Book Title: Mohanlalji Arddhshatabdi Smarak Granth
Author(s): Mrugendramuni
Publisher: Mohanlalji Arddhashtabdi Smarak Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/012077/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdi mAraka- graMtha Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaga gamana : vi. saM. 1963 vi. saM. 1887 cAMdapura (mathurA) For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka - graMtha: lekhaka tathA saMpAdaka : pU. munivarya zrI mRgendramunijI mahArAja 001010 0000 mohanalAla zatA jaya ECOMMON muja - saraka prakAzaka : zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha - prakAzana samiti muMbaI - 1 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : jayaMtilAla ratanacaMda zAha manasukhalAla tArAcaMda mahetA maMtrIo : zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI samArakagraMtha-prakAzana-samiti, zAradA sadana, 11, pArasI bajAra sTrITa, koTa, muMbai-1. vi. saM. 2020 I. sa. 1964 mUlya rUA. daza mudraka : bahAdurasiMhajI prinTiMga presa, pAlItANA tathA javAhara prinTiMga presa, muMbaI, 9 For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 me paNa chuM samudAyanA AdhArastaMbha ane jemanI kRpAdaSTithI ja A graMthanuM huM saMpAdana karI zako ... dIrghacAritraparyAyI pU. paMnyAsa pravara zrI kItimunijI gaNivara tathA zAMtamUrti tapasvI pU. paMnyAsa pravara zrI nipuNamunijI gaNivarane A smAraka-graMtha sAdara samapita karuM chuM. bhavadIya kRpAkAMkSI mRgendra For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smAraka graMthanuM zabda sthApatya prakAzakIya nivedana - saMpAdakIya nivedana. ... ... ... munizrI mRgendramunijI munizrA magajana AvakAra . munirAja zrI puNyavijayajI ma. biMdumAMthI siMdhu zrI jayabhikhu * zrI mehanalAlajI mahArAjanuM jIvanadarzana saM. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA * zrI mohanalAlajI mahArAjanI upakArastuti munirAja zrI lalita munijI kAvyavibhAga 1 guru-guNAnuvAda (saMskRta) munizrI mRgendramunijI 2 caritranAyaka stutyaSTaka ( , ) upA. zrI labdhimunija 3 zrI mehunASTakama ( , ) zrI vijayacaMda mehanalAla - 4 adhdha (gujarAtI) zrI mAvajI dAmajI zAha 5 jJAnamUrti gurudeva ( , ) zrI pAdarAkara 6 mahinamuni-prazasti ( , ) zrI bAlendu 7 aMjali ( , ) zrI gaNezabhAI paramAra 8 krAMtinA kumArane ( ) zrI guNavaMta zAha 9 zraddhAMjali (hindI) zrI zAMtilAla surANuM 10 aSTadalakamalabaMdha (saMskRta) * 11 muraja-babdha (saMskRta) * jIvanacaritra-vibhAga lekhaka: zrI mRgendramunijI mahArAja prakaraNa 1 bhUtakALanI bhItaramAM 2 svAtinuM motI 3 apaNane AnaMda 4 zi95 kaMDArAya che. * 5 navI bhAvanA, navuM jIvana 6 bujhAte dIpa 7 maMthananuM navanIta 8 ItihAsanI ArasI . 9 tIrtha phalati kAlena. ... 10 rAjasthAnanI rAjadhAnImAM 11 samaya pArakhu saMta ... 12 bhUgarbhanA bhAgya ughaDe che. : : : : : : : : : : : : 37 42 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mehanaghelI muMbaI 14 giritaLeTI ne muni mehana 15 yogI ane yuga * 16 saMgharSa ane samAdhAna 17 puNya hajI paravAryuM nathI. 18 ciraMtana samRti 19 aMtima zayana pariziSTa 1 saMdarbha-graMthonI sUci ... 2 belatI tArIkha .. 3 smRti kAryo 4 sthApatya sajIvana bane che. ' pa ... nI puNya smRtimAM 6 puNya-bhUmi zrI caritranAyaka-viSayaka lekha-saMgraha 1 zrI AtmArAmajI mahArAja (gujarAtI) paM. zrI riddhimunijI mahArAja ' ane zrI mehanalAlajI mahArAja 2 sva. pU. zrI muni mahArAja ( , ) zrI mohanalAla dalIcaMda desAI zrI mehanalAlajI bI. e, ela. ela. bI. 3 ardhazatAbdI nAyakanI janmakuMDalI( , ) zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA 4 vacanasiddha vibhUti ( , ) zrI phatehacaMda jhaverabhAI zAha 5 alaukika jIvana ( , ) zrI vasaMtalAla kAMtilAla IzvaralAla 21 bI. e. 6 bhAdarzajIvana kA apUrva prabhAva hindI zrI RSabhadAlajI jaina 7 munizrI mohanalAlajI (,) mahatA zrI zikhara candra kocara 8 dhanyAste khalu tapodhanAH (saMskRta) paM rudradeva tripAThI em. e. 9 zrI mehanalAlajI mahArAja (gujarAtI) 5. upAzrI labdhimunijI mahArAja 34 ane krioddhAra 10 smRtigraMthanA ghaDavaiyA , pU. munizrI bhakti munijI mahArAja 38 11 mehamayInA bhAgya jAgyAM zrI bhAIcaMdabhAI nagInadAsa jhaverI 41 12 Muni Maharaja (Igliza) Shri Mohanlal Bhagwandas Shri Mohanlalji Jhavery B. A., LL. B. 44 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyaviSayaka lekha-saMgraha (gujarAtI vibhAga) 1 pUjyapAdazrInI pAMca padyakRtio - saMpAdaka 2 jJAna ane bhAvanA paM. zrI bhadrakavijayajI gaNi 9 3 jaina zvetAMbara saMghanA itihAsanuM che. umAkAnta premAnaMda zAha eka bhUlAyeluM prakaraNa ema. e. pIeca. DI. 4 "uvasaggaharaM zetta: eka adhyayana che. hirAlAla ra. kApaDiyA. ema. e. 24 5 jaina Agama sAhityamAM khanija Do. bhegIlAla ja. sAMDesarA 44 telano ullekha 6 traNa dezya Agamika zabdo Do. harivalalabha cu. bhAyANI ema. e. pIeca. DI. 40 7 AbudelavADAnA jainamaMdiranI zrI ravizaMkara ma. rAvaLa zila5samRddhi 8 pATaNanAM jaina maMdiromAM kASTha zilpa zrI kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave 59 9 "gNanA rila' nI hastalikhita munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja 65 pethImAMnAM raMgIna citro 10 dIdha tapasvI zrI jinaddhisUri zrI pulacaMda haricaMda dezI (mahuvAkara) 70 (ndiI miAja) 1 zrI mohanalAlajI zAna bhaMDAra, sUratakI zrI agaracaMdajI nAhaTA / tADapatrIya pratiyA~. zrI bhaMvaralAlajI nAhaTA / 2 dezI nAmamAlA pro. mirara rararI im. 3 jaina dArzanika sAhitya aura munirAja zrI jaMbUvijayajI mahArAja. 18 pramANavinizcaya. For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - IN ka' prakAzakIya nivedana mahAprabhAvika munirAjazrI mohanalAlajI mahArAjane ardhazatAbdI mahotsava saMvat 2013 mAM bhUlezvara lAlabAga khAte zAMtamUti paMnyAsa pravara zrInipuNamunijI gaNivara tathA pUjya muniratna zrI bhakitamunijI Adi sAdhusamudAyanI nizrAmAM ujavavAmAM AvyuM, tyAre pUjyapAdanI kAyamI smRtirUpe temanuM caritra chapAvI bahAra pADavAnI vicAraNA thaI hatI. tyArabAda mahArAjazrInI jIvanaprabhA uparAMta jainadharma saMbaMdhI lekho mATe aneka vidvAnene AmaMtraNa ApI emanA upayogI lekhene emAM samAveza karI, graMthanI upagitA vadhAravA smArakagraMtha pragaTa karavAno nirNaya levAye. A pejanAne mUrta svarUpa ApavA eka samiti nImavAmAM AvI ane caritranuM Alekhana, tathA vidrogya lekho meLavI saMpAdanakAryanI javAbadArI munizrI mRgendramunijIne soMpavAmAM AvI. yadyapi samitinA aMdAja karatAM A graMthaprakAzanamAM ghaNo vilaMba thaye che, te paNa temAM caritranAyakanA jIvana saMbaMdhI vizeSa mAhitI ane aneka vidvAnonA lekhone samAveza thaI zake che, e bAbata amAre mATe AnaMdadAyaka che pUjyapAdane ziSyasamudAya, bhakatajane tathA sAmAnya jaina samAja ghaNA samayathI A graMthanA prakAzananI rAha joI rahyo hato, te Aje prakAzita thaI rahyo che, te amArA mATe gauravane prasaMga che. A graMtha-prakAzanamAM zAMtamUrti paM. zrI nipuNamunijI gaNi, pU. munizrI bhakitamunijI tathA munizrI cidAnaMdamunijI Adie amane mArgadarzana ApyuM che, te mATe ame temanA aNI chIe munizrI mRgendamunie pUjyapAdanA caritralekhana tathA bIjA lekho meLavavA khUba ja parizrama seve che, temaja A graMthanuM saMpAdanakArya saMbhALI khaMtathI pAra pADyuM che, te mATe ame temanA atyaMta RNI chIe. - A prakAzanakAryamAM premabharyo sahakAra ApavA mATe zrI bahAdurasiMhajI prinTiMga presa, javAhara prinTiMga presa tathA prakAza prinTiMga presanA saMcAlakone samiti vatI AbhAra mAnavAnI taka laIe chIe. sevAmUti zrI phatehacaMda jhaverabhAIe amane vAraMvAra je yogya mArgadarzana ApyuM che, te mATe emane AbhAra mAnavAnuM kema bhUlAya? A kAryamAM sakriya sAtha ane sahakAra ApavA mATe ame zrI mANekacaMdabhAI harakhacaMda, zrI kALIdAsa suMdarajI kapAsI, zrI kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverI, tathA zrI saradAramalajI koThArI, zrI makanajI anopacaMdajI vagerenA AbhArI chIe. For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: zrI kAMtilAla kerAe A graMthane suzobhita karavA mATe kiMmatI sucane ApyA che, te mATe temane AbhAra mAnavAnI taka laIe chIe. zrI sArAbhAI maNibhAI navA prakAzita "Jain Mantrashastra' pustakamAMthI pU. munizrI mehanalAlajI mahArAjanI maMtrazakti viSe lekha pragaTa karavA mATenI paravAnagI ApavA mATe AbhAra vyakta karavAnI jarUra kharI ? A uparAMta zrI vallabhasUri smArakagraMthamAMthI citro ane phoTAonI rajUAta A graMthamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA sahakArathI ame karI zakyA chIe, e mATe temanA trANI chIe. zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAlabhAIe A graMthanA AgaLanA bhAganA tamAma buphe tapAsI ApI graMthane samayasara taiyAra karI ApavA mATe je khaMtabharyo sahakAra ApyuM che, te mATe teo dhanyavAdane pAtra che. aMtamAM A graMtha mATe je je pUjya munivaryo tathA vidvAna lekhakabaMdhuoe pitAnA amUlya samayane bhega ApIne vidvattApUrNa lekha lakhI ApyA che, e badhA mATe emano AbhAra kayA zabdomAM mAnave? agAuthI sabhyo thaI A pravRttine protsAhana ApanAra sau kaI bhAIo, bahena, judA judA TrasTo, derAsare, pustakAlayane AbhAra mAnatA amane AnaMda thAya che. muMbaI tA. 1-12-64 li. jayaMtilAla ratanacaMda zAha manasukhalAla tArAcaMda mahetA mAnada maMtrIo : zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha-prakAzana samiti. 4. For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | Eldri&kh}}}} In the city. . . . || || | | ....... * || HITS ...... * e tree curd thus w saMpAdakIya nivedana jayantu jinendrAH // je mahApuruSanI puNyasmRtimAM A smArakagraMtha prasiddha karavAmAM AvyA che, te graMthanAyaka zrImad mehanalAlajI mahArAjanuM nAma jaina AlamathI te ajANyuM nathI ja. prastuta smRtigraMthanuM prakAzana tA Aje thAya che, para`tu enA vicAra-bIjanuM vAvetara AjathI 6 varSa agAu thayuM hatuM. vi. sa. 2013 mAM cai. va. 12 nA rAja pU. zrI meAhanalAlajI mahArAjanA 50 mAM svargArAddhadina AvatA hAi e 50 mI savatsarI prasaMge zrImadna adha zatAbdI svargANu-maheAtsava mukhai-bhUlezvara khAte lAlabAga upAzrayanA haoNlamAM pU. paMnyAsazrI nipuNamunijI gaNIvara AdinI zubha-nizrAmAM ujavAyA hatA. utsaveAnI ujavaNI pachI aneka upayAgI kAryoM prAyaH pramAdathI visAre paDI jatAM hAya che, paraMtu dhagazane jo DhIlI pADavAmAM na Ave te e samaye prAraMbhelAM kAryAM jarUra sAkAra banI zake che. ahiM paNa svargArehaNu-mahAtsava-samitie jyAre pu. zrI meAhanalAlajI mahArAjanuM jIvana-caritra chapAvI prasiddha karavAnI bhAtranA pU. mahArAjazrI samakSa vyakata karI, tyAre saue ene vadhAvI lIdhI. ane mane yAda che ke, junAgaDha- dilakhuzathI zrIjIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverInA paNa eka zubhecchA-patra amArA upara AvelA, jemAM temaNe paNa e ja bhAvanA darzAvI hatI; Ama A vicArane vega maLye| ane pU. panyAsajI mahArAje lakhANanA prAraMbha karyAM. daramyAna mane eka vicAra sphUryo ke--Ama mAtra jIvanacaritra ja zA mATe? 50 varSanI pUrNAhuti prasaMge eka smRtigraMtha prakAzita karAya to kema ? mArI A bhAvanA me* vaDIleAnI samakSa rajU karI ane te temane gamI. pachI te| A kAryanI javAbadArI mane seAMpavAmAM AvatAM vaDIleAnA AzIrvAda sAthe me' tene svIkAra karyAM. saM. 2018 nA lAlamAga (muMbai) nA cAturmAsa daramyAna smAraka-graMthanI yAjanA mATe zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI smArakagraMtha-prakAzana-samiti'nI nImaNUka karavAmAM AvI ane tenA phaLasvarUpe A smRtigraMtha pragaTa thayA. A graMthanA prakAzana pAchaLa TUkI paNa ATalI mULabhUta kaDI che. RUDIT:T For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smAraka - graMtha : muMbaI ane suratamAM munizrInAM smRti-kAryo pU. munirAjazrI mohanalAlajI mahArAja bhAratabharamAM gujarAta, saurASTra, rAjasthAna, madhyapradeza, yu. pI. bihAra vagere je je prAMtamAM vicaryA tyAM teo jIvananI divya suvAsa mUkatA gayA che. ane temAM paNa muMbaI ane suratanI prajA paranA temanA upakAranI smRtio ItihAsanA pAne cira-aMkti banI raheze. AjathI aradhA saikA pahelAne bhUtakALa e batAve che ke saM. 1957 thI 1963 sudhIne samaya muMbaI ane suratanA jaina saMgha mATe kharekhara suvarNayuga hato. 16 varSanA e samayamAM dhArmika kSetre ghaNI kAMti AvI, aneka yAdagAra sarjana thayAM. A yAsvI parivartanamAM je koIne mukhya hisso gaNIe to te ApaNA cAritranAyakano hato. saM. 1947mAM zrImad mehanalAlajI mahArAja sau prathama muMbaimAM saMvegI sAdhu tarIke padhAryA, tyArathI 14 thI 16 varSa paryata muMbaI ane suratanA saMghane temanI dharmaprabhAvanAne niyamita lAbha maLato rahyo, jenA pariNAme aneka nUtana jinamaMdiro, jIrNoddhAra, pratiSThAo, upadhAne, dIkSAo ane te uparAMta jJAnabhaMDAra, pAThazALA, hAIskUla, heTela, kanyAzALA, dharmazALA, bhejanazALA, DispensarI, ceriTI phaMDa vagere aneka bhagIratha kAryonA bIja ropAyAM ane temAMthI Aje ghaNIkharI saMsthAo vikasita banI samAja ane dharmanA kSetramAM yazavI kArya karI rahI che. Ama A badhAnuM zreya mukhyatve ApaNA caritranAyakane phALe jAya che. surata, muMbaI pAlItANuM tathA AsiyA vagere aneka sthaLe e mArake Aje paNa emanI kIrtigAthA gAtAM UbhA che. smRtigraMthanI eka AchI rUparekhA prastuta graMthanI sAmagrI nIce mujaba pAMca vibhAgamAM vibhakata che - kAvya vibhAga. 2 caritranAyakanI saLaMga jIvana-kathA ane pariziSTo. 3 caritranAyakanA jIvanane sparzatA lekho. 4 anyaviSayaka lekho. 5 pheTogrApha, pleITa. (1) A vibhAgamAM saMskRta, gujarAtI tathA hindI bhASAnA kAvyono samAveza thAya che. (2) vibhAga bIjAmAM pU. zrI mohanalAlajI mahArAjanI saMpUrNa, saLaMga ane kramabaddha jIvana-kathA vaNI levAmAM AvI che. mahAna-puruSanI jIvana-samIkSAnuM kAma saraLa to nathI ja, tema chatAM temanA taraphanI bhakita ane bhAvanA e mATe preratI hoya che. - For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana : caritrane lokabhogya ane vAcanakSama banAvavA yathAzakita prayAsa karyo che. ane caritragata prasaMgenA parimArjana mATe AdhAra tarIke meM je je pustaka, patra, phAIlo tathA hastadhano upayoga karyo che, tenI yAdI saMdarbhagraMthonI sUcimAM ApI che. pariziTomAM caritranA dehanarUpe ghaTanAo, kAryo ane cAturmAsanAM sthaLenI sAlavAra yAdI ApI che. samayanA nirNaya aMge "zrI mehanacaritra saMskRta kAvya te khUbaja upayogI thayuM. ane paMcAsajI mahArAje karelI caritra saMbaMdhI che te A kAryamAM mane eka pagadaMDInI garaja sArI che. A sAthe huM e paNa nirdeza karI dauM ke caritranAyakanA jIvana sAthe saMkaLAcelI be bAbata-samAcArI ane guruparaMparA vize vibhinna pyAlA pravarte che, tenuM paSTIkaraNa caritra temaja anya lekhomAM AvI jatuM hovAthI vAMcakone temAMthI ghaNuMkharUM jANavAnuM maLI raheze, enI mane khAtarI che. (3) A pachInA vibhAgamAM caritranAyakanA jIvanane sparzatA lakha ApavAmAM AvyA che. temAM gujarAtI, hindI, saMskRta temaja iMglIza bhASAnA abhyAsa pUrNa lekhana samAveza thAya che. caritranAyakanA samAgamamAM AvavAnuM sadbhAgya sAMpaDayuM hatuM, evA traNa lekhakenA bahumUlya lekha ahiM sAbhAra uddhata karyA che, te nIce mujaba - lekhakanuM zIrSaka: lekhaka : sthAna : 1 zrI AtmArAmajI mahArAja sva.paM. ridvimunijI zrI AtmArAmajI janmaane gaNivara zatAbdI smArakagraMtha zrI mohanalAlajI mahArAja. 2 zrI svargastha puNyAtmA zrI mehanalAla dalIcaMda jainayuga saM. 1985-6 zrImAna muni mahArAjazrI desAI bI. e. ela.ela.bI. mohanalAlajI. 3 muni mahArAjazrI zrI mohanalAla bhagavAnadAsa kampareTIva enDa krITIkala mehanalAlajI jhaverI, selIsITara sTaDI oNpha maMtrazAstra caritranAyakanA jIvananuM sAhityika pAsuM tapAsatAM teozrIe racelI pAMceka padyakRtinA namUnA prApta thayA che. A lekha, bhUlathI anya viSayaka lekhavibhAgamAM AvI gayo che. (4) A vibhAgamAM anya viSayaka lekha-gujarAtI temaja hindI bhASAmAM vibhakata che. hindIlekha meLavI ApavAmAM zrIyuta agaracaMdajI nAhaTAno prayatna huM bhUlI zakuM tema nathI. temaNe zarUAtathI ja A mATe AtmIyatA darzAvI che, te badala teo dhanyavAdane pAtra che. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka- graMtha : pU. AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjazrIe teozrInI aneka vidha pravRttiomAMthI samaya meLavI A graMthanuM Amukha lakhI ApavA anugraha karyo che, te badala huM temane RNI chuM. pa. pu. zrI bhadraMkaravijayajI gaNIvara, pU. munizrI jaMbUvijayajI mahArAja tathA De. umAkAMta che. zAha, Do. sAMDesarA, Do. bhAyANI, De. kApaDIA, Adi saue lekhanI vAnagI mekalI graMthanuM gaurava vadhAryuM che. A uparAMta pU. vayevRddha zrI jinabhadravijayajI ma., pR. upAdhyAya zrI labdhimunijI ma, pU.paM.zrI nipuNamunijI gaNIvara, pU. zrI lalitamunijI ma. tathA mArA pU. gurudevazrI Adi saue vakhate vakhata pratyakSa ke patrarUpe sUcano karI jemaNe mArA A kAryane saraLa banAvyuM che, te badala temanA caraNamAM kRtajJatAnI aMjali arpa chuM. . sahadayI zrI ratilAla dIpacaMda dezAIe paNa lekhana ane sucanA ane mArgadarzana Apela che, te badala temane dhanyavAda ghaTe che. graMthaprakAzana - samitinA kAryakartAomAM suzrAvaka jayaMtilAla ratanacaMda zAha, zrI phatehagaMda jhaverabhAI, zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA, zrI mANekalAla harakhacaMda, zrI kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverI, zrI kAlIdAsa kapAsI, zrI pulacaMda haricaMda dezI saue suMdara sevA bajAvI lAbha lIdhe che. A sivAya che. bIpInacaMdra che. jhaverI, zA kapuracaMda raNachoDadAsa varayA tathA zA caMpakalAla bhogIlAla ane anya je bhAioe A graMthane samRddha banAvavAmAM phALo Ape che, te ullekhanIya che. ane aMte A graMthamAM zAstra ke ItihAsa virUddha kAMI paNa lakhAyuM hoya, kiMvA presa ke daSTidoSathI chapAyuM hoya, te aMge micchAmi dukakaDa dauM chuM. sujJa vidvAna vAcakone kaI paNa kSati jaNAya te jaNAvavA anugraha kare. lekhaka ane grAhakonI dIrdha-pratIkSAne prAMte vilaMbathI paNa graMtha prakAzita thayo che, temAM saMtoSa vyakta karavA sivAya vizeSa zuM kahI zakuM? tA. 1-12-1963 li. pATaNa jaina maMDaLa pU. gurudeva zrI cidAnaMdamuni 76, marInaDrAiva caraNareNu mRgendra muni muMbaI-1. