvasthitasakalapadArthapratipAdaka ityarthaH / tathA 'jagadAnaMda:' iha jagacchandena saMjJipaMceMdriyaparigrahaH, teSAmeva bhagavaddarzanadezanAdita AnaMdasaMbhavAt, tatazca jagatAM - sazipaMcendriyANAmamRtasyandimUrtidarzanamAtrato niHzreyasAbhyudayasAdhamryopadezadvAreNa cAnandahetutvAdaihikAmuSmikapramodakAraNatvAt jagadAnaMdaH, tathA 'jagannAthaH ' iha jagacchabdena sakalacarAcaraparigrahaH, 1- AvipuM - gRhItaM pratiniyataM liGgA yaiste AviSTaliGgAH, liGgAntarazabda saMbaMve'pi na svaliGgA jahati ityarthaH // avacUrIsamalaGkRtam / // 2 // w.jainelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| avacUrosa mlkRtm| // 3 // nAti, zubhe ca ni sthAne, tasmAddhamAna jagatpitAma PRESIDH40655555555 nAthazandena ca yogakSemakudabhidhIyate, 'yogakSemakRt nAtha' iti, tathA' jagadvandhuH' iha jagacchandena sakalaprANi| gaNaparigrahaH, prANina evAdhikRtya bandhutvopapatteH, tatazca jagataH-sakalaprANisamudAyarUpasyAvyApAdanopadezapraNayanena sukha- sthApakatvAt-bandhuriva bandhuH jagabandhuH, tathA 'jayati jagatpitAmahaH' iti, iha jagacchandena sakalasatvaparigrahaH, tatazca jagatAM sakalasattvAnAM narakAdikugativinipAtApAvarakSaNAt piteva pitA-samyagdarzanamUlottaraguNasaMhatisvarUpo dhrmH| sa hi durgatI prapatato jaMtUna rakSati, zubhe ca niHzreyasAdau sthAne sthApayati / tathA coktam-niruktazAstravedibhiH-" durgatiprasRtAn jantUn , yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // " tataH sakalasyApi prANigaNasya pitRtulyaH, tasyApi ca pitA bhagavAna , arthatastena praNItatvAt , tato bhagavAn jagatpitAmahaH, jayatIti punaH kriyAbhidhAnaM tathAdhikArAdaduSTam // uktaM ca-" sajjhAyajjhANataosahe Uvaesu thuipayANesu / saMtaguNakittaNAsu ya na hoMti puNaruttadosAo // 1 // anenApi parArthasaMpadamAha-'bhagavAn iti' bhagaH-samagraizvaryAdilakSaNaH, Aha ca-aizvaryasya samagrasya rUpasya yazasaH shriyH| dharmasyArthaprayatnasya SaNNAM bhaga itIritaH // 1 // " bhago'syAstIti bhagavAn // 1 // jayai suyANaM pabhavo titthayarANaM apacchimo jyi| jayai gurUlogANaM jayai mahappA mahAvIro // 2 // jayatIti pUrvavata , zrutAnA-khadarzanaparadarzanAnugatasakalazAstrANAM prabhavanti sarvANi zAstrANyasmAditi prabhavaH-prathamaM utpattikAraNam, tIrthakarANAmapazcimo jayati, janmajarAmaraNasalilasubhRtaM mithyAdarzanAviratigambhIraM mahAbhImakapAyapAtAlaM. duHkhagrAha CCCC CA // 3 // Jan Education For Private Personel Use Only L wjainelorary.org Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mndisuutrm| avacUrIsa // 4 // mlchtm| ARKARI mahAmohAvabhISaNaM rAgadveSapavanavikSobhita vividhAniSTeSTasaMyogaviyogavIcinicayasaMkulamuccastaramanorathasahasravelAkalita saMsArasAgaraM taraMti yena tatIrtham / tacca sakalajIvAdipadArthasArtharUpakamatyantAnavadyaM zeSatIrthAntarIyAvijJAtacaraNakaraNakriyAdhAraM sakalatrailokyAntargatavibudharmasaMpatsamanvitaM mahApuruSAzrayamavisaMvAdipravacanam tatkaraNazIlAstIrthakarAH teSAM tIrthakarANAM,asmin bhArate varSe,adhikRtAyAmavasapiNyAMna vidyate pazcimo'smAdityapazcimaH-sarvAntimaH, pazcima iti / 'jayati gururlokAnAM' iti lokAnAM-sattvAnAM gRNAti pravacanArthamiti guruH, pravacanArthapratipAdakatayA pUjya ityarthaH / tathA 'jayati mahAtmA mahAvIro' mahAn-atitarazaktyupeta AtmAsvabhAvo yasya sa mahAtmA, 'sUra vIra vikrAMtI' vIrayati sma iti vIro-vikrAMtaH, mahAn-kaSAyopasargaparIpahendriyAdizatrugaNajayAdatizAyI vikrAMta: mahAvIraH, athavA 'Ira gatipreraNayoH' vizeSeNa Irayati-mayati spheTayati karma, prApayati vA zivamiti vIraH, jayatIti pUrvavat // 2 // bhaI savvajagujoyagassa bhaI jiNassa viirss| bhaI surAsuranamaMsiyassa bhaI dhuyarayassa // 3 // ___'bhadra' kalyANaM bhavatu, 'sarvasya jagadudyotakasya' sarva-samastaM jagat-lokAlokAtmakam , udyotayati-prakAzayati kevalajJAnadarzanAmyAmiti sarvajagadudyotakaH / tasya 'bhadrAyuSyakSemasukhahitArthahitarAzivi' iti vikalpena caturthIvidhAne'pi SaSThayapi bhavati / yathA AyuSyaM devadattAya, AyuSyaM devadattasya, tathA 'bhadraM jinasya vIratha' mahAvIrasa, jayati rAgAdizatrugaNamiti jinaH, auNAdiko nak hitasukhAbhyAm (haima0 2 / 2 / 65) tadbhadrAyuSyomArthAnAziSi (2 / 2 / 66) itisUtradvayoktArthasamaheNAtraivamuktam / 4 // Jain Education T For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyayastasya bhadraM bhavatu / tathA 'bhadra'kalyANaM bhavatu, suraiH-zakrAdimirasuraizcamarAdibhizca namaskRtasya, tathA 'bhadraM' kalyANaM bhavatu, mndisuutrm| 'dhUtarajasaH' dhUtaM kampitaM sphoTitaM rajo-badhyamAnaM karma yena sa dhUtarajAstasya // 3 // avacUrIsa mlNkRtm| samprati tIrthakarAnantaraM saGghaH pUjya iti paribhAvayana saGghasya nagararUpakeNa stavamAhaguNabhavaNagahaNa! suyarayaNabhariya! dNsnnvishuddhrtthaagaa!| saMghanagara! bhaI te akhNddcrittpaagaaraa!||4|| guNabhavaNa ityAdi, guNA-iha uttaraguNA gRhyante, mUlaguNAnAmagre cAritrazabdena gRhyamANatvAt , te ca uttaraguNAH piNDa vizuddhayA6 dayaH, ta eva bhavanAni, taiH gahanaM-gumpilaM pracuratvAduttaraguNAnAM guNabhavanagahanam , saGghanagaramabhisambadhyate, tasya AmantraNaM, he guNa-14 bhavanagahana !, tathA zrutaratnabhRta-zrutAni eva AcArAdIni nirupamasukhahetutvAdratnAni zrutaratnAni, te taM-pUritaM tasya AmantraNaM, he zrutaratnabhRta !, tathA 'darzanavizuddharathyAka' iha darzana-prazamasaMveganirvedAnukampAstikyaliGgagamyamAtmapariNAmarUpaM samyagdarzanamamigRhyate / tAca kSAyikAdimedAt tridhA, tadyathA-kSAyikaM, kSAyopazamikaM aupazamikaM ca / darzanameva asAramithyAtvAdikacavararahitA vizuddhA rathyA yasya tat tathA, tasya AmaMtraNaM, he darzanavizuddharathyAka !, saGghazcAturvarNyaH zramaNAdisaGghAtaH,sa nagaraM iva saMghanagaraM, tasya AmantraNaM, he saGghanagara !, 'bhadraM' kalyANaM 'te' tava bhavatu / akhaNDacAritraprAkAraM cAritraM-mUlaguNAH akhaNDaM-avirAdhitaM cAritraM eva prAkAro yasya tat tathA 'mAMsAdiSu ca' iti prAkRtalakSaNAt cAritrazabdasya Adau hrasvaH tasya AmantraNaM, he akhaNDacAritraprAkAra , dIrghatvaM prAgiva // 4 // // 5 Jain Educaton For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bndisuutrm| 33 avcuuriilmlNkRtm| %% Antstond bhUyo'pi saGghasya eva saMsArocchedakAritvAccakrarUpakeNa stavamAha saMjamatavatuMbarayassa namo smmttpaariyaalss| appaDicakassa jayo hou sayA saMghacakkassa // 5 // ___ saMjama ityAdi, sNymH-sptdshprkaarH| yata uktaM-"paJcAzravAt viramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // " tapo dvidhA-bAhya AbhyantaraM ca, tatra bAhyaM paniSaM, Abhyantaramapi poDhA / saMyamazca tapAMsi ca saMyamatapAMsi, tuMbaM ca arAzca-arakAH tumbArAH saMyamatapasyeva yathAsaMkhyaM tumbArA yasya tat tathA, tasmai saMyamatapaHtumbArAya nmH| kSe ca SaSThI prAkRtalakSaNAt / caturthI arthe veditavyA, uktaM ca-"chaDi vibhacIe bhaNNA utthii|" sathA samyasyameva pAri-yala-bAyapRSThasa pAyA miryasya tat tathA, tasmai nmH| gAthArddha vyAkhyAtaM / tathA na vidyate prati-anurUpaM samAnaM cakraM yasya tat apraticakra, carakAdicakaiH asamAnaM ityarthaH, tasya jayo bhavatu, sadA-sarvakAlaM, saGkaH cakraM ina saMghacaLU tasya // 5 // samprati saMghasya eva mArgagAmitayA rayarUpakeNa stavamamidhitsurAha bhaI sIlapaDAgUsiyasa tavaniyamaturayajuttassa / saMgharahassa sajjhAyasunaMdighosassa // 6 // bhaI sIla ityAdi, 'bhadraM kalyANaM saMgharathasya bhagavato bhavatu iti yogaH, kiM viziSTasya sataH ityAha-' zIlocchUi tapatAkasya', zIlameva-aSTAdazazIlAGgasahasrarUpaM ucchritA patAkA yasya sa, tathA 'taponiyamaturagayuktasya' tapaHsaMyamAzvayuktasya / % %AC // 6 Jain Education For Private & Personel Use Only Aanjainelibrary.org 4 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram avacUrIsa 4mlNkRtm| GOOGGC tathA svAdhyAyaH-paJcavidhaH, tacca yathA-vAcanA pRcchanA pravartanA anuprekSA dharmakathA ca, svAdhyAya eva san-zobhano nandighoSodvAdazavidhatUryaninAdo yasya sa tathA tasya / 'sajjhAyasunemiyosamma' iti kvacit pAThaH, tatra svAdhyAya evaM zobhano nemighoSo yasya iti draSTavyam // 6 // [atha saMghasyaiva prayuddhatayA padmarUpakeNa gAthAdvayena stavamAha-] kammarayajalohaviNiggayassa suyarayaNadIhanAlassa / paJcamahanvayathirakanniyassa guNakesarAlassa // 7 // kammaraya ityAdi, karma-jJAnAvaraNAdi aSTaprakAraM tadeva jIvasya guNThanena mAlinyApAdanAt rajo bhaNyate / karmaraja eva janmakAraNatvAt jalaughastasmAta vinirgataH[iva]-karmarajojalaughavinirgataH tasya / iha pacaM jalaughAdvinirgata supratItaM, jalaghisyopari tasya vyavasthitatvAt , saMghastu karmarajojalIghAdvinirgato'lpasaMsAritvAdavaseyaH, tathA cAviratasamyagdRSTerapi apArdapadlaparAvartamAna eva saMsAraH, ata eva vinirgata isa iti vyAkhyAtaM, na tu sAkSAdvinirgato'dyApi saMsAritvAt tathA zrutaratnameva dIrgho nAlo yasya sa tasya, dIrghanAlatayA ca zrutaratnasya rUpaNaM karmarajojalauSataH tabalAt vinirgtH| tathA paJcamahAvratAni eva prANAtipAdiviramaNalakSaNAni sthirA-DhA karNikA-madhyagaNDikA pasya tattathA tasya, tathA guNA-ucaraguNAH, ta eva paJcamahAvratarUpakarNikAparikarabhUtatvAt kesarA iva guNakesarAH te vidyante yasya tanayA tasya // 7 // tathAsAvagajaNamahuariparivuDassa jinnsuurteybuddhss| saMthapaumassa bhaI samaNagaNasahassapattassa // 8 // HUB Jain.Education For Private Personel Use Only inelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| REASONSORRO ye abhyupetasamyaktvAH pratipannANuvratA api pratidivasaM yatibhyaH sAdhUnAM agAriNAM ca uttarottaraviziSTaguNapratipattihetoH IP avacUrIsasAmAcArI zRNvanti te zrAvakAH, zrAvakAzca te janAzca zrAvakajanAH, ta eva madhukaryaH, tAbhiH parivRtasya, tathA 'jinasUryatejobuddhasya' mlNkRtm| jina eva sakalajagatprakAza[ka]tayA sUrya iva-bhAskara iva jinasUryaH, tasya tejo viziSTasaMvedanaprabhavA dharmadezanA, tena buddhasya / tathA zrAmyanti iti zramaNA 'nanyAdibhyo'na' [si. he. 5--152] iti krtrynprtyyH| zrAmyanti tapasyanti, kimuktaM bhavatipravrajyArambhadivasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratA gurUpadezena prANoparamAt yathAzakti anazanAditapaH caranti / uktaM ca " yaH samaH sarvabhUteSu traseSu sthAvareSu ca / tapazcarati zuddhAtmA, zramaNo'sau prakIrtitaH // 1 // zramaNAnAM gaNaH zramaNagaNaH, sa evaM sahasraM patrANAM yasya tat zramaNagaNasahasrapatraM tasya // 8 // bhUyo'pi saMghasya eva saumyatayA candrarUpakeNastavamAhatabasaMjamamayalaMchaNa! akIriyarAhumuhaduddharisa! niccaM! jaya saMghacandanimmala! smmttvishuddhjonnhaagaa!||9|| tapaHsaMjama ityAdi, tapazca saMyamazca tapaHsaMyama, samAhAro dvaMdvaH, tapAsaMyama eva mRgalAJchanaM-mRgarUpaM cihnaM yasya tasya AmantraNaM, he tapaHsaMyamamRgalAJchana !, tathA na vidyante'nabhyupagamAt paralokaviSayAH kriyA yeSAM te akriyAH-nAstikAH, ta eva jinapravacanazazAkAsanaparAyaNatvAt rAhumukhaM ivAkriyArAhumukhaM tena duHpradhRSyo-anamibhavanIyaH,tasyAmantraNaM, he akriyArAhumukhaduHpradhRSya!, saGghaH RRRRRRRRRRRRORS in Education a l For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kh+4 nandisUtram avcuuriismlkRtm| +4+4+4+4+4+4+4 candra iva sacandraH tasthAmantraNaM, he saJcacandra tathA nirmala-mithyAtvamalarahitaM yatsamyaktvaM tadeva vizuddhA jyotsnA yasya sa tathA 'zeSAdveti kA pratyayaH(7-3-175), tasya AmantraNaM, he nirmalasamyakvavizuddhajyotsAka ! dIrghatvaM prAgiva prAkRtalakSaNAt avaseyaM, 'nityaM sarvakAlaM 'jaya' sakalaparadarzanatArakebhyo'tizayavAn bhava, yadyapi bhagavAn saMghacandraH sadaiva jayan pravartate, tathApi itthaM stotuH amidhAnaM kuzalamanovAkkAyapravartikAraNaM iti aduSTam // 9 // punarapi saMghasya eva prakAzakatayA sUryarUpakeNa stavamAhaparatitthiyagahapahanAsagassa tavateyadittalesassa / nANujjoyassa jae bhaI damasaMghasUrassa // 10 // paratIrthikAH-kapilakaNabhakSAkSapAdasugatAdimatAvalaMbinaH ta eva grahAH, teSAM yA prabhA-ekaikadurnayAbhyupagamaparisphurtilakSaNA, tAM anaMtanayasaMkulapravacanasamutthaviziSTajJAnabhAsvaraprabhAvitAnena nAzayati-apanayati iti paratIrthikaprahaprabhAnAzakaH tasya [paratIrthikagrahaprabhAnAzakasya tathA tapaH teja eva dIptA ujvalA lezyA-bhAsvaratA yasya sa tathA tasya tapaHtejodIptalezyasya / tathA jJAna eva udyoto-vastuviSayaprakAzo yasya sa tathA tasya jJAnaudyotasya, 'jagati' loke 'bhadraM' kalyANa bhavatu iti zeSaH / dama-upazamaH tat pradhAnasaMghaH sUrya iva saMghasUryastasya damasaMghasUryasya // 10 // saMprati saMghasya eva akSobhyatayA samudrarUpakeNa stavaM cikIrSurAhabhaI dhiivelAparigayassa samAyajogamagarassa / akkhohassa bhagavao saMghasamudassa ruhassa // 11 // Jain Education +SE For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ disUtram / // 10 // Jain Education bhadhivelA ityAdi, saMghaH samudra iva saMghasamudraH tasya, bhadraM bhavatu iti kriyAzeSaH, kiMviziSTasya sata ityAha 'dhRtivelAparigatasya' dhRtiH mUlottaraguNaviSayaH, pratidivasaM utsahamAna - AtmapariNAmavizeSaH, sa eva velA - jalavRddhilakSaNA tathA parigatasya, tathA svAdhyAyayoga eva karmavidAraNakSamazaktisamanvitatayA makara iva makaro yasmin sa tathA tasya, tathA 'akSobhyasya' parISahaupasargasaMbhave'pi niHprakaMpasya 'bhagavataH samagraizvaryarUpayazodharmaprayatnazrIsaMbhArasamanvitasya 'rudrasya' vistIrNasya // 11 // bhUyo'pi saMghasya eva sadA sthAyitayA merUrUpakeNa stavamAha sammadaMsaNavarabaharadRDharUDhagADhavagADhapeDhassa / dhammavararayaNamaMDiacAmIyaramehalAgassa // 12 // sammadaMsaNa ityAdi gAthASaT kena saMbaMdhaH, samyak - aviparItaM darzanaM-tattvazraddhAnaM samyagdarzanaM tadeva prathamaM mokSAGgatayA sAratvAt baravajraM iva samyagdarzanavaravajraM, tadeva dRDhaM niHprakaMpaM, rUDhaM- ciraprarUDhaM, gADhaM - niviDaM, avagADhaM - nimagnaM, pIThaM prathamabhUmikA yasya sa tathA / iha maMdaragiripakSe vajramayaM pIThaM, saMghamandaragiripakSe tu samyagdarzanavaravajramayaM pIThaM zaGkAdisuSirarahitatayA paratIrthika vAsanA jalenAMta:pravezAbhAvataH cAlayitumazakyaM, rUDhaM pratisamayaM vizuddhayamAnatayA prazastAdhyavasAyeSu cirakAlaM varttanAt, gADhaM tIvratattvaviSayarucyAtmaka avagADhaM jIvAdiSu padArtheSu samyagavabodharUpatayA praviSTaM taM vande / tathA durgatau prapatataM AtmAnaM dhArayati iti dharmmaH sa eva vararatnamaNDitA cAmIkaramekhalA yasya sa dharmmavararatnamaNDitacAmIkaramekhalAkaH 'zeSAdve 'ti kaH pratyayaH (7-3-175) tasya / dharmo dvidhA mUlaguNarUpa uttaraguNarUpazca tatra uttaraguNarUpo ratnAni mUlaguNarUpastu mekhalA, na khalu mUlaguNarUpadharmAtma cAmIkaramekhalA viziSTa avacUrIsamalaGkRtam / ||-*:20 || jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 11 // Jain Education uttaraguNarUparatna vibhUSaNa vikalA zobhate // 12 // niyamucchiyakaNayasilAyalujjalajalaMtacittakUDassa / naMdaNavaNamaNaharasurabhisIlagaMdhuddhamAyassa // 13 // niyama ityAdi, iha ucchritazabdasya vyavahitaprayogaH, tatazcAyaM arthaH- niyamA eva indriyadamarUpAH kanakazilAtalAni teSu ucchritAni ujjavalAni jvalanti cittAni eva kUTAni yasmin sa tathA tasya, iha maMdaragirau kUTAnAM ucchritatvaM ujvalatvaM bhAsuratvaM ca supratItaM, saMghamandaragiripakSe tu cittarUpANi kUTAni ucchritAni azubhAdhyavasAyaparityAgAt, ujvalAni pratisamayaM karmamalavigamAt jvalaMti uttarottarasUtrArthasmaraNena bhAsuratvAt / tathA nandanti surAsura vidyAdharAdayo yatra tat nandanaM vanaM - azokasahakArAdipAdapavRndaM, nandanaM ca tat vanaM ca nandanavanaM, latAvitAnagatavividhaphalapuSpapravAlasaMkulatayA mano harati iti manoharaM, 'lihA dibhyaH' ityac pratyayaH (5-1-50 ) / nandavanaM ca tat manoharaM ca nandanavanamanoharaM tasya, surabhisvabhAvo yo gaMdhastena 'uddhamAyaH' ApUrNaH uDumAyazabda ApUrNa paryAyaH tasya, saGghamandaragiripakSe tu nandanaM - saMtoSaH, tathAhi tatra sthitAH sAdhavo nandanti, tattvavividhAmayAdilabdhisaMkulatayA manoharaM tasya, surabhiH zIlaM eva gaMdhastena vyAptasya, athavA manoharatvaM surabhizIlagandhavizeSaNaM draSTavyam / / 13 / / jIvadayA sundara kaMdaruddhariyamunivara madainnassa / heusayadhAtupagalaMtarayaNadittosahiguhassa // 14 // jIvadayA ityAdi, jIvadayA eva sundarANi svapara nivRttihetutvAt kaMdarANi tapasvinAmAvAsabhUtatvAt tathA ca loke'pi avacUrIsamalaGkRtam / // 11 // jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 12 // avacUrIsapratItaM 'ahiMsAvyavasthitastapasvI' ti jovadayAsuMdara kaMdarANi, teSu ye ut prAvalyena karmazatrujayaM prati darpitA uddarpitA munivarA eva | &aamlkRtm| zAkyAdimRgaparAjayAt mRgendrA iva munivaramRgendrAstaiH AkIrNaH-vyAptastasya / tathA mandaragiriguhAsu niSpaMdavati candrakAMtAdIni ratnAni bhavanti kanakAdi dhAtavo dIptAzca auSadhayaH, saGghamaMdaragiripakSe tu anvayavyatirekalakSaNA ye hetavaH teSAM zatAni eva dhAtavaH kuyuktivyudAsena teSAM svarUpeNa bhAsuratvA., tathA pragalaMti-nispaMdamAnAni kSAyopazamikabhAvaspaMditvAt ratnAni dIptA jAjvalyamAnA auSadhaya-AmoSadhyAdayo guhAsu vyAkhyAnazAlArUpAsu yasya sa tathA tasya // 14 // saMvaravarajalapagaliyaujjarapavirAyamANahArassa / sAvagajaNapauraravaMtamoranacaMtakuharassa // 15 // saMvara ityAdi, saMvaraH-prANAtipAtAdirUpapazcAzravapratyAkhyAnaM tadeva karmamalaprakSAlanAt sAMsArikaDapanodakAritvA pari-14 NAmasuMdaratvAca varajalamiva saMvaravarajalaM tasya pragalitaH-sAtatyena vyUDha ujjharaH-pravAhaH sa eva virAjamAno hAro yasya sa tathA, zrAvakajanA eva stutistotrasvAdhyAyavidhAnamukharatayA pracurA khaMto mayUrAstaiH nRtyaMti iba kuharANi-jinamaNDapAdirUpANi yasya sa tathA tasya / / 15 // vinnynypvrmunnivrphurNtvijjujlNtsihrss| vivihaguNakapparukkhagaphalabharakusumAulavaNassa // 16 // viNaya ityAdi, vinayena natA ye pravaramunivarAsta eva sphuratyo vidyuto vinayanatapravaramunivarasphuratvidyutastAbhiH jvalaMti| bhAsamAnAni zikharANi yasya sa tathA tasya, iha zikharasthAnIyAH prAvacanikA viziSTA AcAryAdayo draSTavyAH, vinayanatAnAM ROMOMOMOMOM // 12 // Jain Education ! For Private & Personel Use Only mainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indisUtrammA ca pravaramunivarANAM vidyutA rUpeNa vinayAdirUpeNa tapasA teSAM bhAsuratvAn / tathA vividhA guNA yeSAM te vividhaguNA vizeSaNAnyathA | 'nupapattyA sAdhavo gRhyate, ta eva viziSTakulotpannatvAt paramAnandarUpamukhahetudharmaphaladAnAt , kalpavRkSA iva vividhgunnklpvRksskaaH| avacUrIsaprAkRtatvAtsvArthe kapratyayasteSAM yaH phalabharo yAni ca kusumAni taiH AkulAni vanAni yasya sa tathA, iha phalabharasthAnIyo mUlottara- mlkRtm| guNarUpo dharmaH, kusumAni nAnAprakArA RddhayaH, vanAni tu gacchAH // 16 // nANavararayaNadippaMtakaMtaveruliyavimalacUlassa / vaMdAmi viNayapaNao saMghamahAmaMdaragirissa // 17 // nANavara ityAdi, jJAnameva paramanirvRtihetutvAdvaraM ratnaM jJAnavararatna, tadeva dIpyamAnA-kAntA-vimalA vaiDUryyamayI cUDA yasya sa tathA, tatra mandarapakSe vaiDUryamayIcUDA-kAntA vimalA ca supratItA, saGghamaMdaragakSe tu kAntA bhavyajanamano-|| hAritvAn, vimalA yathAvasthitajIvAdipadArthakharUpopalambhAtmakatvAt / tasya ityaMbhUtasya saGghamahAmandaragireH yanmAhAtmyaM tat vinayapraNato vande // 17 // gunnrynnujvlkddaNsiilsugNdhitvmNddiuddesN| suyavarasaMgasiharaM mahAmaMdaraM vaMde // 18 // nagara-raha-caka-paume-caMde-sUre-samuha merumi / jo uvamijaha satataM taM saMghaguNAyaraM baMde // 19 // baMde usabhaM ajiya saMbhavamabhinaMdaNaM sumaisuppabha supaas|ssi pupphaMdaMta sIyala silaMsaM vAsupujaM ca // 20 // 44 444+4+4+4+4+4+4+4+ R%255356-5te Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| // 14 // Jain Education vimalamagataM ca dhammaM santiM kuthuM araM ca malli ca / munisuvvaya nami nemiM pAsaM taha vaddhamANaM ca // 21 // tadevaM saMghasya anekadhA stava amihitaH, saMprati AvalikAH pratipAdanIyAH, tAca tisraH, tadyathA - tIrthakarAvalikA gaNadharAvalikA sthavirAvalikA ca tatra prathamatastIrthakarAvalikAmahaM vaMde ityAdigAthAdvayaM nigadasiddhaM // 18 // 19 // 20 // 21 // paDhamittha iMdabhUi bIe puNa hoi aggibhUitti / taIe ya bAu bhUi tao viyatte suhamme ya // 22 // maMDia moriya putte akaMpie ceva ayala bhAyAya / me ajeya pahAseya gaNaharA huMti bIrassa // 23 // gaNadharAvalikA tu yA yasya tIrthakRtaH sA tasya prathamAnuyogAt draSTavyA, bhagavadvarddhamAnasvAmina Aha - 'paDhamittha' ityAdi gAthA dvayaM etadapi nigadasiddhaM || 22|| 23 || frogspahasAsaNayaM jayai sayA savabhAvadesaNayaM / kusamayamayanAsaNayaM jiniMdavara vIrasAsaNayaM // 24 // nimbu ityAdi, nirvRte:- mokSasya paMthA- samyagdarzanajJAnacAritrANi, nirvRttipathasya zAsanaM -ziSyate'nena iti zAsana-pratipAdakaM, nivRttipathazAsanaM, tataH ['svArthe] kazca [vA' ] iti (8-2-164) prAkRtalakSaNAt svArthe kaH pratyayaH, niSSRttipathaH zAsanakaM, evamanyatrApi yathAyogaM kapratyaya bhAvanA kAryA, sadA-sarvvakAlaM jayati, sarvANi api pravacanAni prabhAvAtizayena atikramya atizAyi varttate kathaMbhUtaM sad ityAha- sarvabhAvadezanakaM, tata eva kusamayamadanAzanakaM - kutsitAH samayAH paratIrthikapravacanAni teSAM madaH - avaleSaH avacUrIsA makRtam // 14 // jainelibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4+4 nandisUtram x avcuuriismlkRtm| x 44 4 tasya nAzanaM, tataH svArthikaH kapratyayaH, kusamayamadanAzanakaM, kusamayamadanAzanaM ca kusamayAnAM kathAktasarvabhAvadezakatvAyogAt / itthaMbhUtaM jineMdravaravIrazAsanakaM jayati // 24 // saMprati yaiH idaM avicchedena sthaviraiH krameNa idaM yugInajantUnAM upakArArtha AnItaM, teSAM AvalikAM abhidhitsurAha suhamma aggivesANa jambunAmaM ca kAsavaM pabhaiva / kacAyaNaM baMde vacchaM sijaMbhavaM tahA // 25 // suhammaM ityAdi, iha sthavirAvalikA sudharmasvAminaH pravRttA, zeSagaNadharANAM saMtAnapravRtterabhAvAt , tataH tameva Adau kRtvA : tAM abhidhatte / sudharma-sudharmasvAminaM paJcamagaNadharaM, agnivesAgaM iti, agnivezasyApatyaM vRddhau AgnivezyaH, 'gargAdeH yA (6-1-42) iti yaJpratyayaH, tasyApi apatyaM AgnivezyAyanaH, taM AgnivezyAyanaM vande iti kriyaabhismbndhH||1||, tathA ta cchaSyaM jambUnAmAnaM, ca samuccaye, kazyapasyApatyaM kAzyapaH,bidAdevRddha (6-1-41) ityaJ pratyayaH, taM kAzyapagotraM vaMde // 2 // , tasyApi jambUsvAminaH ziSyaM prabhavanAmAnaM kAtyAyanaM, katasya apatyaM kAtyaH, gargAderyA (6-1-42) iti yajapratyayaH tasyApi apatyaM kAtyAyanastaM kAtyAyanaM-kAtyAyanagotraM vaMde // 3 // , tacchiSyaM zayyaMbhavaM vAtsyaM, tasyApatyaM vAtsyaH, gargAdeH yaj (6-1-42) iti yaJpratyayaH / taM vande // 4 // , tathA iti samuccaye // 25 // jasameM tuMgiyaM vande saMbhUtaM ceva mADharaM / bhaddayAhuM ca pAinnaM thUlabhadaM ca goyamaM // 26 // jasa ityAdi, zayyaMbhavaziSyaM yazobhadraM tuMgikagaNaM vyAghamapatyagotraM vaMde / tasya dvau pradhAnaziSyau abhUtAM, tadyathA 5 45+4+4+4+4 E // 15 // -RRC For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| avacUrIsA mAmalarakRtam saMbhUtavijayo mADharagotraH, bhadrabAhuzca prAcInagotraH, to dvau api namaskurute / 'saMbhUtaM ceva mADharaM, bhaddabAhuM ca pAina' iti, tatra saMbhUtavijayasya vineyaH sthUlabhadro gautama AsIt , taM Aha-sthUlabhadraM, caH sammuccaye, gautama gotamasyApatyaM | gautamaH 'RSivRSNyaMdhakakurubhya' (6-1-61) iti aNapratyayaH, taM vaMde iti kriyAyogaH // 26 // sthUlabhadrasyApi ca dvau pradhAnaziSyA bbhuuvtuH| tadyathA-elApatyaM gotro mahAgirirvaziSThagotraH suhastI [ca to dvau api praNinaMsurAha elAvaccasagottaM vadAmi mahA~giriM suhatthiM ca / tatto kosiagottaM bahulassa saribvayaM vande // 27 // elAbaccetyAdi, elApatyena saha varttate yaH sa elApatya [sa] gotrastaM vaMde mahAgiriM, suhastinaM ca prAguktagotraM, tatra muhastina Arabhya susthitasupratibaddhAdikrameNa AvalikA vinirgatA, sA yathA dazAzrutaskaMdhe tathaiva draSTavyA, na tayA ihaadhikaarH| tasyAmAvalikAyAM prastutAdhyayanakArakasya devavAcakasya abhAvAt , tata iha mahAgiryAvalikAdhikAraH, tatra mahAgireH dvau pradhAnaziSyAvabhUtAM / tadyathA-bahulo balissahazca, tau ca dvau api yamalabhrAtarau kauzikagotrau ca, tayorapi madhye balissahaH pravacanapradhAna AsIt , tatastaM eva ninaMsurAha-'tato' mahAgireH anantaraM kauzikagotraM bahulasya 'sadRzavayasaM' samAnavayasaM, dvayoH api yamalabhrAtRtvAt , 'vaMde' namaskaromi // 27 // hAriyagutaM sAiM ca vaMdAmi hAriyaM ca sAmajaM / bande kosiAgotaM saMDilla ajajIyadharaM // 28 // AAORANCHORSAX JainEducation.in For Private Personal use only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 17 // Jain Education hAriya ityAdi, balissahasyApi ziSyaM hArIta [sa]gotraM svAtiM svAtinAmAnaM caH samuccaye, vande, tathA svAtiziSyaM 'hArItaM ' hArItagotraM, caH samuccaye, sa ca minnakramaH zyAmAryazabdAnantaraM draSTavyaH, zyAmAcArya ca vande / tathA zyAmAcAryaziSyaM kauzika [sa] gotraM, ' zAMDilyaM ' zAMDilyanAmAnaM vande / kiMbhUtamityAha - ' AryajItadharaM ' ArAt sarvaheyadharmebhyo'rvAk yAtaM Arya ' jItaM ' iti sUtramucyate / jItaM sthitiH kalpo maryAdA vyavastheti hi paryAryAH, maryAdAkAraNaM ca sUtraM ucyate / tathA 'dhRn dhAraNe' ya dhArayati iti dharaH, 'lihAdibhya ' ityac pratyayaH / AryajItasya dhara AryajItadharaH taM, anye tu vyAcakSate - zAMDilyasyApi ziSya Aryagotro jItadharanAmA sUriH AsIt taM vaMde iti // 28 // tisamuddakhAkinti dIvasamuddesu gahiyapeyAlaM / vande ajjasamuhaM akkhubhiyasamuddagaMbhiraM // 29 // tisamudda ityAdi, zAMDilyaziSyaM - AryasamudranAmAnaM vaMde, kathaMbhUtaM ityAha - ' trisamudrakhyAtakIrti ' pUrvadakSiNAparadigvibhAgavyavasthitatvAt pUrvAparadakSiNAstrayaH samudrAstrisamudraM, uttaratastu himavAn vaitADhyo vA, trisamudre khyAtA kItiryasya asau trisamudrakhyAtakIrtistaM tathA 'dvIpasamudreSu' dvISeSu samudreSu ca gRhItaM peyAlaM pramANaM yena sa gRhItapeyAlastaM, atizayena dvIpasAgaraprajJapti vijJAyakaM iti bhAvaH, tathA akSubhitasamudravadgambhIram // 29 // tri iri bhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / vaMdAmi ajja maMguM suyasAgarapAragaM dhIraM // 30 // bhaNagamityAdi, AryasamudrasyApi ziSyaM AryamaMguM vaMde, kiMbhUtamityAha - ' bhaNakaM ' kAlikAdisUtrArthamanavarataM bhaNati-prati avacUrisamalaMkRtam // 17 // jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| octo ARRECAUSA pAdayati iti bhaNa eva bhaNakaH [svArthe] [vA kazca' iti prAkRtalakSaNasUtrAt svArthe kaH pratyayastaM tathA 'kArakaM kAlikAdisUtroktameva upadheH pratyupekSaNAdirUpaM kriyAkalApaM karoti kArayati vA kArakastaM / tathA dharmadhyAnaM dhyAyati iti dhyAtA taM dhyAtAraM, prabhAvakaM avacUri samalaMkRtam jJAnadarzanaguNAnAM 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNaM iti' nyAyAt caraNaguNAnAM api parigrahaH, tathA dhiyA rAjate iti dhIrastaM, tathA zrutasAgarapAragam // 30 // vaMdAmi ajadhammaM tatto vande ya bhaddaguttaM c| tattoya ajavaharaM tavaniyamaguNehiM vairasamaM // 31 // vandAmIti, AryadharmavAcakaM tato bhadraguptaM tata Arya vajraM ca vaMdo taponiyamaguNairvavatulyamabhedyatvAt // 31 // | vaMdAmi ajarakkhiyaM khamaNe rakkhiyacAritte svvss| rayaNakaraDaMgabhUA aNuoga rakkhio jehiM // 32 // | vandAmIti // ityAdisugamam // 32 // nANami dasaNamia tavaviNae niccakAlamujjuttaM / ajaM nandilakhamaNaM sirasA baMde pasannamaNaM // 33 // nANamityAdi, AryamaMgoH api ziSyaM AryanaMdilakhamaNaM prasannamanasamaraktaduSTAntaHkaraNaM zirasA baMde kathaMbhUtamityAha-'jJAne' zrutajJAne 'darzane' samyaktve, ca zabdAcAritre tamasi-yathAyoga anazanAdirUpe vinaye-jJAnavinayAdirUpe 'nityakAlaM' sarvakAlaM tA // 18 // 8 'udyuktaM' apramAdinam // 33 // ris Jain Education in l al For Private & Personel Use Only Golutinelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram / // 19 // Jain Education ages vAyagavaMso jasavaMso ajjanAgahatthINaM / vAgaraNakaraNa bhaMgiyakambhapayaDIpahANANaM // 34 // va ityAdi, pUrvagataM sUtraM anyacca vineyAn vAcayaMti iti vAcakAH teSAM vaMzaH - kramabhAvipuruSaparva pravAhaH 'sa' ' varddhatAM ' vRddhiM upayAtu, 'mA' kadAcidapi tasya vRddhiM upagacchato vicchedo bhUyAt iti / 'yazovaMzo' mUrto yazaso vaMza iva - parvapravAha iva yazovaMzaH, AryanAgahastinAM AryanaMdilakSapaNaziSyANAM kathaMbhUtAnAmiti Aha - 'vyAkaraNakaraNa bhaGgI karmmaprakRtipradhAnAnAM ' tatra vyAkaraNaM saMskRtazabdavyAkaraNaM prAkRtazabdavyAkaraNaM ca, prazna vyAkaraNaM, karaNaM- piMDavizuddhayAdi, uktaM ca " piMDavisohI samiI bhAvaNapaDi mAI iMdiyaniroho / paDilehaNamuttIo abhiggahA caiva karaNaM tu // 1 // " bhaGgI-bhaGgabahulaM zrutaM, karmmaprakRtiH - pratItA, eteSu prarUpaNAM adhikRtya pradhAnAnAm // 34 // jaccajaNadhAusamappahANaM muddiyakuvalayanihANaM / vaDDhau vAyagavaMso revanakkhattanAmANaM // 35 // jaJcajaNa ityAdi, AryanAgahastinAmapi ziSyANAM revatinakSatranAmnAM vAcakAnAM vAcakavaMzo varddhatAM kathaMbhUtAnAmityAha' jAtyAMjanadhAtusamaprabhANAM ' jAtyazvAsau aJjanadhAtuzca tena samA-sadRzA prabhA dehakAMtiH yeSAM te tathA, 'mudrikAkuvalayanibhAnAM paripAkAgatarasadrAkSayA nIlotpalena ca samaprabhANAM, apare punaH AhuH - kuvalayaM iti maNivizeSastatrApi avirodhaH // 35 // ayalapurANikkhate kAliyasuyaANuogie dhIre / baMbhaddIvia sIhe vAyagapayamuttamaM patte // 36 // ayaletyAdi, revatinakSatranAmakavAcakAnAM ziSyAn 'brahmadvIpikazAkhopalakSitAn siMhanAmakAn AcAryAn ' acalapurAt avacUrisamalaMkRtam // 19 // ainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nndisuutrm| avacUrisamalaMkRtam // 20 // REACOCAREOGRECAUSARGER%EGORG niSkrAntAnacalapure gRhItadIkSAn' 'kAlikazrutAnuyogikAn' kAlikazrutasyAnuyoge-vyAkhyAne niyuktAH kAlikazrutAnuyogikAstAna , athavA kAlikazrutAnuyoga eSAM vidyate iti kAlikazrutAnuyoginastataH svArthikakapratyayavidhAnAt kAlikazrutAnuyogikAH tAn , dhiyA rAjate iti dhIrAstAn , tatkAlApekSayA uttama-pradhAnaM vAcakapadaM prAptAn // 36 // jesiM imo aNuogo payarai anjavi addvbhrhmmi| bahuNayaraniggayajase taM vaMde khadilAyarie // 37 // jesiM ityAdi, yeSAM ayaM-zravaNapratyakSata upalamyamAno'nuyogo'dyApi ardhabharate vaitADhyAdI 'pracarati' vyApriyate / tAn skaMdilAcAryAn siMhavAcakamariziSyAn bahuSu nagareSu nirgataM-prasRtaM yazo yeSAM te bahunagaraniryAtayazasastAn vaMde // 37 // tatto himavaMtamahaMtavikrame viiprkmmnnNte| sajjhAyamaNatadhare himavaMte baMdimo sirasA // 38 // . tato ityAdi, 'tataH' skaMdilAcAryAnaMtaraM tatziSyAn himavato-himavatnAmakAn , 'himavatmahAvikramAn' himavadiva mahAn vikramo-vihArakrameNa prabhatakSetravyAptirUpo yeSAM te tathA tAn / 'dhiiparakamamaNate' iti anaMtadhRtiparAkramAn , prAkRtazailyA ca anaMtazabdasyAnyathA upanyAsaH sUtre, anaMto-aparimito dhRtipradhAnaH parAkramaH karmazatrUn prati yeSAM te tathAvidhAstAn / tathA'sajjhAyamaNatadharati atrApi prAkRtazailyAnaMtazabdasya paranipAto makArastu alAkSaNikaH, tadevaM tAttviko nirdezaH 'anantasvA| ghyAyadharAn' tatrAnantagamaparyAyAtmakatvAt anantaM sUtraM tasya svAdhyAyaM dharaMti iti dharAH anaMtasvAdhyAyadharAstAn // 38 // kAliyasuyaaNuogassa dhArae dhArae ya puvANaM / himavaMtakhamAsamaNe vande nAgajjuNAyarie // 39 // 20 JainEducation For Private Personal Use Only a ainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 21 // avacUrisamalaMkRtam OMiOMOMOM bhUyo'pi himavadAcAryANAM stutiM Aha-kAliya ityAdi, kAlikazrutAnuyogasya dhArakAn 'dhArakAMzca pUrvANAM' utpAdAdinAM himavataH kSamAzramaNAn vaMde tatastacchiSyAn vaMde nAgArjunAcAryAn // 39 // kathambhUtAnityAhamiumadava saMpanne aNupunvi vAyagattaNaM ptte| ohasuyasamAyare nAgajjuNavAyae vande // 40 // govaM dANaM pi namo aNuyogo viula dhaarinniNdaannN| dANaM nicaM khaMti duyANaM paravaNe dullabhi dANaM // 41 // tattoya bhUyadinnaM nicaM tavasaMjame aniviNaM / paMDiyajaNasAmaNa vaMdAmi saMjamaM vihaNNu // 42 // [miumaddava] ityAdi, mRdumAIvasampannAn , mRdu-komalaM manojaM sakalabhavyajanamanaHsantoSahetutvAt yan mAhavaM tena sampamAnmArdavaM ca upalakSaNaM tena zAMtimArdavArjavasantoSasampamAniti draSTavyam / tathA 'AnupUrvyA' vayAparyAyaparipATyA vAcakatvaM prAptAnidaM ca vizeSaNaM aidaMyugInasUrINAM sAmAcArIpradarzanaparaM abaseyam / tathA-'oghazrutasamAcArakAn' oghazrutaM utsarga [zrutaM] | ucyate, tatsamAcaraMti ye te oghazrutasamAcArakAH tAn nAgArjunavAcakAnvaMde // 40 // 41 // 42 // varakaNagataviyacaMpagavimaulavarakamalagambhasarivanne / bhaviajaNahiyayadaie dayAguNavisArae dhIre // 43 // varakaNaga ityAdi, gAthAtrayaM, varaM-pradhAnaM sArddhaSoDazavarNikArUpaM tApitaM yatkanaka-yat suvarNa yat ca varaM camparka-suvarNa // 21 // Jain Education Tv For Private & Personel Use Only Prainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 22 // 8 samalaMkRtam REARRAHARG campakapuSpaM tathA yat ca vimukulaM-vikasitaM varaM-pradhAnaM kamalaM-aMbhojaM tasya yo garbhaH tatsadRzavarNAn tatsamAnadehakAMtIn / tathA 'bhavyajanahRdayadayitAn' bhavyajanahRdayavallabhAn , tathA 'dayAguNavizAradAn' sakalajagajjaMtudayAvidhividhApanayoH atIva kuzalAn , tathA dhiyA rAjate-zobhaMte iti dhIrAH tAn // 43 // aDDabharahappahANe bahuvihasajjhAyasumuNiyapahANe / aNuogiyavaravasabhe nAilakulavaMsanaMdikare // 44 // ____ tathA ' arddhabharatapradhAnAn ' tatkAlApekSayA sakalArddhabharatamadhye yugapradhAnAn tathA 'suvijJAtabahuvidhasvAdhyAyapradhAnAn' suvijJAto bahuvidhaH svAdhyAyo yaiH te tathoktAH teSAM madhye pradhAnAnuttamAna , tathA'nuyojitA:-pravartitA yathocite vaiyAvRttyAdauvaravRSabhAH-susAdhavo yaiH te tathoktAstAn / tathA nAgeMdrakulavaMzasya nandikarAn , pramodakarAnityarthaH / tathA // 44 // bhUyahiappagambhe baMde'haM bhUyadinamAyarie / bhavabhayavuccheyakare sIse nAgajjuNarisINa // 45 // bhUtahitapragalbhAnanekadhA sakalasattvahitopadezadAnasamarthAn bhavabhayavyavacchedakarAn ' sadupadezAdinA saMsArabhayavyavacchedakarAn' sadupadezAdinA saMsArabhayavyavacchedakaraNazIlAn , 'nAgArjunaRSINAM' nAgArjunamaharSisUrINAM ziSyAn , 'bhUtadinAcAryAn' bhUtadinanAmakAn AcAryAnahaM vaMde , sUtre ca bhRtadinazabdAt makAraH alAkSaNikaH / / 45 / / sumuNiyaniccAnicaM sumuNiyasuttatyadhArayaM vande / sambhAvunbhAvaNAtatyaM lohicaNAmANaM // 46 // SHKOISESSADOS // 22 // Jain Education For Private Personal Use Only Jainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nandisUtram // 23 // avadhisamalaMkRtam sumuNiya ityAdi, suSTu-yathAvasthitatayA muNitaM-jJAtaM / "jJojANamunau" [8-4-7] iti prAkRtalakSaNAt jAnAteH muNaAdezaH, nityAnityaM sAmarthyAt vastu iti gamyate / yena sujJAtaM nityAnityaM sa sujJAjJAtanityAnityastaM, yathA vastuno nityatA tathA dharmasaMgrahiNITIkAyAM savistaraM amihitaM iti na iha bhUyaH abhidhIyate, mAbhUta graMthagauravaM iti kRtvA, etena nyAyaveditA tasyAveditA, || tathA suSTu-atizayena jJAtaM yat sUtra arthazca tasya dhArakaM, anena sadA eva abhyastasUtrArthatA tasya Avedyate, tathA saMto'vasthitA vidyamAnAbhAvA:-sadbhAvAsteSAM udbhAvanA-prakAzanaM sadbhAvodbhAvanA tasyAM tathyamavisaMvAdinaM sadbhAvodbhAvanAtayya, etena tasya samyak prarUpakatvamuktaM, itthaMbhUtaM bhUtadinAcArya ziSyaM 'lauhitya' lohityanAmAnamahaM vaMde // 46 // atthamahatthakhANiM susamaNavakhANakahaNanivvANi / payaIi mahuravANiM payao paNamAmi dUsagaNiM // 47 // attha mahattha ityAdi, tatra bhASAbhidheyA arthA, vibhASAvArtA(vArtikA)midheyA mahArthAsteSAM arthamahArthAnAM khAni-iva arthamahArthakhAnistaM, etena bhASAvibhASAvArtikarUpAnuyogavidhau atipaTIyastvamAvedayati / tathA suzramaNAnAM-viziSTamUlottaraguNakalitasaMyatAnAM apUrvazAstravyAkhyAne pRSTArthakathane ca nivRtiH-samAdhiryasya sa tathA taM, tathA prakRtyA-svabhAvena madhuravAcaM-madhuragiraM tat ziSyagatamanAjhamAdAdirUpakopahetusaMpattau api kopodayavazato'niSThurabhASaNaM, taM dRSyagaNinaM 'prayataH' prayatnaparaH praNamAmi // 47 // tavaniyamasaccasaMjama viNayajavakhaMtimaddavarayaNaM / sIla guNagaddiyANaM aNuoge jugavahANANaM // 48 // 1 tatthakuddhANa vi AgatANa tassa vANI jevvANi jaNeti, kimaMga puNa dhammasavaNamAgatANaM iti cUrNoM dRzyate / // 23 // Jain Education For Private Personel Use Only M ainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 24 // avacUrisamalaMkRtam RAPHRA SEX sukumAlakomalatale tesiM paNamAmi lakkhaNapasatthe / pAe pAvayaNINa paDicchayasaehi paNivaie // 49 // sukumAla ityAdi, teSAM dRSyagaNinAM 'prAvacanikAnAM' pravacane-pravacanArthakathane niyuktAH prAvacanikAH teSAM, tatkAlApekSayA yugapradhAnAnAM ityarthaH, pAdAn lakSaNaiH-zaMkhacakrAdibhiH prazastAn-zreSThAn, tathA sukumAramakarkaza komalaM-manojhaM talaM yeSAMtAn punaH kiMbhUtAnityAha-prati icchikazataiH praNipatitAn , iha ye gacchAMtaravAsinaH svAcArya pRSTvA gacchAMtare'nuyogazravaNAya samA* gacchaMti anuyogAcAryeNa ca pratIcchayate'numanyate te pratiicchakA ucyante / svAcAryAnujJApurassaraM anuyogAcArya pratiicchayA kA caraMti iti prAtiicchakAH iti vyutpatteH, teSAM zataiH praNipatitAnamaskRtAn 'praNipatAmi' namaskaromi // 48 // 49 // tadevaM AvalikAkrameNa mahApuruSANAM stavaM abhidhAya saMprati sAmAnyena zrutadharanamaskAraM Ahaje anne bhagavaMte kAliyasuyaaNuogie dhIre / te paNamiUNa sirasA nANassa parUvaNaM voccha // 50 // je anne ityAdi, ye'nye'tItA bhAvinazca bhagavaMtaH-zrutaratnanikarapUritatvAt samagraizvaryAdimaMtaH kAlikazrutAnuyogino dhIrA-viziSTa dhiyA rAjamAnAstAna 'zirasA uttamAMgena praNamya 'jJAnasya' AbhinibodhikAdeH 'prarUpaNaM' prarUpaNAkArakaM adhyayana vakSye, ka evaM Aha?,-ucyate-dRpyagaNiziSyo devavAcakaH // 50 // // therAvaliyA smmttaa|| // 24 // Jain Educationa l For Private Personal Use Only .jainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam XRRRRREA iha jJAnasya prarUpaNAM vakSye ityuktaM, sA ca prarUpaNA ziSyAnadhikRtya kartavyA, ziSyAzca dvidhA yogyA ayogyAzca, tatra yohU~ gyAnadhikRtya kartavyA / nAayogyAniti prathamato yogyAyogyavibhAgoupadarzanArtha tAvadidamAha selaghaMNa kuDaMga cAlaNi paripUrNaga haMsa mahisa meseya masa~ga jaluge virAlI jAhaMga go" bherI" AbherI // 'selaghaNa' ityAdi, tatrAdhikRtagAthAyAM / 'Ame ghaDe nihittaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhantarahassaM appahAra viNAsei // 1 // prathamamayogyaziSyaviSaye mudgazailaghanadRSTAnta upAttaH, sa ca kAlpanikaH, mudgazailaghanayorvakSyamANaprakAro'haMkArAdiH na saMbhavati, tayoracetanatvAt , kevalaM ziSyamativitAnAya tau tathA kalpayitvA dRSTAntatvenopAttau, na caitadanupapannam, tato nAnupapannaH zailaghanadRSTAntaH, tadbhAvanA ceyaM-iha kvacidgoSpadAyAmaraNyAnyAM mudgapramANaH kSitidharo mudgazailAbhidhAno vartate, itazca jaMbUdvIpapramANaH puSkarAvAbhidhAno mahAmeghaH, tatra maharSinAradasthAnIyaH ko'pi kalahAbhinaMdI tayoH kalahamAdhAtuM prathamato mudgazailasyopakaMThamagamat , gatvA ca tamevamabhASiSTa, bho mudgazaila! kvacidavasare mahApuruSasadasi jalena | mettumaazakyo mudgazaila iti mayA tvaguNavarNanAyAM kriyamANAyAM nAmApi tava puSkarAvartoM na sahate sma, yathA'lamanenAlIkaprazaMsAvacanena, ye hi zikharasahasrAgrabhAgollikhitanabhomaMDalatalAH kulAcalAdayaH zikhariNaste'pi madAsAro RRHOE Jain Education a l For Private Personal use only jainelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam 36*AHORES SEX EXC*** | panipAtena bhidyamAnAH zatazo medamupayAMti, kiM punaH sa varAko yo madekadhAropanipAtamAtramapi na sahate ?, tadevamutpAsito mudgazailaH samujjvalitakopAnalo'haMkArapurassaraM tamevamavAdIt , bho nArada ! maharSe ! kimatra taM prati parokSe bahujalpitena ?, zRNu me bhASitamekaM, yadi tena durAtmanA saptAhorAtravarSiNA me tilatuSasahasrAMzamAtramapi midyate, tato'haM mudgazaila iti nAmApi nodahAmi / tataH sa puruSo'mRni mudgazailavacAMsi cetasthavadhArya kalahotthAnAya puSkarAvartameghasamIpamupAgamat / mudgazailavacanAni ca sarvANyapi sotkarSa tasya purato'nvavAdIt , sa ca zrutvA tAni ca vacanAni kopamatIvAzizriyat / sa ca paruSANi ca vacanAni vaktuM prAvartiSTa / yathA-hA duSTaH sa varAkonAtmajJo mAmapyevamadhikSipatIti, tataH sarvAdareNa saptAhorAtrAn yAvat niraMtaraM muzalapramApadhAropanipAtena vrssitumytisstt| saptAhorAtraM niraMtaravRSTayA ca sakalamapi vizvaMbharAmaMDalaM jalaplAvitamAsIt / tata evaikArNavakalpaM vizvamAlokya ciMtitavAn hataH samUlaghAtaM sa barAka iti, tataH pratinivRtto varSAta , krameNa cApasRte jalasaMghAte saharSa pusskraavto nAradamevamavAdIt / bho nArada ! sa varAkaH saMprati kAmavasthAmupagato vartate iti sahaiva nirIkSyatAM, tataH tau sahabhUya mudgazailasya pArzvamagamatAM, sa ca mudgazailaH pUrva dhUlIdhUsarazarIratvAt maMdamaMdamakAziSTa, saMprati tu tasyA api dhUlerapanayanAdadhikataramavabhAsamAno vartate / tataH sa cAkacikyamAdadhAno hasaciva nAradapuSkarAvau~ samAgacchaMtAvevamabhASiSTa / samAgacchathaH khAgataM yuSmAkaM 1, aho kRtakalyANA vayaM yadatarkitopanItakAJcanavRSTiriva yuSmadarzanamakAMDa eva manmano modadAyi saMvRttaM -CRORSCIRCCCC // 26 // C Jan Education For Private Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 27 // avacUrisamalaMkRtam RECARRRRRRRRR iti / tata evamukta bhraSTapratijJamAtmAnamavabudhya lajjAvanatakaMdharAzironayanaH puSkarAvartI yatkiMcidAbhASya svasthAnaM gataH, evaM dRSTAMtaH, upanayastu ayaM-ko'pi ziSyo mudgazailasamAnadharmA niraMtaraM yatnataH pAThyamAno'pi padamapyekaM bhAvato nAvagAhate, tato'yogyo 'yamiti kRtvA AcAryairupekSitaH, tamavabudhya ko'pyanya AcAryo'bhinavataruNimAvegavazojUMbhitamahAbalaparAkramo'ta evAgaNitavyAkhyAvidhiparizramo yauvanikAmadavazato'paribhAvitaguNAguNaviveko vaktu mevaM pravRtto yathA enamahaM paatthyissyaami| paThati ca || lokAnAM purataH subhASitaM, " AcAryasyaiva tajjADyaM, yat ziSyAnAvabudhyate / gAvo gopAlakenaiva, kutiirthenaavtaaritaaH||1||" tatastaM sarvAdareNa pAThayituM lanA, sa ca mudgazaila iva dRDhapratijJo na bhAvataH padamapyekaM svacetasi pariNamayati / tataH khimazaktiH AcAryo bhraSTapratijJamAtmAnaM jAnAno lajjito yatkimapyuttaraM kRtvA tatsthAnAdapasRtya gataH, tata evaM vidhAya nedamadhyayanaM dAtavyaM yato na khalu baMdhyA gauH ziraHzRMgavadanapRSTapucchodarAdau sasnehaM spRSTApi satI dugdhapradAyinI bhavati / tathAsvAbhAvyAdeva eSo'pi samyak pAThyabhAno'pi padamapyekaM nAvagAhate, tato na tasya tAvadupakAraH, AstAM tasyopakArAbhAvaH pratyuta AcArye sUtre cApakItirupajAyate, yathA na samyak kauzalamAcAryasya vyAkhyAyAM, idaM cAdhyayanaM na samIcInaM, kathamayamanyathA nAvabudhyate ?, ityapi ca-tathAvidhakuziSyapAThane tasthAvabodhAbhAvAta uttarottarasUtrArthAnavagAhane sUreH sakalAvapi zAstrAMtaragatau sUtrArthoM bhraMzamAvizato'nyeSAmapi ca paTuzrotaNAmuttarottarasUtrArthAvagAhanahAniprasaMgaH, uktaM ca bhASyakAreNa-"Ayarie suttamiya // 17 // HainEducation For Private Personal use only jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ disUtram // 28 // Jain Education paricAo suttaatthapalimaMtho / annesiM piya hANI puTThAvi na duddhayA vaMjjA // 1 // " mudgazailapratipakSabhUto yogyaziSyaviSayo dRSTAntaH kRSNabhUmipradezaH / tatra hi prabhUtamapi jalaM nipatitaM tatra evAMtaHpariNamati, na punaH kiMcidapi tato bahirapagacchati, evaM yo vineyaH sakalasUtrArthagrahaNadhAraNasamarthaH sa kRSNabhUmipradezatulyaH, sa ca yogyastataH tasmai dAtavyamidamadhyayanamiti, Aha ca bhASyakRt "Devi doNamehe na kaNhabhomAo loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe iya deyamicchitti kAriti // 1 // " saMprati kuTajadRSTAMta bhAvanA kriyate / kuTA-ghaTAH te dvidhAH- navInA jIrNAzca tatra navInA nAma ye saMpratyedApAkataH samAnItAH, jIrNAH dvividhA- bhAvitAH abhAvitAzra, bhAvitA dvidhAH - prazastadravya bhAvitA aprazastadravyabhAvitAzca tatra ye karpUrAgurucaMdanAdibhiH prazastairdravyairbhAvitAH te prazastadravya bhAvitAH, ye punaH palAMDulazana surAtailAdibhirbhAvitAste aprazastadravyabhAvitAH, prazastadravya bhAvitA afe faar - vAmyA avAmyAztha, abhAvitA nAma ye kenApi dravyeNa na vAsitAH, evaM ziSyA api prathamato dvidhAH- navInA jIrNAzca, tatra ye bAlabhAva evAdyApi vartate'jJAninaH saMpratyavabodhayitumArabvAste navInAH, jIrNA dvidhAH- bhAvitA abhAvitAzca / tatrA| bhAvitA ye kenApi darzanena na vAsitAH / bhAvitA dvidhA - kuprAvacani kapArzvasthAdibhiH saMvignaizca kuprAvacanikapArzvasthAdibhirapi bhAvitA dvidhA vAyA avAmyAzca, saMvignairapi bhAvidhAH dvidhAH -vAmyA avAmyAzca tatra ye navInA ye jIrNA abhAvitA ye ca kuprAva avacUrisamalaMkRtam 28 // Inelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUcama ROPERA% avacUrisamalaMkRtam SEXUASSASAGOOG canikAdimAvitA api vAmyAH, ye ca saMkpribhAvitA avAmyAste sarve'pi yogyA, zeSA ayogyAH, athavA'nyathA kuTadRSTAntabhAvanA iha catvAraH kuTAH, tat yathA chidrakuTaH, kaNThahInakuTA,khaNDakuTA, [sampUrNakuTaca, [tatra yasyAdhobudhne chidraM sa cchidrakuTaH], yasya punaH oSThaparimaNDalAmAvaH sa kaMThahInakuTaH, yasya punaH ekapAce khaNDe hInaH sa khaNDakuTaH, yaH punaH sampUrNAvayavaH sa sampUrNakuTaH, evaM ziSyA api catvAro veditvyaaH| tatra yo vyAkhyAnamaNDalyA upaviSTaH sarvamavabudhyate vyAkhyAnAdutthitazca na kimapi smarati sa 8 chidrakuTasamAno, yathA hi cchidrakuTo yAvattadavastha eva gADhamavanisaMlagno'vatiSTate [na] tAvatkimapi jalaM tataH sravati, stokaM vA kizciditi / evameSo'pi yAvadAcAryaH pUrvAparAnusaMdhAnena sUtrArthamupadizati tAvat avabudhyate, utthitazcet vyAkhyAmaNDalyAH tarhi svayaM pUrvAparAnusaMdhAnazaktivikalatvAt na kimapi anusmaratIti,yastu vyAkhyAnamaNDalyAM api upaviSTo'rddhamAtraM tribhAgaM caturbhAgaM vA | hInaM vA sUtrArtha avadhArayati yathAvadhAritaM ca smarati sa khaNDakuTasamAnaH, yastu kizcinaM strArtha avadhArayati pazcAdaapi tathaiva ca | smarati sa kaNThahInaH kuTasamAnaH, yastu sakalamapi sUtrArtha AcAryoktaM yathAvadavadhArayati pazcAdapi tathaiva smRtipathaM avatArayati sa saMpUrNakuTasamAnaH, atra chidrakuTasamAnaH ekAMtenAyogyaH, zeSAstu yogyAH, yathottaraM ca pradhAnAH pradhAnatarA iti // 3 // saMprati cAlanIdRSTAntabhAvanA / cAlinI lokaprasiddhA, yayA kaNikAdi cAlyate / yathA cAlinyAmudakaM prakSipyamANaM tatkSa8 NAdeva adhogacchati na punaH kiyantaM api kAlaM avatiSThate / tathA yasya sUtrArthaHpradIyamAno yadAeva karNe pravizati tadA eva vismR tipathamupaiti sa cAlinIsamAnaH // 4 // C // 29 // Jan Education For Private Personal Use Only lainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndisatram avacUrisamalaMkRtam %*%* tathA ca mudgazailacchidrakuTacAlinIsamAnaziSyabhedapradarzanArtha ukta bhASyakRtA / "seleya cchidda cAliNI, miho kahA soumuTThiyANaM tu / chiddAha tatthaviThTho sumariMsu rAmisaneyANi // 1" "egeNa bIsai vIeNa nIi kaNNeNa cAlaNI Aha dhannottha Aha selo jaM pavisai nIsarai vA tujhaM // 2 // " tata eSo'pi cAlanIsamAno na yogyaH cAlanIpratipakSabhRtaM ca vaMzadalanirmApitaM tApasabhAjanaM, tato hi biMdumAtraM api jalaM na sravati / uktaM ca-"tAvasakhaurakaThiNayaM cAlaNipaDivakkha na savai davaM pi" [paripUNagammiya guNA galaMti | dosAya ciThaMti // 3 // ] tatastatsamAno yogyaH iti // 5 // saMprati paripUNakadRSTAMto bhAvyate / paripUNako nAma ghRtakSIragAlakaM sugRhAmidhacaTikAkulAyo vA, tena hi AmIryoM ghRtaM gAla| yati / tato yathA saparipUNakaH kacavaraM dhArayati ghRtaM ujjhati, tathA ziSyo'pi yo vyAkhyAvAcanAdau dopAn abhigRhNAti guNAMstu muMcati sa paripUNakasamAnaH, sa ca ayogyaH / Aha ca AvazyakacUrNikRt-"vakkhANAIsu dosA hiyayaMmi Thavai zayai guNajAlaM / so sIso u ajogo bhaNio paripUNagasamANo // 1 // " Aha ca-sarvajJamate'pi doSA saMbhavaMti iti azraddheyaM / etatsatyamuktaM atra bhASyakRtA-savvaNNupAmaNNA dosA huna saMti jiNamae ke vi / je aNuvauttakahaNaM apattamAsajjama va havejja // 1 // 6 // " saMprati hasadRSTAntabhAvanA-yathA haMsaH kSIramudakamizritaM api udakaM apahAya kSIraM Apibati tathA ziSyo'pi yo guroH anupayogasambhavAn doSAn avadhUya guNAneva kevalAn Adatte sa haMsasamAnaH, sa ca ekAntena yogyH| nanu haMsaH kSIraM udakamizritaM api kathaM vibhaktIkaroti ?, yena kSIraM eva kevalaM Apibati na tu udakaM ityucyate / vat jihvAyA Amlatvena kSIrasya. kUrcikIbhUya %*%*% // 30 // CE%** For Private Personal use only S w .jainelibrary.org Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam +% BERUPERIOUS H pRthagbhavanAt / uktaM ca-"aMvattaNeNa jIhAe kUciyA hoi khIramudagaMmi / haMso mottUNa jalaM Aviyai payaM taha susIso // 1 // " "mottUNa daMDadose gurunnonnuvuttbhaasiyaannNpi| giNhai guNe u jo so jongo samayatthasArassa // 1 // 7 // idAnIM mahiSadRSTAntabhAvanA yathA mahiSo nipAnasthAnaM avAptaH san udakamadhye pravizya tat udakaM muhurmuhuH zRGgAbhyAM tADayan avagAhamAnazca sakalaM | api kaluSIkaroti / tato na svayaM pAtuM zakroti nApi yUthaM, tadvat ziSyo'pi yo vyAkhyAnaprabandhAvasare'kANDa eva kSudrapRcchAmiH kalahavikathAdimiH vA''tmanaH pareSAM cAnuyogazravaNaviSAtaM Adhatte sa mahiSasamAnaH sa ca ekAntena ayogyaH, uktaM ca-sayamavina piyai mahiso na ja jUhaM piyai loDiyaM udagaM / viggahavikahAhiM tahA athakkapucchAhi ya kusIso // 1 // 6 // meSodAharaNabhAvanA-yathA meSo vadanasya tanutvAt svayaM ca nibhRtAtmA goSpadamAtrasthitamapi jalaM akaluSIkurvan pibati dra tathA ziSyo'pi yaH padamAtramapi vinayapurassaraM AcAryacittaM prasAdayan pRcchati sa meSasamAnaH, sa ca ekAntena yogyaH // 7 // masakadRSTAntabhAvanA-yaH ziSyo masaka iva jAtyAdikaM udghaTTayan guroH manasi vyathAM utpAdayati sa masakasamAnaH sa ca yogyH|8 jalaukAdRSTAMtabhAvanA yathA jalaukAH zarIraM adunvatI rudhiraM AkarSati, tathA ziSyo'pi yo guruM adunvan zrutajJAnaM Apibati sa jalaukAsamAnaH / uktaM-jalUgA va amito piyai susIso vi suyanANaM // 9 // biDAlIdRSTAntabhAvanA-yathA biDAlI bhAjanasaMsthaM kSIraM bhUmau chardayitvA] pibati,tathA duSTavabhAvatvAt ,evaM ziSyo'pi yo vinayakaraNAdihInatayAna sAkSAt guruptamIpe gatvA zRNoti,kiMtu vyAkhyAnAdutthitebhyaH kebhyazcit , sa viDAlIsamAnaH,saca ayogyH|10| EC%ECOUGU . UXH Sat Jain Education For Private Personel Use Only Dilaw.jainelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 32 // avacarisamalaMkRtaya BARSACRECRRC tathA jAhakA-tiryak vizeSaH, tat dRSTAMtabhAvanA-yathA jAhakaH stokaM stokaM kSIraM pItvA pArthANi leDhi, tathA ziSyo'pi yaH PI pUrva gRhItaM sUtraM artha vA atiparicitaM kRtvA anyat pRcchati, sa jAhakasamAnaH, sa ca yogyaH // 11 // saMprati godRSTAntabhAvanA kriyate-yathA kenApi kauTumbikena kasmiMzcit parvaNi caturthyazcaturvedapAragAmibhyo viprebhyo gaurdattA, tataste parasparaM evaM cintayAmAsuH / yathA iyaM ekA gauH catuNI asmAkaM kathaM kartavyA ?, tatra ekena uktaM-paripATyA dukhatAM iti, tacca samIcInaM pratibhAtaM iti sarvaiH pratipannaM, tato yasya prathamadivase gauH AgatA tena ciMtitaM-yathAhamayeva dhokSyAmi, kalye punaH anyo dhokSyati / tataH kiM nirarthikAM asyAH cAri vahAmi, tato na kizcidapi tasyai tena dattaM / evaM zeSairapi, tataH sA zvapAkakulanipatiteva tRNasalilAdivirahitA gatAsurabhUttataH samutthitaHteSAM dhigjAtIyAnAM avarNavAdo loke zeSagodAnAdilAbhavyavacchedazca, evaM ziSyA api ye ciMtayaMti na khalu kevalAnAM asmAkaM AcAryoM vyAkhyAnayati, kiMtu pratIcchikAnAM api, tatasta eva vinayAdikaM kariSyanti, kiM asmAkamiti ? pratIcchikA api ciMtayanti nijaziSyAH sarva kariSyanti / kiM asmAkaM kiyatkAlAvasthAyinAmiti ? tatasteSAM evaM cintayatAM apAntarAla eva AcAryo'vasIdati, loke ca teSAM avarNavAdo jAyate, anyatrApi ca gacchAntare durlabhau teSAM sUtrArthoM, tataH te gopratigrAhakacaturdvijAtaya iva ayogyA draSTavyAH / uktaM ca-" anno dojjii 6 kalle niratyayaM se vahAmi kiM cAriM? caucaraNagavI u mayA avaNNahAgrI va baDaANaM // 1 // sIsA paDigacchagANaM bharotti te vihu | sIsagabharo ti / na kariti suttahANI anattha vi dullahaM tesi // 2 // " eSa eva godRSTAntaH pratipakSe'pi yojanIyaH, yathA kazcita 32 // Jan Education Intemann For Private Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadisUtram // 33 // Jain Education azvaratnaM sakalalokasamakSaM apahRtavAn, bhAvitatha mArgataH sarvo'pi udgIrNakhamukuntAdiH aGgarakSakAdipadAtivargaH, samucchalitazca mahAn kolAilo jJAtatha ayaM vyatikaraH kezavena, pradhAvitAca sakopaM vizodizaM sarve'pi kumArAH, muMcanti ca yathAzakti prahArAn, paraM suro divyazaktyA tAn sarvAnapi lIlayA vijitya maMdaM 2 gantuM pravRttaH, tataH prAptaH kevacaH pRSTazca tena azvApahArI-bhoH kiM madIyaM azvaratnaM apaharasi 1 / tena uktaM zaknomi apaharnu, yadi punaH asti te kA'pi zaktistarhi mAM yuddhe vinirjitya pratigRhANa, tataH kezavaH tatpauruSaraMjitamanaskaH saharSaM evamavAdIt-bho mahApuruSa ! yena yuddhena brUSe tena yudhye'haM tataH sarvANi api yuddhAni kezava nAmagrAhaM vaktuM pravRttaH pratiSedhati ca sarvANi api surasagrajanmA, tato bhUyaH kezavo vadati - kathaya tarhi kena yuddhena yudhye'haM iti, tataH sa prAha-pUtayukhena, tataH karNau pidhAya zalyahRdaya iva hAzabdavyAhArapurassaraM taM pratyevamavAdIt-gaccha gaccha azvaratnaM api gRhItvA, na ahaM nIca, jena yudhye iti, tadetat zrutvA harSavazobhitapulakamAlopazobhitaM vapuH AdadhAnaH savismayaM surasaMdmajanmA khacetasi ciMtayAmAsa - aho mahottamatA kezavAnAmata evaM zatasahasrasaMkhyana madamara kirITako TisaGgharSamasRNIkRta pAdapIThAnAM maghavatAM api ete prazaMsAhastata evaM cintayitvA sAnandamavekSyamANo vaktuM pravRtto bhoH kezava ! na ahaM azvApahArI, kintu svaguNaparIkSAnimittaM evaM kRtavAn, tataH sakalaM api zakraprazaMsAdikaM pUrvavRttAMtaM abhvakathat / tataH svaguNaprazaMsAzravaNalajjito'vanatamanAkaMdharaH kummalitakarasaMpuTo janArdanastamudaMtaparyaMte mutkalayAmAsa svasthAne, suro'pi ca sakalavizvAsAdhAraNakezavaguNadarzanato hRSTamanAH taM pratyenaM avAdIt-mahApuruSa ! devadarzanaM amoghaM manujajanmanAM iti pravAdo jagati prasibo mA viphalatAmApat iti vada kiMcidabhISTaM yena karomi, iti tataH kezavo'bravIt - varttate saMprati dvAravatyAM azivaM, tataH tatpratividhAnaM AtiSTha, yena bhUyo'pi na bhavati / tato avacUrisamalaMkRtam // 33 // w.jainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 34 // | avacarisamalaMkRtam gozIrSacandanamayIM azivopazamanI devo bherImadAt , kalpaM ca asyAH kathayAmAsa-yathA SaNmAsaSaNmAsapayate nijAsthAnamaMDape vAdyA eSA merI, zabdazca asyAH sarvato dvAdazayojanavyApI jalabhRtameghadhvaniH iva gambhIro vibhiSyate / yazca zabdaM zroSyati tasya prAktano vyAdhiH niyamataH apayAsyati, bhAvI ca bhUyaH SaNmAsAdAk na bhaviSyati / tata evaM uktvA devaH svasthAnaM agamat / vAsudevo'pi tAM meroM sadaiva bherItADananiyuktAna samarpitavAn , zikSA cAsmai ddau| yathA SaNmAsa 2 paryaMte mama AsthAnamaNDape. vAdyA eSA tvayA bherI, yatnatazcAvanIyA, tataH sakalasvalokasAmantAdibalasamanvito