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / nAstu vItarAjA : S e alakA 2 - - **********,, saMte ane AtmasAdhako e saMsAranI sanAtana saMpattirUpa che. AvI vyakitao pote dharmane mArge cAle che ane svAnubhavane baLe duniyAne dharmane mArga batAve che. mArga bhUlelI mAnavajAtane nyAya-nIti ane dharmane sAco mArga darzAvavAne kAraNe AvA sAdhakane samAja-tirdhara lekhavAmAM Ave che. jaina paraMparAmAM AvA mahApuruSone prabhAvaka puruSa tarIke biradAvavAmAM Ave che. ane AvA dharmapuruSanI sevAthI temaja emanA saMparkathI mAnavInuM jIvana caritArtha ane dhanya banI jAya che. eTalA mATe ja zAstromAM satsaMga ke saMtasamAgamane ghaNe mahimA varNavavAmAM AvyuM che ane enI khuba prazaMsA karavAmAM AvI che. - vIsamI sadImAM jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghamAM je prabhAvazALI mahApuruSe thaI gayA, emAMnA pUjya munigaNAlaMkAra zrI mohanalAlajI mahArAja paNa eka hatA. teo jema jJAnavAna hatA, tema cAritrapAtra paNa hatA. AjathI 60-75 varSa pahelAM ApaNA zAstragraMthe chapAvavAnI zarUAta hajI thaI hatI ane zAstrAbhyAsa mATe AjanA jeTalI vipula sAhitya-sAmagrI paNa sulabha nahotI, evA samayamAM paNa zrI mehanalAlajI mahArAje zAstronuM UMDuM adhyayana karyuM hatuM, e ja batAve che ke emanI jIjJAsA ane jJAnabhakti keTalI utkaTa hatI. vaLI maLe teoe yatidIkSA lIdhelI ane yatijIvanamAM te cAritranI sAdhanA amuka maryAdAmAM ja karavAnI hoya che, eTaluM ja nahiM, emAM to saMpatti ane vaibhavanI sAmagrI paNa sArA pramANamAM sulabha hoya che, e jANItuM che. temAM vaLI gAdIpati zrI pUjyane ThAThamATha te khUba ja hoya che. paNa zrI mohanalAlajIe yatidIkSA levA chatAM emane AtmA to sAcA tyAgI, vairAgI ane saMyamI sAdhakano AtmA hate. eTale chevaTe zramaNatvane jaina sAdhunA kaThera jIvanane svIkAra karyo tyAre ja emanA AtmAne saMtoSa thayA. bhoganI sAmagrI sahaja rIte prApta thaI hovA chatAM ene saharSa tyAga karIne temaNe hoMze hoMze tyAgamAgane svIkAra karyo. e bInA emanI cAritraparAyaNatAne sacoTa khyAla Ape che. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI - graMtha munivarya zrI mehanalAlajI mahArAjanuM jIvana vAMcatAM ema jANavA maLe che ke teone janma brAhmaNakuLamAM thayuM hatuM ane AtmasAdhanAne mATe emaNe zramaNajIvanane svIkAra karyo hato. A uparathI ema jarUra kahI zakAya ke A prabhAvaka munivare jJAnayoga dvArA pitAnA brahmatvane ujALyuM hatuM ane cAritrayoga dvArA potAnA zramaNatvane zobhAvyuM hatuM. - jJAna ane cAritranA sumeLathI zebhatI pitAnI sAdhutAnA baLe te kALe muniratna zrI mehanalAlajI mahArAje jainasaMgha upara ghaNo upakAra karyo hato. emanA upadezathI aneka dharmakAryo thayAM hatAM, ane saMghane dharmakaraNInI preraNA maLI hatI. temAMya muMbaI ane surata zahera upara to emane upakAra sAvazeSa hatuM. emaja kahI zakAya ke muMbaImAM jaI vaselA jainene dharmane raMga lagADavAnI temaja muMbaIne mAga jainamunivare mATe khulle karavAnI pahela svanAmadhanya A munivareja karI hatI. vaLI jarUra paDe tyAre vicArIne bane teTaluM ochuM bolavAnA guNane lIdhe saMghamAM teo vacanasiddha puruSa gaNAtA hatA ane game tevA muzkelIbharyA ke uzkeraNInA vakhatamAM paNa teo na kyAreya gusse thatA ke pitAnI zAMti ane samatAne khalela pahoMcavA detA. kavaramAra sAma-upazama e ja zramaNapaNane sAra che. munivarya zrI mehanalAlajI mahArAjanuM jIvana A zAstravacananA dAkhalArUpa hatuM. emanA jIvananI preraka ane bodhadAyaka ghaTanAonuM varNana A smArakagraMthamAM ApavAmAM Avela jIvanacaritramAM temaja bIjA aMjali-lekhamAM ApavAmAM AvyuM che. tenI ahiM punarukita karavAnI jarUra nathI. AvA eka AtmAthI, haLukamI, pApabhIrU, alpaSAyI ane dharmanirata saMtapuruSanI smRti zrI saMghamAM tAjI thAya e ISTa che ane tethI emanA kALadharmane 50 varSa thayA e nimite A ardhazatAbdI-smAraka-graMtha pragaTa karavAnI je pejanA karavAmAM AvI che, tethI cittamAM AhalAda thAya, e svAbhAvika che. A smAraka-graMthamAM utsAhI munizrI mRgendra munie lakhelI pUjyapAda zrI mehanalAlajI mahArAjanI saLaMga jIvanakathA ApavAmAM AvI che te uparAMta zrI mehanalAlajI mahArAjane aMjali ApatI ke emanAM guNagAna karatI saMskRta, gujarAtI, hiMdI temaja aMgrejI bhASAmAM judA judA lekhakanI kRtio ApavAmAM AvI che, te uparathI zrI mehanalAlajI mahArAja kevA prabhAvaka puruSa hatA tene sAro khyAla AvI zakaze. vaLI, A smArakagraMthane zrI mehanalAlajI mahArAjanA jIvana ke guNagAna pUrato maryAdita na rAkhatAM emAM ApaNA keTalAka labdhapratiSThA vidvAnonA aitihAsika, sAhityika For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvakAra : ke tAtvika viSayanA lekhe ApavAmAM AvyA che, tethI A graMthanI upayogitAmAM vadhAre thaye che. tethI eka saMtapuruSanA puNyasmaraNa-nimitte taiyAra karavAmAM Avela A graMthane AvakAra ApatAM AnaMda thAya che. A upagI graMtha taiyAra karavA badala muni zrI mohanalAlajI mahArAjanA sAdhusamudAyane, muni zrI nRgendramunine, A samAraka-graMthanI kamiTinA sabhyone, enA salAhakAra maMDaLane ane AmAM eka yA bIjA rUpe sahAyaka thanAra sarva mahAnubhAvone dhanyavAda ghaTe che. aMtamAM, pUjya mohanalAlajI mahArAja eka AtmasAdhaka puruSa hatA ane emanA jIvanane e ja mahimA hato ane tethI ja ATalAM varSe paNa tenuM puNyasmaraNa ApaNe karIe chIe eTale AvA mahApuruSane jANyAnuM ane emane smaraNa karyAnuM sAcuM phaLa ApaNA jIvanane dharmanA mArge dorIne nirmaLa banAvavuM e ja che. luNAvADA, moTIpeLa jaina upAzraya amadAvAda muni puNyavijaya piSa sudi 13 vi. saM. 2020 karI hatI. loko For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bi MdumAMthI siMdhu jalakhi'dunA dvAre eka vAra sAgara gayA! mathurAnI mahAnagarI hatI. brAhmaNanuM dvAra hatuM. samarpaNu ane sAdhutA tyAM maLyAM. sAdhutAe kahyuM, mAI! sasAra tA madArInA khela che. tArA dIkarAne madArInA mAMkaDA banAvI Thera Thera peTa mATe nacAvavA mAge che, ke sa'sAranA vijetA sarajavA cAhe che ?' samarpaNuzIlA mAtA paLavAra mauna rahI. mAtA zu javAba Ape! ane emAM javAba ApavA jevuM paNa zuM hatuM? kyI mA dIkarAnuM zubha na vAMche? 'mAi! sa'sAranI Asakitaone huM pichANuM chuM. piMjaranA pakhIne parane adhIna karavu sahela nathI, te A te peTanI mAyA che. tArA dIkarA mAgu chu. varAgyanI virAsata ApavA ane sAdhutAnA siMhAsane besADavA.' bheALI mAtAe kALajAnI kaiAra kApIne, nava varSInA dIkarA mAhanane yatipuruSane bheTa dharyAM. ne itihAsavidyAne kALadevatAnA lAMbA aMtarapaTa bhedIne AMgaNe AvIne ubhelA AcAya devacaMdrasUrine, potAnA eka putra cAMga-AcAya hemaca`dra sarajavA mATebheTa dharatI mAtA pAhinI yAda AvI. ciMtA nathI ke eka ghaTanA uttara pradezamAM ghaTI ane eka gujarAtanA dhaMdhukA zaheramAM banI. re! saMsAra tyAM sudhI kuzaLa che, jyAM sudhI AvI samarpaNuzIlA tyAgamUrti mAtAo hayAta cheH ne anAya saMsAra sanAtha che, jyAM sudhI ziSyamAhI nahi, paNu zAsanapremI sAdhue peAtAnA niMbhADAmAM AvAM nakalaMka meAtI pakave che! caDhate pariNAme mAtAe meAhanane arpaNa karyAM. e catipuruSa ane peAtAnI pAsAlamAM lai gayA, ne ghaDatara-caNatara zarU karyAM. sAta varSa sudhI ene saMsAramAM rAkhyuM, brahmacArI santyA~ ne enA brahmanI nAvanuM sukAna kayA pravAha paDe che, te nIrakhyA ka yu'! eka rAte zIlaguNu rie sanAthamAMthI anAtha anela vanarAjanAM pAraNAM peAtAnAM For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : upAzraye bAMdhyAM hatAM! enAM tejakiraNanI dizA nihALatA hatA. jotA hatA ke juvAnanI nAva kayI tarapha jAya che. rajasa ke satva tarapha? ane rajasta prakRti nihALI jAte vanarAjane AzIrvAda ApI Atmika nahi te dezanI AjhAdI hastagata karavA vidAya ApI hatI. jaina sAdhuo e kALe aMtaranI jAgRtine upAsanA mAnatA. ochuM jJAna emanA tapastejane dubaLa banAvatuM nahi. daMbhane teo Atmika durbaLatA mAnatA. ane durbaLa mAnavI kayuM pApa Acarato nathI ? teo pAse premane dharma hate, ne dharmane prema hato. zAkhA-prazAkhAone bAhya viratAra emane ocho hato, paNa muLaja emanuM mahAna hatuM. ane emAM krAMtikAra jainadharma sAMpaDe. pacIsa varSa pahelAM pragaTelI paramajyoti prabhu mahAvIra mahA krAntikAra hatA. emane dharma kAMtine hato. teoe khAbociyAmAM khadabadatA jIvane sAgaranI vizALatA apI hatI! mAnavane izvarasajita kedamAMthI mukata karI kamanI philasuphI ApI hatI. jevAM kare karma, te pAmo mama! devatvanuM dAsatva cheDAvI, mAnavatAnAM mUlya ApyAM hatAM kahyuM hatuM ke manuSya janma durlabha che ! bhagavAna mahAvIra gaNataMtra rAjyanA eka rAjakumAra hatA. gaNataMtranAM lokazAhI mUlya temaNe jIvana ane kavana dvArA vyakta karyA. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zuda tvanA vibhAgonI janmajAta mahattAnI hInatA emaNe rada karI hatI. te varNAzrama dharmanAM ceraDAne dUra karyA hatAM. saMsAramAM vyakitapUjAnI IjArAzAhI naSTa karI, guNaprajAne pracAra karyo hate. aMdhArI guphA jevAM dharmatane teoe cAlu lokabhASAmAM pragaTa karI, agamyatA ne guhya ne TALI hatI! dharma, tIrtha ane saMgha sthApI saMsArane taravAnI triveNI batAvI hatI! ahiMsA, saMyama ane tapane jIvananAM mAMgalya darzAvyAM hatAM. e bhagavAna mahAvIranA zAsananA eka subhaTa tarIke mehane AgaLa kadama baDhAvyA. pite guru pAse dIkSita thaI yatipada svIkAryuM hatuM. ne paraMparAe pitAne zrIpUjyapada paNa prApta thavAnuM hatuM. zrIpUjyapada eTale bIjuM rAjapada! rAjA jeTale vaibhava, eTale mAnamaratabe, eTale vaibhavavilAsa ! yatizrI mohanalAlajIne A sattA, ADaMbara ne zrImaMtAI acijanaka thaI. teone lAgyuM ke je sAgara pAse huM Avyo chuM, emAM bhale ghaNI nadIonI jaLalakSmI ThalavAya che, paNa muja tRSAturane e upayogI nathI. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdumAMthI siMdhu: kSudhAtura sAgare na jAya, ene sarevara joIe. ane eka nAnuM zuM jalabiMdu sAgara choDI sarovaranI zodhe nIkaLyuM. jaina darzaneno ene abhyAsa enI A vRttine piSI rahyo. jevuM e jIvana che; anubhavavuM e saMsAra che. tyAgavuM e mokSa che. A mATe saderita jAgrata eTale jaina sAdhu ! IndriyenA dAsatva sAme sadA jage cale vijigISa! eNe nizcaya karyo ke viSayanA dIvA ne vaibhavanI rezanI bhale jhAkajhamALa lAge, paNa e AtmasUryanA udaya sudhI ! AtmasUryanA udaya ADenAM AvaraNe naSTa karI nAkhavAM. na rahe vAMsa, na baje vAMsaLI ! saMgharSa e te sAdhutAne prANa che ! mehanalAlajI yati badhe phare che, badha vicare che. paNuM hRdayamAM jyoti judI che ! AtmabaLa ekatra karavA, ekalamalanI zakti saMgaThita karavA e kalakattAmAM dharaNedrane sAdhI rahyuM, ne tyAM teone darzana lAvyAM. zakitao nirbhaya banI. " Akhare eka dahADe yatidharma tajI sAdhu dharma svIkArI lIdho. sAdhudharma te asinI dhAra para cAlavAne dhama hato. paNa te temaNe svIkAryo! ahiMsA, satya, asteya, aparigraha, ne brahmacarya ! eka eka vrata jIvananuM sattva mAgatuM hatuM. paNa jaMge caDhele je na Dare! ane pachI bhArata varSanI bhomakA khUMdavA mAMDI. dharmanI khetI karavA mAMDI ne javayAnI hariyALI cAre tarapha prasArI dIdhI. keTalAMka tapa-tyAga jharamara varSA jevAM hoya che. TIpeTIpuM sIdhuM dharatImAM utarI jAya che. keTalAka muzaLadhAra varSa jevAM hoya che. eka sAthe pRthvIne pariplAvita kare che. ne vahI jAya che. dharatInuM najIkanuM paDa paNa sAva koruM rahe che ! pahelA prakAranA zrI mohanalAlajI ma. hatA. teoe muMbaImAM jaina sAdhuone praveza durlabha bhALI, pite tyAM vihAra karyo. ne mehamayI nagarIne dharmanA saMskArothI sI cI! megha ane mahApuruSanuM jIvanavRta sarakhuM che! sukAmAM lIluM kare. tApamAM zItaLatA prasarAve. zrI mehanalAlajI ma. jIvanabhara e vratanA pAlaka rahyA! e jIvanavatanI kathA kahetI A maraNAMjali samAjane jUnI satyadhamanI sAdhutAnAM darzana karAvaze. ne caritra caritrane ghaDe che. e uktine sArthaka karaze, ema huM mAnuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : Aje te paristhiti nihALatAM ema lAge che ke shAmAnI azakita jANavAmAM ja sAcI zakita rahelI che. te aMdhakAra kayAMthI AvyA te jANavAmAM kharI jAgRti rahelI che. te zakti ne jAgRti meLavavAnA prayatna AvAM citrA dvArA karaveA ghaTe. emAM ja AvAM prayatnAnI saphLatA che. chUTI chUTI paDelI sAmagrIne saMkalita karIne ene sarala ane rAcaka bhASAmAM rajU karavAnA munizrI mRgendramunijIne prayAsa praza'sApAtra che, ane A rIte jJAnasAdhanA dvArA peAtAnA vaDAgurunI ciraMjIvI bhakita karavA badala emane dhanyavAda ghaTe che. mahApuruSAnA jIvana e te| ArasI che. ArasImAM jainasaMdha peAtAnA mukhanu darzona karIne AvAM AvAM caritragraMtheAnI caritA tA che. munivarya zrI mehunalAlajInI jIvanaene sarakhuM karavA prayatna kare, e ja jayabhikhkhu ? For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanI mahAna vibhUti zrI mohanalAlajI mahArAjanuM jIvanadarzana saMpAdaka: zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA [zrI. mehanalAlajI ardha-zatAbdI smAraka graMtha taiyAra karavAmAM zarUAtathI cheDe sudhI jemaNe atyaMta kALajI rAkhI mArgadarzana Apela che, temaja graMthanI racanAmAM ane jIvanacaritra lakhAvavAmAM mahattvanI vigato pUrI pADI deravaNI Apela che, evA pU. bhakita munie A lekha viSenI tamAma hakIkato temaja te uparathI A lekha kema taiyAra karavo tenI jarUrI sucanA paNa ApelI che. 5. paM. zrI nipuNa munijI temaja pU. lalita munijIe paNa A lekha saMbaMdhamAM mArgadarzana Apela che. te mATe zrI. mehanalAlajI ardhazatAbdIsmAraka graMthasamiti tenI AbhArapUrvaka noMdha le che.- saMpAdaka] 1- pUrva ItihAsa - dareka jIva janme che, tyAre pitAnuM bhAgya paNa sAthe ja lete Ave che. bhAgyanA be prakAre cheH zubha ane azubha. A baMne prakAre anukrame puNya ane pApanA nAme oLakhAya che. vagara puruSArtha zAlibhadrane develakamAMthI vipula sAmagrInI navANuM peTIo dararoja AvyA karatI, Ane puNyano prabhAva ke zubha karmane udaya kahevAya; jyAre A divasa mahenata-majUrI karyA chatAM paTapuratuM khAvAnuM paNa maLatuM nathI, evA paNa aneka dAkhalAo jovAmAM Ave che. AvI paristhitine pApano prabhAva ke azubhakarmane udaya kahI zakAya. kuzaLa vepArI devAdAra hoya te paNa vyApAra karI pitAnuM devuM patAvI dhanADhaya banI jAya che, ane pitAnI AsapAsanA vepArIone paNa dhanavAna banAvavAmAM madadarUpa bane che, tevI ja rIte, jemanuM jIvana caraNa-karaNasittarIne vyApAramAM joDAyeluM hoya ane apramattatArUpa kuzaLatAthI tejIne dhadhe karyA karato heya te thoDA vakhatamAM karmone kSaya karI kevalajJAnarUpa apUrva dhana prApta karI siddhadazAmAM cAlI jAya che. A pradezamAM pahoMcyA pachI koI prakAranI kamANI ke dhaMdhe karavApaNuM rahetuM nathI. A kaLikALamAM paNa koI viziSTa vyakita daridranArAyaNanI peDhIne mArgadarzaka banI sva ane paranuM kalyANa sAdhavAno adhikArI thaI zake che. A ja rIte ApaNuM gurudevane jIva devalokanI bhUmi parathI mRtyulokanA pAmara mAnavIone mArgadarzana ApavA bhArata dezamAM kheMcAI AvyuM. bhAratamAM eka mahAna tIrtha For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : sthAna jevA gaNAnA mathurAnI najIkamAM cAMdapura nAmanuM gAma AveluM che. A gAmamAM mAtra kuLanI dRSTie nahi, paNa guNAmAM zreSTha evA brAhmaNada'patIne tyAM gurudevanA janma thayA. pitAnuM nAma khAdaramala ane mAtAnu' nAma suMdarI. pitAnuM jIvana saMta jevuM hatuM, jyAre mAtA eka mahAna satI hatA. temanAmAM rUpa ane guNu evA teA alaukika ke darzIna karatAM ja temanI kukhe janma levAnuM mana thaI Ave. varSA RtumAM, eka rAtre, prabhAtanA samaye, satI mAtAe svapnamAM pUrNimAnA caMdrane peAtAnA sukhamAM praveza karatA joyA. svapna joi haSa ghelI thayelI mAtAe patine svapnanI kahANI kahI saMbhaLAvI. mAtA-pitAe vapnanA phaLAdeza jANyA. mAtAne dharma pratye anurAga thavA lAgyA, eTale manamAM tItha yAtrAnI kalpanAe AvyA kare, garIba ane sa Mta puruSAnI bhakita karavAnuM mana thayA kare. svapna pachI nava mAsa purA thatAM vi. sa. 1887nA vaizAkha sudi chaThThane guruvAranA divase svAti nakSatramAM AkRtie ati suMdara ane dekhAvamAM ati ramaNIya lAge evA putrane suMdarI mAtAe janma ApyA. mAtApitAnA hai nA pAra na rahyo. 2 - bhavya tyAga bALakane jotAM ja tenA pratye mAha jAge, eTale mAtApitAe kuMDalInI rAzi parathI nahi, paNa bhAva uparathI bALakanu' nAma meAhana rAkhyuM. lADakavAyA meAhananuM pAlana karavA sAthe peAtAnA leAcita brAhmaNusaMskRtinA saMskAra ane vyAvahArika zikSaNa ApatAM AjanA caMdranI jema dinapratidina vRddhi pAmatA mAhanane nava varSanAM vahANAM vAyAM. vyavahAradRSTie meAhanarUpI ratnanI mAlikI mAtApitAnI hatI, paNa nizcaya dRSTie teA mehana samagra vizvanA kalyANu arthe janmyA hatA. bALakanI tIvra buddhi ane adbhuta samajazakita joine mAtApitAe vicArI lIdhuM ke A bALakane ucca zikSaNa Apavu joie, ane te dizAmAM yAgya pagalAM pazu lIdhAM. je je mANasA khALakane jue te chaka thaI jatA. badhAe salAha ApI ke nAgeAramAM birAjatA yatizrI rUpaca'drajI ucca keAnuM jJAna dharAve che, mATe A bALakane zikSaNa mATe tenI dekharekha nIce mUkavA. mAtApitA A saMbadhamAM kALajIpUrvaka vicAra karatA hatA, tevAmAM mAtA suMdarIne svapna AvyuM ke mArI dUdhapAkanI thALI koie lai lIdhI. mAtApitAe AkharI niya lai lIdheA ane meAhanane yatizrI rUpacaMdajI pAse laI gayA. yAgAnuyoge je divase bALaka sAthe teo yatizrI pAse paheAMcyA, te ja rAtre yatizrIne svapna AveluM ke temane kAi-6 patie dUdhapAkanA ghaDA vaheArAvyA. meAhanane joi yatizrInA mAtmA bhAre prasanna thayA, ane bALakane jaina dharmanA abhyAsa karAvavA zarU karyAM. jIvanamAM zIkhavA jevI te For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadana: aneka kalAe che, paNa A badhI kalAemAM zreSTha kalA te dha kalA che. dha kalA jANyA vinAnI tamAma kalAe utaratI che ane mAhune te| zarUAta ja dhama kalAthI karI. mAtra sALa varasanI vaye teA jaina dharmAMnA prakaraNAdi graMthA mAhane kaMThastha karI lIdhA, ane yatine yAgya pAtra mAnI yatidharmanI dIkSA mATe zrI rUpacaMdajIe meAhanane peAtAnA vaDIla zrI mahendrasurijI pAse mAkalyA. prAkRti: thayati muLAnI kahevata anusAra mahendrasUrijIe meAhanane joyA ke temanA hRdayamAM Ana MdollAsa vyApI rahyo, ane te meAhanane yatidIkSA ApavA athe. makSIjI laI gayA. siMhaeNrAzi (si`harAzinA akSarA 'ma' ane 'Ta' che.)mAM janma lenAra meAhana sAthe tyAM pAMca mammA bhegA thai gayA. makSIjI tItha, mahendrasUri, meAhana, mAgazara mAsa ane maneAbhAva. meAhane ahI' yatidhamanI dIkSA lIdhI. mehananuM AkaSa~Nu adbhuta hatuM. janmathI brahmacArI, nirmaLa ane kAmaLa hRdaya, saMyamI jIvana ane saMskAra temaja keLavaNIneA mAbApa ane gurue ApelA vArase, pachI temAM bAkI zuM rahe? 3 AtmamaMthana bhAgyane anurUpa yogA prApta thayA sivAya rahetA nathI. peAtAnA guru sAthe meAhanayati kAzIe pahAMcyA ane tyAM vyAkaraNa, kAvya, tIthaeN ane jyAtiSazAstranA abhyAsa karyAM. thADA samaya bAda rUpacaMdajI yati mAMdA paDayA ane kALadhama pAmyA. meAhana yatinA AtmAne bhAre AghAta lAgyA, paNa satAranu svarUpa temane samajAi gayuM hatuM, eTale anitya bhAvanAmAM mana vALyu. 'rUpacaMdajInA kALadhama'nI mahendrasUrijane khabara paDatAM te tarata tyAM AvyA ane peAtAnI pAsenA AgamazAstro, temaja tattvajJAnane lagatAM tamAma pustakA meAhanane suprata karI dIdhAM. gheADA samaya khAda mahendrasUri paNa kALadharma pAmyA, paraMtu maraNa e teA janma lenAra jIvanA abAdhita adhikAra che, ema mAnI meAhanayatie mananuM samAdhAna karyuM. yatizrI rUpaca'dajI ane mahendrarijInA kALa dharma pAmyA pachI meAhanayatimAM bhAre Atmamathana zarU thayuM. sAmAnya leAkeAne najIvI lAgatI khAkhatamAMthI jJAnI mahAtmA puruSA mATA atha tAravI le che. yatijIvanamAM parigrahane avakAza che, paNa jenA jIvanamAM tyAga tANAvANAnI mAphka vaNAI gayA che, evA mAhanane parigraha pratye dhRNA thai AvI, ane potAnI pAsenA dravyane dharmAMkAryomAM sadupayAga karI yatijI lakhanauthI chuTTana khANunA saMgha sAthe girirAjanI jAtrA karavA arthe cAlI nIkaLyA. te pachI pAchA kalakattA AvI potAnA vadhu vakhata dhyAna ane jJAnamAM pasAra karavA lAgyA. dhyAnamAM eka vakhata sukha paheALuM karelA evA eka kALeA nAga jovAmAM AvyeA. mAhanayatie evA AbhAsane For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH , jJAnarUpamAM ghaTAvI vicAryuM ke kAlarUpa kALo nAga aMte te anya jIvanI mAphaka mAro paNa keLiyo karI javAne. yatija vicAravA lAgyA ke jIvanano kAla to maryAdita hoya che, ane kArya te aneka karavAnAM che. evAmAM bahArathI Avela eka yAtrika yatijIne vAMdavA AvyA. yAtrikane vaMdanAnI kriyA aTakAvatAM yatijIe kahyuM: "mahAnubhava! mAre AtmA haju vaMdana karAvavAne yogya thaye nathI, mATe vaMdana karI mane pApamAM na nAkha." kevI saralatA! keTalI niHspRhatA! AtmamaMthananA aMte temaNe yatijIvanane tilAMjalI ApI ane pite saMdhasamakSa krioddhArapUrvaka zrI sukhasUrijInA ziSya tarIke saMvegIpaNuM ravIkArI lIdhuM. jIvanamAM Ama krAMti AvI, ane mehanA yati have muni mehanalAlajI banyA. 4- koNa anAtha? keNa sanAtha? yatijInA palaTAelA jIvane te vakhatanA kAzInareza para bhAre asara karI. kAzInarezane lAgyuM ke yatie A zuM karyuM ? sukha ane ArAmavALA jIvanano tyAga karI duHkhada pariSahe sahana karavAno dharma svIkAravAno artha zuM che? nirAdhAra ane asahAya avyavasthAnA kAraNe mehanayatie A pagaluM bharyuM haze, ema vicArI kAzInareza muni mohanalAlajI pAse jaI pahoMcyA ane kahyuM: "ApanI eke eka sagavaDatA pUrI karavA huM taiyAra chuM, mATe Ape grahaNa karela A kaSTa mAga vALo dharma cheDI de, ane mArA rAjamahelamAM AvI javuM. muni mohanalAlajI kAzInarezanI vAta sAMbhaLI mukta kaThe hasI paDayA, paNa pachI gaMbhIra bhAve kahyuM: "rAjana ! A jagatamAM badhAM ja anAtha che, ane kaI eka vyakti bIjI vyaktino nAtha nathI banI zakatI. mArI sagavaDatA to eka bAjue rahI, paNa tame pote paNa nirAdhAra cho. vicAra karo, mAnavInuM AyuSya jhapATAbaMdha pasAra thaI jAya che, temAM koI eka paLane paNa vadhAre karI zakatuM nathI. Ama chatAM, A bAbatamAM Apa geranTI Ape ke mArI IcchA mujaba Apa mAruM AyuSya vadhArI Apaze, te tamArI vinaMti mAnya karavA huM taiyAra chuM. kAzInarezane munijInI vAta sAcI lAgI, ane saMsAranI anityatA ane pokaLatA viSe paNa khAtarI thaI. te pachI muni mohanalAlajI jodhapura AvyA ane tyAMnI prajAmAM pracalita evA aneka kurivAjo jevA ke kanyAvikraya, bhakyAbhaThya saMbaMdhanuM ajJAna vagere dUra karAvyAM. - zIrohInareza kezarIsiMhajI para paNa munirAjano jabbara prabhAva paDe ane tenA rAjyamAM paNa aneka sudhArAo dAkhala karAvyA. munirAjanI vidAya vakhate paNa zIhInareze koI paNa sevA mAgI levA vinaMti karI, tyAre bhavya munirAje kaI paNa bhautika For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana: padArthanI mAgaNI na karatAM dazerAnA tahevAranA divase devI pAse pADAne vadha karAvavAmAM Avato, te prathAne baMdha karAvavA mAgaNI karI. mahApuruSonI mAgaNImAM paNa aneka januM kalyANa ja raheluM hoya che. jodhapuramAM AlamacaMdajI nAmanA adhyAtmI rAjakarmacArI puruSa paNa munirAjanA parama bhakta thaI gayA ane mahArAja sAhebanA sauthI prathama ziSya banavAnuM bhAgya paNa temanA phALe gayuM. te pachI munirAje brAhmaNavADajI tIrthamAM brAhmaNe ane jene vaccenA jhaghaDAnuM samAdhAna karAvyuM. munirAja mAravADamAM cAre tarapha pharyA ane temanA alaukika prabhAvathI tyAMnI prajAe temane "marudharadezadvArakanuM birUda ApyuM. 5- gacchanA bheda ane dRSTinI vizALatA vi. saM. 1941nI sAlanI vAta che. munirAja e vakhate jenenA purAtana zahera pATaNamAM comAsuM hatA. mehanalAlajI mahArAja kharataragacchanA sAdhu hatA, paraMtu pATaNa jainasaMghanA AgevAnoe mahArAjazrIne vinaMti karatAM kahyuM: 'gurudeva! ahiMno moTo bhAga tapagacchanI kriyA karavAvALo che, mATe Apa kRpA karI amane e ga7ne anurUpa evI kriyA karAve to sAruM." gacchanA bhede pratye mehanalAlajI mahArAja udAra dila ane vizALa daSTi dharAvatA hatA. gacchanA bhedane temane bilakula Agraha na hatA. mahArAjazrIe saMghanA AgevAnonI vAta sAMbhaLIne kahyuM: 'mahAnubhAvo! mukti te na kharatara meM hai, na tapagaccha meM. mukti to AtmA meM hai. isake kiyA karanI he vo beTha jAo! ane mahArAja sAhebe tapagacchanI kriyA karI, temaja karAvI. ' 6- pUjaya AtmArAmajI mahArAja ane mohanalAlajI mahArAja vacce pUrNa sadabhAva 5. AtmArAmajI mahArAja suratamAM comAsu hatA, tyAranI A vAta che. comAsu pUrNa thatAM AtmArAmajI mahArAjanA vihAravakhate suratanA AgevAna jainoe gadgadita kaMThe AcAryazrIne kahyuM: "Apa sthiratA karI jAo to kevuM sArUM? amane ApazrI jevA AcArya have kyAMthI maLI zakavAnA pU. AtmArAmajI mahArAje zrAvakone javAba ApatA kahyuM: "mahAnubhAvo! gabharAvAnI ke mUMjhAvAnI jarUra nathI ? pAlItANAmAM hAla muni 1. vi. saM. 1948 mAM tapagaccha kriyA AdarI e hakIkata amArA vaDIla pUjya dvArA jANavA maLela che.' bhakitamuni tathA paM. zrI nipuNamunijI For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardha zatAbdI graMtha: mohanalAlajI birAje che, emane maLe, eTale tamAre asaMteSa TaLI jaze. kharekhara! mahApuruSanA hRdaya paNa atyaMta saraLa ane mRdu heya che. e jamAnAmAM amerikAnI cIkAgonI sarvadharmapariSadamAM sva. vIracaMda rAghavajI zrImad AtmArAmajI mahArAjanA AzIrvAda laI hAjarI ApavA gayA hatA. tyAMthI AvyA bAda zrI vIracaMdabhAInI bAbatamAM jaina samAjamAM bhAre uhApoha jAge. muMbaInuM vAtAvaraNa e vakhate bhAre ukaLATabharyuM ane kalezamaya thaI gayuM. te samaye zrI mohanalAlajI mahArAja muMbaImAM birAjatA hatA. zrI AtmArAmajI mahArAjane jyAre muMbaInA ugra vAtAvaraNanI khabara paDI, tyAre temaNe muMbaIsaMghanA AgevAna gRhasthane kahevarAvyuM ke A bAbata zrI mohanalAlajI mahArAja pAse rajU karavI, ane teozrI jema salAha Ape, te mujaba karavuM. dIrdha daSTA zrI mohanalAlajI mahArAja pAse jyAre A prakaraNa AvyuM, tyAre mahArAjazrIe e pheMsalo Apyo ke zrI vIracaMda gAMdhIe jinendra prabhunI eka snAtra pUjA bhaNAvavI ane muMbaInA sakaLa jaina saMghe te nirNayano saharSa svIkAra karyo. saM. 19paramAM zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargagamananA samAcAra cAre tarapha pharI vaLyA. zrI mohanalAlajI mahArAja e vakhate vAlakezvara cunIlAla sAMkaLacaMdanA baMgalAmAM birAjatA hatA. emane A khedajanaka samAcAra ApavAmAM AvyA, tyAre bhAre AghAta lAgyo ane kahyuM: "jaina zAsanane eka mahAna staMbha Aje ApaNuM vaccethI adazya thayo che. mArI jamaNI bhujA gaI hoya tevuM mane jaNAya che. jenA samAjanA staMbha jevA A baMne mahApuruSa eka bIjAnuM utkarSapaNuM batAvatA ane gaurava vadhAratA, tethI ja e jamAnAmAM emanI bolabAlA hatI. bhAratane samagra jaina samAja ApaNa AvA gurudeva mATe gaurava anubhavate. 7- mahArAjazrInuM suratanuM comAsu suratanA jaina agresara AcAryazrI AtmArAmajInI vAta dhyAnamAM rAkhI tIrthayAtrA ane guruvaMdanAthe pAlItANA zrI. mehanalAlajI mahArAja pAse gayA. ane suratamAM comAsuM karavA mATe mahArAjazrIne vinaMti karI. mahArAjazrIe suratanA jainonI vinaMti mAnya karI. mahArAja sAhebanA suratanA praveza vakhate suratanA saMghane AnaMda addabhuta ane alaukika hato. zaheranA mukhya rastAone dhvajApatAkAothI zaNagAryA hatA. suratIonA sAMbelA ane vAjItranI suratIe AkhA zaherane AkarSI lIdhuM hatuM. jALIe, mALiye ane jharUkhe mANasanI ThaTha jAmI hatI. suratI leke mahArAjazrInI vANIthI bhAre prabhAvita For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadana : thayA hatA. sthAnakavAsI sa`pradAyanA samAgamathI je leAkeAe mUrtipUjAne cheADI hatI, teoe pAchI mUrti pUjA zarU karI. heALInA tahevAramAM leAkeA gAMDA mANasA mAka vartAtA, te badhuM mahArAjazrInA upadezanA kAraNe baMdha thayuM, leAkeA zraddhAyukta thayA, zakita anusAra saue jAtajAtanAM paccakhANA lIdhAM ane lekamAM apUrva AnaMda phelAyA. cAmAsA khAda suratathI navasArI padhAratAM mahArAja sAhebe tyAMnA saMghane maMdirane jIrNoddhAra karavAnI preraNA ApI ane saMghe jIrNoddhAra karAvyeA.2 8 - paTelanI vADI navasArIthI vihAra karatAM amalasADa-bIlImeArA-valasADa-pAraDI-bagavADA vagere gAmeAnI pharasanA karatAM gurudeva damaNa padhAryAM. e vakhate leAkAne AjanA jeTalI azAMti ane upAdhi na hatA. gurudevane eka gAmathI bIje gAma leAkeA pahoMcADavA AvatA ane AgaLanA gAmavALA sAme levA AvatA. AvA prasaMge rastA paNa maMgaLamaya khanI jatA ane leAkeA mahArAjazrInI jaya khelatA. damaNathI vApI, dahANu vagere gAmeA pharI mahArAjazrI vANugAma AvyA. tyAM jaMgala vacce saurASTravAsI eka paTelanI vADImAM gayA. paTele mahArAja sAhebanAM darzana karyAM ke tenA bhAveAllAsamAM vadhArA thayA, kAraNa ke mahArAja sAhebanI bhavya dehAkRti, DhIMcaNa sudhI paheAMce tevA lAMkhA hAtha ane temanI saumya mukhAkRti keine paNa zAMti upajAve tevAM hatAM. paTele mahArAjazrIne vADImAM sthiratA karavA vinati karI, eTale mahArAja sAhebe tenI vinaMtinA svIkAra karyAM. mahArAja sAhebe paTelane ktinA lAbha, sAdhusaMtanI sevAnA lAbha, vagere khAkhatA samajAvI, eTale paTele tyAMja niyama lIdhe ke A rastethI je keAi sAdhusaMta pasAra thaze, tenI avazya bhakita karIza. A paTelanA vArasadArAe temanA vaDIlanI sevAbhAvanAne 2. navasArI saMdhane jIrNoddhAranI preraNA ApatI vakhate mahArAjazrIe sUcanA ApI hatI ke chA~ddhAra karAvatI vakhate mULa nAyaka bhagavAnane gAdI parathI pheravavA nahi. gurudevanuM vacana dhyAnamAM rAkhI tyAMnA AgevAna zeTha nagInacaMda jINujI tathA amaracaMda lakhamAjI, rAmAjI premALa, jhaveracaMda ThAkarazI ane temacaMdabhAi vagere zeThIyAoe te pramANe ja jIrNoddhAra karAvyeA. sa. 1988 mAM mahArAjazrInA vayevRddha ziSyaratna zrI devamunijI mahArAjanA haste pratiSThA thai hatI, je prasaMge bhakita muni ane nipuNamuni paNa emanI sevAmAM hAjara hatA. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: vAraso jALavI rAkhe che ane te raste pasAra thatAM sAdhuo ane sAdhvIonI Aje paNa bhakti kare che. 9 - muMbaInI bhUmi para prathama sAdhunAM pagalAM saM. 1947nI sAlanI vAta che. e vakhate muMbainI jAhojalAlI AjanA jevI na hatI, tema chatAM bhAratanuM e pahelA naMbaranuM vepAraudyoganuM zahera hatuM. paraMtu bhagavAna mahAvIranA zAsananA koI munirAjanAM pavitra pagalAMthI A bhUmi pAvana thaI na hatI. jaina sAdhuone vihAra moTA bhAge surata sudhI thato. mahAna vibhUtio bhAre dIrdhadaSTivALI hoya che ane temanA samaya pachInI pacAsa-so varSa AgaLanI bhAvi paristhitine paNa temane khyAla AvI jAya che. muMbaI zaheranuM bhAvi zuM thavAnuM che, te mahArAjazrInA khyAla bahAra na hatuM, tethI ja pU. mehanalAlajI mahArAje potAnA punita pagalAMthI muMbaInI bhUmine sauthI prathama pAvana karI. e vakhate lokone utsAha anero hate. zaheranA mukhya mArgo te divase dhvajApatAkAthI zobhI rahyA hatA. jhaverI lokoe metInI mALAonA pitAnA dvAre teNe bAMdhyA hatAM. nAnA bALako ane bAlikAo devakumAra jema zebhatA hatA. zreSTha prakAranA benDa vAjAo te sAmaiyAmAM sAmela hatA. sAMbelAonI baMne bAjue polIsenA joDesvAre 3 saM. 2008 nI sAlamAM zrI bhakitamuni-nipuNamuni muMbaI jatI vakhate e ja vADImAM utaryA hatA. tyAM pU. mohanalAlajI ma.no phoTo jovAmAM AvyuM. A saMbaMdhamAM pUchatAM sagata paTelanA putre jaNAvyuM ke te phoTo te tenA pitAzrInA vakhatathI rAkhavAmAM Avyo che, ane sAdhusaMtone A vADImAM rAkhavAnI salAha-sUcanA amArA vaDIlane A mahAtmA puruSeja ApelI. ame Aje paNa tenuM pAlana karIe chIe. pachI paTelane putrone teoe jaNAvyuM ke A phoTAmAM je mahArAja che, teja amArA guru che, ane ame temanAja ziSya chIe. amArI vAta sAMbhaLI paTelanA tamAma kuTuMbIo bahu rAjI thayA, e jamAnAmAM pheTAnI prathA khAsa na hatI. paNa muMbaImAM mahArAjazrI hatA, tyAre eka vaharAbhAI gudevanI nAnI chabI kheMcI vilAyatamAM tenI daza hajAra kopI karAvI lAvyA. lAlabAganA eTale A vaherAbhAI jyAre peTA vecatA hatA, tyAre zeTha devakaraNa mulajInuM dhyAna kheMcAyuM ane temaNe tamAma kepIo paisA ApI laI lIdhI, ane lokone darzanArthe bheTa ApI. Aje paNa muMbaInA zrAvakonA gharomAM munizrI mohanalAlajInA phoTA moTA pramANamAM jovAmAM Ave che, tenuM mULa kAraNa A che. muMbaI hatA tyAre (saM. 2008 nI sAlamAM) zrI bhakitamani-nipuNamunine kAraNavazAta bhIMDIbajAramAM eka muslIma kAgadIne tyAM kAgaLa levA javAnA prasaMge upasthita thaye; tenI dukAnamAM gurudevane pheTo joi temaNe dukAnanA mAlikane pUchyuM ke teNe kahyuM : "e phoTo te mArA dAdAnA guruno che." pachI temaNe kahyuM: "e te amArA paNa dAdAnA dAdA che." Ama jaina temaja jainetara tamAma vargamAM gurudeva mATe saune ajaba mAna hatuM, For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : cAlI rahyA hatA. jema tArAmaMDaLamAM caMdra zobhe, tema munimaMDaLanA sAta sAdhuo vacce muni mohanalAlajI zelI rahyA hatA. muMbaInA zeThIAo mAthA para jAta jAta ane bhAta bhAtanI pAghaDIothI Indra jevA zobhI rahyA hatA, tyAre banArasI jarInI sADIo ane jhaverAtanA alaMkArathI zeThANIo IndrANIo jevI bhAsatI hatI. sAmaiyuM naLabajAra, jhaverI bajAra, prinsesa sTrITa, kAlabAdevI roDa, pAyadhUnI ane trAMbAkAMTAnA mArgethI motIzA zeThanA lAlabAganA maMdire AvatAM vacamAM Thera Thera gahelIo thaI hatI. A gahelIomAM keTalIka sAcA motInI, keTalIka senAnI gInIonI te keTalIka cAMdInA rUpiyAnI hatI. cokhAno upayoga mahArAjazrIne vadhAvavAmAM thato. muMbaInA AMgaNe AvuM ane ATaluM moTuM sAmaiyuM prathama vakhate ja thayuM. mAtra jaine ja nahi, paNa muMbaInI samasta prajA AvuM kAThabharyuM sAmaiyuM ane A pavitra mahAtmAnAM darzanathI hAlI uThI. A vAtane Aje lagabhaga poNaso varasa thayAM, tema chatAM vartamAna kALanA bhavya varaghoDAne e sAmaiyA sAthe sarakhAvI vRddha strIpuruSe kahe che ke enI tole te kaI ja vagheDo ke sAmayuM na AvI zake. mahArAja sAhebanAM vyAkhyAne sAMbhaLI muMbaInI saghaLI prajA ghelI thaI gaI. vyAkhyAnamAM saMtamahAtmAo vaiiSNava ane pArasI leke, bejA, vaherA ane muslIma varganA bhAIo badhAja AvatA, ane mahArAja sAhebanI amRtabharI vANI sAMbhaLatAM mugdha banI jatA. jagyA sAMkaDI paDI, eTale muMbaInA jaina zrImaMtee turata ja no vyAkhyAna hAla taiyAra karAvyo. bAbu sAheba buddhisiMhajIe saMghane rUA. 16000 nI rakama ApI anupama lahAvo lIdhe. 5. mohanalAlajI mahArAja mahAna tapasvI hatA ane temanA A prabhAvanI asara muMbaInA jaina para paDayA vinA na rahI. paMcaraMgI tapathI zarUAta thaI ane e jamAnAmAM jyAre muMbaInI vastI AjathI chaThThA bhAganI hatI, tyAre paNa sAta bhAI- bahenoe e tapamAM bhAga lIdho. paryuSaNa daramyAna cAra mAsakhamaNa, be 21 upavAsa, eka 19 upavAsa, be 16 upavAsa, be 15 upavAsa, eka 10 upavAsa, 250 aThThAI ane lagabhaga 1500 aThThama ane chaThThanI saMkhyA hatI. akSayanidhitapamAM paNa 300 bhAIbahenoe bhAga lIdho hato. kalpasUtranI padharAmaNa bAbusAheba. bhogIlAla punamacaMdanA baMgale moTA ThAThathI vidhipurassara karavAmAM AvI hatI. Aso mAsamAM AyaMbilanI oLI ane pIstAlIsa Agamana tapa che, jemAM sAtaso uparAMta strI puruSo joDAyAM hatAM. mithunakriyAmAM thatA pApa ane brahmacarya vratanA tapane For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : mahimA samajAvatAM mahArAja sAheba pAse ekase uparAMta strIpuruSae yAvat jIvana thuM vrata uccaryuM hatuM. e jamAnAmAM cAra hajAra karatAM vadhu strIpuruSoe svadArasaMteSa vratanA paccakakhANa lIdhAM hatAM. aneka strIpuruSoe bAra vrato uccaryA hatAM. jeno uparAMta jainetara vaga para paNa mahArAja sAhebanI vANIne ane prabhAva paDaye hato, aneka jainetaree jIvadayA vagerenA niyama lIdhA hatA. zeTha kezarIcaMda bhANubhAInI peDhIne munima rUstamajI pArasI te mahArAja zrI pAse dIkSA levA taiyAra thaI gayA, paraMtu mahArAja sAhebe tene jaina dArzanika niyamonuM pAlana karavAnuM zikSaNa ApI saMtoSa pamADe. nAnA moTA aneka dharmakAryomAM tana, mana, dhanathI bhAga lenAra zeTha dharamacaMda udecaMde guru mahArAja AgaLa abhigraha lIdhe ke caturvidha saMghane sAthe laI charI pALatAM huM siddhAcalajInI jAtrA na karuM tyAM sudhI geLa-khAMDa-sAkara vagere kaIpaNa gaLapaNa mane na khape. mahArAjazrIe te pachI muMbaIthI surata AvavA vicAra karyo. suratanA comAsA daramyAna katAragAmanA daherAsara ane dharmazALAnA jIrNoddhAra mATe upadeza Apyo ane saMghe A vAtane amala karyo. zeTha abhayacaMda kasturacaMde phALA mATe vinaMti karI ane kalakattAvALA bAbu visanacaMdajIe tarata rUpiyA pAMca hajAra ApyA. te ja vakhate phALAnI rakama rUA. 25000 sudhI pahoMcI gaI. comAsuM pUruM thaye zeTha dharamacaMda udecaMde pAdvItANAno saMgha kADhaye. 500 uparAMta puruSe A saMghamAM sAmela hatA. pU. mohanalAlajI muni temanA ATha ziSyo sAthe saMghamAM hatA. pAlItANAnA darabAra sAhebe apUrva rIte A saMghanuM sanmAna karyuM ane saMghapatie gurudevanA haste saMghapatinI mALA paherI. 