nijaprAsAdamAyAsIt / mutkalitazca pratIhAreNa sarvo'pi lokaH, tato dvitIyadivase mukuTopazobhitAnekapArthivasahasraparyupAsyamAno nijAsthAnamaNDape viziSTasiMhAsanopaviSTaH zakra iva devaiH parivRto virAjamAnaH tAM merI atADayat / bherIzabdazravaNasamanaMtaraM eva ca dinapatikaranikaratADitaM aMdhakAra iva dvAravatIpuri sakalaM api rogajAlaM vidhvaMsaM upAgamat / tataH pramuditaH sarvo'pi pauralokaH AzAste sadaiva adhipatitvena janAInaM, tadevaM vyAdhivikale gacchati kAle ko'pi dUradezAntaravartI dhanADhyo mahArogAbhibhUto bherIzabdamAhAtmyaM AkarNya dvAravatI Agamat , sa ca daivaviniyogAd merItADanadivasAtikrame praaptH| tato'cintayat-kathaM idAnIM ahaM bhaviSyAmi ?, yato bhUyo bherItADane paNmAsAtikrame, pabhizca mAsaiH eSa pravarddhamAno vyAdhiH asUnapi niyamAtkavalayiSyati / tataH kiM karomi iti ?, tata itthaM katipayadinAni cintAzokasAgaranimanaH kathaM api zemuSIpotamAsAdyonmaktaM lagno-yathA yadi tasyAH zabdato'pi rogo'payAti tatastadekadezasya ghapitvA pAne sutarAM apayAsyati, prabhRtaM me svaM, tataH pralobhayAmi dhanena DhAkika, yena tacchakalaM ekaM me samarpayati / tataH pralobhito dhanena DhAkikaH, nIcasatvA hi duSTadArA iva nirantaraM dhanAdibhiH sanmAnyamAnA api vyabhicaranti nijapateH, // 34 // +Ste Jain Educationa la For Private & Personel Use Only Alainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L hai nandisUtram // 35 // avacUrisamalaMkRtam sara kauTumbiko dharmazraddhayA caturmyazcaturvedapAragAmibhyogAM dattavAn , te'pi ca pUrvavat paripATyAdogdhumArabdhAstatra yasya yasya prathamadivase sA gaurAgatA sa sa ciMtitavAn , yadi ahaM asyAH cAriM na dAsyAmi tataH kSudhA dhAtukSayAdeSA prANAnapahAsyati / tato lokeMSu me gohatyA'varNavAdo bhaviSyati / punarapi cAsmabhyaM na ko'pi gavAdikaM dAsyati, api ca-yadi madIyacAricaraNena puSTA satI zeSaH api brAhmaNai?kSyati tato me mahAnanugraho bhaviSyati, ahamapi ca paripATyA punaH api enAM dhokSyAmi, tato'vazyamasyai dAtavyA cAriH iti dadau cAriM, evaM zeSA api daduH / tataH sarve'pi cirakAlaM dugdhAbhyavahArabhAjino jAtAH, loke ca samucchalitaH sAdhuvAdo labhante ca prabhUtaM anyadapi gavAdikaM, evaM ye'pi vineyAH cintayanti-yadi vayaM AcAryasya na kimapi vinanayAdikaM vidhAtAraH tata eSo'vasIdan avazyaM apagatAsubhaviSyati / loke ca kuziSyA ete iti avarNavAdo vijRmiSyate, tato gacchAntare'pi na vayamavakAzaM lapsyAmahe / api ca-asmAkaM eSa pravrajyAzikSAvatAropaNAdividhAnato mahAnupakArI, samprati ca jagati durlabhaM zrutaratnaM upayacchan vartate / tato'vazyametasya vinayAdikaM asmAbhiH kartavyaM, anyacca-yadi asmadIyavinayAdisahAyakabalena prAtIcchikAnAM api AcAryata upakAraH kiM asmAbhina labdham ?, dviguNatarapuNyalAbhazca asmAkaM bhavet / prAtIcchikA api ye cintayanti-anupakRtopakArI bhagavAn AcAryo'smAkaM, ko nAmAjyo mahAntamevaM vyAkhyAprayAsamasmannimittaM vidadhAti / kiM eteSAM vayaM pratyupakartuM zakkAH / tathApi yat kurmaH saH asmAkaM mahAn lAbha iti panirapekSaM vinayAdikaM Adadhate, teSAM nAvasIdati AcAryo'vyavacchinnA ca sUtrArthapravRttiH, samucchalati ca sarvatra sAdhuvAdA, gacchAntare ca teSAM sulabhaM zrutajJAnaM paraloke ca sugatyAdilAma iti // 12 // Jain Education Ion For Private & Personel Use Only w ww.jainelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + avacarisamala tam 5 samprati merIdRSTAntabhAvanA-ha zakrAdezena vaizravaNayakSanirmApitAyAM kAJcanamayaprAkArAdiparikaritAyAM puri dvAravatyAM nandisatram trikhaNDa maratAdhipatvaM anubhavati kevAve kadAcit azivaM upatasthau / itazca dvAtriMzadvimAnazatasahasrasaMkule saudharmakalpe sudharmA midhasabhopaviSTaH sarvato divaukAparyupAsyamAnaH zakrAbhidhAnomapanA puruSaguNavicAraNAdhikAre kezavaM ilAdhaHsthitamavadhinA samadhigamya sAmAnyataH tatprazaMsAmakAti-aho mahAnubhAvA viSNavo yat dopabahule'pi vastuni svabhAvato guNaM eva gRhanti, na dopalezaM api, napa nIcayuddhena yuddhayante iti, itthaM ca maghavatA kezavastuti adhISamAnAM asahamAnaH ko'pi divaukAH parIkSArtha ihAva3 tIrya yena bhagavadariSTaneminamaskaraNAya kezavo yAsyati sasmin padhi apAntarAle kvacitpradeze samuttrAsitasakalajanamahAdurabhigandhalA saMkulaM atIva dIpyamAnamahAkAlamakalitaM vivRtamukhaM utpAdivyentaraktiM gANaM iva zunorUpaM vidhAya prAtaravatasthe / kezavo'pi FcoLapantagirisamavastabhagavadariSTaneminamaskRtaye tena paka gantuM pravavRte, puroyAyI ca patyAdivargaH samasto'pi tadgandhasamuttA sito basvAJcalapihitanAsikastvaritaM itastato gantumArima, tataH pRSTaM kezavena-kimiti puroyAyinaH sarve pihitanAsikAH samuttAra Adadhate ? / tataH ko'pi viditavedyo vijJapayAmAsa-deva ! puro mahAmatigandhiHzvA mRto vartate, tataH tadgandhaM asahamAnaH sarvo'pi trAsa agamat / kezavazca mahottamatayA tadgandhAt anutrakhan tena pathA gantuM pravRtto'vaikSiSTa ca taM mRtaM zvAnaM, paribhASayAmAsa ca sakalaM api tasya rUpaM, tato guNaprazaMsAmakartumazaknuvan prazasituM Arako sma-aho jAlamarakatamayabhAjanavinizitamuktAmaNizreNiH iva zobhate'sya vapuSi kAlimakalite zvetadantapatiH iti, tAM ca prazaMsAM zrutvA savismayaM surasamajanmA cintayAmAsa-aho yathoktaM maghavatA tathaiva iti / tato dUraM gate kezave tasavaM upasaMhRtva kiyatkAlaM sthitvA gRhamAgate kezave yuddhaparIkSAnimitaM maMdurAgataM evaM +++++5+5+5+5+5+4+4deg 136 // Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam tatastena tacchazakalamekaM tasmai vyatIriSTa tataH sthAne ca tasyAmanyazakalaM yojitaM / evamanyAnyadezAMtarAyAtarogijanebhyo dhanalubdhatayA khaNDakhaNDapradAne sakalApi bherI kaMtheva khaNDasaMghAtAtmikA kRtA, tato'pagato divyaprabhAvaH, tatastadavasthameva azivaM prAvartiSTa, samutthitazcArAvo'zivaprAdurbhAvaviSayaH paurajanAnAM, vijJaptazca mahattarajanArdana; bhUyo'pi vijRmbhate varSAsu kRSNazamandhakAra isa puri dvAravatyAM mahadazivaM / tataH prAtarAsthAnamaNDape siMhAsane samupavizyAkArito bherItADananiyuktaH pumAn , dattazcAdezo'smai merItADane, tataH tADitA tena bherI, sA'pagatadivyaprabhAvA na bhAMkArazabdenAsthAnamaNDapamAtramapi pUrayati / tato vismito janAIno-yathA ki eSA nAsthAnamaNDapamapi bhAMkArazabdena pUrayituM zaknuvatI ?, tataH svayaM nibhAlamAsa tAM bherI, dRSTvA ca sA mahA daridrakaMtheva laghutarazakalasahasrasaGghAtAtmikA, tatazcakopa tasmai janArdano-re duSTAdhama ! kimidaM akArSIH ?, tataH sa prANabhayAtsakalamapi yathAvasthitamacIkathat / tato mahAnarthakAritvAtsa tatkAlaM eva niropito vinAzAya, tato bhUyopi janArdano janAnukampayA pauSadhazAlAM upagamya aSTamabhaktavidhAnataH taM devaM ArAdhayAmAsa, tataH pratyakSo babhUva sa devaH, kathitavAMzca janArdanaH prayojanaM, tato bhUyo'pi dattavAn azivopazaminI bherI, tAM cAptatvena sunizcitAya kRSNaH samarpayAmAsa eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-yathA merI tathA pravacanAvagato, sUtrArthoM, yathA ca bherIzabdazravaNato rogApagamaH tathA siddhAMtasya prabhAvataH zravaNato vA jannAM karmavinAzastato yaH sUtrArthoM apAntarAle vismRtya vismRtya anyataH sUtraM artha vA saMyojya kaMthAsamAnau karoti sa bherItADananiyuktaprathamapuruSasamAnaH,sa ca ekAMtena ayogyaH, yastu AcAryapraNItau sUtrArthI yathAvadavadhArayati sAbherItADananiyuktapAzcAtyapuruSa iva kalyANasaMpade yogyaH // 13 // samprati AbhIrIdRSTAntabhAvanA-kazcidAbhIro nijabhAryayAsaha vikrayAya ghRtaM gaMdhyA gRhItvA pattanaM avatIrNazcatuHpathe samA // 37 // Join Education For Private Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram 98565650% gatya vaNigApaNeSu paNAyituM pravRtto, ghaTitazca paNAya saMdUMkaH, tataH samArabdha ghRtamApe gaMtryA adhastAdavasthitA AbhIrI, ghRtaM bhAvArakeNa samarpyamANaM pratIcchati / tataH kathaM api arpaNe grahaNe vAnupayogakta apAMtarAle bArakAparaparyAyo laghughRtaghaTo bhUmau nipatya khaMDazo avacUribhagnaH, tato ghRtahAnidurmanAH patiH ullapitaM kharaparuSavAkyAni prAvartata / yathA hA pApIyasi ? duHzIle kAmaviDaMktimAnase? narataruNi samalakRtam mAbhiramaNIyaM puruSAntaraM abalokase na samyagghRtaghaTa abhigRhNAsi / tataH sA kharaparuSavAkyazravaNataH samutthitakopAvezavazocchalitakaMpitapInapayodharA sphuradadharabiMboSThI darotpATitabhUH epA dhanuHavaSTaMbhato nArAcazreNimiva kRSNakaTAkSasaMtati avirataM pratikSipat pratyuvAca-hA grAmeyakAdhama ! ghRtaghaTaM api avagaNayyavidagdhamattakAminInAM mukhAraviMdAni avalokase, na ca etAvatAvatiSThase, tataH khara-15 paruSavAkyaiH mAmapi adhikSipasi / tataH sa evaM pratyukto'tIvajvalitakopAnalo yatkicidasiddha bhASituM lagnastataH sApyevaM, samabhUttayoH kezAkezI, tato visaMsthulapAdAdinyAsataH sakalaM api prAyo gaMtrIghRtaM bhUmau nipatitaM / tatkicitstokaM apagatamavazeSa cAvalIDhaM zvabhiH, gaMtrIghRtaM api zeSIbhUtamapahRtaM pazyato haraiH, sArthikA api svaM svaM ghRtaM vikriya svagrAmagamanaM prapannA stataH prabhUtadivasabhAgAtikrameNa apamRte yuddhe svAsthye ca labdhe yat kiMcitprathamato vikrayAmAsatughRtaM tat dravyamAdAya tayoH svagrAmaM gacchato apAMtarAle astaMgate sahasrabhAnau sarvataH prasaraM abhigRhNati tamovitAne parAskaMdinaH samAgatya vAsAMsi dravyaM balIvau ca apahRtavaMtastata evaM tau mahato duHkhasya bhAjanaM ajAyetAM / eSa dRSTAnto'yamupanayaH-yo vineyo'nyathA prarUpayan adhIyAno vA kathaM api khara| paruSavAkyaiH AcAryeNa zikSito'dhikSepapurassaraM prativadati-yathA tvayA eva itthamahaM zikSitaH, kiM idAnIM niDnu ? ityAdi, sa 538 // na kevalaM AtmAnaM saMsAre pAtayati, kintu AcArya api kharaparuSapratyuccAraNAdinA tIvratIvratarakopAnalajvAlanAdbhavanti ca kuvineyA Join Education in jainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 39 // avacUrisamalaMkRtam AACARRRRRRRRROR**** mRdorapi guroH kharaparuSapratyuccAraNAdinA kopaprakopakAH, yata uktaM uttarAdhyayaneSu-"aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuMpi caMDaM pakaraMti sIsA" iti / api ca-guNaguravo guravastataH te yadi kathaM api duSTazaikSazikSApaNe na kopaM upAgaman tathApi teSAM bhagavadAjJAvilopato gurvI AzAtanA tatazcopacitAzubhagurukarmANoniyamato dIrghatarasaMsArabhAginaH, kiJca-evaM sa vartamAno matimAn api zrutaratnAdahirbhavati / anyatrApi tasya durlabhazrutatvAt kohi nAma sacetano dIrghatarajIvitAbhilASI sarpamukhe svahastena payobindana prakSipati iti, sa ekAntena ayogyaH ? pratipakSabhAvanAyAM api idameva kathAnakaM paribhAvanIyaM, kevalaM iha ghRtaghaTe bhanne sati dvau api to dampatI tvaritaM tvaritaM kappare yathAzakti ghRtaM gRhItavantI, stokaM eva vinanAza, nindati ca AtmAnaM AbhIro yathA-hA na mayA ghRtaghaTaH te samyak samarpitaH, AbhIryapi vadati-samappiMtastvayA samyak, paraM na mayA samyak gRhItaH, tata eva tayoH na kopAvezaduHkhaM nApi ghRtahAni nApi sakAla eva anyasArthikaiH saha svagrAmaM abhisarpatAM apAntarAle taskarAvaskandaH, tatastau sukhabhAjanaM jAtI, evamihApi kathaMcit anupayogAdinA'nyathArUpe vyAkhyAne kRte sati pazcAdanusmRtayathAvasthitavyAkhyAnena mariNA zaikSa pUrvamuktaM vyAkhyAnaM cintayantaM pratyevaM vaktavyaM-vatsa! maivaM vyAkhyaH, mayA tadAnIM anupayuktena vyAkhyAtaM, tata evaM vyAkhyAhi / / tata evaM ukte sati yo vineyaH kulIno vinItAtmA sa evaM prativadati-yathA bhagavaMtaH? kiM anyathA prarUpayaMti', kevalaM ahaM matidaurbalyAdanyathAvagatavAn iti, sa ekAntena yogyaH ?, evaM vidhAzca vineyAH prahAditagurumanasaH zrutArNavapAragAmino jAyante, cAritrasaMpadazca bhAginaH // 14 // tadevaM ekaikaM zaikSaM adhikRtya yogyAyogyatvavibhAgopadarzanaM kRtaM / saMprati sAmAnyataH parSado yogyAyogyarUpatayA nirUpayati / // 39 // 968C Jain Education Wilwjainelibrary.org a For Private Personal Use Only l Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 40 // apacUrisamalaMkRtam SHRSHASRAROMOM sA samAsao tivihA pannattA taM jahA jANiyA, ajANiyA, dunviaDDhA, jANiA jahA khIramiva, jahA haMsA je ghuTTanti iha guruguNasamiddhA dose a vivajaMti taM jANasu jANiyA prisaa| ajANiyA jahAjA hoi pagaimahurA miychaavysiihkukkuddybhuaa| rayaNamiva asaMThaviA, ajANiA sA bhave parisA // 1 // dubbiaDhA jahA-naya katthai nimmAo naya pucchai paribhavassa dosennN| vatthivva vAyapuNNo phui kA gAmillaya viaDDho // 2 // kA sA samAsao tivihA ityAdi, sA parSatsamAsataH saMkSepeNa tridhA triprakArA prajJaptA, tIrthakaragaNadharaiH iti gamyate, parSata iti kathaM labhyate iti ceducyate, iha prAguktaM-prArambhaNIyaH pravacanAnuyoga iti, anuyogazca ziSyamadhikRtya pravarttate / nirAlambanasya tasyAbhAvAttataH sAmarthyAtsA iti ukte papaditi labhyate / tadyathA iti udAharaNopadarzanArthaH, 'jANiya'tti 'jJA avabodhane' jAnAtIti jJA, jhikA nAma parijJAtavatI, kimuktaM bhavati ? kupathapravRttapAkhaMDamatenAdigdhAMtaHkaraNA guNadoSavizeSaparijJAnakuzalAH satAM api doSANAM aparigrAhikA kevalaguNayatnavatI iti / uktaMca-guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA kussuimaesu / esA jANagaparisA guNatattillA aguNavajA // 1 // atra guNatattilleti guNeSu yatnavatI guNagrahaNaparAyaNetyarthaH, aguNavajjetti aguNAn-doSAn varjayati, sato'pi na gRhNAti iti aguNavarjA / tathA ajJikA-zikAvilakSaNA, samyak parijJAnarahitA, kimuktaM bhavati ? / yA tAmracUDakaMThIra vakuraMgapotavata prakRtyA mugdhasvabhAvA asaMsthApitajAtyaratnamivAMtarvi ziSTaguNasamRddhA sukhaprajJApanIyA parSat sA anikA / uktaMca-"pagaI hai| muddha ayANiya migacchAvagasIhakuDagabhUyA / rayaNamiva asaMThaviyA suhasaNappA guNasamiddhA // 1 // " iha 'migasAvagasIhakukuDagabhUya // 40 // en Education For Private Personal Use Only h jainelibrary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indisatram // 41 // avabhi 5 samalaMkavara tisAvagazadoo sambaddhayate, tato mRgasiMhakurkuTazAvabhUtA ityarthaH, 'asaMThaviya'ti asaMsthApitA, asaMskRtA ityrthH| 'sukhasaMjJApyA' sukhena prjnyaapniiyaaH| tathA dukhiyaDDha 'tti' durvidagdhA mithyAhaGkAraviDambitA, kimuktaM bhavati?, yA tattadgugajJapAcopagamanena katipayapadAni upajIvya pAMDityAmimAninI kiMcitra mAtra arthadaM sAraM pallaMghamAtra vA zrutvA tata U nijapAMDityakhyApanAyAmimAnato'vajJayA pazyati / artha kathyamAnaM cAtmano bahuvratAsUcanAya agre tvaritaM paThati sA parvad durvidagdhA ityucyate // uktaM ca-kiMcimmattamgAhI pallavamAhIya turiygaahiiy| duviyaDDiyA u esA bhaNiyA tivihA bhave parisA // 1 // " amUpA ca tisagAM padAMmadhye Adhe dve parSadau anuyogayogye, vatIyA tu ayogyaa| tata Aye dve eva adhikRtya anuyogaH prArambhaNIyo, na tu durvidagdhAM, mAbhUt AcAryasya niHphalaH parizramaH, tasyAzca duraMtasaMsAropanipAtaH, sA hi tathAsvAbhAvyAt yatkimapi arthadaM zrRNoti, tadapi avajayA, zrutvA ca sArapadaM anyatra sarvajanAtizAyinijapAMDityAmimAnato mahato mahIyaso'vamanyate / tadavajJayA ca duraMtasaMsArAbhicaMga iti sthitaM, tadevamabhISTadevatAstavAdisaMpAditasakalasauhityo bhagavAn vyagaNipAdorasevI pUrvAMtargatastrArthavArako devavAcako yogyaviveyaparIkSAM kRtvA saMprati adhikRtAdhyayanasiyasa jJAnasya prarUpaNAM vidadhAti nANaM paJcavihaM pannataM taMjahA-AmiNimohianANaM suanANaM, ohinANaM, magapajjavanANaM kevlnaannN|| zAtirmAnaM, 'paMca' iti saMkhyAvAcakaH vidhAna vidhA 'upasargAdAta [si. hai. 5-3-110] ityatyayaH, paMcavidhA:prakArA yasya tatpaMcavidhaM paMcAkAra 'prajJaptaM tIrthakaragaNadharaiH iti sAmarthyAdavasIyate / anyasya svayaM [a] prarUpakatvena prarUpaNAsaMbhavAduktaM ca 'atthaM bhAsaha arahAM muhaM guMbhaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNasta hipaTThAe tao susaM pavattaha // 1 // etena svamanISikAvyudAsaM Aha / athavA saba Jain Education D onal For Private Personal Use Only Paw.jainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA: mandisUtram payApasa prajJA buddhistayA AptaM, tIrthakaragaNadharaiH iti gamyate, tadyathA isi-udAharaNopadarzanArthaH, AbhinibodhikajJAnaM zrutajJAnaM mana:-lA paryAyajJAnaM kevalajJAnaM tatrArthAbhimukho niyatapratiniyatasvarUpo bodho bodhavizeSo'bhinibodhaH, abhinibodha eva Abhinibodhita apari1RI 8 abhinibodhazadasya vinayAdipAThAbhyupagamAd 'vinayAdibhya' [si. hai. 7-2-130] iti anena svArthe ikal pratyayaH, 'ativartante sama svArthike pratyayakAH prakRti toliMgavacanAni' iti vacanAt atrai npuNsktaa| yathA vinaya eva vainayikaM ityatra, athavA : abhinibudhyate'nena asmAdasmin vA iti abhinibodhaH tadAvaragakarmakSayopazamastena nivRttaM AbhinivodhikaM AbhinivodhikaM ca tat jJAnaM ca AbhinibodhikajJAnaM indriyamanonimitto yogyadezAvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavizeSa ityarthaH / tathA zravaNaM zrutaM vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zadvasaMspRSTArthagrahaNahetUrUpalabdhivizeSaH, evamAkAravastu jaladhAraNAdiarthakriyAsamartha ghaTazadbhavAcyaM ityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zadArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimitto'vagamadhizeSa ityarthaH, zrutaM ca tat [cajJAnaM zrutajJAnaM tathA'vazadro'dhaHzadvArthaH ava-adhodho vistRta vastu dhIyate paricchidyate'nena ityavadhiH athavA avadhiHmaryAdA rUpiSu eva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnaM api avadhiH, yadvA avadhAnaM Atmano'rthasAkSAtkaraNavyApArovadhiH, avadhizca 3 tadvAnaM ca avadhijJAnaM / mainasi manaso vA paryavaH manaHparyavaH sarvato manodravyapariccheda ityarthaH / athavA manaHparyaya iti pAThaH tatra paryayaNaM paryayaH, bhAve alpratyayaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH, sarvatastatpariccheda ityarthaH / sa ca tadjJAnaM ca manaHparyayajJAnaM, // 42 // 1 Abhinibodhake ityatra / 2 atra viSayasya bahutvamaGgIkRtyaivaM vyutpatiH, anyathA tirArdha vA vizya paricchindAnasthAvadhivyAdezo TUna syAt / 3 atra manaHzabdena bhAvamano grAhyaH, tasvArthaTIkAyAM tathoktatvAt / (pR.70) 14SAA % E% w.jainelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FORE avacUri samalachatam mandisUtram // 43 // tathA kevalaM ekaM asahAya matyAdijJAnanirapekSatvAtkevalajJAnaprAdurbhAve matyAdInAM asaMbhavo yato matijJAnAdIni svaskhAvaraNakSayopazame prAduHSati, tato nirmUlasvastrAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaviSyanti, cAritrapariNAmavat / uktaMca "AvaraNadesavigo jAI vinaMti maisuyAINi / AvaraNasamavigame kaha tAI na hoMti jIvassa // 1 // ' taM samAsao duvihaM pannataM taMjahA paJcakkhaM ca parokkhaM ca // tatpaMcaprakAraM api jJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa 'dvividhaM dviprakAraM prajJaptaM, 'tadyayA' iti udAharaNopanyAsArthaH / pratyakSa ca parokSaM ca, tatra 'azUGa vyAptauM' aznute jJAnAtmanA sarvAnAn vyApnoti iti akssH| azyA 'azU bhojane' aznAti sarvAnAn yathAyogyaM bhuGkte pAlayati vetyakSo jIvaH / ubhayatrApi augAdikaH saratyayaH, taM azaM-jI sAkSAt vartate yat jJAnaM tatpratyakSa-indriyamanonirapekSa AtmanaH sAkSAtpravRttimat avadhyAdikaM triprakAraM / uktaM ca-jIvo akkho atyavAvagabhoyagagugannibhojegaMtaM pada vaTTaI nANaM jaM paJcakhaM tayaM tivihN||1|| ca zadvaH svagatAnekAvadhyAdibhedasUcakA, tathA akSastha-pAtmano dravyendriyANi dravyamanazca pugalanayatvAt / parANi vartatepRthaga varttate ityarthaH, tebhyo yat akSasya jJAnaM udayate tatparokSaM, 'pRzodarAdaya' [si,hai. 3-2-155] iti rupasiddhiH, athavA parairiMdriyAdibhiH saha akSasaMbaMdho viSayaviSayibhAvalakSaNo yasmin jJAne, na tu sAkSAt , Atmano dhUmAt agnijJAnaM iva tat parokSaM, ubhayatrApi indriyamanonimicaM jJAnamabhidheyamAha-indriyamanonimittAdhInaM kathaM parokSa?, ucyate, parAzrayatvAt, tathAhi-pudgalamayatvAt dravyendri yamanAMsi AtmanaH pRthagbhUtAni, tataH tat AzrayeNa upajAyamAnaM jJAnaM Atmano na sAkSAt , kiMtu paraMparayeti iMdriyamanonimitaM BI jJAtaM dhUmAdagnijJAnaM iva prokss| uktaM ca-akkhassa poggalamayA jaM dabiMdiyamaNoparA hoti / tehiM to janANaM parokkhamihatamaNumANaM in Educatan interna For Private Personel Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAiscama . avacari samalaikRtam sev||1|| tadevaM pratyakSa parokSaM 'se kiM taM paJcakvaM' ti, ca iti medadvayopanyAse kRte sati ziSyojAbuddhayamAnaH praznaM vidhate se kiM taM paJcAM / pacavAM duvihaM pannataM taMjahA iMdiyapacakka no iMdiyapaJcAM ca / se zabdo mAgadhadezIyaprasiddho nirAto'thazabdArthe vrcte| evaM ziSyega prazne kRte sati nyAyamArgopadarzanArtha AcAryaH ziSyapRSTapadAnuvAdapurassarIkAreNa prativacanamabhivAtukAma Aha-paccakkhaM duvihaM paNNa, ityAdi, evamanyatrApi yathAyogaM praznanirvacanasUtrANAM pAtanikA bhAvanIyA / pratyakSa dvivivaM prajJAptaM, tabayA-indriyapratyakSa noindriyapratyakSaMca, tatra 'idu paramaizvarSe 'udito numiti num , indraH-AtmA sarvadravyopalabdhirUpaparamazvaryayogAttasya liGga-cihaM avinAmAvi 'iMdiyaM, 'indriyaM iti nipAtanasUtrAt rUpaniSpattiH, tat dvidhA-dravyendriyaM bhAvendriyaM ca, tatra dravyendriyaM dvivA-nivRtiH upakaraNaM ca, nivRttinAma prativiziSTAH saMsthAnavizeSAH, sAri vidhA-bAhyA abhyaMtarA ca, tatra bAdhA karNaparpaTakAdirUpA, sApi vicitrA-napratiniyatarUpatayopadeSTuM shkyte| tathAhi-manuSyasya zrotre-bhrasane netrayoH ubhayapArzvataH saMsthite vAjinoH mastake netrayoH upariTAt bhAvinI tIkSNe cAgrabhAge ityAdi jAti medAt nAnAvivAH anaMtarAtu niciH sarveSAmapi jantUnAM samAnA,ihassazanendriyanivRtteH praayonbaahyaabhyNtrbhedH| tacArthamUlaTIkAyAM tathAmivAnAt , upakaraNa khagathAnIyAbAdhA, nitiH hai-yA khaDgadhArAsamAnA svacchatarapudalasamUhAtmikA abhyantarAnivRcittasyAH zaktivizeSaH, idaM ca upakaraNarUpaM dravyendriyamAntaranitiH kathaMcidarthAMtaraM, zaktizaktimatoH kathaMcir3hedazca satyAM api kadaMbapuSpAdi AkRtirUpAyAM aMtaranivRttau atikaThorataraghanagarjitAdinA' | zakti upaghAte sati na paricchetumIzate jaMtavaH zandAdikaM iti, bhAvendriyamapi dvidhA-labdhiupayogaca, taba labdhiH zrotrendriyAdiviSayaH 1'nAnAkAraM kAyendriyamasaGkhya mehatvAdasya cAntarbahimedo nivRsana kazcit prAyaH' iti / (pR. 165) Jain Education a l For Private Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 45 // avacUri4 samalaMkRtam CHURCHORRORHORROR iMdriyapratyakSaM paMcavidhaM prAptaM, tadyathA-zrotraMdriyapratyakSaM ityAdi, tatra zrotraMdriyasya pratyakSaM zrotraMdriyapratyakSaM / zrotraMdriyaM nimicIkRtya yadutpanaM jJAnaM tat zrotraMdriyapratyakSamiti bhAvaH / evaM zeSeSu api bhAvanIyaM / etacca vyavahArata ucyate, na paramArthata iti anaMtaraM eva prAguktaM / Aha-sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi iMdriyANi iti kramaH, ayameva ca samIcIna:, pUrvapUrvalAma eva uttarottaralAbhasaMbhavAttataH kimartha utkramopanyAsaH kRtaH1, ucyate, asti pUrvAnupUrvI, asti pazcAnupUrvIti nyAyapradarzanArtha, api ca-zeSaMdriyApekSayA zrotraMdriyaM paTu, tataH zrotraMdriyasya pratyakSaM tat zeSaMdriyapratyakSApekSayA spaSTasaMvedanaM, spaSTasaMvedanaM ca upavarNyamAnaM vineyaH sukhena avabudhyate, tataH sukhapratipattaye zrotraMdriyAdikramaH uktH|| se kiM taM noiMdiapaJcakkhaM ? noiMdiapaJcakkhaM tivihaM pannataM, taM jahA-ohinANaM noiMdiapaJcakkhaM / maNapajjavanANaM noiMdiapaccakkha / kevalanANaM noiMdiapaccakkhaM / se kiM taM ohinANanoiMdiapaJcakkha ? ohinANanoiMdiapacakkha duvihaM pannattaM,taM jahA-bhavapaccaiaMca khaovasamiaMca / se kiM taM bhavapaccaiyaM? bhavapaccayaM doNhaM pannattaM, taM jahA devANa ya neraiANa y| se kiM taM vaovasami khaovasamiaM duvihaM pannattaM, taM jahA-maNUsANa ya paMciMdiatirikkhajoNiANa ya / ko heU khaovasamiaM? khaovasamiaM / 1-pratyakSazabdasya kecit akSaM akSaM prati vartate ityavyayIbhAvaM vidadhati tacca na yujyate-anuyogadvAraTIkAyAM-niSiddhatvAt kintu pratigatam-AzritamakSaM pratyakSamiti tatpuruSa evaM prAyaH avyayIbhAve trilijatAbhAvAt-pratyakSo buddhiH pratyakSo bodhaH pratyakSaM jJAnamiti triliGgavA na syAditi bhAvaH / FACACAMARCH // 45 // HainEducation Inter For Private Personel Use Only H w .jainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avadhisamaLaMkRtam tayAvaraNijjANaM kammANaM udiNNANa khaeNaM aNudiNNANaM uvasameNaM ohinANaM samupajjai / atha kiM tan noiMdriyapratyakSaM 1, noiMdriyapratyakSaM trividha prajJaptaM, tadyathA-avadhijJAnapratyakSaM ityAdi / atha kiM tat | avadhijJAnapratyakSa avadhijJAnapratyakSaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-mavapratyayaM ca kSAyopazamikaM ca, tatra bhavaMti karmavazavartinaH prANinaH asminniti bhavo-nArakAdi janma 'nAmnI'ti adhikaraNe ghapratyayaH, bhava eva pratyaya:-kAraNaM yasya tad bhavapratyayaM, pratyayazabdazca iha kAraNaparyAyaH, varttate ca pratyayazabdaH kAraNatve, yata uktaM-'pratyayaH zapathe jJAne, hetuvizvAsanizcaye', cazabdaH svagatadevanArakAzritamedadvayasUcakA, tau ca dvau medau anaMtaraM eva vakSyati / tathA kSayazca upazamazca kSayopazamau tAmyAM nivRttaM vAyopazamikaM, cazabdaH svagatAnekamedasUcakA, tatra yat eSAM bhavati tat teSAM upadarzayati-doNhamityAdi, dvayoH jIvasamUhayoH bhavapratyayaM, tadyathA-devAnAM nArakANAM ca / tatra dIvyaMti-nirupamakrIDA anubhavaMti iti devAsteSAM, tathA narAn kAyati-zabdayaMti yogyatAyA anatikrameNAkArayati jaMtUna svasthAne iti narakAsteSu bhavA nArakAsteSAM, cazabda ubhayatrApi svagatAnekabhedasUcakA, te ca saMsthAnaciMtAyAM agre darzayiSyate / atra Aha para:-nanu avadhijJAnaM vAyopazamike bhAve vartate nArakAdibhavazca audayike tatkathaM devAdInAM avadhijJAnaM bhavapratyayaM iti vyapadizyate 1, na eSa doSaH, yatastadapi paramArthataH kSAyopazamikaM eva, kevalaM sakSayopazamo devanArakamaveSu avazya mAvI pakSiNAM gaganagamanalandhiH iva, tato bhavapratyayaM iti vyapadizyate, tathA dvayoH kSAyopazamikaM tat , yathA manuSyANAM ca paMceMdriyatiryagyonijAnAM ca, 1-puM nAmnighaH' iti si. hai.5-3-130. sUtramupalabhyate / GRACES R ELASS Jain Education Inter Paw.jainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram avani samalaMkRtam CHECAUCAREGA atrApi cazandau pratyekaM svagatAnekamedasUcakau, paMceMdriyatiryagmanuSyANAM cAvadhijJAnaM nAvazyaM mAvi, tataH samAne'pi kSAyopazamikatve bhavapratyayAdidaM bhidyate / paramArthataH punaH sakalamapi avadhijJAnaM vAyopazAmikaM ||'ko hetu kiM nimitvaM yat vazAt avadhijJAnaM bAyopazamikaM ityucyate', kSAyopazamikaM yena kAraNena tadAvaraNIyAnAM avadhijJAnAvaraNIyAnAM karmaNAM udIrNAnAM kSayeNa anudIrNAnAM-udayAvaliko aprAptAnAM upazamena-vipAkodayaviSkaMbhalakSaNena avadhijJAnaM utpadyate'nena kAraNena vAyopazamikaM iti ucyate / kSayopazamazca dezaSAtirasasarddhakAnAM udaye sati bhavati na sarvaghAtirasasparddhakAnAM, atha kiM idaM dezaghAtIni sarvaghAtIni vA rasaspardhakAni iti ? ucyate, iha karmaNAM pratyekaM anaMtAnaMtAni rasasparddhakAni bhavaMti, rasasparddhakasvarUpaM ca karmaprakRtiTIkAyAM saprapaMcaM upadarzitaM iti na bhUyo dayate / aha vA guNapaDivanassa aNagArassa ohinANaM samupajjA taM samAsao chabihaM pannattaM taM jahAANugAmiaM, aNANugAmi, vaDDamaNiyaM, hIyamANayaM, paDivAiya, appaDivAiyaM / sU0 // 9 // 'athavA' iti prakArAMtaropadarzane, prakArAMtaratA ca guNapratipattimaMtareNetyapekSya draSTavyA, guNA:-mUlottararUpAstAn pratipanno guNapratipannaH, athavA guNaiH pratipannaH pAtraM iti kRtvA guNaiH Azrito guNapratipannA, agAraM-gRhaM na vidyate yasyAsau anagAraH, parityaktadravyamAvagRha ityrthH| tasya-prazasteSu adhyavasAyeSu varcamAnasya sarvaghAtirasasparddhakeSu dezaghAtirasasparddhakatayA jAteSu pUrvoktakrameNa kSayopazamabhAvato'vadhijJAnamupajAyate / tad ' avadhijJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa 'pavidha' SaTprakAraM prabataM, tadyathA-'AnugAmikami 'tyAdi, tatra gacchaMtaM puruSa-AsamaMtAdanugacchati ityevaM zIlaM AnugAmi AnugAmyeca AAAAAAA Pain Jain Eduent an inter For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUrika mandisUtram // 48 // samalaMkRtam ALASANCHAR AnugAmikaM, svArthe kA pratyayaH, athavA anugamaH prayojanaM yasya tadAnugamikaM, yat locanavat gacchaMta anugacchati tadavadhijJAnaM AnugAmikamiti / tathA na AnugAmikaM anAnugAmikaM zrRMkhalApratibaddhapradIpa iva yat na gacchaMtaM anugacchati tadavadhijJAnaM anAnugAmikaM / uktaM ca-" aNugAmio'Nugacchaha gacchaMtaM loyaNaM jahA purisaM / iyaro u nANugacchaha ThiyappaIvodha gacchaMtaM // 1 // " tathA varddhata iti varddhamAna, tataH saMjJAyAM kanpratyayaH, bahubahutareMdhanaprakSepAdabhirvarddhamAnadahanajvAlAkalApa iva pUrvAvasthAto yathAyoga prazastaprazastatarAdhyavasAyabhAvato abhivardhamAnaM avadhijJAnaM varddhamAnakaM, taccAsadviziSTaguNavidhuddhisApekSatvAt / tathA hIyate-tathAvidhasAmagryamAvato hAni upagacchati [tat ] hIyamAnaM, karmakarTa vivakSAyAmAnazpratyayaH, hIyamAnameva hIyamAnakaM, 'kutsitAlpAbAte' [si. hai.7-3-33.] iti kappratyayaH, pUrvAvasthAto yat adho'dho DAsaM upagacchati avadhijJAnaM tat hIyamAnakaM iti bhaavH| uktaM ca-"hIyamANaM puvAvatthAo aho'ho hassamANaM" iti / tathA pratipatanazIlaM pratipAti, yadutpannaM sat kSayopazamAnurUpaM kiyatkAlaM sthitvA pradIpa iva sAmastyena vidhvaMsaM upayAti tat pratipAti ityrthH| hIyamAnakapratipAtino kA prativizeSaH iti ceducyate, hIyamAnakaM pUrvAvasthAto'dho'dho DAsaM upagacchadabhidhIyate / yatpunaH pradIpa iva nirmUlaM ekakAlaM apagacchati tat pratipAti tathA na pratipAti-yat na kevalajJAnAt aki bhraMzaM upayAti tat apratipAti ityrthH| 1-AnugAmikAnAnugAmikarUpabhedadvaye eva zeSabhedAH antarbhAvayituM zakyante tathApi AnugAmikAnAnugamikaM cetyukte na varddhamAnakAdayo vizeSA avagantuM zakyante ataH vizeSabhedopanyAsakaraNamiti jJeyam / RECACASEAOM H48.. AS Jain Education Inte For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram avaddhi .49 // samalaMkRtam SALALASABSCASSA se kiM taM ANugAmi ohinANaM? ANugAmiohinANaM duvihaM pannattaM, taM jahA-aMtagayaM ca majjhagayaM ca / se kiM taM aMtagayaM / aMtagayaM tivihaM pannattaM, taM jahA-purao aMtagayaM / maggao aMtagayaM / pAsao aMtagayaM / se kiM taM purao aMtagayaM? purao aMtagayaM se jahAnAmae ke purise ukkaM vA caDDuliyaM vA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA joiM vA purao kAuM paNullemANe 2 gacchejjA se taM purao aMtagayaM / se kiM taM maggao aMtagayaM? maggao aMtagayaM se jahAnAmae ke purise ukkaM vA caDuliaM vA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA joI vA maggao kAuM aNukaDemANe 2gacchijjA se taM maggao aMtagayaM / se kiM taM pAsao aMtagayaM ? pAsao aMtagayaM se jahAnAmae ke purise ukkaM vA caDaliaMvA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA jAI vA pAsao kAuM parikaDemANe 2 gacchijjA se taM pAsao aMtagayaM se taM aMtagayaM / se kiM taM majjhagayaM? majjhagayaM se jahAnAmae ke purise ukkaM vA caDaliaMvA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA. joI vA matthae kAuM samubvahamANe 2 gacchijjA se taM majjhagayaM / sU0 // 10 // atha kiM tat AnugAmikaM avadhinAnaM, AnugAmikaM avadhijJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-aMtagataM[camadhyagataM ca, iha aMtazabdaH paryatavAcI, yathA vanAMte ityatra, tatazca aMte-paryate gataM-vyavasthitaM aMtagataM / ihArthatrayavyAkhyA aMte gataM-AtmapradezAnAM paryate sthitaM aMtagataM, iyamatra bhAvanA-iha avadhirutpadyamAnaH ko'pi sparddhakarUpatayA utpadyate, sparddhakaM ca nAnAvadhijJAnapramAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH, tathA ca Aha-jinabhadragaNikSamA Jain Education Inter For Private Personel Use Only K w.jainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 50 // akyUri samalaMkRtam ACCOLANASANSAR zramaNaH svopajJamASyaTIkAyAM-' sparddhakaM avadhivicchedavizeSaH iti / ' tAni ca ekajIvasya saMkhyeyA saMkhyeyAni vA bhavaMti / / yata uktaM-mUlAvazyake prathamapIThikAyAM-" phaDDA ya asaMkhejA saMkhejayAvi ekajIvassa" iti, tAni ca citrarUpANi / tathAhi-kAnicit paryatavartiSu AtmapradezeSu utpadyate / tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSTataH / kAnicidadhomAge kAniciduparitanamAge kAnicitmadhyavartiSu AtmapradezeSu, [tatra yadA antarvatiSvAtmapradezeSu ] avadhijJAnaM upajAyate tat(dA) AtmanA-paryate sthitaM iti kRtvA aMtagataM ityucyate / taireva paryantavartibhiH AtmapradezaH sAkSAdavadhirUpeNa jJAnena jJAnAt nazeSairiti / athavA audArikazarIrasya aMte gataM-sthitaM aMtagataM, kayAcit ekadizopalaMbhAt , idamapi sparddhakarUpaM avadhijJAnaM, athavA sarveSAM api AtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIrAMtena ekayA dizA yazAdupalabhyate tat api aMtagataM, Aha-yadi sarvAtmapradezAnAM kSayopazamastataH sarvataH kiM na pazyati', ucyate, ekadizA eva kSayopazamasaMbhavAt vicitro hi kSayopazamastataH sarveSAM api AtmapradezAnAM itthaMbhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yat audArikazarIraM apekSya kayAcit vivakSitayA ekayA dizA pazyati iti, tRtIyo artha ekadigbhAvinA tena avadhijJAnena yat udyotitaM PI kSetraM tasya aMte vartate tadavadhijJAnaM, avadhijJAnavataH tadaMte varcamAnatvAt , tato'te-ekadigrUpasyAvadhijJAnaviSayasya paryante | vyavasthitamaMtagataM, cazabdo dezakAlAdiapekSayA svagatAnekamedasUcakaH, tathA 'madhyagataM ca' iti iha madhyaM-prasiddha daMDAdimadhyavat , tato madhyegataM madhyagataM, idamapi tridhA vyAkhyeyaM AtmapradezAnAM madhye-madhyavartiSu AtmapradezeSu gataMsthitaM / idaM ca sparddhakarUpaM avadhijJAnaM sarvadigupalaMbhakAraNaM madhyavartinAM AtmapradezAnAM avaseyaM / athavA sarveSAM api ACADACHALCHAR // 50 // Jain Education Inten For Private & Personel Use Only AAMw.jainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P RIES mandisUtram avahina 4 samalaMkRtam | avadhijJAninA yA ekatarapArzvato vA aMtagata api padeSu ekArAtatvamA tIrthakatA dezanApravRtteH GSECRECASEAS AtmapradezAnAM kSayopazamamAve'pi audArikazarIramadhyabhAgena upalabdhiH tanmadhye gataM madhyagataM / athavA tena avadhijJAnena yadyotita kSetraM sarvAsu dikSu tasya madhye-madhyabhAge gataM-sthitaM madhyagataM, avadhijJAninaH tadyotitakSetramadhyavarNitvAt / cazabdaH svagatAnekamedasUcakaH / atha kiM tat aMtagataM', aMtagataM 'trividhaM' triprakAraM prajAtaM, tadyathA-tatra 'purataH' avadhijJAninaH svavyapekSayA agrabhAge aMtagataM purataH aMtagataM / tathA mArgata:-pRSThataH aMtagataM mArgataH aMtagataM, tathA pArzvatodvayoH pArzvayoH ekatarapArzvato vA aMtagataM pAzvato'tagataM / atha kiM tatpurataH aMtagataM ?,' se jahA' ityAdi 'sa' vivakSito yathAnAmakaH kazcitpuruSaH atra sarveSu api padeSu ekArAMtatvamevatvaM 'ataH sau puMsi' iti mAgadhikabhASAlavaNAta / sarva api hi pravacanaM arddhamAgadhikabhASAtmakamardhamAgadhikamASayA tIrthakatAM dezanApravRtteH, tataH prAya: sarvatrApi mAgadhikabhASAlakSaNaM anusaraNIyaM / ' ukaM vA iti ' ulkA-dIpikA, vAzabdaH sarvo'pi vikalpArthaH, 'caTulI vA' caTalI-paryantajvalitavaNapUlikA 'alAtaM vA ' alAtaM-ulmukaM agrabhAge jvalatkASTaM ityarthaH / 'maNi vA' maNiM pratItaH, 'jyotirvA 'jyotiH zarAvAdiAdhAro valadagniH, 'pradIpaM vA' pradIpaH-pratItaH 'purataH' agrataH haste daMDAdau vA kRtvA / praNudanarahastasthitaM daMDAgrAdisthitaM vA krameNa svagatianusArataH prerayan prerayan 'gacchet' yAyAt , eSa dRSTAMtA, upanayastu | svayameva bhAvanIyaH, tata upasaMharati-' se taM purao aMtagataM' se zabdaH prativacanaupasaMhAradarzane, tadetatpurataH aMtagataM, iyamatra bhAvanA-yathA sa puruSa ulkAdibhiH purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yena avadhijJAnena tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva pazyati, nAnyatra, tadavadhijJAnaM purasa: aMtagarne abhidhIyate / evaM mArgato'tagata[stra]pArzvato'tagatasatrAca] ASSAGAR Jain Education Intem A w .jainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram // 52 // ACA avacUrisamalaMkRtam KAHAARAA bhAvanIyaM, navaraM ' aNukaDvemANe ' ti hastagataM daMDAprAdisthitaM vA anu-pazcAt karSan anukarSan pRSThataH pazcAt kRtvA samAkarSan smaakrssnityrthH| tathA pArzvataH dakSiNapArzvataH athavA vAmapArzvato yadA dvayorapi pArzvayoH ulkAdikaM hastasthitaM daMDAgrAdisthitaM vA parikarSan-pArzvabhAge kRtvA samAkarSan samAkarSanityarthaH / se kiM taM majhagataM ityAdi nigadasiddhaM navaraM 'mastake 'zirasi kRtvA gacchettadetat madhyagataM, iyaM atra bhAvanA-yathA tena mastakasthena sarvAsu dikSu pazyati, evaM yena avadhijJAnena sarvAsu dikSu pazyati tanmadhyagatamiti / itthaMbhUtAM ca vyAkhyAM samyag nAvabudhyamAnaH ziSyaH praznaM karoti / ___ aMtagayassa majjhagayassa ya ko paiviseso ? purao aMtagaeNaM ohinANeNaM purao ceva saMkhijANi vA asaMkhejaNi vA joaNAI jANai pAsai / maggao aMtagaeNaM ohinANeNaM maggao ceva saMkhijANi vA asaMkhijANi vA joaNAiM jANa pAsai / pAsao aMtagaeNaM ohinANeNaM pAsao ceva saMkhijANi vA | asaMkhejjANi vA joaNAI jANai pAsai / majjhagaeNaM ohinANeNaM savao samaMtA saMkhijANi vA asaMkhenjANi vA joaNAI jANai pAsaha se taM ANugAmi ohinANaM / aMtagatasya madhyagatasya ca parasparaM kA prativizeSaH 1 pratiniyato vizeSaH ? mUrirAha-puratA aMtagatena avadhijJAnena purata 1 devanArakatIrthakRtA avazyaM idameva bhavati, devanArakANAM Abhavavarti tIrthakRtAM tu AkevalajJAnamiti, tirazcAmantagataM | bhavati, manuSyANAM tu yathA kSayopazamaM bhavatIti vijJeyam / N CECARAHAS Jan Education Inter For Private Personal Use Only Grainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASHOG mandisUtram avacUrisamalaMkRtam eva-agrata eva saMkhyeyAni ekAdIni-zIrSaprahelikAparyatAni, [vA] asaMkhyeyAni yojanAni, [vA] etAvatsu yojaneSu avagAda drvymityrthH| jAnAti pazyati, jJAnaM vizeSagrahaNAtmakaM darzana sAmAnyagrahaNAtmakaM, tadevaM purataH aMtagatasya zeSAvadhijJAnebhyo bhedaH, evaM zeSANAM api parasparaM bhAvanIyaH, navaraM sarvataH-sarvAsu diga vidikSu samaMtAta-sarvaiH eva AtmapradezaH sarveH vA vizuddha [sparddha] kaiH tadevamuktaM AnugAmikaM avadhijJAnaM / saMprati anAnugAmika ziSyaH pRcchannAha / se kitaM aNANugAmi ohinANaM aNANugAmi ohinANaM se jahAnAmae kei purise egaM mahaMtaM joihANaM kAuM tasseva joihANassa pariperaMtehiM 2 parigholemANe 2 tameva joiTANaM [jANai ] pAsaha | annatthagae na jANai na pAsei evameva aNANugAmi ohinANaM jattheva-samupajjei tattheva saMkhijANi vA asaMkhijjANi vA saMbaddhANi vA asaMbaddhANi vA joaNAiM jANai pAsai annatthagae na jANai na pAsaha se taM aNANugAmi ohinANaM / // suu0||11|| atha kiM tat anAnugAmikaM avadhijJAnaM, sarirAha-anAnugAmikaM avadhijJAnaM sa-vivakSito yathAnAmakaH kazcit puruSaH pUrNaH sukhaduHkhAnAM iti puruSaH puri zayanAt vA puruSaH, ekaM mahat jyotiHsthAnaM-agnisthAnaM kuryAt / kasmincit sthAne anekajvAlAzatasaMkulaM agni pradIpaM vA sthUlavartijvAlArUpaM utpAdayedityarthaH / tatastat kRtvA tasya eva jyotiHsthAnasya 'pariparyateSu 2' paritaH sarvAsu dikSu paryateSu 'parighUrNana parighUrNan ' [paribhraman ] paribhramannityarthaH / tadeva 'jyoti: C4%AASHASHISHASHAS 53. Jain Education Inter R w .jainelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram avAri 4 samalaMkRtam sthAna' jyotiHsthAnaprakAzitaM kSetraM [jAnAti] pazyati, anyatra gato na pazyati [na jAnAti] eSa dRssttaantH| upanayaM Aha'evameva ' anenaiva prakAreNa anAnugAmikaM avadhijJAnaM yatra evaM kSetre vyavasthitasya sataH samutpadyate tatra evaM vyavasthitaH san saMkhyeyAni asaMkhyeyAni vA yojanAni svAvagADhakSetreNa saha saMbaddhAni asaMbaddhAni vA, avadhiH ko'pi jAyamAnaH svAvagADhadezAta Arabhya niraMtaraM prakAzayati ko'pi punaH apAMtarAle aMtaraM kRtvA parataH prakAzayati, tataH ucyate-saMbaddhAni asaMbaddhAni vA iti. 'jAnAti' vizeSAkAreNa parichinatti 'pazyati' sAmAnyAkAreNa avabudhyate 'anyatra ca' dezAMtare gato naiva pazyati / avadhijJAnAvaraNakSayopazamasya tat kSetrasApekSatvAt / tadevaM uktaM anAnugAmikaM / saMprati varddhamAnakaM anavabudhyamAnaH ziSyaH praznaM karoti se ki taM vaDamANayaM ohinANaM vaDDamANayaM ohinANaM pasatthesu ajjhavasANahANesu vaTTamANassa bar3a. mANacarittamsa / visujjhamANassa visujjhamANacarittassa / savvao samaMtA ohinANaM vaDA // sU0 // 12 // atha kiM tat varddhamAnakaM avadhijJAnaM ?, sUrirAha-varddhamAnakaM avadhijJAna prazasteSu adhyavasAyasthAneSu vartamAnasya, iha sAmAnyato dravyalezyoparaMjitaM cittaM adhyavasAyasthAnaM ucyate, taccAnavasthitaM, tallezyAdravyasAcivye vizeSasaMbhavAda, tato bahuvacanaM uktaM, prazasteSu iti, anena ca aprazastakRSNAdidravyalezyoparaMjitavyavacchedaM Aha-prazasteSu adhyavasAyasthAneSu vartamAnasya iti, kimuktaM bhavati ? prazastAdhyavasAyasthAnakalitasya, 'sarvataH' samaMtAt avadhiH parivarddhate iti saMbaMdhA, anena aviratasamyagdRSTeH api parivarddhamAnako'vadhirbhavatItyAkhyAyate / , tathA 'vaDDamANacarittassa' prazasteSu adhyavasAya 43955ACCUAS // 54 // Jain Education Internet For Private Personal Use Only P u jainelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 55 // Jain Education Intern sthAneSu vardhamAnacAritrasya, etena dezaviztasarvaviratayorvarddhamAna kamavadhimabhidhatte varddhamAnakathAvadhiruttarocaraM vizuddhimAsAdayato bhavati nAnyathA tata Aha ' vizuddhamAnasya' tadAvaraNakalaMkavigamata uttarottaravizuddhimAsAdayataH, anenA'viratasamyagdRSTervarddhamAnakA'vadheH zuddhijanyatvamAha, tathA 'vizuddhamAnacAritrasya ', idaM ca vizeSaNaM dezavirata sarvaviratayovaiditavyaM / ' sarvataH sarvAsu dikSu samaMtAdavadhiH parivarddhate / sa kasyApi sarvajaghanyAdArabhya pravarddhate, tataH prathamataH sarvajaghanyaM avadhiM pratipAdayati / " , jAvaiA tisamayAhAragassa suhumassa paNagajIvassa / ogAhaNA jahannA ohIkhittaM jahannaM tu // 1 // ' jAvaiyA ' ityAdi, 'tri' - ' samayAhArakasya ' AhArayati AhAraM gRhNAti iti AhArakaH, trayaH samayAH samAhRtAH trisamayaM trisamayaM AhArakaH trisamayAhArakaH, ' nAma nAmnA ekArthe samAso bahulaM ' [ si. hai. 3-1-18] itisamAsaH tasya ' trisamayAhArakasya ' sUkSmasya sUkSmanAmakarmodayavarttinaH 'panakajIvasya panakathAsau jIvaca panakajIvo, vanaspativizeSaH, tasya 'yAvatI' yAvat parimANA, avamAhaMte kSetraM yasyAM sthitA jaMtavaH sA'vagAhanA - tanu ityarthaH, ' jaghanyA' trisamayAhArakazeSa sUkSmapana kajIvApekSayA sarvastokA, etAvatparimANaM avadheH jaghanyaM kSetraM, tuzabda evakArArthaH, sa ca avadhAraNe, tasya ca evaMprayogaH - jaghanyaM avadhikSetraM etAvad eva iti / kiM vA trisamayAhArakatvaM parigRhyate 1 1- Aha- kimiti yojanasahalAyAmo matsyaH ? kiM vA tasya tRtIyasamaye svadehadeze sUkSmapanakatvenotpAdaH 1 ityadhikaM syAditi saMbhAvyate malayagiriTIkAyAM dRzyamAnatvAditi / avacUrisamalaMkRtam // 55 // w.jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 56 // Jain Education Intern ucyate, iha yojanasasahasrAyAmo matsyaH 1 sa kila tribhiH samayaiH AtmAnaM saMkSipati mahataH prayatnavizeSAt / mahAprayatnavizeSAdhirUDhazca utpAtadeze'vagAhanAmArabhamANo'tIva sUkSmAmAramate tato mahAmatsyasya grahaNaM, sUkSmapanakazcA'nyajIvApekSA sUkSmatama avagAhano bhavati / tataH sUkSmapanakagrahaNaM, tathA utpattisamaye dvitIyasamaye cAtisUkSmo bhavati caturthAdiSu ca samayeSu atisthUlaH trisamayAhArakastu yogyastataH trisamayAhArakagrahaNaM, uktaM ca-maccho mahallakAo saMkhito jo u tehiM samaehiM / sa kira payattaviseseNa saNhamogAhaNaM kuNai // 1 // saNhayarA saNhayaro suhumo paNao jahaNNadeho ya / sa bahuvisesavisiTTho saNhayaro savadehesu || 2 || paDhamabIe tisaNho jAyai dhUlo cautthayAIsu / taIyasamayami joggo gahio to tisamayAhAro || 3 || " anye tu vyAcakSate ' trisamayAhArakasya ' iti AyAmapratarasaMharaNe samayadvayaM tRtIyazca samayaH sUcIsaMharaNa utpattidezAgamaviSayaH, evaM trayaH samayA vigrahagatiabhAvAdeteSu triSvapi samayeSvAhArakaH, tata utpAdasamaya evaM trisamayAhArakaH sUkSmapanaka jIvo jaghanyAvagAhanazca tataH tat zarIramAnaM jaghanyaM avadheH kSetraM, tat ca ayuktaM, yatastrisamayAhArakasya iti vizeSaNaM panakasya, na ca matsyAyAmapratarasaMharaNasamayau panakabhavasya saMbaMdhinau, kiMtu matsyabhavasya tata utpAdasamayAdArabhyaM trisamayAhArakasya iti draSTavyaM nAnyathA / etAvatpramANajaghanyakSetrasya avadhiH, taijasabhASAyAH prAyogyavargaNApAMtarAlavarttidravyamAlaMbate / ' teyAbhAsAdavANamaMtarA ettha lahai paTTavao' iti vacanAt tadapi cAlaMnyamAnaM dravyaM dvidhA - gurulaghu-agurulaghu ca, tatra taijasapratyAsannaM gurulaghu bhASApratyAsannaM ca agurulaghu, tad gatAMzca paryAyAn catuH saMkhyAneva varNagaMdharasasparzalakSaNAn pazyati na zeSAn, yata Aha- davAI aMgulAsaMkhejAtIta avacUrisamalaMkRtam // 56 // jainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -CARE nandisUtram // 57 // avadhisamalaMkRtam SECREASON-CORECASIGRECIAL bhaagvisyaaii| pecchai caugguNAI jahanao muttimaMtAI // 1 // atra 'jaghanyata' iti jghnyaavdhijnyaanii| tadevaM jaghanya avadheH kSetraM abhidhAya sAMprataM utkRSTa abhidhAtukAma aah| savabahu agaNijIvA niraMtaraM jattiyaM bharijaMsu / khittaM savva disAgaM paramohI khettaniddiSDo // 2 // 'sababahu' ti yata UvaM anya eko'pi jIvo na kadAcanApi prApyate [ te sarvabahavaH] sarvabahavazca te agnijIvAzca sUkSmavAdararUpAH sarvabahuagnijIvAH, kadA sarvabahuagnijIvA iti ced , ucyate, yadA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtaM agnikAya. samAraMbhakAH sarvabahavo manuSyAH, te ca prAyojitasvAmitIrthakarakAle prApyate / yadA ca utkRSTapadavartinaH sUkSmAnalajIvAH tadA sarvabahuagnijIvAH, 'niraMtaraM iti ' kriyAvizeSaNaM, yAvatparimANaM kSetraM bhRtavaMtaH, etat uktaM bhavati-naraMtaryeNa viziSTa sUcIracanayA yAvat bhRtavaMta iti ca bhUtakAlanirdeza:-ajitasvAmikAla eva prAyaH sarvabahavo'nalajIvA asyAM avasArpaNyAM saMbhavaMti sma iti khyaapnaarthH| idaM ca anaMtaroditaM kSetra ekadikaM api bhavati tata Aha-sarvadikaM, anena sUcIbhramaNa. pramitatvaM kSetrasya sUcayati / paramazcAsau avadhizca paramAvadhiH, etAvadanaMtaroditaM sarvabahuanalajIvasUcIparikSepapramitaM kSetramaMgIkRtya nirdiSTaH' pratipAdito gaNadharAdibhiH kSetranirdiSTaH, etAvat kSetraM paramAvadherbhavati ityarthaH, kimuktaM bhavati / sarvabahuagnijIvA niraMtaraM yAvat kSetraM sUcIbhramaNena sarvadikkaM bhRtavaMta etAvati kSetre yAni avasthitAni dravyANi tat paricchedasAmarthyayuktA paramAvadhiH kSetraM adhikRtya nirdiSTo gaNadharAdibhiH, ayamiha saMpradAya:-sarvabahuagnijIvAH prAyo'jitasvAmitIrthakarakAle prApyate / tadAraMbhakamanuSyabAhulyasaMbhavAt , sUkSmAzca utkRSTapadavaniH tatra eva vivakSyate / tatazca | // 57 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DESA mandisUtram avanisamalaMkRtam -OCTOGANAGARIKCAROGRA sarvabahavo'nalajIvA bhvNti| teSAM svabuddhyA poDhA'vasthAnaM parikalpyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvAvagAhanayA sarvataH caturasrodhana iti prathama, [sa]eva ghano jIvaiH svAvagAhanAbhiH iti dvitIyaM / evaM prataro'pi dvimedaH, zreNiH api dvidhA, tatra AdyAH paMcaprakArA anAdezAH, teSu kSetrasya alpIyastayA prApyamANatvAt , SaSThastu prakAraH sUtrAdezaH, uktaM ca-" ekekkAgAsapaesajIvarayaNAe sAvagAhe ya | cauraMsaM ghaNa payaraM seDhI chaTTo suyAdeso"-tatazca asau zreNiH svAvagAhanAsaMsthApitasakalAnalajIvAvalIrUpA avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyatena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA asaMkhyeyAn lokamAtrAn kSetravibhAgAn aloke vyApnoti / etAvat kSetraM avadheH utkRSTaM iti, idaM ca sAmarthya mAtraM upavarNyate / etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati, yAvatA tat na vidyate, aloke rUpidravyANAM asaMbhavAt , rUpidravyaviSayazca avadhiH, kevalamayaM vizeSo-bAvadadyApi paripUrNa api lokaM pazyati tAvadiha skaMdhAna evaM pazyati / yadA puna: aloke prasaramavadhiH adhirohati tadA yathA yathA abhivRddhiM AsAdayati tathA tathA loke sUkSmAn sUkSmatarAn skaMdhAna pazyati, yAvadaMte paramANu api / uktaM ca"sAmasthamettamuttaM daTThavaM jai haveja pecchejA / na u taM tattharitha jao so rUvinibaMdhaNo maNio // 1 // vaDhDhato puNa bAhiM logatthaM ceva pAsai davaM / suhumayaraM suhumayaraM paramohI jAva paramANU // 2 // " paramAvadhikalitazca niyamAt aMtarmuhUrtamAtreNa kevalAlokalakSmImAliGgati, uktaM ca, 'paramohinANaThio kevalamaMtomuhuttametteNaM' evaM tAvat jaghanyaM utkRSTaM ca avadhikSetraM uktam , saMprati madhyamaM pratipipAdayiSuH etAvat kSetropalaMme etAvat kAlopalaMbhaH etAvatkAlopalaMme ca etAvat kSetropalaMbha ityasyArthasya prakaTanArtha gAthAcatuSTayaM Aha // 58 // IRECAOM Jnin Education Inter Nirjainelibrary.org Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S mandisUtram avantri saMkhinula ityAdi, aMgthya samayAtmikA, jatritaH aMgulAsaMkhyegamapazyan kSetrato, aMga sAkSAt, na khaca yAni dravyANi CARBHBCHEDCAAAAA% aMgulamAvaliyANaM bhAgamasaMkhijja dosu sNkhijaa| aMgulamAvaliaMto AvaliA aMgulapuhattaM // 3 // hatthaMmi muhattaMto, divasaMto gAuammi boddhavvo / joyaNadivasapuhuttaM, pakkhaMto pnnviisaao||4|| bharahami addhamAso, jambUddIvaMmi sAhio mAso / vAsaM ca maNualoe, vAsapuhuttaM ca ruagaMmi // 5 // samalaMkRtam saMkhijami u kAle, dIvasamuddA'vi hu~ti saMkhijjA / kAlaMmi a saMkhejA-dIvasamuddA u bhaiavvA // 6 // aMgulaM ityAdi, aMgulaM iha kSetrAdhikArAt pramANAMgulaM abhigRhyate / anye tu AhuH-avadhiadhikArAd utsedhAMgula-11 miti, AvalikA-asaMkhyeyasamayAtmikA, aMgulaM cAvalikA ca aMgulAvalike tayoH aMgulAvalikayoH bhAgamasaMkhyeyamasaMkhyeyaM pazyati avadhijJAnI, idamuktaM bhavati-kSetrataH aMgulAsaMkhyeyabhAgamAtraM pazyan kAlataH AvalikAyA asaMkhyeyaM eva bhAgaM atItamanAgataM ca pazyati / AvalikAyAzca asaMkhyeyaM bhAgaM pazyan kSetrato aMgulAsaMkhyeyabhAgaM pazyati / evaM sarva trApi kSetrakAlayoH parasparaM yojanA kartavyA, kSetrakAladarzanaM ca upacAreNa draSTavyaM, na sAkSAt , na khalu kSetraM kAlaM vA sAkSAdavadhijJAnI pazyati / tayoH amUrtatvAt , rUpidravyaviSayazca avadhiH, tadetaduktaM bhavati-kSetre kAle ca yAni dravyANi teSAM ca dravyANAM ye paryAyAH tAn pazyati / uktaM ca-" tattheva ya je davA tesiM ciya je havaMti pajAyA / iya khette kAlaMmi ya joejA davapanjAe // 1 // " evaM sarvatrApi bhAvanIyaM, kriyA ca gAthAcatuSTaye svayaM eva yojanIyA / tathA dvayoH aMgulAvalikayoH saMkhyeyau bhAgau pazyati / aMgulasya saMkhyeyamAgaM pazyan AvalikAyA api saMkhyeyaM eva bhAgaM pazyati ityarthaH / tathA 'aMgulaM' aMgulamAnaM kSetraM pazyan ' AvalikAMtA' kiMcidanA AvalikAM pazyati Avaliko cetkAlata: OCIECCASAISALALA 104 // 59. Join Education Inter Amjainelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram 1359 60 // AC%E5% 4 4545ECREOGEOG pazyati tarhi kSetrato aMgulapRthaktvaparimANaM kSetraM pazyati / uktaM ca "saMkhejjaMgulabhAge AvaliyAe vi muNai taibhAgaM / | aMgulamiha pecchato AvaliyaMto muNai kAlaM ||1||'aavliyN muNamANo saMpugnaM khettamaMgulapuhuttamiti, pRthaktvaM dviprabhRti | avadhi A navabhya iti / tathA ' haste' hastamAtre kSetre jJAyamAne kAlato ' muhUtAMtaH pazyati' ityarthaH / tathA kAlato 'divasAMtaHsamalaMkRtam kiMcit UNaM divasaM pazyan , kSetrato 'gabyUte 'gavyUtaviSayo draSTavyaH, tathA 'yojanaM' yojanamAtraM kSetraM pazyan kAlato divasapRyakatvaM pazyati, divasapRthaktvamAnaM kAlaM pazyati ityarthaH, tathA 'pakSAMtaH' kiMcidnaM pakSaM pazyan kSetrataH paMcaviMzatiyojanAni pazyati ||'mrhmi' ityAdi 'bharate' sakalabharatapramANe kSetrA'vadhau kAlato arddhamAsa uktaH, bharatapramANa kSetraM pazyan kAlato'tItaM anAgataM ca arddhamAsaM pazyati ityrthH| evaM jaMbUdvIpaviSaye'vadhau sAdhiko mAsaHkAlato boddhavyA, tathA 'manuSyaloke manuSyalokapramANakSetraviSaye'vadhau 'varSa' saMvatsaramatItaM anAgataM ca pazyati / tathA rucakAkhye rucakAkhyabAhyadvIpapramANakSetraviSayo avadhiH varSapRthaktvaM pazyati / 'saMkheje 'tyAdi, saMkhyAyata iti saMkhyeyaH, sa ca varSamAtro'pi bhavati tataH tu zabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi ? saMkhyeyakAlo varSasahasrAt paro veditavyaH, tasmin saMkhyeye kAle avadhigocare sati kSetratastasya eva avadhiH gocaratayA dvIpAzca samudrAzca dvIpasamudrAH te api saMkhyayA bhavaMti, api zabdAtmahAne ko'pi mahata ekadezo'pi, kimuktaM bhavati ? / saMkhyeye kAle avadhinA paricchidyamAne kSetraM api atratyaprajJApakApekSayA, saMkhyeyadvIpa samudraparimANaM paricchedyaM bhavati / tato yadi nAmAtra tyasya avadhiH utpadyate tarhi jaMbUdvIpAt Arabhya saMkhyeyA dvIpasamudrAH || tasya paricchedyAH, athavA bAhye dvIpe samudre vA saMkhyeyayojanavistRte kasyApi tirazcaH saMkhyeyakAlaviSayo'vadhiH utpadyate %A8%ES Shin Educh an inten For Private Personal use only ainelibrary.org Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram GURUCHEREGA tadA sa yathoktakSetraparimANaM taM eva ekaM dvIpaM samudraM vA pazyati, yadi punaH asaMkhyeyayojanavistRte svayaMbhUramaNAdike dvIpe / samudre vA saMkhyeyakAlaviSayo'vadhiH kasyApi utpadyate tadAnIM sa prAg uktaparimANaM tasya dvIpasamudrasya vA ekadezaM pazyati | avacUriihatyamanuSyavAhyAvadhiriva kazcit , tathA kAle asaMkhyeye palyopamAdilakSaNe avadheviSaye sati tasya eva asaMkhyeyakAla samalaMkRtam paricchedakasya avadheH kSetratayA paricchedyA dvIpasamudrA' bhAjyA' vikalpanIyA bhavaMti, kasyacit asaMkhyeyAH kasyacit saMkhyeyAH kasyacidekadeza ityarthaH / yadA iha[tya] manuSyasya asaMkhyeyakAlaviSayo'vadhiH utpadyate tadAnIM asaMkhyeyA dvIpasamu. drAstasya viSayaH, yadA punaH bahirvIpe samudre vA vartamAnasya kasyacittirazco'saMkhyeyakAlaviSayo'vadhiH utpadyate tarhi tasya saMkhyeyA dvIpasamudrAH, athavA yasya manuSyasyAsaMkhyeyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrAlaMbano bAhyo'vadhiH utpadyate tasya saMkhyeyA dvIpasamudrAH, yadA punaH svayaMbhUramaNe dvIpe samudre vA kasyacittirazvo'vadhiH asaMkhyeyakAlaviSayo jAyate tadAnIM tasya svayaMbhUramaNasya dvIpasya samudrasya vA ekadezo viSayaH / svayaMbhUramaNaviSayamanuSyabAhyAvadhervA tat ekadezo viSayaH, kSetrapramANa punaH yojanApekSayA sarvatrApi jaMbUdvIpAdAramya asaMkhyeyadvIpasamudrapramANamavaseyaM / tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca yathA kSetravRddhi tathA pratipAditaM // 6 // . saMprati dravyakSetrakAlabhAvAnAM madhye yat vRddhau yasya vRddhiH upajAyate / yasya ca na tat abhidhitsurAhakAle cauNhavuDDI, kAlo bhaiavva khittavuDDIe / vuDDIe davvapajava, bhaiavva khitta kAlA u // 7 // 'kAle' ityAdi, 'kAle' avadhigocare vardhamAne ' caturNA dravyakSetra kAlabhAvAnAM vRddhiH bhavati / tathA kSetrasya vRddhiH // 31 // Jain Education Inter For Private Personal Use Only sine brary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 69 // Jain Education Inter kSetra vRddhiH tasyAM satyAM kAlo bhajanIyo vikalpanIyaH kadAcidvarddhate kadAcit na, kSetraM hi atyaMtasUkSmaM, kAlastu tadapekSayA paristhUlaH, tato yadi prabhUtA kSetravRddhistato