10 - pAlItANAmAM aMjanazalAkA ane pratiSThA mahotsava pAlItANAmAM e vakhate muzadAbAdavALA rAvabahAdura dhanapatasiMhajI gurudevanA padhAravAnI rAha joI rahyA hatA. mahArAja sAhebanA pAlItANu javAthI temanI IcchA pUrNa thaI ane tyArabAda mehanalAlajI mahArAjanA zubha haste ane zubha muhUrta aMjanazalAkA ane pratiSThAmahotsava ujavAyA. Aje paNa pAlItANAmAM taLeTInA bAbunA maMdiramAM praveza karatAM jamaNI bAjunA gokhamAM mehanalAlajI mahArAjanI bhavya mUtinAM darzana thAya che. 11 - dIrghadRSTA ane vacanasiddha munizrI mehanalAlajI mati, zruta ane avadhijJAna sivAya A kALamAM anya jJAna prApta thavAnI zakyatA nathI, paraMtu Ama chatAM, mati, zrutajJAnanI zaktithI amuka bAbatamAM zuM thavAnuM For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana: che, te mahAtmA puruSe A kALe paNa kahI zake che ane teonI bhaviSyavANI sacoTa rIte kharI paDe che. mahArAjazrIne svarazAstra, nimittazAstra ane jyotiSazAstranuM adabhuta jJAna hatuM. te bAbatamAM banelA aneka prasaMgamAMthI nIcenA be-traNane ullekha ahIM karyo che. suratamAM mahArAjazrI hatA tyAre temanI pAse gAmaDAno eka bhAI dIkSAnI bhAvanAthI AvyuM ane dIkSA mATe zubha divasa kADhI ApavA mahArAjazrIne vinaMti karI. mahArAjazrIe vaizAkha zudi 6nA divasanuM muhUrta kADhI ApyuM, ane pachI mauna rahyA. te bhAI tyAMthI gayA bAda mahArAjazrI gUDha vicAramAM paDyA, eTale padyamunijI jeo temanI pAse beThA hatA, temaNe mahArAjazrIne pUchayuM : "Apa evA kyA UMDA vicAramAM paDI gayA cho?" gurudeve padmamunine kahyuM? karmanI vicitra gati viSe mane vicAra Ave che. A dIkSAthInI bhAvanA vizuddha che, paNa bIcArAnuM AyuSya alpa che. pelA dIkSAthIbhAI ghare jaI mAMdA paDayA ane barAbara vaizAkha zudi 6nA divase kALadharma pAmyA. suratamAM eka divasa zeTha nagInacaMda kapuracaMda pUjA karI pUjAnAM kapaDe mahArAjazrIne vaMdana karavA gayA ane kahyuM: "huM Aje muMbaI javAno chuM. tyAMnuM keI kAmakAja heya te pharamAve." mahArAjazrI animiSa daSTie nagInacaMda zeTha sAme theDI kSaNo sudhI joI rahyA ane pachI kahyuM: "muMbaI javuM hoya te khuzIthI jAo, paNa ahiMthI sIdhAja sTezane jaI muMbaInI gADI pakaDajo. gurudevanA vacananI gAMTha vALI nagInacaMda zeTha sIdhA sTezane gayA ane gharethI jarUrI kapaDAM maMgAvI laI bArebAra gADImAM besI gayA. parvanI ArAdhanAnuM pariNAma kahe ke mahArAjazrI pratyenI bhaktinuM pariNAma kaho, paNa muMbaI jaI nagInacaMda zeThe lAkhonI kamANI karI. vaMthaLI (seraTha)nA dAnavIra zeTha devakaraNa mUlajI saMbaMdhamAM paNa kAMIka Avo ja camatkAra banelo kahevAya che. devakaraNa zeThanAM lagna emanI atyaMta garIba avasthAmAM vaMthaLIvALA vAsA jAdavajI rAmajInI putrI bAI pUtaLI sAthe thayelAM. kahe che ke jAdavajIbhAIne tyAM temanI be putrIo dUdhI bahena ane pUtaLI bahenanAM lagna eka ja divase thayAM hatAM. baMne jAna AvelI, paNa devakaraNa zeTha e vakhate tadana garIba eTale emanI jAnane kaMgAla jagyAmAM utAro maLe tyAre dUdhI bahenanA pati ANaMdajI zrImaMta kuTuMbanA nabIrA, eTale temanI jAnane vaibhavI jagyAmAM utAre maLe. kAyama mATe eka sarakhI paristhiti kedanI TakatI nathI. devakaraNabhAI jagyAnA abhAve lAlabAga upAzrayamAM munizrInI zItaLa chAyAmAM paDI rahetA. suratavAsI dharmazIla For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: ane gurubhakta pAnAcaMda tArAcaMde munirAjane prArthanA karI ke mAruM kalyANa thAya tevuM kAMI karI Apa. pAnAcaMda zeThanI manokAmanA munirAja samajI gayA ane eka madhya rAtrIe pAnAcaMdane bolAvyA. pAnAcaMda sUtA hatA, paNa mahArAja zrIno avAja sAMbhaLI devakaraNabhAI munirAja pAse pahoMcI gayA. mahArAjazrIe temanA mastaka para maMtrelo vAsakSepa nAkhyuM ane kahyuM: "jAo, kalyANa kare.' devakaraNabhAI guru caraNamAM mAthuM namAvI pagacaMpI karavA lAgyA ane tene sparza thatAM mahArAjazrIe jANyuM ke A pAnAcaMda jaNAtA nathI. mahArAjazrIe pUchyuM, eTale devakaraNabhAIe kahyuM ke "pAnAcaMda sutA hatA, eTale huM AvyuM. AnuM nAma bhavitavyatA! devakaraNabhAinA bhAgya ADenuM pAMdaDuM khasI gayuM. lAkho rUpiyAnI kamANI karI, eTaluM ja nahIM paNa karelI kamANI dharmakAryomAM vAparI. emaNe lakSmI pedA karI ane vAparI paNa jANI. devakaraNa zeDanuM nAma jaina samAjamAM vagara putre paNa Aje amara thaI gayuM che. mahArAjazrIe devakaraNa zeThane pAnAcaMdabhAInA kuTumbanI kALajI rAkhavA bhalAmaNa karI ane teo jIvyA tyAM sudhI temaNe A bhalAmaNunuM pAlana karyuM. bALabrahmacArI ane tyAgI mahAtmA puruSanI vANI ke AzIrvAda kadI aphaLa nathI jatAM. teo bole che, te pramANe ja thAya che, kAraNa ke tenI pAchaLa cAritranuM baLa ane zakita rahelAM hoya che. 12 -nemubhAInI vADI ane amadAvAdanuM comAsu bIjI vakhatanA mAsAmAM mahArAjazrInA eka ziSya sumatimunijanI tabiyata bagaDI AvI ane suratamAM kALadharma pAmyA. e vakhate suratanA saMgha taraphathI aSTAnikAmahatsava thayo hato. tyArapachI mahArAjazrInA parama bhakata nemacaMdazeThe gurudeva pAse AvI kahyuM: "sAheba! kaI kAma sevA pharamAve." tyAgI mahAtmA puruSone pitAnA aMgata svArtha jevuM to kazuM hetuM nathI, paNa samasta saMghanuM hita temanA haiye hoya che. mahArAjazrI e samaye nemacaMda bhAInI vADImAM hatA, eTale kahyuM: "A vADI sAdhuone kriyA athe saMghane seMpI de." nemacaMda zeThe harSapUrvaka mahArAjazrInI mAgaNI svIkArI ane Aje paNa A jagyA nemubhAInI vADI tarIke prakhyAta che ane temAM sAdhuo utare che. e arasAmAM mahArAjazrI katAragAmanI yAtrAe gayelA ane tyAMnA maMdiranA jIrNoddhAra arthe rU. 5000 no phALo karI gulAbacaMdabhAI, talakacaMdabhAI, bhAIcaMdabhAI, kulacaMdabhAI tathA lallubhAInI eka kamITI nImI kAma zarU karAvI dIdheluM. For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : te pachInuM cAmAsu` amadAvAdamAM thayu'. suratanA svAgata-sAmaiyAne Takkara mAre tevuM bhavya svAgata ane sAmaiyu thayuM. amadAvAdanA vyAkhyAnAmAM zrI. lAlabhAi dalapatabhAi ane manasukhabhAi bhagubhAi vagere hAjarI ApatA. vIranA upAzraye mahArAjazrInI sAthe 17 munienI nizrAmAM nAnA prakAranAM tapAnI ArAdhanA zarU thai. e vakhate premacaMdabhAi vagere se'kaDA bhAibahenoe brahmacarya vrata, svadArAsASavrata, pAMcama, AThama, mauna ekAdazI smAdi tapeA savidhi uccA~. gaMgAjaLa sarakhA nirmaLa gagA zeThANI temaja keTalIka khIjI baheneAe mAra vrata aMgIkAra karyAM. e vakhate vratadhArIonI bahumAnapUrNAMka bhakita karIne dharmAMpakaraNanI paherAmaNI ApavAmAM AvI hatI. A rIte khIjA aneka zubha kAryo paNa thayAM hatAM ane tenI ujavaNInimite saMgha taraphathI aSTAntikA mahe|tsava karavAmAM AvyA hatA. thADA divaseA mATe mahArAjazrI jesIgabhAinI vADImAM rahyA hatA. jesIgabhAinI mahArAjazrI pratyenI bhakti apUva hatI. ahIM rathayAtrAne bhavya varagheADA nIkaLyA hatA. pachI mahArAjazrI pethApura padhAryAM, tyAM upadhAnatapanI kriyA karAvavAmAM AvI hatI. 13- - pAlaNapura ane pATaNa mahArAjazrI temanA badhA ziSyA sAthe metrANA tIrthanI yAtrA karavA gayA hatA, tyAM pAlaNapuravAsI zrI maMgaLadAsa ane anya zrAvake padhAryAM ane mahArAjazrIne pAlaNupura padhAravA vinaMti karI. te vakhate pAlaNapuranA saMghamAM madimAgI ane sthAnakavAsI saMghamAM kei kAraNa mATe jhaghaDo cAlatA hatA, ane tethI dharmAMnAM zubha kAryoMmAM vikSepa thatA hatA. nAkArI, sadhajamaNu vagere baMdha thayAM hatAM. baMne pakSAne samajAvI mahArAja sAhebe samAdhAna karAvyuM. baMne pakSeAnA meAvaDIee mahArAjazrInA atyaMta AbhAra mAnyA. A ja pramANe te vakhate mAravADa ane anya vibhAgAmAM jyAM jyAM jhaghaDAe ane teAkAnA cAlatAM, tyAM tyAM mahArAja sAhebe jaine samAdhAna karAvyuM ane ekatA sAdhI. te pachInuM cAmAsuM pATaNa mukAme thayuM. pATaNamAM mahArAjazrIe jJAnabhaMDArAne vyavasthita svarUpamAM mUkavAnuM kAma karyuM. jJAna pratyenI ruci ane pakSapAta te emanA jIvananA mULamAM hatA. 'jJAnaM dharmasya mokSalva, vAranuM nAtra saMzaya:' e sUtra pramANe ja emaNe khALapaNathI jIvana ghaDayuM hatuM ane jIvananA chellA zvAseAzvAsa sudhI A sUtrane temaNe jIvanamAM amala karyAM hatA. jJAnabhaDArAnA chAMddhAra karavA arthe suzrAvakazrI karamacaMda meAtIcaMda vagere zeThIAee kAma hAthamAM lIdhuM ane tenA kharce arthe rUA. 22000/-nI rakamanA phALA ekatra karyAM. pATaNanA jJAnabhaMDArAne vyavasthita karavAmAM mahArAjazrInA ananya phALA che. For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardha zatAbdI graMtha e jamAnAmAM pATaNa jevA zaheramAM paNa keTalAka kurivAjo cAlatA hatA. maraNu pAchaLa lAkAnA zAka lAMkhA kALa sudhI cAlate strIe bhegI thaine khUba jorazeArathI chAtI kustI hatI. kAi kAMi ThekANe te A kriyA karAvavA mATe bhADutI strIe paNa lAvavAne rIvAja hatA. vyAkhyAnamAM mahArAjazrI A badhI 'ajJAnaprathA dUra karavA mATe temaja jIvana ane maraNanA viSaya para suMdara rIte samajAvatA jIvananI mahurtta ane mRtyunI anivAya tAnA viSaya temaNe evI sudara rIte samajAvyA ke jethI AvA kurivAjo baMdha thayAM. * e vakhate pATaNamAM caMdana bahena maganalAla ane menA bahena lallubhAie upadhAna karAvyAM, ane ghaNAM strIpuruSoe caturtha vratanAM paccakhANa lIdhAM. te vakhate zrI harSI munijI, jema munijI ane udyota munijI tathA bIjA munine zrI AcArAMga, kalpasUtra, mahAnizItha sUtranA yAgamAM praveza kara karAvavAmAM AvyA hatA. upadhAna ane yAganI kriyA zrI jaza munie * karAvI hatI. *) pATaNathI zeTha nagInacaMde sAMkaLacara zrI zakhezvarajInI charI pALatA moTA sadha kAyA ane mahArAja sAhebanA sAnnidhyamAM sau yAtrikAe aneka yuva Anada anubhajye. saMghapatie mahArAja sAhebanA svaThuMste saMghapatinI mAlA paherI. T + + !' * I m E ! zrI jinadattasUrijI tathA jinakuzaLarijInI caraNapAdukA pATaNamAM ghaNAM vakhatathI hatI, paNa vyavasthita svarUpe daherI vagere tyAM na hato. mahArAjazrInA upadezathI zeTha pannAlAla puraNacaka 1000 khacI zaheranI bahAra zAmalAjInI najIka eka ramya bagIcAmAM zeTha jIvaNalAlajInA hAthe eka daherInu khAtamuhUrta karAvyuM ane mahArAja zrI nA zubha haste temAM pAdukAnI pratiSThA karavAmAM AvI. pATaNathI cANasmA, gAMbhu, khalela vagere gAmA pharI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. suratathI zeTha dharamacaMda nagInaca, bhAica drabhAI vagere zeThIAe mahArAjazrIne surata padhAravA vinaMti karavA AvyA ane mahArAjazrIe temanI vinati mAnya karI. 14 - suratamAM pharI cAmAsu ,mahArAjazrI kha`bhAta vagere sthaLeAe pharI surata AvyA ane tyAM zeTha premacaMda, rAyaca danI dhamazALAmAM rahyA. tyAMthI devasuragacchanA upAzraye AvyA, leAkeAnA utsAhanA kAMI pAra na hatA. suratavAsIe para meAhanalAlajI mahArAje kharekhara jAdu karyu hatuM. teo mar3ArAjazrIne juve ke petapotAnA kAma dhaMdhA bhUlI meAhanamaya banI jatA. suratamAM A cAmAsA daramiyAna sauthI prathama zrI suratamaDana pArzvanAthajI tathA zrI kuMthunAthajI, temaja zrI manameAhana pAnAthajInI pratiSThA mahArAjazrIe karAvI For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazana: zrI. kuMthunAthajInI pratiSThAvakhate te 5. siddhisurijI dAdA paNa padhAryA hatA. tAragAmanA daherAsaranI pratiSThA paNa bhapakAbaMdha thaI ane te mahotsavano lAbha lAkhathI-savA lAkha maNie lIdhe paraMtu A jAherajalAlI ane ADaMbara keTalIka vyakitaonI AMkhe AvyAM teoe surata kalekaTara sAhebanA kAna bhaMbheryA. kalekaTara sAhebane kahevAmAM AvyuM ke " bhayaMkara garvamImAM lekenAM ToLe ToLAM ekaThAM thAya eTale gaMdakI jame ane pariNAme temAMthI ? kelerI phoTI nIkaLe. A bAbatamAM ADakatarI tapAsa karavA arthe kalekaTara sAheba mahA-') rAjazrIne vaMdana karavA nimite AvyA. tyAMnI bhavya racanA, lekaeNnI bhakitane apUrva" utsAha, temaja gurudevanAM darzana thatAM kalekaTara sAhebanA mananI adhyavasAyamAM ''ajaba palaTo AvyA ane teo bolI uThayA ke AvA mahAtmAM puruSane jyAM vAsa hoya tyAMthI kolerA ane plega dUra ja bhAge lokoe mane uMdhA mAge dera che. 'gurudevanA umadA cAritranA prabhAvanuM ja A pariNAma hatuM. kalekaTara sAheba mahArAjazrInI amRtavANI" sAMbhaLI bhAvapUrvaka vaMdana karI hasta meDhe pAchA pharyA. 4 maDa : 5' 4" } } } }. je ' Aje paNa katAragAmanuM A maMdira siddhAcalajInI TuMkanI khAMkhI karAvatuM zobhI rahyuM che. kArataka ane citra suda pUnamanI yAtrAnimite tyAM hajAro bhAibahene Ave che. kAratakI pUname tyAM mULa nAya na karavAne laoNbha lenAra zeTha nagInacaMde kapuracaMda jhaverI taraphathI lADavAnuM bhAtuM apAya che, jyAre citrI punamanuM bhAtuM zeTha dalIcaMda vIracaMda taraphathI ApavAmAM Ave che. vaizAkha suda 13 nA pratiSThAnI jayaMtInA divase zeTha rUpacaMda lallubhAI jhaverI taraphathI pUje bhaNAvavAmAM Ave che ane sAdharmika-vAtsalya paNa thAya che. : 4. A lakhatI vakhate. mArA jIvanano eka prasaMga ApoApa yAda AvI jAya che. agiyAra varSanI umare meM paMcapratikramaNanAM sUtro taiyAra karI nAMkhyAM, ane te mATe bhImazI, mANekane tyAMthI paMcapratikramaNa copaDIne guTako lIdhe. e pustakamAM eka munirAjane phoTo hato, paNa munirAjanuM nAma nahatuM. e phoTA pratye mane ajaba prakAranuM AkarSaNa utpanna thayuM, eTale tenAM nitya daza thayA kare e hetuthI dAgInA kebaTenA bAraNe caDI dIdhe." dukAnamAM AvatA-jatA gharA che paNa e pheTAno dazama kare. e vakhatai eka grAhake pUchayuM: 'hI phuTA kANucA" Ahe ?" meM kahyuM : 'amacA gurUcA Ahe. mAhake kahyuM: tumayA gurU cAMgalA dIsate he kaThe rahetA ?' meM kahyuM : "gujarAta, saurASTranA pradezamAM pharato." grAhake kahyuM tuma tenala hakaDe bolavA, hamAlA bhI darzana hoela." * pachI te khabara paDI ke e muni mehanalAlajIne je pheTa hatA. kahevAnuM tAtparya e che ke munizrInI chabI pratye mane ekalAne ja AkarSaNa thayuM tema nahatuM, jeo tenI chabI jue te saune temanA pratye AkarSaNa thatuM. A banAva banyA pachI keTalAMka varaso bAda meM cAritra prahaNa karyuM. - bhakitamuni * * 'T F S | For |c - s | | J * * * * * * * * *'," his ! = = = = = For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : e vakhatanuM suratanuM mAsu bahu dhAmadhumathI thayuM. paryuSaNa bhavya rIte ujavAyA. Aso mAsamAM upadhAna zarU thayA. te vakhate pAnAcaMdabhAInI putrI maNIbahene dIkSA dhvaja pitAnA mastake AropI sAdhvIjI zrI surazrIjInI ziSyA zrI jayazrIjInI pAse dIkSA lIdhI ane jIvanane dhanya banAvyuM. A pachI osavALa bhUpAla phakIracaMda hemacaMde paNa lAkhanI lakSmI temaja strIkuTuMba-sarva parivArane tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI ane zrI harSa munijInA ziSya tarIke padmamuni evuM nAma rAkhyuM. guNonI daSTie e nAma yathArtha hatuM, kAraNa ke pANImAM rahevA chatAM padma (kamaLa)ne jema pANIne sparza thato nathI, tema phakIracaMdabhAIne paNa lAkhonI kamI ane patnI-putra vacce rahevA chatAM tenA pratye moha thayo nahi. te pachI zrI harSa munijI, mahArAjazrIe je je kSetre pharahyAM hatAM, te te gAmamAM dharmopadeza ApatAM vaDIla gurubaMdhu zrI jazamunijI pAlaNapura birAjatA hatA, tyAM pahoMcyA ane zIrehI jIllAnI paMcatIthInI yAtrA karI amadAvAda padhAryA. zrI harSa muni vIranA upAzraye rahyA ane zrI jazamunijI paNa pAlaNapurathI vihAra karI gAmegAma jaza phelAvatAM amadAvAda padhAryA. gurudevanI AjJAnusAra zrI jazamunijIe pa. . zrI dayAvimaLAjI mahArAja pAse zrI bhagavatI sUtranA godahana karyA. tyArabAda paM. zrI dayAvimaLAjI mahArAje zrI jazamunijane gaNi ane paMnyAsa e banne padavIothI alaMkRta karyA. te vakhate zeTha manasukhabhAI bhagubhAI vagere sarva saMghe moTo occhava karyo hato, jemAM mAravADa temaja gujarAtamAMthI ghaNA lokoe hAjarI ApI hatI. 15 - suratanAM zubha kAryo ane mahArAjanI niHspRhatA te pachI pu. 5. zrI jazamunijI gaNivarya tathA pU. munizrI harSa munijI mahArAja vagere badhA munio vihAra karI mahArAjazrInI nizrAmAM padhAryA. sAdhusAdhvIoe paM. zrI jazamunijI pAse sutronAM gahana zarU karyA. zrI harSamunijane zrI bhagavatI sUtranA yoga cAlu rahyA. AkhuM mAsu paryuSaNa jevI dhAmadhUma vatI, aneka prakAranAM tapanI kriyA thaI. Aso mAsanA upadhAnamAM 400 bhAIbahenoe apUrva lAbha lIdhe. te samayamAM zrI harSamunijInA yuganI paNa pUrNAhuti thaI. upadhAnavALA tapasvI bhAIbahenane mAlApaNanI kriyA temaja zrI harSa munijane gaNipada paM. zrI jazamunijInA zubha haste thayuM. dharmaniSTha dharamacaMda udecaMda zeThe jIrNoddhAra phaMDanI sthApanA rU. 25000/- ApIne karI ane phALo rUA. 450000/- sudhI pahoMcyo. zeTha lalubhAI, zeTha dharamacaMda vagere A phaMDanA TrasTIo hatA ane atyAre paNa A phaMDanI hasti suratamAM che. A phaMDamAMthI lAkho rUpiyA jIrNoddhAranA zubha kAryamAM vaparAyA che. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : gurudevanA punya pratApe AvAM aneka zubha kAryAM e ceAmAsA daramyAna suratamAM thayAM. suratanI bheAjanazALA, rAyacaMdabhAi kanyAzALA, jazakuMvara pAThazALA tathA ratnasAgarajI beDIMga vagere saMsthAonI sthApanA pU. gurudevanA ja upakAra che. beDIganI sthApanA vakhate suratanA saMghe mahArAjazrIne temanu' nAma beDIMganI saMsthA sAthe joDavA Agraha rAkhyA. paNa mahArAjazrIe peAtAnI lAkSaNika bhASAmAM saMghanI AgevAna vyaktione kahyuM meM te| isa kA kA dalAla huM, merA nAma nahi ghaTe. zrI ratnasAgarajIkA hinAma ucita hai." kevI niHspRhatA ! gurudevanI vRddhAvasthA joi suratanA saMghe mahArAjazrIne tyAMja sthiratA karI javA Agraha karyAM, tyAre mahArAjazrIe javAba ApatAM kahyu': mahAnubhAvA! jahAM taka kAyA calatI hai, vahAM taka vihAra karanA munikA sanAtana mA` hai, te vinA kAraNu huma kayu' cheDaze? era bhI sAdhujanAMkA tA pharanA hI acchA hai. sAdhueke vihArase lAgAMkA dha lAbha hAtA hai, sacamakI zuddhi rahatI haiM, isaliye maiM sthiravAsa karanA cAhatA nahI hu, yahI merA tumakeA dharmalAbha.' 16 - muni ke AcAya? paraMtu suratathI vihAra karavAnA samAcAra jevA muMbai paheAMcyA ke tarata ja mu`baInA zeThIyAe potAnI taka jhaDapI levA surata DhADI gayA. zrI devakaraNa zeTha mahArAjazrInA paramabhakata, eTale temaNe surata jai mahArAja zrIne muMbai AvavA AgrahabharI vinaMti karI ane mahArAjAe muMbaI tarapha vihAra karyAM. vihAra daramyAna rastAeAmAM tamAma jAtanI sagavaDa temaja gAmegAmanA vyAkhyAnamAM prabhAvanAnI vyavasthA mahuma zeTha devakaraNu mUlajI taraphathI karavAmAM AvI hatI. thADA samaya bAda suratathI panyAsajI zrI yazeAmunijI tathA zrI ha`munijI gaNI Adi pAMca munivare vihAra karI muMbaI tarapha AvyA. te badhAnI sevAneA lAbha paNa devakaraNa zaeNkeja lIdhA. devakaraNa zeThanA A zubha kAryanI saghanA bhAione svAbhAvika rIteja IrSA Ave tevu hatu, eTale zeTha pannAlAla mAmu, nagInacaMdabhAI, dharamacaMda zeTha ane devakaraNa zeThe tAtkAlika rUpiyA ADa hajAranA phALe A kharcanA aMge karyAM. aSADa mAsamAM zrI ha^ muni gaNivarya ne panyAsa padavI ApI, te nimi-te zrI sa Mghe meATA mahAtsava zarU karyAM. zrI siddhAcalajI, aSTApadajI, giranArajI, Abu, sametazikharajI, tAra'gAjI, samavasaraNa vigerenI bhavya racanA karavAmAM AvI ane gAmeAgAma patrikAo meklavAmAM AvI. zeTha amIcaMda kasturacaMdanA dharma patnI gulAbabahene temaja For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhunalAlajI ardha zatAbdI graMtha : zrI cunIlAla jhaverInA dhamapatnI kakubahene bIjI baheneA sAthe maLI meTuM ujamaNuM karyuM* hatu. ecchavamAM kuMbhasthApana devakaraNa zeTha taraphathI thayuM ane te divase saMghatinA lAbha teoe ja lIdhA. muMbaInA jainA devakaraNa zeThane te vakhate kaliyuganA kaNa tarIke oLakhatA ane temaNe jIvanamAM e nAmane yathArtha pUravAra karatAM aneka zubha kAryA paNa karyAM che. cAlu ecchane jalayAtrAnuM bhavya sAmaiyuM kADhavAmAM AvyuM hatu. e sAmaiyAmAM jhaverIonA ghaNA sAMbelA hatA. cha gheADA, cAra gheADA ane e gheADAvALI bagIo hatI, ane devivamAnA mAphaka temane zaNagAravAmAM AvI hatI. temAM beThelAM khALaka| devabALaka mAphaka ze|bhatAM hatAM. A sAmaiyuM eka mAila karatAM vadhu lAMbu hatu. jevI apR mANusAnI ThaMDa hatI, tevI ja apUrva zAMti sAmaiyAmAM dekhAtI hatI. dhakakAdhakakI ke kAlAhaLanu nAmanizAna nahIM. Aje sudharelA jamAnAmAM zIstapAlana jovAmAM AvatuM nathI, paNa e prasaMganuM zIstapAlana ajaba hatuM. A badhuM mahArAjazrInA prabhAvane AbhArI hatuM. muMbaInagarInA e divasanA dekhAva, pacIsa varasa pahelAMnI rAjagRhI nagarInI jhAMkhI karAve tevA hatA. aSADa zudi 6 nA zubha divase ane zubha muhUte gurudevanI nizrAmAM zrI haSa munijI gaNiva`ne 5. zrI jazamunijIe mAdhavamAganA vizALa maMDapamAM hajArA mANasAnI medanI vacce paMnyAsapadathI alaMkRta karyAM. e vakhate muMbai saMdhanA AgevAnAe mahArAjazrIne AcArya pada svIkAravA vinaMti karI. saMdhanA AgevAnA uparAMta mahArAjazrInA ziSyasamudAya ane panyAsA paNu A vinatimAM saMgha sAthe sAmela thayA. paraMtu meAhanalAlajI mahArAja teA AcAryAMnA paNa AcArya tarIke zAlme tevA prabhAvazALI ane mahA pratApI sAdhu hatA. mahAna mAnavIonI viziSTatA tA e che ke teo peAtAnI jAtane haMmezAM sAmAnya mAnatA heAya che. AcAya pada grahaNa karavA mATe cAre taraphathI dabANa thatAM ziSyasamudAya ane jaina AgevAnAne saMbadhI mahArAjazrIe kahyu : AcArya pada lenA yahu mahApuruSAMkA kAma hai. maiM te eka sAmAnya muni huM. yahu merA munipaNA hrI acchA. AcArya pada kA bhAra uThAnekI zita meremeM nahi. AcArya pada yAgAdvahana vidhise hAtA huM. aise ke aise AcA`pada nahIM hai| sakatA hai.' mahArAjazrInI AvI niHsvArthatA ane niHspRhatA netAM svAbhAvika rIte ja zrI yaze|vijayajI mahArAjanI nIcenI paMkitao yAda AvI jAya : naivAsti rAjarAjasya yatsukhaM naiva devarAjasya, tatsukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahitasya / For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : arthAt thakavatIne je sukha nathI, ane je sukha Indrane paNa nathI, te sukha ahIM lokeSaNArahita sAdhune hoya che. munizrI mehanalAlajInuM samagra jIvana A kathanane satya puravAra kare che, ane tethI ja kahI zakAya ke munizrI AcArya na hatA, paNa bIjI rIte temanAmAM AcAryonA paNa AcArya thavAnI lAyakAta jarUra hatI. gaNi harSamunijanA paMnyAsapadaprasaMge-zeTha amIlAla jAdavajIe zrI phaLanI prabhAvanA karI hatI ane sAdharmika baMdhuonA hitArthe rUpiyA aDhAra hajAranuM phaMDa karavAmAM AvyuM hatuM. zeTha pannAlAla punamacaMde aSTottarI snAtra ane saMgha-sAdharmika-vAtsalyane anupama lAbha lIdhe hato. eNpha mAsAjI phatAjIe muMbaInagarIne zAMtisnAtrajaLanI dhArAvADI karIne navakArazIthI sakaLasaMghanI bhakti karI hatI. mAravADI saMghe paNa sAdharmika vAtsalya karyuM hatuM, ane bIjA aneka saMghe thayA hatA. muMbaIne AMgaNe e vakhate e te bhavya occhava ujavAya ke na bhUto na bhaviSyati. paryuSaNamAM aneka tapasvIoe tapazcaryA karI ane te nimitte zeTha rAyacaMda khuzAlaca de meTo aThThaI utsava karI sAdhamikavAtsalya karyuM. zeTha puruSottama mULacaMda taraphathI paNa sAdharmikavAtsalya thayuM. paisA meLavavA sahelA che, paNa ene sanmArge lokahitArthe vAparavA bhAre kaThina che. mahArAjazrIe A vAta jainene evI te sacoTa rIte samajAvI ke zubha kAryomAM paisA kharcavA mATe muMbainA jainemAM hariphAI zarU thaI. Aso mAsamAM vAlakezvara pannAlAla zeDanI vADImAM saMdha taraphathI upadhAna zarU thayAM. Ama ekaMdara pAMcamuM comAsu paNa bhAre jAherajalAlIpUrvaka pUrNa thayuM. zeTha harakhacaMda kapuracaMda taraphathI bhAre dabadabA sahita mAdhavabAgamAM mAsu badalAvavAmAM AvyuM hatuM ane te prasaMge lADunI prabhAvanA thaI hatI. e vakhate zeTha talakacaMda mANekacaMdanI suputrI hirIbahene yauvananA AMgaNe paga mukatI vakhate ja-eTale ke mAtra seLa varasanI vayeja caturthavrata aMgIkAra karyuM. avasaracita occhava, sAdharmika vAtsalya, prabhAvanA vagere zrI talakacaMdabhAIe karI anupama lAbha lIdhe. 17 - muMbaInA AMgaNethI vasamI vidAya ane sakaLa saMghanI vedanA e arasAmAM mahArAjazrInI tabiyata asvastha rahetI ane jIvananA aMtanI temane kalpanA AvI gaI hoya ke game tema paNa temaNe muMbaIthI pAlItANuM vihAra mATe taiyArI karI. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: parantu muMbaIne jaina saMgha mahArAja sAhebane ema kema javA de? saMghanI AgevAna vyakitaoe mahArAjazrIne muMbaImAM sthiratA karI javA Agraha karyo. lokonA mananI vedanA mahArAjazrI samajatA hatA, paNa temane nizcaya aTala hatA. lokonA manane sAMtvana ApatAM mahArAjazrIe kahyuM: "meM to jAtrA karaneka jA rahA huM, te Apako khuza honA cAhiye ke duHkha manAnA cAhiye? sAdhuoMkA dhama hai kI zakaya have vahAM taka apane AtmAko aura dusare bhavya AtmAnA kalyANa arthe kSetramaMtara jAnA hi cAhiye." mahArAjazrInI vidAya vakhatanuM dazya ati karuNa hatuM. mahArAjazrInA thavAnA viyoganA kAraNe lokonA hRdayane bhAre AMcako lAgyA ane makkama mana karavA chatAM lokenI AMkhamAM AMsuo AvI rahyA hatAM. muMbaI zaheramAMthI mahArAjazrInI e aMtima vidAya hatI, tenI kalpanA te e vakhate kaIne kayAMthI hoya? paraMtu mahArAjazrInI e vidAya aMtima nAvaDI. mahA vada 13nA muMbaIthI vihAra karI mahArAjazrI surata AvavA nIkaLyA. 18 - gurudevane ziSya samudAya dIkSArthIone zrI mohanalAlajI mahArAja pratye bhAre AkarSaNa thatuM, ane temanA dIkSA paryAya-samayamAM mukhyatve temano ziSya samudAya nIce mujabano hata 1 zrI AlamacaMdajI mahArAja : jodhapuranA rAjakarmacArI puruSa zrI AlamacaMdajI mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM haMmezA AvatA ane saMsAranuM kSaNabhaMgura svarUpa samajAtAM temaNe mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI. mahArAjazrInA prathama ziSya thavAnuM saubhAgya zrI Alama dajI mahArAjanA phALe jAya che. 2 jazamunijIH mehanalAlajI mahArAja jyAre jodhapura hatA, tyAre sthAnakavAsI bhAI jeThamalajInI cAritra levA mATe bhAvanA thaI ane tyAMnA saMghe dIkSA mahatsavano jaza lIdhe, ane temanuM nAma paNa jazamuni rAkhyuM. 3 kAMtimunijI mahArAjazrI pAlaNapuramAM hatA, tyAre temanAM vyAkhyAna sAMbhaLI bAdaramala nAmane zrAvakane sagaraMga lAgyo ane gurudeva pAse saMsArarUpa sAgara taravA mATe cAritrarUpI naukAnI mAgaNI karI. dIkSArthInI tIvra bhAvanA joI mahArAjazrIe temane dhAmadhUmapUrvaka bhAgavatI dIkSA ApI ane nAma kAMtimuni rAkhyuM. jodhapuramAM vaDI dIkSA thaI. For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana: 4 harSamunijIH AbunI jAtrAethI pAchA pharatAM vacamAM mahArAjazrIne eka sAdhuveSa dhAraNa karela bhavya AtmA sAthe milApa thatAM mahArAjazrIe tenI saraLa ane saumya prakRti joIne pUchayuM : "mahAnubhAva!tuM ekale kema vicare che? gheDAne sArathi, hAthIne mahAvata, tema cAritrane paNa saddagurunuM AlaMbana joIe." A vAta sAMbhaLI bhavya AtmAe be hAtha joDI kahyuM: "Apa ja mArA guru ane have mane ApanuM ja zaraNa he." mahArAjazrIe khareDI (Abu) gAme tene dIkSA ApI ane tenuM nAma harSa muni rAkhyuM. harSamunijInI mukhAkRti evI adabhuta hatI ke temane jotAM ja cittamAM harSane ullAsa pragaTe. 5-6 udyotamuni ane rAjamuni mahArAja sAhebanAM vyAkhyAne sAMbhaLI surata mukAme mahesANAnA ujamabhAI ane mAlavAnA rAjamalajIne cAritrasukhanI bhAvanA thaI. mahArAjazrIe baMnene dIkSA ApI ane ujamabhAInuM nAma udyotamuni tathA rAjamalajInuM nAma rAjamuni rAkhyuM. suratI zrAvakee A mahotsava bhAre ThAThapUrvaka ujavya. 7 devamuni : mahArAja sAhebanA paricayamAM AvatAM mAtaranivAsI chaganalAlabhAIne keDa jAgyA. emanA mAtuzrI paNa kharekhara vIra putranI mAtA hatA. mAtAe pitAnA svahaste mahArAjazrIne gocarImAM putrane vaherA. mahArAjazrIe tene dIkSA ApI ane devamuni nAma rAkhyuM. dIkSA mahotsava bahu bhavya rIte surata zAhaparanA zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha daherAsaramAM ujavAye. A munirAjane AtmA kharekhara divya hatuM ane yathAnAma tathAguNonI kahetI temaNe sAcI pADI hatI. 8 guNamuni sAdaDI (mAravADa) nA eka bhAIne saMsAra para vairAgya AvatAM mahArAjazrI pAse dIkSA levAnI bhAvanA thaI. mahArAjazrIe temane dIkSA ApI jaza munijInA ziSya banAvyA. pUrvanA keI azubha karmanA udayathI temane harasano vyAdhi thaye. A mahAtmAe vyAdhinA kAraNe AkhI jIMdagI suratamAM zeTha nemubhAinI vADImAM gALI. suratanA aneka bALakane dhArmika abhyAsa ane dharmakaraNImAM joDI ghaNe upakAra karyo. zeTha navalacaMda khImacaMda bAlyAvasthAmAM A muni mahArAja pAse bhaNyA hatA ane temaNe pite A vAta karI hatI. je oraDAmAM teo rahetA hatA, te oraDo Aje paNa temane nAmathI prasiddha che ane temane pheTo Aje paNa tyAMnA upAzrayamAM jovAmAM Ave che. - 9-10 sumatimuni ane hemamuniH muMbaInA ce.mAsA daramyAna mahArAjazrInI vairAgyayukata vANI sAMbhaLI amadAvAdavALA sAMkaLacaMdabhAI ane vaDanagaranivAsI For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : bhAi haragAvananI cAritra levA mATe icchA thaI. guru mahArAje prasanna thaI moTA ThAThamAThathI bhAgavatI dIkSA ApI temanA nAma anukrame sumati muni ane hemamuni rAkhyA. mubainA AMgaNe A sauthI prathama dIkSAmahAtsava hatA ane tenA bhapakA tathA varagheADA, paNa adhRva hatA. 11 gumAnamuni : DabhAvALA AtmAthI bhAIne dIkSAnI bhAvanA jAgRta thatAM mahArAjazrIe dIkSA ApI ane tenuM nAma gumAnamuni rAkhyuM. sumatimuni, hemamuni ane gumAnamunine vaDI dIkSA surata mukAme ApavAmAM AvI hatI. 12 Rddhimuni : zeTha dharamacaMda udbecanA saMghamAM mahArAjazrI ziSyasamudAya sAthe pAlItANA gayelA, tyAre tyAM ja cAturmAsa rahyA. te vakhate khIkAnera taraphanA ti RddhikaraNajI mahArAjazrInA upadeza sAMbhaLatA, temanA jIvanamAM bhAre parivatana thayuM, ane temaNe tipaNAnA tyAga karI vidhipuraskara saMvegI cAritra svIkAryuM. jIbhananA pAchalA varasAmAM A RddhimunijI ghaNA varasA mukhaimAM rahyA ane temaNe muMbaInI zrI meAhanalAlajI jaina senTrala lAyabrerInA lAbhAthe rUA. 80,000 nuM phaMDa karAvyuM. 13-14 jayamuni ane nayamuni mahArAjazrI su'baimAM hatA, tyAre temanI nANI sAMbhaLI rAdhanapuranavAsI bhAI jagajIvana temaja marUdharadezavAsI kheDakA gAmanA navalacaMdane saMsAranA A pAkaLa sukhA parathI vizvAsa uThI gayA ane karmAMnA parAjya mATe bhAgavatI dIkSAnA saMkalpa karyAM. mahArAjazrIe baMnene dIkSA ApI. bhAi jagajIvananu nAma jayamuni rAkhI temane harSa munijInA ziSya banAvyA ane bhAi navalacaMdanuM nAma nayamuni rAkhI temane zrI krAMtimunijInA ziSya karavAmAM AvyA. 15 lakSmImuni muMbaImAM mahArAjazrInAM vyAkhyAno sAMbhaLI vaDAdarAvALA lakhamAjIne dIkSAnI bhAvanA thaI ane tene dIkSA ApI tenuM nAma lakSmIsmruti rAkhyuM ane temane devamunijInA ziSya tarIke jAhera karyAM. 16 pratApamuniH suratanA bhAI premaca'da dayAcaMdanI icchA bhAgavatI dIkSA levAnI hatI, te arthe teo ratalAma jai pahoMcyA. tenA kuTumbIee temane gRhasthAzramamAM rAkhavA bhagIratha prayatno karyAM, paNa bhAI premacaMda peAtAnA vicArAmAM bhAre makkama rahyA. chevaTe kuTumbIoe bhAi premacaMdane mahArAjazrI pAse dIkSA levAnI rajA ApI ane mahArAjazrIe tene dIkSA ApI pratApamuni nAma rAkhyuM. pratApamunine ze'munijInA ziSya manavAvAmAM AvyA. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : 17 kezaramuniH cuDA (mAravADa) gAmanA kezavajIbhAIne mahArAjazrInA upadezanI bhAre asara thaI ane temaNe mahArAjazrI pAse dIkSA levAnI bhAvanA jAhera karI. mahArAjazrInI AjJAnusAra bhAI kezavajIe ratalAma jaI mahArAjazrInA ziSya rAjamunijI pAse dIkSA lIdhI ane temane zrI hemamunijInA ziSya kezaramuni tarIke jAhera karyA. 18 amaramuniH jAmanagaranivAsI bhAI hemacaMde bhAgavatI dIkSA mATenI mAgaNI karI temane te mATe yogya jIva mAnI mahArAja sAhebe temane ratalAma mokalI rAjamuni pAse dIkSA apAvavAnI vyavasthA karI ApI. temanuM nAma amaramuni rAkhyuM ane temane yazamunijInA ziSya tarIke jAhera karyA, 19 tAramuni : bhAvanagaranivAsI tArAcaMdabhAI mahArAja sAhebanA ananya bhakta hatA. tAjapamAM bhAre rUcivALA ane kriyAkAMDamAM paNa eTalA ja pravINa. tithie pauSadha, temaja harahaMmeza mahArAja pAse sAmAyika kare. eka divase ramuja bhAve mahArAjazrIe tene kahyuM: "are tArAcaMda! tAre te bIjAne tAravA prayatno karavA joIe." tArAcaMdane te joItuM hatuM ane vaidhe kahyuM. teNe te tyAMne tyAM ja dIkSA levAnI bhAvanA jAhera karI dIdhI. pachI tArAcaMde hemamuni pAse ratalAma jaI dIkSA lIdhI ane tenuM nAma paNa tAramuni rAkhyuM. 20 kalyANamuni mahArAjazrI pethApura gayA tyAre tyAMnA vatanI kezavalAlabhAI bahAragAma gayA hatA. gAmamAM pAchA pharyA bAda loko pAsethI mahArAjazrInI addabhUta vairAgya vANI viSe sAMbhaLyuM eTale teo pATaNa mahArAjazrI pAse gayA. mahArAjazrInAM vyAkhyAna sAMbhaLI kezavalAlabhAIne vairAgya Avyo ane dIkSA lIdhI. pATaNanA saMghe kezavalAlabhAIne bhavya satkAra karyo ane moTA ThAThathI sAmaiyuM kADhayuM. kezavalAlabhAInuM nAma kalyANamuni rAkhyuM ane teozrI udhotamuninA ziSya banyA. 21 padyamuni surata nivAsI phakIracaMda hemacaMde lAkhanI lakSmI ane strIkuTumbano tyAga karI mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI. teo harSamunijInA ziSya hatA ane atre bhaktimuni tathA nipuNamunie paNa temanA apUrva teja ane vAtsalyanA kAraNe temanI pAse ja dIkSA lIdhI. temane A baMne munio para savizeSa upakAra che. 22 kamaLamuni H muMbaImAM pannAlAla zeThanI vADImAM mahArAjazrI pAse eka bhAI dIkSA levA AvyA ane mahArAjazrIne yogya pAtra lAgatAM temane dIkSA ApI. temanuM nAma kamaLamuni rAkhavAmAM AvyuM. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: ra3 raMgamuniH paM. zrI harSamunijInA gaNipada vakhate sAdaDI (mAravADa) thI eka mumukSu bhAI AvelA ane temanI bhAvanA thatAM temane dIkSA ApavAmAM AvI hatI. temanuM nAma raMgamunijI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. 24 bhaktimuni : zrI raMgamuninI vaDI dIkSA vakhate bAraDolInivAsI bhAIcaMdabhAIne dIkSA levAnI tIvra bhAvanA thatAM, temane dIkSA ApavAmAM AvI ane tenuM nAma bhaktimuni rAkhavAmAM AvyuM. teo tapasvI hatA. ra5 caturamuni : ghoghAnA eka mumukSu bhAIne tIvra vairAgya prApta thatAM dIkSA ApavAmAM AvI. temanuM nAma caturamuni rAkhavAmAM AvyuM ane teozrI harSa munijInA ziSya banyA, . ra6 ratanamuni : 27 ladhimuni: 28 camanamuni? kaccha lAyajAnA zrI devajIbhAI, mATI khAkharanA zrI ladhAbhAI ane mAravADanA zrI cimanAjIne dIkSA ApavAmAM AvI hatI, ane teonAM nAma anukrame ratanamunijI, labdhimunijI ane camanamunajI rAkhavAmAM AvyA hatAM. 29 bhakitamuni: porabaMdaranivAsI bhagavAnajI bhAIe gurudeva pAse dIkSA aMgIkAra karI. teo kalyANamuninA ziSya thayA ane temanuM nAma bhakitamuni rAkhavAmAM AvyuM. kSamAmuni surata pAse haDA gAmanA choTAlAla mohanalAle zrI ratnasAgara jaina beDIgamAM abhyAsa karyo hato ane yuvAvasthAmAM mahArAjazrI pAse bhAyakhavAmAM dIkSA lIdhI. kSamAmunie kAzI jaI zrI yazovijayajI jaina pAThazALAmAM uttama prakAre abhyAsa karyo hato, paraMtu teo bahu nAnI umare kALadharma pAmyA. 31 bhAvamuniH kacchanA leccha gAmanA eka mumukSubhAIne saMvegaraMga ca ane devamunijI pAse dIkSA lIdhI. temanuM nAma bhAvamuni rAkhavAmAM AvyuM. 3ra kapuramuni mAravADa dezanA eka mumukSu bhAIe dIkSA lIdhI, temanuM nAma kapuramuni rAkhavAmAM AvyuM teo devamunijInA ziSya banyA. 33 mANekamuniH pAlaNapura gujarAtI skulanA zikSaka zrI. mANekacaMdabhAI para harSa muninI bahu asara paDI ane vyAvahArika zikSaNane tyAga karI muMbaI AvI mahArAjazrInI nizrAmAM ekSapaMthanuM jJAna levAnuM zarU karyuM. dIkSA laI hasunijInA ziSya thayA ane mANekamuni nAma rAkhyuM. A mahAtmAe jainAgamanuM uttama jJAna saMpAdana karyuM, temaja kavitvanI zakita sarasa rIte keLavI. lokonA upakAra arthe keTalAMka For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana : sUtra ane caritranuM bhASAMtara karyuM. nirAdhAra ane garIba bALakonA vyAvahArika ane dhArmika jJAna mATe vaTavA mukAme AzramanI sthApanA karI, je Aje paNa cAlu che. - 34-35 vizrIjI ane prasanazrIjIH porabaMdaranivAsI zrI bhagavAnadAsa (bhakitamuni)nA dharmapatnI temaja mANekacaMdabhAI (mANekamuni) nA dharmapatnI, baMnee vicAryuM ke satIo te rAjula mAtAnI mAphaka patinA paMthe ja vicare che ane A rIte, A baMne bahene paNa pitAnA patideve svIkArelA paMthe vaLI, 5. zrI jazamuni pAse dIkSA lIdhI. teonAM nAma anukrame vivekazrIjI ane prasannazrIjI rAkhavAmAM AvyAM hatAM. 36 zrI rUpazrIjIH ribaMdaranI zrAvikAbahene (bhaktimuninA saMsArI avasthAnA bahena) zrI jazamunijI pAse dIkSA lIdhI ane temanuM nAma zrI rUpazrIjI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. 37 darzanamuni munizrI bhaktimunijInA saMsArI bhANeja (sAdhvIzrIrUpazrIjI nA saMsArI putra) devadAse paNa mAmAne pagale mahArAjazrInI nizrAmAM paM. zrI harSamunijI pAse dIkSA lIdhI, ane bhakitamunijI (saMsArI avasthAnA temanA mAmA) nA ziSya tarIke jAhera thayA. 38 zubhakhunika darzanamuninA saMsArI mAmA saubhAgyadAsane sarvavirati pazcakakhANa uccaravAnI bhAvanA thatAM gurudeva pAse bhAgavatI dIkSA lIdhI ane padmamunijInA ziSya tarIke zubhamuni nAma rAkhavAmAM AvyuM. 19 - aMtima vidAya - muMbaIthI vihAra karI mahArAjazrIe vi. saM. 1963 nA phAgaNa vadi 7 nA divase suratamAM praveza karyo. tabiyata lathaDatI jatI hatI, parantu jJAnI mahAtmAone dehanI vedanA vakhate paNa AtmAnI prasannatA ja vate che. e vakhate mahArAjazrI zeTha nagInacaMda kapuracaMda tathA zeTha kasturacaMda kalyANacaMda vagerenA karAvela gopIpurAnA navA upAzrayamAM rahyA hatA. vaidya ane hakImo dvArA mahArAjazrInI tabiyata mATe upacAra zarU karavAmAM AvyA, paNa tabiyata dinapratidina lathaDatI gaI. narama tabiyata hovA chatAM caitrI punamanA divase katAragAmanI yAtrA karavA gayA hatA ane tyAM ja siddhagirinI bhAvanA bhAvI AtmAne kRtArtha karyo. hIrAcaMda motIcaMdanI dharmapatnI jayakArabahene vyAkhyAnamAM jJAnadAnanuM mAhAbhya sAMbhaLI strIvargane dhArmika keLavaNI tathA bharataguMthaNa-zIvaNa vagere zIkhavavA mATe rUpiyA For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhunalAlajI ardha zatAbdI graMtha : pacIsa hajAra ApyA. khIjA paNa ghaNA paisA maLyA ane jayakuMvara pAThazALAnI sthApanA karI, je Aje paNa saMgIna pAyA para kAma karI rahI che. sametazikharajInA maMdirane kATa karAvavA mATe mahArAjazrIe upadeza ApatAM zeTha nagInacaMda jhaveracaMda jhaverIe peAtAnI kapanImAMthI eka lAkha rUpiyAnI rakama ApI. mahArAjazrInI tamiyatanA khabara muMbai paheAMcatAM tyAMthI devakaraNa zeTha, temanA patnI putaLIbAi temaja khIjA zeThIyAe surata AvI paheAMcyA mahArAjasAhemanI Akhara avasthAe putaLIbAInA komaLa hRdayane bhAre AghAta paDhAMcADayA. (sa. 1985 mAM devakaraNa zeThanI gaMbhIra mAMdagI joi putaLIbAine eTaleA sakhata AghAta lAgyA ke te kAraNe teo tarata mRtyu pAmyAM, ane te pachI lagabhaga be mAse devakaraNa zeTha paNa svargavAsI thayA.) putaLIkhAIe te ja vakhate gurubhakita nimi-te rUpiyA agiyAra hajAranuM dAna jAhera karyuM". mahArAjazrI te| A samaya daramyAna dhyAnamagna thai rahyA hatA. tevAmAM phrezavarAma zAstrI gurudevane zAtA pUchyA arthe AvyA. e vakhate mahArAjazrI ane zAstrIjI vaccenA saMvAda khAsa dhyAna kheMce evA hatA. zAstrIjI padhAratAM gurudeve gheADIvAra dhyAna mukI zAstrIjIne kahyuM : kema zAstrIjI? zAstrIjIe javAba ApatAM kahyuM : sAheba ! ApanI kRpA. mahArAjazrIe kahyuM : vArU ! paNa AvatI kAlaneA divasa kevA che? zAstrIjIe javAba ApyA : Apa melyA te barAbara che. gurudeve hasatAM mADhe kahyu : ema ? zAstrIjIe kahyuM : hA jI emaja che! A saMvAda TuMkA haiAvA chatAM atigRDhAthI bharapura hatA. zAstrIjIne mahArAjazrInA jyAtiSa aMgenA jJAnanI khakhara hatI, eTale e bane jJAnI mahAtmAe vaLate divase zuM banavAnuM che, te joi lIdhu' ane mahArAjazrIe te te paristhitimAM kema vartavuM, e paNa nakakI karI lIdhu'. A saMvAda thayA pachI tarataja gurudeve pratyAkhyAna (paccakakhANu) karI lIdhAM. 