varddhate zeSakAlaM na iti, dravyaparyAyau tu niyamato varddhete / tathA dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAya tayoH vRddhau satyAM, sUtre vibhaktilopaH prAkRtazailyA, bhajanIyAveva kSetrakAlau, tuzabda evakArArthaH, sa ca bhinnakramaH / tathaiva ca yojitaH, vikalpaJcAyaM kadAcittayoH vRddhiH bhavati kadAcit na, yato dravyaM kSetrAt api sUkSma, ekasminnapi nabhaHpradeze anaMtaskaMdhAvagAhanAt, dravyAdapi sUkSmaH paryAyaH, ekasminnapi dravye'naMtaparyAyasaMbhavAt / tato dravyaparyAyavRddha kSetrakAlA bhajanIyAveva bhavataH, dravye ca varddhamAne paryAyA niyamato varddhate, pratidravyaM saMkhyeyAnAmasaMkhyeyAnAM cAvadhinA paricchedasaMbhavAt / paryAye tu varddhamAne dravyaM bhAjyaM, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhivRddhisaMbhavAt / atra Aha- nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnayoH avadhijJAnasaMbaMdhinoH kSetrakAlayoH aMgulAvalikA saMkhyeya bhAgAdirUpayoH parasparaM samaya pradezasaMkhyayoH kiM tulyatvaM uta hInAdhikatvaM 1 ucyate, hInAdhikatvamAvalikAyA asaMkhyeyamAge jaghanyAvadhiviSaye yAvaMtaH samayAstadapekSayA aMgulasya asaMkhyeyabhAge jaghanyAvadhiviSaye eva ye namaH pradezAH te asaMkhyeyaguNAH, evaM sarvatrApi avadhiviSayAt kAlAdasaMkhyeyaguNatvaM avadhiviSayasya kSetrasya avagaMtavyam // 7 // atha kSetrasya itthaM kAlAdasaMkhyeyaguNatA kathaM avasIyate 1, ucyate, sUtraprAmANyAt, tadeva sUtramupadarzayatisumo a hoi kAlo, tatto suhumayara havai vittaM / aMgulaseDhimitte, osappiNio asaMkhijjA // 8 // settaM vamANayaM ohinANaM / avacUrisamaMlakRtam // 62 // jainelibrary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram SOCIECRECORRECARECORRECORGAMASANG 'suhumo a' ityAdi, sUkSmaH sUkSmo bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArthoM yathA sUkSmastAvatkAlo bhavati | yasmAdutpalapatrazatabhede pratipatraM asaMkhyeyAH samayAH pratipadyate tataH sUkSmakAlaH, tasmAdapi kAlAt sUkSmataraM kSetraM bhavati / avatriyasmAdaMgulamAtre kSetre-pramANAMgulaikamAtre zreNirUpe namaHkhaMDe pratipradezaM samayagaNanayA asaMkhyeyA abasappiNyaH tIrthakRdbhirAkhyAtAH, idamuktaM bhavati-pramANAMgulaikamAtre ekaikapradezazceNirUpe namaHkhaMDe yAvaMto'saMkhyeyAsu avasarpiNISu samayA-16 stAvat pramANAH pradezAH vartate / tataH sarvatrApi kAlAdasaMkhyeyaguNaM kSetraM, kSetrAdapi ca anaMtaguNaM dravya, dravyAdapi ca avadhiviSayAH paryAyAH saMkhyeyaguNA asaMkhyeyaguNA vA // 8 // tadetat varddhamAna avadhijJAna / atha kiM tat hIyamAnakaM avadhijJAnaM, se kiM taM hIyamANayaM ohinANaM hIyamANayaM ohinANaM appasatthehiM ajjhavasANahANehiM vahamANassa vahamANacarittassa saMkilissamANassa saMkilissamANacarittassa savvao samaMtA ohi parihAyai se ttaM hIyamANayaM ohinANaM / mUrirAha-hIyamAna avadhijJAnaM kathaMcidavAptaM sat aprazasteSu adhyavasAyasthAneSu vartamAnasya aviratasamyagdRSTavartamAnacAritrasya-dezaviratAdeH 'saMklizyamAnasya ' uttarottaraM saMklezamAsAdayatA, idaM ca vizeSaNaM aviratasamyagdRSTeH avaseyaM / | tathA saMklizyamAnacAritrasya dezaviratAdeH sarvataH samaMtAt avadhiH 'parihIyate ' pUrvAvasthAto hAni gacchati, tadetat hIyamAnakaM avadhijJAnaM / W Jain Education Intern a lnelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram avacUrisamalaMkRtam GREENSHERASHASANSA - - atha kiM tat pratipAtiavadhijJAnaM 1, se ki taM paDivAi ohinANaM! paDivAi ohinANaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejayabhAgaM vA / saMkhijabhAgaM vA / bAlaggaM vA / bAlaggapuhuttaM vA likkhaM vA likhkhapuhuttaM vA jUaM vA jUapuhuttaM vA javaM vA javapuhuttaM vA / aMgulaM vA aMgulapuhuttaM vA / pAyaM vA pAyapuhuttaM vA / vihatthi vA vihatthipuhuttaM vA / rayaNi vA rayaNipuhuttaM vA / kuJchi vA kucchipuhuttaM vaa| dhaNuM vA dhaNupuhuttaM vA / gAuMvA gAupuhuttaM vA / joaNaM vAjoaNapuhuttaM vA / joaNasayaM vA joaNasayapuhuttaM vA, joaNasahassaM vA joaNasahassapuhuttaM vA / joaNalakkhaM vA joaNalakhkhapuhuttaM vaa| joaNakoDiM vA joaNakoDipuhuttaM vA / joaNakoDAkoDiM vA joaNakoDAkoDipuhuttaM vA / joaNasaMkhijz2a vA joaNasaMkhijapuhuttaM vA / joaNaasaMkhenaM vA joaNa. asaMkhajapuhattaM vA / ukkoseNaM logaM vA pAsittANaM paDivaijjA / settaM paDivAiohinANaM / rirAha-pratipAti avadhijJAnaM yadavadhijJAnaM jaghanyataH sarvastokatayA aMgulasyAsaMkhyeyabhAgamAtra[vA] saMkhyeyabhAgamAtraM vA bAlAgraM vA vAlAgrapRthaktvaM vA likSAM vA-vAlAgraaSTapramANAM likSApRthaktvaM vA / yUkAM vA-likSASTakamAnAM yUkApRthaktvaM vA, yavaM vA-yUkASTakamAnaM yavapRthaktvaM vA / evaM yAvat utkarSeNa sarvapracuratayA lokaM dRSTvA' upalabhya 'pratipatet ' pradIpa iva nAzaM upayAyAt / tasya tathAvidhakSayopazamajanyatvAt / tadetat pratipAtiavadhijJAnaM, zeSaM sugama, navaraM 'kukSiH" dvihastapramANA dhanuzcaturhastapramANaM, pRthaktvaM sarvatrApi dviprabhRti A navamya iti saiddhAMtikyA paribhASayA draSTavyaM / - - OM R 4 // ANCC Jain Education Inter For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram // 65 // Jain Education Intern atha kiM tat apratipAtiavadhijJAnaM 1, se kiM taM apaDivAi ohinANaM apaDivAI ohinANaM je NaM alogassa egamavi AgAsapaesaM jANai pAsaha teNa paraM apaDivAi ohinANaM se ttaM apaDiyAha ohinANaM / sUrirAha- apratipAti avadhijJAnaM yena avadhijJAnena alokasya saMbaMdhinaM ekaM api AkAzapradeza, AstAM bahUn AkAzapradezAn ityapizabdArthaH pazyet, etacca sAmarthya mAtraM upavarNyate, na tu aloke kiMcit api avadhijJAnasya draSTavyaM asti, etacca prAgeva uktaM / tataH Arabhya apratipAti A kevalaprApteH avadhijJAnaM, ayamatra bhAvArtha:- etAvati kSayopazame saMprApte satyAtmA vinihatapradhAna pratipakSayodhasaMghAtanarapatiH iva na bhUyaH karmmazatruNA paribhUyate / kiMtu samAsAditaitAvat Alokajayo'pratinivRttaH zeSaM api karmmazatrusaMghAtaM vinirjitya prApnoti kevalarAjyazriyamiti / tadetadapratipAti avadhi - jJAnaM / tadevaM SaT api avadhijJAnasya bhedAH, saMprati dravyAdyapekSayA avadhijJAnasya medAn ciMtayati - taM samAsao cauvvihaM pannattaM taM jahA davvao / khittao / kAlao / bhAvao / tattha davvao NaM ohinANI jahanne NaM anaMtAI rUvidavvAI-jANai pAsai ukkose NaM savvAI rUvidavvAI jANai pAsai vittao NaM ohinANI jahanne NaM aMgulassa asaMkhijjai bhAgaM jANai pAsaha ukkose NaM asaMkhijAI aloge loga pamANamittAI khaMDAI jANai paash| kAlao NaM ohinANI jahanne NaM AvaliAe asaMkhijjai bhAgaM avacUrisamalaMkRtam // 65 // w.jainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RCH ndisUtram | avarisamalaMkRtam CREACHUSAGAR kAlaM jANai pAsai ukkose NaM asaMkhijAo ussappiNIo avasappiNIo aIyamaNAgayaM ca kAlaM jANai pAsai / bhAvao NaM ohinANI jahanne NaM aNate bhAve jANai pAsai / ukkose NaM vi aNaMte bhAve jANai pAsai savvabhAvANamaNatabhAgaM bhAve jANai paash| tadavadhijJAnaM ' samAsataH' saMkSepeNa caturvidhaM-catuHprakAraM prajJaptaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhASataca, tatra dravyataH 'Na' miti vAkyAlaMkAre, avadhijJAnI jaghanyenApi-bhAvapradhAno'yaM nirdezaH sarvajaghanyatayApi anaMtAni rUpidravyANi jAnAti, tAni ca taijasabhASAprAyogyavargaNApAMtarAlavartIni draSTavyAni, utkarSataH punaH sarvANi rUpidravyANi bAdarasUkSmAni jAnAti pazyati / tatra jJAnaM vizeSagrahaNAtmaka, darzanaM sAmAnyaparicchedAtmakaM, Aha-Adau darzanaM tato jJAnaM iti ca kramaH, tata enaM krama parityajya kimarthaM prathamaM jAnAti ityuktaM ? ucyate / iha sarvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasya utpadyate, avadhiH api landhiH upavarNyate, tataH sa prathamaM utpadyamAno jJAnarUpa eva utpadyate na darzanarUpaH, tataH krameNopayogapravRtteH jJAnopayogAnaMtaraM darzanarUpo'pi iti prathamato jJAnaM uktaM pazcAt darzanaM, athavA iha adhyayane samyagjJAnaM prarUpayituM upakrati, yato'nuyogaprAraMbhe'vazyaM maMgalAya jJAnapaMcakarUpo bhAvanaMdiH vaktavya iti tatprarUpaNArtha idaM adhyayanaM ArabdhaM, tataH samyagjJAnaM iha pradhAnaM, na mithyAjJAnaM, tasya mAMgalyahetutvAyogAt , darzanaM tu avadhijJAnavimaMgasAdhAraNaM iti tat apradhAna, pradhAnAnuyAyI ca laukika: lokottarazca mArgastataH pradhAnatvAt prathamaM jJAnamuktaM pazcAddarzana miti / tathA kSetrataH avadhijJAnI jaghanyena aMgulAsaMkhyeyabhAga utkarSataH asaMkhyeyAni aloke lokapramANAni caturdazarajvAtmakAni khaMDAni jAnAti pazyati / SECSIS IRC-25% Jain Education in Miww.jainelibrary.org Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram // 67 // Jain Education Inter kAlato avadhijJAnI jaghanyena AvalikAyA asaMkhyeyabhAgamutkarSato asaMkhyeyA utsarpiNya'vasarpiNIH- asaMkhyeyautsarpiNyasarpiNIpramANaM atItamanAgataM ca kAlaM jAnAti pazyati / bhAvataH avadhijJAnI jaghanyena anaMtAn bhAvAn paryAyAnAdhAradravya anaMtatvAt na tu pratidravyaM, pratidravyaM saMkhyeyAnAM asaMkhyeyAnAM vA paryAyANAM darzanAt / uktaM ca- egaM davvaM pecchaM dhamaM vA sa paJjave tassa / ukko samasaMkhejje saMkheo pecchaI koi // 1 // ' utkarSataH api anaMtAn bhAvAn jAnAti pazyati / kevalaM jaghanyapadAt utkRSTapadaM anaMtaguNaM, 'sarvabhAvAnAM ' sarva paryAyANAM anaMtabhAgaM anaMtabhAgakalpAn jAnAti pazyati / tata evaM avadhijJAnaM dravyAdibhedataH api abhidhAya sAMprataM saMgrahagAthAM Aha ohi bhavapaJcaIo guNapacaIo ya vaNNio eso tassa ya bahu vigappA davve khitte ya kAle ya // 1 // neraiyadevatitthaMkarAya ohissa bAhirA huMti / pAsaMti savvao khalu sesA deseNa pAsaMti // 2 // se taM ohinANaM / 1 ' nanu ohissa bAhirA huMti' ityanenaiva ' pAsaMti savvao' ityasyArthasya jJAnAt ' pazyanti sarvata: ' ityasyAnarthakatvaM prAptamiti cet, avadhijJAnasyAbAhyA bhavanti ityetAvanmAtroko 'sarvataH pazyanti ' ityasyArthasyApratIyamAnatvAt sarvAbhyantarAvadhikAH sarvataH pazyantyeveti niyamAbhAvAt / athavA idaM sUtraM niyatA'niyatAvadhiviSayakaM jJeyaM tena nArakadevatIrthapA eva avadherabAhya bhavanti arthAt niyamena eSAmavadhirbhavatItyarthaH tathA ca saMzayaH syAt kiM te dezena pazyanti Ahosvit sarvataH ? tataH Aha' pAsaMti savvao' iti na ko'pi zaMkAvakAzaH / na ca teSAM niyatAvadheH pUrvagAthayA pratipAditatvAt 'ohissa bAhirA ' ityasyA avacUrisamalaMkRtam // 67 // w.jainelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisUtram // 68 // Jain Education Intern avadhirbhavapratyayataH guNapratyayatazca ' varNito ' vyAkhyAtaH, ' pAThAMtaraM vaNNio duviho' ci varNito dviprakAraH, tasya ca bhavaguNapratyayato dvividhasya api bahavo vikalpA- bhedAH, tadyathA-dravye dravyaviSayAH kasyApi kiyat dravyaM viSaya iti dravyamedAdbheda:, tathA kSetre - kSetraviSayA aMgula asaMkhyeya bhAgAdikSetra medAt [bhedaH] | kAle kAlaviSayA AvalikA saMkhyeyabhAgAdi kAlabhedAt [medaH] ca zabdAt bhAvaviSayAzca kasyApi kiyaMtaH paryAyA viSaya iti bhAvamedAdbhedaH / tatra jaghanyapade pratidravyaM catvAro varNagaMdharasasparza lakSaNAH paryAyAH / ' do paJjave duguNie savvajahatreNa pecchae teu / cannAIyA cauro ' iti vacanaprAmANyAt / madhyamataH anekasaMkhya medabhinnA / utkarSataH pratidravyaM asaMkhyeyAn na tu kadAcanApi anaMtAn // 1 // nairayikadevatIrthaMkarA' avadheH ' avadhijJAnasyAbAhyA eva bhavaMti / bAhyA na kadAcanApi bhavaMti iti bhAvaH sarvato'vabhAsaka-avadhi upalabdha kSetra madhyavarttinaH sadaiva bhavatItyarthaH / tathA pazyanti ' sarvata: ' sarvAsu dikSu vidikSu ca khalu zabdosadhAraNArthaH, sarvAsu eva dividikSu iti zeSAH tiryagnarA dezena ekadezena pazyaMti // 2 // tadetadavadhijJAnam // atha kiM tanmanaHparyAyajJAnaM 1, se kiM taM maNapajjavanANaM ? maNapajjavanANaM bhaMte kiM maNussANaM uppajjai amaNussANaM uppajjai ? narthakyameveti vAcyam, tathApi sarvakAlaM teSAM niyato'vadhirityasyArthasyAlAbhAt tataH sarvakAlaM niyatAvadhikatva prakhyApanAya ' avadhebAhyA bhavanti ' ityetatpadasyAvazyakatvAt na ca tIrthakRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyata iti vAcyam, chadmasthakAlAvacchedenaiva vivakSitatvAditi jJeyamiti bhAvaH / avacUrisamalaMkRtam // 68 // iainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 69 // na. sU. 6 Jain Education gomA ! massANaM upajjai no amaNussANaM jai maNussANaM kiM saMmucchimamaNussANaM ganbhavatiyamaNu ssANaM ? manaHparyAyajJAnaM prAnirUpitazabdArthaH, NaM iti vAkyAlaMkAre, bhadaMta iti gurvAmaMtraNe, kiM iti paraprazne, manuSyANAM utpadyate iti prakaTArtha, amanuSyANAM utpadyate iti, amanuSyA- devAdayasteSAM utpadyate, evaM bhagavato gautamena prazne kRte sati paramAItvamahimnA virAjamAnaH trilokIpatiH bhagavAn vardhamAnakhAmI nirvacanamabhidhatte he gautama! sUtre dIrghatvaM 'serlopaH saMbodhane hrasvo veti prAkRtalakSaNasUtre vAzabdasya lakSyAnusAreNa dIrghatvasUcanAdavaseyaM yathAbho vassA ! ityAdau, manuSyANAM utpadyate nAmanuSyANAM teSAM viziSTacAritrapratipanyabhAvAt, atrAha nanu gautamo'pi caturdazapUrvadharaH sarvAkSarasannipAtI saMbhinnazrotAH sakalaprajJApanIyabhAvaparijJAnakuzalaH pravacanasya praNetA sarvajJadezIya eva tataH kimarthaM pRcchati, ucyate, ziSyasaMpratyayArthaM tathA hi tamartha svaziSyebhyaH prarUpya teSAM saMpratyayArthaM tat samakSaM bhUyo'pi bhagavaMtaM pRcchati, athavA itthaM eva sUtraracanAkalpastato na kazcit doSa iti / punarapi gautama Aha, yadi manuSyANAM utpadyate tarhi kiM saMmUrchimamanuSyANAM utpadyate, kiMvA garbhanyukrAMtikamanuSyANAM utpadyate ? tatra 'mUrchA mohasamucchrayayoH,' saMmUrcchanaM saMmUrchA bhAve ghaJ pratyayaH, tena nirvRttAH saMmUrchimAste ca vAntAdisamudbhavAH, tathA garbhe 1- prajJApanA sUtre tu uccAreSviti padamAdi kRtvA cartudazasthAnAni pradarzitAni, tathAcca 'uccArAdisamudbhavAH' ityevaM kramaM tyaktvAtra paMcamasthAnastha' vAnteSviti padamAdi kRtvA 'vAntAdisamudbhavA' ityutkrameNa kathamuktamiti cet, satyaM, zAstre pUrvAnupUrvIkramo yathA pradarzitaH tathA anAnupUrvIkramo'pyuktaH tajjJApanAya tathoktiriti dhyeyam / avacUrisamalaMkRtam // 69 // ainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandam // 70 // Jain Education vyutkrAMtiH utpattiryeSAM te garbhavyutkrAMtikAH, athavA garbhAt vyutkrAMtiH vyutkramaNaM niSkramaNaM yeSAM te garbhavyutkrAMtikAH, ubhayatrA'pi garbhajA ityarthaH, bhagavAnAha - gomA ! no saMmucchimamaNussANaM uppajjai ganbhavakkaMtiyamaNussANaM, jaha ganbhavakaMtiyamaNussANaM kiM kammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM akammabhUmiyaganbhavakkaM tiyamaNussANaM aMtaradIvagaganbhavatiyamaNussANaM ? goyamA ! kammabhUmiyaganbhavakkaMtiyamaNussANaM no akammabhUmiyaganbhavakkaMtiyamaNussANaM no aMtaradIvagaganbhavakkatiyamaNussANaM, jaikammabhUmiyaganbhavakkaMtiyamaNussANaM kiM saMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakkatiyamaNussANaM asaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM ? no saMmUrcchimamanuSyANAM utpadyate, teSAM viziSTaMcAritrapratipatyasaMbhavAt, kiMtu garbhavyutkrAMtikamanuSyANAM, evaM sarveSAmapi praznanirvacanasUtrANAM bhAvArthaH bhAvanIyaH, navaraM kRSivANijyatapaH saMyamAnuSThAnAdikarmapradhAnA bhUmayaH karmabhUmayaH, bharatapaMca kairavata paMcakamahAvidehapaMcakalakSaNaH paMcadaza, tAsu jAtAH karmabhUmijAH kRSyAdikarmarahitAH kalpapAdapaphalopabhoga pradhAnA bhUmayo haimavatapaMcakaharivarSapaMcakadevakurupaMcakottarakurupaMcakaramyakapaMcakairaNyavatapazJcakarUpAstriMzadakarmabhUmayaH, tAsu jAtA akarmabhUmijAH, tathA'ntare lavaNasamudrasya madhye dvIpA antaradvIpA : - ekorukAdayaH SaTpaJcAzat, teSu jAtA antaradvIpajAH, eteSu ca vartamAnA manuSyA apyevaM nAmAno bhavati, bhavati ca nivAsayogatastathAvyapadezo yathA paMcAlajanapada nivAsinaH puruSAH paMcAlA iti, 1- atra cAritrapratipattyasaMbhavAdityetanmAtreNaiva saMmUcchimamanuSyANAM vyavacchedasaMbhave viziSTeti padA''dAne kimasti prayojanam ? gRhANa lAghavameva prayojanamiti, sarvatra hi anenaivaikena hetunarddhiprAptApramattasaMyatabhinnAnAM vyAvRttiH / avacUrisamalaMkRtam / / 70 / / jainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 71 // Jain Education goyamA ! saMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM no asaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakkaMtiyamaNussANaM, jai saMkhijjavAsAuyakamma bhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM kiM pajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM apajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM ? tathA saMkhyeyavarSAyuSaH pUrvakoTyAdijI vino'saMkhyeya varSAyuSaH- palyopamAdijIvinaH, tathA paryAptiH AhArAdipudgalagrahaNapariNamanaheturAtmanaH zaktivizeSaH sA paryAptiH, sA ca SoDhA, tadyathA - AhAraparyAptiH, zarIraparyAptiH, indriyaparyAptiH, AnapAnaparyAptiH, bhASAparyAptiH, manaHparyAptizceti, AhAraparyAptiva prathamasamaya eva niSpadyate, zeSAstu pratyekamantarmuhUrtena kAlena paryAptayaH siddhyante, paryAptayo vidyante eSAmiti paryAptAH, svayogyaparyAptiparisamAptivikalAste'paryAptAH te ca dvidhA, labdhyA, karaNaizca tatra ye paryAptakA eva santo mriyate na punaH svayogya paryAptIH sarvA api samarthayante te labdhyaparyAptakAH, tespi niyamAt AhArazarIrendriyaparyAptiparisamAptAveva mriyante nArvAk, yasmAt AgAmibhavAryurvaddhA mriyante sarva eva dehinaH, tacca AhArazarIrendriyaparyAptipayAptAnAmeva vadhyata iti, goyamA ! pajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM, no apajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM, jai pajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakaMtiyamaNussANaM kiM samma 1- tatra paryAptiH-kriyAparisamAptiH, AtmanaH zarIrendriyaprANApAnavAGmanoyogyadalikadravyAharaNakriyA parisamAptirAhAraparyAptiH, gRhItasya zarIratayA saMsthApanakriyAparisamAptiH zarIraparyAptiH, saMsthAnaracanAvaTanamityarthaH ityAdivizeSo hAribhadvIyanaMdIvRttAviti / 2-nanu AhArazarIrendriyaparyAptairevAyurbadhyate tatra caikaikA paryAptirantarmuhUrta kAlena samApyate, tathA ca trINyantarmuhUrtAni saMbhavantIti kathaM jaghanyAyuH antarmuhUrtamAnamucyate ? maivam, AyussaMbaMdhi antarmuhUrtaM mahat, paryAptInAmantarmuhUrta ladhviti jJeyaM tathA ca nAsaMgatiriti / avacUrisamalaMkRtam // 71 // ainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram | // 72 // avacUrisamalaMkRtam ROCCASA dihipajjattagasaMkhijavAsAuyagambhavakaMtiyamaNussANaM micchAdihipajattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyagambhavakaMtiyamaNussANaM sammAmicchadihipajattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM? goyamA ! sammadidvipajjattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM no micchAdidvipajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyagambhavakaMtiyamaNussANaM no sammAmicchadihipajattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyagambhavatiyamaNussANaM, jai sammadidvipajjattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyagambhavatiyamaNussANaM kiM saMjayasammadidipajjattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM asaMjayasammadidvipajattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyagambhavatiyamaNussANaM saMjayAsaMjayasammadihipajjattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyaganbhavakratiyamaNussANaM? goyamA! sammadihipajjattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiyagambhavatiyamaNussANaM, no asNjysmmdihipjjttgsNkhejvaasaauykmmbhuumiygmbhvkNtiymnnussaannN| no saMjayAsaMjayasammadihipajattagasaMkhenjavAsAuya kammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM, jai saMjayasammadihipajattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM kiM pamattasaMjayasammadihipajjattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM, apamattasaMjayasammadidvipajjattagasaMkhenjavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM? goyamA! apamattasaMjayasammadihipajjattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM, no pamatta // 72 // Jain Education For Private Personel Use Only WAEnelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 73 // avacUrisamalaMkRtam SAKAL saMjayasammadihipajjattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyagambhavatiyamaNussANaM, jai apamattasaMjayasammadihipajattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM, kiM iDDIpattaapamattasaMjayasammadihipajjattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyagambhavakkaMtiyamaNussANaM aNiDhipattaapamattasaMjayasammadidvipajattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhavatiyamaNussANaM ? goyamA! iDDIpattaapamattasaMjayasammadidvipajjattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiyaganbhamaNussANaM, no aNihIpattaapamattasaMjayasammadiTThipajjattagasaMjjavAsAuyakammabhUmiyamaNussANaM maNapajjavanANaM smupjjii| taM ca duvihaM uppajjA taMjahA / ujjumaI ya viulamaI y|| / ye punaH karaNAni zarIrendriyAdIni na tAvanirvayanti, athavA'vazyaM nivartayiSyanti te karaNAparyAptakAH, ihobhayeSAmapi aparyAptAnAM pratiSedhaH, ubhayeSAmapi viziSTacAritrapratipattyasambhavAt , tathA samyak aviparItA dRSTirjinapraNInavastupratipattiryeSAM te samyagdRSTayaH, mithyA-viparItA dRSTiryeSAM te mithyAdRSTayaH, samyak (ca) mithyA ca dRSTiryeSAM te samyanidhyAdRSTayaH, yeSAmekasminnapi (ca) vastuni tatparyAye vA matidaurbalyAdinaikAntena samyakSarijJAnamithyAjJAnAbhAvato na samyak zraddhAnaM nApyekAntato vipratipattiH | te samyagamithyAdRSTayaH, uktaM ca zatakabRhat cUrNau 'jahA NAlikeradIvavAsissa khuhAiyassavi ettha samAgayassa oyaNAie aNegavihe Dhoie / tassa AhArassa uvariM na ruI na ya niMdA, jao teNa so oyaNAio AhAro na kayAi diTTho nA vi suo, evaM sammAmiccha 1-mahayA ohinANiNo maNapajavanANaM uppajati ti aNNe niyama bhagati' iti naMdicUrNI // 73 // Jan Education a l For Private Personel Use Only Frainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandasUtram // 74 // Jain Education diTThissAvi jIvAipayatthANaM uvariM na ya ruI no vi niMdatti' tathA saMyatAH sakalacAritriNaH, asaMyatAH aviratasamyagdRSTayaH, saMyatAsaMyatA dezaviratimantaH, tathA'pi pramAdyaMti sma mohanIyAdikarmodayaprabhAvataH saMjvalanakaSAyanidrAdyanyatamapramAdayogataH saMyamayogeSu sIdanti sma iti pramattAH, te ca prAyo gacchvAsinaH teSAM kvacidanupayogasaMbhavAt, tadviparItAH apramattAH, te ca prAyo jinakalpikaparihAravizuddhikAH yathAlandakalpika pratimApratipannAH, teSAM satatopayogasaMbhavAt, [ iha ] tu ye gacchavAsinaH tannirgatA vA pramAdarahitaste apramattA draSTavyAH, athavA RddhiH AmarSaiSadhyAdilakSaNA [tAM] prAptAH RddhiprAptAH tadviparItAH aR (nR 1 ) ddhiprAptAH, tatra manaHparyAyajJAnaM RddhiprAptAnAM apramattasaMyatAnAM utpadyamAnaM dvidhA utpadyate, tadyathA Rjumatizca vipulamatizca tatra mananaM matiH saMvedanamityarthaH, RjvI sAmAnyagrAhiNI matiH RrjumatiH ghaTo'nena cintita iti sAmAnyAkArAdhyavasAyanibandhanabhUtA katipayaparyAyaviziSTamanodravyaparicchittirityarthaH cazabdaH svagatAnekadravyakSetrAdibhedasUcakaH, tathA vipulA vizeSagrAhiNI matiH vipulamatiH ghaTo'nena cintitaH sa ca sauvarNaH pATaliputrakaH adyatano mahAn apavarakasthitaH phalapihita ityAdyadhyavasAyahetubhUtA prabhUtavizeSaviziSTamanodravya paricchittirityarthaH, cazabdaH pUrvavat / 1- prAptapramattasaMyatAnAmutpadyata ityukte tadbhinnAnAM saMmUhimAdiviziSTAnAM vyAvRttisaMbhave adhikasUtrasUtraNaM vyarthamiti cet, iha ca sarvatraiva manuSyAdiSu vidhAne satyarthato gamyamAnasyA'pi vipakSaniSedhasyAbhidhAnamanyutpanna vineyajanAnugrahArthamaduSTaiveti tathA hi- sarvapArSadaM hIdaM zAstraM trividhAzca vineyA bhavanti, tadyathAudghATitajJAnAH, madhyamabuddhayaH, prapaMcadhiyazcetyalaM vistareNeti haribhadrasUrayaH / 2 - RjutvaM vipulatvaM ca mUrtadhamoM, amUrte jJAne tadayogAt, ata Aha- sAmAnyagrAhiNItyAdi, ana sAmAnyazabdaH stokAbhidhAyI, manaHparyAyadarzanAnuktatvAt, tathA ca vizeSamekaM dvau trIn vA gRhNantI RjumatiH pravartate, jJAnAtmakatayaiva tadutpatteriti / avacUrisamalaMkRtam // 74 // ainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 75 // taM samAsao cauvihaM pannataM, taM jahA-davao, khittao, kAlavo, bhaavo| tattha davao NaM ujjumaI avacUriaNaMte aNaMtapaesie khaMdhe jANai pAsai, taM ceva viulamaI abbhahiyatarAe viulatarAe visuddhatarAe vitimira- dasamalaMkRtam tarAe jANai pAsai / khittao NaM ujjumaIjahanneNaM aMgulassa asaMkhenjayabhAgaM ukkoseNaM ahe jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheDille khuDDagapayare uDe jAva joisassa uvarimatale, tiriyaM jAva anto maNussakhitte aDDAijesu dIvasamuddesu pannarassasu kammabhUmisu tIsAe akammabhUmisu chapannae antaradIvagesu sannipaMcidiyANaM pajattayANaM maNogae bhAve jANai paasi| taM ceva viulamaI aDDAIjehiM aMgulehiM anbhahiyataraM viulataraM visuddhataraM vitimiratarAgaM khettaM jANai pAsai kAlao NaM ujjumaI jahanneNaM paliovamassa asaMkhijjAbhArga ukkoseNavi paliovamassa atIyamaNAgayaM bA kAlaM jANai pAsai taM ceva viulamaI abbhahiyatarAgaM visuddhatarAgaM jANai pAsai / bhAvao NaM ujumaI | aNaMte vAve jANai pAsai / sababhAvANaM aNaMtabhAgaM jANai pAsai taM ceva viulamaI abbhahiyatarAgaM viulatarAgaM visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsai, maNavajavanANaM puNa jaNamaNaviciMtiyatthapAgaDaNaM mANusakhittanibaddhaM guNapaJcaiNaM carittavao settaM maNavajavanANaM / tanmanaHparyAyajJAnaM dvividhamapi 'samAsataH' saMkSepeNa caturvidhaM prajJaptaM, tadyathA dravyataH, kSetrataH, kAlato, bhAvatazca, tatra dravyataH, -manomAnasAkSAtkArijJAnaM manaHparyavajJAnamiti myutpatyA lakSaNamAyAti tathA'pi bhAvamanaHparyAyamAtrasAkSAtkAri manaHparyAyajJAnamiti lakSaNaM jJeyaM tenAkAzasthamanovargaNAmAdAya na kAcit kSatiH / SUBSCREAMSCEREMOC in Eduent an ANSinelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUrisamalaMkRtam // 76 // Namiti vAkyAlaMkAre, RjumatiH anantAntapradezikAn anantaparamANvAtmakAn skaMdhAn viziSTaikapariNAmapariNatAn ardhatRtIyadvIpasamudrAntarvartiparyAptasaMjJipazcendriyaiH manastvena pariNAmitAn pudgalasamUhAnityarthaH / jAnAti sAkSAtkAreNAvagacchati, pAsaitti iha manastvapariNataiH skandhaiH AlocitaM bAhyamartha ghaTAdilakSaNaM sAkSAt adhyakSato manaHparyAyajJAnI na jAnAti kintu manodravyANAmeva | tathArUpapariNAmAnyathAnupapattito anumAnataH, itthaM caitat aGgIkartavyaM yato mUrtadravyAlaMbanameva idaM manaHparyAyajJAnamiSyate, | maMtArastu amUrtamapi dharmAstikAyAdikaM manyante, tataH anumAnata eva cintitamarthamavabudhyante, nAnyathA iti prattipattavyaM, tataH | tamadhikRtya pazyati ityucyate, tatra manonimittasya acakSurdarzanasya saMbhavAt , athavA sAmAnyataH ekarUpe'pi jJAne kSayopazamasya tat tat dravyAdyapekSayA vaicitryasaMbhavAt anekavidhaH upayogaH saMbhavati, yathAtraiva RjumativipulamatirUpaH, tato viziSTataramanodravyAkAraparicchedApekSayA jAnAti ityucyate, sAmAnyarUpaM manodravyAkAraparicchedApekSayA tu pazyatIti, sAmAnyataH ekarUpe'pi kSayopazamalaMbhe apAntarAle dravyAdyapekSayA kSayopazamasya vizeSasaMbhavAt dvividhopayogo bhavatIti, tadevaM viziSTataramanodravyAkAraparicchedApekSayA dra sAmAnyarUpamanodravyAkAraparicchedo vyavahArataH darzanarUpa uktaH, paramArthataH punaH so'pi jJAnameva, yataH sAmAnyarUpamapi manodravyA| kAraM pratiniyatameva pazyati, pratiniyatavizeSagrahaNAtmakaM ca jJAnaM na darzanaM, ata eva sUtre'pi darzanaM caturvidhamevoktaM, na paMcavidhamapi, manaHparyAyadarzanasya paramArthato'saMbhavAditi, tathA tAneva manastvena pariNAmitAn skaMdhAn vipulamatiH, ati adhikatarAnardhatRtIyAGgulapramA. 8 NabhUmikSetravartibhiH skandhairadhikatarAn vipulatarakAn prabhUtatarakAn tathA vizuddhatarAn nirmalatarAn RjumatyapekSayAtIva sphuTataraprakAzAhai nityarthaH, vitimiratarakAn-vigataM timiraM timirasaMpAdyo bhramo yeSu te vitimirAH tato 'dvayoH prakRSTe tarap' iti tarappratyayastataHprAkRtalakSa // 76 // Jan Education International For Private 3 Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanditram avacUrisamalaMkRtam // 7 // NAta khArthe kapratyaya evaM pUrveSvapi padeSu yathAyogaM vyutpattidraSTavyA, vitimiratarakAn-sarvathA bhramarahitAn , athavA ati-adhikatarakAn vipulanarakAniti dvAvapi zabdAvekArthoM, vizuddhatarakAn vitimiravarakAnetau dvAvapyekArthoM, nAnAdezajA hi vineyA bhavanti tataH ko'pi kasyApi prasiddho bhavatIti teSAmanugrahArthamekArthikapadopanyAsaH, tathA kSetrataH, Namiti vAkyAlaMkAre,RjumatiradhaDo yAvat asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA uparitanAdhastanAn kSullakapratarAn , atha kimidaM kSullakAtara iti ? ucyate, iha lokAkAzapradezA uparitanAdhastanapradezarahitatayA vivakSitA maNDakAkAratayA vyavasthitAH prataraimityucyate, tatra tiryaglokasyodhiopekSayASTAdazayojanazatapramANasya madhyabhAge dvau sarvalaghU PIkSullakAtarau, tayormadhyabhAge jambUdvIpe ratnaprabhAyA bahusame bhUmibhAge merumadhye'STaprAdeziko rucakastatra gostanAkArAzcatvAra uparitanAH pradezAzcatvArazcAdhastanAH, eSa eva ca rucakaH sarvAsAM dizAM vidizAMvA pravartakaH, etadeva ca sakalatiryagalokamadhyaM, tau ca dvau sarvalagha | pratarI aDalAsamaveyabhAgabAhalyAvalokasaMvacitI rajjupramANau, tata etayoruparyanye'nye pratarAH tiryagaGgalAsaMkhyeyabhAgavRddhyA vardhamAnAstAvadraSTavyAH, yAvarddhalokamadhyaM, tatra paMcarajjupramANaH prataraH, tata uparyanye pratarAH, tiryagaMgulAsaMkhyeyabhAgahAnyA hIyamAnAstAvadavaseyA yAvallokAnte rajjupramANaH prataraH, iha UrddhalokamadhyavartinaM sarvotkRSTaM paMcarajjupramANaM prataramavadhIkRtyAnye uparitanA adhastanAzca krameNa hIyamAnAH sarve'pi pratarAH kSullakapratarA iti vyavahriyante yAvallokAnte tiryagloke ca rajjupramANaH pratara iti, tathA tiryaglokamadhyavartisarvalaghukSullakAtarasyAdhastiryagaMgulAsaMkhyeyabhAgavRddhyA vardhamAnA vardhamAnAH pratarAH tAvadvaktavyAH yAvadadholokAnte sarvotkRSTasaptarajju saptarajju 1-maNDakA(lA!)kAra tayA-golAkAratayetyarthaH / 2-pratarazabdo hi punapuMliGgavartIti jJAyate hAribhadrIyanaMdIvRttI ubhayaliGgaprayogadarzanAt / SECRECHARGE 77 // HainEducation For Private sPersonal use Only inelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 78 // pramANaH prataraH, taM ca saptarajjupramANaM prataraM apekSyAnye uparitanayaH sarve'pi krameNa hIya mAnAH kSullakAtarA abhidhIyante yAvattiryaga-1 avacUri| lokamadhyavartI sarvalaghukSullakAtara eSA kSullakaprataraprarUpaNA / tatra tiryaglokamadhyavartinaH sarvalaghurajjupramANAt kSullakAtarAt Arabhya || samalaMkRtam | yAvadadho navayojanazatAni tAvat asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM ye pratarAH te uparitanakSullakAtarA bhaNyante, teSAmapi cAdhastAt ye pratarA ! yAvadadholaukikagrAmeSu sarvAntimaH prataraste'dhastanakSullakAtarAH tAn yAvadadhaH kSetrata RjumatiH pazyati, athavA'dholokasyoparitanabhAgavartina kSullakapratarA uparitanA ucyante, te cAdholaukikagrAmavartipratarAdArabhya tAvadavaseyA yAvarttiryaglokasyAntimaH adhastanaprataraH, tathA tiryaglokasya madhyabhAgAdArabhyAdhobhAgavartinaH kSullakAtarA adhastanA ucyante, tata uparitanAzcAdhastanAzca uparitanAdhastanAH tAn | yAvadRjumatiH pazyati, UrdhvaM yAvat jyotizcakrasyoparitalaH tiryag yAvadanto manuSyakSetre manuSyalokaparyanta ityarthaH, ardhatRtIyeSu dvIpasamudreSu paMcadazasu karmabhUmisu triMzati cAkarmabhUmiSu SaTpaMcAzatasaMkhyeSu ca aMtaradvIpesu saMjJinAM, te cApAMtarAlagatAvapi tadAyuSkasaMvedanAt abhidhIyante na ca tairihAdhikAraH, tato vizeSaNamAha-paMcendriyAzca upapAta kSetramAgatAH, indriyaparyAptiparisamAptau manaHparyAptyA aparyAptA api bhavanti na ca taiH prayojanaM ato vizeSaNAntaramAha-paryAptAnAm , athavA saMjJino hetuvAdopadezena vikalendriyA api bhaNyante, tataH tad vyavacchedArtha paMcendriyagrahaNaM, te ca aparyAptakA api bhavanti, ataHta d vyavacchedArtha paryAptagrahaNam , teSAM manogatAn bhAvAn jAnAti pazyati tadeva manolabdhisamanvitajIvAdhArakSetraM vipulamatiH, arddha tRtIyaM yeSu tAni ardhatRtIyAni aMgulAni, tAni C ||78 // ca jJAnAdhikArAt ucchyaaMgulAni draSTavyAni, tairardhatRtIyaiH aMgulaiH ati-adhikataraM, tacca ekadezamapi bhavati tata Aha-vipulataraM 1-vipulamatimanaHparyAyajJAninaH sArdhavyaMgulAdhika kSetraM pazyantIti tatra pramANAMgulaM grAhyamathavotsedhAMgulamiti praznottare 'AyaMguleNetyAdikArikayA Jain Eduent an alt For Private Personel Use Only D ainelibrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUri - nandisUtram // 79 // - - SAESAKASIRECRUSALARIOR vistIrNataraM, athavA AyAmaviSkaMbhAbhyAM ati-adhikataraM bAhalyaM Azritya vipulataraM, tathA vizuddhataraM vitimirataraM iti ca prAgvat , jAnAti pazyati 'tAtsthyAt tavyapadeza' iti tAvat kSetragatAni manodravyANi jAnAti pazyati ityarthaH / manaHparyAyajJAnaM punaH saMyatasya 4 samalaMkRtam apramattasya AmauSadhyAdyanyatamaRddhiprAptasya, dravyataH saMjJimanodravyaviSaya, kSetrataH manuSyakSetragocaraM, kAlataH atItaanAgatapalyopamaasaMkhyeyabhAgaviSayaM, bhAvataH manodravyagatAnaMtaparyAyAlaMbanaM, tataH avadhijJAnAt bhinna,-'etadeva lezataH sUtrakRdAha-janamanaHparicintitArthaprakaTanaM, jAyaMte iti janAH, teSAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintitazcAsau arthazva janamanaHparicintitArthastaM prakaTayati janamana:paricintitArthaprakaTanaM, tathA mAnuSakSetranibaddhaM na tat bahiHvyavasthitaprANidravyamanoviSayaM ityrthH| tathA guNAH kSAtyAdayaHte pratyayaH kAraNaM yasya tat guNapratyayaM cAritravataH apramattasaMyatasya tadetat manaHparyAyajJAnaM // se kiMtaM kevalanANaM? kevalanANaM duvihaM panattaM, taM jahA bhavatthakevalanANaM ca siddhakevalanANaM ca, se kiM taM bhavatthakevalanANaM bhavatthakevalanANaM? duvihaM pannattaM taM jahA-sajogibhavatthakevalanANaM ca ayogibhvtthkevlnaannNc| atha kiM tat kevalajJAnaM ? mUrirAha-kevalajJAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA bhavasthakevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM ca, karmavazavarti| prANinaH [bhavanti ] asminniti bhavo nArakAdijanma, tatra iha bhavo manuSyabhava eva grAhyaH, anyatra kevalotpAdAbhAvAt , bhave pramANAMgulaM grAhyamityuktvA naMdisUtre (TIkAyAM) tUtsedhAMgulamAnamuktaM tat jJAnI vettIti praznaciMtAmaNigranthoktaM na samIcInaM bhAti naMdIsUtracUrNAvapi 'aDDAtiyaMgulaggahaNa ussehaMgulamANato kahaM gajati'' iti praznapUrvaka 'ussehapamANato miNasu deha' ti vayaNAto aMgulAdiyA ya je pamANA te samve dehaniSphaNNA iti NANa 18 // 79 // visayattaNato ya Na doso' ityuktatvAt / 1-'jJAnAntarAsahacArita' 'sarvaviSayaM vA kevalajJAnamiti vAcakavaryayazovijayIyatattvArthaTIkAyAmiti / RECEREAK Jain Education For Private & Personel Use Only GANJainelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 80 // tiSTatIti bhavasthaH tasya kevalajJAnaM bhavasthakevalajJAnaM, cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH, tathA pidhU saMrAddhau sidhyati sma siddhaH, yo yena guNena pariniSThito na punaH sAdhanIyaH sa siddhaH ucyate, yathA siddha odanaH, sa ca 'kamme sippe 0 ityAdi karmasiddhAdibhedAt anekavidhaH, atra karmakSayasiddhena adhikAro anyasya kevalajJAnAsaMbhavAt, athavA sitaM baddhaM dhamAtaM bhasmIkRtaM aSTaprakAraM karma yena sa siddhaH, pRSodarAdaya iti rUpasiddhiH, sakalakarmavinirmuktaH, muktAvasthAM upAgata ityarthaH / tasya kevalajJAnaM [ siddha kevalajJAnaM ] atrApi zabdaH svagatAnekabhedasUcakaH, atha kiM tat bhavastha kevalajJAnaM ? bhavastha kevalajJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA sayogi bhavasthakevalajJAnaM ca ayogibhavastha kevalajJAnaM ca tatra yojanaM yogo vyApAraH, uktaM ca 'kAyavAGmanaHkarma yogaH' tataH saha yogena vartate ye te sayogAH manovAkkAyAste yathAsaMbhavaM asya vidyate iti sayogI, sayogI cAsau bhavasthaca sayogibhavasthaH tasya kevalajJAnaM sayogibhavastha kevalajJAnaM, sa yogaH asya vidyate iti yogI na yogI ayogI, ayogI cAsau bhavasthazca ayogibhavasthaH, zailezyavasthAM upAgata ityarthaH, tasya kevalajJAnaM - ayogibhavasthakevalajJAnaM // se kiM taM sajogi bhavatthakevalanANaM ?, sayogibhavatthakevalanANaM duvihaM paNNattaM taM jahA- paDhamasamayasayogibhavatthakevalanANaM ca apaDhamasamayasajogi bhavattha kevalanANaM ca ahavA caramasamayasa yogibhavatthake valanANaM ca acaramasamaya sajogi bhavatthakevalanANaM ca, se taM sajogi bhavatthakevalanANaM / se kiM taM ayogibhavatthakevalanANaM ? ayogibhavatthakevalanANaM-duvihaM paNNattaM taM jahA- paDhamasamayaayogi bhavatthakevalanANaM ca apaDhamasamayaajogibhavatthakevalanANaM ca, ahavA caramasamayaajogi bhavatthakevalanANaM ca acaramasamayaajogi bhavatthakevalanANaM ca, setaM ajogi bhavattha kevalanANaM / avacUrisamalaMkRtam 11 20 11 ainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanditram avacarisamalaMkRtam atha kiM tatsayogibhavasthakevalajJAnaM 1 sayogibhavasthakevalajJAnaM dvivighaM prajJapta, tadyathA-prathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM cAprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM c| tatra iha prathamasamayaH kevalajJAnotpattisamayaH, aprathamasamayaH kevalotpattisamayArddha dvitIyAdikaH sarvo'pi samayo yAvat sayogitvacaramasamayaH, athavA iti prakArAMtare, eSa eva arthaH samayavikalpanenAnyathA pratipAdyate ityarthaH / caramasamaya ityAdi tatra caramasamayaH sayogyavasthAMtimasamayaH, na caramasamayaH acaramasamayaH sayogyavasthAcaramasamayAdAktanaH | sarvo'pyAkevalaprApteH / se taM ityAdinigamanaM sugamaM / atha kiM tadayogibhavasthakevalajJAnaM ? ayogibhavasthakevalajJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-prathamasamayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca aprathamasamayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca, atra prathamasamayaH ayogitvotpattisamayo veditavyaH zailezyavasthApratipattiprathamasamaya ityrthH| prathamasamayAdanyaH sarvo'pyaprathamasamayo yAvat zailezyavasthAcaramasamayaH, [atha veti prakArAntare 'caramasamaye tyAdi, iha caramasamayaH zailezyavasthAntimasamayaH, caramasamayAdanyaH sarvo'pyacaramasamayo yAvacchailezya-5 vasthAprathamasamayaH 'se ve ayogibhavatthakevalanANaM' ] tadetadayogibhavasthakevalajJAnam // se kiM taM siddhakevalanANaM / siddhakevalanANaM duvihaM pannattaM taM jahA aNaMtarasiddhakevalanANaM ca paraMpara siddhakevalanANaM ca / se kiM taM aNaMtarasiddha kevalanANaM / aNaMtarasiddhakevalanANaM pannarassavihaM pannattaM taM jahAtitthasiddhA, atitthasiddhA, titthayarasiddhA, atitthayarasiauM , sayaMbuddhasiddhA, patteyabuddhasi , buddhabohiyasiddhA, ithiliMgasirddhA, purisaliMgasiddhA, napuMsagaliMgasiddhA, saliMgasiddhA, annaliMgasiddhI, gihiliMgasiddhI, | egasiddhI aNegasiddhI se taM aNaMtarasiddhakevalanANaM / SECRECRUSSENGER // 1 // ma. sa.7 Jain Education I nal alinibrary Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUrisamalaMkRtam // 82 // BORHOORHORROR atha kiM tatsiddhakevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM dvividhaM prajJaptaM tadyathA-anaMtarasiddhakevalajJAnaM ca paraMparasiddhakevalajJAnaM ca, tatra na vidyate aMtaraM-samayena vyavadhAnaM yasya so'naMtaraH, sa cAsau siddhazcAnaMtarasiddhaH, siddhatvaprathamasamaye vartamAna ityarthaH, tasya kevalajJAnamanaMtarasiddhakevalajJAnaM, cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH, tathA vivakSite prathamasamaye yaH siddhaH tasya yo dvitIyasamayasiddhaH sa parastasyApi yaH] tRtIyasamayasiddhaH sa paraH, evamanye'pi vAcyAH, pare ca pare ca iti vIpsAyAM pRSodarAdaya iti paraMparazabdaniSpattiH paraMpare ca te siddhAzca paraMparasiddhAH, vivakSitasiddhatvaprathamasamayAt prAk dvitIyAdiSu samayeSu anaMtAtItAddhAM yAvat varcamAnA ityarthaH, teSAM kevalajJAnaM paraMparasiddhakevalajJAnaM, atrApi cazabdaH svagatA'nekabhedasUcakaH / atha kiM tat anaMtarasiddhakevalajJAnaM 1, sUrirAha-anaMtarasiddhakevalajJAnaM paMcadazavidhaM prajJaptaM, 'tadyathA', iti upadarzane 'titthasiddhA' ityAdi, tIryate saMsArasAgaro'neti tItha-yathAvasthitasakalajIvAjIvAdipadArthasArthaprarUpakaM paramagurupraNItaM pravacanaM, tacca | nirAdhAraM na bhavatIti kRtvA saMghaH prathamagaNadharo vA veditavyam , tasminnutpanne ye siddhAH, te tIrthasiddhAH, 1, tathA tIrthasyAbhAvo'tIrtha | tIrthasyAbhAvazca anutpAdo'pAMtarAle vyavacchedo vA, tasmin ye siddhAste atIrthasiddhAH / tatra tIrthasyAnutpAde siddhA marudevIprabhRtayaH, nahi marudevyAdisiddhigamanakAle tIrtha utpannamAsIt / tathA tIrthasya vyavacchedazcaMdraprabhasvAmisuvidhikhAmyapAMtarAle, tatra ye jAtisaraNAdinA'pavargamavApya siddhAste tIrthavyavacchedasiddhAH, 2, tathA tIrthakarAH santo ye siddhAste tIrthakarasiddhAH 3, atIrthakara 1 zailezyavasthAparyantavartisamayasamAsAditasiddhatvasya tasminnava samaye yat kevalajJAnaM tadanantarasiddhakevalajJAnamiti hAribhadravRttau / MI2 tIrthakaranAmakarmodayabhAve sthitAH tIrthakarabhAvato vA siddhAH tIrthakarasiddhAH / For Private Personal use only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 83 // Jain Education siddhA anye sAmAnyakevalinaH 4, tathA svayaMbuddhAH santo ye siddhAste svayaMbuddhasiddhAH 5, pratyekabuddhAH santo ye siddhAH te pratyekabuddhasiddhAH 6, atha svayaM buddhapratyekabuddhAnAM kaH prativizeSaH ? ucyate, bodhyupadhizrutaliMgakRto vizeSaH, tathA hi- khayaMbuddhA bAhyapratyayamaMtareNa eva budhyaMte, svayaM eva bAhyapratyayamaMtareNa eva nijajAtismaraNAdinA buddhAH svayaMbuddhA iti vyutpatteste ca dvidhA tIrthakarAH tIrthakaravyatiriktAzca, iha tIrthakaravyatiriktairadhikAraH, pratyekabuddhAstu bAhyapratyayaM apekSya buddhyate, pratyekaM - bAhyaM vRSabhAdikaM kAraNaM abhisamIkSya buddhA iti vyutpatteH tathA ca zrUyate vAhmavRSabhAdipratyayasApekSA karakaMdvAdInAM bodhiH, bahi:pratyayaM apekSya ca buddhAH saMto niyamataH pratyekaM eva vihAranti, na gacchvAsina iva saMhatAH, tathA svayaMbuddhAnAmupadhiH dvAdazavidha eva pAtrAdikaH, pratyekabuddhAnAM tu dvidhA jaghanyataH utkarSatazca / tatra jaghanyato dvividhaH utkarSato navavidhaH prAvaraNavarjaH, tathA khayaMbuddhAnAM pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA na vA, yadi bhavati tato liMgaM devatA vA prayacchati gurusaMnidhau vA gatvA pratipadyate / yadi cakAkI viharaNasamarthaH, icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharati, anyathA gacchavAse'vatiSThate / atha pUrvAdhItaM zrutaM na bhavati tarhi niyamAt gurusaMnidhau gatvA liGga pratipadyate, gacchaM cAvazyaM na muMcati / pratyekabuddhAnAM tu pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati / tacca jaghanyataH ekAdazAMgAni, utkarSataH kiMcit nyUnAni daza pUrvANi, tathA liMgaM tasmai devatA prayacchati, liMgarahito vA kadAcidbhavati / tathA buddhA: - AcAryAH tairbodhitAH santo ye siddhAH te buddhabodhitasiddhAH 7, ete ca sarve'pi kecit strIliMgasiddhAH, striyA liMgaM strIliMgaM, strItvasya upalakSaNamityarthaH / tacca tridhA, tadyathA-vedaH zarIranirvRttiH nepathyaM ca tatra iha zarIranirvRcyA prayojanaM, na vedanepathyAbhyAM vede sati siddhatvAbhAvAt, nepathyasya cAspramANatvAt, tasmin strIliMge varttamAnAH santo ye siddhAH te strIliMga - onal avacUrisamalaMkRtam // 83 // Jainelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUrisamalaMkRtam nandisatram siddhAH 8, tathA puMlliMge zarIranivRttirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste pulliMgasiddhAH 9, evaM napuMsikaliMgasiddhAH 10, tathA khaliMge rajoharaNAdirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAH te skhaliMgasiddhAH 11, tathA anyaliMge-parivrAjakAdisabaMdhini vlklkssaayaadivstraadi||84|| rUpe dravyaliMge vyavasthitAH santo ye siddhAste anyaliMgasiddhAH 12, gRhiliMge siddhAH marudevIprabhRtayaH 13, tathA ekasiddhA iti ekasminnekasmin samaye ekakAH santo ye siddhAH te ekasiddhAH 14, 'aNegasiddhA ityekasminsamaye aneke ye] siddhAste anekasiddhAH aneka eva ekasmin samaye sidhyaMta utkarSato aSTottarazatasaMkhyA veditavyAH 15 settamityAdi / / 21 // se kiM taM paraMparasiddhakevalanANaM? paraMparasiddhakevalanANaM aNegavihaM pannattaM taM jahA apaDhamasamayasiddhA dusamayasiddhA tisamayasiddhA causamayasiddhA jAva dasa samayasiddhA saMkhijasamayasiddhA asaMkhijasamayasiddhA annNtsmysiddhaa| settaM paraMparasiddhakevalanANaM / se taM siddhakevalaMnANaM / taM samAsao caunvihaM pannattaM taM jahA-dabvao, khittao, kAlao, bhAvao, tattha davaoNaM kevalanANI savvadavvAI jANai paasi| khittao NaM kevalanANI sabakhittaM jANai pAsai / kAlao NaM kevalanANI sabakAlaM jANai pAsai / bhAvao NaM kevalanANI sabvabhAvaM jANai pAsai 1 pratyekabuddhAstu puMliGgA eva sidhyantIti haaribhdrvRttau| 2 atra vibhAjakatAvacchedako dharmo yadi tad vyaktitvaM tarjhanantAbhedAH prasajyeran, yadi tu avasthA gRhyate tarhi tIrthatvA'tIrthatvAbhyAM dvaividhyamevocitam , atIrthatvAvacchinna eva tIrthetareSAM samAvezAt iti tu satyam , ziSyabuddhivezadyArtha tathAbhidhAnaM, ajJAtajJApanArthaM ca tathAbhidhAnam / bhedadvayAbhidhAne'pi viziSya tIrthakarAtIrthakarasvayaMbuddhAdInAM jJAnaM mAna saMbhavatIti / UMT Jain Educationalenderal For Private & Personel Use Only Najainelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram SHIKARA avacUrisamalaMkRtam // 85 // aha savvadavbapariNAmabhAvavinnattikAraNamaNataM sAsayamappaDivAI egavihaM kevalanANaM // 1 // kevalanANeNa'tthe nAuM je tattha pannavaNajoge te bhAsai titthayaro vaDajogasuaM havai sesaM // 2 // settaM kevalanANaM settaM | pacakkhaM nANaM // se kiM taM paraMpara' ityAdi na prathamasamayasiddhAH, [aprathamAH samayasiddhAH] paraMparasiddhavizeSaNaM, aprathamasamayavartinaH siddhatva31 samayAt dvitIyasamayavartina ityarthaH / vyAdiSu tu dvitIyasamayasiddhAdaya ucyate / yadvA sAmAnyataH aprathamasamayasiddhA ityuktaM / / 8 | tadetadeva vizeSeNa vyAcaSTe-dvisamayasiddhAH trisamayasiddhA ityAdi / 'settamityAdi nigamanaM / tadidaM sAmAnyena kevalajJAnaM abhigRhyate / | 'samAsataH saMkSepeNa caturvidhaM prajJaptaM tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato 'Namiti' vAkyAlaMkAre, kevalajJAnI sarvadravyANi-dharmAstikAyAdIni sAkSAjAnAti pazyati / kSetrataH kevalajJAnI sarva kSetraM-lokAlokabhedabhinna jAnAti pazyati, iha yadya sarvadravyagrahaNena AkAzAstikAyo'pi gRhyate / tathApi tasya kSetratvena rUDhatvAdbhedena upanyAsaH, kAlataH kevalajJAnI sarva kAlaM-atItAnAgatavartamAnabhedabhinnaM jAnAti pazyati / bhAvataH kevalajJAnI sarvAn jIvAjIvagatAn bhAvAn-gatikapAyAgurulaghuprabhRtIn jAnAti pazyati // athazabdaH iha upanyAsArthaH, pUrva uddezasUtre manaHparyavajJAnAnaMtaraM kevalajJAnaM uktaM / tatsaMprati tAtparya nirdezArtha upanyasyate | | ityarthaH / sarvANi ca tAni dravyANi ca sarvavyANi-jIvAdilakSaNAni, teSAM pariNAmAH prayogavisrasobhayajanyA utpAdAdayaH paryAyAH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvaH-sattA khalakSaNaM khaM khaM asAdhAraNarUpaM tasya vizeSeNa jJApanaM vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH, pariccheda ityarthaH, 1 kAlasya paryAyakAraNatvena prAdhAnyavivakSayA tadbhedaparijJAnaucityAdravyAd bhedenopanyAsa iti tArkikairmImAMsanIyam / sarvadravyANi-jIvAnaTaparyavajJAnAnaMtara kevalajJAna bhAvAna -gatikapAyAgurulApura // 85 // JainEducation For Private Personal Use Only Harjainelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUri samalaMkRtam RRCASSENGALISA tasyAH kAraNaM-hetuH sarvadravyapariNAmavijJaptikAraNaM kevalajJAnamiti saMbadhyate / uktaM ca-"savvadavyANa paogavIsasAmIsayA jahAjogaM / pariNAmA pajAyA jammaviNAsAdayo neo // 1 // tesiM bhAvo sattA salakkhaNaM vA visesao tassa | nANaM vinnattIe kAraNaM kevalaM nANaM // 2 // " tacca jJeyAnaMtatvAt anaMta, tathA zazvat bhavaM zAzvataM, sadA upayogavaditi bhAvArthaH / tathA pratipatanazIlaM pratipAti na pratipAti apratipAti, sadAvasthAyi ityarthaH / nanu yat zAzvataM tadapratipAti eva tataH kiM anena vizeSaNena', tadayuktaM, samyakzabdArthAparijJAnAt , zAzvataM hi nAma anavarataM bhavaducyate / tacca kiyatkAlamapi bhavati, yAvad bhavati tAvad niraMtaraM bhavanAt , tataH sakalakAlabhAvapratipattyartha apratipAtivizeSaNopAdAnaM, tato'yaM tAtparyArthaH-anavarataM-sakalakAlaM bhavatIti, tathA ekavidhamekaprakAra, tadAvaraNakSayasya ekarUpatvAtkevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnaM 1 // 22 sU0 // kevala ityAdi / iha tIrthakaraH kevalajJAnena 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiti nyAyAt kevalajJAnena eva, na zrutajJAnena, tasya kSAyopazamikatvAt , kevalinazca kSAyopazamikabhAvAtikramAt , sarvakSaye dezakSayAbhAvAditi bhAvaH, arthAn dharmAstikAyAdIn abhilApyAnabhilApyAn 'jJAtvA' vinizcitya ye 'tatra' teSAM arthAnAM abhilApyAnabhilApyAnAM madhye prajJApanAyogyAH, abhilApyA ityarthaH, tAn bhASate, netarAn , tAn api prajJApanAyogyAn bhASate, na sarvAn , teSAM anaMtatvena sarveSAM bhASituM azakyatvAt , AyuSastu parimitatvAt , kiMtu-katipayAn eva anaMtabhAgamAtrAn , tatra kevalajJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zabdarAziHprocyamAnaH tasya bhagavato | vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya bhASAparyApyAdinAmakarmodayanibandhanatvAt , zrutasya ca kSAyopazamikatvAt , sa ca vAgyogo bhavati | na zrutaM 'zeSa apradhAnaM dravyazrutaM ityarthaH, zrotRRNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutaM vyavahriyate iti bhAvaH, anye tvevaM paThaMti-'vaijoga // 86 // Jan Education For Private Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 87 // avacUri| samalaMkRtam suyaM havai tersi' atrAyamarthaH teSAM zrotRRNAM bhAvazrutakAraNatvAt sa vAgyogaH zrutaM bhavati, zrutaM iti vyavahriyate ityrthH| settamityAdinigamanaM, tadetatkevalajJAnaM, tadetatpratyakSaM [ jJAnam ] / evaM pratyakSe pratipAdite sati parokSasya svarUpaM anavagacchan Aha ziSyaH / se kiM taM parukkhanANaM / parukkhanANaM duvihaM pannattaM taM jahA-AbhiNibohianANaparukkhaM ca suanANaparukkhaM ca jattha AbhiNiyohiyanANaM tattha suanaannN| jattha suanANaM tatthAbhiNibohiyanANaM / do'vi eyAI annamannamaNugayAiM tahavi puNa ittha AyariyA nANattaM pannavayaMti-Abhinibujjhai tti AbhiNivohiyanANaM / suNei tti suaM maipuvvaM jeNa suaMna mai suapubviaa| avisesiA mai-mainANaM ca maiannANaM ca visesiA sammadihissa mai-mainANaM / micchadihissa mai-mai annANaM / avisesiaM suaMsuanANaM ca sua annANaM ca, visesiaMsuaM-sammadihissa suaM-suanANaM micchadihissa suaM-sua annANaM / | atha kiM tat parokSaM ? sUrirAha-parokSaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-AbhinibodhikajJAnaparokSaM ca 'zrutajJAnaparokSaM ca, cazabdau khagatAjnekabhedasUcakau parasparasahabhAvasUcakau ca / parasparasahabhAvaM eva anayoH darzayati-'yatra' puruSe AbhinibodhikajJAnaM tatra eva zrutajJAnamapi, tathA yatra zrutajJAnamapi, tathA yatra zrutajJAnaM tatra eva AbhinibodhijJAnaM, Aha-yatra AbhinivodhikajJAnaM tatra zrutajJAnamityukte yatra zrutajJAnaM tatra AbhinivodhikajJAnaM iti gamyata eva tataH kiM anena uktena iti ? ucyate, niyamato na gamyate / tato SHOESSORIES SESEOSESAUSIS // 7 // Jain Education a l For Private Personel Use Only ainelibrary.org IGHT Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram 11 66 11 niyamAvadhAraNAtha etaducyate ityadoSaH, niyamAvadhAraNaM eva spaSTayati- dve api ete-Abhinibodhikazrute anyonya- anugate - paraspara pratibaddhe, syAt etadanayoH yadi parasparaM anugamastarhi ameda eva prApnoti kathaM bhedena vyavahAraH 1 tata Aha- 'tathApi' parasparaManugame'pi punaH atra - Abhinivodhika zrutayoH AcAryAH- pUrvasUrayo nAnAtvaM bhedaM prarUpayaMti, kathaM iti ceducyate-lakSaNamedAt, parasparaM anugatayoH api lakSaNabhedAt bhedo yathA ekAkAzasthayoH dharmAstikAyA'dharmAstikAyayoH, tathAhi dharmAdharmAstikAya parasparaM lolIbhAvena ekasmin AkAzapradeze vyavasthitau, tathApi yo gatipariNAmapariNatayoH jIvapudgalayoH gatyupaSTaMbhahetuH jalamiva matsyasya | sa khalu dharmAstikAyo yaH punaH sthitipariNAmapariNatayoH jIvapudgalayoH eva sthityupaSTaMbhahetuH kSitiH iva jhaSasya sa khalu adharmAstikAya iti lakSaNabhedAdbhedo bhavati, evaM AbhinivodhikazrutayoH api lakSaNabhedAt bhedo veditavyaH, lakSaNabhedaM eva darzayati-abhimukhaMyogyadezAvasthitaM niyataM atha iMdriyamanodvAreNa budhyate - paricchinatti AtmA yena pariNAmavizeSeNa sa pariNAma vizeSo jJAnAparaparyAya AbhinibodhikaM, tathA zRNoti vAcyavAcakabhAvapurassaraM zravaNaviSayena zabdena saha saMspRSTamarthaM paricchinatyAtmA yena pariNAmavizeSeNa sa pariNAmavizeSaH zrutaM, matiH pUrvaM yasya tat matipUrvaM zrutaM zrutajJAnaM, tathA hi-matyA pUryate prApyate zrutaM, na khalu matipATavavibhavamaMtareNa zrutavibhavaM uttarottaramAsAdayati jaMtuH, tathAdarzanAt / yacca yadutkarSApakarSavazAt utkarSApakarSabhAk tat tasya kAraNaM yathA ghaTasya mRtpiMDaH, matyutkarSApakarSavazAt ca zrutasya utkarSApakarSo, tataH kAraNaM matiH zrutajJAnasya, tathA pAlyate - avasthitiM prApyate matyA zrutaM zrutasya hi dalaM matiH yathA ghaTasya mRt, tathA hi- zruteSu api bahuSu graMtheSu yat viSayaM smaraNaM IhApohAdi vA adhikataraM pravarttate sa graMthaH sphuTataraH pratibhAti, na zeSaH, etacca pratiprANistrasaMvedanapramANasiddhaM, tato yathA utpanno'pi ghaTo mRdabhAve avacUrisamalaMkRtam 11 66 11 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUrisamalaMkRtam nandisatram 18na bhavati tathAkhabhAvAyAM ca mRdi tiSThatyAmavatiSThate iti sA tasya kAraNaM, evaM zrutasyApi matiH kAraNa, tato yuktaM uktaM matipUrva zrutaM | iti / na matiH zrutapUrvikA // // 89 // | svAminA avizeSitA-svAmivizeSaNaparigrahamaMtareNa vivakSyamANA matiH matijJAnaM matyajJAnaM ca ucyate / sAmAnyena ubhayatrApi matizabdapravRtteH, vizeSitA-khAminA vizeSyamANA samyagdRSTeH matiH matijJAnaM ucyate tasyA yathAvasthitArthagrAhakatvAt mithyAdRSTeH matiH matyajJAnaM, tasyA ekAMtAvalaMbitayA yathAvasthitArthagrahaNAbhAvAt / evaM zrutasUtraM api vyAkhyam , tato matijJAnaM eva adhikRtya ziSyaH praznayati se kiM taM AbhiNibohiyanANaM / AbhiNibohiyanANaM duvihaM pannattaM taM jahA suyanissiyaM ca asuyanissiyaM ca / se kiM taM asuyanissiyaM / asuyanissiyaM caubvihaM pannattaM taM jhaa| uppattioM veNai kammaoM pariNAmioM // buddhi caubihA vuttA paMcamI novalabbhai // 1 // atha kiM tat AbhinibodhikaM jJAnaM !, sUrirAha-AbhinivodhikaM jJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-zrutanizritaM ca azrutanizritaM ca, utpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSya eva yat upajAyate matijJAnaM tat zrutanizritaM-avagrahAdi, yat punaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparzimatijJAnamupajAyate tat azrutanizritamautpattikyAdi, tatrAlpataravaktavyatvAt prathamamazrutanizritamatijJAnapratipAdanAyAha-atha kiM tat azrutanizritaM? mUrirAha-azrutanizritaM caturvidhaM prajJapta, tadyathA-utpattireva na zAstrAbhyAsakarmaparizIla nAdikaM prayojanaM-kAraNaM yasyAH sA autpattikI / tathA vinayo-guruzuzruSA sa USAGARA Jain Education anal For Private & Personel Use Only womjainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandipatram // 9 // samala prayojanaM yasyAH sA iti vainyikii| tathAnAcArya karma sAcAryakaM zilpaM, athavA kAdAcitkaM zilpaM sarvakAlikaM karma / karmaNo jAtA karmajA / tathA pari-samaMtAt namanaM pariNAmaH-sudIrghakAlapUrvAparaparyAlocanajanya Atmano dharmavizeSaH sa prayojanaM asyAH sA pAriNAmikI / budhyate'nayA iti buddhiH, sA ca caturvidhA uktA tIrthakaragaNadharaiH, kimiti ? yasmAt paMcamI kevalinApi na upalabhyate // 1 // sarvasyApi azrutanizritamativizeSasya autpattikyAdibuddhicatuSTaya evAMtarbhAvAt // autpattikyAdilakSaNaM Aha - puvaM adiTThamassuamaveiyatakkhaNavisuddhagahiatthA // avbAhayaphalajogA buddhi uppattiA nAma // 2 // bharahasile paNiya rukkhe khuDuna paDe saraDa kAya ucaare||gye ghayaNa gola khaMbhe" khuiMga maiggitthi paI putte // 3 // bharaha sile miMDhe kukkurDa vAlu hatthI agaDaM varNasaMDe // pAyasa ahaoM patte khADahilI pNcpiaro||4|| mahusitha muddi" aMke nANae~ bhikkhu ceddgnihaanne"|| sikakhArya atya'satthe icchAryamahaM sayasaihasse // 5 // ___pUrva buddhyutpAdAt prAk khayaM cakSuSA na dRSTo nApi anyataH zruto manasApi avidito aparyAlocitastasmin kSaNe buDyutpA- | dakAle vizuddho yathAvasthito gRhIto'rtho yayA sA, tathA puvvamadiDhe ityAdau makArA alAkSaNikAH, tathA avyAhatena abAdhitena phalena | paricchedena arthena yogo yasyAH sA avyAhataphalayogA buddhiH autpattikI nAma // 2 // saMprati vineyajanAnugrahAya asyA eva kharUpapratipAdanArtha udAharaNAni Aha-bharahasilapaNiya gAhA / bharahasila gAthA / mahusittha gAthA / AsAmarthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca kathAnakAni vistarato'bhidhIyamAnAni graMthagauravaM ApAdayaMti tataH saMkSepeNa ucyate-ujjayinI nAma purI, tasyAH samIpavartI kazcit // 9 // Jain Educationa l Mainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanditram // 91 // naTAnAM eko grAmastatra ca bharato nAma naTastasya bhAryA parAsurabhUta , tanayazcAsya rohakAbhidho'dyApi alpavayAstataH satvaraM eva avacUrisvasya khatanayasya ca zuzrUSA karaNAya anyA samAninye vadhUH, sA ca rohakasya samyag na varttate / tato rohakeNa sA pratyapAdi-mAtarna samalaMkRtam me tvaM samyak varcase tato jJAsyasi iti, tataH sA seyemaah re rohaka! kiM kariSyasi ! rohako'pi Aha-tat kariSyAmi yena tvaM mama pAdayoH Agatya lagiSyasi iti / tataH sA taM avajJAya tUSNIM atiSTat / rohako'pi tatkAlAt Arabhya gADhasaMjAtAbhinivezo'nyadA nizi sahasA pitaraM evaM abhANIt / bho! bho! pitaH eSa palAyamAno goho yAti, tadevaM bAlakavacaH zrutvA pituH AzaMkA samudapAdinUnaM vinaSTA me maheleti / tata evaM AzaMkAvazAttasyAM anurAgaH zithilIvabhUva, tato na tAM samyak saMbhASate, nApi vizeSatastasyai puSpatAbUlAdikaM prayacchati dUrataH punaH apAstaM zayanAdi, tataH sA ciMtayAmAsa / nUnaM idaM bAlakaviceSTitaM, anyathA kathamakAMDa eva eSa doSAbhAve parAzukho jAtaH? [tato bAlakamevamavAdIta , vatsa? rohaka! kimidaM tvayA ceSTitam , tava pitA me saMprati dUraM parAzukhIbhUtaH, rohakaAha-kimiti tarhi na samyag me vartase tayoktaM ata Urddha samyag vartiSye] tato bAlaka Aha-bhavya, tarhi mA khedaM kArSIH / tathA kariSye yathA me pitA tathaiva tvayi vartate iti, tataH sA tatkAlAdArabhya samyagvartituM pravRttA, rohako'pi anyadA nizi nizAkaraprakAzitAyAM prAktanakadAzaMkApanodAya bAlabhAvaM prakaTayan nijacchAyAM aMgulyagreNa darzayan pitaraM evamAha-bhoH pitaH! eSa goho yAti goho yAti iti, tata evaM ukte sa pitA parapuruSapravezAbhimAnato niHpratyAkAraM kRpANaM udgIrya prAdhAvat / re! kathaya kutra yAti iti ?, tataH sa 13 // 9 // rohako bAlakrIDA prakaTayan aMgulyagreNa nijacchAyAM darzayati-pitaH! eSa goho yAti, tataH sa pitA vIDitvA pratyAvRttaH ciMtayati sma khacetasi-prAktanopi puruSo nUnamevaMvidha eva AsIt iti dhig mayA bAlakavacanAt alIkaM saMbhAvya vipriyametAvaMtaM kAlaM kRtaM asyAM Jain Education na Adjainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandipatram avacUrisamalaMkRtam // 89 // ni ASARA*XXXSX na bhavati tathAsvabhAvAyAM ca mRdi tiSThatyAmavatiSThate iti sA tasya kAraNaM, evaM zrutasyApi matiH kAraNaM, tato yuktaM uktaM matipUrva zrutaM iti / na matiH zrutapUrvikA // khAminA avizeSitA-svAmivizeSaNaparigrahamaMtareNa vivakSyamANA matiH matijJAnaM matyajJAnaM ca ucyate / sAmAnyena ubhayatrApi matizabdapravRtteH, vizeSitA-khAminA vizeSyamANA samyagdRSTeH matiH matijJAnaM ucyate tasyA yathAvasthitArthagrAhakatvAt mithyAdRSTeH matiH matyajJAnaM, tasyA ekAMtAvalaMbitayA yathAvasthitArthagrahaNAbhAvAt / evaM zrutasUtraM api vyAkhyem , tato matijJAnaM eva adhikRtya ziSyaH praznayati se kiMtaM AbhiNibohiyanANaM / AbhiNibohiyanANaM duvihaM pannattaM taM jahA suyanissiyaM ca asuyanissiyaM ca / se kiM taM asuyanissiyaM / asuyanissiyaM cauvvihaM pannattaM taM jhaa| uppatti veNai kammaoM pariNAmioM // buddhi cauvvihA vuttA paMcamI novalambhai // 1 // atha kiM tat AbhinibodhikaM jJAnaM, sUrirAha-AbhinibodhikaM jJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-zrutanizritaM ca azrutanizritaM ca, utpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSya eva yat upajAyate matijJAnaM tat zrutanizritaM-avagrahAdi, yat punaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparzimatijJAnamupajAyate tat azrutanizritamautpattikyAdi, tatrAlpataravaktavyatvAt prathamamazrutanizritamatijJAnapratipAdanAyAha-atha kiM tat azrutanizritaM ? mUrirAha-azrutanizritaM caturvidhaM pranataM, tadyathA-utpacireva na zAstrAbhyAsakarmaparizIla nAdikaM prayojana-kAraNa yasyAH sA autpattikI / tathA vinayo-guruzuzruSA sa XXX*XXXSHASHASHAS Jain Education For Private Personal use only N inelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 93 // na. sU. 8 Jain Education | yuSmaddhAmasya bahiratIva mahatI zilA varttate, tAmanutpATya rAjayogyamaNDapAcchAdanaM kuruta, tata evamAdiSTe sakalo'pi grAmo rAjAdezaM kartumazakyaM paribhAvayannAkulIbhUtamAnaso bahiH sabhAyAmekatra militavAn, pRcchati sma parasparaM - kimidAnIM kartavyaM ? duSTo rAjAdezo'smAkamApatito, rAjAdezAkaraNe ca mahAnanarthopanipAtaH, evaM caM cintayA vyAkulIbhUtAnAM teSAM madhyandinamAgataM, rohakazca pitaramantareNa na bhuGkte, pitA ca grAmamelApake milito vartate, tataH sa kSudhApIDitaH pituH samIpe samAgatya rodituM prAvartata pIDito'hamatIva kSudhA ( dhayA) tataH samAgaccha gRhe bhojanAyeti, bharataH prAha - vatsa ! sukhito'si tvaM na kimapi grAmakaSTaM jAnAsi sa prAha-pitaH ! kiM kiM taditi ?, tato bharato rAjAdezaM savistaramacIkathat, tato nijabuddhiprAgalbhyavazAt jhaTiti kAryasya sAdhyatAM paribhAvya tenoktaMmAkulIbhavata yUyaM khanata zilAyA rAjJocitamaNDapaniSpAdanAyAdhastAt stambhAMzca yathAsthAnaM nivezayata bhittIcopalepanAdinA prakAreNAtIvaramaNIyAH praguNIkuruta, tata evamukte sarvairapi grAmapradhAnapuruSairbhavyamiti pratipannaM gataH sarvo'pi grAmalokaH svasvagRhe bhojanAya, bhuktvA ca samAgataH zilApradeze, prArabdhaM tatra karma, katipayadinaizca niSpAditaH paripUrNo maNDapaH kRtA ca zilA tasyAcchAdanaM, niveditaM ca rAjJe rAjaniyuktaiH puruSaiH - deva ! niSpAdito grAmeNa devAdezaH, rAjA grAha-kathamiti, tataste sarvamapi maNDapaniSpAdanaprakAraM kathayAmAsuH, rAjA papraccha - kasyeyaM buddhiH 1, te'vAdiSuH, -deva ! bharataputrasya rohakasya, eSA rohakasyotpattikI buddhiH / evaM sarveSvapi saMvidhAneSu yojanIyaM tato bhUyopi - rAjA rohakabuddhiparIkSArthaM meNTakaM preSitavAn eSa yAvatpalaH saMprati varttate pakSAtikrame'pi tAvatpalakrama eva samarpaNIyo, na nyUno nApi adhika iti, tata evaM rAjAdeze samAgate sati sarvo'pi grAmo vyAkulIbhUtacetA bahiH sabhAyAM ekatra militavAn, sagauravamA onal avacUrisamalaMkRtam // 93 // jainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 94 // kArito rohakaH, AbhASitazca grAmapradhAnaiH puruSaiH - vatsa ! prAcInaM api duSTarAjAdezasiMdhuM tvayA eva nijabuddhisetubaMdhena samuttAritaH sarvo'pi grAmastataH saMprati api praguNIkuru nijabuddhisetubaMdhaM yena asyApi duSTarAjAdezasiMdhoH pAraM adhigacchAma iti, tata uvAca rohako - vRkaM pratyAsannaM dhRtvA meNThakaM enaM yavasadAnena puSTIkurutaH yavasaM hi bhakSayan eSa na durbalo bhaviSyati, vRkaM ca dRSTvA na vRddhiM Apsyati iti, tataste tathaiva kRtavaMtaH, pakSAtikrame ca taM rAjJaH samarpayAmAsuH, tolane ca ya tAvatpalapramANa eva jAtaH // 2 // tato bhUyo'pi katipayadinAnaMtaraM rAjJA kurkuTaH preSitaH / eSa dvitIyaM kurkuTaM vinA yodhayitavya iti, evaM saMprApte rAjAdeze militaH sarvo'pi grAmo bahiH sabhAyAM Akarito rohakaH kathitazca tasya rAjAdezaH / tato rohakeNa Adarzako mahApramANa AnAyito nimRSTazca bhUtyA samyak tato dhRtaH puro rAjakurkuTasya, tataH sa pratibiMbaM AtmIyaM Adarza dRSTvA matpratipakSaH ayaM aparaH kurkuTa - iti matvA sAhaMkAraM yo pravRtto, jaDacetaso hi prAyaH tiryaMco bhavati / evaM ca aparakurkuTamaMtareNa yodhite rAjakurkuTe vismitaH sarvo'pi grAmalokaH, saMpAdito rAjAdezaH, niveditaM [ca] rAjJe nijapurupaiH // 3 // tato bhUyo'pi katipayadivasAtikrame rAjA nijAdezaM preSitavAn - yuSmat - grAmasya sarvataH samIpe'tIva ramaNIyA vAlukA vidyate, tataH sthUlA vAlukAmayAH katipayadavarakAH kRtvA zIghraM preSaNIyA iti, evaM ca rAjAdeze samAgate militaH sarvo'pi vahiH sabhAyAM grAmaH pRSTazva rohakaH, tato rohaNa pratyuttaraM adAyi / naTA vayaM, tato nRtyaM eva vayaM kartu jAnImo na davarakAdi, rAjadezaca avazyaM karttavyaH, tato bRhat rAjakulaM iti ciraMtanA api katicit vAlukAmayA davarakA bhaviSyati iti tanmadhyAt ekaH kazcit praticchaMdabhUtaH preSaNIyo yena tadanusAreNa vayamapi vAlukAmayAn davarakAn kurma iti, tato niveditaM etadrAjJe niyukta puruSaH, rAjA ca niruttarIkRtaH tUSNImAste ||4|| tataH punarapi katicit dinAnaMtaraM jIrNahastI rogagrasto mumUrSuH grAme rAjJA preSito, Jain Educational avacUrisamalaMkRtam // 94 // ainelibrary.org Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUri // 95 // samalaMkRtam yathA'yaM hastI mRtaH iti na nivedanIyo, atha [ca pratidivasasya vArtA kathanIyA, akathane mahAn grAmasya daMDaH, evaM ca rAjAdeze samAgate tathaiva militaH sarvo'pi bahiH sabhAyAM grAmaH, pRSTazca rohakaH, tato rohakeNa uktaM dIyatAM asmai yavasaH pazcAt yat bhaviSyati tat kariSyAmaH, tato rohakAdezena dattaM yavasaH tasmai, rAtrau ca sa hastI paMcatvaM upagataH, tato rohakavacanato grAmeNa gatvA rAjJe niveditaMdeva ! adya hastI na nipIdati nottiSThati, na kavalaM gRhNAti, nApi nIhAraM karoti, nApi ucchAsanizvAsau vidadhAti, kiMbahunA? deva! kAM api sacetanaceSTAM na karoti, tato rAjJA bhaNitaM-kiM re! mRto hastI ? tato grAma Aha-[deva!] devapAdA evaM bruvate, na vayaM iti, tata evaM ukte rAjA maunaM AdhAya sthitaH, Agato grAmalokaH khagrAme // 5 // tato bhUyo'pi katipayadinAtikrame rAjA samAdiSTavAnasti yuSmAkaM grAme susvAdujalapUrNaH kUpaH, sa iha satvaraM preSitavyaH, tata evaM AdiSTo grAmo rohakaM pRSTavAn , rohakazca uvAca-eSa grAmeyakaH kUpo, grAmeyakazca svabhAvAt bhIrubhavati na ca sajAtIyamaMtareNa vizvAsaM upagacchati / tato nAgarikaH kazcidekaH kUpaH preSyatAM yena tatra eSa vizvasya tena saha samAgacchati, iti evaM niruttarIkRtya mutkalitA rAjaniyuktAH puruSAH, taizca rAjJe niveditaM, rAjA ca svacetasi rohakasya buddhi-atizayaM paribhAvya maunaM avalaMbya sthitaH // 7 // tato bhUyo'pi katipayavAsarAtikrame'bhihitavAnvanakhaMDo grAmasya pUrvasyAM dizi vartamAnaH pazcimAyAM dizi karttavya iti, asminnapi rAjAdeze samAgate grAmo rohakabuddhiM upajIvya vanakhaMDasya pUrvasyAM dizi vyavatiSThata, tato jAto grAmasya pazcimAyAM dizi vanakhaMDaH, niveditaM rAjJo rAjaniyuktaiH purussaiH||8|| tataH punarapi kAlAMtare rAjA samAdiSTavAn-vahnisaMparkamaMtareNa pAyasaM paktavyamiti, sarvo grAma ekatra militvA rohakaM apRcchat , rohakazca uktavAn-taMdulAnatIva jalena bhinnAn kRtvA dinakarakaranikarasaMtaptakarIpapalAlAdInAM USmaNi taMdulapayobhRtA sthAlI nivezyatAM yena // 8 // SUSCULARS // 95 // Jain Education For Private Personel Use Only R yjainelibrary.org Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 96 // paramAnaM saMpadyate / tathaiva kRtaM, jAtaM paramAnaM, niveditaM rAje, vismitaM tasya cetH||9|| tato rAjJA rohakasya buddhi-atizayaM avagamya tadAkAraNAya samAdiSTaM yena bAlakena mamAdezAH sarve'pi prAyaH svabuddhivazAt saMpAditAH tena ca avazyaM AgaMtavyaM, paraM na zuklapakSe nApi kRSNapakSe na rAtrau na divA, na chAyAyAM nApi Atape na AkAze na pAdAbhyAM, na pathA nApi utpathena na nAtena na asnAtena, tata evaM AdiSTe sa rohakA kaMThasnAnaM kRtvA gaMtrIcakrasya madhyabhUmibhAgena UraNamArUDho dhRtacAlanIrUpAtapatraH saMdhyAsamaye amAvAsyApratipatsaMgame narendrapArzva agamat , sa ca 'riktahasto na pazyeta, rAjAnaM devatAM guruM iti lokazrutiM paribhAvya pRthivIpiMDamekaM AdAya gataH / praNato rAjA, muktazca tat purataH pRthivIpiMDastataH pRSTo rAjJA rohakaH / re rohaka! kimetat ? rohako'vAdIva-deva ! devapAdAH pRthivIpatayaH tato mayA pRthivI samAnItA, zrutvA ca idaM prathamadarzane maMgalaM vacastutoSa rAjA, mutkalitaH zeSo grAmalokaH, rohakaH punaH AtmapArzva zAyitaH, gate ca yAminyAH prathame yAme rohakaH zabdito rAjJA-re jAgarSi kiM vA khapiSi, sa prAha-deva! jAgarmi, re tarhi kiM ciMtayasi ?, sa prAha-deva ! azvatthapatrANAM kiM daMDo mahAn uta zikhA iti ?, tata evamukke rAjA saMzayaM Apano vadati-sAdhu ciMtitaM, koca nirNayaH, tato rAjA taM eva pRSTavAn-re! kathaya kotra nirNayaH1, iti tena ukta-deva! yAvadadyApi | zikhAgrabhAgo na zoSamAyAti tAvat dve api same, tato rAjJA pArzvavartI lokaH pRSTaH, tena ca sarveNApi avigAnaM tataH pratipAnaM | // 10 // tato bhUyo'pi rohakaH suptavAn , punaH api dvitIye yAme'pagate rAjJA zabditaH pRSTazca-kiM re jAgarSi ? kiM vA svapiSi, sa prAha-deva! jAgarmi!, re kiM ciMtayasi !, deva! chAgikAyA udare kathaM bhramyuttIrNA iva vartulagulikA jAyaMte / tata evamukte rAjA saMzayApannaH taM eva pRSTavAn-kathaya re rohaka! kathamiti, sa prAha-deva! saMvartikAmidhavAtavizeSAt // 11 // tataH *ISSISSISSES // 96 // Jain Education For Private Personel Use Only Byainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 97 // punarapi rohakaH suSvApa, tRtIye ca rajanyA yAme'pagate bhUyo rAjJA zabditaH,-ki re jAgarSi kiMvA svapiSi ?, so'vAdIva-deva! jAgarmi, kiM re ciMtayan vartase?, deva ! pADahilA jIvasya yAvat mAtraM zarIraM tAvat mAtraM pucchaM uta nyUnAdhikamiti ?, tata evaM ukte rAjA nirNayaM kartuM azaktaH taM evApRcchat-kona nirNayaH 1, sovAdIva-deva! samaM iti // 12 // tato rohakaH suptaH, prAbhAtike ca | maMgalapaTahakanikhane sarvatra prasaramadhirohati rAjA prabodhaM upAjagAma, zabditavAn ca rohakaM, sa ca nidrAbharaM upArUDho na prativAcaM dattavAn / tato rAjA lIlAkambikayA manAk taM spRSTavAn , tataH so'pagatanidro jAtaH, pRSTazca kiM re svapiSi? sa prAha-deva! jAgarmi, kiM re tarhi kurvan tiSThasi ? deva citayan , kiM ciMtayasi ? deva ? etat ciMtayAmi katibhirjAto deva iti, tata evamukte rAjA savIDaM manAk tUSNI atiSThat, tataH kSaNAnantaraM pRSTavAn kathaya re katimiH ahaM jAtaH? iti ?, sa prAha-deva? paMcabhiH, rAjA bhUyo'pi pRSTavAn-kena kena iti ?, rohaka Aha-deva ekena tAyat [vaizravaNena], vaizravaNasya iva bhavato dAnazakteH darzanAt , dvitIyena caMDAlena, vairisamUhaM prati caMDAlasya iva kopadarzanAt , tRtIyena, rajakena, yato rajaka iva vastraM paraM niHpIDya tasya sarva apaharan dRzyase, caturthena vRzcikena, yat mAM api bAlakaM nidrAbharasuptaM lIlAkavikAgreNa vRzcika iva nirdayaM tudasi, paMcamena nijapitrA, yena yathAvasthitaM nyAyaM samyag paripAlayasi / evamukte rAjA tUSNIM AsthAya prAbhAtikaM kRtyaM akArSIt / jananI ca namaskRtya ekAMte pRSTavAn kathaya mAtaH! katibhiH ahaM jAta iti ?, sA prAha-vatsa! kiM etat praSTavyaM ?, nijapitrA tvaM jAtaH, tato rAjA rohakoktaM kathitavAn , vadati ca-mAtaH ! sa rohakaH prAyojlIkabuddhirna bhavati tataH kathaya samyak tattvamiti, tata evaM atinibaMdhe kRte sati sA kathayAmAsayadA tava garbhAdhAnaM AsIt tadA'haM bahirudyAne vaizravaNapUjanAya gatavatI, vaizravaNaM ca yakSaM atizAyirUpaM dRSTvA hastasaMsparzena ca // 9 // Jain Educat i onal For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . nandisUtram | avacUri samalaMkRtam // 98 // saMjAtamanmathonmAdA bhogAya taM spRhitavatI, apAMtarAle ca samAgacchaMtI caMDAlayuvAnaM eka atirUpaM apazyam, tatastamapi bhogAya spRhayAmi sma, tatoktine bhAge samAgacchaMtI tathaiva [ca] rajakaM dRSTvAbhilapitavatI, tato gRhamAgatA satI tathAvidha utsavavazAt vRzcikaM kaNikAmayaM bhakSaNAya haste nyastavatI, tataH tatsaMsparzato jAtakAmodrekAt tamapi bhogAyAzaMsitavatI, tata evaM yadi spRhAmAtreNa te'pi pitaraH saMbhavaMti tanna jAne, paramArthataH punareka eva te pitA sakalajagatprasiddha iti, tata evamukte rAjA jananIM praNamya rohakabuddhivismitacetAH svAvAsaprAsAdaM agamat / rohakaM ca sarveSAM maMtriNAM mUrdhAbhiSiktaM maMtriNaM akArSIt / tat evaM 'bharahasila' iti vyAkhyAtam // 13 // 3 / saMprati 'paNiyaMti vyAkhyAyate-dau puruSau, eko grAmeyako'paro nAgarikaH, tatra grAmeyakaH svagrAmAt cirbhaTikAM Anayan pratolIdvAre vartate / taM prati nAgarikaH prAha-yadyetAH sarvA api tava cirbhaTikA bhakSayAmi tataH kiM me prayacchasi iti ?, grAmeyaka Ahayo'nena pratolyAdvAreNa modako na yAti taM prayacchAmi, tato baddhaM dvAbhyAM api paNitaM, kRtAH sAkSiNo janAH, tato nAgarikeNa tAH sarvA api cirbhaTikA manAk manAk bhakSayitvA muktAH, uktaM ca grAmeyakaM prati-bhakSitAH sarvA api tvadIyAH cirbhaTikAH, tato me prayaccha yathA pratijJAtaM modakaM iti, grAmeyaka Aha-na me cirbhaTikA bhakSitAstataH kathaM te prayacchAmi modakaM, nAgarikaH prAha-bhakSitA mayA sarvA api tava cirbhaTikAH, yadi na pratyeSi tarhi pratyayaM utpAdayAmi, tena uktaM-utpAdaya pratyayaM, tato dvAbhyAM api vipaNi- vIthyAM vistAritA vikrayAya ciTikAH, samAgato lokaH krayAya, tAzca cirbhaTikA nirIkSya loko vakti-nanu bhakSitAH tvadIyAH sarvA api cirbhaTikAH tat kathaM vayaM gRhNAmaH?, evaM ca lokenokte sAkSiNAM grAmeyakasya ca pratItirudapAdi, kSumito grAmeyakA, hA! SANSAR // 98 // Hainelibrary.org For Private Personal Use Only Jain Education Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 99 // avacUrisamalaMkRtam kathaM nu nAma mayA tAvatpramANo modako dAtavyaH?, tataH sa bhayena kaMpamAno vinayanamro rUpakaM ekaM prayacchati, nAgariko necchati / tato dve rUpake dAtuM pravRttaH tathApi necchati, evaM yAvat zataM api rUpakANAM necchati / tatastena grAmeyakeNa ciMtitaM, hastI hastinaM preryate / tato dhUrta eSa nAgariko vacanena mAM chalitavAn na aparanAgarikadhUrtamaMtareNa pazcAt kartuM zakyate, iti anena saha katipayadinAni vyavasthAM kRtvA nAgarikadhUrtAnavalagAmi, tathaiva kRtaM, dattA ekena nAgarikadhUrtena tasmai buddhistataH tatbuddhibalena''pUpikApaNe modakaM eka AdAya pratidvaMdvinaM dhUrta AkAritavAn, sAkSiNazca sarve'pi AkAritAstataH tena sarvasAkSisamakSaM iMdrakIlake modako'sthApyata, bhaNitazca modako-yAhi 2, modako na prayAti / tatastena sAkSiNo'dhikRtya uktaM-mayA evaM yuSmatsamakSaM pratijJAta-yadyahaM jito bhaviSyAmi tarhi sa modako mayA dAtavyo yaH pratolIdvAreNa na nirgacchati / eSo'pi na yAti, tasmAdahaM mutkala iti / etacca sAkSibhiH anyaizca pArzvavartibhiH nAgarikaiH pratipanna iti pratijitaH / pratidvaMdvI dhUrtaH dyUtakAraH, nAgarikadhUtasya autpattikI buddhiH|2| 'rukkheM ti, vRkSodAharaNaM, tatbhAvanA-kvacit pathi pathikAnAM sahakAraphalAni AdAtuM pravRttAnAM aMtarAya markaTakA vidadhate, tataH pathikAH khabuddhivazAt vastutattvaM paryAlocya markaTakAnAM sanmukhaM loSTakAn preSayAmAsuH, tato ropAbaddhacetaso markaTAH pathikAnAM sanmukhaM sahakAraphalAni pracikSipuH / pathikAnAM autpattikI buddhiH| 3 / ' tathA 'khuTTaga' ti, aMgulIyakAbharaNaM, tatudAharaNabhAvanA -rAjagRhaM nagaraM, tatra ripusamUhavijetA rAjA prasenajit / bhUyAMsaH tasya sUnavasteSAM ca sarveSAM api madhye zreNiko rAjJA nRpalakSaNasaMpannaH khacetasi paribhAvito, ata eva ca tasmai na kiMcidapi dadAti, nApi ca vacasApi saMspRzati / mA zeSaiH eSaH parAsuH vidhIyeteti dhujhyA, sa ca kiMcit api alabhamAno manyubharavazAt prasthito // 99 // JainEducation Hel For Private Personel Use Only A ainelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 100 // Jain Education dezAMtaraM jagAma / krameNa benAtaTaM nagaraM tatra ca kSINavibhavasya zreSThino vipaNau samupaviSTaH tena ca zreSThinA tasyAM eva rAtrau svame ratnAkaro nijaduhitaraM pariNayan dRSTa AsIt / tasya ca zreNikapuNyaprabhAvataH tasmin divase cirasaMcitaprabhUtaRyANakavikrayeNa mahAn lAbhaH samudapAdi / mlecchahastAcca anardhANi mahAratnAni svalpamUlyena samapadyanta tataH so'ciMtayat- asya mahAtmano mama samIpaM upaviSTasya puNyaprabhAva eSa yat mayA mahatI vibhUtiH etAvatI samAsAditA, AkRtiM ca tasyAtIva sumanoharAM avalokya svacetasi kalpayAmAsa sa eSa ratnAkaro yo mayA rAtrau khame daSTaH, tatastena kRtakarAMjalipuTena vinayapurassaraM AbhASitaH zreNikaH kasya yUyaM prAghUrNakAH 1, zreNika uvAca - bhavatAM iti, tataH sa evaMbhUtavacanazravaNato dhArAhatakadaMbapuSpamiva pulakitasamastatanuyaSTiH sabahumAnaM svagRhaM nItavAn zreNikaM, bhojanAdikaM ca sakalamapi Atmano'dhikataraM saMpAdayAmAsa / puNyaprabhAvaM ca tasya pratidivasa Atmano dhanalAbhavRddhisaMbhavenAsAdhAraNaM abhisamIkSyamANaH katipayadinAtikrame tasmai svaduhitaraM naMdAnAmAnaM dattavAn / zreNiko'pi tayA saha puraMdara iva paulomyA manmathamanorathAnApUrayan paMcavidhabhogalAlaso babhUva / katipayavAsarAtikrame ca naMdAyA garbhAdhAnamabhUt / ita prasenajit svAMtasamayaM vibhAvya zreNikasya paraMparayA vArttA adhigamya tadAkAraNAya satvaraM uSTravAhanAn puruSAn preSayAmAsa / te ca samAgatya zreNikaM vijJaptavaMto- deva ! zIghraM AgamyatAM devaH satvaraM AkArayati / tato naMdAM ApanasattvAM ApRcchya 'amhe rAyagihe paMDarakuddA goyAlA jai amhehiM kajaM to ejjhaha' tti etadvAkyaM kvacit likhitvA zreNiko rAjagRhaM prati calitavAn / naMdAyAzca devalokacyuta mahAnubhAva garbhasattvaprabhAvata evaM dauhRdaM udapadi / yadahaM prabarakuMjaramadhirUDhA nikhilajanebhyo dhanadAnapurassaraM abhayapradAnaM karomi iti / pitA ca tat itthaMbhUtaM dauhadaM utpannaM jJAtvA rAjAnaM vijJapya pUritavAn / kAlakrameNa ca pravRtte avacUrisamalaMkRtam // 100 // jainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | avacUrisamalaMkRtam nandisUtram prasavasamaye prAtarAditya biMba iva daza dizaH prakAzayan ajAyata paramasUnustasya ca dauhRdAnusAreNa abhaya iti nAma cakrete so'pi ca abhayakumAro naMdanavanAMtargatakalpapAdapa iva tatra sukhena parivarddhate / zAstragrahaNAdikaM api yathAkAle kRtavAn / // 1.1 // | anyadA ca svamAtaraM prapaccha / mAtaH! kathaM me pitA'bhUt iti?, tataH sA kathayAmAsa samUlata Arabhya sarva yathAvasthita vRttAMta, darzayAmAsa ca likhitAni akSarANi, tato mAtRvacanatAtparyAvagamato likhitAkSarArthAvagamatazca jJAtaM abhayakumAreNa yathA me pitA rAjagRhe rAjA varttate iti / evaM ca jJAtvA mAtaraM abhANIt-vrajAmo rAjagRhe sArthena saha vayaM iti, kasA pratyavAdIt-vatsa ! yad bhaNasi tatkaromi iti / tato abhayakumAraH svamAtrA saha sArthena samaM brajitaH, prApta rAjagRhasya bahiHpradeza, tato'bhayakumAraH tatra mAtaraM vimucya kiM varttate saMprati pure? kathaM vA rAjA darzanIya ? iti viciMtya rAjagRha puraM prvissttH| tatra ca purapraveze eva nirjalakUpataTe samaMtato lokaH samudAyena avatiSThate / pRSTaM ca abhayakumAreNa-kiM iti eSa lokamelApakaH, tato lokena uktaM,-kUpasya madhye rAjJoMgulyAbharaNamAste, tat yo nAma taTe sthitaH svahastena gRhNAti tasmai rAjA mahatIM vRtriM prayacchati iti, tata evaM zrute pRSTAH pratyAsannavarttino rAjaniyuktAH puruSAstaiH api evaM eva kathitam / tataH abhayakumAreNa uktaM-ahaM taTe sthito grahISyAmi, rAjaniyuktaiH puruSaiH uktaM-gRhANa tvaM, yat pratijJAtaM rAjJA tadavazyaM kariSyate / tato'bhayakumAreNa paribhAvitaM aMgulyAbharaNaM dRSTvA samyak tata Agomayena AhataM, saMlagnaM tat tatra, tasmin zuSka muktaM kUpAMtarAt pAnIyaM, bhRto jalena, paripUrNaH sa kUpaH, tarati ca upari sAMgulyAbharaNazuSkagomayastatastaTasthena satA gRhItaM aMgulyAbharaNaM abhayakumAreNa, kRtazca AnaMdakolAhalo lokena, niveditaM rAjJo rAjaniyuktaiH puruSaiH, AkArito'bhayakumAro rAjJA, gato rAjJaH samIpaM, mumoca purataH // 10 // Jain Educati o nal For Private & Personel Use Only Ysjainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 102 // avacUrisamalaMkRtam aMgulyAbharaNaM, pRSTazca rAjJA-vatsa! ko'si tvaM?, abhayakumAreNa uktaM deva ! yuSmadapatyaM, rAjA pAha-kathaM ?, tataH prAktanaM vRttAMta kathitavAn / tato jagAma mahApramodaM rAjA, cakAra utsaMge abhayakumAraM, cuMbitavAn sasnehaM zirasi, pRSTazca zreNikena abhayakumArovatsa! va te mAtA varttate / tena uktaM-deva! bahiHpradeze, tato rAjA saparicchadaH tasyAH sanmukhaM upAgamat / abhayakumArazca agre samAgamya kathayAmAsa sarva naMdAyAstataH sA AtmAnaM maMDayituM pravRttA, niSiddhA ca abhayakumAreNa mAtaH! na kalpate kulastrINAM nijapativirahitAnAM nijapatidarzanamaMtareNa bhUSaNaM kartuM iti, samAgato rAjA, papAta rAjJaH pAdayoH naMdA, sanmAnitA ca bhUSaNAdipradAnena atIva rAjJA, sasnehaM pravezitA mahAvibhUtyA nagaraM saputrA, sthApitazca abhayakumAromAtyapade abhayakumArasya autpattikI buddhiH // 4 // tathA 'paDa'tti paTodAharaNaM, tadbhAvanA-dvau puruSau ekasya AcchAdanapaTaH sautriko'parasya aurNamayaH, tau | ca saha gatvA yugapatsnAtuM pravRttau, tatra urNApaTasvAmI svapaTaM vimucya dvitIyasya satkaM sautrikaM paTaM gRhItvA gaMtuM prasthito, dvitIyo yAcate svaphTaM, sa na prayacchati, tato rAjakule vyavahAro jAtaH, tataH kAraNikaH dvayoH api zirasI kaMkatikayAJcalekhite, tato'valekhane kRte UrNAmayapaTasvAminaH zirasA aurNAvayavA nirjagmuH / tato jJAtaM-nUnaM epa na sautrikapaTasya khAmIti nigRhIto 'parasya samarpitaH sautrikaH pttH| kAraNikAnAM autpattikI buddhiH||5|| tato 'saraDa' tti, saraTodAharaNaM, tadbhAvanA-kasyacita purIpaM utsRjataH saraTo gudasyAdhastAt vilaM pravizan pucchena gudaM spRSTavAn / tatastasya evaM ajAyata zaMkA-nUnaM udare me saraTaH praviSTaH, tato gRhaM gato mahatI mahatIM adhRti kurvan atIva durbalo babhUva / vaidyaM ca papraccha, vaidyazca jJAtavAn , asaMbhavaM etat, kevalaM asya kathaMcit AzaMkA samudapAdi, tataH sa avAdIt-yadi me zataM rUpakANAM prayacchasi tato'haM tvAM nirAkulIkaromi, tena pratipanna, // 102 // 24 Jain Education 22 ainelibrary.org For Private 8 Personal Use Only Bonal Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | avacUri nandisUtram // 10 // samalaMkRtam tato vedyo virekoSadhaM tasya pradAya lAkSArasakharaMTitaM saraTaM ghaTe prakSipya tasmin ghaTe purIpotsarga kAritavAn / tato darzito da vaidyena tasya purISakharaMTito ghaTe saraTo, vyapagatA tasya zaMkA, jAto baliSThazarIro, vaidyasya autpattikI buddhiH||6|| 'kAya'ti | kAkodAharaNaM, tat bhAvanA-vennAtaTe nagare kenApi saugatena ko'pi zvetapaTakSullakaH pRSTaH-bho kSullaka ! sarvajJAH kila tava ahaMtaH tatputrakAca yUyaM tatkathaya-kiyaMtotra pure casaMti vAyasAH ?, tataH kSullakaH ciMtayAmAsa-zaTho'yaM pratizaThAcaraNena nirloThanIyastataH svabuddhivazAt idaM paThitavAn-"sadvikAgasahassA ihaI vinAyaDe pari vasaMti / jai UNagA pavasiyA abbhahiyA pAhuNA AyA // 1 // " tataH sa bhikSuH tataH pratyuttaraM dAtuM azaknuvan lakuTAhataziraska iva ziraH kaMDyan maunamAdhAya gataH / kSullakasya autpattikI buddhiH / athavA'paro vAyasadRSTAMtaH ko'pi kSullakA kenApi bhAgavatena duSTabuddhyA pRSTo-bhoH kSullaka ! kiM eSa kAko viSThAM itaH tato vikSipati?, kSullako'pi tasya duSTabuddhitAM avagamya tat marmavit pratyuttaraM dattavAn-yuSmasiddhAMte hi jale ca sthale ca sarvatra vyApI viSNuH abhyupagamyate / tato yauSmAkINaM siddhAMta upazrutya eSo'pi vAyaso'ciMtayat-kiM asmin purISe samasti viSNuH kiM vA na iti?, tataH sa evaM ukto bANAhatamarmapradeza iva cUrNitacetaso maunaM avalaMbya ruSA dhUmAyamAno gataH, kSullakasya autpattikI buddhiH // 7 // 'uccAre' ti, uccArodAharaNaM, tat bhAvanA kvacit pure ko'pi dhigjAtIyaH, tasya bhAryA'bhinavayovanodbhedaramaNIyA locanayugalavakrimAvalokanamahAbhallInipAtatADitasakalakAmikuraMgahRdayA prabalakAmonmattamAnasA, ta so'nyadA dhigjAtIyaH tayA bhAryayA saha dezAMtaraM gaMtuM pravRttopAMtarAle ca dhRtaH ko'pi pathiko militaH, sA ca dhigjAtIyabhAryA tasmin ratiM baddhavatI, tato dhUrtaH prAha-madIyA eSA bhAryA, dhigjAtIyaH prAha-madIyA iti, tato rAjakule vyavahAro jAtaH, tataH // 103 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only MOMainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 104 // kAraNikaiH dvayorapi pRthak 2 kRtya hyastanadinayukta AhAraH pRSTo, dhigjAtIyena uktaM mayA hyastanadine tilamodakA bhakSitA madbhAryayA ca, dhUrttena anyaki api uktaM, tato dattaM tasyAH kAraNikaiH virekauSadhaM, jAto vireko, dRSTAH purISAMtargatAH tilAH, dattA sA vijAtIyAya, nirghATito dhUrttaH, kAraNikAnAM autpattikI buddhiH // 8 // 'gaya'tti gajodAharaNaM, tadbhAvanA - vasaMtapure nagare ko'pi rAjA buddhyatizayasaMpannaM maMtriNamekamanveSamANaJcatuHpathe hastinamAlAnastaMbhe baMdhayitvA ghoSaNAmacIkarat / yo imaM hastinaM tolayati tasmai rAjA mahatIM vRttiM prayacchati iti / imAM ca ghoSaNAM zrutvA kazcidekaH pumAn hastinaM mahAsarasi nAvaM ArohayAmAsa / asmiMzca ArUDhe yAvat pramANA nauH male nimagnA tAvat pramANAM rekhAmadAttataH samuttArito hastI taTe, prakSiptA gaMDazailakalpA nAvigrAvANaH, ca tAvat prakSiptA yAvad rekhAM maryAdIkRtya jale nimagnA nauH, tataH tolitAH sarve pASANAH, kRtaM ekatra palapramANaM niveditaM ca rAjJodeva! etAvat palaparimANo hastI varttate / tatastutoSa rAjA, kRto maMtrimaMDalamUrddhAbhiSiktaH paramamaMtrI, tasya autpattikI buddhiH // 9 // 'ghayaNa'tti bhAMDaH, tat udAharaNaM-viTo nAma ko'pi puruSo rAjJaH pratyAsannavarttI, taM prati rAjA nijadevIM prazaMsatiaho nirAmayA me devI yA na kadAcit api vAtanisarga vidadhAti / viTaH prAha - deva ! na bhavati idaM jAtucit, rAjAvAdItkathaM 1, viTa Aha-deva ! dhUrttA devI, tato yadA sugaMdhIni puSpANi cUrNayitvA vAsAt samarpayati nAsikAgre tadA jJAtavyaM - vAtaM muMcati iti / tato'nyadA rAjJA tathaiva paribhAvitaM / samyag avagate ca hasitaM, tato devIhasananimittakathanAya nirbaMdhaM kRtavatI, tato rAjA'tinirbaMdhe kRte pUrvavRttAMtaM acIkathat / tatacukopa devI tasmai viTAya, AjJapto dezatyAgena, tenApi jajJe - nUnaM akathayat pUrvavRttAMtaM devo devyAstena me cukopa devI / tato mahAMtaM upAnahAM bharamAdAya gato devIsakAzaM, vijJApayAmAsa Jain Education Intemational avacUrisamalaMkRtam // 104 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram 5 devI-devi ! yAmo dezAMtarANi, devyupAnahAM bharaM pArzve sthitaM dRSTvA pRSTavatI-re kiM eSa upAnahAMbharaH 1, so'vAdIna-devi ! yAvaMti|8| avacUri dezAMtarANi etAvatIbhiH upAnadbhiH gaMtuM zakyAni tAvat sudevyAH kIrtivistAraNIyA / tata evaM ukte mA me sarvatra apakIrtirjAyeta samalaMkRtam // 105 // iti paribhAvya devI balAttaM dhArayAmAsa viTasya autpattikI buddhiH||10|| 'golo' tti golakodAharaNaM, tadbhAvanA-lAkSAgolaka: kasyApi bAlakasya kathamapi nAsikAmadhye praviSTaH, tatastanmAtApitarau atIva AttauM vabhUvaturdarzito bAlakaH suvarNakArasya, tena 5 suvarNakAreNa prataptAgrabhAgayA lohazalAkayA zanaiH zanaiH yatnato lAkSAgolako manAk pratApya sarvo'pi samAkRSTaH / suvarNakArasya autpattikI buddhiH // 11 // 'khaMbha' ti staMbhodAharaNaM, tadbhAvanA-rAjA maMtriNaM ekaM gaveSayan mahAvistIrNataTAkamadhye staMbhaM eka | nikSepayAmAsa / tata evaM ghoSaNAM kAritavAn-yo nAma taTe sthito'muM staMbhaM davarakeNa badhnAti tasmai rAjA zatasahasraM prayacchati iti, | tata evaM ghoSaNAM zrutvA ko'pi pumAn ekasmin taTapradeze kIlakaM bhUmau nikSipya davarakeNa baddhA tena davarakeNa saha sarvataH taTe paribhraman madhyasthitaM staMbha taM baddhavAn , lokena ca buddhiatizayasaMpannatayA prazaMsito, niveditazca rAjJo rAjaniyuktaiH puruSaistutoSa rAjA, tatastaM maMtriNaM akArSIt / tasya puruSasya autpattikI buddhiH // 12 // 'khuDuga'tti kSullakodAharaNaM, tadbhAvanA-kasmincit 81 pure kAcit parivrAjikA, yo yat karoti tadahaM kuzalakA sarva karomi iti rAjJaH samakSaM pratijJAM kRtavatI, rAjA ca | tat pratijJAsUcakaM paTahaM udghoSayAmAsa, tatra ca ko'pi kSullako bhikSArtha aTan paTahazabdaM zrutavAn, zrutazca pratijJArthaH / tto| // 105 // dhRtavAn paTahaM, pratipanno rAjasamakSaM vyavahAro, gato rAjakulaM kSullakastataH taM laghu dRSTvA sA parivrAjikA''tmIyaM mukhaM vikRtya avajJayA'bhidhatte-kathaya kuto milAmi ? tata evamukta kSullakaH kha meMdaM darzitavAn , tato hasitaM sarvaiH api janaiH, uddaSTaM ca SUSASSASSASSASSARIO dan For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 106 // avacUrisamalaMkRtam jitA parivrAjikA / tasyA evaM kattuM azakyatvAt , tataH kSullaka kAyikyA padmamA''likhitavAn , sA kattuM na zaknoti, tato jitA parivrAjikA 1 kSullakasya autpattikI buddhiH // 13 // 'magga' tti mArgodAharaNaM, tadbhAvanA-ko'pi puruSo nijabhAryAM gRhItvA vAhanena grAmAMtaraM vrajati, apAMtarAle ca kvacit pradeze zarIracitAnimittaM tadbhAryA vAhanAt uttIrNavatI, tasyAM ca zarIraciMtAnimittaM kiyat bhUbhAgaM gatAyAM tatpradezavartinI kAcit vyaMtarI puruSasya rUpasaubhAgyAdikaM avalokya kAmAnurAgataH tadrUpeNa Agatya vAhanaM vilagnA, sA ca tat bhAryA zarIraciMtAM vidhAya yAvat vAhanasamIpaM Agacchati tAvadanyAM striyaM AtmasamAnarUpAM vAhanamadhirUDhAM pazyati / | sA ca vyaMtarI puruSaM pratyAha-eSA kAcit vyaMtarI madIyaM rUpaM Aracayya tava sakAzaM abhilapati / tataH kheTaya 2 satvaraM saurabheyAviti, | tataH puruSastathaiva kRtavAn / sA ca AraTaMtI pazcAllamA samAgacchati / puruSo'pi tAM AraTaMtIM dRSTvA mUDhacetA maMdaM maMdaM kheTayAmAsa, tataH prAvartata tayostadbhAryAvyaMtoniSThurabhASaNAdikaH parasparaM kalahaH, grAme ca prApte jAtaH tayo rAjakule vyavahAraH, puruSazca nirNayaM akurvan udAsIno vartate, tataH kAraNikaiH puruSo dUre vyavasthApito bhaNite ca te dve api striyau-yuvayoH madhye yA kAcidamuM prathamaM hastena | saMspRkSyati tasyAH pati eSa na zeSAyAH, tato vyaMtarI hastaM dUrataH prasArya prathamaM spRSTavatI, tato jJAtaM kAraNikaireSA vyaMtarIti, tato nirghaTitA, dvitIyA ca samarpitA svapateH / kAraNikAnAM auptattikI buddhiH // 14 // itthi'tti strIudAharaNaM, tadbhAvanA-mUladevakaMDariko sahapanthAnaM gacchataH, itazca ko'pi sabhAryAkaH puruSaH tena eva pathA gaMtu prAvartata, kaMDarIkazca dUrasthitastadbhAryAgataM atizAyirUpaM dRSTvA sAbhilASo jAtaH, kathitaM ca tena mUladevasya-yadi imAM me saMpAdayasi tadahaM jIvAmi, na anyathA iti, tato mUladevovAdIta, mA''turI bhUH, ahaM te niyamataH saMpAdayiSyAmi / tatastau dvau api alakSitau satvaraM dUrato gatI, tato mUladevaH | | // 106 // Jain Education a l For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x nandisUtram // 107 // kaMDarIkaM ekasmin vananikuMje saMsthApya pathi Urddhasthito vartate / tataH pazcAdAyAtaH sabhAryAkaH sa puruSo bhaNito mUladevena-bho avacUrimahApuruSa! mama mahilAyAM asmin vananikuMje prasavo vartate, tataH kSaNamAtraM nijamahilAM visarjaya, visarjitA tena, gatA sA disamalaMkRtam puMDarIkapArzva, tataH kSaNamAtraM sthitvA samAgatA / AgaMtUNa ya tayo paDayaM ghettUNa mUladevassa / dhuttI bhaNai hasaMtI piyaM khuNe dArao jAo // 1 // "dvayorapi tayoH autpattikI buddhiH // 15 // 'paItti patidRSTAntaH, tadbhAvanAdvayordhAtroH ekA bhAryA, loke ca mahAn kautukaM-aho dvayorapi eSA samAnurAgA iti, etacca zrutiparaMparayA rAjJA zrutaM, paraM vismayaM upagato rAjA, maMtrI brUte / deva ! na bhavati kadAcidapi etat / avazyaM vizeSaH ko'pi bhaviSyati, rAjJA uktaM kathaM etadavaseyaM ? / maMtrI brUte-deva ! acirAt eva yathA jJAsyate tathA yatiSyate / tato maMtriNA tasyAH striyA lekhaH preSito yathA-tau dvau api nijapatI grAmadvaye preSaNIyau-ekaH pUrvasyAM dizi vivakSite grAme aparo aparasyAM dizi, tasmin eva ca dine dvAbhyAM api svagRhe samAgaMtavyaM, tatastayoryo maMdavallabhaH sa pUrvasyAM dizi preSito aparo'parasyAM dizi, pUrvasyAM ca dizi yo gataH tasya gacchata Agacchatazca saMmukhaH sUryaH, yaH punaH aparasyAM gataH tasya gacchata Agacchata pRSTataH, evaM ca kRte maMtriNA jJAtaM-ayaM maMdavallabho'paro'tyaMtavallabhaH, tato niveditaM rAje, rAjJA ca na pratipanna, yato'vazyaM ekaH pUrvasyAM dizi preSaNIyo'paro'parasyAM, tataH kathaM eSo vizeSo'vagamyate ?, tataH punarapi maMtriNA lekhapradAnena sA mahilA uktA-dvau api nijapatI tayoH eva grAmayoH samakaM // 107 // preSaNIyau, tayA ca tau tathaiva preSitau, maMtriNA ca dvau puruSau tasyAH samIpe samakaM tayoH zarIrApATavanivedako preSitau, dvAbhyAM api ca sA samakamAkAritA, tato yo maMdavallabhazarIrApATavanivedakaH puruSastaM pratyAha-sadaiva maMdazarIro dvitIyo advitIyo Jain Education For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram atiAturazca vartate tatastaM prati ahaM gamiSyAmi, tathaiva kRtaM, tato niveditaM rAjJe maMtriNA, pratipanna rAjJA tathA iti / maMtriNa avacUriWautpattikI buddhiH||16|| 'putta' ti putradRSTAMtaH, tadbhAvanA-ko'pi vaNik , tasya dve patnyo, ekasyAH putro'parA baMdhyA, paraM sApi taM // 108 // * samalaMkRtam putraM samyag pAlayati, tataH sa putro vizeSaM na jAnIte-iyaM me jananI iyaM na iti, so'pi vaNik sabhAryAputro dezAMtaraM gato, gatamAtra Peva ca parAsurabhUt / tato dvayoH api tayoH kalahojAyata, ekA bhaNati-eSa mama putrastataH ahaM gRhasvAminI, dvitIyA tu brUte-kA tvaM ?, mama eSa putraH tataH ahaM eva gRhasvAminIti, evaM ca tayoH paraspara kalahe jAte rAjakule vyavahAro babhUva, tato'mAtyaH / pratipAdayAmAsa nijapuruSAn-bhoH! pUrva dravyaM samastaM vibhajatavibhajya tato dArakaM dvau bhAgau karapatreNa kuruta, kRtvA ca ekaM khaMDaM ekasyai samarpayata dvitIyaM dvitIyasyai, tata etat amAtyavAkyaM zirasi mahAjvAlA sahasrAvalIDhavajropanipAtakalpaM putramAtA zrutvA sotkaMpahRdayAhRdayAMtaHpraviSTatiryakzalyeva saduHkhaM vaktuM pravRttA-hA svAmin ! mahAmAtya ! na mama eSa putro, na me kiMcit arthena prayojana, etasyA eva putro bhavatu gRhasvAminI ca / ahaM punaH amuM putraM dUrasthitApi paragRheSu dAridrayaM api kurvatI jIvaMta drakSyAmi, tAvatA ca kRtakRtyaM AtmAnaM prapatsye, putreNa vinA punaH adhunApi me jIvaloko astaM upayAti, / itarA ca na kiM api vakti, tato'mAtyena tAM saduHkhAM paribhAvya uktaM, etasyAH putro na asyA iti, sA eva sarvakhasvAminI kRtA, dvitIyA tu nirdhATitA, | amAtyasya autpattikI buddhiH // 17 // // 108 // ___'bharahasilamiMDhe' ityAdikA ca gAthA rohakasaMvidhAnakasUcikA, sA ca prAg uktakathAnakAnusAreNa svayameva vyaakhyeyaa| | 'mahusitthi' tyAdi, madhuyuktaM sikthaM madhusikthaM, tat dRSTAntabhAvanA-kazcit kolikaH tasya bhAryA khairiNI, sA ca anyadA kenApi KASARKARNER Jain Education a l For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandi sUtram // 109 // Jain Education puruSeNa saha kasmiMzcit pradeze jAlimadhye maithunaM sevitavatI, maithunasthitayA ca tayA upari bhramaraM samutpannaM dRSTaM, kSaNamAtrAnaMtaraM caM samAgatA gRhe, dvitIye ca divase khabhartA madanaM krINaMstayA nivArito- mA krINIhi madanaM, ahaM te bhrAmaraM utpannaM darzayiSyAmi / tataH sakraryAt vinivRtto, gatau ca tau dvau api tAM jAliM, na pazyati sA kathaM api kolikI bhrAmaraM, tato yena saMsthAnena maithunaM sevitavatI tena eva saMsthAne sthitA, tato dRSTavatI bhrAmaraM darzayAmAsa ca kolikAya, koliko'pi tathArUpaM saMsthAnaM avalokya jJAtavAn nUnaM eSA duzcAriNI iti / kolikasya autpattikI buddhiH // 18 // ' muddiya'tti mudrikA udAharaNaM, tat bhAvanA - kvacit pure ko'pi purodhAH sarvatra khyAtasatyavRttiH yathA parakIyAn nikSepAn AdAya AdAya prabhUtakAlAtikrame'pi tathA sthitAneva samarpayati iti / etacca jJAtvA ko'pi dramakaH tasmai svanikSepaM samarpya dezAMtaraM agamat / prabhUtakAlAtikrame ca bhUyo'pi tatrAgato yAcate svaM nikSepa purodhasaM, purodhAca mUlata evaM apalapati kastvaM kIdRzo vA tava nikSepa iti ? / tataH sa raMko varAkaH khaM nikSepaM alabhamAnaH zUnyacitto babhUva / anyadA ca tena amAtyo gacchan dRSTo yAcitazca dehi me purohita ! suvarNasahasrapramANaM nikSepaM iti, tadetat AkarNya amAtyaH tadvipayakRpAparItacetA babhUva / tato gatvA niveditaM rAjJaH kAritazca darzanaM dramako, rAjJApi bhaNitaH purodhAH- dehi tasmai dramakAya s nikSepaM iti, purohito'vAdIt - deva ! na kiM api tasyAhaM gRhNAmi, tato rAjA maunaM adhAt, purodhasi ca svagRhaM gate rAjA vijane taM dramakaM AkArya pRSTavAn re ! kathaya satyamiti, tatastena sarva divasa muhUrttasthAnapArzvavarttimAnuSAdikaM katheyaM kathitaM, tato'nyadA rAjA purodhasA samaM raMtuM prAvarttata, parasparaM nAmamudrA ca saMcAritA, tato rAjA yathA purodhA na vetti tathA kasyApi mAnuSasya haste nAmamudrAM samarpya taM prati vabhANa - re ! purodhaso gRhaM gatvA tadbhAryAM evaM brUhi yathAhaM purodhasA preSitaH, iyaM ca nAmamudrA'bhijJAnaM, tasmin dine avacUrisamalaMkRtam // 109 // ainelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 110 // Jain Education tasyAM velAyAM yaH suvarNasahasranavalako dramakasatkastvatsamakSaM amukapradeze mukto'sti / taM jhaTati me samarpaya, tena puruSeNa tathaiva kRtaM / sApi ca purodhaso bhAryA nAmamudrAM dRSTvAbhijJAnamilanatazca satyaM evaM purodhasA preSita iti pratipannavatI, tataH samarpayAmAsa taM dramakanikSepaM tena ca puruSeNa AnIya rAjJaH samarpito, rAjJA ca anyeSAM bahUnAM navalakAnAM madhye sadramakanavalakaH prakSiptaH, AkArito dramakaH pArzve ca upavezitaH purodhAH, dramako'pi taM AtmIyaM navalakaM dRSTvA pramuditahRdayo vikasitalocano apagatacittazUnyatAbhAvaH saharSo rAjAnaM vijJapayituM pravRttaH - deva ! devapAdAnAM purataH evamAkAro madIyo navalakaH / tato rAjA taM tasmai samarpayAmAsa / purodhasazca jihvAcchedaM acIkarat rAjJa autpattikI buddhiH // 19 // ' aMke' tti aMkadRSTAMta bhAvanA - ko'pi kasyApi pArzve rUpakasahasranavalakaM nikSiptavAn tena ca nikSepagrAhiNA taM navalakamadhaH pradeze chitvA kUTarUpakANAM sahasreNa sa bhRtaH, tathaiva sIvitaH, tataH kAlAMtare tasya pArzvAt nikSepasvAminA svanikSepo gRhItaH, paribhAvitaH sarvataH tathaiva dRzyate mudrAdikaM tata udghATitA mudrA yAvadrUpakAn paribhAvayati tAvatsarvAn api kUTAn pazyati, tato jAto rAjakule [ tayoH ] vyavahAraH, pRSTaH kAraNikaiH nikSepakhAmI - moH katisaMkhyAH tava navalake rUpakA AsIran ? sa prAha-sahasraM tato gaNayitvA rUpakANAM sahasraM tena bhRtaH sa navalakaH, sa ca paripUrNa bhRtaH, kevalaM yAvat mAtraM adhastAcchinnaH tAvatA nyUna iti upari sIvituM na zakyate / tato jJAtaM kAraNikaiH nUnaM asyApahRtA rUpakAstato dApito rUpakasahasraM itaro navalakakhAminaH / kAraNikAnAM autpattikI buddhiH // 20 // 'nANa' tti ko'pi kasyApi pArzve suvarNapaNabhRtaM navalakaM nikSiptavAn / tato dezAMtaraM prabhUte ca kAle'tikrAMte nikSepagrAhI tasmAt navalakAt jAtyasuvarNamayAn paNAn gRhItvA hInavarNaka suvarNapaNAn tAt saMkhyAkAn tatra prakSiptavAn / tathaiva ca sa navalakaH tena sIvitaH, tataH katipayadinAnaMtaraM sa navalakakhAmI dezAMtarAdAgataH, avacUrisamalaMkRtam // 110 // ainelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 111 // Jain Education khaM ca navalakaM tasya pArzve yAcitavAn so'pi taM samarpayAmAsa, paribhAvitaM tena mudrAdikaM, tathaitra dRSTaM, tato mudrAM sphoTayitvA yAvat paNAn paribhAvayati tAvat hInavarNakasuvarNamayAn pazyati, tato babhUva rAjakule vyavahAraH, pRSTaH kAraNikaiH kaH kAlaH sa AsIt ?, yatra tvayA navalako mukta iti / navalakasvAmI prAha- amuka iti, tataH kAraNikaiH uktaM sa ciraMtana kAlo'dhunAtanakAlakRtAzca dRzyate'mI paNAH, tato mithyAbhASI nUnaM eSa nikSepagrAhI iti daMDito, dApitazca itarasya tAvataH paNAn iti / kAraNikAnAM autpattikI buddhiH // 21 // ' bhikkhu'tti bhikSUdAharaNaM, tadbhAvanA ko'pi kasyApi bhikSoH pArzve suvarNasahasraM nikSiptavAn, kAlAMtare ca yAcate, sa ca bhikSurna prayacchati, kevalaM adya kalye vAdadAmi iti pratArayati / tataH tena dyUtakArA avalagitAH, taiH pratipannaM nizcitaM tava dApayiSyAmaH, tato dyUtakArA raktapaTaveSeNa suvarNakhuTTikAM gRhItvA bhikSusakAzaM gatA vadaMti ca cayaM caityavaMdanAya dezAMtaraM yiyAsavo yUyaM ca paramasatyatApAtraM ata eva suvarNakhoTikA yuSmatpArzve sthAsyaMti, etAvati ca avasare pUrvasaMketitaH sa puruSaH Agato, yAcate sma cabhikSo ! samarpaya madIyAM sthApanikAM iti / tato bhikSuNA abhinavamucyamAnasuvarNakhuTTikAlaMpaTatayA samarpitA tasya sthApanikA tastai mA etAsAmahamanAbhAgI jAyeyeti buddhayA, te'pi ca dyUtakArAH kimapi miSAMtaraM kRtvA svasuvarNakhuTTikAM gRhItvA gatAH / dyUtakArANAM autpattikI buddhiH // 22 // 'ceuga nihANe'tti ceTakA - bAlakA nidhAnaM pratItaM, tat dRSTAntabhAvanA - dvau puruSau parasparaM pratipannasakhibhAvau, anyadA kvacit pradeze tAbhyAM nidhAnaM upalebhe / tata eko mAyAvI brUte zvastanadivase zubhe nakSatre gRhISyAmo, dvitIyena ca saralamanaskatayA tathaiva pratipannaM, tataH tena mAyAvinA tasmin pradeze rAtrau Agatya nidhAnaM hRtvA tatra aMgArakAH prakSiptAH / tato dvitIyadine tau dvau api saha bhUtvA gatau, dRSTavaMtA tatra aMgArakAn tato mAyAvI mAyayA svorastAGamAkaMdituM prAvarttata, vadati ca hA hInapuNyA avacUrisamalaMkRtam // 111 // ainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 112 // vayaM daivena cakSuSI datvA'smAkaM samutpATite yat nidhAnamupadizya aMgArakAH darzitAH, punaH punazca dvitIyasya mukhaM avalokate, tato dvitIyena jajJe-nUnamanena hRtaM nidhAnamiti, tataH tenApi AkArasaMvaraNaM kRtvA tasyAnuzAsanArtha Uce-mA vayasya ! khedaM kArSIH na khalu khedaM vidhAnapratyAgamanahetuH, tato gatau dvau api khaM svaM gRhaM, tato dvitIyena tasya mAyAvino lepyamayI sajIvA iva pratimAkAri, dvau ca gRhItau markaTako, pratimAyAzca utsaMge haste zirasi skaMdhe ca anyatra ca yathAyogaM tayormarkaTakayoryogyaM bhakSyaM muktavAn , tau ca markaTako kSudhApIDitau tatra Agatya pratimAyA utsaMgAdau bhakSyaM bhakSitavaMtI, evaM ca pratidinaM karaNe tayoH tAdRzyaiva zailI samajani, tato'yadA kiM api 5 parvAdhikRtya mAyAvino dvau api putrau bhojanAya nimaMtritau, samAgatau ca bhojanavelAyAM tadgRhe, bhojitau ca to tena mahAgauraveNa, bhojanAnaMtaraM ca tau mahatA sukhena anyatra saMgopito, tataH stokadinAvasAne mAyAvI svaputrasArAkaraNAya tadgRhamAgataH, tato dvitIyaH taM prati brUte-mitra ! tau tava putrau markaTau abhUtAM, tataH sakhedaM vismitacetA gRhamadhyaM prAvizat , tato lepyamayI pratimA utsAye tat sthAne samupavezitaH, muktau svasthAnAt markaTau, tau ca kilakilAyamAnau tasya utsaMge zirasi skaMdhe haste ca Agatya vilanau, tato mitraM avAdIda-bho! vayasya ! tau etau tava putrau, tathA ca pazya tava snehaM AtmIyaM darzayataH, sa mAyAvI prAha-vayasya ! kiM mAnuSI akasmAt markaTau bhavataH ? vayasya Aha-bhavataH karmaprAtikUlyavazAt , tathA hi-kiM suvarNa aMgArI bhavati ? paramAvayoH karmaprAtikUlyAt etadapi jAtaM, tathA putrau api tava markaTau abhUtAM iti, tato mAyAvI ciMtayAmAsa-nUnaM ahaM jJAto'nena, tato yadi ucaiH zabdaM kariSye tato'haM rAjagrAhyo bhaviSyAmi, putrau ca anyathA me na bhavatastataH tena sarva yathAvasthitaM tasmai niveditaM, dattazca bhAgaH, itareNa ca samarpitau putrau / tasya autpattikI buddhiH // 23 // 'sikhutti zikSA dhanurvedaH, tadudAharaNabhAvanA-ko'pi pumAn atIva dhanurveda // 11 // Jain Education a l M iainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 113 // Jain Education le kuzalaH, sa paribhraman ekatra IzvaraputrAn zikSayituM prAvarttata, tebhyazca IzvaraputrebhyaH prabhUtaM dravyaM prAptavAn tataH pitrAdayasteSAM ciMtayAmAsuH prabhUtaM etasmai kumArA dattavaMtaH, tato yadAsau yAsyati tadA enaM mArayitvA sarva gRhISyAmaH, etacca kathamapi tena jJAtaM, tataH svabaMdhUnAM grAmAMtaravAsinAM kathaM api jJApitaM bhaNitaM ca yathAhaM amukasyAM rAtrau nadyAM gomayapiMDAn prakSepsyAmi bhavadbhiH te grAhyA iti, tatastaiH tathaiva pratipannaM, tato dravyeNa saMvalitA gomayapiMDAstena kRtAH, Atape ca zoSitAH, tata IzvaraputrAniti uvAca - yathA eSo'smAkaM vidhirvivakSitatithiparvaNi snAnamaMtra purassaraM gomayapiMDA nadyAM prakSipyate iti, taiH api yathA guravo vyAcakSate tathA iti pratipannaM, tato vivakSitatithirAtrau taiH IzvaraputraiH samaM snAnamaMtra purassaraM te sarve'pi gomayapiMDA nadyAM prakSiptAH, tataH samAgato gRhaM, te'pi gomayapiMDA nItA baMdhubhiH svagrAme tataH katipayadinAtikrame tAn IzvaraputrAn teSAM ca pitrAdIn pratyekaM mutkalayyAtmAnaM ca vastramAtra parigrahopetaM darzayan janasamakSaM svagrAmaM jagAma / pitrAdibhizva paribhAvito na asya pArzve kiM api asti iti na mAritaH / tasya autpattikI buddhiH || 24 || 'atthasatthe 'ti, arthazAstraM - arthaviSayaM nItizAstraM, tat dRSTAntabhAvanA - ko'pi vaNik, tasya dve palyau, ekasyAH putro aparA baMdhyA, paraM sApi taM putraM samyak pAlayati, tataH sa putro vizeSaM nAvabudhyate - yathA - iyaM me jananI na iyaM iti, so'pi vaNikka sabhAryAputro dezAMtaraM agamat, yatra sumatisvAminastIrthakRto janmabhUmiH, tatra ca gatamAtra evaM divaM gataH, sapalyozca parasparaM klhobhuut| ekA brUte mama eSa putraH tataH ahaM gRhasvAminI, dvitIyA brUte 'haM iti, tato rAjakule vyavahAro jAtaH, tathApi na nirvvalati, etacca bhagavati tIrthakare sumatikhAmini garbhe sthite tat jananyA maMgalAdevyA jajJe, tata AkArite dve api te sapatnyau, tato devyA pratyapAdi katipaya dinAnaMtaraM me putro bhaviSyati ?, sa ca vRddhiM adhirUDho'sya azokapAdapasya adhAstAt upaviSTo yuSmAkaM vyavahAraM chetsyati, avacUrisamalaMkRtam // 113 // ninelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 114 // Jain Education tata etAvataM kAlaM yAvat avizeSeNa khAdatAM pivatAM iti, tato na yasyAH putraH sA'ciMtayat- labdhaH tAvat etAvAn kAlaH pazcAt kiM api yadbhaviSyati tanna jAnImaH / tato hRSTavadanayA pratipannaM, tato devyA jajhe-na eSA putrasya mAtA iti nirbhatsitA, dvitIyA ca gRhasvAminI kRtA devyA autpattikI buddhiH // 25 // ' icchAya mahe' tti kAcit strI, tasyA bharttA paMcatvamadhigataH, sA ca vRddhiprayuktaM dravyaM lokebhyo na labhate, tataH patimitraM bhaNitavatI - mama dApaya lokebhyo dhanaM iti, tatastena ukta-yadi mama bhAgaM prayacchasi, tayoktaM- yadicchasi tat mahyaM dadyAditi, tataH tena lokebhyaH sarva dravyaM ugrAhitaM, tasyai stokaM prayacchati / tato jAto rAjakule vyavahAraH, kAraNikaiH yadudrAhitaM dravyaM tat sarvaM AnAyitaM, kRtau dvau bhAgau, eko mahAn dvitIyo'lpa iti / tataH pRSTaH kAraNikaiH sa puruSaH- kiM bhAgaM tvaM icchasi ?, sa prAha- mahAMtaM iti, tataH kAraNikaiH akSarArtho vicArito yadicchasi tat mahyaM dadyAditi tvaM ca icchasi mahAMtaM bhAgaM tato mahAn bhAga etasyAH, dvitIyastu tava iti / kAraNikAnAM autpattikI buddhiH // 26 // 'sayasahasse 'ti kospi parivrAjakaH, tasya rUpyamayaM mahApramANaM bhAjanaM khorayasaMjJaM, sa ca yat ekavAraM zRNoti tatsarvaM tathaiva avadhArayati / sa nijaprajJAgarva udvahan sarvasamakSaM pratijJAM kRtavAn- yo nAma mAM apUrvaM zrAvayati tasmai dadAmi idaM nijabhAjanaM iti, na ca ko'pi apUrva zrAvayituM zo, sa hi yat kiM api zRNoti tatsarvaM askhalitaM tathaiva anuvadati vadati ca agre'pi idaM mayA zrutaM kathamanyathA'hamaskhalitaM bhaNAmi iti / etatsarvatra khyAtiM agamattataH kenApi siddhaputrakeNa jJAtatatpratijJena taM prati uktaM - ahamapUrvaM zrAvayiSyAmi tato milito bhUyAn loko rAjasamakSaM vyavahAro babhUva, tataH siddhaputro'pAThIt / "tujjha piyA maha piuNo dhAreha aNUNagaM sayasahassaM / jai suyapuvvaM | dijau aha na suyaM khora desu // 1 // " jitaH parivrAjakaH / siddhaputrasya autpattikI buddhiH || 27 // tadevaM uktA buddhiH autpattikI // avacUrisamalaMkRtam // 114 // jainelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 115 // Jain Education samprati vainayikyA lakSaNaM pratipAdayati bharanittharaNasamatthA tivaggamuttatthagahiapeAlA // ubhao logaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI // 6 // nimitte' atthasatthe ye lehe gaNie meM kUrva asse ryaM // gaddarbhe lakkharNa gaMThI' aga rahie ye gaNiyA meM // 7 // sIo sAThI dIhaM ca taNaM avasavvayaM ca kuMcassa // nivvodae a goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo // 8 // bhara ityAdi, ihAtiguru kArya durnirvahatvAt bhara iva bharaH tat vistaraNe samardhA bharanistaraNasamarthAH trayo vargAH trivargAH lokarUDhyA dharmmArthakAmAH tat arjanopAyapratipAdakaM yatsUtraM yazca tat arthaH tau trivargasUtrArthI tayoH gRhItaM 'peyAlaM' pramANaM sAro vA yayA sA tathAvidhA, atrAha - nanu azrutanizritA buddhayo vaktuM abhinetAH, tato yadi asyAH trivargasUtrArthagRhItasAratvaM tato'zrutanizritatvaM na upapadyate, na hi zrutAbhyAsamaMtareNa trivargasUtrArthagRhItasAratvaM saMbhavati, atra ucyate; iha prAyo vRttiM Azritya azrutanizritatvaM uktaM, tataH khalpazrutabhAve'pi na kazcit doSaH / tathA ubhayalokaphalavatIM aihike AmuSmike ca loke phaladAyinI vinayasamutthA bhavati buddhiH // 1 // saMprati asyA eva vineyajanAnugrahArthaM udAharaNaiH svarUpaM darzayati- 'nimitte' gAhA, 'sIyA' gAhA, gAthAdvayArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca graMthagauravabhayAt saMkSepeNa ucyate tatra 'nimitte iti, kvacit pure ko'pi siddhaputrakaH, tasya dvau ziSyau nimittazAstraM adhItavaMtau, eko avacUrisamalaMkRtam // 115 // ainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 5654 avacUrisamalaMkRtam nandisUtram | bahumAnapurassaraM guroH vinayaparAyaNo yat kiM api guruH upadizati tatsarva tathA iti pratipadya svacetasi niraMtaraM vimRzati / vimRzatazca yatra kvApi saMdeha upajAyate tatra bhUyo'pi vinayena gurupAdamUlaM Agatya pRcchati, evaM niraMtara vimarzapUrva zAstrArtha tasya ciMtayataH prajJApakarSa // 116 // upajagAma, dvitIyastu etadguNavikalaH, tau ca anyadA gurunirdezAt kvacit pratyAsanne grAme gaMtuM pravRttI, pathi ca kAnicit mahAMti padAni tau adarzatAm , tatra vimRzyakAriNA pRSTaM-bhoH! kasya amUni padAni? tena uktaM-kiM atra pRSTavyaM hastino'mUni padAni? tato vimRzya| kArI