5. zrI ha`munijIne kheAlAvI Avazyaka (pratikramaNu) kriyA karI, pArasI bhaNAvI, saune khamAvI te ja vakhate A dehane kema jANe dezavaTA ApavA hoya, tema sthira thai gayA ane kAu sagga dhyAnamAM besI gayA. For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanadana : vaLatA divase prabhAte te gurudevanI aMtima sthitinA samAcAra cAre taraph phelAi gayA ane leAkeAnAM TALaTALAM bhegAM thavA lAgyAM. e divasa caitra vadi khArasanA hatA. leAkeAne te divase azAMtinA pAra na hatA, tyAre jemanI tamiyatanA aMge azAMti hatI, te gurudeva te prabhu zAMti samAdhimAM birAjatA hatA. A rIte, vi. saM. 1963 nA caitra vadi bArasanA divase, vijaya muhUrte, khareAkhara khAra ane trIsa mInITe gurudeve jaDa dehanA bhAra ahija cheDI devalA nA mAga lIdhA. mRtyuleAka te divase dIna banyA, devalAka te divase dhanya banyA. dIvA jhavAi gayA, paNa jhAyelA dIvAnA prakAzanu teja cAre tarapha phelAi gayuM. AvI mahAna vibhUtie peAtAnI pAchaLa evI saurabha mUkatI jAya che ke jenI phArama nira'tara jIvanta rahe che. gurudevanA jIvana pathI jaina samAja Aje paNa ghaNu' zIkhI zake tema che, For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAjazrInI upakArastuti. (rAga - choDa gaye bAlama, mujhe hAya akelA choDa gaye) racayitAH kaviratna munizrI lalita munijI . dhanya muni mehana, jeNe saMyama pALyuM, dhanya dhanya banyuM jIvana, nija kAja sudhAryuM, dhanya - bAla name mukI mAna kRpALA, mUkI zIra dayALA, ujavIe ame adha zatAbdI, AnaMda Aja amArA che dhanya muni mohana 1 jJAna milA guru Apa pasAthe, te sAcA u5kArA; ApataNI kRpA che amapara, bAla tare saMsArA che dhanya muni mehana che re - mAta tAta bha(ta dekhADI, Ape che hitakArA svAmi nehI je kaI Ave, karIe bhakita udAra che dhanya muni mehana i3 dharma keLavaNI Ape batAvI, e sAcA saMskAra dhArmika jIvana je thAve, te sudhare vyavahArA dhanya muni mehana 4 muMbaImAMhe Apaja pahelA, AvyA hatA munirAyA; dharma bIja Ape vAvyuM te, phaLyuM kharuM sukhadAyA che dhanya muni mehana 5 muMbaIne muMbaIparAmAM, jJAna taNI je zALA jaina maMdira je banIyA, gaNIe tuma upakArA che dhanya muni mehana che 6 . dharmapremIo zikSaka sArA, anubhavIne hitakArA; jJAnadAna Ape che temAM, Apaja che upagArA che dhanya muni mehana che 7 pA muMbaI zahere Apa pasAthe, Ave bahu munirAyA saMdha caturvidha zAnti pAve, lalita kahe sukhadAyA che dhanya muni mohana 8 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI adha zatAbdI smArakagraMtha caritranAyakanA vividha da For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HIRURL.inkaku nuskan. m m HTAINMEN UARIHANUSanuluardiannadalinihinNSTIMearlineTEAMINATANATA annuare PARASHTRIAL-CANCHANA IMAGESHERSHAR DIRL raPANNARAANAM HEADS BY AEX . A utum Pad . D ILIMIMILANAMAH ILAWRA MA AWALLURAL ILAAWNLuduring" "AKILLAIMER guru-guNAnuvAdaH ( sragdharA ) yadvAcAM siddhabhAvaH samudayamanayacchreSThinaM devakarNa sparzAkhyA tatra nItiH prabhavati na tato vismayasyAvakAzaH / siddhAM vAcaM yadIyAmanusaratitarAmarthasaGgho'tyudAraH sa zrImAn mohanAkhyo jayatu bhuvitale bhavyakalpadrurUpaH // 1 // - ( zArdUlavikrIDitam ) * gacchakAntamuSaH prazAntavapuSaH zAnti samAseduSaH . karmoddhAravidhi pratanya ca parAM saMvego jagmuSaH / bhAdau sammamupeyuSaH bahurSiSA hokomati cakrapara ... tAnvande munisattamAn pramuditaH zrImohanAkhyAjuSaH // 2 // . (zikhariNI ) zriyADhyAM zrIpUjyAM caraNaguNariktAM ca suvahAM pravIkSyevaM dIkSA bhRzamaparituSTaH sa samabhUt / guNadhed no kArya viphalamiha veSopakaraNaM yato'bhISTAptiH kRtigaNa ihAstyAgrahaparaH // 3 // (zArdUlavikrIDitam ) jJAnAraNyamRgendrabhAvanipuNaH yo vai cidAnandabhRt yaM nityaM mahitaM mudA guNivaraM dhyAyanti bhaktispRhaH / yasyA''jAnusulambamAnalalitaM bAhudvayaM rAjate so'yaM sAvikatASivAsitamanA jIyAnmunirmohanaH // 4 // racayitA-munizrI mRgendramunijI For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAna // caritranAyakastutyaSTakam // (drutavilambitavRttam ) suyazasviyazomuniharSamuni mukhaziSyavarAcitapatkamalam / munimohanamohanalAlaguruM, praNamAmi mudA suguruM tamaham // 1 // kharapaJcamahAvratamUlaguNo tarasadguNasanmunitA'sya guroH| paribhAti munAvadhunA'pi jane, praNamAmi mudA muguruM tamaham // 2 // bhavipUjyajinezvaraziSTikara, samayAcaraNaM munitAkriyayA / niravadyasunirmalavRttivaraM, praNamAmi mudA suguruM tamaham // 3 // yatitAM pravihAya yakena suvi hitasAdhupathaM vizadaM sudhRtam / samatAzamatAdiguNaudhabhRtA. praNamAmi mudA suguruM tamaham // 4 // avalokitabhaktajano'pyadhunA. zrutimArgagatAn hi yadIyaguNAn / anumodayate pravikAzayate, . praNamAmi mudA suguruM tamaham // 5 // For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5: adhunA'pi yadIyasukIrttiyazaH - zubhavAsanavAsitabhaktajanaH / iha mAti nirIhasumAvagharaM, praNamAmi mudA suguruM tamaham // 6 // upadeza sucAndriyA bhavika - kumudAni vikAzya gatassu divam / iha yo jinazAsana candrasamaH, praNamAmi mudA sugurha tamaham // 7 // caraNe karaNe guruziSyagaNo, gurudevasubhaktikaro nipuNaH / ajaniSTa jinAgamikAvagame, praNamAmi mudA suguruM tamaham // 8 // munimohana ziSyaka rAjamuni - laghuziSyakapAThakalabdhimuniH / guru sadguSpagumphita saMstavanaM, vidadhe jinaratnaguroH kRpayA // 9 // racayitA - upAdhyAya zrI labdhimunijI For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI mohanASTakam // sarvatra yo 'mohanalAlajI' ti. prAptaH prasiddhi paramAM mahAtmA / svarga gataM saccaritaM pavitra, namAmi nityaM munimohanaM tam // 1 // zrIbhArate'smin mathurAsamope, zrIsundarIvAdaramalla patnI / sate sma ya candrapure suyoge. namAmi nityaM munimohanaM vam // 2 // naimittikAt svapnaphalaM vibudhya, tyAgI svaputro bhaviteti matvA / tau pazyato dvau pitarau sutaM yaM, . namAmi nityaM munimohanaM tam // 3 // dhairya samAlambya vihAya zokaM, zrIrUpacandrAya sutaM samaye / soDho viyogaH kaThinazca yasya, namAmi nityaM munimohanaM tam // 4 // prApte yatitve hRdayaM sazalyaM, jJAtA prabuddho bhajate virAgam / yastu kriyodvAratayA didIpe, namAmi nityaM munimohanaM tam // 5 // For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : saMvegaraMgena sa raMgitAtmA, prazAMtamUrtijihAra nityam / bhavyAya jAto ya ihopakArI, namAmi nityaM munimohanaM tam // 6 // mahAtmanAM sUryapUre tathA'syAM, yahopakAraH puri mohamayyAm / jAto'sti teSAM khalu yo hi mukhyo, namAmi nityaM munimohanaM tam // 7 // sanmAnyo munimohano munivaraM taM mohanaM bho!bhaje ! saMjAtA munimohanena janatA dhA ca tasmai namaH / puNyazrImunimohanAya munivanmumbA'dhunA mohanAd, bhUyAnme munimohanasya zaraNaM bhaktizca me mohane // 8 // vijayacandra mohanalAla zAha IM For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhya (maMdAkrAntA vRtta) (1) jenI mUrti nirakhI najare zAMtatAthI bharelI, jenI daSTi prazamarasanA vegane re varelI; jeNe vANuM vimaLamatinA raMgathI te vadhArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdanA he amArI. pUrve muMbaI narakapurI che ema keImAnatA'tA, evA kALe prathama pagalAM ApazrI dhAratA'tA; jeNe AvI janagaNamahiM dharmavRtti vadhArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdana he amArI. jeNe pUrve yati jIvanane AcaryuM'tuM tathApi, saMveginI jIvanasaraNa jAgatA veMta thApI; jene lAgI parigrahadazA delavALI akArI, evA zrImad munijI ! tamane vaMdanA he amArI. (4) jeNe be janagaNa bahu pAThazALA sthapAve, jeNe baLe janagaNu ghaNu mUrtione bharAve; jeNe bedhye janagaNa kare kAma kalyANakArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdanA he amArI. muMbaI jevI nagarImahi je dIsate heya dharma, sarve mAne punita pagalAM ApanA e ja marma jenuM AzIrvacana sahune thAya kalyANakArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdanA he amArI. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ). jeNe muMbaI surata sarakhAM keka dhAmo ujALyAM jeNe uMcA patha para rahI sarva sanmArge vALyA; jeNe TALI duHkhamaya dazA loka lIdhA ugArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdanA he amArI. ( 7 ) meM joyatA munijI tamane labdhisaMpanna jyAre, meM nAkhyuM'tuM munijI caraNe zIza mArUM ja tyAre; jene adha sadI gaI chatAM saMsmare leka bhArI, evA zrImad munijI! tamane vaMdanA he amArI. ( 8 ) de! Ape saralamatinA labdhisaMpanna sAdhu, deve ! A suvihita sudhA bhAvanAzIla sAdhu Aje jenI prati parama che pUjya daSTi amArI, evA mehana munijI! tamane vaMdanA he amArI. - mAvajI dAmajI zAha _ ha8 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamUrti gurudeva (rAga-zaMkarA kalyANa) parama jJAnamUrti che alakha Atmagi che, nijAnaMda bhegI che, jagavI jIvana jyoti che, janmanA e jogI che. parama jJAnamUrti che. 1 paMca mahAvrata rasALa, svapara dayA pratipAla; Atmati rakhavALa, mohanalAlajI mahArAja, parama jJAnamUrti che. 2 brAhmaNa kula jaina , vacana siddha vIra che, camatkAra mUrti , varada haste kIrti che. parama jJAnamUrti che. 3 zArada zruta jJAna , pala pala sajAga , raga raga virAga che, guru zrI mohanalAlajI che. parama jJAnamUrti che. 4 dharma dhvaja lahara digaMta, surata uddhAyuM saMta; tAryuM muMbaI bhagavaMta, zAsana subhaTa mahaMta. parama jJAnamUrti che. 5 surata samAdhirAja, vItyA varSa zuM paccAsa; utsava suvaNe Aja, maNi muMbaI lAlabAga. parama jJAnamUrti che. 6 pAdarAkara [ vi. saM. 2013. 50 mI svargArohaNa tithie gavAyela gIta ] For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanamuni prazasti ( harigIta ) avatIrNa karuNasiMdhunI sAttivaka dayAmRta vaSiNI, vRtti dharAve zAMta zazisama premabhakti vivardhinI; jyAM ke hAryo lebha nAThe kAma mukhamAM tRNa dhare, mehanamuninI vRtti madhurI bhAvikajanane mana hare. 1 paMcendrie sevA kare jasa Atma vRtti jAgatI, navavidha alaukika brahmacaryA gupti guNamaNi dIpatI; zucikara bane vRtti bhavikanI dazane jasa Adare, mehanamuninI vRtti madhurI bhAvikajananA mana hare. 2 jasa dazane mana mohinI mehana manahara bhAvanA, sAgara vadhe zazidazane tima bhAvika mana saMvedanA; muni dezanAthI bedha pAmI saralabhAve bhava tare, mehanamuninI vRtti madhurI bhAvikajananA mana hare. 3 mana mohinI mUrti manohara madhura mohanamuni taNI, vANuM madhura pIyUSa dhArA bhAvikajana mana hAriNI, muMbApurInI jaina janatA mugdha thaI jasa Adare, mohanamuninI vRtti madhurI bhAvikajananA mana hare. 4 sahavAsa sevA vimala samakita guNa ghaNAe AdaryA, dhanya dhanyate jina mAnya Atmika bhakti bhAve sahu varyA; sAdhujano citta vividhabhAve guNa bhalA chatrIsa dhare, mehanamuninI vRtti madhurI bhavikajananA mana hare. 5 bAlendu (sAhityacandra bAlacaMda hIrAcaMda ) For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMjali AtamamAM ramanAra mehana parama para upagArI, vAgI rahI che guNanI vINA e mohana gurU tArI. guMjI rahyA che zabda sevAnA ajaba zakti hatI tArI, mehana tArI vANI Aje AnaMda ura bharanArI. pagale pagale zAsana sevA dilamAM dhagaza bahu bhArI, deze dezamAM pharI pharIne sevA karI bhAvadhArI. sAhitya premI jJAna pipAsu vAta karI paDakArI, prabhu mahAvIrane saMdeza saMbhaLAvyo umaMgadhArI. jJAna dhyAnanI mastI dilamAM vahetI hatI ekadhArI, e mastInI ajaba khumArI hatI mohana gurU tArI. manuSya kartavya zuM che tenI vyAkhyA samajAvI sArI, vacanamAM gurU amRta jharatuM vANI madhurI tArI. mehana tArI mIThI vANu ti pragaTAvanArI, sevA bajAvI jainazAsananI mehana te ekadhArI. jJAna khajAnAmAM e mehana amara yAdI che tArI, garIba tavaMgara sarakhA gaNIne dharma saMbhaLAvyA bhArI, muMbaI nagare lAlabAgamAM nipuNa bhakti vadhArI, lalita haiye aMjalI apIM gAve gaNeza guNadhArI. -gaNezabhAI paramAra, For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krAMtinA kumArane krAMti chaThThInA khelaiyA zramita, nirAza bAvarI mehana pyArA ghara ghara bhaTakatI padhAro padhAre." haiyA bhArI krAMtinuM saMtAna cinagArI tIkhI mohana mahA jogamAyA - maMgalabhAvinuM eMdhANa khappara laI hAthamAM mohana mA bAraNe vIra zAsananuM kalyANa bhIkha mAge - mohana "kaI de lAla tamAre cInagArInuM tejalota dharA zAsananI mehana dharabAya che." suMdarI !" hAka suNa kAtinI gurUnI e agamavANuM zazIgoLe dhasyA dharI de vIra caraNe suMdarInA simatamAM lAla tAre vIra thAze." saphALI jAgI beThI ....ne ciMtave, suMdarI - "jAgaze jAgaze jarUra kaMI suMdarI-bAdaramale kALanA paDa cIrI dharyo suta saMtane. Avaze jarUra keI." . ne... mATIne have e divase gayA mAnava nathI vAyA vazAkhI vAyarA ganI khAkanuM dharA kaMpI UThI e kula che have. kAramI cIse saMsAra kaLI paNuM khatama thaI che ghaDIka e to ne khIlI che vAyu vIMjhe che vIMjhaNe jJAna pAMkhaDIo ne tArA phare che tAlamAM prasarI che suvAsa garabe ghUmatI cAMdanI: nirmaLa nirmama "padhAre cAritryanI premakuMja padhAre tapanA tejaraMga che mehana For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ne nartana kare che aMga aMga ArAdhanA sAdhanAnA. mohana yati mehana vicaratAM gAma gAme ghUmI vaLe mAmanI zerI zerI hatI kALaghaDI e gayA gurU jeDa tUTI pAMkha tUTI paDyo paMtha pAdhare ghammara valeNuM ghUmatuM yatinA yamamAM - "nA nA A dharma nA A veSa A keza nA nA khape raMga A nA khape saMga A bhale lIdhe, bhale rAkhe bhUlyA bhaTa bhale bhale have te e ja paMtha e ja maMjhila yati ??? nA nA nA kadI nahi banIza huM te sAdhu saMvegane. ane daDamajala karI sAdhutAnI saDaka para, hAraNahAka nathI jabAnamAM paDachaMda dehabhAya nA kalama kArIgarI koI nA jAdugarI hAthanI ya nA kaMkAla, sAva kaMkAla . hADapiMjara nasa hADakAMne bhula gI saMta tapasvI mohana mahAmuni e te. haiye ene dhImI dhakhe che ta krAMtinI. , savAre eka savAre havA kAgAroLa kare che dhama pachADA che dharatInA , kaMka veNa kaDavA kaMka tIkhI najara upAlaMbhe ne avahelanA saMgI e saune karI pagalI pADe muni mahaMta mohana muMbaInA medAnamAM. najara enI jyAM jyAM phare che zabdo enA jyAM jyAM sare che vilAsanA jAma thaMbhe che pApanA patharA khase che rAtI caLa AMkhe jJAnanA teja AMje che anemuMbaI maherAmaNamAM For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patAkA jaina dharmanI gagana cuMbana kare che vaLI mahAvIranA jayanAmanA tyAM jayanAda guMje che ghaTanAda ne kalazera dharmanA tyAM ghara ghara guMje che. pahelA sau pahelA hatA e purAgAmI anata vaNajhArane e meAhana muni pahelA pagI muMbainI pagathAranA dIvAle sAMkaDI junI dhamanI tADI kADI keDI meAhamayInI khUMdanAra mAhana paheleA hateA e. dhabakatu rAkSasI haiyuM muMbai meAhanamALA jape che 15 ghUghavatA arabI samadaranA meAjAnI hara pachaDATamAM " mAhana " " mAhana " nA nAda guMje che. chabI che akSata aMkita e paththaronA kALajAmAM dhamaNanA hara dharmakAramAM mAhana %0 jApa jAge che. krAMtinA e kuMvarane zAMtinA guNavaMta e. zAha e mahAsatane dharmanA mahA dhUnIne alakhanI AhalekanA khAkha jogI divyAtmA mAhana " nA mahAmuni mahaMta meAhana suni mama raka dalitanI zata keATI kATI vaMdanA va..da..nA, va.....da....nA. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjalI pUjya tumhAre yazogAna likha, kalama hamAro dhanya huI, kyoMko terI divya zakti, jana jAgaraNameM sAkAra huii| samatA sabhya adAra svaro meM, terI vANI amara huI, zramaNa saMskRti jhupadezokI, jhAMkI jisameM prakaTa huI // 1 // zrI zobhA kI taraha tumhArI, kIrti jagameM chAyI thI, .. vANI vIra prabhu kI de kara, sukhada 'zAMti' phailAyI thii| pUrva dizA kI sUrya kiraNa sI, jyoti tumane pAyI thI, mohatimira ajJAna rAha kI, beDI tumane toDI thI // 2 // mohana jaisA nAma tumhArA, brahmacarya ko pAyA thA, sakala saMgha ko dharma mArga kA, jisane bodha karAyA thA / tU adhyAtma yoga mArga kA, aka camakatA tArA thA, divya ratna kI bhAMti tUne, prakhara jJAna 'phailAyA thA // 3 // muni kI saumya mUrti dhAraNa kara, kriyoddhAra kahAye the, yati se muni saMvegI banakara, samyag darzana pAye the / ghUma ghUma kara jana mAnasa ko, muktimArga batAte the, mithyAtvI ko rAha dikhAne vAle saMta nirAle the // 4 // zraddhA aMjalI bhAva puSpa kI, zabdo meM hai vyakta huI, mohana muni ke caraNa kamala meM, bhakti bhAva se arpita huI / pAkara jaise muni ratna ko, dharatI mAtA dhanya huI, jina ke guNa gaurava ko gAkara, kavitA merI saphala huI // 5 // zAMti surANa. M. Com. (sAhityala sabhAtaratna, sAhitya sudhA42, matharatna, zanItirala.) For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru-stutiH ( 1 ) / aSTadalakamala - bandhaH / zloka : moha - prAha-draha - droha, moda grAme dradrope, - -- vaha ! vasa sneha - naha - graha ! | sneha - nayaM grasa // anvayaH - [he] moha-grAha-draha-droha - vaha ! [he] sneha-naha-graha ! [ mohana ! asmAkaM ] sneha - nayaM grasa / dravadUroSe moda grAme [ ca tvaM ] vasa // vyAkhyA: moharUpo yo grAhaH - makaraH tasya yo drahaH - hRdaH - sthAnaM tena saha drohasya - vidveSasya yo vahaH-prAptiH yasya tatsambuddhau / tadA sneharUpo yo nahaH - bandhaH tasya kRte yo grahaH- grahajanitapIDeva pIDAkArakaH tat sambuddhau / IdRza he mohana ! tvaM asmAkaM snehasya - abhiSvaGgasya yo nayaH -- udrekaH taM prasa / atha ca dravadoSe nAma yatra roSasya - krodhasya dravo - vinAzo bhavati -tAze nirmale nirvikAre modaprAme muktipure vasa / ayaM bhAvaH- he moharUpa - makarAlaya - vidveSaprApta ! rAgodreka - nivAraka ! munimatallikamohana ! tvaM asmAkaM rAga - bandhanaM vinAzaya / atha ca roSarahite nirmale muktipure nivAsaM kuru // For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAN GANA HEE (2) / muraja ( mRdaMga ) bandhaH / zlokaH- ... moha-nAga ! vinA ramyaM, mohanAravyamanAratam / taM ranAmavanAya tvaM, smara nAga-vinAyakam // anvayaH [he] mohanAga ! tvaM ranAM avanAya nAga-vinAyaka mohanAravyaM anArataM ramya vinA smr| vyAkhyA[he] mohanAga ! nAma Atmano mohahastin ! tvaM ranAM-nijasaJcArANAM, itastato bhramaNazIlAnAM vicArANAM avanAya-saMrakSaNAya-vAraNAya; nAgavinAyaka-svajAtIyadurjanasAmAnyAnAM zAsakaM, mohanAravyaM-zrImanmohanalAlajIti munIzvaraM; anArata-satataM ramya vinA-ramaNIyatAzUnyaM nAma zarIra-saundaryAtmIyabhAvAdiM vinA smara-smRtiviSayaMkuru shrnnNshryetivaa| ayamAzaya:iha bhavyAtmAnaM sambodhayan svasmin sthitaM mAyAmohahastinamuddizyA''caSTe stutikAraHyat he mama mohakarin ! tvaM nijasya itastato viharaNa-zIlAnAM-paramArthataH kartavyaM vismRtya akarmaNi pravRttAnAM vicArANAM vAraNAya sarvavidhamAna-mAyA-moha-mamatvamatirUpahastinAM aGkazanibha-svopadezagirA zAsakaM zrImohanalAlAbhidhaM munirAjaM, tasmin sAmAnyapuruSabuddhiM parityajya nirantaraM bhaja-sevastra; yataste durbuddhevinAzaH-saMkSayaH syAditi gamyate / For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha bhA va 1 EN aSTadala kamala mo ha nA ga vi nA re myaM / vya ma nA . ruma ra nA ga vinA ya kam / murajabaMdha For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hArabaddha kAvyA For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana-caritra lekhakaH pU. munivarya zrI mRgendra munijI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II nAnA JEso (bhUtakALanI bhItaramAM [1] Jva kramanI ogaNIsamI sadIne e astayuga hate. vIsamI sadInA prAraMbhakALane have phakta tera ja varasanuM cheTuM hatuM. vIsamI sadInA zramaNa ItihAsamAM jemanI ujjavaLa kArakida suvarNAkSare aMkita banI gaI ane jeo sAcA arthamAM yugapuruSa hatA ane zAsananA aDIkhama staMbha samA hatA; evA e mahArathIone meLavIne jaina samAja kharekhara baDabhAgI banI gayo. ane e te Aje kahI zakAya tema che ke, e be vibhUtie ApaNane na maLI hatI te Aje je magarUrI ApaNe laI zakIe chIe te na laI zakAta. samAjanI kareDarajju Aja sudhI TaTTAra rahI che te rahI na zakata! adhavacce ja kAM te e bhAMgI jAta ! ! samayanA tyAre AvA eMdhANa hatAM. samaya svayaM sajIva banI bhAvi peDhIne paDakAra karI rahyo hate ke - sAvadha bane. saMgaThana jamAve, eka bane. mAtra rAjakIya AjhAdIthI ja saMtoSa na mAnatAM mULa arthamAM AjhAdIne samajI jIvananAM dareka kSetramAM tene jIravI jANo; nahi te e ekAMgI AjhAdI tamArA dharma upara baLa pikAraze. tamane ane samAjane e chinnabhinna karI nAkhaze ane sArAya rASTra temaja samAjamAM eka jherI havA kuMkI jaze....." samayanA A paDakArane be vibhUtioe jhIlI lIdhe. pahelI vibhUti te zrI pU. AtmArAmajI mahArAja sAheba! temanA paMjAbI lehImAM kSAtratvanI vIratA camakArA mAratI hatI. bIjI vibhUti te ApaNuM caritranAyaka ! pU. munizrI mehanalAlajI mahArAja !!! brahmatejanI apUrva AbhA pragaTatI hatI temanA tanabadanamAMthI. baMnenA vyaktitva adabhuta hatA. kSAtrateja e kriyAnuM pratIka che, jyAre brahmateja e jJAnanuM pratIka che. A baMnenA subhaga saMga vinA muktinI kaI ja yukti nathI. mukti-svAtaMtrya-AjhAdI je kaI meLave che te kSAtrateja ane brahmateja yogathI ja meLave che. For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAti metI [ 2 ] ma samayane-kALane pitAnI mahattA hoya che tema dezane-bhUmine paNa pitAnI mahattA hoya che. temAM paNa je bhUmi mahApuruSonA pagalAMthI pAvana thaelI heya, dharmapracAranuM kendra banelI hoya, vividha tIrthothI vibhUSita haya, sAhitya ane kalAnI bhavya samRddhi sAcavI rahela hoya te bhUmi te kharekhara pAvanakArI ja che. mathurA e eka evI ja nagarI che. zurasena dezanI mahArANI gaNAtI A nagarInI sAthe jaina itihAsanA aneka saMsmaraNo joDAyelAM che. eka jamAnAmAM te jaina dharmanA pracAranuM mukhya kendra hatI. tyAre te suMdara kalAmaya stUpa ne cethI te jenAranAM dila pakaDI rAkhatI hatI. zrI supArzvanAtha bhagavAnane suvarNa stUpa te sarvamAM alaga tarI Ave che. deza-videzanA loke enI yAtrA karavAmAM jIvananI dhanyatA samajatA hatA. aMtima kevaLI zrI jabasvAminuM tyAM aneka munivare sAthe nirvANa thayuM hatuM. ane teonI puNyasmRtimAM jaina saMghe yAM aneka caitya temaja tRpe baMdhAvyA hatA. A nagarI sAthe ItihAsane eka mahattvane temaja yAdagAra prasaMga joDAyelo che. vIranirvANa pachI lagabhaga cha varasa bAda bhAratamAM eka meTa duSkALa paDyo. A duSkALe anekanAM jIvana cUsI lIdhA, ane anekanAM jIvana laI lIdhAM. zramaNe paNa tenA A bharaDAmAMthI bAkI na rahI zakyA. dIrdhAyuSI zramaNonI smaraNa zakti ghasAvA lAgI. AthI Ane mATe phaTake zrutajJAna para paDyo. e jJAnane hasa thate cAlyA. zeSa zrutamAM paNa pATha bhede, azuddhio vagere AvavA lAgI. te vakhate pUjya AcArya bhagavaMte samakSa eka samasyA AvIne ubhI rahIH "zrutanuM rakSaNa zI rIte karavuM? ane zuddhi zI rIte meLavavI?" dIghadRSTA AryaskaMdilAcAye mathurAmAM zramaNa saMghane bhege karyo ane tyAM sUtronI puna vyavasthA karI. vIranirvANanI bIjI sadImAM jinAganI prathama vAcanA pATalIputramAM thaI hatI eTale A vAcanA bIjI gaNAya che. Aja arasAmAM saurASTramAM valabhIpuramAM sthavira nAgArjune paNa sUtra vyavasthAnuM kAma hAthamAM lIdhuM hatuM. ane temaNe paNa sUtronI puna:vyavasthA karI. te vAcanA trIjI ane chellI For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAtinuM motI hatI. tyAra pachI kaI vizeSa vAcanA thaI nathI. chellI be vAcanAo anukrame mathurA ane valabhInI gaNAya che. vI. ni. saM. 980 mAM zrI devardhvigaNi kSamAzramaNe maukhika zrutene nAza thata joI lekhana prathAne upayoga karyo. A rIte temaNe mAthurI vAcanAne punaruddhAra karyo ane nAgAjunIya vAcanAne pAThabhedamAM samAvI lIdhI. sane 1871 thI 1896 sudhI mathurAmAM janarala kaniMgahAma, mi. gresa, De. bajesa, tathA De. kuharara jevA kuzaLa purAtatvavizAradanI dekharekha nIce tyAM (mathurA) khedakAma cAlyuM, temAM jaina stUpo, zilAlekho, AyAgapaTa tathA mUtio moTA pramANamAM maLI AvI hatI. je mathurAnI prAcInatA tathA aitihAsika bAbate para ghaNe sAre prakAza pAthare che. mathurAnI AsapAsane pradeza suramya che. prAkRtika saundaryathI te e chachala che. ane tyAM premabhaktinA aNamela raMga patharAyelA che. vrajabhUminAM nAmathI te Aja mazahUra che, ane daravarase lAkhonI saMkhyAmAM yAtrie ahIM AvI pitAnI jIMdagIne dhanya banAve che. zrI kRSNanuM zaizava A bhUmi para ja pUruM thayeluM. AthI vaiSNavonuM te te tIrthadhAma banyuM che ane ghaNuM te evI jhaMkhanA seve che ke, zeSa jIvana basa A dharatI para ja pUruM thAya e ja kAmanAne caritArtha karatuM ghaNAM peluM bhajana gAya che ke -"vaja vahAluM re.. vaikuMTha nahi AvuM re...* - vrajabhUminI kharI zobhA te tenA gAmaDAmAM che. gokuLa paNa eka gAmaDuM ja che ne ! enI ja haroLamAM besatuM bIjuM nAma che, cAMdapura ! ApaNA caritranAyakanI e janmabhoma che. mathurAthI vAyavyadizAmAM cAlIzamAilanA aMtare AvelA A cAMdapura gAmamAM vividha jAtinA loko rahetA hatA. te badhAmAM paMDita bAdaramala eka anokhI vyakti hatA. te temanA vidyAvyAsaMga, udAratA, dhairya, paropakAra vagere guNothI te sauthI judA tarI AvatA hatA. teo sanADhaya brAhmaNa hatA. temanA kuLadharmanA AcAra pramANe pitAnuM jIvana vyavahAra calAvatA hatA. cAMdapuranA bALakathI mAMDI vRddha sudhI sau nAnI-moTI vyakti temane eka pUjyabhAvathI jetI hatI ane avasare satkAratI paNa hatI. A paMDitajInI patnInuM nAma suMdarI hatuM. suMdarI kharekhara nAmane sArthaka kare tevI ja hatI. bAhya saundarya te tenAmAM hatuM ja paraMtu tenuM jhagArA mAratuM saundarya te tenA saMniSTha zIlamAM hatuM ane e te hakIkata che ke bAhya saundaryane vaNasatAM ke bagaDatAM vAra nathI lAgatI. jyAre zIla e AMtarika saundarya che ane te kadI vaNasatuM nathI, ene maghamaghATa harahaMmezA praphullita ne suvAsita rahe che. bAdaramala ane suMdarIne saMsAra snehasabhara hate, sukhI hato ane Adarza malyo hate. teo ekabIjAmAM otapreta banyA hatA, ekanuM sukha e bIjAnuM sukha hatuM, bIjAnuM duHkha e paNa ekanuM ja duHkha hatuM. AtmIyatA e temanA dAMpatya jIvananI viziSTatA hatI. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: unALAnI rAta hatI, maLasku thavAne haju thoDI vAra hatI, suMdarI hajI sUtI hatI, tyAM teNe uMghatI ja AMkhe pUrNimAnA caMdrane pitAnA mukhamAM praveza karate je. te saphALI jAgI gaI. tarata ja teNe pitAnA pAlavanA cheDe eka gAMTha vALI. lokamAnyatA evI che ke zubha svama AvatAM je gAMDa mArI devAmAM Ave che te svama akhaMDa ne akSaya banI rahe che. manuSya zraddhAne banelo che ane kharekhara e zraddhA gajaba kAma kare che. suMdarI svama pachI mane mana harakhAya che. enA AnaMdano pAra nathI. e harSane eklI jIravI nathI zakatI. e tenA patine svamanI vAta kare che. bAdaramala zAstra che. svamamAM e maMgala bhAvinA eMdhANa juve che. eka tejasvI putranA temAM darzana kare che. svamane jANI enuM hicuM paNa AnaMdathI vibhera bane che. svapnane lAbha kahetAM e kahe che -"devI ! lAkhe mAnavAmAM ke ekAdane ja Ave evuM e tAruM mahAsvama che. huM temAM eka mahAna vibhUtine AvatI joI rahyo chuM. ethI tane putra thaze ane sAce ja devI ! e putraratnathI ApaNe dhanya dhanya banI jaIzuM. ApaNuM jIvyuM e AvanArathI sArthaka thaI jaze." svamane A maMgala phalAdeza jANuM suMdarInA harSane pAra nathI. have e maMgala prasaMganI rAha jovA lAgI. garbhAdhAnanA samaya daramiyAna mAtAne thatA zubha dehada e zreSTha saMtAnanI AgAhI kare che. bIjA zabdomAM kahIe te putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI nahi paNa garbhamAMthI ja jaNAI Ave che. tavArIkha paNa A vAtanI sAkSI pUre che. zivAjInuM prAthamika ghaDatara e temanI mAtAne rAmAyaNa, mahAbhArata vagere vAMcavAnA temaja sAMbhaLavAnA dehada thayA hatA temAM che. nepoliyana viSe paNa tevuM ja che. tenI mAtAne eka javAMmardInI adAthI yuddhamAM sAmano karavAnA keDa thatA hatA ane ghaNIvAra raNakSetra, yuddha, hAra, jIta vagere zabdonA bhaNakArA saMbhaLAtA hatA. suMdarIne paNa A svapna asara karavA mAMDI. tene have dhArmika vAtAvaraNa gamavA mADayuM. temAM tene rasa vadhate cAlyA. kayAreka tIrthayAtrAnA mAratha thatA, te kayAreka sevAnA. Ama AvanAra vibhUti pahelethI ja tene prabhAva pAtharI rahI hatI. - sthAna ane samayanuM mahattva khUba ja hoya che. ene subhaga saMga keIkane ja sAMpaDe che. chIpamAM paDatuM pANInuM eka ja TIpu svAti nakSatramAM e TIpuM TIpuM nathI rahetuM, tyAre e motImAM badalAI jAya che. nAcIjha gaNAtuM eka TIpuM pachI te hajAre ne lAkhanA mUle mUlavAya che. jyAre suMdarI ahIM chIpa banIne beThI hatI tyAre vikrama saMvat 1887ne vizAkha suda chaThThane gurUvAra svAti nakSatra laIne ugye hato. te ja divase ApaNA caritranAyake A duniyAmAM pahelavahelI temanI nirdoSa ne nirmaLa AMkha khelI ! ! ! For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . T * ES. - :::: A che E * - * - - [ , T [3] tela = vAH samIte-vALI kavinI paMkti ApaNuM bALa caritranAyakamAM nakhazikha caritArtha thatI hatI. bALaka mohananuM bhAvi sAdhu-jIvananI sAkSI samuM pAMgaratuM hatuM. sarasvatInI AbhA enA mukha para tejanA kiraNo pheMkatI hatI. enuM nirdoSa hAsya ene joI ja rahevAne anekane bhAvatuM hatuM. sanAlya jAtine A kehinUra zaizavakALathI ja tejanI chAkamachela karI rahyo hate. brAhmaNakuLane sarasvatInA nivAsasthAna sAthe sarakhAvI zakAya. lakSamI ane sarasvatI mULa te banne bahena hatI. paraMtu jyArathI te lagnagraMthIthI joDAI judA judA gharamAM cAlI gaI tyArathI baMne vacceno sneha osarate gaye. tenI saravANI dhIme dhIme dhabakavA lAgI ane milana te have kavacita ja banI gayAM. leke pachI emanA mULa saMbaMdhane bhUlI gayA ane pAchaLanuM sagapaNa yAda rAkhavA lAgyA. Ama vAra ekAMgI banI gayo. mehana sarasvatI devIne vArasadAra hate. dvijadaMpatIno khoLo khUMdanAra hato. suMdarI enA mATe maneranA moTA moTA minArA caNatI hatI ane e badhAne javAba ne ukela tenA sapanAM tene ApI detAM. putra ghaDataranI mahattvAkAMkSA svamamAM sAkAra bane jatI hatI. AthI rakhe ke mAnatA ke svama e te mAtra mAnasika taraMga che, ane tuSArabiMdu jema kSaNamAM ja vilIna thavAne sarjAyelA che. bAkI hakIkata te e che ke, amuka sthitimAM ne amuka samaye AvelAM svapna bhAvinA eMdhANa batAvI jAya che ane te kyAreka ja niSphaLa jAya che. A keI kalpanA prasaMga nathI paNa anubhave A vAtane samarthana ApyuM che. eka nahi aneka dAkhalAo A satyanA sAkSI che. eka aMgreja vijJAnika je keTakeTalA akhatarA pachI paNa vastu dhI nahote zakya te vastu teNe svamamAM meLavI hatI. sIvavA mATe chidranI jarUra jaNAtI hatI paNa kema, kevI rIte, kyAM e mUkavuM enI gUMca tene ukalatI na hatI ane e gUMca tene svamAe ukelI ApI hatI. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: svama keTalIka vakhata sAvadha banAve che te keTalIkavAra e AgAhI kare che. chUTAchavAyA aneka prasaMge A aMge noMdha pAmyA che. zramaNa bhagavAna mahAvIranI teramI paraMparAmAM thanArA zrI vajasvAmIe eka svapna jeyuM -sAme ja kSIrathI bharapUra eka pAtra che ane eka Agatuka e kSIrathI eka zramaNa atithine pAraNuM karAve che." svapanuM phaLa vicAratAM temaNe jANyuM ke, AjakAlamAM kaI prAjJa atithi zrutagrahaNa mATe Avaze ane tene adhyApana karAvatAM alpa mAtra bAkI raheze. svapnanI e AgAhI sAcI paDI. A pachI thoDA samaya bAda zrI tasalIputranI AjJAthI zrI ArakSitasUri ujjayinI AvyA ane zrI vajasvAmi pAse besIne temaNe pUrvene abhyAsa karyo.' kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAja viSenI svapna-vAta te khUba ja jANItI che. mA pAhinI svapramAM gurUne ciMtAmaNIratna bheTa karatA jue che, ane e svama ja jANe sAkAra banatuM hoya tema e potAnA putra caMgadevane A. bha. zrI devacaMdrasUri ma.ne caraNe dharI de che. ItihAsakAre kahe che ke, ghaTanAonuM punarAvartana eTale ja ItihAsa. A vAtane ApaNA caritranAyakanA jIvanathI samarthana maLe che. je pAhinInA jIvanamAM banyuM te ja suMdarInA jIvanamAM banyuM. rAtrinA pAchalA bhAgamAM suMdarIne svama AvyuM -"senAnI jhaLahaLatI thALI che. aMdara dUdhapAka bharelo che ane e thALI keka acAnaka uThAvI gayuM..." A jotAM ja suMdarI ekadama jAgI gaI. e vicAravA lAgI. Ane zuM artha ? teNe khUba mathAmaNa karI paNa kaMI spaSTa samaja paDI nahi. A vAta teNe tenA pati bAdaramallane kahI paraMtu temane ya barAbara ukela na maLyo. Akhare eka naimittikane pUchatA eNe ghaTasphoTa karyo ke -"A putrane tamane thoDA samaya pachI viga thaze. te kaI sAdhu pAse jaze ane bhaviSyamAM jainadharmane mahAna sAdhu banaze..." svapnanI sAcI hakIkata jANatAM baMnenA haiyAM hacamacI uThyAM. ekI sAthe lAkho savAla jAgI UThyA. AMkhanI kIkI same, prANapyAre mehane zuM amane choDIne cAlyo jaze? eha! hAya !! te pachI ame tenI sAthe belIzuM? keNa amane evI kAlI belI saMbhaLAvaze? pachI kene joI amArA haiyA ThaMDA karIzuM? he vidhAtA ! teM A zuM nirmANa karyuM? putra viyoga ja karAvavuM hatuM te tene saMyoga zA mATe karAvyuM? savAla UThatA ja rahyAM. viSAda vadhatuM ja rahyo. paNa samaye viSAdanuM viSa utArI nAMkhyuM. AghAtanI kaLa te vaLI paNa putrane vicAra manamAMthI na ja khasyo. jyAre jyAre enI yAda AvatI tyAre A sukhI ne premALa yugala lAgaNIthI bhInuM banI jatuM. AMkhamAMthI (1) prabhAvaka caritra. vajasvAmI caritra leka 70 thI 73. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaNane AnaMda AMsu sarI jatAM. UrminI A kheMcatANathI baMne becena banI gayAM. Akhare temaNe thoDA divasa sthAnaphera karavAnuM nakkI karI lIdhuM. ane mehanane sAthe laI teo jodhapura rAjyanA nAgara zaheramAM AvyAM. A zahera prAcIna samayamAM nAgapura nAmathI oLakhAtuM hatuM. tyAM jenonI tyAre belabAlA hatI. vastI paNa sArI evI hatI. ane te badhAmAM yatizrI rUpacaMdrajInI tyAM hAka vAgatI hatI. bhagavAna mahAvIranI 70 mI pATe kharataragacchanI paraMparAmAM vi. saM. 1880 nA uttarArdhamAM AcArya zrI jinaharSasUri thayAM. temanI pAse rUpacaMdrajIe yatidIkSA lIdhI hatI. saM. 1770 nA pUrvArdha pachI kharataragacchamAMthI pharI eka yati paraMparAnI zarUAta thayelI. A rUpacaMdrajI e yati paraMparAmAMnA eka hatA. hA, te yati hatA paNa brahmacaryanA tejabharyA jasathI te saune kheMcI rahyA hatA. temanI saraLatAne leke ekI avAje vakhANatA hatA. zAsananI rakSA mATe jAnanI paNa bAjI khelavI paDe te paNa khelavA e harapaLe tayAra rahetA. teo zAsana premI hatA. camatkAra te temane vArasAmAM ja maLelo. paNa teno upaga parArthe ke zAsananA vikAsa ne udaya mATe ja karatA. lokone mana e daivI vyakti hatA. dukhiyArAonuM te e AzvAsana hatA. * suMdarIne svapnAne eAchA A puNyAtmA para paDe che. aMtaranA spaMdanone kaNa tAga kADhI zakayuM che? vidyuta tarage karatAM ya paNa A spaMdananI gati teja ane vegelI hoya che. te bahu dUra dUra sudhI pahoMcI zake che. Akhara te e caitanya zakti ne? jaDa pudagalo zuM enI sarasAI karI zake ? e yatirAja paNa rAtanA eka suMdara svapna anubhave che -"dUdhapAkathI bhareluM eka suvarNakuMbha koI temane ApI rahyuM che." e ApanAra koNa? e juve te pahelAM te temanI (2) temanI guruparaMparA A pramANe che. AcArya zrI jinasukhasurijI (sukhakIOi sva. saM. 1780 yati paraMparA karmacaMdrajI IzvaradAsajI vRddhicaMdrajI saMvegI paraMparA jinabhaktisUri (sva. 1804) jinalAbhasUri (sva. 1834) jinacaMdrasUri ( sva. 1856 ) jinasUri (rava. 1892 ) jinasaubhAgyamuri ( - ) lAlacaMdrajI rU5caMdrajI For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kazana karaze. zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI maMtha: AMkha UghaDI gaI. UMgha tUTI gaI. svapnane yAda rAkhI temaNe te svapnanuM pariNAma vicAryuM. pate nimittazAstranA sArA jJAtA hatA. bhAvi AgAhInuM A maMgala eMdhANa jANI temanuM haiyuM AnaMdathI nAcI UThayuM. kAraNa e svapna e sUcavatuM hatuM ke eka e ziSya temane maLaze ke je zAsananuM nAma rozana karaze. bananAra bhAvinI bhUmikA sajaI rahI hatI. vAtAvaraNa paNa tene mAphaka banI rahyuM hatuM. samayanI ja have rAha bAkI hatI. ane e samaya paNa AvI gaye. yati rUpacaMdajI ane bAdaramala-suMdarInuM milana thayuM. yatine jotAM ja baMnenA dilamAM bhAva UbharAvA lAgyA. nava varasanA mohanane paNa temanuM gheluM lAgyuM. eka adazya prabaLa zakti yatizrIne temaja mehanane ekabIjA bhaNuM kheMcI rahI hatI. bAdaramale vinaya karI svapnane sAra pUchaye. yatizrIe paNa potAnuM svapna kahI batAvyuM. ane sAra kahetAM jaNAvyuM ke tamArA mehanane mane ApI do. jainazAsanane e. sitAre: banaze. mAnuM hRdaya vimAsaNa anubhavI rahyuM. enuM mAtRtva pachaDATa khAI rahyuM. yatirAje preraNa ApatAM kIdhuM "bhadre muMjhavaNa thAya che? paNa tuM tArA mehanane gharamAM rAkhIne zuM karIza? te te tuM A devI bheTanI gunegAra banIza. enI pratibhA ja kahe che ke koI mahAna kArya mATe ja ene janma thayo che. vizvanA kalyANa mATe e janme che. bha! mamatAnA pAzamAM zA mATe eka mahAna bhAvine rUMdhI nAMkhe che?" ane ATaluM kahI yatizrIe vizvamAtA pAhinI ane caMgadevanI vAta karI. ghaDImAM te suMdarIe ghaNuM ja mathAmaNa anubhavI. nA, nA, mehanane jAte na karAya. paNa ghaDI pachI ja bIje vicAra Avate ane putrane mahAna banate joI e rAcI UThatI ane manamAM bolI UThatI. ane dharI dauM mohanane. lAla mAre bhale mahAna bane. ane preya ne zreyanI A kheMcatANamAM Akhare zreyanI jIta thaI. suMdarIe mamatAne kAbUmAM rAkhI ane vizvakalyANanI bhAvanAne vahAlI karI. ane yatizrInA caraNe mehanane teNe artha dharI dIdho. ema karatAM e raDI nahi paNa eNe gaurava anubhavyuM. putra potAnA pyAra vinA paNa mahAna banaze e AzAthI enA haiyAmAM AnaMda hate. bhAvathI yatirAjane teNe namaskAra karyA ane AzISa lIdhAM. yatirAje paNa temane dharma bajAvyo ane kahyuM -"ciMtA na karazo puNyAtmAo! ema ja samajajo ke tamAro mehana AjathI dhamanI rAjagAdI para beThe che...? For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( [ 8 ] kazaLa zilpI pitAnA TAMkaNAMthI jaDa paththarane paNa eka sajIva che pratimAmAM pheravI nAkhe che. kuMbhAra paNa mATImAMthI aneka ghATa ghaDe che. pelA citrakAra paNa pachInA AchA lasarakAthI eka jIvaMta chabI cItarI de che. jaDamAMthI je ATaluM cetanavaMtu sarjana thaI zake te cetanamAM ja je UrdhvIkaraNanI prakriyA dvArA mahenata karavAmAM Ave te zuM na bane? AtmA paramAtmA banI zake che. ItihAsamAM evA caitanya ghaDataranA aneka daSTAMta hayAta che. ApaNA caritranAyaka mohananAM vyaktitvanA ghaDatarano e samaya hate. e jIvanazilpanA zilpI hatA yatirAja zrI rUpacaMdrajI. temaNe bIDuM jhaDapyuM hatuM ke eka brAhmaNasutanuM jina zAsanane jyotirdhamAM rUpAMtara karavuM. enA janmajAta saMskAranI cikitsA karavAnuM bhagIratha ane maMgala kArya temaNe hAthamAM lIdhuM hatuM ane temane mehananA vicAre, bhAvanA ne AcA nuM navuM ja pahelethI mAMDIne navasarjana karavAnuM hatuM. ane yatirAja haiyAmAM mAnI mamatA, pitAne pyAra bharIne eka dhUnI ne Adarza zilpInI niSThAthI mehananA jIvanaghaDataranA kAryamAM lAgI gayA. jIvanane