prAha-naivaM bhASiSTAH, hastinyA amUni padAni, sA ca hastinI vAmena cakSuSA kANA, tAM adhirUDhA gacchati kAcit rAjJI, sA ca sabhartRkA gumviNI ca prajane ca kalyA, adya zvo vA prasaviSyate / punazca tasyA bhaviSyati, tata evaM ukta so'vimRzyakArI brUte-kathaM etadavasIyate ?, vimRzyakArI prAha-'jJAnaM pratyayasAraM' iti agre pratyayato vyaktaM bhaviSyati, tataH prAptau tau vivakSitaM grAma, dRSTA cAvAsitA tasya grAmasya bahiHpradeze mahAsarastaTe rAjJI, paribhAvitA ca hastinI vAmena ca cakSuSA kANA / atrAMtare ca kAcit dAsaceDI mahattamaM pratyAha-vayise rAjyAH putralAbhena iti, tataH zabdito vimRzyakAriNA dvitIyaH-paribhAvaya dAsaceDIvacanaM iti, tena uktaM-paribhAvitaM mayA sarva, na anyathA taba jJAnaM iti, tatastau hastapAdAn prakSAlya tasmin mahAsarastaTe nyagrodhataroH adho vizrAmAya sthitI, dRSTau ca kayAcit zironyastajalabhRtaghaTayA vRddhastriyA, paribhAvitA ca tayoH AkRtistataH ciMtayAmAsa-nUnaM etau vidvAMsau, tataH pRcchAmi dezAMtaraM gatanijaputrAgamanaM iti, pRSTaM tayA, praznasamakAlaM eva ca ziraso nipatya bhUmau ghaTaH zatakhaMDazo bhnnH| tato jhaTiti eva avimRzyakAriNA proce-gataste putro ghaTa iva vyApatti iti, vimRzyakArI brUte sma-mA vayasya evaM vAdIH, putro'syA gRhe samAgato vartate, yAhi mAtaH! vRddhe ! svaputramukha avalokaya, tata evamuktA sA pratyuJjIvitevAzIrvAdazatAni vimRzyakAriNaH prayuMjAnA svagRha // 116 // Jain Education For Private Personal Use Only M ainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUri nandisUtram 4117 // samalaMkRtam jagAma, dRSTazca uddhUlitajaMghaH svaputro gRhaM AgataH, tataH praNatA svaputreNa, sA ca AzIrvAdaM nijaputrAya prAyuMkta, kathayAmAsa ca naimittikavRttAMta, tataH putraM ApRcchatha vastrayugalaM rUpakAn ca katipayAnAdAya vimRzyakAriNaH samarpayAmAsa / avimRzyakArI ca khedaM Avahana vacetasi aciMtayat-nUnaM ahaM guruNA na samyak pAThitaH, kathamanyathAhaM na jAnAmi ?, eSa jAnAtIti, guruprayojanaM kRtvA samAgatau dvau guroH pArzve, tatra vimRzyakArI darzanamAtra eva ziro namayitvA kRtAMjalipuTaH sabahumAnaM AnaMdAzruplAvitalocano guroH pAdau aMtarA ziraH prakSipya praNipapAta / dvitIyo'pi zailastaMbha iva manAm api anamitagAtrayaSTiH mAtsaryavahisaMparkato dhUmAyamAno pratiSThate, tato guruH taM pratyAha-re! kiM iti pAdayona patasi, sa prAha-ya eva samyak pAThitaH sa eva patiSyati, na ahaM iti, guruH | Aha-kathaM tvaM samyak na pAThitaH, tataH sa prAcInaM vRttAMtaM sakalaM acakathana, yAvadetasya jJAnaM sarva satyaM na mama iti, tato guruNA vimRzyakArI pRSTaH-kathaya vatsa ! kathaM tvayA idaM jJAtaM iti ?, tataH sa prAha-mayA yuSmatpAdAdezena vimarzaH kartuM Arabdho-yathA etAni hastirUpasya padAni supratItAni eva, vizeSaciMtAyAM tu kiM hastina uta hastinyAH ?, tatra kAyikI dRSTvA hastinyA iti nizcitaM, dakSiNe | ca pArzve vRtisamArUDhavallIvitAna AlUnavizIrNo hastinIkRto kudRSTaH na vAmapArzve tato nUnaM nizcikye-vAmena cakSuSA kANA iti / | tathA na anya evaMvidhaparikaropeto hastinyAM adhirUDho gaMtuM arhati, tato'vazyaM rAjakIyaM ki api mAnuSaM yAti iti nizritaM, tacca mAnuSaM kvacit pradeze hastinyA uttIrya zarIraciMtAM kRtavAn , kAyikI dRSTvA rAjJI iti nizcitaM, vRkSAvalagaraktavastradazAlezadarzanAta | sabhartRkA, bhUmau hastaM nivezya utthAnAkAradarzanAt gurcI, dakSiNacaraNanissahamocananivezadarzanAt prajane kalyeti / vRddhastriyAH praznAnaMtaraM ghaTanipAte ca evaM vimarzaH kRtaH-yathA eSa ghaTo yata utpannaH tatra eva militaH tathA putro'pi iti, tata evamukte guruNA sa vimRzyakArI WESSOIRES GENGURUSEGUSIS 17 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 118 // Jain Education cakSuSA sAnaMdamIkSitaH prazaMsitazca dvitIyaM pratyuvAca - tava doSA yat na, vimarza karoSi na mama, vayaM hi zAstrArthamAtropadeze'dhikRtA vimarze tu yUyaM iti vimRzyakAriNo vainayikI buddhiH || 1 || 'atthasatthe 'ti, arthazAstre kalpako maMtrI dRSTAMto, 'dahikuMDagautthukalAvauya iti saMvidhAnake // 2 // 'lehe' tti lipiparijJAnaM // 3 // 'gaNie 'tti gaNitaparijJAnaM, ete ca dve api vainayikyau buddhI // 4 // ' kUve' ci khAtaparijJAnakuzalena kenApi uktaM yathA etat dUre jalamiti, tataH tAvat pramANaM khAtaM paraM na utpannaM jalaM, tataste khAtaparijJAnaniSNAtAya nivedayAmAsuH - na usanaM jalamiti, tastena uktaM yathA pASNiprahAreNa pArzvAnyAhata, AhatAni taiH, tataH pASNiprahArasamakAlaM eva samucchalitaM tatra jalaM, khAtaparijJAna kuzalasya puMso vainayikI buddhiH // 5 // 'asse' tti bahavo'zvavaNijo dvAravatIM jagmuH, tatra sarve kumArAH sthUlAn bRhatazca azvAn gRhNati, vAsudevena punaH yo laghIyAn durbalo lakSaNasaMpannaH sa gRhItaH, sa ca kAryanirvAhI prabhUtAzvAvahazca jAtaH / vAsudevasya vainayikI buddhiH || 6 || 'gaddame' tti ko'pi rAjA prathamayauvanikAM adhirUDhaH taruNimAnameva ramaNIyaM sarvakAryakSamaM ca manyamAnaH taruNAneva nijakaTake dhAritavAn vRddhAMstu sarvAn api niSedhayAmAsa, so'nyadA kaTakena gacchan apatarAle aTavyAM patitavAn, tatra ca samasto'pi janaH tRSA pIDyate, tataH kiMkartavyatAmUDhacetA rAjA kenApi ukto- deva ! na vRddhapuruSazemuSIpotamaMtareNAya mApatsamudrastarItuM zakyate, tato gaveSayaMtu devapAdAH kvApi vRddhaM iti, tato rAjA sarvasmin api kaTake paha udghoSitaH, tatra ca ekena pitRbhaktena pracchanno nijapitA samAnIto vartate / tatastena uktaM mama pitA vRddhosti iti / tato nIto rAjJaH pArzve, rAjA ca sagauravaM pRSTaH- kathaya mahApuruSa ! kathaM me kaTake pAnIyaM bhaviSyati ? tena uktaM-deva ! rAsabhAH khairaM mucyatAM, tato yatra te bhuvaM ujjighaMti tatra pAnIyaM atipratyAsannaM avagaMtavyaM tathaiva kAritaM rAjJA, samutpAditaM pAnIyaM svasthIbabhUva ca samastaM kaTakaM iti / avacUrisamalaMkRtam // 118 // jainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUri nandisUtram // 119 // MAS samalaMkRtam | sthavirasya vainayikI buddhiH||7|| 'lakkhaNati pArasIkaH ko'pi azvakhAmI kasyApi azvarakSakasya kAlaniyamanaM kRtvA'zvarakSaNamUlyaM dvau azvau pratipannavAn / so'pi ca azvasvAmino duhitA samaM vartate, tataH sA tena pRSTA-kau azvau bhavyau iti ?, tayA uktaM-amISAM azvAnAM madhye yau pASANabhRtakutupAnAM vRkSazikharAt muktAnAM api zabdamAkarNya notrasyataH tau bhavyau, tena tathaiva tau parIkSitau, tato vetanapradAnakAle so'bhidhatte-mahyaM amukaM amukaM ca azvaM dehi, azvasvAmI prAha-sarvAn api anyAn azvAn gRhANa, kiM etAbhyAM tava iti? sa na icchati, tato azvakhAminA svabhAryAya niveditaM, bhaNitaM ca-gRhajAmAtA kriyatAM eSa iti, anyathA pradhAnau azvau eSa gRhItvA yAsyati, sA naicchat , tato'zvaskhAbhI pAha-lakSaNayuktena azvena anye'pi bahavo'zvAH saMpAte kuTuMbaM ca parivarddhate, lakSaNayuktau ca imau azvI, tasmAt kriyatAM etaditi, tataH pratipannaM tayA, dattA tasmai khaduhitA, kRto gRhajAmAtA iti, azvasvAmino vainayikI buddhiH // 8 // 'gaMThI'tti pATalipure nagare muruMDo rAjA, tatra pararASTrarAjena trINi kautukanimittaM preSitAni, tadyathA-'mUda | sUtraM samA yaSTiH alakSitadvAraH samudgako jatunA gholita' tAni ca muruMDena rAjJA sarveSAM api AtmapuruSANAM darzitAni, paraM na | kenApi jJAtAni, tataH AkAritAH pAdaliptAcAryAH, pRSTA rAjJA bhagavan ! yUyaM jAnIta ?, sUraya uktavaMto-bADhaM, tataH sUtraM uSNodake kSipta uSNodakasaMparkAt ca vilInaM madanaM iti labdhaH sUtrasyAMtaH, yaSTiH api pAnIye kSiptA, tato gurubhAgo mUlaM iti jJAtaM, samudgake'pi uSNodake kSipte jatu sarva galitaM iti dvAra prakaTaM babhUva / tato rAjA sUrIn pratyavAdIt-bhagavan ! yUyaM api durvijJeyaM kiM api kautukaM kuruta yena tatra preSayAmi / tataH sUribhiH tuMvaM ekasmin pradeze khaMDaM ekaM apahAya ratnAnAM bhRtaM, tatastathA tat khaMDaM sIvitaM yathA na kenApi lakSyate, bhaNitAzca pararASTrarAjakIyAH puruSA:-etat abhaktvA ito ratnAni gRhItavyAni, na zaktaM taiH evaM kartum / 1 carmamayabhAjanamityarthaH bhASAyAM 'kullu' ityucyate / // 119 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandiztram // 120 // avacUrisamalaMkRtam pAdaliptarINAM vainayikI buddhiH||9|| 'agae'tti kvacit pure ko'pi rAjA, sa ca paracakreNa sarvato roddhaM ArabdhaH, tatastena rAjJA sarvANi api pAnIyAni vinAzayitavyAni iti viSakaraH sarvatra pAtitastataH ko'pi kiyat viSaM Anayati, tatra eko vaidyo yavamAtraM viSaM AnIya rAjJaH samarpitavAn-deva ! gRhANa viSaM iti, rAjA ca stokaM viSaM dRSTvA cukopa tasmai, vaidyo vijJapayAmAsa-deva! sahasrabeSi idaM viSam, tasmAt aprasAdaM mA kArSIH, rAjAvAdI-kathaM etadavaseyam , sa uvAca-deva! AnAyyatAM ko'pi jIrNo hastI, AnAyito rAjJA hastI, tato vaidyena tasya hastinaH pucchadeze bAlaM ekaM utpAbya tadIye raMdhe viSaM saMcAritaM, viSaM ca prasaramAdadAnaM yatra yatra prasarati tattatsarva vipannaM kurvan dRzyate, vaidyazca rAjAnaM abhidhatte-deva! sarvo'pi eSa hastI viSamayo jAtaH, yo'pi enaM bhakSayati so'pi viSamayo bhavati, evametat viSaM sahasravedhi tato rAjA hastihAnidanacetAH taM prati uvAca-asti ko'pi hastinaH pratIkAravidhiH?, sa avAdIta-bADhaM asti, tatastasmin eva vAlaraMdhedapradattaH, tataH sarvo'pi jhaTiti evaM prazAMto viSavikAraH, praguNIbabhUva hastI, tutoSa rAMjA tasmai vaidyAya / vaidyasya vainayikI buddhiH||10|| rahie ya gaNiyA' iti sthUlabhadrakathAnake rathikasya yatsahakAraphalalaMbitroTanaM yat ca gaNikAyAH sarpaparAzeH upari nartanaM te dve api vainayikI buddhiphale // 11 // 'sIA' ityAdi, kvacita pure kopi rAjA, tatputrAH kenApi AcAryeNa zikSayituM ArabdhAH, te ca tasmai AcAryAya prabhRtaM dravyaM dattavaMtaH, rAjA ca dravyalobhI taM mArayituM icchati, taizca putraiH kathaMcidetat jJAtvA ciMtitaM-asmAkaM eSa vidyAdAyI paramArthapitA, tataH kathaM api enaM Apado nistArayAmaH, tato yadA bhojanAya samAgataH snAnazATikAM yAcate tadA te kumArAH zuSkA api zATI vadaMti-"aho sIyA sADI" dvArasaMmukhaM ca tRNaM kRtvA vadaMti-aho dIrgha tRNaM, pUrva ca krauMcakena sadaiva pradakSiNIkriyate, saMprati tu sa tasyApasavyaM bhramitaH, tata // 120 // savAra Jain Education a l For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandi sUtram // 121 // AcAryeNa jJAtaM sarva mama viraktaM kevalaM ete kumArA mama bhaktivazAt jJApayaMti, tato yathA na lakSyate tathA palAyAmAsa, kumArANAM AcAryasya ca vainayikI buddhiH // 12 // ' nivvodaNaM' ti kApi vaNigbhAryA, ciraM proSite bhartari dAsyA nijasadbhAvaM nivedayatiAnaya kamapi puruSaM iti, tatastayA samAnIto, nakhaprakSAlanAdikaM ca sarva tasya kAritaM, rAtrau ca tau dvau api saMbhogAya dvitIyabhUmikAM ArUDhau, meghatha vRSTiM kartu ArabdhavAn, tatastena tRSApIDitena puruSeNa nIvodakaM pItaM, tadapi ca tvag-viSabhujaMgasaMspRSTaM iti tatpAnena paMcatvaM upagataH, tatastayA vaNigbhAryayA nizApazcimayAma eva zUnyadevakulikAyAM mocitaH prabhAte dRSTo daMDapAzikaiH paribhAvitaM sadyaH kRtaM tasya nakhAdikarmma, tataH pRSTAH sarve'pi nApitAH- kena idaM bho kRtaM asya nakhAdikaM karma iti 1, tata ekena nApitena uktaMmayA kRtaM amukAbhidhavaNigbhAryAdAsaceTyAdezena, tataH sA pRSTA - sApi ca pUrva na kathitavatI, tato hanyamAnA yathAvasthitaM kathayA - mAsa daMDapAzikAnAM vainayikI buddhiH ||2|| 'goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo' ko'pi akRtapuNyo yadyatkaroti tattatsarva Apade prabhavati, tato'nyadA mitrabalIvardI yAcitvA halaM vAhayati, anyadA ca vikAlavelAyAM tau AnIya vATake kSiptau, sa ca vayasyo bhojanaM kurvan Aste, tataH sa tasya pArzve na gataH kevalaM tenApi tau dRSTyAvalokitau iti sa svagRhaM gataH / tau ca balIvardo vATakAt niHsRtya anyatra gatau, tato'pahRtau taskaraiH, sa ca balIvardavAmItaM akRtapuNyaM varAkaM balIvadda yAcate / sa ca dAtuM na zaknoti, tato nIyate rAjakulaM, pathi gacchataH tasya ko'pi azvArUDhaH puruSaH saMmukhaM Agacchati, sa ca azvena pAtito'zvazca palAyamAno vartate, tataH tena uktaM - AhanyatAM epa daMDena azva iti, tena ca akRtapuNyena so'zvo marmaNyAhataH, tato mRtyuM upAgamat, tatastenApi puruSeNa barAko gRhItaste ca yAvat nagaramAyAtAH tAvatkaraNamutthitaM iti kRtvA te nagarabahiH pradeze evoSitAH, tatra ca bahavo naTAH suptA vartante, sa 1 paMca iti bhASAyAm / Jain Educationtional avacUrisamalaMkRtam // 121 // jainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 122 // cAkRtapuNyociMtayadyathA nAsmAt ApatsamudrAt me nistAro'stIti vRkSe galapAzenAtmAnaM baddhA mriyeyeti tena tathaiva kartumArabdhaM, paraM jIrNadaMDivastrakhaMDena gale pAzo baddhaH, tacca daMDivastrakhaMDaM atidurbalamiti truTitaM, tataH sa varAko'dhastAtsuptanaTamahattarasyopari papAta, so'pi ca naTamahattaraH tadbhArAkrAMtagalapradezaH paMcatvamagamat, tato naTairapi sa pratigRhItaH, gatAH prAtaH sarve'pi rAjakule, kathitaH sarvaiH api svaskhavyatikaraH, tataH kumArAmAtyena sa barAkaH pRSTaH, so'pi dInavadanovAdIva-deva! yat ete bruvate, tat sarva satyamiti tatastasya upari saMjAtatakRpaH kumArAmAtyo'vAdI-eSa balIvau tubhyaM dAsyati, tava punaH akSiNI utpATayiSyati, eSa hi tadaivAnRNo babhUva yadA tvayA cakSuAmavalokitau balivadauM, yadi punaH tvayA cakSubhyAM nAvalokitau syAtAM tadA eSo'pi svagRhaM na yAyAt, nahi yo yasmai yasya samarpaNAyAgataH, sa tasyAnivedane samarpaNIyaM evameva muktvA svagRhaM yAti, tathA dvitIyo'zvasvAmI zabditaH, eSo'zvaM tubhyaM dAsyati, tava punaH eSa jihvAM chetsyati, yadA hi tvadIya jihvayA uktaM-enaM azvaM daMDena tADaya iti, tadA'nena daMDena Ahato'zvo, na anyadA, tata epa daMDena AhatA daMDyate tava punaH na jihvA iti ko'yaM nItipathaH ?, tathA naTAn pratyAha-asya pArzva na kimapi asti tataH kiM dApayAmaH, etAvat punaH kArayAmaH-eSo'dhastAt sthAsyati, tvadIyaH punaH ko'pi pradhAno yathA eSa vRkSe galapAzena AtmAnaM baddhA muktavAn tathAtmAnaM muMcatu iti, tataH sarvaiH api sa muktaH / kumArAmAtyasa vainayikI buddhiH||3|| uktA vainayikI buddhiH||8|| karmajAyA buddheH lakSaNaM Aha uvaogadivasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA // sAhukAraphalavaI kammasamutthA havai buddhi // 8 // // 122 // Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 12 // heranie karisae koliya Dove ye mutti gharya pavae~ // tuNNAeM vahuI ye pUyaI ghaDe cittakore y||9|| 'uvaoga' ityAdi upayojanaM upayogo-vivakSitakarmaNi manaso'bhinivezaH sAra:-tasya eva vivakSitakarmaNaH paramArthaH, upayogena dRSTaH sAro yayA sA upayogadRSTasArA, abhinivezopalabdhakarmaparamArthA ityarthaH, tathA karmaNi prasaMgo'bhyAsaH parigholanaMvicArastAbhyAM vizAlA-vistAraM upagatA karmaprasaMgaparigholanavizAlA, tathA sAdhukRtaM-suSTukRtaM iti vivadadbhayaH (vidgadbhiH) prazaMsA sAdhukAraH tena yuktaM phalaM sAdhukAraphalaM tat-vatI, sAdhukArapurassaraM vetanAdilAbharUpaM tasyAH phalaM ityarthaH, sA tathA karma samutthA bhavati buddhiH||9|| asyA api vineyajanAnugrahArtha udAharaNaiH svarUpaM darzayati-heraNie' ityAdau SaSThyarthe saptamI, tato'yamarthaH-hairaNyakohairaNyakasya karmajA buddhiH, evaM sarvatrApi yojanA kAryA, hairaNyako hi svavijJAnaprakarSaprApto'ndhakAre'pi hastasparzavizeSeNa rUpakaM yathA| vasthitaM parIkSyate // 1 // 'karisaga'tti atra udAharaNaM, ko'pi taskaro rAtrau vaNijo gRhe padmAkAraM khAtaM khAtavAn , tataH prAtaralakSitaH tasmin eva gRhe samAgatya janebhyaH prazaMsAM AkarNayati, tatra ekaH karSako'bravIt-kiM nAma zikSitasya duSkaratvaM 1, yadyena sadaiva abhyastaM karma sa tat prakarSaprAptaM karoti, na atra vismayaH, tataH sa taskara etat vAkyaM amarpavaizvAnarasaMdhukSaNasamaM AkarNya jajvAla kopena, tataH pRSTavAn kamapi puruSaM-ko'yaM kasya vA satka iti ?, jJAtvA ca taM anyadA kSurikAM AkRSya gataH kSetre tasya pArthe, re! | mArayAmi tvAM saMprati, tena uktaM-kiM iti ?, sobravIt-tvayA tadAnIM na mama khAtaM prazaMsitaM iti kRtvA, so'bravIt-satyaM etat , | yo yasmin karmaNi sadaiva abhyAsaparaH sa tat viSaye prakarSavAn bhavati, tatra ahameva dRSTAntaH, tathAhi amUna mudgAn hastagatAn yadi // 123 // 56 Jain Education a l For Private & Personel Use Only (Coldjainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | avacUri nandisUtram // 124 // samalaMkRtam SEARC bhaNasi tarhi sarvAn api adhomukhAn pAtayAmi yadvA UrdhvamukhAn athavA pAvasthitAniti, tataH so'dhikataraM vismitacetAH prAha-pAtaya sarvAnapi adhomukhAniti, vistArito bhUmau paTaH, pAtitAH sarve'pi adhomukhAH mudgAH, jAto mahAn vismayaH caurasya, prazaMsitaM bhUyobhUyaH tasya kauzalaM aho vijJAnamiti, vadati cauro-yadi na adhomukhAH pAtitA abhaviSyan tato niyamAt tvAM ahaM amArayiSyamiti / karSakasya caurasya ca karmajA buddhiH // 2 // 'koliya'tti kaulikaH-taMtuvAyaH, sa mukhyA taMtUnAdAya jAnAti-etAvadbhiH kaMDakaiH paTo | bhaviSyati // 3 // 'Dovetti darvI varddhakiH jAnAti-etAvat atra mAsyati iti // 4 // 'mutti'tti maNikAro mauktikaM AkAze prakSipya zUkaravAlaM tathA dhArayati yathA patato mauktikasya raMdhe sa pravizati iti // 5 // 'ghaya'tti ghRtavikrayI svavijJAnaprakarSaprApto yadi rocate tarhi zakaTe sthito'dhastAt kuMDikAnAle'pi ghRtaM prakSipati // 6 // 'pavaya'tti plavakaH, sa ca AkAzasthitAni karaNAni karoti // 7 // 'tuNNAe ti sIvanakarmakartA, sa ca svavijJAnaprakarSaprAptaH tathA sIvati yathA prAyaH kenApi na lakSyate ||8||'vddddii'ti varddhakiH, sa ca svavijJAnaprakarSaprApto amitvApi devakularathAdInAM pramANaM jAnAti // 9 // 'pUyaiti ApUpikaH, sa ca amitvApi ApUpAnAM dalasya mAnaM jAnAti // 10 // 'ghaDa'ci ghaTakAraH svavijJAnaprakarSaprAptaH prathamata eva pramANayuktAM mRdaM gRhNAti // 11 // 'cittakare'tti citrakAraH, sa ca rUpakabhUmikAM amitvApi rUpakapramANaM jAnAti tAvanmAnaM vA varNa kuMcikayA gRhNAti yAvanmAtreNa prayojanaM iti // 12 // uktA karmajA buddhiH| saMprati pAriNAmikyA lakSaNaM Aha aNumANaheudiDhatasAhiA vayavivAgapariNAmA / hianisseasaphalavaI buddhI pariNAmiA nAma // 11 // USOSASSARI S 5 // 12 // ALG Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 125 // Jain Education abhaeM siTThi kumAre devI' udiodae havai rAyA // sAhU ya naMdiseNe ghaNadatte sAvarga amace ' // 12 // khama amacaM putte cANakke caiva thUlabhadde OM // nAsika suMdarinaMde vaire" pariNAmabuddhIe // 13 // calaNAhaNeM AmaMDe maNIryaM sappe ya khaggiM dhUbhiMde // pariNAmiyabuddhIe evamAI udAharaNA // 14 // setaM asuanissiyaM / 'aNumANa' ityAdi, liMgAta liMgini jJAnaM anumAnaM tacca svArtha anumAnaM iha draSTavyaM, anyathA hetugrahaNasya nairarthakyApatteH, anumAnapratipAdakaM vaco hetuH, parArthAnumAnaM ityarthaH, athavA jJApakaM anumAnaM, kArakaM hetuH, dRSTAMtaH pratItaH, Aha- anumAnagrahaNena dRSTAntasya gatatvAdalamasya upanyAsena, ucyate, anumAnasya kvacit dRSTAMtamaMtareNa anyathAnupapattigrAhakapramANabalena pravRtteH, yathA sAtmakaM yAvat jIvacchazarIraM, prANAdimattvA'nyathAnupapatteH na ca dRSTAMto'numAnAMgaM, yata uktaM "anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kiM ?" tataH pRthag tasya upAdAnaM, tatra sAdhyasya upamAbhUto dRSTAMtaH, tathA ca uktaM- " yaH sAdhyasya upamAnabhUtaH, sa dRSTAMta iti kathyate / " anumAnahetudRSTAMtaiH sAdhyaM - artha sAdhayati iti anumAnahetudRSTAMtasAdhikA, tathA kAlakRto dehAvasthAvizeSo vayastat vipAke pariNAma: - puSTatA | yasyAH sAvayovipAkapariNAmA, tathA hitaM -abhyudayo niHzreyasaM - mokSaH tAbhyAM phalavatI, [te] dve api tasyAH phale ityarthaH, buddhiH pAri avacUrisamalaMkRtam // 125 // jainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 126 // Jain Education NAmikI nAma // 11 // asyA api ziSyagaNahitAya udAharaNaiH svarUpaM prakaTayati- 'abhae' ityAdi gAthAtrayaM, asyArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca kathAnakAni prAyo'tIva gurUNi prasiddhAni ca tato graMthAMtarebhyo'vaseyAni, iha tu akSarayojanAmAtraM eva kevalaM kariSyate / tatra 'abhae 'ti abhayakumArasya yat caMDapradyotAt varacatuSTayamANaM yat caMDapradyotaM baddhA nagaramadhyena AraTaMtaM nItavAn ityAdi sA pAriNAmikI buddhiH // 1 // 'seDi' tti, kASThazreSThI, tasya yat svabhAryAduzcaritaM avalokya pravajyApratipattikaraNaM yacca svaputre rAjyaM anuzAsati varSAcaturmAsakAnaMtaraM vihArakramaM kurvataH putrasamakSaM dhigjAtIyaiH upasthApitAyA dvyakSarikAyA ApannasattvAyAH tvadIyo'yaM garbhaH tvaM ca grAmAMtaraM prati calitaH tataH kathaM ahaM bhaviSyAmi iti vadatyAH pravacanA'yazonivAraNAya yadi madIyo garbhaH tato yoneH vinirgacchatu no cet udaraM bhittvA vinirgacchatu iti yat zApapradAnaM, sA pAriNAmikI buddhiH || 2 || 'kumAre' ti, modakapriyasya kumArasya prathame vayasi varttamAnasya kadAcit guNanyAM gatasya pramadAdibhiH saha yathecchaM modakAn bhakSitavato'jIrNarogaprAdurbhAvAt atipUtigaMdhiM vAtakAryaM tatsRjato yA udgatA ciMtA, yathA aho ! tAdRzAni api manoharANi kaNikkAdIni dravyANi zarIrasaMparkavazAt pUtIgaMdhAni jAtAni tasmAt ghig idaM azuci zarIraM, dhig vyAmoho, yat etasyApi zarIrasya kRte jaMtuH pApAni Arabhate, ityAdirUpA sA pAriNAmikI buddhiH, tata urddha tasya zubhazubhatarAdhyavasAya bhAvato aMtarmuhUrttena kevalajJAnotpattiH // 3 // 'devI'ti | devyAH puSpavatI - abhidhAnAyAH pravrajyAM paripAlya devatvena utpannAyA yat puSpacUlAbhidhAnAyAH svaputryAH khame narakadevalokaprakaTanena prabodhakaraNaM sA pAriNAmikI buddhiH // 4 // 'udiodae 'tti, uditodayasya rAjJaH zrIkAMtApateH purimatAlapure rAjyaM anuzAsataH zrIkAMtAnimittaM vArANasIvAstavyena dharmmarucinA rAjJA sarvabalena samAgatya niruddhasya prabhUtajanaparikSayabhayena yat vaizravaNaM upavAsaM avacUrisamalaMkRtam // 126 // v.jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUrisamalaMkRtam // 127 // kRtvA samAhUya sa nagarasya Atmano anyatra saMkrAmaNaM sA pAriNAmikI buddhiH // 5 // 'sAhU ya naMdiseNetti sAdhoH zreNikaputrasya | naMdiSeNasya skhaziSyasya vrataM ujjhitukAmasya sthirIkaraNAya bhagavat varddhamAnakhAmivaMdananimittaM calitamuktAbharaNazvetAMbaraparidhAnarUparAma- NIyakavinirjitAmarasuMdarIkasvAMtaHpuradarzanaM kRtaM sA pAriNAmikI buddhiH| sa hi naMdiSeNasya tAdRzamaMtaHpuraM naMdiSeNaparityaktaM dRSTvA dRDhataraM saMyame sthirIbabhUva, // 6 // 'dhaNadatte'tti dhanadattasya suMsumAyA nijaputryAH cilAtIputreNa mAritAyAH kAlaM apekSya yat palalabhakSaNaM sA pAriNAmikI buddhiH||7|| 'sAvage'tti ko'pi zrAvakaH pratyAkhyAtaparastrIsaMbhogaH kadAcit nijajAyAsakhIM avalokya tatra | atIva adhyupapannaH, taM ca tAdRzaM dRSTvA tat bhAryA aciMtayat / nUnaM eSa yadi kathaM api etasminnadhyavasAye vartamAno mriyate tarhi narakagati tiryaggatiM vA yAti tasmAt karomi kaMcit upAyamiti, tata evaM ciMtayitvA svapati abhANIta-mA tvaM AturI bhUH, ahaM te tAM vikAlavelAyAM saMpAdayiSyAmi, tena pratipanna, tato vikAlavelAyAM IpadaMdhakAre jagati prasarati khasakhyA vastrANi AmaraNAni paridhAya sA khasakhIrUpeNa rahasi taM upAsRpat / sa ca seyaM madbhAryAsakhIti avagamya tAM paribhuktavAn, paribhoge ca kRte'pagatakA| mAdhyavasAyo'smarat ca prAg gRhItaM vrataM, tato vratabhaMgo me samudapAdi iti khedaM kattu pravRttaH, tatastadbhAryA tasmai yathAvasthitaM nivedayAmAsa / tato manAk svasthIbabhUva, gurupAdamUlaM ca gatvA duSTamanaHsaMkalpanimittavratabhaMgavizuddhyartha prAyazcittaM pratipannavAn, zrAvikAyAH pAriNAmikI buddhiH||8|| 'amace'tti varadhanupituH amAtyasya brahmadattakumAravinirgamanAya yat suraMgA''khananaM, sA pAriNAmikI buddhiH // 9 // 12 // 'khamae'tti kSapakasya kopavazena mRtvA sarpatvena utpannasya tato'pi mRtvA jAtarAjaputrasya pravrajyApratipattau caturaH kSapakAn paryupAsInasya yojanavelAyAM taiH kSapakaiH pAtre niSThacUta nikSepe'pi kSamAkaraNaM AtmaniMdanaM kSapakaguNaprazaMsA sA pAriNAmikI ESCURSOS ESREERESENSE | // 127 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 128 // avacUrisamalaMkRtam SSSSSSCHREESORIA | buddhiH||10|| 'amaJcaputteti amAtyaputrasya varadhanurnAmno brahmadattakumAraviSaye dIrghapRSThavarUpajJApanAdiSu teSu teSu prayojaneSu pAriNAmikI buddhiH||11||'caannkke' ti cANakyasya caMdraguptarAjyaM anuzAsato bhAMDAgAre niSTite sati yadekadivasajAtA'zvAdiyAcanaM sA pAri- NAmikI buddhiH||12|| 'thUlabhadde'tti sthUlabhadrasvAminaH pitari mArite naMdena amAtyapadapAlanAya prArthyamAnasyApi yatpravrajyApratipattikaraNaM sA pAriNAmikI buddhiH||13|| 'nAsikasuMdarI naMde'ci nAzikyapure suMdarIbhartuH naMdasya bhrAtrA sAdhunA yava meruzirasi nayanaM yacca devamithunakaM darzitaM sA paarinnaamikiibuddhiH||14|| 'vaire'tti vajrakhAmino bAlabhAve'pi vartamAnasya mAtaraM avagaNayya saMghabahumAnakaraNaM sA pAriNAmikI buddhiH|| 15 // 'calaNAhaNa'tti ko'pi rAjA taruNaiH vyugrAhyate yathA deva! taruNA eva pArthe dhriyaMtAM, kiM sthaviraiH valipalitavizobhitazarIraiH ?, tato rAjA tAn prati parIkSAnimittaM brUte-yo mAM zirasi pAdena tADayati tasya ko daMDa iti ?, te pAhuH-tilamAtrANi khaMDAni sa vikRtya mAryate iti, tataH sthavirAn prapaccha-nevIcan-deva ! paribhAvya kathayAmaH, tatastaiH ekAMte gatvA ciMtitaM-ko nAma hRdayavallabhAM devImatiricya anyo devaM zirasi tADayituM ISTe, hRdayavallabhA ca devI vizeSataH sanmAnanIyA iti, tataste samAgatya rAjAnaM vijJapayAmAsuH-deva! sa vizeSataH satkAraNIya iti, tato rAjA paritoSa upAgatastAn prazaMsitavAn-ko nAma vRddhAn vihAya anya evaMvidhabuddhibhAg bhavati ?, tataH sadaiva sthavirAn pArzve dhArayAmAsa na taruNAn iti / rAjJaH sthavirANAM [ca] pAriNAmikI buddhiH||16|| 'AmaMDe'tti kRtrimamAmalakamiti, kaThinatvAt akAlatvAca kenApi yathAvasthitaM jJAtaM | tasya pAriNAmikI buddhiH||17|| 'maNI'tti ko'pi so vRkSaM Aruhya sadaiva pakSINAM aMDAni bhakSayati, anyadA ca vakSasthito nipAtitaH, maNizca tasya tatra eva kvacit pradeze sthitaH, tasya ca vRkSasya adhastAt kUpo'sti, uparisthitamaNiprabhAvicchuritaM ca sakala SAMS // 128 // Jain Education a ICE l For Private Personel Use Only WIMjainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram mapi kUpodakaM raktIbhUtaM upalakSyate, kUpAt AkRSTaM ca svAbhAvikaM dRzyate / etacca bAlakena kenApi nijapituH sthavirasya niveditaM. avacUriso'pi tatra samAgatya samyak paribhAvya maNiM gRhItavAn / tasya pAriNAmikI buddhiH||18|| 'sappetti sarpasya caMDakauzikasya samalaMkRtam 1129 // bhagavaMtaM prati yA ciMtA'bhUt-IdRg ayaM mahAtmA ityAdikA sA pAriNAmikI buddhiH||19|| 'khaggi'ti, ko'pi zrAvakaH prathamayau-12 vanamadamohitamanA dharma akRtvA paMcatvamupagataH khaDgaH samutpannaH, yasya gacchato dvayoH api pArzvayoH carmANi laMbate, sa jIvavizeSakhaDgaH, sa ca aTavyAM catuHpathe janaM mArayitvA khAdati, anyadA ca tena yathA gacchataH sAdhUna dRSTavAn , sa ca AkramituM na zaknoti / tatastasya jAtismaraNaM bhaktapratyAkhyAnaM devalokagamanaM, tasya pAriNAmikI buddhiH / / 20 // 'thubhatti, vizAlAyAM puri kUlavAlakena II vizAlAbhaMgAya yat munisuvratasvAmipAdukAstUpotkhAtanaM sA pAriNAmikI buddhiH // 21 // pAriNAmikyA buddheH evaM AdIni udAhara-1 181 NAni 'setta'mityAdi tat etat azrutanizritam / se kiM taM suanissiyaM ? suanissiyaM cauvihaM pannattaM, taM jahAuggahe ihA' avAo' dhAraNA / se kiM taM uggahe ? uggahe duvihe pannatte, taM jahA-atthuggahe avaMjaNuggahe a| se kiM tamityAdi / atha kiM tat zrutanizritaM matijJAnaM?, guruH Aha-zrutanizritaM matijJAnaM caturvidhaM prajJapta, tadyathA-avagraha // 129 // IhA-apAyo-dhAraNA ca, tatra avagrahaNaM avagrahaH, aniddezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNaM ityarthaH, / tathA IhanaM IhA, satbhUtArthaparyAlocanarUpA ceSTA ityarthaH / kiM uktaM bhavati ? avagrahAta uttarakAlaM avAyAt pUrva sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhatArthavizeSapari Jan Education For Private 3 Personal Use Only K ainelibrary.org. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram | tyAgAbhimukha:-prAyo atra madhuratvAdayaH zaMkhAdidharmA dRzyate na kharakarkazaniSThuratAdayaH zAGgAdizabdadhA iti evaMrUpo mativizeSa | avacUri IhA, tathA tasya eva avagRhItasyehitasyArthasya nirNayarUpo'dhyavasAyo'vAyaH zAMkha eva ayaM, zAGga eva ayaM ityAdirUpo'vadhAraNA- samalaMkRtam // 130 // tmakaH pratyayo'vAya ityarthaH / tasya eva arthasya nirNItasya dhAraNaM dhAraNA, sA ca tridhA-avicyutiH vAsanA smRtizca, tatra tadupayogAt avicyavanaM avicyutiH, sA ca aMtarmuhartapramANA, tataH tayA Ahito yaH saMskAraH sA vAsanA, sA ca saMkhyeyamasaMkhyeyaM vA kAlaM yAvat bhavati / tataH kAlAMtare kutazcittAdRzArthadarzanAdikAraNAt saMskArasya prabodhe yat jJAnaM udayate-tat eva idaM yanmayA prAra upalabdhaM ityAdirUpaM sA smRtiH / uktaM ca-"tadanaMtaraM tadatthAviJcavaNaM jo u vAsaNAjogo / kAlAMtare jaM puNa aNusaraNaM dhAraNA | sA u||1||" etAzca avicyutivAsanAsmRtayo dhrnnlkssnnsaamaanyaa'nvrthyogaaddhaarnnaashbdvaacyaaH|| atha ko'yaM avagrahaH 1, sarirAha-avagraho dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-arthAvagrahazca vyaMjanAvagrahazca, tatra arthyate ityarthaH arthasyAvagrahaNaM arthAvagrahaH-sakalarUpAdivizeSanirapekSAnirdezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNaM ekasAmayikaM ityarthaH, tathA vyajyate'nena arthaH pradIpenevaP ghaTa iti vyaMjanaM, tacca upakaraNendriyasya zrotrAdeH zabdAdipariNatadravyANAM ca paraspara saMbaMdhaH, saMbaMdhe sati so'rthaH zabdAdirUpaH zrotrAdiiMdriyeNa vyaMjituM zakyate, na anyathA, tataH saMbaMdho vyaMjanaM, vyaMjanena-saMbaMdhena avagrahaNaM saMbadhyamAnasya zabdAdirUpasyArthasya | avyaktarUpaH paricchedo vyNjnaavgrhH| athavA vyajyaMte iti vyaMjanAni, 'kRt bahulaM' iti vacanAt karmaNyana, saMprati tu vyaMjanAvagrahAt // 130 // UrdU arthAvagraha iti kramaM Azritya prathamaM vyaMjanAvagrahasvarUpaM pratipipAdayiSuH ziSyaH praznaM karoti se kiM taM vaMjaNuggahe ? vaMjaNuggahe cauvihe pannatte, taM jahA KESTISRAKSASSASSASS SSSSSSSSSSSSSS Jain Education a l For Private Personel Use Only Morary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 13 // soiMdiyavaMjaNuggahe, ghANeMdiyavaMjaNuggahe, jibhidiyavaMjaNuggahe, phAsiMdiyavaMjaNuggahe / settaM vNjnnugghe| atha ko'yaM vyaMjanAvagrahaH?, AcArya Aha-vyaMjanAvagrahaH caturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-'zrotraMdriyavyaMjanAvagraha' ityAdi, atra Aha-satsu paMcasu iMdriyeSu SaSThe ca manasi kasmAt ayaM caturvidho vyAvayete ?, ucyate, iha vyaMjanaM upakaraNendriyasya zabdAdidravyANAM ca parasparaM saMbaMdha ucyate, saMbaMdhazcaturNA eva zrotraMdriyAdInAM, na nayanamanasoH, tayoH aprApyakAritvAt , Aha-kathaM aprApyakAritvaM tayoH avasIyate ?, ucyate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , tathAhi-yadi prAptaM artha cakSuH mano vA gRhNIyAt tarhi yathA sparzaneMdriyaM srakcaMdanAdikaM aMgArAdikaM ca prAptamartha paricchidan tatkRtAnugrahopaghAtabhAg bhavati / tathA cakSuH manasI api bhavetAM, vizeSAbhAvAt , na ca bhavataH tasmAdaprApyakAriNI te, nanu dRzyate eva cakSuSo viSayakRtau anugrahopaghAtI, tathAhi-ghanapaTalavinimukte nabhasi sarvato nibiDajaraThimopetaM karaprasaramabhisarpayantamaMzumAlinamanavarataM avalokamAnasya bhavati cakSuSo vighAtaH, zazAMkakarakadaMbakaM yadi vA taraMgamAlopazobhitaM jalaM tarumaMDalaM ca zADvalaM niraMtaraM nirIkSyamANasya ca anugrahaH, tadetadaparibhAvitabhASitaM, yato na brUmaH sarvathA viSayakRtAnugrahopaghAtau na bhavataH, kiM tvetAvadeva vadAmo-yadA viSayaM viSayatayA cakSuravalaMbate tadA tatkRtAvanugrahopaghAtau tasya na bhavata iti tadaprApyakAri, zeSakAlaM tu prAptenopaghAtakenopaghAto bhaviSyatyanugrAhakeNa cAnugrahaH / atha katividho'yamarthAvagrahaH 1, sUrirAha se kiM taM atthuggahe ? atthuggahe chivahe pannatte taM jahA-soiMdiya // 13 // Jain Education a l C ainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUri samalaMkRtam 132 // atthuggahe / cakkhidiyaatthuggahe / ghaannidiyatthugghe| jibhidiyaatthuggahe / phAsiMdiyaatthuggahe / noiNdiyatthugghe| tassa NaM imaM egahiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavati, taM jahA-ogeNhaNayA uvadhAraNayA savaNayA avalaMbaNayA~ mehIM / se ttaM ugghe| arthAvagrahaH SavidhaH prajJaptaH, tadyathA-zrotraMdriyArthAvagraha ityAdi, zrotraMdriyArthAvagraho vyaMjanAvagrahottarakAlaM ekasAmayikaM anirdezyasAmAnyarUpArthA'vagrahaNaM zrotraMdriyArthAvagrahaH, evaM ghrANajihvAsparzaneMdriyArthAvagraheSvapi vAcyaM, cakSurmanasostu vyaMjanAvagraho na bhavati, tatastayoH prathama eva svarUpaM dravyaguNakriyAvikalpanA'tItaM anirdezyasAmAnyamAtrarUpArthAvagrahaNaM arthaavgrhovseyH|| tatra noIdriyaM-manaH, tacca dvidhA-dravyarUpaM bhAvarUpaM ca, tatra manaHparyAptinAmakarmodayato yat manaHprAyogyavargaNAdalikaM AdAya manastvena pariNAmitaM tat dravyarUpaM manaH, tathA dravyamano'vaSTaMbhena jIvasya yo mananapariNAmaH sa bhAvamanaH, tatra iha bhAvamanasA prayojanaM, tatgrahaNe hi avazyaM dravyamanaso'pi grahaNaM bhavati, dravyamanotareNa bhAvamanaso'saMbhavAt , bhAvamano vinApi ca dravyamano bhavati, yathA bhavasthakevalinaH, tata ucyate-bhAvamanasA iha prayojanaM, tatra noiMdriyeNa-bhAvamanasArthAvagraho dravyeMdriyavyApAranirapekSo | ghaTAdyarthakharUpaparibhAvanA'bhimukhaH prathamaM ekasAmayiko rUpAdhUokakArAdivizeSaciMtAvikalo'nirdezyasAmAnyamAtraciMtAtmako bodho noiMdriyArthAvagrahaH // 'tasya' sAmAnyena avagrahasya 'Na' iti vAkyAlaMkAre 'amRni vakSyamANAni ekAthikAni nAnAghoSA-udA // 132 // Jain Education For Private Personal Use Only K ainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 13 // AGRAMMARCCECA | tAdayaH svaravizeSAH, yeSAM tAni nAnAghoSANi, tathA nAnAvyaMjanAni-kAdIni yeSAM tAni nAnAvyaMjanAni, paMca nAmAni eva nAmadheyAni bhavati / 'tadyathA' iti teSAM eva upapradarzane 'ogeNhaNayA' ityAdi, iha avagrahaH tridhA, tadyathA-vyaMjanAvagrahaH sAmAnyArthAvagraho vizeSasAmAnyArthAvagrahazca, tatra vizeSasAmAnyArthAvagraha aupacArikaH, sa ca anaMtarameva agre darzayiSyate, avagRhyate anena ityavagrahaNaM,' karaNe'naT' vyaMjanAvagrahaH-prathamasamayapraviSTazabdAdipudgalA''dAnapariNAmaH, tat bhAvo'vagrahaNatA / tathA dhAryate'nena iti dhAraNa, upa sAmIpyena dhAraNaM [upadhAraNaM] vyaMjanAvagrahe dvitIyAdisamayeSu pratisamayaM apUrvApUrvapravizacchabdAdipudgalA''dAnapurassaraM prAktanaprAktanasamayagRhItazabdAdipudgaladhAraNapariNAmaH tadbhAva upadhAraNatA, tathA zrUyate'nena iti zravaNaM ekasAmayikaH sAmAnyArthAvagraharUpo bodhapariNAmaH tadbhAvaH zravaNatA, tathA'valaMbyate iti avalaMbanaM, 'kudahula miti vacanAt karmaNyanad, vizeSa| sAmAnyArthAvagrahaH / medhA prathamaM vizeSasAmAnyArthAvagraha-matiricya uttaraH sarvo'pi vizeSasAmAnyArthAvagrahaH / tadevamuktAni paMcApi nAmadheyAni bhinnArthAni / 'se taM' ityAdi nigamanaM // se kiM taM IhA ? IhA chavihA pannattA, taM jahA-soiMdiyaIhA, cakkhidiyaIhA, ghANidiyaIhA, jibhidiyaIhA, phAsiMdiyaIhA, noiNdiyiihaa| tIse NaM imaM egaDiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavaMti, taM jahA AbhogaNayA' maggaNayAM gavesaNayA~ ciMtA vimaMsA / settaM iihaa| atha kA iyaM IhA ? SaDvidhA prajJaptA, tadyathA-zrotraMdriyaIhA ityAdi, tatra zrotraMdriyeNa IhA zrotraMdriyaIhA zrotraMdriyArthAvagrahaM // 133 // Jan Education Mainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 134 // Jain Education adhikRtya yA pravRttA hA zrotreMdriyaIhA ityarthaH / evaM zeSA api sAdhanIyAH, 'tIse NaM' ityAdi sugamaM, navaraM sAmAnyata ekArthikAni, vizeSA ciMtAyAM punaH bhinnArthAni tatra Abhogyate'nena iti AbhoganaM - arthAvagrahasamayasamanaMtaraM eva sabhUtArthavizeSAbhimukhaM AlocanaM tasya bhAva AbhoganatA / tathA mArgyate'nena iti mArgaNaM sadbhUtArthavizeSAbhimukhaM eva tat Urddha anvayavyatirekadhamrmAnveSaNaM tadbhAvo mArgaNatA, tathA - gaveSyate'nena iti gaveSaNaM - tat Urddha sat bhUtArthavizeSAbhimukhaM eva vyatirekadharmmatyAgato'nvayadharmmAdhyAsAlocanaM tadbhAvo gaveSaNatA, tato muhurmuhuH kSayopazamavizeSataH svadharmAnugatasadbhUtArthavizeSaciMtanaM ciMtA / tata Urddha kSayopazama vizeSAt spaSTataraM sadbhUtArthavizeSAbhimukhaM evaM vyatirekadharmmaparityAgato'nvayadharmmAparityAgato'nvayadharmmavimarzanaM vimarzaH / ' se taM IhA' iti nigamanam // se kiM taM avAe ? avAe chavvihe pannatte, taM jahA- soiMdiyaavAe, cakkhidiyaavAe, ghANidayaavAe, jibhidiya avAe, phAsiMdiyaavAe, noiMdiyaavAe / tassa NaM imaM egaTTiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmavijjA pannattA, taM jahA AuTTaNayAM paccAuTTaNayAM avAeM buddhI vinnANe / settaM avAe / 'se kiM taM' ityAdi, zrotreMdriyeNa avAyaH, zrotreMdriyanimittaM arthAvagrahaM adhikRtya yaH pravRtto'pAyaH [sa] zrotreMdriya apAya ityarthaH, evaM zeSA api bhAvanIyAH, 'tassa NaM' ityAdi prAgvat, atrApi sAmAnyata ekArthikAni, vizeSaciMtAyAM punaH nAnArthAni tatra Avarttate - IhAto nivRttyApAyabhAvaM pratipatyabhimukho varttate yena bodhapariNAmena sa AvarttanaH tadbhAva AvarttanatA, arthavizeSeSu uttarottareSu vivakSitApAya pratyAsannatarA bodhavizeSAH te pratyAvarttanAstadbhAvaH pratyAvarttanatA / tathA apAyo nizvayaH sarvathA IhAbhAvAt vinivRttasya avadhAraNA'vadhAritaM artha avagacchato yo bodhavizeSaH so'pAya ityarthaH / tatastaM eva avadhAritaM artha kSayopazama vizeSAta avacUrisamalaMkRtam // 134 // jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 135 // sthiratayA punaH, punaH spaSTataraM avabudhyamAnasya yA bodhapariNatiH sA buddhiH| tathA viziSTaM jJAnaM vijJAna-kSayopazamavizeSAt eva avadhAritArthaviSaya eva tIvrataradhAraNAhetuH bodhavizeSaH / 'se avAe' iti nigamanam // se kiM taM dhAraNA ? dhAraNA chavvihA pannattA, taM jahA soiMdiyadhAraNA, cakkhidiyadhAraNA, ghANidiyadhAraNA, jibhidiyadhAraNA, phAsiMdiyadhAraNA, noiNdiydhaarnnaa| tassa NaM imaM egahiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA pannattaM, taM jahA dhAraNA sAdhAraNA' ThavaNA' paiTThoM koDhe / settaM dhaarnnaa| 'se kiM taM' ityAdi sugama, yAvat dhAraNA ityAdi, atrApi sAmAnyata ekArthAni vizeSArthaciMtAyAM punaH bhinnArthAni, tatra apAyAnaMtaraM avagatasya arthasya avicyutyA'ntarmuhUrta kAlaM yAvat dharaNaM dhAraNA, tatastaM eva artha upayogAt cyutaM jaghanyataH aMtamuhUrttAt utkarSato'saMkhyeyakAlAta parato yatsmaraNaM sA dhAraNA, tathA sthApanaM sthApanA, apAyAvadhAritasya arthasya hRdi sthApanaM, vAsanA | ityarthaH, anye tu dhAraNAsthApanayoH vyatyAsena svarUpaM AcakSate / tathA pratiSThA [pa] naM pratiSThA-apAyAvadhAritasya eva arthasya hRdi prabhedena pratiSThApanaM ityarthaH / koSTha iva koSTho'vinaSTasUtrArthadhAraNaM ityarthaH / sA iyaM dhAraNA // samprati avagrahAdeH kAlapramANapratipAdanArtha Ahauggahe ikkasamaie, antomuhuttiA IhA, antomuhuttie avAe, dhAraNA saMkhenaM vA kAlaM asaMkhejaM vA kAlaM / evaM aTThAvIsaivihassa AbhiNibohiyanANassa vaMjaNuggahassa parUvaNaM karissAmi / paDibohagadiTTateNa / mallaga diTTateNa ya / se kiM taM paDibohagadiTTateNa ? paDibohagadiDhateNa-se jahA nAmae kei purise kaMci purisaM sutaM paDibohijjA amugA amugatti, tattha coage CALCIRCLASS // 135 // Jain Education For Private Personel Use Only NEPlainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 136 // pannavarga evaM vayAsI kiM egasamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti dusamayapaviTThA poggalA gahaNa mAgacchaMti tisamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti jAva dasasamayapaviTThA poggalA gahaNa mAgacchaMti saMkhijasamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti asaMkhijjasamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti ? evaM vadaMtaM coagaM panavae evaM vayAsI-no egasamayapaviTThA poggalA gahaNa mAgacchati, no dusamayapoggalA gahaNamAgacchaMti, no tisamayapaviTThA poggalA gahaNa - mAgacchati, jAva no dasasamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti, no saMkhijasamayapaviTThA gahaNamAgacchati, asaMkhijjasamayapaviTThA poggalA gahaNamAgacchaMti / se ttaM paDibohagaditeNa / uggaha ityAdi, avagrahaH arthAvagraha ekasAmayikaH, AMtarmuhUrtikI IhA, AMtarmuhUrtiko vAyaH, dhAraNA saMkhyeyaM vA kAlaM asaMkhyeyaM vA kAlaM tatra saMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeyakAlaM asaMkhyeyavarSAyuSAM asaMkhyeyakAlaM, sA ca dhAraNA saMkhyeyaM asaMkhyeyaM vA kAlaM yAvat vAsanArUpA draSTavyA, avicyutismRtyoH ajaghanya utkarSeNa aMtarmuhUrtta pramANatvAt evaM uktena prakAreNa [kathaM ] aSTAviMzatividhatA iti, ucyate, caturddhA vyaMjanAvagrahaH, SoDhArthAvagrahaH, SoDhA IhA, SaDidho'pAyaH, SoDhA dhAraNA iti aSTAviMzatividhatA, evaM aSTAviMzatividhasya Aminiyodhika jJAnasya saMbaMdhI yo vyaMjanAvagrahaH, tasya spaSTatarasvarUpaparijJApanAya prarUpaNAM kariSyAmi / kathamityAha-pratibodhakadRSTAMtena mallakadRSTAMtena ca, tatra pratibodhayati iti pratibodhakaH - suptasya utthApakaH sa eva dRSTAMtaH pratibodhakadRSTAMtaH tena, mallakaM zarAvaM tadeva dRSTAMto mallakadRSTAMtaH tena, atha keyaM pratibodhakadRSTAMtena, iyaM vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA iti zeSaH / AcArya Aha-pratibodhaka avacUrisamalaMkRtam // 136 // jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | avacUri nandi sUtram // 137 // samalaMkRtam CARCISEMICALCOHOROS dRSTAMtena iyaM vyaMjanAvagrahaprarUpaNA, sa yathAnAmako yathAsaMbhavanAmadheyakaH ko'pi puruSaH, atra sarvatrApi ekAro mAgadhikabhASAlakSaNAnusaraNAt, taca prAgeva anekaza uktaM, kiMcidanirdiSTanAmAnaM yathAsaMbhavanAmakaM puruSaM pratibodhayet / kathamityAha-'amukAmuka iti, tatra evaM ukte sati codako jJAnAvaraNakarmodayataH kathitamapi sUtrArtha anavagacchan praznaM codayati iti codakaH, yathAvasthitaM | sUtrArtha prajJApayati iti prajJApako-guruH, taM 'evaM vakSyamANena prakAreNa avAdIt / bhUtakAlanirdezo'nAdimAnAgama iti khyApanArthaH, vadanaprakAraM eva darzayati-kiM ekasamayapraviSTAH saMkhyeyasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchaMti, navaramayaM pratiSedhaH sphuTapratibhAsarUpArthAvagrahalakSaNavijJAnagrAhyatAM adhikRtya veditavyo, yAvatA punaH prathamasamayAdapi Arabhya kiMcit kiMcidavyaktagrahaNamAgacchaMti iti pratipattavyaM ?, 'jaM ca vaMjaNoggahaNamiti bhaNiyaM vinANamavvattaM iti vacanaprAmANyAt / asaMkhejetyAdi, Adita Arabhya pratisamayapravezena asaMkhyeyAn samayAn yAvat ye praviSTAste asaMkhyeyasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchaMti-arthAvagraharUpavijJAnagrAhyatAM upapadyate / asaMkhyeyasamayapraviSTeSu teSu caramasamaye arthAvagrahavijJAnaM upajAyate ityarthaH / arthAvagrahavijJAnAt ca prAk sarvo'pi vyaMjanAvagrahaH, eSA pratibodhakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA / vyaMjanAvagrahasya ca kAlo jaghanyata AvalikAsaMkhyeyabhAgaH, utkarSataH saMkhyeyA AvalikAH, tA api ca saMkhyeyA AvalikA prANApAnapRthaktvakAlamAnA veditavyAH, yata uktaM-"vaMjaNAvaggahakAlo AvaliyA asaMkhabhAgatullo u / thovoukoso puNa ANApANUpuhuttaMtti / 1 / " 'settaM' ityAdi nigamanam / sA iyaM pratibodhakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahassa prarUpaNA / se kiM taM mallaga diDhateNa / mallagadidruteNa se jahAnAmae kei purise AvAgasIsAo mallagaM gahAya // 137 // Jan Education For Private Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram | avacUri // 138 // samalaMkRtam tatthegaM udagabiMduM pakkhevijA se nhe| anne'vi pakkhitte se'vi ntte| evaM pakkhippamANesu pakkhippamANesu hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM rAvehiitti, hohI se udagabiMdU je NaM taMsi mallagaMsi ThAhiti, hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM bharihiti, hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM pavAhehiti evAmeva pakkhippamANehiM pakkhippamANehiM aNaMtehiM poggalehiM jAhe ttaM vaMjaNaM pUriaM hoi tAhe huMti krei| no ceva NaM jANai kevi esa saddAi tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa sddaai| tao avAyaM pavisai tao se uvagayaM havai, tao NaM dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM, asaMkhijaM vA kAlaM / se jahA nAmae kei purise avvattaM sadaM suNijjA teNaM sahotti uggahie, no cevaNaM jANai ke vesa saddAi tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa sdde| tao NaM avArya pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, taoNaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijnaM vA kAlaM / se jahA nAmae keI purise avvattaM rUvaM pAsejjA teNaM rUvatti uggahie no ceva NaM jANai ke vesa rUvatti, tao IhaM pavisai tao jANai amuge esa rUvetti, tao avAyaM pavisai, tao se ugavayaM havai / tao dhAraNaM pavisai, taoNaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kAlaM / se jahA nAmae keI purise avvattaM gaMdhaM agghAijA teNaM gaMdhetti uggahie no cevaNaM jANai ke vesa gaMdhatti / tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa gaMdhe, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai / 14 // 138 // Jain Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram avacUrisamalaMkRtam // 139 // KARNERASACREER tao dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhijjaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kaalN| se jahA nAmae keI purise avvattaM rasaM AsAijA teNaM rasotti uggahie no ceva NaM jANai, ke vesa rasetti, tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa rase, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kAlaM / se jahA nAmae purise avvattaM phAsaM paDisaMveijjA, teNaM phAsetti uggahie, no ceva NaM jANai, ke vesa phAsaotti, tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa phAse, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kAlaM / se jahA nAmae keI purise avvattaM sumiNaM pAsijjA, teNaM sumiNotti uggahie, no ceva NaM jANai, ke vesa sumiNotti, tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa sumiNe, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kAlaM / settaM mllgdiltenn| atha keyaM mallakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA?, sUrirAha-mallakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA / so nirdiSTasvarUpo| yathAnAmakaH kazcit puruSaH 'ApAkazirasaH' ApAkaH pratItaH tasya ziraso mallakaM-zarAvaM gRhItvA, idaM hi kila rUkSaM bhavati / tato'syopAdAnaM, tatra mallake eka udakabiMduM prakSipet sa naSTaH, tatra eva tat bhAvapariNatiM Apanna ityarthaH / tato dvitIyaM prakSipet so'pi vinaSTaH, evaM prakSipyamANeSu 2 bhaviSyati sa udakabiMduH yaH tat mallakaM 'rAvehii' iti dezyo'yaM zabdaH, ArdratAM neSyati, zeSa 39 // Jain Education a l Mainelibrary.org Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R nandisUtram // 140 // sugamaM 'yAvat' evameva ityAdi, evameva udakabiMdubhiH iva niraMtaraM prakSipyamANaiH 2 anaMtaiH zabdarUpatApariNataiH pudgalaiH yadA tad || avacUrivyaMjanaM pUritaM bhavati tadA huM karoti-huMkAraM muMcati / tadA tAn pudgalAn anirdezyarUpatayA paricchinatti iti bhAvArthaH / atra samalaMkRtam vyaMjanazabdena upakaraNeMdriyaM zabdAdipariNataM vA dravyaM tayoH saMbaMdho vA gRhyate, na kazcidvirodhaH / tatra yadA vyaMjanaM upakaraNeMdriya adhikriyate tadA pUritaM iti ko'rthaH? paripUrNabhUtaM vyAptaM ityarthaH / yadA vyaMjanaM dravyaM abhigRhyate tadA pUritaM iti-prabhRtIkRtaM khapramANamAnItaM khavyaktau samarthIkRtaM ityarthaH, yadA tu vyaMjana dvayorapi saMbaMdho gRhyate tadA pUritaM iti kiM uktaM bhavati?-tAvat saMbaMdho'bhUt / yAvati sati te zabdAdipudgalA grahaNaM AgacchaMti, arthAvagraharUpeNa jJAnena taM artha gRhaMti, taM ca, nAmajAtyAdikalpanArahitaM, tathA ca Aha-na punaH evaM jAnAti ka eSa zabdAdiH artha iti, svarUpadravyaguNakriyAvizeSakalpanArahitaM anirdezya sAmAnyamAnaM gRhNAti ityarthaH, evaM rUpasAmAnyamAtragrahaNakAraNatvAt arthAvagrahasya, etasmAca pUrvaH sarvo'pi vyaMjanAvagrahaH, eSA mallakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA, huMkArakaraNaM cArthAvagrahavalapravarttitam / tata IhAM pravizati-kiM idamidaM iti vimarza kartuM Arabhate, 'tataH IhAnaMtaraM kSayopazamavizeSabhAvAt jAnAti-amuka eSa zabdAdiH iti, tataH evaMrUpe jJAnapariNAme prAdurbhavati sati so'pAyaM pravizati / tato'pAyAnaMtaraM aMtarmuhUrttakAlaM yAvat upagataM bhavati-sAmIpyena Atmani zabdAdijJAnaM pariNataM bhavati / avicyutiH151 aMtarmuhUrttakAlaM yAvat pravartate ityarthaH, tato dhAraNAM pravizati, sA ca dhAraNA vAsanArUpA draSTavyA, yata Aha-tato dhAraNAyAM pravezAt // 140 // 'Na' iti vAkyAlaMkAre saMkhyeyaM vA asaMkhyeyaM vA kAlaM hRdi dhArayati, tatra saMkhyeyavarSAyuSkaH saMkhyeyaM kAlaM, asaMkhyeyavarSAyuSkastu asaMkhyeyakAlaM / atrAha-suptamaMgIkRtya pUrvoktaprakAraH sarvo'pi ghaTate, jAgratastu zabdazravaNasamanaMtaraM eva avagrahaH-ihAvyatirekeNa RRRR in Eduent an a l NMainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanisamalaMkRtam nandisUtram || avAyajJAnaM upajAyate, tathApratiprANisaMvedanAt / tat niSedhArtha Aha-sa yathAnAmakaH kazcit jAgrat api puruSo'vyaktaM zabda zRNuyAt , avyaktameva prathamaM zabdaM zRNoti, avyaktaM nAma anirdezyasvarUpaM nAmajAtyAdikalpanArahitaM, anena avagrahaM aah-arthaav||14|| grahazca zrotraMdriyasya saMbaMdhI vyaMjanAvagrahamaMtareNa na bhavati tato vyaMjanAvagraho'pi ukto veditavyaH / atrAha-nanu evaM kramona ko'pi | upalabhyate, kiMtu prathamata eva zabdApAyajJAnaM upajAyate, sUtre'pi ca avyaktaM iti zabdavizeSaNaM kRtaM, tataH ayaM artho vyAkhyeyaH avyaktaM-anavadhAritazAMkhazAGgAdivizeSaM zabdaM zRNuyAditi, idaM ca vyAkhyAnaM uttarasUtraM api saMvAdayati,-tena-pramAtrA zabda iti 5 avagRhItaM, na punarevaM jAnAti-ka eSaH zabdaH zAMkhaH zAGga iti vA?, sadAi iti, atra AdizabdAt rasAdiSu api ayameva nyAya iti jJApayati, tata IhAM pravizati ityAdi sarva saMbaddhameva, tadetadayuktaM, samyag vastutatvAparijJAnAt, iha hi yat kimapi vastu nizcIyate tatsarva IhApUrvakamanIhitasya samyagnizcitatvAyogAt, na khalu prathamAkSisannipAte sati dhUmadarzane'pi yAvat kiM ayaM dhUmaH ? kiM vA mazakavartiH iti vimRzya dhUmagatakaMThakSaNanakAlIkaraNasoSmatAdidharmadarzanAt samyak dhUmaM dhUmatvena vinizcinoti tAvat sa dhUmo nizcito bhavati / anivartitazaMkatayA tassa samyanizcitatvAyogAttasmAt avazyaM yo vastuvizeSanizcayaH sa IhApUrvakaH, zabdo'yaM iti ca nizcayo rUpAdivyavacchedAt , tato'vazyaM itaH pUrva IhayA bhavitavyam / IhA ca prathamataH sAmAnyarUpeNa avagRhIte bhavati, na anavagRhIte, na khalu sarvathA nirAlaMbanaM IhanaM kvApi bhavat upalabhyate, na cAnupalabhyamAnaM pratipattuM shknumH| sarvasyApi prekSAvatAM pratipatteH pramANamUlatvAt, anyathA prekSAvattAkSatiprasaktaH, tasmAt IhAyAH prAgavagraho'pi niyamAt prtipttvyH| na.sU.12 avagrahazca zabdo'yaM iti jJAnAt pUrva pravarttamAno'nirdezyasAmAnyamAtragrahaNarUpa eva upapadyate, na anyaH, ata eva uktaM sUtrakRtA-'avyaktaM // 14 // Jain Education Ints ainelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 142 // HDSSSBALASAROKAR zabdaM zRNuyAditi, kiM uktaM bhavati?-zabdavyaktyApi vyaktaM na zRNoti, kiMtu sAmAnyamAnaM anirdezyaM gRhNAti ityarthaH / iha yadi vastu subodhaM bhavati viziSTazca matijJAnAvaraNakSayopazamo vartate / tato'tamuhUrttakAlena niyamAt tadvastu vinizcinoti, yadi punaH vastu durbodhaM na ca tathAvidho viziSTo matijJAnAvaraNakSayopazamaH tata IhopayogAt acyutaH punaH aMtarmuhUrta kAlaM Ihate / evaM IhopayogAvicchedena prabhUtAni aMtarmuhUrtAni yAvat Ihate / tata IhAnaMtaraM jAnAti-amuka eSo'rthaH iti / idaM ca jJAnaM avAyarUpaM, tato'smin jJAne prAdurbhavati 'Na' iti vAkyAlaMkAre'pAyaM pravizati / tataH 'se' tasya upagataM-avicyutyA sAmIpyena Atmani pariNataM bhavati, tato dhAraNaM-vAsanArUpAM pravizati / saMkhyeyaM asaMkhyeyaM vA kAlaM / 'evaM' anena kramaprakAreNa etena pUrvadarzitena amilApena zeSeSu api cakSuH AdiSu iMdriyeSu avagrahAdayo vaacyaaH| navaraM abhilApaviSaye 'avvattaM sadaM suNijjA' iti asya sthAne 'avvattaM rUpaM pAsejA' iti vaktavyam / upalakSaNaM etattena sarvatrApi zabdasthAne rUpaM iti vaktavyaM, tadyathA-'teNaM rUvetti uggahie' ityAdi tadavasthaM eva, navaraM iha vyaMjanAvagraho na vyAkhyeyaH, aprApyakAritvAt cakSuSo, ghrANeMdriyAdiSu tu vyAkhyeyaH, evaM ghrANeMdriyaviSaye-'avvattaM gaMdhaM agyAijA' ityAdi vaktavyaM, jiheMdriyaviSaye, avattaM rasaM AsAejA' ityAdi, sparzaneMdriyaviSaye 'avattaM phAsaM paDisaMveijA' ityAdi, yathA ca zabda iti nizcite tat uttarakAlaM uttaradharmajijJAsAyAM kiM zAMkhaH1 kiMvA zAGgaH ityevaMrUpA IhA pravartate tathA rUpaM iti | nizcite taduttarakAlaM uttaradharmajijJAsAyAM kiM ayaM sthANuH kiM vA puruSaH? ityAdirUpA pravartate, evaM ghrANeMdriyAdiSu api samAna| gaMdhAdIni vastUni IhA''laMbanAni veditavyAni / sa yathAnAmakaH ko'pi puruSo'vyaktaM svamaM pratisaMvedayet / avyaktaM nAma sakalavizeSa-15 | vikalaM anirdezyaM iti prajJApakaH sUtrakAro vadati, satu pratipattA svamAdivyaktivikalaM kiMcit anirdezya eva tadAnIM gRhNAti, tathA tena // 142 // RE Jain Education a l For Private & Personel Use Only PMainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUri nandisUtram // 143 // samalaMkRtam pratipattA 'suviNoti uggahie' iti khamamiti avagRhItam , atrApi svama iti prajJApako vadati / sa tu pratipattA azeSavizeSaviyukta eva avagRhItavAn , tathA ca Aha-na punaH eva jAnAti-[ka] eSa svama iti ? svama iti api taM artha na jAnAti iti bhAvaH, tataH IhAM pravi- zati ityAdi prAgvat / evaM svapnaM adhikRtya noiMdriyasya arthAvagrahAdayaH pratipAditAH / anena ca ullekhenAnyatrApi viSaye veditavyAH, tadevaM mallakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahaprarUpaNAM kurvatA prasaMgato aSTAviMzatisaMkhyA api-matijJAnasya bhedAH saprapaMcaM uktAH / saMprati mallakadRSTAMta upasaMharati / 'sA iyaM' mallakadRSTAMtena vyaMjanAvagrahasya prarUpaNA / ete ca avagrahAdayo aSTAviMzatibhedAH pratyekaM babAdibhiH setaraiH sarva saMkhyayA dazasaMkhyairbhedaiH bhidyamAnA yadA vivakSyate tadA SaTtriMzat adhikaM bhedAnAM zatatrayaM bhavati / saMprati punaH dravyAdibhedataH catuHprakAratAM AhataM samAsao cauvihaM pannataM taM jahA-davvao, khittao, kAlao, bhAvao / tattha davao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM savvAiM davvAI jANaina pAsai / khettao NaM AbhiNivohiya nANI AeseNaM sarva khettaM jANai na pAsai / kAlao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM savvaM kAlaM jANai na pAsai / bhAvao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM savve bhAve jANai na pAsai / uggahaIhA'vAo ya dhAraNA eva hu~ti cattAri // AbhiNibohiyanANassa bheyavatthU samAseNaM // 1 // atthANaM uggahaNaMmi uggahe, taha viAlaNe IhA // vavasAyaMmi avAo, dharaNaM puNa dhAraNaM viti||2|| uggaha ikkaM samayaM, IhAvAyA muhuttamaddhaM tu|| kAlamasaMkhaM saMkhaM ca, dhAraNA hoi nAyavvA // 3 // RECASSAMACASSENGACES // 143 // Jain Education For Private & Personal use only Anjainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandiztram // 144 // SECCCCCCCCCC puDhe suNei saI, rUvaM puNa pAsai apuDhaM tu // gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca, baddhapuDhe viyAgare // 4 // | akyUsi bhAsAsamaseDhIo, sadaM jaM suNai mIsiyaM suNai // vIseDhI puNa saI, suNai niyamA parAghAe // 5 // da samalaMkRtam IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA // sannA saI maI pannA, savvaM aabhinnibohiaN||6|| settaM AbhiNibohiyanANaparokkhaM / (settaM mainANaM) 'tanmatijJAnaM 'samAsataH' caturvidhaM, prajJaptaM, tadyathA dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato'Na' iti vAkyAlaMkAre, AbhinivodhikajJAnI 'AdeseNaM'ti AdezaH-prakAraH, sa ca dvidhA-sAmAnyarUpo vizeSarUpazca tatra iha sAmAnyarUpo grAhyaH, tata Adezena-dravyajAtirUpasAmAnyodezena sarvadravyANi-dharmAstikAyadIni jAnAti kiMcit vizeSato'pi, yathA dhAstikAyo | dharmAstikAyasya pradezAH tathA dharmAstikAyo gatiupaSTaMbhahetuH amUrto lokAkAzapramANa ityAdi, na pazyati sarvAtmanA dharmAstikAyAdIn na pazyati, / ghaTAdIMstu yogyadezAvasthitAn pazyati api, athavA Adeza iti-sUtrAdezaH / tasmAt sUtrAdezAt sarvadravyANi dharmAstikAyAdIni jAnAti, na tu sAkSAtsarvANi pazyati / nanu yatsUtrAdezato jJAnaM upajAyate tat zrutajJAnaM bhavati, zabdArthaparijJAnarUpatvAt atha ca matijJAnaM abhidhIyamAnaM vartate tatkathaM Adeza iti sUtrAdezo vyAkhyAtaH tadayuktaM, samyak vastutattvAparijJAnAt / iha hi zrutabhAvitamateH zrutopalabdheSu sUtrAnusAramAtreNa ye'vagrahehApAyAdayo buddhivizeSAH prAduHSati te matijJAnaM eva, na zrutajJAnaM, // 15 // sUtrAnusAranirapekSatvAta, evaM kSetrAdiSu vAcyaM, navaraM tAn sarvathA na pazyati, tatra kSetraM lokAlokAtmakam / kAlaH sarvAddhArUpotItAnAgatavarcamAnarUpovA, bhAvAzca paMca saMkhyA audayikAdayaH, saMprati saMgrahagAthAM pratipAdayati-'uggaho' ityAdi, avagrahaH-prAgnirUpita For Private Personal use only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 145 // Jain Education; zabdArthaH / tathA IhA apAyaca, cazabdaH pRthagavagrahAdisvarUpasvAtaMtryapradarzanArthaH, avagrahAdayaH parasparaM paryAyA na bhavati iti bhAvArthaH, athavA cazabdaH samuccaye, tasya ca vyavahitaH prayogo dhAraNA ca ityeSaM draSTavyam / evakAraH kramapradarzanArthaH evamanena krameNa 'samAsena' saMkSepeNa catvAri AbhinibodhikajJAnasya bhidyaMte iti medA vikalpA aMzA ityarthaH / ta eva vastUni bhavati, tathAhi-na anavagRhItaM Ijhate na anIhitaM nizcIyate na anizcitaM dhAryate iti // 1 // idAnIM eteSAM eva avagrahAdInAM svarUpaM pratipipAdayiSurAha - arthAnAM - rUpAdInAM avagrahaNaM cazabdo avagrahaNasya avyaktatvasAmAnyamAtra sAmAnyavizeSaviSayatvApekSayA svagatabhedabAhulyasUcakaH, avagrahaM bruvate iti yogaH, 'tathA' iti AnaMtaryavicAraNaM-paryAlocanaM arthAnAM iti varttate, IhAM bruvate, tathA vividho'vasAyo [ vyavasAyo ]-nirNayaH taM ca arthAnAmiti varttate / apAyaM bruvate iti saMsargaH, dharaNaM punaH arthAnAM avicyutismRtivAsanArUpAM dhAraNAM bruvate tIrthakaragaNadharAH // 2 // idAnIM abhihitasvarUpANAM avagrahAdInAM kAlapramANaM abhidhitsurAha - avagraho'rthAvagraho naithayika ekaM samayaM yAvat bhavati, samayaH parama nikRSTaH kAlavibhAgaH, sa ca pravacanapratipAditAt utpalapatrazatavyatibhedodAharaNAt jaratpaTTazATikApATanadRSTAntAt ca avaseyaH, vyaMjanAvagrahavizeSasAmAnyArthAvagrahau tu pRthagU 2 aMtarmuhUrtapramANau jJAtavyau, IhA ca apAyazca IhApAyau, muhUrto ghaTikAdvaya pramANaH, kAlavizeSaH tasyArddhaM muhUrtArddhaM, tuzabdo vizeSaNArthaH, sa ca etadvizinaSTi-vyavahArApekSayA etadmuhUrtArddha iti ucyate, paramArthataH punaH aMtamuhUrttamavaseyaM, anye punaH evaM paThaMti- " muhuttamaM taM tu" atra makAro'lAkSaNikaH, tata evaM draSTavyaM - muhUrtAtaH - muhUrtasya aMtarmadhyaM muhUrtAtaH, aMtarmuhUrtamityarthaH / iha 'pAre madhye'gre'taH paSTyA vA' iti vikalpena aMtaHzabdasya prAg nipAto bhavati, tataH sUtre aMtaHzabdasya prAgnipAto na vihitaH / tathA dhAraNA kAlaM asaMkhyeyaM - palyopamAdilakSaNaM, saMkhyeyaM ca - varSAdirUpaM yAvat bhavati jJAtavyA, dhAraNA ca avacUrisamalaMkRtam // 145 // jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 146 // XX SEASESTUSSEAU iha vAsanArUpA draSTavyA, avicyutismRtI tu pratyekaM aMtamuhartapramANe veditavye / 3 / tata evaM avagrahAdInAM svarUpaM abhidhAya zrotraMdriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAM pratipipAdayiSurAha-iha zrotraMdriyeNa zabdaM zRNoti spRSTaM-spRSTamAtraM, spRSTaM nAma AliMgitaM yathA tanau reNusaMghAtaH, atha kathaM spRSTamAtraM eva zabdaM zRNoti ?, ucyate / iha zeSaMdriyagaNApekSayA zrotraMdriyaM atizayena paTu, tathA gaMdhAdidravyApekSayA zabdadravyANi sUkSmAni prabhUtAni bhAvukAni ca, ata eva sarvataH tadidriyaM vyApnuvaMti / tatastAni spRSTamAtrANi api zrotraMdriyeNa grahItuM zakyate, rUpaM punaH pazyati / aspaSTaM tu aspRSTaM eva, tuH evakArArthaH, aprApyakAritvAt cakSuSaH, tathA gaMdhaM rasaM ca sparza ca, cazabdau samuccayArthoM, baddhaspRSTaM ghrANAdibhiH iMdriyaiH vinizcinoti iti vyAgRNIyAt / iha baddhaspRSTaM iti spRSTabaddhaM iti vijJeyaM, prAkRtazailyA ca anyathA sUtre upanyAsaH, tatra spRSTaM iti AliMgitaM bar3ha-toyavat AtmapradezaiH AtmIkRtaM AliMgitAnaMtaraM AtmapradezaiH AgRhItaM ityarthaH / iha zabdaM utkarSato dvAdazayojanebhyaH AgataM zRNoti, na parataH, zeSANi tu gaMdhAdidravyANi pratyekaM navabhyo 2 yojanebhyaH AgatAni ghANAdibhiH iMdriyaiH gRhNAti jIvo na parataH, parataH samAgatAnAM dravyANAM maMdapariNAmatayA iMdriyagrAhyatvAsaMbhavAt / jaghanyatastu zabdAdidravyANi aMgulAsaMkhyeyabhAgAt AgatAni, cakSuSastu jaghanyato yogyo viSayo'gulAsaMkhyeyabhAgavartI | veditavyaH, utkarSatastu AtmAMgulena sAtireko yojanalakSaH, etadapi cAbhAsuradravyaM adhikRtya ucyate / bhAsuraM dravyaM ekaviMzatiyojana-| lakSebhyo'pi parataH pazyati / yathA puSkaravaradvIpArddha mAnuSottaranagapratyAsannavartinaH karkasaMkrAtI sUryabiMba, tathA ca uktaM-"lakkhehi ekkavIsAe sAiregehi pukkharaddhammi / udaye pechaMti narA sUraM ukkosae divase // 1 // " atrAha-nanu spRSTaM zRNoti zabda ityuktaM, tatra zabdaprayogotsRSTAni eva kevalAni zabdadravyANi, zRNoti uta anyAni eva tat bhAvitAni Ahozcit mizrANi iti, ? ucyate, na | // 146 // For Private 3 Personal Use Only V inelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 147 // SOCISROGRLSAXECRECRECX tAvat kevalAni, yato vAsakAni zabdadravyANi zabdayogyAni ca dravyANi sakalalokavyApIni tato'vazyaM tat vAsitAni zRNoti avatrimizrANi vA, na kevalAni eva utsRSTAni / 41, tathA ca Aha-bhASata iti bhASA-vAkzabdarUpatayA utsRjyamAnA dravyasaMtatiH sA ca samalaMkRtam varNAtmikA merIbhAMkArAdirUpA vA draSTavyA tasyAH samazreNayaH, zreNayo nAma kSetrapradezapaMktayo'bhidhIyate / tAzca sarvasya eva bhASamANasya SaTsu dikSu vidyute yAmutsRSTA satI bhASA prathamasamaya eva lokAMtaM anudhAvati, bhASAsamazreNayaH, samazreNigrahaNaM vizreNivyavacchedArtha, bhASAsamazreNIH ito-gataH prApto bhASAsamazreNItaH, bhASAsamazreNivyavasthita ityarthaH, yaM zabdaM puruSAdisaMbaMdhinaM bheryAdisaMbaMdhinaM vA zRNoti / yattadornityAbhisaMbaMdhAt taM mizraM zRNoti, ut-sRSTazabdadravyabhAvitApAMtarAlasthazabdadravyamizraM zRNoti iti bhAvArthaH 'viseDhI' tyAdi, atra ita iti vartate, tato'yamarthaH-vizreNiM punaH ita:-prApto, vizreNivyavasthitaH punarityarthaH, athavA vizreNisthito vizreNiH iti ucyate, zabdaM zRNoti niyamAt parAghAte sati, na anyathA, kimuktaM bhavati ?-utsRSTazabdadravyAbhighAtena yAni vAsitAni zabdadravyANi tAni eva kevalAni zRNoti / na kadAcit api utsRSTAni, kuta iti ceducyate, teSAM anuzreNigamanAt pratighAtAbhAvAcca / 5), saMprati vineyajanasukhapratipattaye matijJAnasya paryAyazabdAn abhidhitsurAha-ete IhAdayaH zabdAH sarve'pi paramArthato mativAcakAH paryAyazabdAH, paraM vineyajanabuddhiprakAzanAya kizcidbhedaH amISAM pradarzyate-IhanaM IhA-sadarthaparyAlocanaM apohanaM apoho nizcaya ityrthH| vimarzanaM vimarzaH-apAyAdarvAk IhAyAH pariNAmavizeSaH, mArgaNA-anvayadharmAnveSaNaM, caH samuccaye / gaveSaNaM 8 // 147 // gaveSaNA-vyatirekadharmAlocanaM, tathA saMjJAnaM saMjJA vyaMjanAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSa ityarthaH, tathA smaraNa smRtiH-pUrvAnubhUtArthAlaMbanaH pratyayavizeSaH, mananaM matiH-kathaMcit arthaparicchittau api prekSmadharmAlocanarUpA buddhiH, prajJApanaM prajJA-viziSTakSayopazamajanyA Bales Jain Education iNidhal LAawlainelibrary.org Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 148 // 1 prabhUtavastugatayathAvasthitadharmmAlocanarUpA saMvit / sarva idaM AbhinibodhikaM matijJAnamityarthaH / 6 / tadetad AbhinivodhikaM jJAnaM // saMprati prAgupanyastasakala caraNakaraNakriyAdhArathutajJAnasvarUpajijJAsayA ziSyaH praznayati atha kiM tat zrutajJAnaM 1, AcArya Aha se kiM taM suyanANa parokkhaM ? suyanANaparokkhaM coddasavihaM pannataM taM jahA - akkharasurya, aNakkharasurya, sanniyaM, asannisuyaM sammasuyaM, micchasurya, sAisuyaM, aNAisuMyaM sapajjavasiasuMyaM, apajjavasiasuMyaM gamiyasuyaM, agamiyasuMyaM, aMgapavidvaMsurya, aNaMgapavidvaMsayaM / zrutajJAnaM caturdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA - akSarathutaM 1, anakSarazrutaM 2, saMjJizrutaM 3, asaMjJizrutaM 4, samyak zrutaM 5, midhyAzrutaM 6sAdi 7, anAdi 8, saparyavasitaM 9, aparyavasitaM 10, gamikaM 11, agamikaM 12, aMgapraviSTaM 13, anaMgapraviSTaM ca 14 / nanu akSarazrutAnakSarazrutarUpa eva bhedadvaye zeSabhedA antarbhavati tatkimarthaM teSAM bhedAnAM upanyAsaH 1, ucyate / iha anyutpanna matInAM vizeSAvagamasaMpAdanAya mahAtmanAM zAstrAraMbhaprayAso na ca akSarazrutAnakSarazrutarUpabhedadvayopanyAsamAtrAt anyutpannamatayaH zeSamedAna - vagaMtumIzate, tato avyutpannamativineyajanAnugrahAya zeSabhedopanyAsa iti / sAmprataM upanyastAnAM bhedAnAM svarUpaM anavagacchan AdyaM bhedaM adhikRtya ziSyaH praznaM karoti Jain Education Konal se kiM taM akkharasuyaM ? akkharasuyaM tivihaM pannataM taM jahA sannakharaM- vaMjaNakkharaM laddhiakkharaM / se kiM taM sannakkharaM ? sannakkharaM akkharassa saddhANagei settaM sannakkharaM / se kiM taM vaMjaNakkharaM ? avacUrisamalaMkRtam // 148 // jainelibrary.org Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 149 // Jain Education [ vaMjaNakkharaM] akkharassa vaMjaNAbhilAvo, settaM vaMjaNakkharaM / se kiM taM laddhiakkharaM ? laddhiakkharaM akkharaladdhiyassa laddhiakkharaM samuppajjai, taijahA- soiMdiyaladdhiakkharaM cakkhidiyaladdhiakkharaM, ghANidiyaladdhiakkharaM, jinbhidiyaladdhiakkharaM, phAsiMdiyaladdhiakkharaM, noiMdiyaladdhiakkharaM / settaM akkharasuyaM / se kiM taM aNakkharasurya, aNakkharasuyaM aNegavihaM pannataM taM jahAsasiyaM nIsasiyaM nicchUDhaM khAsiyaM ca chIaM ca / nissiMdhiamaNusAraM aNakkharaM cheliAiaM // 1 // settaM aNakkharasuyaM / atha kiM tat akSarazrutaM ?, sUrirAha - akSarazrutaM trividhaM prajJaptaM, tadyathA-saMjJAkSaraM vyaJjanAkSaraM labdhyakSaraM ca / tatra 'kSara saMcalane' na kSarati-na calati iti akSaraM jJAnaM, tat hi jIvasvAbhAvyAt anupayoge'pi tattvato na pracyavate / yadyapi ca sarva jJAnaM evaM avizeSeNAkSaraM prApnoti tathApi iha zrutajJAnasya prastAvAdakSaraM zrutajJAnameva draSTavyaM na zeSaM, itthaMbhUtabhAvAkSarakAraNaM ca akArAdivarNajAtamataH tadapi upacArAt akSaraM ucyate / tatazca akSaraM ca tat zrutaM ca zrutajJAnaM ca akSarazrutaM, bhAvazrutaM ityarthaH / tacca labdhyakSaraM veditavyaM tathA akSarAtmakaM akArAdivarNAtmakaM zrutaM akSarazrutaM dravyazrutamityarthaH tacca saMjJAkSaraM vyaMjanAkSaraM ca draSTavyaM, atha kiM tat saMjJAkSaraM ?, akSarasya akArAdeH saMsthAnAkAraH, tathA hi-saMjJAyate anayA iti saMjJA-nAma tat nibaMdhanaM tat kAraNaM akSaraM saMjJAkSaraM | saMjJAyAzca nibaMdhanaM AkRtivizeSaH, AkRtivizeSe eva nAmnaH karaNAt vyavahaNAt ca, tato'kSarasya paTTikAdau saMsthApitasya saMsthAnAkRtiH avacUrisamalaMkRtam // 149 // jainelibrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 150 // avacUrisamalaMkRtam saMjJAkSaraM ucyate / tacca brAjhyAdilipimedato anekaprakAra, tatra nAgarI lipi adhikRtya kiMcit pradarzyate-madhye sphATitacullIsannivezasadRzo rekhAsaMnivezavizeSo NakAro vakrIbhUtazvapucchasannivezasadRzo DhakAra ityAdi, tadetat saMjJAkSaraM, atha kiM tat vyaMjanAkSaraM? AcArya Aha-vyaMjanAkSara akSarasya vyaMjanAbhilApaH, tathA hi-vyajyate'nena arthaH pradIpena iva ghaTa iti vyaMjanaMbhASyamANaM akArAdikaM varNajAtaM, tasya vivakSitArthAbhivyaMjakatvAt , vyaMjanaM ca tadakSaraM ca vyaMjanAkSaraM, atha kiM tat labdhyaakSaraM ?, labdhi upayogaH sa ca iha prastAvAt zabdArthaparyAlocanAnusArI gRhyate / labdhirUpaM akSaraM labdhyakSaraM, bhAvazrutamityarthaH, akSareakSarasya uccAraNe'vagame vA labdhiryasya so'kSaralabdhikaH tasya, akArAdiakSarAnuviddhazrutalabdhisamanvitasya ityarthaH / labdhyakSaraM | bhAvazrutaM samutpadyate, zabdAdigrahaNasamanaMtaraM iMdriyamanonimittaM zabdArthaparyAlocanAnusArizAMkho'yaM ityAdi akSarAnuviddhaM jJAnaM upajAyate ityarthaH / nanu idaM labdhyakSaraM saMjJinAM eva puruSAdInAM upapadyate na asaMjJinAM ekeMdriyAdInAM, teSAM akArAdivarNAnAM avagame uccAraNe vA labdhyasaMbhavAt na hi teSAM paropadezazravaNaM saMbhavati / yena akArAdivarNAnAM avagamAdi bhaven atha ca ekeMdriyAdInAM api labdhyakSaraM iSyate, tathA hi-pArthivAdInAM api bhAvazrutaM upavarNyate-'davvasuyAbhAmivi bhAvasuyaM patthivAINaM' iti vacanaprAmANyAt / bhAvazrutaM ca zabdArthaparyAlocanAnusArivijJAnaM, zabdArthaparyAlocanaM ca akSaramaMtareNa na bhavati iti, satyametat , kiMtu yadyapi teSAM ekeMdriyAdInAM paropadezazravaNAsaMbhavaH tathApi teSAM tathAvidhakSayopazamabhAvataH kazcit avyakto'kSaralAbho bhavati / yadazAdakSarAnuSaktaM zrutajJAnamupajAyate, itthaM ca etadaMgIkartavyaM, tathA hi-teSAM api AhArAdi abhilASa upajAyate / abhilASazca | prArthanA, sA ca yadi idaM ahaM prAmomi tato bhavyaM bhavati ityAdi akSarAnuvidvaiva, tataH teSAM api kAcit avyaktAkSaralabdhiH avazya // 15 Jain Education ! For Private Personel Use Only W inelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandisUtram // 151 // Jain Education pratipattavyA, tatasteSAM api labdhyakSaraM saMbhavati iti na kazcit doSaH / tacca labdhyakSaraM poDhA, tadyathA - 'zrotreMdriyalabdhi akSara' mityAdi / iha yat zrotraMdriyeNa zabdazravaNe sati zAMkho'yamityAdi akSarAnuviddhaM zabdArthaparyAlocanAnusAri vijJAnaM tat zrotreMdriyalabdhyakSaraM tasya zrotreMdriyanimittatvAt, yatpunacakSuSA AmraphalAdi upalabhya AmraphalaM ityAdi akSarAnuviddhaM zabdArtha - paryAlocanAtmakaM vijJAnaM tat cakSuriMdriyalabdhyakSaraM evaM zeSeMdriyalabdhya akSaramapi bhAvanIyaM tadetat labdhyakSaraM / tadetadakSarazrutaM / atha kiM tadanakSarazrutaM ? anakSarAtmakaM zrutaM anakSarazrutaM, AcArya Aha - anakSarazrutaM anekavidhaM - anekaprakAraM prajJaptaM, tadyathA - ucchrasanaM ucchvasitaM bhAve niSThApratyayaH, tathA niHzvasitaM niSThIvanaM niSThayUtaM kAzanaM kAzitaM cazabdaH samuccayArthaH, kSavaNaM kSutaM, eSo'pi cazabdaH samuccayArthaH / paramasya vyavahitaH prayogaH, seMTitAdikaM ca ityevaM draSTavyaH, tathA 'nissighanaM nissighitaM, anukhAravat anukhAraM, sAnukhAramityarthaH, tathA seMTitAdikaM ca anakSarazrutaM, iha uccvasitAdi dravyazrutaM draSTavyaM dhvanimAtratvAt bhAvazrutakAraNakAryatvAcca / tathA hi-yadAbhisaMdhipUrvakaM sa vizeSataraM ucchasitAdikasyApi puMsaH kasyacidarthasya jJaptaye prayukte tadA tat tat svasitAdi prayoktarbhAvazrutasya phalaM zrotu bhAvazrutasya kAraNaM bhavati / tato dravyazrutaM iti ucyate / atha navIthAH evaM tarhi karAdiceSTAyA api dravyazrutatvaprasaMgaH, sApi hi buddhipUrvikA kriyamANA tat kartuH bhAvazrutasya phalaM draTuzca bhAvazrutasya kAraNaM iti, naiSa doSaH / zrutamiti anvarthAzrayaNAt, tathA hi-yat zrUyate tat zrutaM iti ucyate, na ca kArAdiceSTA zrUyate tato na tatra dravyazrutatvaprasaMgaH, ucchvasitAdikaM tu zrUyate'nakSarAtmakaM ca tatastadanakSarazrutamiti uktaM, tadetadanakSarazrutaM / se kiM taM sannisurya ? sannisuyaM tivihaM pannattaM taM jahA - kAliovae seNaM heuvaeseNaM diTTivAovae seNaM / avacUrisamalaMkRtam // 151 / / ainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri 6 samalaMkRtam // 152 // se kiM taM kAliovaeseNaM ? kAliovaeseNaM jassa NaM atthi IhA avoho maggaNA gavesaNA ciMtA vimaMsA seNaM sannIti labbhai, jassa NaM natthi IhA avoho maggaNA vesaNA ciMtA vimaMsA seNaM asannIti labbhai / settaM kAliovaeseNaM / se kiM taM heuvaeseNaM? heuvaeseNaM jassa NaM atthi abhisaMdhAraNapubviA karaNasattI se NaM sannIti labbhai / jassa tha natthi abhisaMdhAraNapuviA karaNasattI se NaM asannIti lbbhi| settaM heuvaeseNaM / se kiM taM dihivAovaeseNaM? dihivAovaeseNaM sannisuyassa khaovasameNaM sannI labbhai / asannisuyassa khaovasameNaM asannI labbhai settaM dihivAovaeseNaM / settaM sannisuyaM / settaM asannisuyaM / ... atha kiM tat saMjJizrutaM ?, saMjJAnaM saMjJA sA'syAstIti saMjJI tasya zrutaM saMjJizrutaM, AcArya Aha-saMjhizrutaM trividhaM prajJapta, saMjinaH tribhedatvAttat eva tribhedatvaM saMjJino darzayati, tadyathA-kAlikyupadezena 1 hetUpadezena 2 dRSTivAdopadezena 3, tatra kAlikyupadezena iti atrAdipadalopAt dIrghakAlikyupadezena iti draSTavyam / atha ko'yaM kAlikyupadezena saMjJI, iha dIrghakAlikI saMjJA kAlikI iti vyupadizyate, AdipadalopAt upadezanaM upadezaH-kathanamityarthaH dIrghakAlikyA upadezaH dIrghakAlikyupadezaH tena, AcArya AhakAlikyupadezena saMjJI sa ucyate, yasya prANino'sti vidyate IhA-sadarthaparyAlocanaM apoho-nizcayaH mArgaNA-anvayadharmAnveSaNarUpA gaveSaNA-vyatirekadharmasvarUpaparyAlocanaM ciMtA-kathaM idaM bhUtaM kathaM ca idaM saMprati karttavyaM kathaM ca etat bhaviSyati iti paryAlocanaM vimarzaH-idaM itthaM eva ghaTate itthaM vA tat abhUt itthaM eva vA tadbhAvi iti yathAvasthitavastukharUpanirNayaH sa prANI 'ga' iti // 15 // Jain Educatan : For Private Personel Use Only M ainelibrary.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 153 // na. sU. 13 Jain Education In vAkyAlaMkAre saMjJI iti labhyate / sa ca garbhavyutkrAMtikaH puruSAdiH - aupapAtikaca devAdirmanaH paryAptiyukto vijJeyaH / tasya eva trikAla - viSayacintAvimarzAdisaMbhavAt, eSa ca prAyaH sarvamapi artha sphuTarUpaM upalabhate, tathA hi-yathA cakSuSmAn pradIpAdiprakAzena sphuTaM artha upalabhate tathA eSo'pi manolabdhisaMpanno manodravyAvaSTaMbhasamutthavimarzavazataH pUrvAparAnusaMdhAnena yathAvasthitaM sphuTaM artha upalabhate, yas punaH nAsti IhA apoho mArgaNA gaveSaNA ciMtA vimarzaH so'saMjJI iti labhyate / sa ca saMmUcchima paMceMdriya vikaleMdriyAdirvijJeyaH, sa hi svalpakhalpataramanolabdhisaMpannatvAt asphuTamasphuTataraM artha jAnAti / tathA hi-saMjJipaMceMdriyApekSayA saMmUrchimapaMceMdriyo'sphuTaM artha jAnAti / tato'pi asphuTaM caturiMdriyaH, tato'pi asphuTataraM zrIMdriyaH, tato'pyasphuTatamaM dvIMdriyaH, tato'pi asphuTatamaM ekeMdriyaH, tasya prAyo manodravyAsaMbhavAt, kevalaM avyaktaM eva kiMcit atIva alpataraM mano draSTavyam, yadvazAt AhArAdisaMjJA avyaktarUpAH prAduHSaMti, so'yaM kAlikyupadezena saMjJI / atha ko'yaM hetupadezena saMjJI ?, hetuH kAraNaM nimittaM iti anarthAMtaraM, upadezanaM upadezaH hetoH upadezanaM hetUpadezaH tena kiM uktaM bhavati 1 / ko'yaM saMjJitvanibaMdhanaM hetuM upalabhya kAlikyupadezena asaMjJayapi saMjJI iti vyavahriyate 1 / AcArya Aha - hetUpadezena saMjJI yasya prANino'sti - vidyate abhisaMdhAraNa - avyaktena vyaktena vA vijJAnena AlocanaM tat pUrvikA - tat kAraNikA 'karaNazaktiH karaNaM kriyA tasyAM zaktiH - pravRttiH sa prANI 'NaM' iti vAkyAlaMkAre hetupadezena saMjJIti labhyate / etaduktaM bhavati yo buddhipUrvakaM khadehaparipAlanArtha iSTeSu AhArAdiSu vastuSu pravarttate aniSTebhyazca nivarttate sa hetupadezena saMjJI sa ca dvIMdriyAdiH api veditavyaH, tathA hi- iSTAniSTaviSayapravRttinivRttisaMciMtanaM na manovyApAramaMtareNa saMbhavati / manasA ca paryAlocanaM saMjJA, sA ca dvIMdriyAdeH api vidyate, tasyApi pratiniyata iSTAniSTaviSayapravRttinivRcidarzanAt / tato dvIMdriyAdiH api hetupadezena avacUrisamalaGkRtam // 153 // jainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 154 // saMjJI labhyate, na varaM asya saMciMtanaM prAyo vartamAnakAlaviSayaM ca bhUtabhaviSyadviSayaM iti na kAlikyupadezena saMjJI labhyate / yasya avacUripunaH nAsti abhisaMdhAraNapUrvikA karaNazaktiH sa prANI 'Na' iti vAkyAlaMkAre hetUpadezena api asaMjJI labhyate, sa ca pRthivyAdiH | samalaMkRtam | ekeMdriyo veditavyaH, tasyAmisaMdhipUrvakaM iSTAniSTapravRttinivRttyasaMbhavAt , yA api ca AhArAdisaMjJA pRthivyAdInAM vartante tAra | api atyaMta avyaktarUpA iti tat apekSayApi na teSAM saMjivavyapadezaH, anyatrApi hetUpadezena saMjJitvaM Azritya uktaM 'kR pataMgAdyAH samanaskAH jNgmaashcturbhedaaH| amanaskAH paMcavidhAH pRthivIkAyAdayo jIvAH / so'yaM hetUpadezena saMjJI / atha ko'yaM dRSTivAdopadezena saMjJI?, dRSTiH darzana-samyaktvAdivadanaM vAdaH tadapadezena, tadapekSayA ityarthaH, AcArya Aha-dRSTivAdopadezena saMjJizrutasya kSayopazamana saMjJI labhyate, saMjJAnaM saMjJA-samyagjJAnaM tat asyAsti sa saMjJI-samyagdRSTiH tasya yat zrutaM tat saMjJizrutaM, samyag zrutaM iti bhaavaarthH| tasya kSayopazamena-tadAvArakasya karmaNaH kSayopazamabhAve saMjJI labhyate, kimuktaM bhavati / samyagdRSTiH |kSAyopazamikajJAnayukto dRSTivAdopadezena saMjJI bhavati / sa ca yathAzaktirAgAdinigrahaparo veditavyaH, sa hi samyagdRSTiH samyag | jJAnI vA yo rAgAdIn nigRhaNAti, anyathA hitAhitapravRttinivRtti abhAvataH samyagdRSTitvAdyayogAt / uktaM ca-tat jJAna eva na bhavati yasmin udite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti zaktiH dinakarakiraNAgrataH sthAtuM // anyastu mithyAdRSTiH asaMjJI, tathA ca Aha-'asaMjJizrutasya' mithyAzrutasya kSayopazamena asaMjJIti labhyate, so'yaM dRSTivAdopadezena sNjnyii| tadevaM saMjJinaH tribhedatvAda noTasAtA // 154|| zrutamapi tat upAdhimedAt trividhaM upanyastam / atrAha-nanu prathamaM hetUpadezena saMjJI vaktuM yujyate, hetUpadezena alpamanolabdhisaMpannasyApi dIMdriyAdeH saMzitvena abhyupagamAt tasya ca avizuddhataratvAta / tataH kAlikyupadezena hetUpadezasaMjJApekSayA kAlikyupa Jain Education in For Private Personal Use Only mjainelibrary.org Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 155 // avacUrisamalaMkRtam SASSASSASSASSASSA dezena saMjJino manaHparyAptiyuktatayA vizuddhatvAt , tata kimartha utkramopanyAsaH? ucyate / iha sarvatra sUtre yatra kvacit saMjJI asaMjJI vA parigRhyate tatra sarvatrApi prAyaH kAlikyupadezena gRhyate na hetUpadezena nApi dRSTivAdopadezena, tata etat sampratyayArtha prathamaM kAlikyupadezena saMjJino grahaNaM tato'naMtaraM apradhAnatvAt hetUpadezena saMjJino grahaNaM, tataH sarvapradhAnatvAt aMte dRSTivAdopadezena iti / tadetat saMjJizrutaM, asaMjJizrutaM api pratipakSAbhidhAnAt eva pratipAditaM, tataH Aha-tadetat asaMjJizrutam / / se kiM taM sammasuyaM? jaM imaM arahaMtehiM bhagavaMtehiM upannanANadaMsaNadharehiM telakkanirikkhia mahiyapUiehiM tIyapaDuppannaMmaNAgayajANaehiM savannUhiM sacadarisIhiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM taM jahA-AyAro, sUyagaDo, ThANaM, samavAo, vivAhapaMnnati, nAyAdharmakahAo, uvAsagadasAo, aMtagaDadasAo, aNuttarovavAIdasAo, paNhAvAgaraNAI, vivAgasuyaM, di8vaao| iceaM duvAlasaMga gaNipiDagaM codasapubbissa sammasuyaM abhinnadasapubissa sammasuyaM teNa paraM bhiNNesu bhayaNA, se taM smmsuyN| atha kiM tat samyak zrutaM ? AcArya Aha samyak zrutaM yadidaM arhadbhiH-azokAdiaSTamahApAtihAryarUpAM pUjAM ahaMtIti ahaMtaHtIrthakarAstairarhadbhiH' bhagavadbhiH bhagaH-samagra aizvaryAdirUpaH, uktaM ca-"aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIMganA 1, // " bhago vidyate yeSAM te bhagavantaH tairbhagavadbhiH, utpannajJAnadarzanadharaiH utpannaM jJAnaM kevalajJAnaM darzanaM kevaladarzanaM dharaMti iti utpannajJAnadarzanadharAH, 'trailokyanirIkSitamahitapUjitaiH' yo lokAH trilokAH-bhavanapativyaMtaravidyAdharajyotiSkavaimAnikA AREASALASISSA // 15 // Jain Education na (Atmejainelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandinam / / 156 / / Jain Education trilokA eva trailokyaM bheSajAditvAt svArthe dhyaN pratyayaH, nirIkSitAzca te mahitAzca te pUjitAzca te nirIkSitamahitapUjitAH / trailokyena nirIkSitamahitapUjitAH trailokya nirIkSitamahitapUjitAH / tatra nirIkSitAH- manorathaparaMparAsaMpattisaMbhavavinizcayasamutthasammada| vikAzilocanaiH AlokitAH mahitA - yathAvasthitA'nanyasAdhAraNaguNotkIrtana lakSaNena bhAvastavena arcitAH pUjitAH - sugandhipuSpapracuraprakSepAdinA dravyastavena, 'atItapratyutpanna anAgatajJaiH' 'sarvajJaiH sarvadarzibhiH' praNItaM arthakathanadvAreNa prarUpitaM, kiM ityAha- 'dvAdazAMgI' zrutarUpasya parama puruSasya aMgAni iva aMgAni dvAdazAMgAni - AcArAdIni yasmin tat dvAdazAMgaM gaNo-gaccho guNagaNo vA asyAsti iti |gaNI - AcAryaH tasya piTakaM iva piTakaM, sarvasvaM ityarthaH, gaNipiTakaM, tadyathA - ' AyAro' ityAdi pAThasiddhaM yAvat dRSTivAdaH / anaMgapraviSTaM api AvazyakAditavato'tpraNItatvAt paramArthato dvAdazAMgAtiriktArthAbhAvAt ca dvAdazAMgagrahaNena gRhItaM draSTavyam / idaM ca dvAdazAMgAdi sarva eva dravyAstikanayamatApekSayA tat abhidheya paMcAstikAya bhAvavat nityaM, svAmyasaMbaMdhaciMtAyAM ca svarUpeNa ciMtyamAnaM samyak zrutaM, svAmisaMbaMdhaciMtAyAM tu samyag dRSTeH samyak zrutaM mithyAdRSTeH midhyAzrutam / etadeva zrutaM pariNAmato vyaktaM darzayati-ityetat dvAdazAMgaM gaNipiTakaM yazcaturddazapUrvI tasya sakalaM api sAmAyikAdi biMdusAraparyavasAnaM niyamAt samyak zrutaM, tato'dhomukhaparihAnyA niyamataH sarva samyak zrutaM tAvat vaktavyaM yAvat abhinnadazapUrviNaH - saMpUrNadazapUrvadharasya, saMpUrNadazapUrvaratvAdikaM hi niyamataH samyag dRSTeH eva na mithyAdRSTeH, tathAsvAbhAvyAt, tathA hi-yathA abhavyo graMthidezaM upAgato'pi tathA svabhAvatvAt na graMtherbhedamAdhAtumalamevaM mithyAdRSTiH api zrutaM avagAhamAnaH prakarSato'pi tAvat avagAhate yAvat kiMcit nyUnAni daza pUrvANi bhavaMti / paripUrNAni tu tAni na avagADhuM zakroti, tathAsvabhAvatvAt iti, 'teNa paraM bhannai bhayaNA' atra 'teNa' iti 'vyatyayo 'pyAsA' iti avacUrisamalaMkRtam // 156 // jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram avari // 157 // samalaMkRtam prAkRtalakSaNavazAt paMcamyarthe tRtIyA, tato'yamarthaH-tataH saMpUrNadazapUrvadharatvAt pazcAnupUrvyA paraM mineSu dazasu pUrveSu majanA-vikalpanA kadAcit samyak zrutaM kadAcit mithyAzrutamityarthaH, iyamatra bhAvanA-samyagdRSTeH prazamAdiguNagaNopetassa samyak zrutaM, yathAvasthitArthatayA tasya samyak pariNamanAt, mithyAdRSTestu mithyA zrutaM, viparItArthatayA tasya pariNamanAt / tadetat samyak zrutaM / , se kiM taM micchAsuyaM? micchAsuyaM jaM imaM annANiehiM micchAdihiehiM sacchaMdabuddhimaivigappiaMtaM jahA bhArahaM, rAmAyaNaM, bhImAsurukkhaM, koDillayaM, sagaDabhaddiAo, khoDamuha, kappAsiyaM, nAgasuhuma, kaNagasattarI, vaisesiaM, buddhavayaNaM, terAsiyaM, kAviliyaM, logAyayaM, sadvitaMtaM, mADharaM, purANaM, vAgaraNaM bhAgavaM, pAyaMjalI, pussadevayaM, lehaM, gaNiyaM, sauNaru, nADayAI, ahavA bAvattari kalAo, cattAritra veA saMgovaMgA eAI micchAdihissa micchattapariggahiAI micchAsuyaM, eyAI ceva sammadihissa sammattaparigahiAI sammasuyaM ahavA micchadihissavi eyAI ceva sammasuyaM, kamhA ? sammattaheuttaNao jamhA te micchadidviA tehiM ceva samaehiM coIA samANA kei sapakkhadiDio cayaMti settaM micchaasuyN| atha kiM tat mithyAzrutaM; ? AcArya Aha-mithyAzrutaM yadidaM ajJAnikaiH, tatra yathA'spadhanA loke adhanA ucyate / evaM samyak dRSTayo'pi alpajJAnabhAvAt ajJAnikAH ucyate / tata Aha-mithyAdRSTibhiH, kiM 'khacchaMdabuddhimativikalpitaM tatra avagrahe hetubuddhiH, apAyadhAraNe matiH, khacchaMdena-svAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItAnusAramaMtareNa ityarthaH / buddhipatibhyAM vikalpitaM svacchaMda | // 15 // Jain Education na For Private Personel Use Only Oldjainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandisUtram // 158 / / Jain Education buddhimativikalpitaM, svabuddhikalpanAzilpinimmitaM ityarthaH / tadyathA - 'bhArataM ityAdi yAvat cattAri veyAsaMgovaMgA' bhAratAdayazca graMthA loke prasiddhAH tato lokata eva teSAM svarUpaM avagaMtavyam / te ca svarUpato yathAvasthitavastu abhidhAnavikalatayA mithyAzrutamavaseyam / ete'pi ca svAmisaMbaMdharcitAyAM bhAjyAstathA ca Aha-- etAni - bhAratAdIni zAstrANi mithyAtvaparigRhItAni bhavaMti / tato viparItAbhinivezavRddhihetutvAt mithyA zrutam / etAni eva ca bhAratAdIni zAstrANi samyagdRSTeH samyaktvaparigRhItAni bhavaMti samyaktvenayathAvasthitAsAratAparibhAvanarUpeNa parigRhItAni tasya samyag zrutam, tadgatAsAratAdarzanena sthiratarasamyaktvapariNAma hetutvAt / athava midhyAdRSTeH api sataH kasyacit etAni bhAratAdIni zAstrANi samyak zrutaM, ziSya Aha- kasmAt !, AcArya Aha - samyaktvahetutvAt, samyaktvahetutvaM eva bhAvayati, yasmAt te mithyAdRSTayaH taiH eva samayaiH- siddhAMtaiH vedAdibhiH pUrvAparavirodhena - yathA rAgAdiparItaH puruSaH tAvannAtIMdriyaM arthamavabuddhyate rAgAdiparItatvAt asmAdRzavat, vedeSu ca atIMdriyAH prAyo'rthA vyAvarNyate'tIMdriyArthadarzI ca vItarAgaH sarvajJo nAbhyupagamyate tataH kathaM vedArthaH pratItaH ityevamAdilakSaNena noditAH saMtaH kecana vivekinaH satyAdaya iva svapakSadRSTIH- svadarzanAni tyajaMti / bhagavat-zAsanaM pratipadyante ityarthaH / tata evaM samyaktva hetutvAt vedAdIni api zAstrANi keSAMcit mithyAdRSTInAM api samyak zrutaM, tadetat mithyAzrutam / se kiM taM sAiaM sapajjavasiaM, aNAiaM apajjavasiyaM suyaM ? sAiaM sapajjavasiaM, aNAiaM apajavasiaM suyaM-icceiyaM duvAlasa~gaM gaNipiDagaM, bucchitti nayaTTayAe AiaM sapajjavasiaM, avacchitti nayaTTayAeaNAiaapajjavasiaM taM samAsao caubihaM pannataM taM jahA- davvao, khittao, avacUrisamalaMkRtam // 158 // jainelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | avacUrisamalaM kRtam // 159 // kAlao, bhAvao, tattha davvao NaM sammasuyaM egaM purise paDucca sAi sapajjavasiaM, bahave purise ya paDucca aNAiaM apjjvsi| khettao NaM paMca bharahAI paMca eravayAiM paDucca sAi sapajjavasiaM paMca mahAvidehAI paDucca aNAiaM apajavasi / kAlaoNaM ussappiNi osappiNiM ca paDucca sAi sapajjavasiaMnoussappiNiM noosappiNiM ca paDDucca aNAiaM apjjvsi| bhAvao NaM je jayA jiNapannattA bhAvA AghavinaMti pannavijjaMti parUvijaMti dasijaMti nidaMsijjaMti uvadaMsirjati tayA bhAve paDucca sAiaM sapajjavasiaMkhAovasamiaM puNa bhAvaM paDucca aNAiaM apjjvsi| ahavA bhavasiddhiyassa suyaM sAiaM sapajjavasiaMca, abhavasiddhiyassa suyaM aNAiyaM apajjavasiyaM ca, savAgAsapaesaggaM savAgAsapaesehiM aNaMtaguNiaM pajavakkharaM nipphajai, savvajIvANaM pi aNaM akkharassa aNaMtabhAgo nicugghaaddio| 'jai puNa so'vi AvarijA teNaMjIvo ajIvattaM paavijaa| suTdavi mehasamudae hoi pabhA caMdasUrANaM' / settaM sAiaM sapajjavasiaM, settaM aNAiaM apajjavasiaM suyaM / atha kiM tat sAdisaparyavasitaM anAdiaparyavasitaM ca?, tatra saha AdinA vartate iti sAdi, tathA paryavasAnaM paryavasitaM, bhAve ktapratyayaH, saha paryavasitena vartate iti saparyavasitaM, AdirahitaM anAdi, na paryavasitaM aparyavasitaM, AcArya Aha-iti etat dvAdazAMgaM gaNipiTakaM vyavacchittipratipAdanaparo nayo vyavasthitinayaH, paryAyAstikanaya ityarthaH, tasya artho vyavacchittinayArthaH, paryAya ityarthaH / tasya bhAvo vyavacchittinayArthatA, tayA paryAyApekSayA ityarthaH, kimityAha-sAdisaparyavasitaM nArakAdibhavapariNati SOCTOCENCESCRECCC // 159 // Jain Education na HAMjainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandisatram // 16 // avasi samalaMkana SARAN apekSayA jIva iva, avyavacchittipratipAdanaparo nayaH tasya arthoM avyavacchicinayArtho, dravyamityarthaH, tadbhAvaH tattA tayA, dravyApekSayA ityarthaH, kimityAha-anAdyaparyavasitaM trikAlAvasthAyitvAt jIvavat, adhikRtaM eva artha dravyakSetrAdicatuSTayaM adhikRtya pratipAdayati / 'tat zrutajJAnaM 'samAsataH saMkSepeNa caturvidha prajJataM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato 'Namiti vAkyAlaMkAre samyak zrutaM ekaM puruSaM pratItya sAdiparyavasitaM, kathamiti ced 1, ucyate / samyacyAptau tat prathamapAThato vA sAdi, punaH mithyAtvaprAptau sati vA samyaktve pramAdabhAvato mahAglAnatvabhAvato vA paralokagamanasaMbhavato vA vismRti upagate kevalajJAnotpattibhAvato vA sarvathA vipranaSTe saparyavasitaM / bahUn puruSAn kAlatrayavarcinaH punaH pratItya anAdiaparyavasitaM, saMtAnena pravRttvAt , kAlavada, tathA kSetrato 'Na' iti vAkyAlaMkAre paMca bharatAni paMca airavatAni pratItya sAdisaparyavasAnaM, kathaM ?, ucyate, teSu kSetreSu avasapiNyAM sukhamaduHkhamAparyavasAne utsapiNyAM tu duHkhamasukhamAprAraMbhe tIrthakaradharmasaMghAnAM prathamatayA utpatteH sAdi, ekAMtaduHkhamAdau ca kAle tadabhAvAta saparyavasitaM / tathA mahAvidehAn pratItya anAdi aparyavasitaM, tatra pravAhApekSayA tIrthakarAdInAM avyavacchedAta tathA kAlato 'Na' iti vAkyAlaMkAre, avasapiNyAM utsapiNyAM ca pratItya sAdisaparyavasitaM, tathAhi-avasapiNyAM tisRSveva samAsu sukhama| duHkhamAduHkhamasukhamAduHkhamArUpAsu, utsarpiNyAM tu dvayoH samayoH duHkhamasukhamAsukhamaduHkhamArUpayoH bhavati na parataH, tataH sAdi saparyavasAnaM atra utsapiNiavasappiNIkharUpajJApanArtha kAlacakra viMzatisAgaropamakoTAkoTIpramANaM vineyajanAnugrahArtha yathA mUlavRcikRtA darzitaM tathA vayaM api darzayAmaH-cacArisAgaroSamakoDAkoDIu saMtaI eu| ega tasussamA khalu jiNehiM sanvehi nidivA // 11 // ityAdi, notsapiNI novasarpiNIM ca pratItya anAdi aparyavasitaM, mahAvideheSu hi noutsapiNi noavasarpiNIrUpaH // 16 // Jain Education Hiri For Private Personel Use Only INMainelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanditram - sama // 16 // / XSAROSSASSIS kAlastatra ca sadA eva avasthitaM samyak zrutaM iti anAdiaparyavasitaM, tathA bhAvato 'Na' iti vAkyAlaMkAre, 'ya' iti anirdiSTa nirdeze ye kecana yadA pUrvAhAdau jinaiH prajJaptA jinaprajJaptA bhaavaaH-pdaarthaaH| 'ASavijaMtiti prAkRtatvAt AkhyAyaMte, sAmAnyarUpatayA vizeSarUpatayA vA kathyate ityrthH| prajJApyate nAmAdibhedapradarzanena AkhyAyaMte, teSAM nAmAdayo medAH pradazyate ityarthaH / prarUpyate nAmAdibhedasvarUpakathanena prakhyAyaMte nAmAdInAM medAnAM kharUpaM AkhyAyate iti bhAvArthaH, tathA dazyate upamAnamAtropadarzanena prakaTIkriyate / yathA gauH iva gavaya ityAdi, tathA nidazyate-hetudRSTAMtopadarzanena spaSTatarIkriyate / upadazyate-upanayanigamanAmyAM niHzaMka ziSyabuddhau sthApyate / athavA upadazyate-sakalanayAbhiprAyAvatAraNataH paTuprajJaziSyabuddhiSu vyavasthApyaMte, vAn bhAvAn 'tadA' tasmin kAle tathA AkhyAyamAnAn pratItya sAdisaparyavasitaM, etaduktaM bhavati, tasmin kAle taM taM prajJApakopayogaM svaravizeSa prayatnavizeSa AsanavizeSa aMgavinyAsAdikaM ca pratItya sAdisaparyavasitaM, upayogAdeH pratikAlamanyathAbhavanAt / kSAyopazamikaM bhAvaM punaH pratItya anAdi aparyavasitaM, pravAharUpeNa kSAyopazamikabhAvasya anAdi-aparyavasitatvAt / athavA iti prakArAMtaropadarzane mavasiddhiko-bhavyaH tasya samyak zrutaM sAdiparyavasitaM, samyaktvalAme prathamatayA bhAvAt / bhUto mithyAtvaprAptau kevalotpattau vA vinAzAt , abhavasiddhiko'bhavyaH tasya zrutaM mithyAzrutaM anAdi aparyavasitaM, tasya sa eva samyavAdiguNahInatvAt , sarva ca tadAkAzaM ca-sarvAkAzaM, lokAlokAkAzaM ityarthaH, tasya pradezA:-nirvibhAgA bhAgAH sarvAkAzapradezAH teSAM agraM-parimANaM sarvAkAzapradezA tatsarvAkAzapradezaH anaMtagupitaM anaMtazo guNitaM ekaikasmin AkAzapradeze'naMtAgurulaghuparyAyabhAvAt paryAyAgrAkSaraM niSpadyate-dayamatra bhAvanA-sarvAkAzapradezaparimANaM sarvAkAzapradezaH anaMtazo guNitaM yAvat parimANaM bhavati tAvatpramANaM sarvAkAzapradezaparyAyANAM agraM bhavati, ekaikasmin AkAzapradeze Jain Education Sena For Private Personel Use Only Ghjainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akdari nandisUtram // 16 // SSSSSSSSSS yAvaMto'gurulaghuparyAyAH te sarve'pi ekatra piMDitA etAvato bhavaMti ityarthaH, etAvat pramANaM ca akSaraM bhavati, iha stokatvAt dharmAsti- kAyAdayaH sAkSAt sUtre noktAH, paramArthatastu te'pi gRhItA draSTavyAH, tato'yamarthaH-sarvadravyapradezAgraM sarvadravyapradezaH anaMtazo guNitaM yAvat parimANaM bhavati tAvat pramANaM-sarvadravyaparyAyaparimANaM, yAvat etAvatpramANaM ca akSaraM bhavati / tadapi ca akSaraM dvidhA-jJAnaM akArAdivarNajAtaM ca, ubhayatrApi akSarazabdapravRtte rUDhatvAt , dvividha api ca iha gRhyate, virodhAbhAvAt , nanu jJAnaM sarvadravyaparyAyapari| mANaM saMbhavatu, yato jJAnaM ihAvizeSoktau sarvadravyaparyAyaparimANatulyatAbhidhAnAnuprakramAt vA kevalajJAnaM grahISyate, tatra ca sarvadravyaparyAyaparimANaM ghaTate eva, tathA hi-yAvaMto jagati rUpidravyANAM ye gurulaghuparyAyA ye ca rUpidravyANAM arUpidravyANAM vA agurulaghuparyAyAstAn sarvAn api sAkSAt karatalakalitamuktAphalaM iva kevalAlokena pratikSaNaM avalokate bhagavAn, na ca yena svabhAvena ekaM paryAyaM paricchinatti | tena eva svabhAvena paryAyAMtaraM api, tayoH paryAyayoH ekatvaprasakteH, sarvajIvAnAM api 'Na' iti vAkyAlaMkAre akSarasya-zrutajJAnasya zrutajJAnaM ca matijJAnAvinAbhAvi tato matijJAnasa api anaMtabhAgo'naMtatamo bhAgo 'nitya udghATitaH sarvadaivAnAvRtaH so'pi caanaMtatamo bhAgo'nekavidhaH tatra sarvajaghanyaH caitanyamAnaM tatpunaH sarvotkRSTazrutAvaraNastyAnarddhinidrodayabhAve'pi nAviyate, tathA jIvakhAbhAvyAt , tathA ca Aha-yadi punaH so'pi anaMtatamo bhAga Atriyate tarhi jIvo'jIvatvaM prApnuyAt, jIvo hi nAma caitanyalakSaNabhRto yadi prabalazrutAvaraNaH styAnarddhinidrodayabhAve caitanyamAtraM api Aviyate / tarhi jIvasya svasvabhAvaparityAgAt ajIvataiva |8| saMpanIpadyate / suSTha api meghasamudaye bhavati prabhA caMdrasUryayoH, iyamatra bhAvanA-yathA nibiDanibiDataramevapaTalaiH AcchAditayoH api sUryAcaMdramasoH naikAMte tat prabhAnAzaH saMpadyate, sarvasya sarvathA svabhAvApanayanasya kartu azakyatvAt , evaM anaMtAnaMtaiH api jJAnadarzanA // 162 // + + Jain Educationa T ainelibrary.org S Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 16 // ALSO REASOROSCORMSEX varaNakarmaparamANubhiH ekaikasyApi Atmapradezasya AveSTitaparaveSTitasyApi naikAMtena caitanyamAtrasyApi abhAvo bhavati / tato yat sarvajaghanyaM tanmatizrutAtmakaM ataH siddho'kSarasyAnaMtabhAgo nitya udghATitaH, tathA ca sati matijJAnasya ca anAdibhAvaH pratipadyamAno na virudhyate iti sthitam / tadetat sAdisaparyavasitam / / se kiM taM gamiyaM? gamiyaM didvivAo, agamiyaM kAliyaM suyaM / settaM gamiyaM settaM agamiyaM / ahavAtaM | samAsao duvihaM pannattaM taM jahA-aMgapaviTTha / aMgabAhiraM ca / / atha kiM tad gamikaM 1, iha AdimadhyAvasAneSu kiMcidvizeSato bhUyobhUyastasya eva sUtrasya uccAraNaM gamaH, tatra Adau-suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu" ityAdi / evaM madhyAvasAnayoH api yathAsaMbhavaM draSTavyaM / gamA asya vidyate iti gamikaM, tat gamikaM prAyo dRSTivAdaH, tathA ca Aha-'gamiyaM dihivAoM' tat viparItaM agamikaM, tat ca prAyaH AcArAdikAlikazrutaM, asadRzapAThAtmakatvAt , tathA ca Aha-'agamiyaM kAliyasuyaM tadetat gamikaM agamikaM, athavA tat-sAmAnyataH zrutaM arhat upadezAnusAri samAsataH-saMkSepeNa dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-aMgapraviSTaM aMgavAhyaM ca, tatra aMgapraviSTaM iti / iha puruSasya dvAdaza aMgAni bhavaMti, tadyathAdvau pAdau 2, dve jaMghe 4, dve uruNI 6, dve gAtrADhe 8 dvau bAhU 10 grIvA 11 zirazca 12 evaM zrutarUpasyApi paramapuruSasya AcArAdIni dvAdaza aMgAni krameNa veditavyAni, zrutapuruSasya aMgeSu praviSTaM aMgapraviSTaM-aMgabhAvena vyavasthitamityarthaH, yatpunaH etasya eva dvAdazAMgAtmakasya zrutapuruSasya vyatirekeNa sthitaM aMgaM bAhyatvena vyavasthitaM tat anaMgapraviSTaM, athavA yat gaNadharadevakRtaM tadaMgapraviSTaM mUlabhUtamityarthaH, gaNadharadevA hi mUlabhUtaM AcArAdikaM zrutaM uparacayaMti, eSAM eva sarvotkRSTazrutalabdhisaMpannatayA tat racayituM IzatvAt , na // 163 // Jain Education a l For Private Personel Use Only Haljainelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram L samalaMkRtam // 164 // COSACCHARO* zeSANAM, tatastat kRtaM sUtraM mUlabhUtaH iti aMgapraviSTa ucyate / yatpunaH zeSaiH zrutasthaviraiH tadekadezaM upajIvya viracitaM tadanaMgapraviSTaM / dU athavA yatsarvadA eva niyataM AcArAdikaM zrutaM tadaMgapraviSTaM, tathA hi-AcArAdikaM zrutaM sarveSu kSetreSu sarvakAlaM cArtha krama cAdhikRtya evameva vyavasthitaM tatastadaMgapraviSTaM ucyate / aMgapraviSTaM aMgabhUtaM mUlabhUtamityarthaH, zeSaM tu yat zrutaM tat cAniyataM atastadanaMgapraviSTaM ucyate / tatrAlpavaktavyatvAt prathamaM aMgabAhyaM adhikRtya praznapUtramAha se kiM taM aMgabAhiraM? aMgabAhiraM duvihaM pannattaM, taM jahA-AvassayaM ca Avassayavahari c| se kiM taM AvassayaM? AvassayaM chavihaM pannataM, taM jahA-sAmAi, cauvIsatthao, vaMdaNayaM, paDikamaNaM, kAussaggo, paJcakkhANaM / settaM AvassayaM / se kiM taM AvassayavairittaM ? AvassayavairittaM duvihaM pannattaM, taM jahA-kAliyaM ca ukkAliyaM ca / se kitaM ukkAliyaM? ukAliyaM aNegavihaM pannattaM, taM | jahA-dasaveAliyaM, kappiAkappiyaM, cullakappasaMyaM, mahAkappasuyaM, uvAiya, rAyapaseNiyaM, jIvArmiMgamo, pannavaNA, mahApannavA, pamAyappaimAyaM, naMdI, aNuogadaurAI, daviMdatyao taMdulaveAliyaM, caMdAvijjhayaM, sUrapainnattI, porisimaMDailaM maMDelapaveso, vijvAcaraNaviNiccheo, gaNivijA, jjhANavibhattI, maraNavibhattI, AyavisohI, viyarAgasuyaM, salehaNAsuyaM, vihArakappo, caraNavihI, AurapacakhANaM, mahApacakhANaM ecamAi settaM ukAliyaM se kiM taM kAliyaM / kAliyaM aNegavihaM pannattaM taM jahA-uttarajjhayaNAI, | dasAo, kaippo, vavahAro, nisIhaM, mahAnisIhaM, isIbhAsiAI jaMbUdIvapannattI caMdapannattI, dIvasAgarapannattI, | // Jain Education ona For Private Personel Use Only JAjainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram | khujuiAvimANapavibhattI, mahalliAvimANapavibhattI, aMgaculiA, vaggaculiA, vivAhaculiA, aruNo || avacUri vAe, varuNovAe, garulovAe, dharaNovAe, vesamaNovAe laMdharovadhAe, deviMdovadhAe, uhANasukha, samalakRtam nAgapariAvaliANaM, kappiANaM, kappavaDisiANaM, puphiANaM, pupphacUliANaM, baNhIyANaM, vaNhIdesANaM AsIvisabhAvaNANaM, didvivisabhAvaNANaM, cAraNasumiNabhAvaNANaM, mahAsumiNabhAvaNANaM, teagginisagANaM, evamAiyAI caurAsIiM painnaga sahassAI bhagavao arahao usahasAmissa Aititthayarassa / tahA saMkhijjAiM painnagasahassAI majjhimagANaM jiNavarANaM / coddasa painnaga sahassANi bhagavao baddhamANasAmissa / ahavA jassa jattiA sIsA uppattiAe veNaiAe kammayAe pariNAmiAe cauvihaM buddhIe uvavesA tassa tattiAI painnaga sahassAI pattea buddhAvi tattiA ceva / settaM kAliyaM settaM ukAliyaM suyaM / settaM AvassayavairittaM / settaM aNaMgapaviDhe suyaM / atha kiM tat aMgabAhya ?, sarirAha-aMgavAhyazrutaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-AvazyakaM ca AvazyakavyatiriktaM ca, atra avazya51 karttavyakriyAnuSThAnamityarthaH / athavA guNAnAM abhividhinAvazyaM AtmAnaM karoti iti AvazyakaM-avazyakarttavyasAmAyikAdikriyA nuSThAnaM tat pratipAdakaM zrutaM api AvazyakaM, cazabdaH khagatAnekadasUcakaH / atha kiM tadAvazyaka ?, sarirAha-AvazyakaM paividha prajJaptaM, // 165 // tadyathA-'sAmAyika' ityAdi nigadasiddha, tadetadAvazyakaM / atha kiM tadAvazyakavyatiriktaM ?, AcArya Aha-AvazyakavyatiriktaM dvividhaM ca.sU.14 | prajJataM, tadyathA-kAlika utkAlikaM ca, tatra yat divasanizAprathamapazcimapauruSIdvaya eva paThyate tatkAlikaM, kAlena nivRttaM kAlikaM iti | Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAUGAUSA* avacUrisamalaMkRtam nandisUtram vyutpatteH / yatpunaH kAlavelAvajaM paThyate tat utkAlikaM / tatrAlpavaktavyatvAt prathamaM utkAlikaM adhikRtya praznasUtramAha-atha kiM tat | utkAlikaM zrutaM ?, sUrirAha-utkAlikaM zrutaM anekavidhaM prajJapta, tadyathA-dazavakAlikaM tacca supratItaM, tathA kalpyAkalpyapratipAdakaM // 166 // adhyayanaM kalpyAkalpyaM, tathA kalpanaM kalpaH-sthavirAdikalpaH tatpratipAdakaM zrutaM kalpazrutaM / tatpunardvibhedaM, tadyathA-'cullakappasuyaM mahAkappasuyaM' ekaM alpagraMthaM alpArtha ca, dvitIyaM mahAgraMthaM mahArtha ca / zeSAH graMthavizeSAH prAyaH supratItAH, tathApi lezatoprasiddhAn vyAkhyAsyAmaH, tatra jIvAdInAM padArthAnAM prajJApanaM prajJApanA / sA eva bRhattarA mahAprajJApanA, tathA pramAdApramAdasvarUpabhedaphalavipAkapratipAdakaM adhyayanaM pramAdApramAdaM, tatra pramAdasvarUpaM evaM-pracurakarmaidhanaprabhavaniraMtarAvidhyAtazArIramAnasA'nekaduHkhahutavahajvAlAkalApaparItaM azeSa eva saMsAravAsagRhaM pazyaMstanmadhyavartyapi ca tat nirgamanopAye vItarAgapraNItadharmaciMtAmaNau yato vicitrakarmodayasAcivyajanitAt pariNAmavizeSAt apazyan iva tat bhayaM avagaNayya viziSTaparalokakriyAvimukha eva Aste jIvaH sa khalu pramAdaH, tasya ca pramAdasya ye hetavo madyAdayaH te'pi pramAdAH tatkAraNatvAt , uktaM ca-"majaM visayakasAyA niddA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / evaM paMca pamAyA jIvaM pADaMti saMsAre // 1 // " etasya paMcaprakArasyApi pramAdasya phalaM dAruNo vipAkaH, evaM pratipakSadvAreNa apramAdasyApi kharUpAdayo vAcyAH / 'naMdI'tyAdi sugamaM / sUryacaryAprajJApanaM yasyAM graMthapaddhatau sA sUryaprajJaptiH, tathA 'pauruSI maMDalaM' iti puruSaHzaMkuH puruSazarIraM vA tasmin niSpannA pauruSI 'tata Agata' ityaNa, iyamatra bhAvanA-sarvasyApi vastuno yadA khapramANAcchAyA jAyate tadA paurupI bhavati / etacca pauruSIpramANaM usarAvaNasyAMte dakSiNAyanassAdau ca eka dinaM bhavati, tataH paraM aMgulasya aSTau ekaSaSTidrabhAgA dakSiNAyane barddhate / uttarAyaNe ca hRsaMti, evaM maMDale maMDale'nyAnyA pauruSI yatra adhyayane vyAvarNyate tadadhyayanaM pauruSImaMDalaM, RSS RESCROCOCCAR - // 166 // Jain Education Intemana H ainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 167 // tathA yatra adhyayane caMdrasya sUryasya ca dakSiNeSu uttareSu ca maMDaleSu saMcarato yathA maMDalAt maMDale pravezo bhavati tathA vyAvayete tadadhyayanaM maMDalapravezaH / tathA 'vijAcaraNavinizcaya' iti vidyA iti-jJAnaM, tat ca samyagdarzanasahitaM avagaMtavyaM, anyathA jJAnatvAyogAt , caraNa-cAritraM teSAM phalavinizcayapratipAdako graMtho vidyAcaraNavinizcayaH, tathA 'gaNivije ti sabAlavRddho gaccho gnnH| so'syAstIti gaNI-AcAryaH tasya vidyA-jJAnaM gaNividyA, sA ca iha jyotiSkanimittAdiparijJAnarUpA veditavyA / jyotiSkanimittAdikaM hi samyak parijJAparivrAjanasAmAyikAropaNopasthApanazrutoddezAnujJAropaNAdizAnujJAvihArakramAdiprayojaneSu upasthiteSu prazaste tithikaraNamuhUrtanakSatrayoge yat yatra karttavyaM bhavati tat tatra sUriNA karttavyaM, tathA cet na karoti tarhi mahAn doSaH, tato yAni sAmAyikAdIni prayojanAni yatra tithikaraNAdau karttavyAni bhavaMti tAni tatra yasyAM graMthapaddhatau vyAvaya'te sA gaNividyA, tathA dhyAnavibhaktiH iti, dhyAnAni-AdhyAnAdIni teSAM vibhajanaM-vibhaktiH yasyAM graMthapaddhatau sA dhyAnavibhaktiH, tathA maraNAni-prANatyAgalakSaNAni, tAni ca dvidhA-prazastAni aprazastAni ca, teSAM vibhajanaM-pArthakyena kharUpaprakaTanaM yasyAM graMthapaddhatau sA maraNavibhaktiH, tathA'nmano-jIvasyA''locanaM-prAyazcittapratipattiprabhRtiprakAreNa vizuddhiH-karmavigamalakSaNA pratipAdyate yasyAM hA graMthapaddhatau-sA AtmavizuddhiH / tathA vItarAgazrutamiti, sarAgavyapohena vItarAga svarUpaM pratipAdyate yatra adhyayane tad vItarAgazrutaM, tathA saMlekhanAzrutaM iti, dravyabhAvasaMlekhanA yatra zrute pratipAdyate tat saMlekhanAzrutaM, tatra utsargata iyaM drvyslekhnaa| "catvAri vicittAI. vigaI nijahiyAI cattAri / saMvacchare u donni u egaMtariyaM ca AyAmaM // 1 // nAivigiTTho ya tavo chammAse parimiyaM ca AyAma / annevi ya chammAse hoi vigiheM taMvokammaM // 2 // vAsaM ca koDisahiyaM AyAma kaTTa ANupubbIe / KASARMISANIRISTAS // 167 // Jain Education in For Private Personal Use Only P Nainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 168 // girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei // 3 // " bhAvasaMlekhanA tu krodhAdikaSAyapratipakSAbhyAsaH / tathA vihArakalpa iti, viharaNa vihAraH tasya kalpo-vyavasthA sthavirakalpAdirUpA yatra varNyate graMthe sa vihArakalpaH / tathA caraNaM-cAritraM tasa vidhiH yatra parNyate sa caraNavidhiH / tathA 'AturapratyAkhyAnaM' iti, AturaH-cikitsAkriyAvyapetaH tasya pratyAkhyAnaM yatra adhyayane vidhipUrvakaM upavarNyate tat AturapratyAkhyAnaM, tathA mahat pratyAkhyAnaM yatra varNyate tat mahApratyAkhyAnaM 'evaM tAvat amUni adhyayanAni-etAni adhyayanAni jahAbhihANatthANi bhaNiyANi' tat etat utkAlikaM / upalakSaNaM ca etat iti uktaM utkAlikaM / atha kiM tat kAlikaM ? kAlika anekavidhaM prajJaptaM, tadyathA ityAdi, 'uttarAdhyayanAni' sarvANi api ca adhyayanAni pradhAnAni eva tathApi amUni eva rUDhyA uttarAdhyayanazabdavAcyatvena prasiddhAni / dazA ityAdi prAyo nigadasiddha / nizIthaM iti nizIthavat nizIyaH, idaM pratItameva, tasmAt paraM yat graMthArthAbhyAM mahattaraM nizIthAbhyAM mahattaraM tat mahAnizIthaM / tathA AvalikApraviSTAnAM itareSAM vA vimAnAnAM vA pravibhaktiHpravibhajanaM yasyAM graMthapaddhatau sA vimAnapravibhaktiH, sA ca ekA stokagraMthArthA, dvitIyA mahAgraMthArthA, tatra AdyA kSullakavimAnapravibhaktiH, dvitIyA mhaavimaanprvibhktiH| aMgasya-AcArAdeH cUlikA aMgacUlikA / cUlikA nAmoktAnuktArthasaMgrahAtmikA graMthapaddhatiH, vargo'dhyayanAnAM samUho yathA aMtakRt dazAsu aSTau vargA ityAdi teSAM cUlikA, tathA vyAkhyA-bhagavatI tasyAH cUlikA vyAkhyA | cUlikA / tathA aruNo nAma devaH tadvaktavyatApratipAdako yo graMthaH parAvaya'mAnazca tat upapAtahetuH so'ruNopapAtaH, tathA ca atra cUrNikAro bhAvanAM akArSIt 'jAhe tamajjhayaNaM uvautte samANe aNagrAre pariyaTTei tAhe se aruNadeve samayanivaddhattaNao caliyAsaNasaMbhamubhaMtaloyaNe pauttAvahI viyANiyaDhe pahaDhe calacavalakuMDaladhare divvAe juIe divvAe vibhUIe divAe gaIe jeNAmeva se bhayavaM // 16 // Jain Education on For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 169 // Jain Education samaNe NiggaMthe ajjhayaNaM pariyaTTemANe acchai teNAmeva uvAgacchaI, uvAgacchittA bhattibharoNayavayaNe vimukavArakusumagaMdhavAse ovayaha, ovaracA tAhe se samaNassa purao ThiccA aMtaTThie kayaMjalI utrause saMvegavisujjhamANajjhavasANe taM ajjhayaNaM suNamANe ciTThA, samace ajjhayaNe bhai-bhaya ! susajjhAiyaM 2 varaM varehitti, tAhe se ihaloyanipivAse samatiNamuttA halale DukaMcaNe siddhivara ra maNipaDibaddhanibbharANurAge samaNe paDibhaNaina me NaM bho ! vareNaM aTThotti, tato se aruNe deve ahigayarajAyasaMvege payAhiNaM karettA baMdara namasaha vaMdittA namaMsittA paDigacchai " evaM garuDopapAtAdiSu api bhAvanA kAryA / tathA 'utthAnazrutaM' iti utthAnaM udvasanaM tat hetuH zrutaM utthAnazrutaM / tacca zRGganAdite kArye upayujyate, atra cUrNiNakArakRtA bhAvanA - "sajegassa kulassa vA gAmassa vA nagarassa vA rAyahANIe vA sama kayasaMkappe Amurute caMDakie appasanne appasannalese visamAsuhAsaNatthe uvautte samANe uTThANasuyajjhayaNaM pariyaTTei, taM ca ekkaM do vA tiNNi vA vAre, tAhe se kule vA gAme vA jAva rAyahANI vA ohayamaNasaMkappe cilavaMte duyaM 2 pahAveMte uTThe - ubvasati ci bhaNiyaM hoi" tti, tathA 'samutthAnazrutamiti' samupasthAnaM bhUyastatraiva vAsanaM taddhetuH zrutaM samupasthAnazrutaM, vakAralopAcca sUtre samuTThANa suyaMti pAThaH, tasya ceyaM bhAvanA-"tao samatte kaje tasseva kulassa vA jAva rAyahANIe vA se caiva samaNe kayasaMkappe tuTThe pasane pasannalese samasuhAsaNatthe uvautte samANe samuTThANasuyajjhayaNaM pariyaTTei, taM ca ekaM do tinni vA vAre, tAhe se kule vA gAme vA jAva rAyahANIe vA pahaTThacitte pasatthaM maMgalaM kalayalaM kuNamANe maMdAe gaIe salaliyaM Agaccha samuvaTThie- AvAsaitivRttaM bhavai, sammaM ubadvANasuyaMti vacanve vakAralovAo samuTThApAsuyaMti bhaNiyaM, tahA jai appaNAvi puvvuTThiyaM gAmAi bhavada tahAvi jar3a se samaNe evaM kaya saMkappe ajhayaNaM pariyaDDhe tao puNaravi AvAsei" tathA nAgAH - nAgakumArAsteSAM parijJA yasyAM granthapaddhatau bhavati sA nAgaparijJA, tasyAzreya avacUrisamalaMkRtam // 169 // jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 17 // SMSACARSMSSSSS cUrNikRtopadarzitA bhAvanA-"jAhe taM ajjhayaNaM samaNe niggaMthe pariyaTTei tAhe akayasaMkappassavi te nAgakumArA tatthatthA ceva taM samaNaM | avacUripariyANati-vaMdaMti namasaMti bahumANaM ca kareMti, siMganAditakajjesu ya varadA bhavaMti" tathA yatrAvalikApraviSTA itare ca narakAvAsAH samalaMkRtama prasaGgatastadgAminazca narAstiryazco vA varNyante tA nirayAvalikAH, ekasminnapi granthe vAcye bahuvacanazabdaH zaktisvAbhAvyAt, yathA pAzcAlA ityAdau, tathA 'kalpikA' iti yAH saudharmAdikalpagatavaktavyatAgocarA granthapaddhatayastAH kalpikAH, evaM kalpAvataMsikA draSTavyAH, puSpitA iti yAsu graMthapaddhatiSu gRhavAsamutkalanaparityAgena prANinaH saMyamabhAvapuSpitAH sukhitA upitA bhUyaH saMyamabhAvaparityAgato duHkhAvAptimukulanena mukulitAH punastataH tatparityAgena puSpitAH pratipAdyante tAH puSpitAH ucyate, adhikRtArthavizeSapratipAdikAH puSpacUDAH tathA 'vRSNidazA' iti, 'nAjhaputtarapadasya veti lakSaNavazAdAdipadasyAndhakazabdarUpasya lopaH, tato'yaM paripUrNaH zabdaH andhakavRSNidazA iti, ayaM cAnvarthaH-andhakavRSNinarAdhipakule ye jAtAste'pi andhakavRSNayaH teSAM dazAH-avasthAzcaritagatisiddhigamanalakSaNA yAsu granthapaddhatiSu varNyante tA andhakavRSNidazAH, athavA'ndhavRSNivaktavyatApratipAdikA daza-adhyayanAni andhakavRSNidazA / kiyanti nAmagrAhamAkhyAtuM zakyante prakIrNakAni ?, tata evamAdIni caturazItiH prakIrNakasahasrANi bhagavato'rhataH zrIRSabhasvAminastIrthakRtaH, tathA saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi madhyamAnAmajitAdInAM jinavarendrANAM tIrthakarANAm, etAni ca | yasya yAvanti bhavanti tasya tAvanti prathamAnuyogato veditavyAni, tathA caturdazaprakIrNakasahasrANi bhagavato'rhato vrddhmaansvaaminH| // 17 // iyamatra bhAvanA-iha bhagavata RSabhasvAminazcaturazItisahasrasaGkhyAH zramaNA AsIran, tataH prakIrNakarUpANi cAdhyayanAni kAliko-12 kAlikabhedabhinnAni sarvasaGkhyayA caturazItisahasrasaGkhyAnyabhavan , kathamiti cet ?, ucyate, iha yadbhagavadarhadupadiSTaM zrutamanusRtya For Private Personal Use Only Mahainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 171 // Jain Education bhagavantaH zramaNA viracayanti tatsarvaM prakIrNakamucyate, athavA zrutamanusaranto yadAtmano vacana kauzalena dharmmadezanAdiSu granthapaddhatirUpatayA bhASante tadapi sarva prakIrNakaM, bhagavata RSabhasvAmina utkRSTA zramaNasampadA AsIt caturazItisahasrapramANA, tato ghaTa prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturazItisahasrasaGkhyAni, evaM madhyamatIrthakRtAM api saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi bhAvanIyAni, bhagavatastu varddhamAnakhAminaH caturddazabhramaNasahasrANi tataH prakIrNakAni api bhagavataH caturdazasahasrANi, atra dve mate- eke sUrayaH prajJApayaMti - idaM kila caturazItisahasrAdikaM RSabhAdInAM tIrthakRtAM zramaNaparimANaM pradhAnastraviracanasamarthAn zramaNAn adhikRtya veditavyaM / itarathA punaH sAmAnyazramaNAH prabhUtatarA api tasmin tasminnRSabhAdikAle AsIran / apare punaH evaM prajJApayaMti - RSabhAditIrthakRtAM jIvatAM idaM caturazItisahasrAdikaM zramaNaparimANaM / pravAhataH punaH ekaikasmin tIrthe bhUyAMsaH zramaNA veditavyAH / tatra ye pradhAnastraviracanazaktisamanvitasuprasiddhatat graMthA atatkAlikA api tIrthe varttamAnAste'dhikRtA draSTavyAH / etadeva matAMtaraM upadarzayannAha - ' athavA ' prakArAMtaropadarzane yasya RSabhAdeH tIrthakRto yAvaMtaH ziSyAH tIrthe autpattikyA vainayikyA karmmajayA pAriNAmikyA caturvidhayA buddhyA upetAH - samanvitA AsIran, tasya - RSabhAdeH tAvaMti prakIrNakasahasrANi abhavan, pratyekabuddhA api tAvaMta eva, atra eke vyAcakSateiha ekaikasya tIrthakRtaH tIrthe aparimANAni prakIrNakAni bhavanti, prakIrNakakAriNAM aparimANatvAt, kevalaM iha pratyekabuddharacitAni eva prakIrNakAni draSTavyAni, prakIrNakaparimANena pratyekabuddhaparimANapratipAdanAt syAdetat - pratyekabuddhAnAM ziSyabhAvo virudhyate, tadetadasamIcInaM yataH pravrAjakAcArya eva adhikRtya ziSyabhAvo niSidhyate / nanu tIrthakaropadiSTazAsanapratipannatvenApi tato na kazcit avacUrisamalaMkRtam // 171 // ainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacarisamalaMkRtam // 172 // dossH| anye punaH evamAhuH sAmAnyena prakIrNakaiH tulyatvAt pratyekabuddhAnAM atrAbhidhAnaM na tu niyogaH / pratyekabuddhiracitAni eva prakIrNakAni iti / tadetat kAlikaM tadetat AvazyakavyatiriktaM, tadetadanaMgapraviSTaM iti / se kiM taM aMgapaviTTha? aMgapaviTTha duvAlasavihaM pannattaM, taM jahA-AyAro, sUryagaDo, ThANaM, samavAyo, vivAhapannattI, nAyAdhamakahAo uvAsagadasAo, aMtagaDadasAo, aNuttarovavAiyadesAo, paNhAvAgaraNAI, vivAgasuyaM, dihivaao| se kiM taM AyAre? AyAre samaNANaM niggaMthANaM AyAra, goyara, viNaya, veNaiya, sikkhA, bhAsA, abhAsA, caraNa,karaNa, mAyA, jAyA, vittIo AghavijaMti / se samAsao paMcavihe. pannatte, taM jahA-nANAyAre, daMsaNAyAre, carittAyAre, tavAyAre, viiriyaayaare| AyAre NaM parittA vAyaNA, saMkhijja aNuogadArA, saMkhijA veDhA, saMkhijA silogA, saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo, saMkhijAo saMgahaNIo / se NaM aMgaTTayAe paDhame aMge do suakkhaMdhA, paNavIsaM ajjhayaNA, paMcAsII uddesaNakAlA, paMcAsII samuddesaNakAlA, aTThArasapaya sahassANi payaggeNaM / saMkhijA akkharA, aNaMtA gamA, aNaMtA pajavA, parittA tasA, aNaMtA thAvarA, sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA ApavijaMti pannavijaMti parUvijaMti dasijaMti nidasijjaMti uvadaMsirjati / se evaM AyAse evaM nAyA se evaM vinAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai settaM aayaare||1|| // 172 // Jain Education na For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 17 // avacUrisamalaMkRtam atha kiM tadaMgapraviSTaM ? sUrirAha-aMgapraviSTaM dvAdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-'AcAraH sUtrakRta'mityAdi, atha kiM tadAcAra iti? athavA ko'yaM AcAraH? AcArya Aha-zrAcaraNaM AcAraH Acaryate iti vA AcAraH, pUrvapuruSAcarito jJAmAdi Asevana vidhiH ityrthH| tatpratipAdako graMtho'pi AcAra evaM ucyate / anena vA'cAreNa karaNabhUtena athavA AcAre-AdhArabhUte 'Na' iti vAkyAlaMkAre zramaNAnAM prAgnirUpitazabdAnAM nigraMthAnAM bAhyAbhyaMtaragraMtharahitAnAM, Aha-zramaNA nigraMthA eva bhavaMti tat kimarthaM nigraMthAnAM iti vizeSaNa ucyate, zAkyAdivyavacchedArtha, zAkyAdayo'pi hi loke zramaNA vyapadizyate / taduktaM-'niggaMtha sakka tAvasa geruya AjIva paMcahA samaNA' iti / teSAM AcArAdi AkhyAyate, tatra AcAro jJAnAcArAdi anekabhedabhinno gocaro-bhikSAgrahaNavidhilakSaNaH vinayo-jJAnAdivinayaH, vainayika-vinayaphalaM karmakSayAdizikSA-grahaNazikSA AsevanazikSA vA, vineya zikSA iti cUrNikRt / tatra vineyaaH-shissyaaH| tathA bhASA satyA asatyA-mRSA ca, abhASA-mRSA satyAmRSA ca / caraNa-vratAdi, karaNaM-piMDavizuddhyAdi, uktaM ca-"vayasamaNadhammasaMjamaveyAvacaM ca bNbhguttiio| nANAitiyaM tava kohaniggAI caraNameyaM // 1 // piMDavisohIsamiIbhAvaNapaDimAya iNdiyniroho| paDilehaNaguttIo abhiggahA ceva karaNaM tu // 2 // " yAtrA-saMyamayAtrA tadartha eva parimitAhAragrahaNaM vRttiHvividhaiH abhigrahavizeSaiH varcanaM, 'AcArazca gocarazca' ityAdiH dvandvaH, tA AcAragocaravinayavainayikaziSyAbhASA'bhASAcaraNakaraNa- 1 yAtrAmAtrAvRttayaH AkhyAyaMte / idaM yatra kvacit anyataropAdAnena anyataragatArthAbhidhAnaM tat sarva tat prAdhAnyakhyApanArtha avaseyaM / sa AcAraH 'samAsataH' saMkSepataH paMcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-'jJAnAcAra' ityAdi, tatra jJAnAcAraH, "kAle viNae bahumANe, uvahANe taha ya niDavaNe / vaMjaNaatthatadubhae aDhaviho nANamAyAro // 1 // " darzanAcAraH, "nissaMkiya nikaMkhiya ninvitiginchAmUDhadiTThIya / | // 17 // ka Jan Education For Private Personel Use Only A jainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4564 nandisatrama uvavUhathirIkaraNe bacchalappabhAvaNe aTTha // 2 // " prabhAvakAH tIrthasya amI draSTavyAH -'aisesa iDDiyAyariya vAI dhammakahi khavaga avacUri nemittI / vijA rAyAgaNasaMmayA ya titthaM pabhAvaMti // 1 // cAritrAcAraH-'paNihANajoga jutto paMcahiM samiIhiM tihi u samalaMkRtam // 174 // guttIhiM / esa carittAyAro aTThaviho hoi nAyavyo // 1 // tapa AcAraH-cArasa vihaMmi vi tave abhitarabAhire jinnuvitte| agilAi aNAjIvI nAyavyo so tavAyAro // 1 // vIryAcAraH-"aNigRhiyabalavirio parakkamai jo jahuttamAutto / jujai ya jahAthAma nAyavbo vIriyAyAro // 1 // " AcAre NaM iti vAkyAlaMkAre, 'parittA' parimitA taM taM prajJApakaM pAThakaM ca adhikRtya AdyantopalabdhiH, athavA utsarpiNI avasarpiNI ca pratItya parIttA draSTavyAH, kAsAvityAha-vAcanA' vAcanA nAma sUtrasya arthasya vA pradAnaM, yadi punaH sAmAnyataH pravAha adhikRtya ciMtyate tadA anaMtAH, tathA saMkhyeyAni anuyogadvArANi upakramAdIni, tAni hi adhyayanaM 2 prati pravartate, adhyayanAni ca saMkhyeyAni iti kRtvA, tathA saMkhyeyA veDhA, veDho nAma chaMdovizeSaH, tathA saMkhyeyAH zlokAH-supratItAH, tathA saMkhyeyA niyuktayaH, tathA saMkhyeyAH pratipattayaH, pratipattayo IMI nAma dravyAdipadArthAbhyupagamAH pratimAdi abhigrahavizeSA vA tAH sUtranibaddhAH saMkhyeyAH, sa AcAro 'Na' iti vAkyAlaMkAre aMgArthatayA-aMgArthatvena, arthagrahaNaM paralokaciMtAyAM sUtrAd arthasya garIyastvakhyApanArtha, athavA sUtrArtha-ubhayarUpa AcAraH | iti khyApanArtha, prathamaM aMga, ekArAMtatA sarvatra mAgadhabhASAlakSaNAnusaraNAt veditavyA, sthApanAmadhikRtya prathamaM aNgmityrthH||8| // 174 // tathA dvau zruttaskaMdhau-adhyayanasamudAyarUpau, paMcaviMzatiH adhyayanAni, tadyathA-"sattha parinnA (1) logavijao (2) sIosaNija (3) saMmattaM (4) AvaMti (5) dhUya (6) vimoho (7) mahAparino (8) vahANasuyaM (9) // 1 // " etAni nava adhyayanAni Jain Education in For Private Personal use only H Thinelibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandivatram // 175 // Jain Education prathamathutaskaMdhe / "piMDesaNa (1) sijjhi (2) riyA ( 3 ) bhAsajAyA ( 4 ) ya vattha ( 5 ) pAesA ( 6 ) / uggahapaDimA ( 1 ) sattasattikA (14 ) ya bhAvaNa (15) vimutti ( 16 ) // 1 // " atra 'sejiriya'tti zayyAdhyayanaM IryAdhyayanaM ca / 'vatthapAesa' ttivastra - eSaNAdhyayanaM pAtra - eSaNAdhyayanaM ca, amUni SoDaza adhyayanAni dvitIyazrutaskaMdhe / evametAni nizIthavaJjani paMcaviMzatiH adhyayanAni bhavati, tathA paMcAzItiH uddezanakAlAH, kathaM ced ? ucyate, iha aMgasya zrutaskaMdhasya adhyayanasya uddezakasya ca eka eva uddezanakAlaH / evaM zastraparijJAyAM sapta uddezana kAlAH 7 lokavijaye SaT 13 zItoSNAdhyayane catvAraH 17 samyaktvA - dhyayane catvAraH 21 lokasArAdhyayane SaT 27 dhutAdhyayane paMca 32 vimohAdhyayane'STau 40 mahAparijJAyAM sapta 47 upadhAnazrute catvAraH 51 piMDaiSaNAyAM ekAdaza 62 zajjheSaNAdhyayane trayaH 65 IryAdhyayane trayaH 68 bhASAdhyayane dvau 70 vastra - eSaNAdhyayane dvau 72 pAtraiSaNAdhyayane dvau 74 avagrahapratimAdhyayane dvau 76 saptasaptikAdhyayaneSu SaT 83 bhAvanAyAM ekaH 84 vimuktau eka 85 evaM ete sarve'pi paMDitAH paMcAzItiH bhavaMti / evaM samuddezanakAlA api paMcAzItirbhAvanIyAH, tathA padAgreNa parimANena aSTAdazapadasahasrANi, iha yatra arthopalabdhistat padam / tathA saMkhyeyAni akSarANi, padAnAM saMkhyeyatvAt / tathA iha gamAH - arthagamA gRhyaMte / arthagamA nAma arthaparicchedAste ca anaMtAH, ekasmAdeva sUtrAt atizAyimatimedhAdiguNAnAM tattat dharmmaviziSTAnantadharmAtmakavastupratipattibhAvAt / tathA anaMtAH paryAyAH te ca khaparamedabhinnA akSarArthagocarA veditavyAH, tathA parItAH - parimitAH trasAdvIMdriyAdayaH, anaMtA H sthAvarAH - vanaspatikAyAdayaH, zAzvatA-dharmAstikAyAdayaH kRtAH - prayogavisrasA janyAH ghaTasaMdhyAbhrarAgAdayaH, ete sarvepi trasAdayo nibaddhA: -sUtre svarUpataH uktA, nikAcitAH - niryuktisaMgrahaNihetuudAharaNAdibhiH anekadhA vyavasthApitA avacUrisamalaMkRtam // 175 // ainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 176 // avacUrisamalaMkRta SAGARLSSSS jinaprajJaptA bhAvAH-padArthAH AkhyAyate-sAmAnyarUpatayA vizeSarUpatayA vA kathyate prajJApyate nAmAdimedopanyAsena prapaMcyateprarUpyaMte nAmAdInAM eva medAnAM saprapaMcaM svarUpakathanena pRthag viviktaM khyApyate / darzyate-upamApradarzanena yathA gauH iva gavayaH ityAdi nidazyate-hetudRSTAMtopadarzanena upadazyate nigamanena ziSyabuddhau niHzaMka vyavasthApyate / sAMprataM AcArAMgagrahaNe phalaM pratipAdayati-'sa' iti AcArAMgagrAhako'bhisaMbadhyate / evamAtmA-evaMrUpo bhavati, ayamatra bhAvaH-asmin AcArAMge bhAvataH samya adhIte sati taduktakriyAnuSThAnaparipAlanAt sAkSAt mUrta iva AcAro bhavati iti, tadevaM kriyAM adhikRtya uktaM, samprati jJAna hai adhikRtya Aha-yathA''cArAGge nibaddhA bhAvAH tathA teSAM bhAvAnAM jJAtA bhavati, yathA niyuktisaMgrahaNihetuudAharaNAdibhiH vividha [prarUpitAstathA] jJAtA bhavati, evaM caraNakaraNaprarUpaNA AcAre AkhyAyate, so'ymaacaarH|| se kiM taM sUyagaDe ? sUyagaDe NaM loe sUijjai, aloe sUijjai, loAloe sUijjai, jIvA sUijai, ajIvA sUijjai, jIvAjIve sUibai, sasamae sUijjai, parasamae sUijjai, sasamayaparasamae sUijjaha / sUyagaDe NaM asIassa kiriyAvAisayassa caurAsIe akariyAvAINaM sattaTThIe annANiyavAINaM battIsAe veNaiyavAINaM tiNhaM tesavANaM pAsaMDiyasayANaM vUhaM kicA sasamae ThAvijjai / sUyagaDe gaM parittA vAyaNA, saMkhijjA aNuogadArA, saMkhijjA veDhA, saMkhijjA silogA, saMkhilAo nijuttIo, saMkhijjAo paDivattIo, saMkhijAo sNghnniio| se NaM aMgaThyAe biie aMge do suakkhaMdhA, tevIsaM ajjhayaNA, tittIsaM uddesaNakAlA, tittIsaM samuddesaNakAlA, chattIsaM payasahassANi, // 176 // Re Jain Education For Private & Personel Use Only 84% ainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUri samalaMkRtam nandisUtram payaggeNaM saMkhijA akkharA, aNaMtA gamA, aNaMtA pajjavA, parittA tasA, arNatA thAvarA, sAsaya kaDanibaddhanikAiyA jiNapannatA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti dasijjaMti nidaMsijjaMti // 177 // uvadaMsijjaMti / se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai settaM sUyagaDe // 2 // atha kiM tatsUtrakRtaM ?, 'sUca paizunye sUcanAt sUtraM nipAtanAt rUpaniSpattiH, sA ca pradhAnazca ayaM sUtrazabdaH, tato'yamarthaH,sUtreNa kRtaM, sUtrarUpatayA kRtaM ityarthaH, yadyapi ca sarvamaGgaM sUtrarUpatayA kRtaM tathApi rUDhivazAt etat eva sUtrakRtaM ucyate, na zeSa aMgaM, AcArya Aha-sUtrakRtena athavA sUtrakRte 'Na' iti vAkyAlaMkAre lokaH sUcyate ityAdi nigadasiddhaM yAvat 'asIyassa kiriyA| vAisayassa' ityAdi / azIti adhikasya kriyAvAdizatasya, caturazIteH akriyAvAdinAM, saptaSaSTeH ajJAnikAnAM, dvAtriMzato vainayikAnAM sarvasaMkhyayA trayANAM triSaSTyadhikAnAM pAkhaNDizatAnAM 'vyUha' pratikSepaM kRtvA khasamayaH sthApyate / tatra na karimaMtareNa kriyA hai| puNyabaMdhAdilakSaNA saMbhavati / tata evaM parijJAya tAM kriyAM-AtmasamavAyinI vadaMti tat zIlAzca ye te kriyAvAdinaste punarAtmAdi | astitvapratipattilakSaNA amunopAyena azItyadhikazatasaMkhyA viyA / jIvAjIvAzravabaMdhasaMvaranirjarApuNyApuNyamokSarUpAn nava padArthAn TUparipATyA paTTikAdau viracayya jIvapadArthasyAdhaHkhaparabhedAvupanyasanIyau, tayoH adho nityAnityabhedau, tayorapi adhaH kAlezvarAtma | niyatikhabhAvabhedAH paMca nyasanIyAH, punazca evaM vikalpAH karttavyAH, tadyathA-asti jIvaH khato nityaH kAlataH ityeko vikalpaH, | na. sU. 15asya ca vikalpasya ayamarthaH-vidyate khalu ayaM AtmA khena rUpeNa nityazca kAlataH kAlavAdino mate, kAlavAdinazca nAma te // 177 // in Education N ona MMr.jainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 178 // HURRERAKORRAS KASUTA | maMtavyAH. ye kAlakRtaM eva sarva jagat manyate / tathA ca te AhuH-na kAlamaMtareNa caMpakAzokasahakArAdivanaspatikusumodgamaphalA avacUribaMdhAdayo himakaNAnupaktazItaprapAtanakSatragarbhAdhAnavarSAdayo vA RtuvibhAgasaMpAditA bAlakumArayauvanapalitAgamAdayo vAvasthAvizeSA samalaMkRtam ghaTate, pratiniyatakAlavibhAga eva teSAM upalabhyamAnatvAt / anyathA sarvamavyavasthayA bhavet , na caitadRSTamiSTaM vA, api ca-mudgapaktiH api na kAlamaMtareNa loke bhavaMtI dRzyate / kiMtu kAlakrameNa anyathA sthAlIMdhanAdisAmagrIsaMparkasaMbhave prathamasamaye'pi tasyAbhAvaprasaMgo na ca bhavati, tasmAt yatkRtakaM tatsarva kAlakRtaM iti / tathA ca uktaM-"na kAlavyatirekeNa, garbhavAlazubhAdikaM / yatkicijAyate loke, | tadasau kAraNaM kila // 1 // kiM ca kAlAdRte naiva mudgapaktirapIkSyate / sthAlyAdisaMnidhAne'pi, tataH kAlAdasau matA // 2 // kAlAbhAve 6ca garbhAdi, sarva syAdavyavasthayA / pareSTahetusadbhAvamAtrAdeva tadudbhavAt // 3 // kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharati prajAH / kAlaH18 supteSu jAgarti, kAlo hi durtikrmH||4||" atra 'pareSTahetusadbhAvamAtrAditi parAbhimatavanitApuruSasaMyogAdimAtrarUpahetusadbhAva| mAtrAdeva 'tadudbhavAditi garbhAdi udbhavaprasaMgAt , tathA kAlaH pacati-paripAkaM nayati pariNatiM nayati, 'bhUtAni' pRthivyAdIni, tathA kAlaH saMharati prajAH-pUrvaparyAyAn pracyAvya paryAyAMtareNa prajAH lokAn sthApayati / tathA kAlaH supteSu janeSu jAgarti, kAla eva taM taM suptaM janamApado rakSati iti bhAvaH, tasmAt hi sphuTaM duratikramo'pAkartumazakyaH kAla iti / uktena eva prakAreNa dvitIyo'pi vikalpo vaktavyaH / navaraM kAlavAdinaH iti vaktavye IzvaravAdina iti vaktavyaM, tadyathA-asti jIvaH svato nityaH IzvarataH, IzvaravAdinazca sarve // 178 // jagat IzvarakRtaM manyate, IzvaraM ca sahasiddhajJAnavairAgyadhammaizvaryarUpaM catuSTayaM prANinAM ca vargApavargayoH prerakaM iti / taduktaM-"jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvayaM caiva dharmazca, sahasiddhaM catuSTayaM // 1 // "anyo janturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / SEARCANCY Jain Education For Private Personal use only Vanesbrary.org Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 179 // Jain Education Izvaraprerito gacchet svarga vA zvabhrameva vA // 1 // " ityAdi, evaM tRtIyo vikalpa AtmavAdinAM, AtmavAdino nAma ye 'puruSa evedaM sarva' ityAdi pratipannAH / caturtho vikalpo niyativAdinAM te hi evaM AhuH - niyatiH nAma' tattvAntaraM asti yad vazAdete bhAvAH sarve'pi niyatena eva rUpeNa prAdurbhAvamanuvate, nAnyathA, tathA hi yat yadA yadA yato bhavati tattadA tata eva niyatena eva rUpeNa bhavadupalabhyate / anyathA kAryakAraNabhAvavyavasthA pratiniyatarUpAvasthA ca na bhavet, niyAmakAbhAvAt / tata evaM kAryanaiyatyataH pratIyamAnAmenAM niyati ko nAma pramANapathakuzalo bAdhituM kSamate 1 mA prApadanyatrApi prmaannpthvyaaghaatprsNgH| tathA ca uktaM- "niyatenaiva rUpeNa, sarve bhAvA bhavaMti yat / tato niyatijA hote, tatsvarUpAnuvedhataH // 1 // yat yadaiva yato yAvattattadaiva tatastathA / niyataM jAyate nyAyAt ka enAM bAdhituM kSamaH 1 // 2 // paMcamo vikalpaH khabhAvavAdinAM te hi svabhAvavAdina evaM AhuH - iha sarve bhAvAH svabhAvavazAt upajAyate / tathA hi- mRdaH kuMbho bhavati na paTAdi, tantubhyo'pi paTa upajAyate na kumbhAdi, etacca pratiniyataM na tathA svabhAvatAmaMtareNa ghaTAkoTIsaMTaMkamATIkate, tasmAtsakalaM idaM svabhAvakRtaM avaseyaM / api cAstAmanyatkAryajAtaM iha mudrapaktiH api na svabhAvamaMtareNa bhavituM arhati tathA hi-sthAlIMdhanakAlAdisAmagrI bhAve'pi na kAMkaTukamudgAnAM paktiH upalabhyate / tasmAt yadyat bhAve bhavati [ yadabhAve ca na bhavati ] tattadanvayavyatirekAnuvidhAyi tat kRtaM iti svabhAvakRtA muddrapaktiH apyeSTavyAH, tataH sakalaM eva idaM vastujAtaM svabhAvahetukaM avaseyaM iti / tataH evaM svataH iti padena labdhAH paMca vikalpAH, evaM parata iti anenApi paMca labhyaMte, parata iti parebhyo vyAvRttena rUpeNa vidyate na khalu ayaM AtmA ityarthaH / evaM nityatvAparityAgena daza vikalpA labdhAH, evamanityapadenAspi daza, sarve militA viMzatiH, ete ca jIvapadArthena labdhAH, evaM ajIvAdiSu api aSTasu padArtheSu pratyekaM avacUrisamalaMkRtam // 179 // jainelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 18 // avacUrisamalaMkRtam viMzatiHvikalpA labhyate, tato viMzatiH navaguNitAH zataM azItyuttaraM, kriyAvAdinAM bhavati // tathA na kasyacit pratikSaNaM anavasthitasya padArthasya kriyA saMbhavati utpattyanaMtaraM eva vinAzAt ityevaM ye vadaMti te akriyAvAdinaH, tathA ca AhuHeke"kSaNikAH sarvasaMskArA asthirANAM kutaH kriyA ? bhUtiyeSAM kriyA saiva, kAraNaM sa eva ucyate // 1 // ete ca AtmAdi-5 nAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItisaMkhyA draSTavyAH, puNyApuNyavarjitazeSajIvAdipadArthasaptakanyAsaH, tathaiva ca jIvAdisaptakasya adhaH pratyekaM svaparavikalpopAdAnaM, asattvAt Atmano nityAnityavikalpo na staH, kAlAdInAM ca paMcAnAM adhastAt SaSThI yadRcchA nyasyate, iha yadRcchAvAdinaH sarve'pi akriyAvAdina eva, na kecit api kriyAvAdinaH tataH prAg yadRcchA nopanyastA, tata evaM vikalpAbhilApa:-nAsti jIvaH khataH kAlata iti eko vikalpaH, evaM IzvarAdibhiH api yadRcchAparyataiH, sarve'pi militAH SaD vikalpAH, amISAM ca vikalpAnAM arthaH prAgvadbhAvanIyA, navaraM yadRcchAta iti yadRcchAvAdinAM mate, atha ke te- yadRcchAvAdinaH ? ucyate, iha ye bhAvAnAM saMtAnApekSayA na pratiniyataM kAryakAraNabhAvaM icchaMti kiMtu yadRcchayA te yadRcchAvAdinaH, tathA ca te evaM AhuH-"na khalu pratiniyato vastUnAM kAryakAraNabhAvastathA pramANena agrahaNAt, tathA hi zAlUkAdapi jAyate zAlUko gomayAt api vaDheH api vahniH upajAyate araNikASThAt api dhUmAdapi jAyate dhUmomIndhanasaMparkAta api kaMdAt api jAyate kadalI bIjAt api vaTAdayo bIjAdapi jAyaMte zAkhaikadezAt api, tato na pratiniyataH kvacidapi kAraNakAryabhAva iti yadRcchAtaH kvacit kiMcit bhavati iti pratipattavyaM, na khalu anyathA ca vastusadbhAvaM pazyato'nyathA AtmAnaM prekSAvaMtaH pariklezayaMti iti / yathA ca svataH SaD vikalpA labdhAH tathA nAsti parataH kAlata ityevamapi SaD vikalpA labhyate, sarve'pi militA Jain Education i n For Private & Personel Use Only Kolhjainelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 181 // Jain Education dvAdaza vikalpA jIvapade labdhAH, evaM ajIvAdiSu api SaTsu padArtheSu pratyekaM dvAdaza dvAdaza vikalpA labhyate / tato dvAdazabhiH saptaguNitAH caturazItirbhavaMti akriyAvAdinAM vikalpAH // tathA kutsitaM jJAnaM ajJAnaM tadeSAM asti iti ajJAnikAH, 'ato'nekakharAt ' iti matvarthIya ikapratyayaH, athavA ajJAnena caraMti iti ajJAnikAH - asaMciMtya kRtabaMdhavaiphalyAdipratipattilakSaNAH, tathA hi-ete evamAhuH - na jJAnaM zreyaH, tasmin sati parasparaM vivAdayogataH cittakAluSyAdibhAvato dIrghatarasaMsArapravRtteH / tathAhi - kenacit puruSeNa anyathA dezite sati vastuni vivakSito jJAnI jJAnagarvAdhmAtamAnasaH tasya upari kaluSacittastena saha vivAdaM Arabhate, vivAde ca kriyamANe tIvratIvrataracittakAluSyabhAvato'haMkAratazca prabhUttaprabhUtatarAH azubhakarmmabaMdhasaMbhavaH, tasmAt ca dIrghadIrghatarasaMsAraH, tathA ca uktaM - " aneNa annahA desiyaMmi bhAvaMmi nANagavveNakuNai vivAyaM kalusiyacitto tatto ya se baMdho // 1 // " ityAdi, ye'pi ca vinayavAdino vinayapratipattilakSaNAH te'pi mohAt muktipathaparibhraSTAH veditavyAH / tathA hi-vinayo nAma muktiaMgaM yo muktipathAnukUlo na zeSaH, muktipathazca jJAnadarzanacAritrANi, 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' iti vacanAt, tato jJAnAdInAM jJAnAdiAdhAraNAM ca bahuzrutAdipuruSANAM yo vinayo jJAnAdibahumAnapratipattilakSaNaH sa jJAnAdisaMpat vRddhihetutvena paraMparayA muktiaMga upajAyate / yastu suranRpatyAdiSu vinayaH sa niyamAt saMsAraheturyataH suranRpatyAdiSu vinayo vidhIyamAnaH suranRpatyAdibhAva viSayaM bahumAnaM ApAdayati / anyathA vinayakaraNApravRtteH, suranRpatyAdibhAvazca bhoga pradhAnaH, tatastat bahumAne bhogabahumAnaM eva kRtaM paramArthato bhavati iti dIrghasaMsArapathapravRttiH, ye'pi ca yativinayavAdinaH te'pi yadi sAkSAt vinayameva kevalaM muktiaMgaM icchaMti tarhi te'pi asamIcInavAdino veditavyAH / jJAnAdirahitasya kevalasya vinayasya sAkSAt muktiaMgatvAbhAvAt, na khalu jJAnadarzanacAritrarahitAH onal avacUrisamalaMkRtam // 181 // jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatrama 8 kevalaM pAdapatanAdimAtreNa muktiM aznuvate jaMtavaH, kiMtu jJAnAdisahitAH, tato jJAnAdikaM eva sAkSAt muktiaMgaM, na vinyH| 8 avacUrikathametadavasIyate ?, iti ceducyate / iha mithyAtvAjJAnAviratipratyayaM karmajAlaMtat kSayAt ca mokSo 'muktiH karmakSayAdiSTA' iti vacana samalaMkRtam // 182 // prAmANyAta, karmajAlakSayazca na nirmUlakAraNocchedamaMtareNa sarvathA saMbhavati / tato mithyAtvapratipakSaM samyadgarzanaM ajJAnapratipakSaM ca jJAnaM aviratipratipakSaM ca cAritraM samyaka sevyamAnaM yadA prakarSaprAptaM bhavati tadA sarvathA kAraNApagamato nirmUlakamrmocchedo bhavati iti jJAnAdikaM sAkSAt muktiaMgaM, na vinayamAtraM, kevalaM vinayo jJAnAdiSu vidhIyamAnaH paraMparayA muktiaMgaM sAkSAta tu jJAnAdiheturiti sarvakalyANabhAjanaM tatra tatra pradeze gIyate, yadi punaH vinayavAdino jJAnAdivRttihetutayA muktiaMga vinayaM icchaMti tadA te'pyasmatpathavarttina eva iti na kadAcidvipratipattiH iti kRtaM prasaMgena, prakRti anusaMdhIyate / 'sUyagaDassaNaM parittA vAyaNA' ityAdi sarva prAgvat , uddezAnAM ca parimANaM kRtvA uddezasamuddezakAlasaMkhyA bhAvanIyA / tadetat sUtrakRtaM // se kiM taM ThANe? ThANe jIvA ThAvijjaMti, ajIvA ThAvijaMti, jIvAjIve tthaavijNti| sasamae ThAvijaMti, parasamae ThAvijaMti, sasamae parasamae ThAvijaMti, loe ThAvijaMti, aloe ThAvijaMti, loAloe tthaavijNti| ThANeNaM TaMkA kUDAselA sihariNo panbhArAkuDAiM guhAo AgarA dahA naIo AghavijaMti // 182 // ThANe NaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo saMkhijAo saMgahaNIo se NaM aMgaThyAe taie aMge ege suakkhaMdhe dasa ajjhayaNA egavIsaM uddesaNakAlA egavIsaM samuddesaNakAlA bAvattari payasahassA payaggeNaM KARNAGARLSCRECSCRIBE Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 18 // avacUrisamalaMkRtam RUSSRASHUSHIRISH saMkhijA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddha nikAiA jiNapannatA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti dasijatti nidaMsirjati uvadaMsijati se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Apavijai / setaM ThANe // 3 // atha kiM tat sthAnaM ?, tiSThati pratipAdyatayA jIvAdayaH padArthA asmin iti sthAnaM, tathA ca Aha sUriH-sthAnena sthAne vA' nnN'| iti vAkyAlaMkAre, jIvAH sthApyate-yathAvasthitakharUpaprarUpaNayA vyavasthApyate / zeSa prAyo nigadasiddhaM, navaraM 'TaMkaM' chinnataTaM TaMkaM, kUTAni parvatasya upari yathA vaitADhyasya upari siddhAyatanakUTAdIni nava kUTAni, zailA himavadAdayaH, zikhariNaH-zikhareNa samanvitAste ca vaitADhyAdayaH, tathA yat kUTopari kubjAgravat kubjaM tatprAgbhAraM, yadvA yatparvatasyopari hastikumbhAkRtikubjaM vinirgataM tatprAgbhAraM, kuNDAni-gaGgAkuNDAdIni, guhAH-timizraguhAdayaH, AkarAH-rUpyasuvarNAdyutpattisthAnAni, hRdAH-pauNDarIkAdayaH, nadyogaGgA sindhvAdaya AkhyAyante, tathA sthAnenAthavA sthAne 'Na' miti vAkyAlaMkAre ekAdyakottarikayA vRddhayA dazasthAnakaM yAvadvivaddhitAnAM bhAvAnAM prarUpaNA AkhyAyate, kimuktaM bhavati? ekasaMkhyAyAM yAvat dazasaMkhyAyAM ye ye bhAvA yathA yathA antarbhavati tathA tathA te te prarUpyaMte ityarthaH, yathA 'ege AyA' ityAdi, tathA 'jaM itthaM ca NaM loke taM savvaM dupaDoyAraM, taM jahA-jIvA ceva ajIvA ceva' ityAdi / 'ThANassa NaM parittA vAyaNA' ityAdi, sarva prAgvat paribhAvanIyaM, padaparimANaM ca pUrvasmAt pUrvasmAt aMgAt uttarasmin uttarasmin aMge dviguNaM avaseyaM / zeSa pAThasiddhaM, yAvat nigamanaM / se kiM taM samavAe ? samavAe NaM jIvA samAsijaMti, ajIvA samAsijjaMti, jIvAjIvA samAsijaMti **ILISHA RASPOLAGO // 183 // Jain Education For Private & Personel Use Only Whjainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 184 // sasamae samAsijati,parasamae samAsijati sasamae parasamae samAsijati, loe samAsijati,aloe samAsijjati, loe aloe samAsijjati, samavAeNaM egaiANaM, eguttariANaM ThANasayavivaDiANaM bhAvANaM parUvaNA Aghavijai duvAlasavihassa ya gaNipiDagassa pallavagge samAsijeti,samavAyarasaNaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDDA saMkhijjA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo saMkhijjAo saMgahaNIo se NaM aMgaTTayAe cautthe aMge ege suaksaMghe ege ajjhayaNe ege uddesaNakAle ege samuddesaNakAle ege coAle payasayasahasse payaggeNaM saMkkhinja akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA parittA tassA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsijjati uvadaMsirjati / se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakakaNaparUvaNA Aghavijai / se taM samavAe // 4 // atha ko'yaM samavAyaH, samyaksavAyo-nizcayo jIvAdInAM padArthAnAM yasmAt [sa] samavAyaH, tathA cAha mUriH-samavAyena samavAye NaM' [yadvA] iti vAkyAlaMkAre, jIvAH 'samAzrIyaMte', saM iti samyak yathAvasthitatayA AzrIyaMte-buddhyA svIkriyate / athavA jIvAH samasaMte-kuprarUpaNAbhyaH samAkRSya samyak prarUpaNAyAM prakSipyaMte, zeSaM AnigamanaM nigadasiddhaM, navaraM ekAdikAnAM ekottarANAM zatasthAnakaM yAvat vivarddhitAnAM bhAvAnAM prarUpaNA AkhyAyate, ayamatra bhAvArthaH-ekasaMkhyAyAM dvisaMkhyAyAM yAvat zatasaMkhyAyAM ye ye bhAvA yathA yathA yatra yatra aMtarbhavaMti te te tatra tatra tathA tathA prarUpyaMte, yathA 'ege AyA' ityAdi // 84 // Jain Education leona For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 185 / / Jain Education se kiM taM vivAhe ? vivAhe NaM jIvA viAhijjaMti, ajIvA viAhijjaMti, jIvAjIvA viAhijjaMti sasamae vihijjati, loe viAhijjati, aloe viAhijjati, loAloe viAhijjati vivAhassaNaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijAo nijbuttIo saMkhijAo paDivattIo saMkhijAo saMgahaNIo, se NaM aMgaTTayAe paMcame aMge ege suakkhaMdhe ege sAirege ajjhayaNasae dasa uddesagasahassAI dasa samuddesagasahassAiM chattIsaM vAgaraNasahassAI dolakkhA aTThAsI payasahassAiM payaggeNaM saMkhijjA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannatA bhAvA AghavijjaMti pannavijaMti parUvinaMti daMsijvaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijyaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai / se taM vivAhe // 5 // se kiM taM nAyAdhammaka hAo ? nAyAdhammakahAsu NaM nAyANaM nagarAI ujjANAraM ceiAI vaNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiyA iDDivisesA bhogapariccAyA pavvajjAo pariAyA suapariggahA tavovahANAI saMlehaNAA bhattapaJcakkhANAiM pAovagamaNA devalogagamaNAI sukulapacAyAIo a puNabohilAbhA aMta kiriyAo, AghavijjaMti, nAyAdhammakahANaM dasa dhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paMca paMca akkhAiA sayAI egamegAe avacUrisamalaMkRtam // 185 // jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandivatram // 186 // Jain Education aksAiAe paMca paMca uvakkhAiA sayAI egamegAe uvakkhAi Ae paMca paMca akkhA iuvakkhAiA sayAI evameva sapuvvAvareNaM aduTThAo kahANagakoDIo havaMtitti samakkhAyaM, nAyAdhammakahANaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijAo nijuttIo saMkhijjAo paDivattIo saMkhijAo saMgahaNIo, se NaM aMgaTTayAe chaTThe aMge do suakkhaMdhe egUNavIsaM ajha saMkhijAegUNavIsaM uddesaNakAlA egUNavIsaM samuddesaNakAlA saMkhijjA payasahassA payaggeNaM akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijjaMti pannavijjaMti paruvinaMti daMsijjaMti nidaMsijaMti uvadaMsijjaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai / se taM nAyAdhammakahAo // 6 // atha keyaM vyAkhyA? vyAkhyAyaMte jIvAdayaH padArthAH anayA iti vyAkhyA, 'upasargAdAta0' iti aGpratyayaH, tathA cAha sUriH - 'vivAhe NaM' ityAdi, vyAkhyAyAM jIvA vyAkhyAyaMte, zeSaM AnigamanaM pAThasiddhaM / atha kAstA jJAtAdharmmakathAH 1, jJAtAni - udAharaNAni tatpradhAnA dharmmakathA jJAtAdharmmakathAH / athavA jJAtAni - jJAtAdhyayanAni prathamazrutaskaMdhe dharmmakathA dvitIye zrutaskaMdhe yA su graMthapaddhatiSu tAH jJAtAdharmmakathAH pRSodarAditvAt pUrvapadasya dIrghAMtatA, sUrirAha - jJAtAdharmmakathAsu 'NaM' iti vAkyAlaMkAre jJAtAnAM - udAharaNabhUtAnAM nagarAdIni AkhyAyaMte, tathA 'dasadhammakahANaM vaggA' ityAdi, iha prathamazrutaskaMdhe ekonaviMzatirjJAtAdhyayanAni jJAtAni - udAharaNAni tat pradhAnAni adhyayanAni dvitIyazrutaskaMdhe daza dharmmakathAH dharmasya - ahiMsAlakSaNasya pratipAdikAH kathA dharmma nal avacUrisamalaMkRtam // 186 // jainelibrary.org Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtAni eva bhavati / ekAtyAyikAzatAnazadharmakathAnAM vanapramANAyAM yAthika upAkhyA avacUrisamalaMkRtam evaM kRte sati prastatamanaskakassA dharmakathAyAMkakayA upAkhyAyikAyAM khyAyikAdayaH / nandisUtram kathAH, athavA dharmAdanapetA: dhAH dhAzca tAH kathAzca dharmyakathAH, tatra prathame zrutaskaMdhe yAni ekonaviMzatiH jJAtA adhyayanAni teSu AdimAni daza jJAtAni jJAtAni eva na teSu AkSA(khyA?)yikAdisaMbhavaH, zeSANi punaH yAni nava jJAtAni teSu ekaikasmin // 187 // catvAriMzAni paMca paMcAkhyAyikAzatAni 540 bhvNti| ekaikasyAM ca paMca AkhyAyikAyAM paMca paMca upAkhyAyikAzatAni 2430000 ekaikasyAM ca upAkhyAyikAyAM paMca paMca AkhyAyikopAkhyAyikAzatAni sarvasaMkhyA 1215000000 ekaviMzaM koTizataM lakSAH | paMcAzat , tataH evaM kRte sati prastutasUtrasya avatAraH, dvitIye zrutaskaMdhe dazadharmakathAnAM vargAH, vargaH samUhaH, daza dharmakathAsamudAyA | ityrthH| tata eva ca dazAdhyayanAni, ekaikasyAM dharmakathAyAM-kathAsamUharUpAyAM adhyayanapramANAyAM paMca paMca AkhyAyikAzatAni, | ekaikasyAM ca AkhyAyikAyAM paMca paMca upAkhyAyikAzatAni ekaikasyAM upAkhyAyikAyAM paMca paMca AkhyAyika upAkhyAyikAzatAni sarvasaMkhyayA paMcaviMzaM koTizataM, iha nava jJAtAdhyayanasaMbaddhAkhyAyikAdi sadRzA yA AkhyAyikAdayaH paMcazata-lakSAdhika-ekaviMzakoTizatapramANAstAH asmAt paMcaviMzakoTizatapramANAt rAzeH zodhyaMte / tataH zeSA api apunaruktA arddhacaturthAH kathAnakakoTyo bhavati / tathA cAha- 'evameva' uktaprakAreNa eva guNena zodhane ca kRte 'sa pUrvApareNa' pUrvazrutaskaMdhAparazrutaskaMdhakathAH samuditA apunaruktA 'adbhuTTAo'tti arddhacaturthAH kathAnakakoTyo bhavaMti iti AkhyAtaM tIrthakaragaNadharaiH, tathA 'nAyAdhamma kahANaM parittA 'vAyaNA' da ityAdi sarva prAgvat bhAvanIyaM yAvat nigamanaM / ___navaraM saMkhyeyAni padasahasrANi padAgreNa-padaparimANena, tAni ca paMcalakSAH pada saptatiH sahasrAH, padaM api ca atra aupasargikaM | 8| naipAtikaM nAmikaM AkhyAtikaM mizraM ca veditavyaM / athavA iha padaM sUtrAlApakarUpaM upagRhyate, tataH tathArUpapadApekSayA saMkhyeyAni padasahasrANi bhavaMti / na lakSAH, ekamuttaratrApi bhAvanIyaM // // 187 // Join Education a l jainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 188 // Jain Education se kiM taM vAsagadasAo ? uvAsagadazAsu NaM samaNovAsayANaM nagarAI ujjANAI ceiAI vaNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiaparaloiA iDivisesA bhogaparicAyA pavvajjAo pariAgA suapariggahA tavovahANAiM sIlavvayaguNaveramaNapacakkhANa posahovavAsapaDivajjaNayA paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaJcakkhANAI pAovagamaNAI devalogagamaNAI sukulapaccAIo puNabohilAbhA aMtakiriAo a AghavijaMti, uvAsagadasANaM parittA vAyaNA saMkhejjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijjAo nijjuttIo saMkhijAo saMgahaNIo saMkhijjAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe sattame aMge ege suasaMghe dasa ajjhaNA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhijjA payasahassA payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannatA bhAvA AghavijaMti pannavijjaMti paruvijjaMti daMsijaMti uvadaMsijjaMti, se evaM AyA se evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparuvaNA Aghavijjaha, se taM uvAsagadasAo // 1 // atha kAH tA upAzakadazAH, 1 upAsakAH zrAvakAH tatgataaNuvrataguNatratAdikriyAkalApapratibaddhAH - dazaadhyayanAni upAsakadazAH, tathA cAha sUriH - 'uvAsagadasAsu NaM' ityAdi pAThasiddhaM yAvat nigamanaM, navaraM saMkhyeyAni padasahasrANi padAgreNa iti dazalakSAH dvipaMcAzat sahasrA ityarthaH / dvitIyaM tu vyAkhyAnaM prAgiva bhAvanIyaM / avacUrisamalaMkRta // 188 // jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandimUtram avacUrisamalaMkRtam // 189 // se kiM taM aMtagaDadasAo ? aMtagaDadasAsu NaM aMtagaDANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiyAiDDivisesA bhogaparicAyA pavvajAo pariAyA suapariggahA tavovahANAI saMlehaNAo bhattapaccakkhANAI pAovagamaNAI aMtakiriyAo AghavijaMti, aMtagaDadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhijja aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo saMkhijAo saMgahaNIo se NaM aMgaThyAe aTThame aMge ege suakkhaMghe aTTha vaggA aTTha uddesaNakAlA aTTha samuddesaNakAlA saMkhijjA payasahassA payaggeNaM saMkhijA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannatA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti dasijjaMti nidaMsijati uvadaMsijaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA aaghviji| se taM aNtgdddsaao||8|| atha kAstAH aMtakRtadazAH ?, aMto-vinAzaH taM karmaNaH tat phalabhUtasya vA saMsArasya ye kRtavantaste'ntakRtaH-tIrthakarAdayaH, | tat vaktavyatApratibaddhA dazAdhyayanAni aMtakRtdazAH / tathA cAha sUriH-aMtagaDadasAsu' 'Na' ityAdi pAThasiddhaM yAvat 'aMtakiriyAu' tti bhAvApekSayA, aMtAzca tAH kriyAzca aMtakriyAH zailezyavasthAdikA gRhyate / zeSaM prakarArtha yAvat 'aTThavamga' tti vargaH samUhaH, sa ca aMtakRtAM adhyayanAnAM vA veditavyaH, sarvANi ca adhyayanAni ca vargavargAntargatAni yugapaduddizyante, ata Aha-uddezA aSTau uddezana // 189 // na. sU. 16 JainEducation T ainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 190 // Jain Education kAlA aSTau samudezana kAlAH, saMkhyeyAni padasahasrANi padAgreNa tAni ca kila trayoviMzati lakSAH catvArazca sahasrAH, zeSaM pAThasiddhaM yAvat nigamanaM // se kiM taM aNuttarovavAiadasAo ? aNuttarovavAiadasAsu NaM aNuttarovavAi ANaM nagarAI ujjANAI ceiAI vaNasaMDANaM samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiyAiDivisesA bhogaparicAyA pavvajjAo pariAyA suapariggahA tavovahANAI paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaJcakkhANAI pAovagamaNAI aNuttarovavAitte ubavattI sukulapaccAyAIo puNabohilAbhA aMtakiriyAo AghavijaMti, aNuttarovavAiadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo saMkhijAo saMgahaNIo se NaM aMgaTTayAe navame aMge ege suakkhaMdhe tinnivaggA tinni uddesaNakAlA tinni samudde saNakAlA saMkhijjA payasahassAI payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA anaMtA pajjavA paritA tasA anaMtA thAvarA sAsayakaDanivaddhanikAiyA jiNapannatA bhAvA AghavijaMti pannavijjaMti parUvijvaMti daMsijaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai / se taM aNuttarovavAiadAo // 9 // atha kAstAH anuttaraupapAtikadazAH 1, na vidyate uttaraH- pradhAno yebhyaste'nuttarAH - sarvottamA ityarthaH / upapAtena nirvRttA avacUrisamalaMkRtam // 190 // jainelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 19 // avacUrisamalaMkRtam aupapAtikAH anuttarAzca te aupapAtikAzca anuttaraupapAtikAH, vijayAdi anuttaravimAnavAsinaH ityarthaH / tat vaktavyatApratibaddhA dazA anuttaropapAtikadazAH / tathA cAha sUriH-'aNuttarovavAiyadasAsu NaM' ityAdi pAThasiddhaM yAvat nigamanaM, navaraM adhyayanasamUho vargaH, | varge varge ca daza daza adhyayanAni, vargazca yugapadeva uddizyate iti traya eva uddezanakAlAH traya eva samuddezanakAlAH, saMkhyeyAni ca padasahasrANi-sahasrASTAdhikaSaTcatvAriMzat lakSAH pramANAni veditavyAni // se kiM taM paNhAvAgaraNAiM? paNhAvAgaraNesu NaM aTuttarapasiNasayaM aTThattaraM apasiNasayaM aThuttaraM pasiNApasiNasayaM, taMjahA-aMguTThapasiNAI bAhupasiNAI adAgapasiNAI annevi vicittA vijAisayA nAgasuvannehiM saddhiM divA saMvAyA AghavijaMti paNhAvAgaraNANaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijAo saMgahaNIo saMkhijAo paDivattIo, se NaM aMgaThThayAe dasame aMge ege suakkhaMdhe paNayAlIsaM ajjhayaNA paNayAlIsaM uddesaNakAlA paNayAlIsaM samuddesaNakAlA saMkhijA payasahassAI payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA panjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannatA bhAvA ApavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsijjati nidaMsijaMti uvadaMsijaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai / se taM paNhAvAgarANAI // 10 // atha kAni praznavyAkaraNAni ?, praznaH-pratItaH tat-viSayaM nirvacanaM-vyAkaraNaM, tAni ca bahUni tato bahuvacanaM, teSu praznavyAkaraNeSu // 191 // Jain Educatio n al ainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 19 // aSTottaraM praznazataM-yA vidyA maMtrA vA vidhinA japyamAnA pRSTA eva saMtaH zubhAzubhaM kathayati te praznApraznAH teSAM aSTottaraM zataM AkhyAyate / tathA anye'pi ca vividhAvidyAtizayAH kathyaMte, tathA nAgakumAraiH suvarNakumAraiH anyaizca bhavanapatibhiH saha sAdhUnAM divyAH saMvAdA-jalpavidhayaH kathyaMte, yathA bhavaMti tathA kathyate ityarthaH, zeSaM nigadasiddha, navaraM saMkhyeyAni padasahasrANi dvinavatilakSAH SoDaza sahasrA ityrthH|| se kiM taM vivAgasuyaM ? vivAgasue NaM sukaDadukkaDANaM kammANaM phalavivAge Aghavijai, tattha NaM dasa duhavivAgA dasa suhvivaagaa| se kiM taM duhavivAgA ? duhavivAgesu NaM vivAgANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaMDAiM samosaraNAiM rAyANo ammApiyarodhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiya iDivisesA nirayagamaNAI saMsArabhavapavaMcA duhaparaMparAo dukulapaJcAyAIo dulahabohiattaM AghavijaMti se taM duhvivaagaa| se kiM taM suhavivAgA? suhavivAgesu NaM suhavivAgANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiyAiDivisesA bhogaparicAiyA pavvajAo pariAyA suapariggahA tavovahANAI saMlehaNAo bhattapaccakkhANAI devalogagamaNAI suhaparaMparAo sukulapaJcAyAIo puNavohilAbhA aMtakiriyAo AghavijaMti, vivAgasuyassa NaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijAo nijuttIo saMkhijA saMgahaNIo saMkhijjAo paDivattIo se NaM aMga // 192 // Jain Education na For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 193 // Jain Education jhyAe ekkArasame aMge do suakkhaMdhe vIsaM ajjhayaNA vIsaM uddesaNakAlA vIsaM samudde saNakAlA saMkhijjA payasahassAI payaggeNaM saMkhijjA akkharo anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDa nibaddha nikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijvaMti pannavijjaMti parUvijjaMti daMsijati nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjaha se taM vivAgasuyaM // 11 // atha kiM tat vipAkazrutaM 1, vipacanaM vipAkaH zubhAzubhakarmmapariNAma ityarthaH / tat pratipAdakaM zrutaM vipAkazrutaM, zeSaM sarva AnigamanaM pAThasiddhaM, navaraM saMkhyeyAni padasahasrANi iti ekAzIti ekA koTI caturazIti lakSAH dvAtriMzacca sahasrANi // se kiM taM diTThivAe ? diTThivAe NaM savvabhAvaparUvaNA AghavijaMti, se samAsao paMcavihe pannate, taMjA parakamme suttAI pugaie aNuoMge cUliyA~ se kiM taM parikamme ? parikamme sattavihe pannatte, taMjahA- siddhaseNiAparikamme, maNussase NiAparikamme, puTThaseNiAparikamme, ogADhaseNiAparikamme, uvasaMpajaseNiAparikamme, vippajahaseNiAparikamme cuAcuaseNiAparikamme / se kiM taM siddhaseNiAparikamme ? siddhaseNiA parikamme caudasavihe pannatte, taM jahA- mAugApeyAI, egahiapeyAI, aTThapaiyAI, pADhoAmAsapayAI, avacUrisamalaMkRtam // 193 // jainelibrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 194 // Jain Education ke bhUaM, rAsiddhaM, egaMguNaM, durguNaM, tirguNaM, keubhUaM, paDiMggaho, saMsArapaDiMggaho, naMdAvettaM, siddhAttaM / setaM siddhaseNiAparikamme // 1 // se kiM taM maNussaseNiAparikamme ? maNussaseNiAparikamme caudasavihe pannatte, taMjahA mAugApeyAI, egahiapeyAI, aTThapaiyAI, pADhoAmAsayAI, keubhUaM, rAsibaddhaM, egaguNaM, durguNaM, tiguNaM ke bhUaM, paDiggaho, saMsArapaDiggeho, naMdAvettaM, maNussAveMttaM ? setaM maNussaseNiAparikamme // 2 // se kiM taM puseNiAparikamme ? puTThaseNiAparikamme ekkArasavihe pannatte, taM jahA - pADhoAmAsapA, bhU, rAsiddhaM, egaguNaM, duMguNaM, tiguNaM, keu bhUaM, paDiggaho saMsArapaDiMggaho, naMdAvataM puTThAvaMttaM, se taM puTTaseNiAparikamme // 3 // se kiM taM ogADhaseNiAparikamme ? ogADhaseNiAparikamme ekkArasavihe pannatte, taM jahA pADhoAmAsarpayAI, keu bhUyaM, rAsiMbaddhaM, egeMguNaM durguNaM, tiguNaM, keu bhUaM, paDiggaho, saMsArapaDiggaho, naMdAvattaM, ogADhAvattaM, se taM ogADhaseNiAparikamme // 4 // se kiM taM upasaMpaja seNiAparikamme ? upasaMpajjaNaseNiAparikamme ekkArasavihe pannatte, taM jahApADhoAmAsarpayAiM, keu bhUaM, rAsiddhaM, egaiguNaM duguNaM, tirguNaM, keu bhUaM, parDiMggaho, saMsAraparDiMggaho, naMdAvataM, upasaMparjaNAvattaM, se taM upasaMpajaNa seNiAparikamme // 5 // avacUrisamalaMkRtam // 194 // jainelibrary.org Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 195 // Jain Education se kiM taM vippajjahaNaseNiAparikamme ? vippajjahaNaseNiAparikamme ekkArasavihe pannatte, taM jahA - pADhoAmAsarpayAI, keu bhUaM, rAsiMbaddha, egaguNaM duguNaM, tiguNaM, keu~ bhUaM, parDiMggaho, saMsAraDiMggaho, naMdArvattaM, vippajjahaNAvattaM, se taM vippajjahaNaseNiAparikamme // 6 // tional se kiM taM cuAcuaseNiAparikamme ? cuAcuaseNiAparikamme ekArassavihe pannatte, taM jahA - pADhoAmAsayAI, keu bhUaM, rAsibaddhaM, egaiguNaM, duguNaM, tiguNaM, keu bhUaM, paDiggaho, saMsAra paDiggaho, naMdAvataM, cuAcuavattaM, se taM cuAcuaseNiAparikamme // 7 // atha ko'yaM dRSTivAdaH 1, dRSTayo- darzanAni vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdo yatra sa dRSTivAdaH / athavA patanaM pAto dRSTInAM pAto yatra dRSTipAtaH, tathAhi -tatra sarvanayadRSTaya AkhyAyante, tathA cAha sUriH- dRSTivAdena athavA dRSTipAtena yadvA dRSTipAte dRSTivAde vA 'NaM' iti vAkyAlaMkAre sarvabhAvaprarUpaNA AkhyAyate / sarvaM idaM prAyo vyavacchinnaM tathApi lezato yathAgatasaMpradAyaM kiMcid vyAkhyAyate, sa dRSTivAdI dRSTipAto vA samAsataH paMcavidhaH prajJaptaH, tadyathA - parikarmmaH 1 sUtrANi 2 pUrvagataM 3 anuyogaH 4 cUlikAH 5 / tatra parikarmma nAma yogyatApAdanaM tat hetuzAstraM api parikarmma, kimuktaM bhavati ? - sUtrapUrvagatAnuyogasUtrArthagrahaNayogyatAsaMpAdanasamarthAni parikarmANi, yathA gaNitazAstre saMkalanAdIni AdyAni SoDaza parikarmANi zeSagaNitasUtrArthagrahaNe yogyatAsaMpAdana samarthAni tathAhi yathA gaNitazAstre gaNitazAstragatAdyaSoDazaparikarmmagRhItasUtrArthaH zeSagaNitazAstragrahaNe yogyo bhavati, nAnyathA tathA gRhItavivakSitaparikarmmasUtrArthaH san zeSasUtrAdirUpadRSTivAdazrutagrahaNa yogyo bhavati, na itarathA, avacUrisamalaMkRtam / / 195 / / w.jainelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 196 // chacaukanaiAI sattaterAsiyAI / se taM parikamme // 1 // tacca parikarmasiddhazreNikAparikarmAdi mUlabhedApekSayA saptavidhaM, mAtRkApadAdhuttabhedApekSayA azItividha, tacca samUlottarabhedaM sakalamapi sUtrato'rthatazca vyavacchinnaM, yathAgatasaMpradAyato vA vAcyaM, eteSAM ca siddhazreNikAparikAdInAM saptAnAM api prikaannaaN| AdhAni SaTparikarmANi khasamayavaktavyatAnugatAni khasiddhAMtaprakAzakAni ityarthaH / ye tu gozAlapravartitA AjIvikA pAkhaMDinaH tatmate cyutAcyutazreNikA parikamasahitAni saptApi parikarmANi prajJApyate / saMprati eteSu eva parikarmasu nayaciMtA, tatra nayAH sapta naigamAdayaH, naigamo'pi dvidhA-sAmAnyagrAhI vizeSagrAhI ca, tatra yaH sAmAnyagrAhI sa saMgrahaM praviSTo yastu vizeSagrAhI sa vyavahAraM, zabdAdayazca trayo'pi nayA eka eva nayaH priklpyte| tata evaM catvAra eva nayAH, etaizcaturbhiH nayaH AdyAni SaTparikarmANi svasamayavaktavyatayA paricityate / tathA cAha sUtrakRt-cha 'caukkanaiyAI ti AdhAni SaT parikarmANi caturnayakAni4 caturNayopetAni, tathA ta eva gozAlakapravartitA AjIvikAH pAkhaMDinaH trairAzikA ucyate / kasmAditi ceducyate ?, iha te sarva vastu vyAtmakaM icchaMti, tatyathA-jIvo ajIvo jIvAjIvazca, lokAH aloko lokAlokazca, sadasat sadasat, nayaciMtAyAM api trividhaM nayaM icchaMti, tadyathA-dravyAstikaM paryAyAstikaM ubhayAstikaM ca, tat tribhiH rAzibhiH caraMti iti trairAzikAH tatmatena saptApi parikarmANi ucyate, tathA cAha-sUtrakRt-'sattaterAsIyA' iti, sapta parikarmANi trairAzikAni trairAzikamatAnuyAyIni, etat uktaM bhavati pUrva sUrayo nayaciMtAyAM trairAzikamataM avalaMbamAnAH saptApi parikarmANi trividhayApi nayaciMtayA ciMtayaMti sma iti, tadetat prikrm|. se kiM taM suttAI ? suttAI bAvIsaM pannattAI, taMjahA-ujusuyaM, pariNayApariNayaM, bahubhaMgiaM, vijaya // 19 // Jain Education For Private Personel Use Only ( Mainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 197 // cariyaM, aNaMtaraM, paraMparaM, mAsANaM, saMjUha, saMbhinnaM, AhabvAyaM, sovasthiAvattaM, naMdAvattaM, bahu~laM, puTThApuDhe, viovattaM, evaM aM, duyAvattaM, vattamANappayaM, samabhiruDhaM, sabaobhaI, passAMsa, duppaDigaha, icceiAI bAvIsa suttAiM chinnaccheanaiANi sasamayasuttaparivADIe, icceiAI bAvIsa suttAI acchinnaccheanaiANi AjIviasuttaparivADIe, iceiAI bAvIsa suttAiM tigaNaiyANi terAsiasuttaparivADIe, icceiAI bAvIsa suttAI caukkanaiANi sasamayasuttaparivADIe evAmeva saputvAvareNaM aTThAsII suttAI bhavaMtIti makkhAyaM / se taM suttAI // 2 // se kiM taM puvagae ? putvagae caudasavihe pannatte, taMjahA-uppAyapuvaM, aggANIyaM, vIriyaM', atthinatthippAyaM, nANappavAyaM, saccappavAyaM, AyappavAyaM, kammappavAyaM, paJcakkhANapavAyaM vijANuppaMvAyaM, avaMjhaM, pANaU, kiriyAvisAlaM, logbiNdusaarN| uppAyapuvassa NaM dasavatthU cattAri cUliAvatthU pannattA, aggANIyapuvassa NaM caudasavatthU duvAlasa cUliAvatthU pannattA, vIriyapuvassa NaM ahavatthU aTThacUliAvatthU pnnttaa| atthinatthippavAyapuvassa NaM aTThArasavatthU dasa cUliAvatthU pnnttaa| nANappavAyapuvassa NaM bArassa vatthU pnnttaa| saccappavAyapuvassa NaM donni vatthU pannattA, AyappavAyapuvvassa NaM solasavatthU pnnttaa| kammappavAyapuvvassa NaM tIsaM vatthU pnnttaa| paccakkhANapuvassa NaM vIsaM vatthU pnnttaa| vijANuppavAyassa NaM pannarasa vatthU pnnttaa| avaMjjhapuvvassa NaM bArasa vatthU // 197 // Jain Education For Private & Personel Use Only HAMjainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 198 // Jain Education pannattA / pANAupuvvassa NaM terasa vatthU pannattA / kiriyAvisAlapuvvassa NaM tIsaM vatthU pannattA / loga biMdusArapuvassa NaM paNavIsaM vatthU pannattA / 'dasa codasa aTTha aTThAraseva vArasa duve a vatthUNi / solasa tIsA vIsA pannarasa aNuSpavAmi // 1 // bArasa ikkArasame bArasame teraseva vatthUNi / tIsA puNa terasame caudasame pannavisAo // 2 // cattAri duvAlasa aTTha ceva dasa ceva cUllavatthUNi / AillANa caunhaM sesANaM cUliA natthi' // 3 // se taM puvvagae / se kiM taM aNuoge ? aNuoge duvihe pannatte, taMjahA- mUlapaDhamANuoge, gaMDI aannuoge| se kiM taM mUlapaDhamANuoge ? mUlapaDhamANuoge NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM pugvabhavA devagamaNaI AuM cavaNAI jammaNANi abhise rAyavarasirIo pavvajjAo tavA ya uggA kevalanANuppayAo titthapavattaNANi a sIsA gaNA gaNaharA ajjapavattiNIo saMghassa cauvvihassa jaM ca parimANaM jiNamaNapajjava ohinANI sammattasuanANiNo a vAI aNuttaragaI a uttaraveubviNo a muNiNo jattiA siddhA siddhipaho jaha desio jaciraM kAlaM pAovagayA je jahiM jattiAI bhattAiM cheittA aMtagaDe muNivaruttame timiraoghavipamukke mukkhasuhamaNuttaraM ca patte / evamanne evamAhabhAvA mUlapaDhamANuoge kahiA / setaM mUlapaDhamANuoge / se kiM taM gaMDiANuoge ? gaMDiANuoge kulagaragaMDiAo, avacUrisamalaMkRtam // 198 // jainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri samalaMkRtam // 199 // titthayaragaMDiAo, cakkavadvigaMDiAo, dasAragaMDiAo, baladevagaMDiAo, vAsudevagaMDiAo, gaNadharagaMDiAo, bhaddavAhugaMDiAo, tavokammagaMDiAo, harivaMsagaMDiAo, ussappiNI gaMDiAo, osappiNIgaMDiAo, cittaragaMDiAo amaranaratirianirayagaigamaNavivihapariyahaNesu evamAIAogaMDiAo AghavijaMti pannavijaMti se taM gNddiaannuoge|setN annuuoge||4|| se kiM taM cUliAo? cUliAo AillANaM cauNhaM puvvANaM cUliA, sesAiM puvvAiM acUliAI, se taM cUliAo // 5 // diTThivAyassa NaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhijA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijAo nijuttio saMkhijAo paDivattiosaMkhijjAosaMgahaNIo se NaM aMgaTTayAe vArasame aMge ege suakkhaMdhe caudasa puvvAiM saMkhijA vatthU saMkhijA cUlavatthU saMkhijA pAhuDA saMkhijA pAhuDapAhuDA saMkhijAo pAhuDiAo saMkhijjAo pAhuDapAhuDiAo saMkhijjAiM payasahassAI payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidasijaMti uvadaMsijjaMti se evaM AyA se evaM nAyA se evaM vinnAyA se evaM caraNakaraNapakhvaNA aapviji| se taM diTThivAe // 12 // atha kAni sUtrANi, sarvasya pUrvagatasUtrArthasya sUcanAt sUtrANi, tathAhi-tAni sUtrANi sarvadravyANAM sarvaparyAyANAM OSSEISARUSSASSURHUSES | // 199 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org M Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRta // 20 // ARRIOR | sarvanayAnAM sarvabhaMgavikalpAnAM pradarzakAni, AcArya Aha-sUtrANi dvAviMzatiH prajJaptAni, tadyathA-'RjusUtra' ityAdi, etAni api saMprati sUtrato'rthatazca vyavacchinnAni yathAgatasaMpradAyato vA vAcyAni, etAni ca sUtrANi nayavibhAgato vibhidyamAnAni aSTAzIti saMkhyAni bhavaMti / kathamiti cet ?, ata Aha-'icceiyAI bAvIsaM sut' ityAdi / iha yo nAma nayaH sUtraM chedena chinnaM eva abhipretena dvitIyena sUtreNa saha saMbaMdhayati / yathA 'dhammo maMgalamukkiTTha' iti zlokaH, tathA hi-ayaM zlokaH chinnachedanayamatena vyAkhyAyamAno na dvitIyAdIn zlokAn apekSate nApi dvitIyAdayaH zlokA amuM, ayaM atrAbhiprAyaH-tathA kathaMcanApi amuM zlokaM pUrvasUrayaH cchinnachedanayamatena vyAkhyAMti sma yathA na manAg api dvitIyAdizlokAnAM apekSA bhavati / dvitIyAdInapi zlokAn tathA vyAkhyAMti sma | yathA na teSAM prathamazlokasyApekSA, tathA sUtrANi api yannayAbhiprAyeNa parasparaM nirapekSANi vyAkhyAMti sma sa chinnachedanayaH, chinnodvidhA kRtaH pRthak kRtaH chedaH-paryato yena sa chinnacchedaH pratyekaM kalpitaparyaMta ityrthH| sa cAsau nayazca chinnacchedanayaH, iti etAni dvAviMzatiH sUtrANi svasUtrasamayaparipATyAM-khasamayavaktavyatAM adhikRtya sUtraparipATyAM vivakSitAyAM chinnachedanayikAni, atra 'ato anekasvarAdi' ti matvarthIya ik pratyayaH, tato'yamarthaH-chinnachedanayavaMti draSTavyAni, tathA ityetAni dvAviMzatiH sUtrANi AjIvika81 sUtraparipATyAM-gozAlapravarttitAjIvikapAkhaMDimatena sUtraparipATyAM vivakSitAyAM acchinnacchedanayikAni, iyamatra bhAvanA-acchinna cchedanayo nAma yaH sUtraM sUtrAMtareNa saha acchinnaM arthataH saMbaMdha abhipreti, yathA 'dhammo maMgalamukkiTu' iti zlokaM, tathA hi-ayaM zlokaH acchinnachedanayamatena vyAkhyAyamAno dvitIyAdIn zlokAn apekSate dvitIyAdayo'pi zlokA enaM zlokaM, evametAni api dvAviMzatiH sUtrANi akSararacanA adhikRtya parasparaM vibhaktAni api sthitAni acchinnacchedanayamatenarthasaMbaMdha apekSya sApekSANi varcate / // 20 // Jain Education For Private Personal use only Whainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 201 // na. sa. 17 Jain Education tadevaM nayAbhiprAyeNa parasparaM sUtrANAM saMbaMdhAsaMbandhAvadhikRtya bhedo darzitaH, saMprati anyathA nayavibhAgaM adhikRtya bhedaM darzayati / ityetAni dvAviMzatisUtrANi trairAzikasUtraparipAThyAM trairAzikasUtranayamatena sUtraparipATyAM vivakSitAyAM trikanayikAni, triketi prAkRtatvAt svArthe kaH pratyayaH, tato'yamarthaH - tritayikAni - trinayopetAni, kimuktaM bhavati ? / trairAzikamataM avalambya dravyAstikA dinayatrikeNa cityaMte iti / tathA ityetAni sUtrANi dvAviMzatisUtrANi svasamayasUtra paripAThyAM - svasamayavaktavyatAM adhikRtya sUtraparipAThyAM vivakSitAyAM caturnayakAni - saMgrahavyavahAraRjumUtrazabdarUpanayacatuSTayopetAni saMgrahAdinayacatuSTayena ciMtyaMte ityarthaH evameva-uktenaivaprakAreNa 'puvvAvareNaM' ti pUrvANi ca aparANi ca pUrvAparaM samAhArapradhAno dvaMdva, pUrvAparasamudAya ityarthaH / tataH etaduktaM bhavatinaya vibhAgato vibhinnAni pUrvANi aparANi ca sUtrANi samuditAni sarvasaMkhyayA aSTAzItiH sUtrANi bhavati, catasRNAM dvAviMzatInAM aSTAzItimAnatvAt, ityAkhyAtaM tIrthakara gaNadharaiH, tAni etAni sUtrANi / atha kiM tat pUrvagataM ?, iha tIrthakaraH tIrthapravarttana kAle gaNadharAn sakalazrutArthAvagAhanasamarthAn adhikRtya pUrvaM pUrvagataM sUtrArtha bhASate / tatastAni pUrvANi ucyaMte, gaNadharAH punaH sUtraracanAM vidadhata AcArAdikrameNa vidadhati sthApayaMti vA, anye tu vyAcakSate - pUrvaM pUrvagatasUtrArtha arhadbhASate, gaNadharA api pUrvaM pUrvagatasUtraM viracayati pazcAdAcArAdikaM, atra codaka Aha-nanu idaM pUrvAparaviruddhaM yasmAdAdau nirmuktau uktaM- 'savvesiM AyAro paDhamo' ityAdi, tataH sthApanA adhikRtya uktaM, akSararacanAM adhikRtya punaH pUrvaM pUrvANi kRtAni tato na kazcit pUrvApara virodhaH, sUrirAha pUrvagataM zrutaM caturdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA- 'utpAdapUrva' ityAdi tatra utpAdapratipAdakaM pUrva utpAdapUrva, tathAhi tatra sarva paryAyANAM sarvadravyANAM ca utpAdaM adhikRtya prarUpaNA kriyate / tasya padaparimANaM ekA padakoTI / dvitIyaM agrAyaNIyaM, agre - parimANaM tasya avacUrisamalaMkRtam // 201 // jainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 202 // avacUrisamalaMkRtam AyanaM gamanaM pariccheda ityarthaH, tasmai hitaM agrAyaNIyaM, sarvadravyAdiparimANaparicchedakArIti bhAvArthaH, tathA hi-tatra sarvadravyANAM | paryAyANAM sarvajIvavizeSANAM ca parimANaM upavarNyate, tasya padaparimANaM SaNNavatiH padazatasahasrANi / tRtIyaM pUrva 'viriyaM' ti padaikadeze padasamudAyopacArAt' vIryapravAdaM, 'karmaNo'Na' iti aN pratyayaH, tasya padaparimANaM saptatipadazatasahasrANi, caturtha asti nAsti pravAdaM, tatra yad vastu loke'sti dharmAstikAyAdi yacca nAsti kharazRMgAdi tat pravadati iti astinAstipravAdaM, athavA sarve vastu svarUpeNa asti pararUpeNa nAsti iti pravadati iti asti nAsti pravAdaM, tasya padaparimANaM paSTiH padazatasahasrANi / paMcamaM jJAna| pravAI, jJAna-matijJAnAdibhedabhinna paMcaprakAraM tat prapaMcaM vadati iti jJAnapravAda, tasya padaparimANaM ekA padakoTI padena ekena nyUnA / SaSTaM satyapravAda, satyaM-saMyamo satyavacanaM vA tat satyaM saMyama vacanaM vA prakaNa saprapaMcaM vadati iti satyapravAda, tasya padaparimANaM ekA padakoTI paibhiH padaiH abhyadhikA / saptamaM pUrva AtmA pravAda, AtmAnaM-jIvaM anekadhA nayamatabhedena yat pravadati tat AtmapravAda, tasya padaparimANaM TviMzatiH padakoTayaH / aSTamaM karmapravAda, karma-jJAnAvaraNIyAdikaM aSTaprakAraM tat prakarSaNa-prakRtisthiti-anubhAgapradezAdibhiH bhedaiH saprapaMcaM vadati iti karmapravAda, tasya padaparimANaM ekA padakoTI azItizca padasahasrANi / navama 'paJcakakhANaM' ti atrApi padaikadeze padasamudAyopacArAt' pratyAkhyAnapravAdaM iti draSTavyaM, pratyAkhyAnaM saprabhedaM yadvadati tat pratyAkhyAnapravAdaM, tasya padaparimANaM caturazItiH padalakSANi / dazamaM vidyAnupravAdaM, vidyA-aneka atizayasaMpannA anupravadati-sAdhanAnukUlyena siddhiprakarSeNa vadati iti vidyAnupravAdaM tasya padaparimANaM ekA padakoTI daza ca padalakSAH / ekAdazaM avaMdhyaM, vaMdhyaM nAma niSphalaM na laghutaraM cullakaM vastu, tAni ca AdimeSu eva caturpu, na zeSeSu, tathA cAha-'AillANaM cauNhaM sesANaM culliyA Natthi / tadetatpUrvagataM / // 202 // in Education International For Private Personel Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 20 // avacUrisamalaMkRtam HANSGROSS OS atha ko'yaM anuyogaH / ? anurUpo'nukUlo vA yogo'nuyogaH-sUtrasya svenAbhidheyena sArddha anurUpaH saMbaMdhaH / sa ca dvidhAmUlaprathamAnuyogo gaMDikAnuyogazca, iha mUlaM-dharmapraNayanAt tIrthakarAsteSAM prathama-samyaktvAvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH / IkSvAdInAM pUrvAparaparvaparicchinno madhyabhAgo gaMDikA gaMDikA iva gaMDikA-ekArthAdhikArAH graMthapaddhatiH ityarthaH / tasyA anuyogo gaMDikAnuyogaH / atha ko'yaM mUlaprathamAnuyogaH ? AcArya Aha-mUlaprathamAnuyogena athavA mUlaprathamAnuyoge NaM iti vAkyAlaMkAre arhatAM bhagavatAM samyaktvabhavAta Arabhya pUrvabhavAta devalokagamanAni teSu pUrvabhaveSu devabhave yat devadevalokebhyaH cyavanaM tIrthakarabhavatvena utpAdaH tato janmAni tataH zailarAje surAsuraiH vidhIyamAnA abhiSekA ityAdi pAThasiddhaM yAvat nigamanam / atha ko'yaM gaMDikAnuyogaH 1 sUrirAha-gaMDikAnuyogena 'Na' iti vAkyAlaMkAre, kulakaragaDikAH / iha sarvatrApi apAMtarAlavartinyo bahavyAM pratiniyataikArthAdhikA rUpA gaMDikAH tato bahuvacanaM, kulakarANAM gaMDikAH kulakaragaMDikAH, yAsu kulakarANAM vimalavAhanAdInAM pUrvamevajanmanAmAdIni saprapaMca upavarNyate / evaM tIrthakaragaMDikAdiSu api abhidhAnavazato bhAvanIyaM / 'jAva cittaMtara gaMDiAu' tti cittA-anekA arthAMtare-RSabhAjitatIrthakaraapAMtarAle gaMDikAH citrAMtaragaMDikAH, etat uktaM bhavati-RSabhAjitatIrthakarAMtare RSabhavaMzasamudbhUtabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena zivagatigamanAnuttaropapAte prAptipratipAdikA gaMDikAH citrAMtaragaMDikAH, tAsAM ca prarUpaNA pUrvAcAryairevamakAri-iha subuddhinAmA sagaracakravartino mahAmAtyo'STApadaparvate sagaracakravartisutebhyaH AdityayazaHprabhRtInAM bhagavat vRSabhavaMzajAnAM narapatInAM evaM saMkhyAM AkhyAtuM upakramate m| AdityayazaHprabhRtayo bhagavat nAmeyavaMzajAH trikhaMDabharatAI anupAlya paryate pAramezvarIM dIkSAM abhigRhya tatprabhAvataH sakalakarmakSayaM kRtvA caturdazalakSA niraMtaraM siddhimagaman / tataH ekaH sarvArtha // 203 // Jain Education For Private & Personel Use Only O jainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUri // 204 // siddhau, tato bhUyo'pi caturdazalakSA niraMtaraM nirvANe, tato'pi ekaH sarvArthasiddhe vimAne mahAvimAne, evaM caturdaza 2 lakSAMtaritAH sarvArthasiddhau ekaikaH tAvad vaktavyo yAvat te'pi ekakA asaMkhyayA bhavaMti / tato bhUyaH caturdaza lakSA narapatInAM niraMtaraM nirvANe samalaMkRtam tato dvau sarvArthasiddhestataH punarapi caturdaza lakSA niraMtaraM nirvANe tato dvau sarvArthasiddhe, tataH punaH api caturdaza lakSA niraMtaraM nivANe tato bhUyo dvau sarvArthasiddhe, evaM caturdaza 2 lakSAMtaritau dvau dvau sarvArthasiddhe tAvad vaktavyau / yAvat te'pi dvikadvikasaMkhyA asaMkhyeyA | bhavaMti / evaM trika 2 saMkhyAdayo'pi pratyekaM asaMkhyeyA bhavaMti / evaM trikasaMkhyAdayo'pi pratyekaM asaMkhyeyAH tAvadvaktavyA yAvat niraMtaraM caturdaza lakSA nirvANe tataH paMcAzat sarvArthasiddhe tato bhUyo'pi caturdaza lakSA nirvANe tataH punarapi paMcAzat sarvArthasiddheH evaM | paMcAzata saMkhyAkAH api caturdaza lakSAMtaritAH tAvadvaktavyAH yAvatte'pi asaMkhyeyA bhavaMti / uktaM ca-"cauddasalakkhA siddhA nivaI-18| | pokko ya hoisabaDhe / evekike dvANe purisajugA huMti asaMkhijjA // 1 // punaravi cauddasa lakkhA siddhA nivaINa dovi sabaDhe / dugaThANe vi asaMkhA purisajugA huMti nAyavyA // 2 // jAva ya lakkhA cauddasa siddhA pannAsa huMti sabaDhe / pannAsa TThANevi u purisa jugA huMti asaMkhijjA // 3 // eguttarA u ThANA sabaDhe ceva jAva pannAsA / ekekaMtara ThANe purisajugA hoti'saMkhejA // 4 // sthApanA | 14|14|14|14 | 14 | 14 | 14 | 14|14|14| 14| 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 9 / 10 // 204 // tato'naMtaraM caturdaza lakSA narapatInAM niraMtaraM sarvArthasiddhe ekaH siddhau, bhUyaH caturdaza lakSAH / sarvArthAH ekaH siddhau, evaM caturdaza |2 lakSAMtaritaiH ekaH siddhau / evaM caturdaza 2 lakSAMtaritakaikaH siddhau / evaM caturdaza 2 lakSAMtaritaikaikaH siddhau / tAvat vaktavyo Jain Education in For Private Personal Use Only M ainelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 205 // avacUrisamalaMkRtam yAvata te'pi ekakA asaMkhyayA bhavaMti / tato bhUyo'pi caturdaza lakSA narapatInAM niraMtara sarvArthasiddhau, tato dvau nirvANe, tataH punarapicaturdaza lakSAH sarvArthasiddhe tato bhUyo'pi dvau nirvANe tataH punarapi caturdaza lakSA sarvArthasiddhe bhUyo'pi dvau nirvANe / evaM catardaza | lakSAMtaritau dvau dvau nirvANe tAvat vaktavyau- yAvat te'pi dvikasaMkhyA asaMkhyeyA bhavaMti / evaM trikatrikasaMkhyAdayo'pi yAvat paMcAzat saMkhyAH caturdaza caturdaza lakSAMtaritau siddhau pratyekaM asaMkhyeyA vaktavyAH / uktaM ca-" vivarIyaM savvaDhe cauddasa lakkhAu nivvuo ego / savve ya parivADI paMnAsA jAva siddhIe // 1 // " sthApanA |2 3 |4 / 56 / 7 / 8 / 9 / 10 / 50 |14|14|14|14|14|14|14|14|14|14| 14 | tataH paraM ve lakSe narapatInAM niraMtaraM nirvANe, tato ve lakSe niraMtaraM sarvArthasiddhau, tatastisro lakSA nirvANe, tato bhUyo'pi tisro lakSAH sarvArthasiddhe, tatazcatasro lakSA nirvANe, tataH punarapi catasro lakSAH sarvArthasiddhe, evaM paJca paJca SaT 2 yAvadubhayatrApyasaMkhyeyA lakSA vaktavyAH, Aha ca-"teNa paraM dulakkhAI do do ThANA ya samaga vaccati / sivagaisavvadvehiM iNamo tesiM vihI hoi // 1 // do lakkhA siddhIe do lakkhA naravaINa sabaDhe / evaM tilakkha cau paMca jAva lakkhA asaMkhejA // 2 // " sthApanA |2| | tataH paraM catasraH citrAMtaragaMDikAH, tadyathA-prathamA ekAdikA ekottarA dvitIyA ekAdikA dviuttarA tRtIyA ekottarA // 205 // Jain Education a l For Private Personel Use Only W rjainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 206 // Jain Education tryuttarA, caturthI tryAdikA dvayAdiviSamottarA, Aha ca - " sita gaisacvaDehiM cittaMtaragaMDiyA tao cauro / egA eguttariyA egAi biuttarA biiyA // 1 // egAi tiuttarAe gAi visamuttarA cautthI u / " prathamA bhAvyate prathamamekaH siddhau tato dvau sarvArthasiddhe tatastrayaH siddhau tatazcatvAraH sarvArthe tataH paJca siddhau tataH SaT sarvArthe evamekottarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca tAvadvaktavyAH yAvadubhayatrApyasaMkhyeyA bhavanti, uktaM ca- " paDhamAe siddheko donni u savvaTTasiddhami // 2 // tatto tini nariMda siddhA cAri hoMti savbaTTe / iya jAva asaMkhejA sivagaisavvasiddhehiM // 3 // " sthApanA - 9 11 13 15 17 19 10 12 14 16 18 20 saMprati dvitIyA bhAvyate, tataH UrddhamekaH siddhau trayaH sarvArthe tato nava siddhau ekAdaza sarvArthe tataH trayodaza siddhau paJcadaza sarvArthe evaM vyuttarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca tAvadvaktavyau yAvadubhayatrApyasaMkhyeyA bhavanti, uktaM ca- " tAhe diuttarAe siddheko tinni hoMti savvaTTe / evaM paMca ya satta ya jAva asaMkheja doNNi vi // 1 // " sthApanA 1 5 9 13 17 21 25 7 11 15 19 / 23 27 samprati tRtIyA bhAvyate, tataH paramekaH siddhau catvAraH sarvArthe, tataH sapta siddhau daza sarvArthe, tatastrayodaza siddhau SoDaza sarvArthe, evaM tryuttarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca krameNa tAvadavaseyaM yAvadubhayatrApyasaGkhyeyA gatA bhavanti, uktaM ca- " ega cau satta avacUrisamalaMkRtam // 206 // ainelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacari nandisUtram 1207 // samalaMkRtam RESOURCESORIA | dasagaM jAva asaMkheja hoMti te dovi / sivagayasavvadvehiM tiuttarAe u nAyavvA // 1 // " sthApanA-ceyaMti 1 / 7 | 13| 12 | 25 |31| 37434955 4|10|1622|28|34|40146 52 58] caturthI bhAvyate, sA ca vicitrA, tatastasyAH parijJAnArthamayamupAyaH pUrvAcArdarzitaH, iha ekonatriMzatsaMkhyAstrikA UdhiHparipATyA paTTikAdau sthApyante, tatra prathame trike na kiMcidapi prakSipyate / , dvitIye dvau prakSipyete, tRtIye paMca, caturthe nava, paMcame trayodaza, SaSThe saptadaza, saptame dvAviMzatiH, aSTame SaD, navame aSTau, dazame dvAdaza, ekAdaze caturdaza, dvAdaze aSTAviMzatiH, trayodaze| padizatiH, caturdaze paMcaviMzatiH, paMcadaze ekAdaza, SoDaze trayoviMzatiH, saptadaze saptacatvAriMzat , aSTAdaze saptatiH, ekonaviMze saptasaptatiH, vize ekaH, ekaviMze dvau, dvAviMze saptAzItiH, trayoviMze ekasaptatiH, caturvize dviSaSTiH, paMcaviMze ekonasaptatiH, SaDviMze | caturviMzatiH, saptarvize SaTcatvAriMzat , aSTAviMze zataM, ekonatriMze SaTviMzatiH, uktaM ca-" tAhe tiyagAivisamuttarAe auNatIsaMtu tiyaga ThAveuM / paDhame natthi uklevo / sesesu imo bhave khevo // 1 // duga 2 paNa 5 navagaM 9 terasa 13 sattarasa 17 duvIsaM 22 chacca 6 aTTeva 8 / bArasa 12 cauddasa 14 taha aTThavIsa 28 chavvIsa 26 paNuvIsA 25 // 2 // ekkArasa 11 tevIsA 23 sIyAlA 47 / sayari 70 sattahattariyA 77 / iga 1 duga 2 sattAsII 87 egahatari 71 ceva bAvaTThI 62 // 3 // auNahattari | 69 cauvIsA 24 chAyAla 46 sayaM 100 taheva chavvIsA 26 e e rAsikkhevAtigaM aMtaMtA jahA kamase // 4 // " eteSu ca | rAziSu prakSipteSu yat bhavati / tAvaMtaH 2 krameNa siddhau sarvArthe ca ityevaMrUpeNa veditvyaaH| tadyathA-trayaH siddhau paMca sarvArthe tataH // 207 // Jain Education For Private & Personel Use Only Khainelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 208|| siddhau aSTau dvAdaza sarvArthe tataH SoDaza siddhau sarvArthe viMzatiH tataH paMcaviMzatisiddhau natra sarvArthe tataH ekAdaza siddhau paMcadaza sarvArthe tataH saptadaza siddhau ekatriMzatsavarthe tata ekonatriMzat siddhau aSTAviMzatiH sarvArthe tataH sidvau caturddaza paiviMzatiH sarvArthe tataH paMcAzat siddhau trisaptatiH sarvArtha tato'zItisiddhau catvAraH sarvArthe tataH paMca siddhau navatiH sarvArthe tataH catuHsaptatiH muktau paMcaSaSTiH sarvArtha tataH siddhau dvisaptatiH saptaviMzatiH sarvArthe tataH ekonapaMcAzat muktau triuttarazataM sarvArthe tataH ekonatriMzat siddhau / uktaM ca" sivagasabahiM do do ThANA visamuttarA neyA / jAva auNatIsahANe guNatIsaM puNa chabbIsAe // 1 // " atra ' jAva' ityAdi yAvat ekonatriMzattame sthAne trikarUpe SaDaviMzatau prakSiptAyAM ekonatriMzat bhavati, sthApanA ceyaM 16 25 | 11 | 17 12 / 20 9 1532 Jain Education anal 22 24 50 80 / 5 747242 / 29 28 | 26 | 73 490 65 | 27 / 103 / / evaM vyAdiviSamottarA gaMDikAH asaMkhyeyAH, tAvat vaktavyA yAvat ajitasvAmipitA jitazatruH samutpannaH, navaraM pAzcAtyA yAM itsarai yat ayaM aMkasthAnaM tat uttarasyAM uttarasyAM AdimaM draSTavyaM / tathA prathamAyAM gaMDikAyAM AdimaM aM sthAnaM siddhau dvitI yasyAM sarvArthe tRtIyasyAM siddhau caturthyAM sarvArthe, evaM asaMkhyeyAsu api gaMDikAsu AdimAni aMkasthAnAni krameNa ekAMtaritAni zivagatau sarvArthe ca veditavyAni, etadeva digmAtrapradarzanato bhAvyate / tatra prathamAyAM gaMDikAyAM aMtthaM aMkasthAnaM ekonatriMzat vArAn sA ekonatriMzatUrddhAdhaH krameNa sthApyate / tatra prathame aMke nAsti prakSepaH, dvitIyAdiSu ca aMkeSu 'dugapaNanavargaterasa' ityAdayaH krameNa prakSepaNIyA rAzayaH prakSipyate / teSu ca prakSipteSu ca satsu yat yat krameNa bhavati tAvaMtaH 2 krameNa siddhau sarvArtha siddhau sarvAya ityevaM vedi - avacUrisamalaMkRtas // 208 // ainelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 209 // Jain Education tavyAH / tadyathA - ekonatriMzat sarvArtha siddhau ekatriMzat tatazcatustriMzat sarvArtha siddhau aSTatriMzat tato dvicatvAriMzat sarvArthe SaTcatvAriMzat siddhau / tata ekapaMcAzat sarvArthe paMcatriMzat siddhau saptatriMzat sarvArtha siddhau ekacatvAriMzat tricatvAriMzat sarvArtha saptapaMcAzat siddhau tataH paMcapaMcAzat sarvArthe catuHpaMcAzat siddhau catvAriMzat sarvArthe dvicatvAriMzat siddhau sarvArthe SaTsaptatiH siddhau navanavatiH paTuttaraM zataM sarvArthe triMzat siddhau ekatriMzat sarvArthe siddhau SoDazAdhikaM zataM zataM sarvArthe siddhau ekanavatiH sarvArthe'STAnavatiH tripaMcAzat siddhau paMcasaptatiH sarvArtha siddhau ekonatriMzaM zataM paMcapaMcAzat sarvArthe, sthApanA ceyaM 29 34 42 51 37 43 / 55 40 31 / 38 46 35 41 | 57 54 42 76 | 206 | 21 | 100 | 98 | 75 55 9930 116 91 53 | 129 / O eSA dvitIyA gaNDikA, asyAM ca gaNDikAyAmantya maMkasthAnaM paMcapaMcAzat tataH tRtIyasyAM gaMDikAyAM idaM evaM AdimaM aMkasthAnaM, tataH paMcapaMcAzat ekonatriMzat vArAn sthApyate tatra prathame aMke nAsti prakSepo dvitIyAdiSu ca aMkeSu krameNa dvikapaMcanavakatrayodazAdayaH pUvoktarAzayaH krameNa prakSepaNIyAH prakSipyate / iha ca AdimaM aMkasthAnaM siddhau tatasteSu prakSepaNIyeSu rAziSu prakSipteSu satsu yadyatkrameNa bhavati tAvataH 2 prathamAdakAt Arabhya siddhau sarvArthe ityevaMkrameNa veditavyAH, evaM anyAsu api gaMDikAsu uktaprakAreNa bhAvanIyaM // 1 // uktaM ca- " visamuttarA ya paDhamA evamasaMkha visamuttarA neyA / savvatthavi aMtillaM annAe AimaM ThANaM // 1 // auNattIsaM vArA ThAveuM natthi paDhama ukkhevo / sese aDavIsAe savvattha dugAiukkhevo || 2 || sivagai paDhamAdIe bIAe taha ya hoi savvaTTe | iya egaMtariyAI sivagaisavvaThANAI || 3 || evamasaMkhejAo cittaMtaragaMDiyA muNeyavtrA / jAva jiyasarAtuyA ajaya avacUrisamalaMkRtam // 209 // Jainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisanalaMkRtam // 21 // GROSS GESCHICHES jiNapiyA samuppaNNo // 4 // " tathA 'amara' ityAdi, vividheSu parivarteSu-bhavabhramaNeSu jaMtUnAM iti gamyate / amaranaratiryagnirayagatigamanaM, evamAdikA gaMDikA bahava AkhyAyaMte / so'yaM gNddikaanuyogH| | atha kAstAH cUlAH 1, iha cUlA zikharaM ucyate / yathA merau cUlA, tatra cUlA dRSTivAde parikarmasUtrapUrvAnuyogo'nuktArtha| saMgrahaparA graMthapaddhatayaH, atra sUrirAha-cUlA AdimAnAM caturNA pUrvANAM, zeSANi pUrvANi acUlakAni, tA eva cUlA AdimAnAM caturNA | pUrvANAM prAk pUrvavaktavyatAprastAve cUlAvastUni iti bhaNitAH, etAzca sarvasyApi dRSTivAdasya upari kila sthApitAH tathaiva ca paThyate / | tataH zrutapUrvate cUlA iva rAjate iti cUlA iti uktaH, tAsAM ca cUlAnA iyaM saMkhyA-prathamapUrvasatkAH catasraH dvitIyasatkA dvAdaza tRtIyapUrvasatkA aSTau caturthapUrvasatkA daza / sarvasaMkhyayA cUlikA catustriMzat / atha etA cuulikaaH| 'dihivAyassa NaM' ityAdi, pAThasiddhaM, navaraM saMkhyeyAni vastUni, tAni ca paMcavisatiuttare dve zate, kathaM cediti ucyate / iha prathame pUrva daza vastUni dvitIye caturdaza tRtIye aSTau caturthe aSTAdaza paMcame dvAdaza SaSThe dve saptame SoDaza aSTame triMzat navame viMzati dazame paMcadaza ekAdaze dvAdaza dvAdaze trayodaza trayodaze triMzat caturdaze paMcaviMzatiH / sarvasaMkhyayA ca amUni dve zate paMcaviMzati adhike, tathA saMkhyeyAni cUlavastUni, tAni ca catustriMzat saMkhyakAni / vastvaMtaravartI adhikAravizeSaH prAbhRtaM prAbhRtAMtaravartI adhikAravizeSaH prAbhRtaprAbhRtaM / sAMprataM oghato dvAdazAMgAbhidheyaM upadarzayati / icceiyaMmi duvAlasaMghe gaNipiDage aNaMtA bhAvA aNaMtA abhAvA aNaMtA heu aNaMtA aheDa aNaMtA SEASESEXSI // 21 // Jain Education For Private Personal use only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 211 / / avacUrisamalaMkRtam kAraNA aNaMtA akAraNA aNaMtA jIvA aNaMtA ajIvA aNaMtA bhavasiddhiyA aNaMtA abhavasiddhiyA aNaMtA siddhA aNaMtA asiddhA pannatA bhAvamabhAvA heumaheu kAraNamakAraNe ceva // jIvAjIvA bhaviamabhaviA siddhA asiddhA ya // 1 // iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariahiMsu / iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDupannakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariAhiti / iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariahissaMti / icceiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIIvaiMsu / iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDupannakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM viiiivyNti| iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIIvaissaMti / icceiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM na kayAi nAsI na kayAi na bhavai na kayAi na bhavissai bhuviM ca bhavai abhavissaia dhuve niae sAsae akkhae avvae aviTThie nicce se jahA // 21 // Jain Education l For Private & Personel Use Only 2 alinelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRta // 212 // nAmae paMcatthikAe na kayAi nAsI na kayAi natthi na kayAi na bhavissai bhuvi ca bhavai a bhavissai a dhuve niyae sAsae akkhae avvae avaDhie nice evAmeva duvAlasaMge gaNipiDage na kayAi nAsI na kayAi natthi na kayAi na bhavissai bhuviM ca bhavai a bhavissai a dhuve niae sAsae akkhae avvae avaDhie nice se samAsao cauvihaM pannattaM taM jhaa-dvo| khitto| kaalo| bhaavo| tattha davao NaM suanANI uvautte savva davvAiM jANai pAsai / khittaoNaM suanANI uvautte savvaM khettaM jANai pAsai / kAlao NaM suanANI uvautte savvaM kAlaM jANai pAsai / bhAvao NaM suanANI uvautte savve bhAve jANai pAsai / ityetasmin dvAdazAMge gaNipiTake etat pUrvavat eva vyAkhyeyaM, anaMtA bhAvA-jIvAdayaH padArthAH prajJaptA iti yogaH / tathA anaMtA abhAvA:-sarvabhAvAnAM pararUpeNA'satvAt ta eva anaMtAabhAvA draSTavyAH, tathA hi-khaparasattAbhAvAbhAvAtmakaM vastutattvaM, tathA jIvo jIvAtmanA bhAvarUpo ajIvAtmanA cAbhAvarUpaH, anyathAjjIvatvaprasaMgAt , atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthagauravamayAditi, tathA'nantA 'hetavo' hinoti gamayati jijJAsitadharmaviziSTamarthamiti hetuH, te cAnantAH, tathA hi vastuno'nantA dharmAste ca tatpratibaddhadharmaviziSTavastugamakAstato'nantA hetavo bhavanti, yathoktahetupratipakSabhUtA ahetavaH, te'pi anantAH, tathA anantAni kAraNAni ghaTapaTAdInAM nirvartakAni mRtpiNDatanvAdIni, anantAnyakAraNAni sarveSAmapi kAraNAnAM kAryAntarANyadhikRtyAkAraNatvAt, tathA jIvAH-prANinaH, ajIvAH-paramANuvyaNukAdayaH, bhavyA-anAdipAriNAmikasiddhigamanayogyatAyuktAH, tadviparItA abhavyAH, siddhA apagatakarmamala Jain Education a l For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacUrisamalaMkRtam nandisUtram | kalaMkAH, asiddhAH saMsAriNaH, ete sarve'pyanantAH prajJaptAH, iha bhavyAbhavyAnAmAnantyebhihite'pi yatpunarasiddhA anantA ityabhihitaM tatsiddhebhyaH saMsAriNAmanantaguNatAkhyApanArtha / samprati dvAdazAGgavirAdhanAphalaM traikAlikamupadarzayati-ityetat dvAdazAMgaM gnnipittkm||213|| tIte kAle'nantA jIvA AjJayA-yathoktAjJAparipAlanA'bhAvato virAdhya caturantaM saMsArakAntAraM-vividhazArIramAnasAnekaduHkhaviTapizatasahasradustaraM bhavagahanaM anuparAvRttavanta Asan, iha dvAdazAMGga sUtrArthobhayabhedena trividhaM, dvAdazAMgameva cA''jJA, AjJApyate jantugaNo hitapravRttI yayA sA''jJeti vyutpatteH, tatazcAjJA trividhA, tadyathA-sUtrAjJA arthAjJA ubhayAjJA ca, samprati amRSAmAjJAnAM virAdhanAzcintyante-tatra yadAbhinivezavazato'nyathA sUtraM paThati tadA sUtrAjJAvirAdhanA, sA ca yathA jamAliprabhRtInAM, yadA tvabhinivezavazato'nyathA dvAdazAGgArtha prarUpayati tadArthAjJAvirAdhanA, sA ca goSThAmAhilAdInAmavaseyA, yadA punarabhinivezavazataH zraddhAvihInatayA hAsyAdito vA dvAdazAGgasya sUtramarthaM ca vikuTTayati tadA ubhayAjJAvirAdhanA, sA ca dIrghasaMsAriNAmabhavyAnAM cAnekeSAM vijJeyA, athavA paJcavidhAcAraparipAlanazIlasya paropakArakaraNaikatatparasya gurohitopadezavacanaM AjJA, tAmanyathA samAcaran paramArthato dvAdazAMgaM virAdhayati / tadevaM atIte kAle virAdhanAphalamupadaya samprati vartamAnakAle darzayati-'icceiya' ityAdi sugama, navaraM 'parittA' iti parimitA na tu anaMtA asaMkhyeyA vA, vartamAnakAlacintAyAM virAdhakamanuSyANAM saMkhyeyatvAt , anuparAvarttante-bhramantItyarthaH, bhaviSyati kAle virAdhanAmupadarzayati- icceiyaM' ityAdi, idamapi pAThasiddhaM, navaraM anuparAvarttiSyaMti-paryaTiSyaMti ityarthaH, tadevaM virAdhanAphalaM traikA likamupadarya saMprati ArAdhanAphalaM traikAlikaM darzayati-' icceiya' mityAdi, sugama navaraM vyatikrAMtavaMtaH vyatikramati saMsArakAMtAraM na. sU..18 ullaMghya mukti avAptA ityarthaH / vyatikramiSyaMti, etacca traikAlikaM virAdhanA ArAdhanAphalaM ca dvAdazAMgasya sadAvasthAyitve sati yujyate // 213 // Jain Education For Private & Personel Use Only D ainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram avacUrisamalaMkRtam // 214 // SAARISANXANXX nAnyathA, tataH sadAvasthAyitvaM tasya Aha-ityetat dvAdazAMgaM gaNipiTakaM na kadAcit nAsIt , sarvadA eva AsIditi bhAvaH, anAdi- tvAt , tathA na kadAcit na bhavati, sarvadA eva vartamAnakAlaciMtAyAM bhavati iti bhAvaH, sadaiva bhAvAt , tathA na kadAcinna bhaviSyati, kintu bhaviSyacintAyAM sadA eva bhaviSyatIti pratipattavyaM, aparyavasitatvAta, tadevaM kAlatrayacintAyAM nAstitvapratiSedhaM vidhAya saMprati astitvaM pratipAdayati / abhRdbhavati bhaviSyati ca ityevaM trikAlAvasthAyitvAt dhruvaM mervAdivat / dhruvatvAdeva sadA eva jIvAdiSu padArtheSu pratipAdakatvena niyataM paMcAstikAyeSu lokavacanavat niyatatvAdeva ca zAzvataM-zAzvat bhavanakhabhAvaM zAzvatatvAt eva satataM gaMgAsiMdhupravAhapravRttau api pauMDarIkahUda iva vAcanAdipradAne'pi akSayaM-nAsya kSayo'sti iti akSayaM akSayatvAt eva avyayaM mAnuSottarAt bahiH samudravat , avyayatvAt eva sadA eva svapramANe avasthitaM jaMbUdvIpAdivat / evaM ca sadA avasthAnena ciMtyamAnaM nityaM AkAzavat / sAMprataM atra eva dRSTAntamAha tadyathA-nAma paMcAstikAyAH-dharmAstikAyAdayaH na kadAcit nAsIt ityAdi pUrvavat , 'evamityeva' ityAdi nigamanaM nigadasiddhaM / tat dvAdazAMgaM samAsatazcaturvidhaM prajJaptaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyato 'Na' iti vAkyAlaMkAre zrutajJAnI upayuktaH sarvadravyANi jAnAti pazyati, tatrAha-nanu pazyati iti kathaM ?, nahi zrutajJAnI zrutajJAna yAni sakalAni vastUni pazyati, na eSa doSaH // upamAyA atra vivakSitatvAt , pazyati iti pazyati / tathA himeru AdIna padArthAn adRSTAnapi AcAryaH ziSyebhyaH Alikhya darzayati / tatasteSAM zrotRRNAM evaM buddhiH upAjayate bhagavAn eSa gaNI sAkSAt pazyan iva vyAcaSTe iti / evaM kSetrAdiSu api bhAvanIyaM, tato na kazciddoSaH, anye tu na pazyati iti paThati / tatra codyasya | anavakAza eva, zrutajJAnI cehAmitradazapUrvadharAdizrutakevalI parigRhyate, tasya eva niyamataH zrutajJAnabalena sarvadravyAdiparijJAnasaMbhavAt , // 214 // Jain Education a l For Private Personal use only (a Mainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 215 // Jain Education tat Aratastu ye zrutajJAninaH te sarvadravyAdiparijJAne bhajanIyAH / kecit sarvadravyAdi jAnaMti kecit na iti bhAvaH, itthaMbhUtA ca bhajanAM mativaicitryAt veditavyAH / samprati saMgrahagAthAmAha akkhara sannI sammaM / sAia khalu sapajjavasiaM ca / gamiaM aMgapaviGkaM / sattavi ee sapaDivakkhA // 1 // Agama satthaggaNaM / jaM buddhiguNeMhiM aTThahiM dinaM / biMti suanANa laMbhaM / taM puvva visArayA dhIrA // 2 // sussUsaI paDipucchaI / paroI giNhai IhaeyA'vi / tatto apohae vA / dhAreI karei vA sammaM // 3 // mUaM huMkAraM vA bADhakkAra paDipucchavimaMsA / tatto pasaMga pArAyaNaM ca pariniTTha sattamAe // 4 // suttattho khalu paDhamo bIo nijjutti mIsio bhaNio / taio ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 5 // settaM aMgapavihaM / settaM suanANaM / settaM parokkhanANaM / settaM naMdI sammattA / // iti zrI naMdI sUtramUlapAThaH // avacUrisamalaMkRtam // 215 // Jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisatram // 216 // Jain Education 'akkharasanI 'tyAdi gatArthA, navaraM saptApi ete pakSAH sapratipakSAH, te ca evaM - akSarazrutaM anakSarazrutamityAdi / idaM ca zrutajJAnaM sarvAtizayaratnakalpaM prAyo gurvadhInaM ca tato vineyajanAnugrahArthaM yo yathA ca asya lAbhastaM tathA darzayati - 1 'Agame ' tyAdi, A-abhividhinA sakalazrutaviSayavyAptirUpeNa maryAdayA vA yathAvasthilaprarUpaNArUpayA gayaMte- paricchidyate arthA yena sa AgamaH, sa ca evaM vyutpacyA avadhikevalAdilakSaNo'pi bhavati tatastadvyavacchedArthaM vizeSaNAMtaraM Aha- ' zAstre 'ti ziSyate anena iti zAstraM AgamarUpaM zAstraM AgamazAstraM, AgamagrahaNena SaSTitaMtrAdikuzAstravyavacchedaH, teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvato na AgamatvAt AgamazAstrasya grahaNaM AgamagrahaNaM yat buddhiguNaiH vakSyamANaiH kAraNabhUtaiH aSTabhiH dRSTaM tat eva grahaNaM zrutajJAnasya lAbhaM bruvate pUrveSu vizAradA-vipazcitAH dhIrAH vratapAlane sthirAH, kiM uktaM bhavati yadeva jinapraNIta pravacanArthaparijJAnaM tadeva paramArthataH zrutajJAnaM, na zeSaM iti / buddhiguNaiH aSTabhiH ityuktaM / tatastAneva buddhiguNAnAha - 'sussUsa' ityAdi, pUrvaM tAvat zuzrUSate - vinayayukto guruvadanaaraviMdAt vinirgacchat vacanaM zrotumicchati, yatra zaMkitaM bhavati tatra bhUyo'pi vinayanamratayA vacasA gurumanaH pralhAdayan pRcchati / pRSThe ca yadguruH kathayati tatsamyak vyAkSepaparihAreNa sAvadhAnaH zRNoti zrutvA ca artharUpatayA gRhNAti, gRhItvA ca Ihate - pUrvAparAvirodhena paryAlocayati / cazabdaH samuccayArthaH, apizabdaH paryAlocayan kiMcit khabuddhyApi utprekSite iti sUcanArthaH / tataH sa paryAlocanAnaMtaraM apohate / evaM tat yadAdiSTaM AcAryeNa na anyathA iti avadhArayati, tatastaM artha nizcitaM svacetasi vismRtya bhAvArtha samyag dhArayati, karoti ca samyag - yathoktaM anuSThAnaM, yathoktAnuSThAnaM api zrutajJAnaprAptihetuH / tat AvaraNakSayopazamanimittatvAt / tadevaM guNA vyAkhyAtAH || 3 || saMprati yata zuzrUSate iti uktaM tatra zravaNavidhiM Aha- 'mUka' iti prathamato mUkaM zRNuyAt, kiM uktaM bhavati ? avacUrisamalaMkRtam // 216 // Mainelibrary.org Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandisUtram // 217 // ESCLUSOSHARES prathamazravaNe saMyamagAtrastUSNIM AsIt / tato dvitIye zravaNe huMkAraM dadyAt, vaMdanaM kuryAdityarthaH, tRtIye vA DhakkAraM kuryAta, bADhaM / | avacUrievametat na anyathA iti, tataH caturthazravaNe tu gRhItapUrvAparasUtrAbhiprAyo manAk prati pRcchAM kuryAt, kathaM etaditi ?, paMcame mImAMsA | samalaMkRta pramANajijJAsAM kuryAditi bhAvaH, SaSThe zravaNe tat uttarottaraguNaprasaMgaH pAragamanaM ca asya bhavati / tataH saptame zravaNe pariniSThA-guru-15 vadanubhASate / evaM tAvat zravaNavidhiH uktaH // 4 // saMprati vyAkhyAnavidhi abhidhitsurAha-'suttattho' ityAdi, prathamAnuyogaH sUtrArthaH-16 sUtrArtha-pratipAdanaparaH, khalu zabda evakArArthaH, sa ca avadhAraNe, tato'yamarthaH-guruNA prathamo'nuyogaH sUtrArthAbhidhAnalakSaNa eva | kartavyaH / mAbhUt prAthamikavineyAnAM matimohaH, dvitIyo'nuyogaH sUtrasparzikaniyuktimizrito bhaNitastIrthakaragaNadharaiH, sUtrasparzikaniyuktimizritaM dvitIyaM anuyogaM guruH vidadhyAt iti AkhyAtaM tIrthakaragaNadharaiH iti bhAvaH, tRtIyazca anuyogo niravazeSaH-prasaktAnuprasaktapratipAdanalakSaNaH ityeSaH-uktalakSaNo vidhiH bhavati / anuyoge vyAkhyAyAM Aha-pariniSThA sattame iti uktaM, trayazca anuyogaprakArAH tadetat kathaM ? ucyate, trayANAM anuyogAnAM anyatamena kenacit prakAreNa bhUyo bhUyo bhAvyamAnena sapta vArAH zravaNaM kAryate tato na kazcit doSaH / atha kiMcit maMdamativineyamadhikRtya taduktaM draSTavyaM, na punaH eSa eva sarvatra zravaNavidhiniyamaH, udghaTitajJavineyAnAM sakRt zravaNata eva azeSagrahaNadarzanAt iti kRtaM prasaMgena, tadetat zrutajJAnaM, tadetat parokSaM // iti / / zrInanyadhyayanaavacUrI parisamAptimagamat // // 217 // RESSOUS SERRASSA Jain Education a l For Private Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education zeTha devacaMda lAlabhAi jaina pustakoddhAra phaMDa hAlamAM maLatA grantho graMthAMka graMthAMka rUA.A. ... 1-0 ... ..... 86 lokaprakAza mULa cotho vibhAga (prata) 87 bharatezvarabAhubalivRtti dvitIya vibhAga saMpUrNa 88 prazamaratiprakaraNa-bRhadgacchIya zrIharibhadrasUriSkRta vivaraNasameta1-4 89 adhyAtmakalpadruma ratnacaMdragaNivardhanavijayagaNikRta TIkAyukta 3-0 90 gautamIyakAvya rUpacaMdragaNikRta ... 9-0 91 saTIka vairAgyazatakAdi graMthapaMcakar ... 1-0 ...- 2-8 92 abhidhAnacintAmaNikoza 93 jainakumArasaMbhava 94 siddhahemazabdAnuzAsana grahanRtyavacUrNinavapAda, avacUrNikAra zrImadaamaracaMdra ... 5-0 1-2 95 vItarAgastotra avacUrNi vivaraNa ane bhASAMtara sameta 99 zramaNusUtrAdi avasUri 100 vaMdanapratikramaNa 15 1-0 1-8 bhaktAmarastotra pAdapUrtirUpa kAvya prathama vibhAga TIkA bhASAMtara 3-0 kAvya bIjo vibhAga TIkA bhASAMtara 3-8 1-2 610 ', jIvasamAsaprakaraNa zataka stuticaturvizatikA sacitrA zrIzobhanamunikRtA saMskRtA rUA.A. -o stuticaturvizatikA sacitrA zrIbappabhaTTIsUrikRtA bhASAMtarayuktA 6-0 stuticavaizatikA sacitrA kavi dhanapAlakRtA va. a~drastuti caturdAvaMzatikA jinAnaMda stuti sacitrA merUvijayakRtA bhASAMtarasametA 6-0 naMdyAdi ( saptasUtra ) gAthAdyakArAdiyuto viSayAnukrama AvazyakasUtra malayagiriSkRta TIkAyukta bIjo bhAga, trIjo bhAga (de. lA. eka 85) 2-0 ... 2-8 ... 2-8 3-8 lokaprakAza prathama vibhAga dravyaloka sarga 1 thI 11 bhASAMtara dvitIya vibhAga kSetraloka sarga 12 thI 20 vecANamAM navIna pustako 3-8 102 zrAvakadharmapaMcAzakacUrNi 103 dazavaikAlika avasUri ... 104 uttarAdhyayana avasUri prathama vibhAga 105 piMDaniyukti avasUri 106 zrAddhavidhi (vidhikaumudI) sArAMsa-marAThI 107 naMdI avasUri 109 sutrakRtAMgadIpIkA ... : : : : ... ... ... ... ... ... ... 32 ... ... ... ... ... ... 2-0 3-0 3-0 3-0 4-0 1-0 -- 3-0 jainlibrary.org Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi sUtram / // 219 // pRSTham 3 durgatiprasRtAn sajjhAyajjhANa0 "" uddharaNam / TIkAntargata- uddharaNAni "pRSTham uddharaNam / 15 gargAdeH yatra ( 6-1-42) 0 aizvaryasya " 6 pazcAzravAd viramaNaM0 8 ' nandyAdibhyo'na' (si. he. 5-1-52) yaH samaH sarvabhUteSu0 " 9-10 'zeSAdve 'ti kaH pratyayaH (7-3 - 175) 0 11 'lihAdibhyaH' ityac pratyayaH (5-1-50) ApUrNaH udghumAyazabda0 "" 14 ' [ svArthe] katha [vA] iti ( 8- 2 - 164) 15 gargAdeH yaJ (6-1-42) 0 gargAderyaJ (6-1-42)0 19 vidAdevRddha ( 6-1-41) ityaJ pratyayaH " 16 'RSivRSNyandhakakurubhya ( 6-1-61 ) 0 17 'dhRJ dhAraNe'* 'lihA dibhya' 0 27 18 ' [ svArthe] [vA ] katha' 0 22 19 23 25 27 ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNam iti0 piMDavisohI 0 'jJo jANamuNI' (8-4-7) ' Ame ghaDe niddittaM 0 AcAryasyaiva tajjADyaM * 27 Ayarie suttaMmi ya parivAo 0 TIkAntargatauddharaNAni / / / 219 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinndisuutrm| // 220|| || TIkAntargata uddharaNAni / pRSTham uddharaNam / 28 vuDhe vi doNamehe. 30 sele ya chida cAliNika egeNa visai bIeNa tAvasa-khaura-kaDhiNayaM0 vakkhANAIsu dosA0 , savvaNNupAhaNNA dosA0 'aMbattaNeNa jIhAe' mottRNa daMDadose0 , sayamavi na piyai mahiso. , jalagA va amitola 32 anno dojihi kalle. , sIsA paDigacchagANaM0 39 aNAsavA dhUlavayA kusolA0 pRSTham uddharaNam / 40 'jJA avabodhane' , guNadosavisesaNNU0 , pagaI muddha ayANiya. 41 kicimmattaggAhI pallavagAhIyaH 'upasargAdAta, (si.he. 5-3-110) ityapratyayaH, atthaM bhAsai arahA. 42 'vinayAdibhya' (si.he. 7-2-169) 'AvaraNa-desavigame 'azU bhojane' 'azUGa vyAptI' jIvo akkho0 , pRSodarAdaya (si.he. 3-2-155). ,, akkhassa poggalamayA0 // 22 // Jain Education in For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi suutrm| // 22 // TIkAntargatauddharaNAni / pRSTham uddharaNam / 44 idu paramaizvarye , 'udito numiti num 46 'puMnAmnI'ti ghapratyayaH pratyayaH zapathe jJAne 48 aNugAmio'Nugacchai0 ,, 'kutsitAlpAjJAte' (si.he. 7-3-33). , hIyamANaM puvvAvatthAo0 50 phaDDA ya asaMkhejjA 51 'ataH sau puMsi' 55 nAma nAmnakArye samAso bahulaM (si.he.3-1-18) 56 maccho mahallakAo0 56 saNhayarA saNhayaro 56 paDhamabIe'tisaNho jAyai thUlo0 uddharaNam / 56 teyAbhAsAdavyANamaMtarA0 56 davvAI aMgulAsaMkhejjAtItabhAgavisayAI0 58 ekkekAgAsapaesa0 58 sAmatthamettamuttaM dadvavvaM0 58 vaDDhaMto puNa bAhi 58 paramohinANaThio0 59 tattheva ya je davvA0 60 saMkhejjaMgulabhAge AvaliyAe. 60 AvaliyaM muNamANo. 67 egaM davvaM pecchaM. 68 do pajjave duguNie. 73 jahA NAlikera 76 'dvayoH prakRSTe tarapU'. // 12 // For Private 8 Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi sUtram / // 222 // Jain Education In uddharaNam / pRSTham 79 tAtsthyAt tadvyapadeza0 80 SidhU saMrAdvau 0 80 kamme sippe0 80 kAyavAGmanaH karma yogaH 86 savvadavvANa paogavIsasAmIsayA 0 86 tesi bhAvo sattA salakkhaNaM 0 86 vaijoga surya hava tesi 103 saTTikAgasahassA0 107 AgaMtUNa ya tayo paDayaM0 114 tujjha piyA maha piuNoH 120 'aho sIyA sADI' 0 121 'goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo 0 125 anyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kiM 10 pRSTham uddharaNam / 125 yaH sAdhyasya upamAnabhUtaH sa dRSTAnta iti kathyate 0 130 tadanantaraM tadatthAviccavaNaM0 137 jaM ca vaMjaNoggahaNa miti 0 137 vaMjaNAvaggahakAlo0 145 na anavagRhItaM Isate0 145 pAre madhyagre'ntaH SaSThayA vA0 ( 3-1-30) 146 lakkhehi ekavIsAe0 149 kSara saMcalane 150 davvasuyAbhAvaMmi vi bhAvasuyaM patthivAINaM * 154 kRmikITa- pataMgAdyAH 0 155 aizvaryasya samagrasya 0 156 vyatyayo'pyAsAM0 160 cattAri sAgarovamakoDAko DIo 0 TIkAntargatauddharaNAni / // 222 // ww.jainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 223 // TIkAntargatauddharaNAni / pRSTham uddharaNam / 166 majja visayakasAyA0 166 'naMdI'tyAdi sugama 167 cacAri vicittAI 167 nAivigiTTho ya tavo 167 vAsaM ca koDisahiyaM 169 sajegassa kulassa0 169 sao samatte kajje0 170 jAhe taM ajjhayaNaM samaNe niggaMthe0 173 niggaMtha sakka0 173 vayasamaNadhammasaMjamaveyAvacca 173 piMDavisohI samiI0 173 kAle viNae 173 nissaMkiya nikakhiya pRSThama uddharaNam / 174 aisesa iDhiyAyariya bAI 174 paNihANajogajutto 174 bArasa vihaMmi vi tave0 174 aNigRhiyavala virio0 177 sUca paizunye 178 na kAlavyatirekeNa 178 ki' ca kAlAite naiva 178 kAlAbhAve ca ma di. 178 kAlaH pacati bhUtAni0 178 jJAnamapratighaM yasya. 178 ajJo janturanIzo0 179 puruSa eveda sarva 179 niyatenaiva rUpeNa // 22 // Jan Education International For Private Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi sUtram / // 224 // Jain Education pRSTham uddharaNam / yat yadaiva yato0 kSaNikAH sarvasaMskArA0 179 180 181 ato'nekasvarAt0 181 anneNa annahA desiyaMmi0 181 samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH 183 jaM itthaM ca NaM loke taM0 200 dhammo maMgalamuki* 201 savvesi AyAro paDhamo0 caudasalakkhA siddhA0 204 204 punaravi caudasalakkhA siddhA0 204 jAva ya lakkhA cauddasa 0 204 eguttarA u ThANA pRSTham uddharaNam / 205 vivarIyaM savvaTThe caudasa0 205 teNa paraM dulakkhAI do do0 206 sivagai savvaTThehiM * 206 paDhamAe siddheko0 206 tAhe diuttarAe0 206 ega cau satta0 207 tAhe tigA visamuttarAe0 208 siauseast do do0 209 visamuttarA ya paDhamA0 209 sivaga paDhamAdIe0 209 evamasaMkhejjAo 0 Wan TIkAntargatauddharaNAni / // 224 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinndisuutrm| 225 / / mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / pRSTham paMktiH azuddham / 6 2 tuMbara 6 2 pAriyAlassa 6 10 saMgharahassa 8 9 akIri0 8 9 niccaM ! 10 6 varaddaDha 11 2 niyamucchiya 11 12 dhAtu 11 12 ruddha 13 10 sugaMdhi0 13 10 suyavara mUlasUtrANAmazuddheH zuddhipatrakam / zuddham / pRSThama paMktiH zuddham / 13 10 siharaM mahAmaM tuMbAra 13 12 puSpaMdaMta pAriyallassa saMgharahassa bhagavao 14 4 bIe akiri0 14 4 taIe niccaM 15 5 moriya putte 0vairadaDha / "14 5 ayala bhAyAya niyamRsiya 14 5 me ajjeya dhAu 14 8 jiNi davara vIra 15 4 jambu sugandha0 15 4 kAsavaM pabhavaM / suyabAra 16 13 hAriyaguttaM azuddham / siharaM saMghamahAmaM0 puSpadaMta kuMthu bIo taie moriyaputte ayalamAyA ya meajje ya jiNiMdavaravIra jambU / kAsavaM / pabhavaM hAriyagotaM rudda // 225 // For Private Personel Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 226 // Jain Education Int pRSTham paMktiH zuddham / 16 13 kosiA 17 7 gaMbhiraM 18 6 tattoya 18 8 bhUA 21 4 puvvi 21 5 govaM dANaM 21 5 aNuyogo 21 5 viuladhAriNi' 21 5 dANaM nicca' 21 5 svati duyANaM 21 5 21 6 21 6 paruvaNe dullabhidANaM tattoya saMjamaM viha azuddham / kosia gaMbhIraM tatto ya bhUo puvviM goviMdANaM aNuyoge 'viuladhAraNi' nicca' khaMtidayANaM parUvaNe dullabhidANaM tato ya saMjamaviha pRSTham paMktiH zuddham / 22 8 appa 22 22(1) 12 tatthaM 8 risINa 23 7 vakhANa 23 7 payaIi 23 12 saMjamaM viNaya 23 12 varayaNaM 23 (1) 12 jugavva 24 1 ehi 25 3 jaluga 25 3 1 2 140 chuM. AmerI // khIramiva parisA azuddham / ayappa risI tatthaM [ Nicca'] vakkhANa payaIe saMjamaviNaya rayANaM jugappa ehi jalUga AbhIrI // 'khIramiva parisA // 1 // mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / // 226 // ww.jainelibrary.org Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 227 // zuddham / ohinANapacca0 nANapazca0 mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / doNhaM bhavapaJcaiyaM pRSTham paMktiH azuddham / pRSTham paMktiH azuddham / 40 3 yamuA yabhUA 45 7 ohinANaM no 44 2 paJcakkha / paccakrava? | 45 8 nANaMno. 44 2 panataM pannataM, 44 2 paJcakkha no iMdiya paJcakkha ca noiMdiya0 45 1 iMdriyapratyakSa se ki ta iMdiyapaccakkha iMdiapaJcakkha 10 bhavapaJcaiyaM doNhaM paMcavihaM paNNa, taMjahAsoiMdiyapaJcakvaM , 11 maNU0 cakkhi diyapaJcava ", ANa pANi diyapazcakkha 49 2 gayaM / rasaNe diyapaJcakkha' 53 6 nANaM phAsi diyapaccakkha / / 54 9 tassa / se taM iMdiyapaJcakkha / / " " " | " , panna maNu0 ANaM gayaM ? nANaM? tassa / / 227 // For Private & Personel Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nindi mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / suutrm| // 228 // | pRSTham paMktiH azuddham / 67 7 paccaIo ohi. khijja paccaio pRSTham paMktiH azuddham / 55 6 ohI 59 1 khijjA ,, 3 jambU0 4 asaMkhejjA 61 13 aba 62 13 yara 64 2 nANaM , 3 bAla. asaMkhejje avvA yara nANaM jaNaM vAla 9 goyamA ! 73 6 gabbhama0 , 6 bhUmiya: 75 1 lavo baha goyamA ! saMjaya0 gabbhavatiyama0 bhUmiyagabbhavatiya0 lao maI ja0 jja , 6 vAjoa0 65 2 jeNaM , 13 khijA. 67 7 ohi vA joa0 jaMNaM khijjA ohI 3 maIja. , 3 0jjaya0 , 4 0Daga0 , 6 sanni , 7 tarAgaM DAga0 sannINaM // 228 // Jain Education in For Private & Personel Use Only I llw.jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham paMktiH azuddham / 75 8 0vamassa , 9 abbhahiyatarAgaM zuddham / carima shriinndisuutrm| // 229 // mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / " 10 bAve zuddham / | pRSTham paMktiH azuddham / vamassa asaMkhejjamAgaM | 8.11 carama , 14 , bhAve 14 acarama 81 10 nANaM / maNaparici ,, 11 nANaM / i 84 11 0bhAvaM 0Napa0 86 1 kevala nANaM? , 2 joge 10 ceba ,, 11 maNaviciM. ,, 12 iNaM 12 0Nava 79 9 nANaM , 9 nANaM ? ,, 9 nANaM? '" 9. ayogi 80 10 sayogi0 caiva acarima0 nANaM ? nANaM ? 0bhAve kevalaM jogge nANaM? paro0 nANaMajogi sajogi0 on cccc // 229 // For Private & Personel Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 23 // pRSTham paMktiH azuddham / 87 9 mai a0 mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / zuddham / maia0 su, suaa0 suaa0 nANaM? ssiyaM? kammi0 87 9 sua a0 10 sua a0 89 7 naann| 89 8 ssiyaM / 9 kamma 89 9 buddhi 89 9 camI 90 6 buddhi 115 6 sADhI 122 14 buddhi 123 2 0NNAe pRSTham paMktiH azuddham / 124 14 0sse 124 14 // 11 // 126 2 ghaNa 126 2 // 12 // 126 3 0cca puru 126 4 sika. 126 5 // 13 // 126 4 dari 126 6 // 14 // 129 10 ihA 132 4 bhavati 133 12 imaM 135 4 tamsa 0ssesa // 10 // dhaNa // 11 // 0ccapu0 sikka0 // 12 // 0darI // 13 // buddhI 0camA buddhI sADI bhavanti buddhI ime // 230 // 0NNAga Jain Education insanee For Private Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandiitram / 231 // zuddham / pannatA mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / dharaNA dhAraNA tattha ya dusamayapaviTThA paviTThA poggalA. | pRSTham paMktiH azuddham / 135 5 panattaM 135 5 dhAraNA 135 5 sAdhAraNA 135 15 tattha 136 5 dusamaya 136 6 paviTThA 137 14 0teNa / 138 4 taM 138 4 huMti 138 9 tao 138 10 ruvatti 138 11 svatti, 138 13 gaMdhatti / pRSTham paMktiH azuddham / 139 2 rasotti 139 2 rasotti, 139 4 nAmae 139 6 phAsaotti, 139 8 0Noti 139 8 sumiNotti, 139 9 sumiNe 139 9 to 139 10 tao 148 4 nANa pa0 148 5 miccha0 148 5 surya 148 5 suyaM raseti rasetti nAmae keI phAsaetti? tti sumiNetti ? sumiNetti taoNaM tao gaM nANapa0 micchA0 teNa? taoNaM rUvetti ruvetti gaMdhetti // 231 // 0 0 0 For Private & Personel Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddham / zuddham / nindi- suutrm| // 232 // mUlasUtrANAma zuddhipatrakam / gavaaM, | pRSTham paMktiH azuddham / 148 5 surya 148 6 surya 148 6 suyaM 148 6 suyaM 148 6 surya 148 6 surya 148 14 saddhANagai 149 4 settaM tina | pRSTham paMktiH azuddham / 157 7 gavaM, 157 7 sauNaru 157 7 nADayAI 158 12 sayaM 158 13 sayaM 158 13 tina0 158 14 i. 159 1 purise 159 2 ya 159 6 taya 159 10 suya 164 10 daviM 165 2 *sue, purisaM saMThANAgiI settaM laddhiakravaraM / setaM uppa te tayA 155 5 upa0 155 6 naM 155 8 Ida. 155 8 diTTha devi sue, samuTThANasue // 23 // Jain Education ? For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi sUtram / // 233 // pRSTham paMktiH azuddham / 165 3 liANaM, 165 3 caNDI0 165 7 0 vvihaM 8 settaM ukkAliyaM suyaM / 165 165 9 suyaM / 172 3 vAyo 172 6 mAyA 172 6 jAyA 172 8 0 khijja 172 12 vaDa 172 13 se 176 8 0 jjai 176 9 0jjai 176 9 0jjai zuddham / liNaM, nirayAvalayANaM | 177 3 se 182 9 ThANe 182 9 0 jIve 182 9 jjaMti 182 10 vahI 0 0 vviddAe 800 02 vAo jAyA mAyA 0 khijjA kaDa 80 0jjanti pRSTham paMktiH azuddham / 0jjanti 0jjanti 91 29 "1 " ** 77 " "" "" 71 99 11 " 12 NaM paritA 99 zuddham / 000 ThANe NaM 0 jIvA jjai " 99 "" "" 19 gAiAe eguriyAe buDDhIe dasaTTANagavivadriyANaM bhAvANaM parUvaNayA Aghavijjati ThANeNaM paricA mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / // 233 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandi zram | 234 // Jain Education pRSTham paMktiH azuddham / 183 3 se 184 17 "" ==== 20 eNaM 17 185 2 185 17 9 se ThANa " kakaNa 0ti, loe 8 se 12 13 yAo 0NAA nAyAdhammakahANa 19 4 kkhaghe zuddham / 000 e ThANaga 000 sasamayaparasamae vihijati lo 000 0NAo yAo a 000 pRSTham paMktiH azuddham / 186 6 akkha0 0ccAi0 karaNa 10 paru0 " * ti, parasamae viAhi- 189 4 0 ja ati, 9 se kkhaghA 99 17 188 5 27 190 4 "" 7 paru 8 se "" "" 191 "" 0DANaM 60 itte o0 60 13 se 5 0 tarapa0 13 se zuddham / saMkhija akkha0 parU 000 0vAyAi0 parU0 OC DA * iyatte oya0 000 0ttaraM pa0 00 mUlasUtrANAma zuddhipatrakam / // 234 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandi sUtram / // 235|| pRSTham paMktiH azuddham / 192 6 NaM vi0 11 0 AyA 12 paccakkhANAI 17 27 193 1 4 "1 "9 " 11 0 kvaMghe se 0 paJja0 4 13 pADhoA 0 5 194 1 0 bhUa barddha 1 evaM dvitIyasUtre'pi jJeyam / zuddham / NaM duhavi0 * AgA paccakkhANAI pAovaga mAI 0 kasaMdhA 000 0 paJjaNa0 4 5 pADho A0 6 * bhUaM 7 0barddha pRSTham paMktiH azuddham / 7 194 1 0 guNaM 27 "" 99 "" " " " 12 4 4 pADhoA0 " "" 9 0guNaM 10 11 bhUaM paDi0 5 0bhUaM barddha zuddham / 8 0guNaM 9 10 guNaM 11 0 bhUapaDi0 4 5 pADho A0 6 0 bhUa mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / ||235|| Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham paMktiH azuddham / zuddham / pRSTham paMktiH azuddham / zuddham / nindisuutrm| // 236 // mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / 4 guNaM guNaM 194 710 13 guNaM guNaM , , guNaM ,,, guNaM guNaM 10 , guNaM guNaM " , , , guNaM guNaM 6 bhUaM paDi. bhUapaDi , ,, bhUaM paDi0 0bhUapaDi0 jaha jaha 9-13 pADhoA0 pADho A0 195 1 10- , bhU bhU tthia0 197 1 sthiA0 , 2 ssA. , 9 pANa. " 0nnA0 pANA " " , baTuM ba I // 236 / / Jain Education T ww.jainelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 237 // pRSTham paMktiH azuddham / *oge 198 7 7 = = = :: V 8 " 0 maNa0 0seA 9 10 aja0 10 "" 0 NIo 11 samma0 vAI * Asi 17 12 0gayA 13 timiH 14 0oge zuddham / * oge a "" 0 maNA0 0 seyA aJjA ya NIo a sama0 vAI a * Asi0 o gao tama0 0 oge NaM 6 pRSTham paMktiH azuddham / 199 4 panavijJaMti 13 se " 210 14 0 saMghe " 11 0u 27 "" 211 14 avi0 212 6 pha 3 215 7 paroi 215 7 0a 2.15 7 0 eyA0 21510 0 mAe 0vva da0 - zuddham / 0000 000 0 saMge he * heU ava0 0vvada0 3 suNei 0i a 0e yA0 0 mae mUlasUtrANAmazuddhipatrakam / // 237 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAN zrInandisUtram / // 238 // zuddham / ujjvalA TIkAyAH zuddhipatrakam / cUri ghiI pRSTham paMktiH azuddham / 16 cUrI 21 Adhyayane ,, 3 GIpa , 5 smoti 9 yathA vya ,,13 svali GgA meru 'TIkAyAH zuddhipatrakam / zuddham / pRSTham paMktiH azuddham / 9 9 ujvalA adhyayane 10 1 ghiI DIpapra. , 5 merU smIti 11 5 ujvalAni yathAvya 11 8 nanda svaliGgaM 11 9 tatvavi0 12 2 niSpaMda0 sukhasuhitA 12 4 niSpaMda0 gumphilaM 12 4 ratvA laughaH 12 7 kAritvA pAtAdi 13 3 cUrI | 15 10 pathaHzA0 4 11 sukhahitA 5 6 gumpilaM 710 lauSa 7 , pAdi 9 4 varti ujjvalAni nandana tattu vi0 nisyanda0 nisyandamA0 ratvAt kAritvAt cUri pathazA0 // 238 // vRtti Jain Educationa l For Private & Personel Use Only law.jainelibrary.org Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pInandisUtram / 1239 // TIkAyAH zuddhipatrakam / pRSTham paMktiH azuddham / 14 6 nivRtti 14 12 sat 15 2 kathokta 15 3 idaM yugI 15 7 tacchaSyaM zuddham / nivRti tat yathokta aidaMyugI tacchiSya pRSTham paMkiH azuddham / 23 5 tayyaM 25 2 nAayo 25 2 0mAgoupa0 25 10 maaza0 26 11 mavamAsa 27 3 jumita 27 6 ziSyAnAba 27 7 evaM vi0 27 12 zrotRNA 28 1 paricAo 28 2 diveyaH 28 4 micchitti 28 5 pratyevA zuddham / tathya nAyo bhAgopa0 maza0 mavabhAsa jjaMbhita0 ziSyA nAva evaMvi0 zrotRNA parivAo vineyaH macchiti pratyeva aNa kIrti 16 3 aga 17 9 kIrti 18 6 vaMdo 19 8 paDimAI 20 9 prabhata 21 2 0dAdinAM 23 2 sujJA jJAta paDimA ya prabhUta dAdInAM sujJAta / / 239 // ForPrivate sPersonal use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddham / nndisuutrm| // 240|| | TIkAyAH zuddhipatrakam / vartante pRSTham paMktiH azuddham / 28 9 varttate 28 11 bhAvidhAH 29 8 pazcAdaapi 30 11-13 cAlinI bhAvitAH pazcAdapi cAlanI pRSTham paMktiH azuddham / 4 0vakkha , 4 gammiya , 4 dosAya , 5 yogyaH , 10 sajjasa 31 6 naja uktaM ,, 1 seleya cAliNI 2 bIsai vIe 2 surAmi 2 Aha , 2 dhannottha , 5 samAno ,, 4 kaThiNayaM ,, 7 nIsaraha sele ya cAliNi visai bIe sarAmi Aha! dhanno stha samAnoDa kaDhiNayaM nissaraha bakkho gammi ya dosA ya 'yogyaH 0sajjA naya sacA caraNagavI vi (va) ha mukulita nivezita. mAreme mukulitaM 32 12 caraNamavi , 12 bihu 34 7 makalitaM 34 12 nizita 34 9 mArame0 34 13 makalitaM // 240 // For Private Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinndisuutrm| // 24 // pRSTham paMktiH azuddham / 36 14 tadrUpa 35 1 khaDU. 35 8 nIcaddhe 35 11 acakathat 35 12 kuima 36 1 paryate zuddham / tadrUpa khaDDA. nIcayuddhe acIkathat TIkAyAH shuddhiptrkm| pRSTham paMktiH azuddham / 37 8 niropito 37 11 jaMtnAM 38 3 pApIyasi ? , 3 duHzIle 38 5 kSipat 40 2 parisA / parisA // 1 // 3 NuoM 40 4 basthina 5 // 2 // "10 esA // 1. kuDaga nirUpito jantUnA pApIyasi ! duHzIle! kSipatI parisA // 1 // parisA // 2 // bhUA basthivva paryante merI dharSitvA tacchaka vyatariSTa // 3 // 36 13 ghaSitvA 37 1 tacchazaka 37 1 vyatIriSTa 37 1 tataH 37 6 zaknuvatI 37 6 nibhAlamAsa tat sA // 24 // zaknoti nimAlayAmAsa For Private Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pInandi- sUtram / ||242 / / zuddham / avadhera0 Una TIkAyAH zuddhipatrakam / pRSTham paMktiH azuddham / 41 14 pavattaha 43 5 pratyakSa 43 9 nayatvAt 43 1. rupAsaddhiH 45 13 pratyakSo 46 12 gamanaga0 49 13 nAnAvadhi 51 6 0tvabhavatvaM 51 1 maNi | 52 2 kapani zuddham / pavattA pratyakSa 0mayatvAt rUpasiddhiH pratyakSA gamanAga0 nAnAvidha pRtha0 apizabdAt mahAneko'pi Anava0 pRSTham paMktiH azuddham / 59. 5 avadhi 60 4 UNaM 60 5 pRya0. 60 11 api zabdAtmahA ne kopi 64 13 onava0 68 6 // 1 // 69 13 tathAcca 70 9 payApnA0 74 12 0duSTaiveti 76 1 anantAnta 76 8 rupaimano 77 3 0dhaDo tvam maNiH kapani tathA ca paryAptA0 *duSTameveti anantAnanta rUpamano dhoH 52 14 yathA kSayo 56 1 sasahuskhA yathAkSayo. sahasrA // 242 // Jain Education in For Private & Personel Use Only NIww.jainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandi putram / // 243 // pRSTham paMkti: azuddham / 77 4 pratara 78 8 bhUmisu 78 8 dvIpesu 80 1 tiSTatI 82 F F F 8 tItha nnava buddhayate 6 vihAra0 4 82 13 4 aprathamAH sa 8 yadya 1 dhAraNAtha 88 88 8 atha 89 14 0 zIla nA0 zuddham / prataraM bhUmiSu dvIpe tiSThatI tIrtha neva buddhayante vihara0 aprathamasa yadyapi dhAraNArtha artha * zIlanA * pRSTham paMktiH azuddham / 91 6 mahele 94 4 bhavya 95 12 rAja0 92 5 saprakArAM 100 14 dauharda 101 1 dauhRdA0 102 11 cita 102 14 rupa0 103 10 0 cetaso 103 12 yovana 104 4 yo 104 6 male zuddham / mahilA bhavyaM rAjA0 saprAkArAM daurhRdaM dauhadA0 cit rUpya * cetA yauvana ya jale TIkAyAH zuddhipatrakam / // 243 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 244 // pRSTham paMktiH azuddham / 104 13 tyAgena 105 4 vabhU0 106 1 padmamAss 10 pati 11 nirghaTitA 11 autpattikI puMDarIka paraspara 0 jvAlA sa hRdayAhRda0 "" "" " 107 3 108 5 7 8 9 dAridrayaM "" 109 3 kraryAt 110 10 paripUrNa " "" zuddham / tyAgAya babhU0 padmAss patiH nirdhATitA autpAtikI puMDarIkaM parasparaM jvAlAsa hRdayA hRda0 dAridraya krayAt paripUrNa: pRSTham paMkti: 110 11 itaro 13 dezAMtaraM 22 111 6 vAdadAmi 10 tastai 12 14 "2 112 14 'sikhu ' 17 azuddham / 113 14 adhAstAt 114 5 dadhAditi " 19 0tA tatra " 116 3 gururnirde0 8 ceDI 9 12 99 2 0 pakarSa "" zuddham / itarasya dezAMtaraM gataH ) vA dadAmi tasmai 0 tAvatra sikkhA adhastAt dadyA iti " prakarSa gurunideM ceTI 0 TIkAyAH zuddhipatrakam / // 244 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddham / kRtavat utpanna shriinndimuutrm| // 245|| zuddham / vizeSAt dharaNA 0bala0 IhA TIkAyAH zuddhipatrakam / pRSTham paMkiH azuddham / |11712 kRtavAn 118 5 uptanna 121 11 svAmI 122 5 saMjAtatakRpaH 123 5 (vidgadbhi?) 123 6 tasmAH 125 11 jIvacchaTA 126 5 ghiga 126 10 pUtI 127 4 susumA 127 10 karnu 128 2 niSTite 133 7 vizeSa svAmI taM saMjAtakRpaH vivadadbhiH tasyAH jIvacchaTI pRSTham paMktiH azuddham / | 134 14 vizeSAta 135 7 dhAraNA 14. 9 0vala. 140 14 ihA 143 2 eva 154 7 kAya0 150 5 labdhi ... 9 bhaven 151 4 labdhya akSa. 151 12 kArA 152 9 tat 11 vyupa0 / 153 14 niyataiSTA. kAyA0 labdhiH dhig pUti bhavet susumA labdhyakSa karA0 0ttata vyapa0 niyateSTA niSThite tadbhAvo'valaMbanatA] vizeSa // 245 // For Private Personel Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ninditram / 246 // 11 TIkAyAH zuddhipatrakam / pRSTham paMktiH azuddham / 162 2 0syAnaMta. 165 14 kAlika 166 14 adhvayane 171 8 siddhaH 172 1 buddhi 175 7 00 176 5 adhI0 178 14 anyo 180 3 ucyate 181 6 tarAH azu0 188 12 upAzaka. 10 karmaH 196 8 pariciMtyate syAnaMtatama kAlikaM adhyayane siddhAH buddha 0sa0 gadhI0 ajJo cocyate tarAzu0 upAsaka karma paricityaMte pRSTham paMktiH azuddham / 201 3 tritayi0 202 8 AtmA pra. 203 3 IkSvA0 " 8 bahavyAM , 9 bheva , 11 pAtte 204 3 stataH , 13 sarvArthAH 208 1 paMcaviMzati / , 3 sarvArtha i , azIti 200 10 aMkaMsthAna , 14 0sarAttuyA zuddham / trinayika Atmapra0 ikSvA0 bayAM 0bhava 0pAte tataH sarvArthe paMcaviMzatiH sarvArtha azItiH aMkasthAna satturAyA // 246 / Jain Educationi For Private & Personel Use Only wiw.jainelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInandisUtram / // 247 // pRSTham paMkiH azudvam / 210 6 0 pUrvate 21 " ++ 8 uktaH 0vi sati0 vizati 9 17 214 11 iti pRSTham paMktiH azuddham / 69 13 tathAcca 70 14 caikakA zuddham / parvate uktAH 0 viMzati0 viMzatiH iva pRSTham paMkti: azudvam / 12 upAjayate 14 kevalI' zuddham / tathA ca ca zarIrAdi0 11 " 215 1 ca "" 2 bhajanAM 217 8 sattame 21712 0 cUrI TIppaNakasya zuddhipatrakam / pha pRSTham paMktiH azuddham / 7411 0 duSTaiveti 82 13 nava Elite zuddham / upajAyate kevalI bhajanAH saptame zuddham / * duSTameveti neva TIkAyAH zuddhipatrakam / TIppaNakasya zuddhipatrakam / // 247 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private & Personel Use Only