ekAda khUNo paNa avikasita rahI jAya te e jIvanazilpa adhUruM che. yatizrI A vAta khUba jANatA hatA. AthI mehanane vikAsa ekAMgI na banI jAya ane ekAda nAne paNa khUNe aNakeLavAyelo rahI na jAya te mATe khUba ja jAgRta banI kAmamAM DUbI gayA. mAnavadehanAM mukhya aMge traNa che. AtmA, mana ane zarIra. e traNeyane subhaga ne yuthAyegya vikAsa thAya te ja jIvana sarvatomukhI pragati karI zake. zarIra para mananuM prabhutva For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: che ane mana para AtmAnuM. bauddhika ane zArIrika keLavaNInA mULa AdhAra AdhyAtmika tAlIma che. e ja tAlIma jo na apAya ne na levAya te bauddhika vikAsa mAtra vedIyA ja anI jAya. ane e kahevAtI taMdurastI AkhalAnI mastImAM pariName. jIvanaghaDataranI ApaNI prAcIna paripATI ghaNI ja bhavya ne samRddha hatI. temAM AdhyAtmika, auddhika ne zArIrika e traNeyane cAgya samanvaya thatA hatA. jIvananuM aMtima lakSya sadAya dhyAnamAM rakhAtuM hatuM, paraMtu jyArathI (isTa iMDiyA kaMpanI) agreja rAjyanA kALA paDachAyA ApaNA deza para patharAvA zarU thayA ane temAMya lADa mekalee je divase briTananI pArlAmenTamAM, briTananI paddhati pramANe bhAratavAsIone keLavaNI ApavA aMgenuM bIla raju karyuM ane te pasAra thatAM jyArathI pAzcAtya DhabanI ane pAzcAtya bhASA ne saMskAramAM keLavaNI ApavI zarU thai tyArathI paristhiti badalAtI rahI. AdhyAtmikatA nIce paDatI gai. tenI mahattA echI thatI cAlI ane bauddhika temaja zArIrika keLavaNI mukhya banavA lAgI ane Aje te jANe enI ja khelamAlA che. evA sakrAMtikALamAM ApaNA caritranAyakanuM jIvanaghaDatara thavA lAgyuM. akSarajJAna te peAtAnI janmabhUmi cAMdapuramAM ja meLavI lIdhuM hatuM. hiMdI pustake te te kharAkhara vAMcI zakatA hatA ane Ameya brAhmaNakuTuMba e sarasvatInuM nivAsasthAna manAya che. temAM janma lenArane sarasvatInI sahAya hAya che. meAhanane paNa ene sahavAsa hateA. AthI itihAsa, bhUMgALa tathA gaNitanA abhyAsa paNa temaNe karI lIdheA hateA. ahIM AdhyAtmika keLavaNInA maMDANa thayAM. mahAmatra namaskArathI tenuM maMgalAcaraNa thayuM. jainadarzonanAM sArarUpa A maMtranuM nitya smaraNa karatAM temane Anada thavA lAgyA, ane AgaLa jatAM tA emanA jIvanane te eka zvAsa anI gayA. utA, besatA, sutA jIvananI tamAma kriyA-prakriyAmAM te mahAmaMtranuM smaraNa karatA. yatirAjanI e zikSA hatI ke sAcA bhAvathI A maMtranuM smaraNa karanAra kadI duHkha anubhavatA nathI. zeAka-satApaneA prasaMga kayAreya jIvanamAM ubhA thatA nathI. A pachI sAmAyikanAM sUtrA zIkhavavAmAM AvyAM. tene vidhi paNa batAvavAmAM AvyA. jainadarzananI A eka aNumeAla bheTa che. te sAmAyika mAnavamanane sthira kare che, tene zAMti Ape che. ane jIvanamAM samatA bakSe che. A sAthe sAthe caityavaMdanA, stutie temaja stavane paNa zIkhavavAmAM AvyAM ane devadazananeAvidhi paNa samajAvavAmAM AvyA. arihaMtanAM darzana karatAM bALa meAhana khUba ja AnaMda anubhavatA hatA. prabhunA prazamarasa bharelAM manameAhaka cakSu tathA prasanna mukhamudrA ene khUba ja gamatAM ane kalAkA sudhI e nimama ne nirmaLa vadanane joIne besI rahetA. arihaMtanI dhyAnastha avasthA para te khUba ja bhAvabhIne banI jatA hatA. mAhananI buddhi teja hatI, jijJAsA paNa tenAmAM jvalaMta hatI, te yatirAjane aneka prazno pUchtA. yatirAja paNa tenI jijJAsAnuM suMdara samAdhAna karatA. koikavAra yatizrI For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilpa kaMDArAya che mauna rahetA te "zabdAstu chinnAyA !" je ghATa racA ane keIkavAra te tenA prazno sAMbhaLI yatirAja vicAramAM paDI jatA. "ATalI uMmaramAM paNa jJAnAvaraNIyane ke kSapazama che? je prazna meTI uMmaranAne nathI thate te A nAnA mehanane thAya che! kharekhara te A mohana chUpuM aNamola ratna che. mAre tene have prakAzamAM lAvavuM joIe." AdhyAtmika tAlIma AgaLa vadhI. pratikamaNanAM sUtro, cAra prakaraNa, traNa bhASya, che karmagraMtha vagere eNe moDhe karI lIdhA temaja tenA artha paNa barAbara samajI lIdhA. zrI umAsvAti racita "tattvArthasUtra"nuM te sArI rIte avagAhana karI lIdhuM. arhat pravacanane sarva sAra temAM saMgrahAyeluM che. mehanane temAMthI jainadharmanA siddhAMtane suspaSTa ne surekha khyAla AvI gaye. e bhaNIne temaja tene sAMgopAMga samajIne jainadharma eka zreSTha dharma che tenI tene pratIti thaI gaI. ziSyanI dinapratidina vadhatI pragati joIne kayA gurune AnaMda na thAya ? mehana, yatirAjane mana mAtra ziSya ja na hato. bhaviSyane e temane vArasadAra paNa hato. AthI tenI pragati joIne temanI chAtI phulI nahotI samAtI. keka kekavAra te temanI AMkhamAMthI harSanAM AMsu paNa AvI jatAM hatAM. vRkSane phaLa AvatAM tenI DALIo vadhu namra bane che. mehana paNa vidyAnAM phaLa AvatAM vadhu namra banyuM. gurune e have vadhu vinaya karate thayo. kAraNa A vAta e sArI peThe zIkhI gaye hatuM ke ekAda akSaranuM dAna ApanAra dAtAnA upakArane badale jIvanamAM kyAreya vALI zakAto nathI. te ATaATaluM dAna karanAra evA mahAdAtA mahAgurune te badale kayAreya vALI zakAze ? tevA mahAgurune jeTale vinaya karavAmAM Ave teTale alpa che. vinIta ziSya viziSTa jJAnane adhikArI bane che. mehana eka e vinIta ziSya hatuM. AthI gurue tene vyAkaraNa, kAvya, nyAya Adi viSaye zIkhavyA. ane te sAthe jyotiSa, sAmudrika zAstra tathA svarodaya zAstra paNa bhaNAvyAM. seLa varasanI uMmare pahoMcatAM te mehanane AtmA jJAnatejathI jhaLAMjhaLAM thaI rahyo !! mohana have yatidIkSA mATe pote ja prArthanA karatuM hatuM. yatirAja te mATenI tenI yegyatA che e jANatA paNa hatA. Ama baMne AtmAnI sAdhanA sAkAra banI rahI hatI. ane sAdhanAnA saMteSane AnaMda baMnenA vadanakamaLa para hasI rahyo hate. eka levAne cAhaka hato, bIjo ApavAne. rAjIkhUzIne e sede hate. samajaNanI e sAdhanA hatI. chatAM hajIya guru dikSA kema nathI ApatA ? zuM hajI kaMIka khUTe che? zuM sAdhanA mArI adhUrI che? mohanane A savAlanA kaI ja javAba nahotA maLatA. paNa mehananI utsukatA have vadhu dAbI dabAya ema na hatI. te have dIkSA mATe adhIra banI rahyo hato. teNe yatizrIne eka divasa pUchI nAMkhyuM--"gurudeva! zuM hajI paNa mane tamArA bhege nahi le? e mATe zuM hajI huM cagya nathI banyuM ?" For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH nA, mohana ! nA, have DhIla nathI karavAnI che, paNa tuM eka vAta jANatA nathI." gurudeve kahyuM. mehanane AthI Azcarya thayuM. e vicAramAM DUbI gaye. kaI vAta e jANatuM nathI ? be paLanA mauna bAda yatirAje dhImA svare kahyuM -"tAre yatidIkSA ja levI che ne ?" "hA gurudeva !" to e kAma mAruM nathI." yatirAje jaNAvyuM * mohanane A gUDha vAtamAM kaMI samaja na paDI. AthI enI jijJAsA akaLAI UThI. te pachI e kenuM kAma che? e manamAM ja belI UThyA. tyAM yatirAje ja spaSTatA karIH- mohana ! akaLAya che zA mATe? yatidIkSA te zrI pUjya AcArya bhagavaMta ja ApI zake ane huM temanI ja pratIkSAmAM chuM." MWWW For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaLA,lavuM jIvana [ pa ] 19mI sadInuM muMbaI AjanA jevuM na hatuM. tyAre te ene udayakALa hite. Aje te e parAkASThAe pahoMcyuM che. phakta eka ja saikAnI e kAyApalaTa ! gAmaDAM bhAMgyAM. ane muMbaI bharAvA lAgyuM. tyAre te muMbaImAM tAra-TapAla, TelIphona ne drAmanI zarUAta thatI hatI. muMbaI e samaye vepArIbaMdara tarIke pitAne pAye majabUta karI rahyuM hatuM. te arasAmAM ApaNuM caritranAyaka muMbaI AvyA. tyAre muMbaI ugatuM hatuM ane ApaNuM caritranAyaka paNa tyAre te ugatA ja hatA ne ? chatAMya tyAranA e ugatA muMbaIe temanA para kAmaNa karyuM. ane e kAmaNa aMta sudhI jaLavAi rada, e ja mAhane vi. saM. 1947 mAM sAdhujIvanamAM padhArI zramaNa mATe e mAgane khUle mUkyo hato. Aja muMbaI sAthe temanAM aneka saMsmaraNe joDAyelAM che. vAlakezvaranAM UMcA TekarA para AveluM jinAlaya temaja mAdhavabAganI senTrala lAIbrerI ne saMskRta pAThazALA e temanA jIvananI yAda ApI jatAM Aja paNa UbhAM che. lake kahetA hatA ke yatirAja rUpacaMdrajI mehanane mATe sthAnanI pasaMdagI karavA sAru ja ene sAthe laI muMbaI AvelA. je hoya te. paNa bhAvinA eMdhANa sadAya akaLa rahyAM che. eka divasanI vAta che. yatizrI rUpacaMdrajIne samAcAra maLyA ke "AcArya zrI mahendrasUrijI mahArAja mALavAmAM Avela idara (ma. pra.) mAM birAje che." tyArabAda thoDA samaya pachI AcArya mahArAjane temanA para patra Avye -"meM kAma to thita dU kara kucha dinoM bAda makSIjI yAtrArthe jAne kI bhAvanA hai / saMgha kA Agraha bhI hai| ataH cAturmAsa supara ho o " patra vAMcI yatirAje nakkI karI lIdhuM. "mehanane AcAryazrI pAse mekala ane makSIjI tIrthamAM pUjya AcArya bhagavaMtanA varada haste mehanane yatipada ApavuM." yatirAje A saMjegane vadhAvI lIdho. turata ja namatI sAMje mehanane belAvI badhI hakIkata jaNAvI. mohanane lAgyuM ke have svapna sAkAra banI rahyuM che. enuM haiyuM AnaMdathI nAcI UThayuM. Urmione svastha karI e gurunI AjJA mATe Ubhe rahyo. mehana! zuM vicAra kare che?" For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 " kaMi nahi, gurudeva ! ApanI AjJAnI rAha jouM chuM. ane gurue meAhanane iMDhAra javAnI AjJA pharamAvI. varasAnA sacaiAga ne sahevAsa bAda Aja viraha ne vivega AvyA hatA. guru ne ziSya aneya maneAmana vidAyanuM duHkha anubhavI rahyA hatA. paNa vidAya anivAya hatI. zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : A. ma. zrI mahendrasUrijIne, meAhana maLe te pahelAM samAcAra maLI gayAM hatAM ke mumukSu ApanI pAse Ave che ane te paNa dIkSA mATe ja. ' vidAya savAranI hatI. meAhane navakArama`tranuM smaraNa karyuM. gurudevane namaskAra karyAM. AzISa lIdhI ane zubha muhUrte prayANa karyuM. mAhana IMdAra AvyA. mAhana, sUrijInA darzana mATe utsuka hatA tema sUrijI paNa mAhanane jovA Atura hatA. ane baMnenuM milana paNa thaI gayuM. mAhananuM haiyuM te kacAranuM ce dIkSA mATe jhaMkhI rahyuM hatuM. saMsAratyAga karavAnI tAlAvelI tenA vacanamAM ja nahi AcAra ne vanamAM paNa jaNAI AvatI hatI. sUrijIne meAhananA nityakrama joi AnaMda thayA. rUpacaMdrajI AveA ziSya meLavI zakA te badala sUrijI temane maneAmana vadhAvI rahyA. Aje evA AtmAnI dIkSA peAtAnA hAthe thavAnI che e khyAlathI te vArevAre pulakita thaI UThatA. A. zrI mahendrasUri ma., A ma. zrI jinahasUrijInI pATe AvanAra prabhAvazALI AcArya hatA. yatizrI rUpaca`drajInI dvIkSA paNa A. zrI jinahaSa sUrijInA puNyahaste thayelI. yatizrI ane sUrijI ethI ekabIjAnA sahavAsamAM ghaNuM AvelA. ekabIjA vacce premabhAva paNa sAre evA hatA. dIkSAsthaLa prathamathI ja nakkI thayeluM hatuM. makSIjI pArzvanAtha bhagavAnanAM sAnnidhyamAM e magala prasaMga ujavavAnA hatA. AthI sUrijI vihAra karI makSIjI padhAryAM. A tI bhUmi che. iMdeArathI e ghaNuM najadIka che ane madhyapradezanI e prAcIna puNyabhUmi che, A tIne zvetAMbara ne digaMbara ane paraMparA mAne che. ApaNA caritranAyakanI yatidIkSA A tIrtha para khUba ja dhAmadhumathI thai. jo ke A prasaMga viSe bahu noMdhapAtra vigate nathI maLI AvatI, chatAMya eTaluM te cAkkasa ke e prasaMge iMdera, gvAlIyara, ujjaina, banArasa, muMbai, nAgeAra (nAgapura) vagere ghaNAM sthaLAethI gRhasthA AvyA hatA ne mAhananI dIkSAmAM lhAvA lIdhA hatA. mAhana have sa`sArI maTI gayA. e yatinA veSamAM badalAi gayA. tenuM nAma paNa pheravAI gayuM. ane te have yatizrI meAhanalAlajInA nAmathI eLakhAvA lAgyA !!! vi. saM. 1903 mAM e dIkSAmahAtsava ujavavAmAM AvyeA hateA. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAjanA - bujhAtA dIpa saMyukta prAMta (U. P.) munizrI mehanalAlajI mahArAjanI janmabhUmi hatI. mAlavA munizrInI dIkSAbhUmi hatI. ane hiMdustAna e temanI dharmapracArabhUmi hatI. bhUmino parIgha te sAMkaDo hate. paNa manuSyane cheDAthI saMtoSa nathI thatuM. e te vadhu ne vadhu vadhuthI ye vadhu mAMge che. A traNeya bhUmimAM vadhu mahattva kevuM e eka prazna che. AdikALathI mAnava A dharatI sAthe saMbaMdha bAMdhate Avyo che, paNa enA vatana premanI ene khumArI nathI hotI. e jame che kayAMya, jIve che paNa kyAMya ane mare che paNa kayAMya. paraMtu mAnavI enA jIvana ghaDataranI bhUmine bhUlI nathI zakate. makSIjI e caritranAyakanI caNatarabhUmi hatI. vaLI temanI dIkSAlema paNa hatI. ahIM ja "munizrI mehanalAlajIno janma thaye hato. AcArya zrI mahendrasUrijIe mohanane pitAnA sAthamAM lIdhe. AcArye paNa temanI viziSTa rIte svadaya, tividyA ane vidhividhAnAdine paricaya karAvI dIdho. uparAMta paraMparAthI utarI Avela vArase paNa temaNe ApI dIdhuM. pitAnI pAse je kAMI hatuM te badhuM ja, jarAya rAkhyA vinA saghaLuM ja temaNe mehanane ApI dIdhuM. kAraNa ke sUrijIe mehananI cegyatAne jANa lIdhI hatI. are ! avasare te nANI paNa joI hatI. AdAna-pradAnanI e chabI Aje bahu alpa jovA maLaze. sUrijInuM mana sva-paranA bheda jANatuM ja nahatuM. sUrijI te pAtratAnA cAhaka hatA ane mehanamAM temaNe te pAtratA ThAMsIne bharelI joI hatI. AthI prema ne umaLakAthI temaNe badhuM ApI dIdhuM. muni mehana e yatirAja rUpacaMdranI thApaNa hatI. sUrijI samajatA hatA ke e thApaNa kayAreka te pAchI ApavAnI ja che A vicAra sUrijIne ghaNIvAra muMjhavI jatA, paraMtu mehananA sahavAsa ne sAthamAM e muMjhavaNa marI jatI. avara navara rUpacaMdrajI mehananAM adhyayana vagerenAM samAcAra pUchAtAM paraMtu kyAreya mehanane mokalI ApavAnuM lakhatA nahi. paraMtu sUrijI zAstrajJa hatA ane vadhu te te samayajJa hatA. AthI temaNe ja eka divasa yatijIne lakhI nAMkhyuM -"muni mohana siMha ra je vahu vAra vAra vezvarI mA rahA hai" For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH ane ghaNuM lAMbA viraha bAda guru-ziSyanuM milana thayuM. AMkhathI AMkha maLI. milanathI baMne haiyAM nAcI uThyAM. mehananuM vyaktitva have seLe kaLAe dIpI uThayuM hatuM. loke enA vacana pAchaLa, enI sAtvikatA pAchaLa ane enA samarpaNabhAva pAchaLa ghelA banI jatA hatA. eka divasa muMbaI saMghanA anahada Agraha vacce rUpacaMdrajI, mehana ane bIjAone laI mALavA tarapha nIkaLI paDyA. ane be mAsanA satata vihAra bAda mALavAmAM paga mUkyo. tyAre sUrijI vAliyaramAM birAjatA hatA. rUpacaMdrajI vacamAM kayAMya na rokAtA sIdhA ja vAlIyara pahoMcyA. ane ghaNA samaya bAda yatizrI ane sUrijI bhegA thayA. banArasa (kAzI) vidyAnuM mathaka hovAthI mehanane vidyAbhyAsa mATe tyAM mokalavAnuM temaNe nakkI karyuM. yatizrI rUpacaMdrajInI ahIM tabIyata asvastha rahevA lAgI ane citra suda agiyArasane ja teo devaloka pAmI gayA !!! A AghAta mehana mATe asahya hato. paNa je anivArya che ene keIpaNa pheravI nathI zakatuM, e vicAre emane svastha karyA. pachI phakta cAra varasanA aMtare ja pitAnA vidyAguru pU. mahendrasUri paNa nirgamana karI gayA!! mehananI te jANe be pAMkha tUTI gaI ! ! ! pitAnA jIvana ghaDavaiyA cAlyA gayA. Aja baMnenI jagA khAlI hatI. samaya vIte che. kaI vAta junI bane che. te kaIka hakIkata na janma letI hoya che. vi. saM. 1914 pachI samaya yatizrI mehanalAlajInA jIvanasaMgharSane samaya hate. A pachI ja leke mehanalAlajInAM yatijIvanamAM saMgharAyelA vairAgyane joI zakyA hatA. amuka vagane te yatirAja zrI mehananuM A parivartana joI Azcarya thatuM hatuM. keTalAkane te e gamyuM paNa nahi. temAMnA keTalAka AvIne temane kahetA-"Ama vArasAne zA mATe phagAvI de che? A dhana ne sAhyabIne tilAMjalI kAM Ape? Ama vaNamAMgI salAha ApanAra amArA jevA pharI nahi maLe. yatirAja ! mATe mAnI jAo..." paNa yatizrI mauna rahetA. kadAca samajAve che paNa e varga samaje tema na hatuM. bolavA karatAM karavAmAM emaNe sAro ane eka divasa e bhAvanAne mUrta svarUpa paNa ApI dIdhuM. maLelI vigate kahe che ke-yatirAje e saghaLI daulata dharmanA kAryamAM kharcI nAMkhI. saMgha AdimAM e nazvara dhana amara banI gayuM. (1) "mehana caritra" saMskRta kAvyanA AdhAre. yatitve yadvidheyaM tat, saMvignatve na saMbhavet / evamAlocya vittaM sa, dharmakarmaNyayojayat // 4-97 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bujhAtA dIpa 17 vi. saM. 1916 mAM bAbu chudanajIe zrI siddhAcalajIne saMgha kADhyo. temAM yatizrI hinalAlajI-ApaNuM caritranAyaka paNa sAmela hatA. girirAjanI A yAtrA prasaMge yatisajanI AtmabhAvanA sateja banI. temane AtmA nispRhatA mATe jhaMkhI rahyo. varasa pahelAM kahelAM sUrijInA vacane Aja temane rahI rahIne yAda AvavA lAgyA: baccA ! aba hama to jAnevAle hai / baDI dhIratA se kArya karate rahanA / soca samajha kara kadama jhuThAnA / sva-para kA kalyANa ho ase kArya meM Agraha rakhanA / tuma to sujJa ho adhika kahane kI jarurata nahi hai| aura terA nAma hI to mohana hai / moha samUha ko jItakara vijaya hAsila karo yahI merI e gAjU hai " yatirAja A zabdane vAraMvAra pUMTavA lAgyA - moha samUhako jItakara vijaya hAsila karo.... For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & - maMthananuM navanAta [ 73 ] niyAnI dRSTi hamezA vAtAvaraNanI sapATIe ja taratI hoya che. kAka ja enA uMDANamAM pesavAnI hAma bhIDe che ane tene tAga meLavanArA te bahu ja ochA ! na jANe A mAnava kadamAM nAnI jaNAtI cIjane nAcIjha- tuccha kema gaNatA haze ? enI e upekSA kema karatA haze ? mAnava e kema bhule che ke keTalIkavAra nAnI vastu, meATI kadAvara vastunA mUlyane paNa AMkhI jAya che. A zubhruka dRSTi ja jIvananA nAnA meATA kSetramAM ADI Ave che. aneka prasa`ge| mAnavajIvanamAM bane che. temAM keTalAka te khUba ja maulika hoya che. pharI e meLavavA prayatna kare teA paNa na maLe evA te heAya che. evA prasaMgeA hAya che te nAnA ane kSaNajIvI ja, paraMtu tenI asara ghaNI vAra kAyamI rahI jAya che. Aje evA keTalAya prasaMgeA itihAsanI tUTatI kaDIene sAMdhavAmAM madadagAra banyA che. jIvanadRSTinAM kemerA dvArA jhaDapAyelAM evA prasagAe itihAsane zuM amara nathI karI dIdhA ? yatirAja zrI mehanalAlajI pAse paNa evI ja pAradarzaka dRSTi hatI. temanA sapU munijIvananuM zreya AvA nAnAzA eka be prasaMgeAmAMthI jaNAI Ave che. siddhakSetranI yAtrA bAda yatizrIe uttara pradeza tarapha vihAra karelA. tyAMnA mukhya zahera lakhanaumAM temaja AsapAsanA kSetramAM lagabhaga khAra varasanA samaya nIkaLI gayA. tyAMthI pachI yatizrI kalakattA padhArelA ane je prasaganI ApaNe vAta karIe chIe te prasa'ga ahIM ja baneleA. yatirAjazrI eka vakhata dhyAnastha hatA. duniyAne bhUlavA manuSya ekAMta zeAdhe che. ane dhyAna ekAMta mAMge che. A dhyAnanI kakSA ghaNI ja ucca che. temAM ane anubhavAne AtmA sAkSAtkAra kare che. tirAje dhyAnamAM joyuM ke eka zyAmavarNI sApa (nAgarAja) peAtAnI For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMthananuM navanIta sAme dhasI Ave che. enA kukAra bhalabhalAne gabharAvI nAMkhe tevA che. paNa gabharAya temaja bIe e bIjA. svasthatA ne nIDaratAthI temaNe AMkha khelI tyAre e nAgarAja te na dekhAyA paraMtu A ghaTanA pAchaLano bhAva teo spaSTa joI zakatA hatA. e mAtra sAmAnya sApa na hatA. zrI pArzvanAthanA adhiSThAyaka zrI dharaNendra deva sapanuM svarUpa dhAraNa karIne temane maLyA hatA. kAraNa ke te samaye yatizrI pArzvanAthajInuM ja smaraNa karatA hatA. dharaNendra te rUpamAM AvIne yatizrIne eka AgAhI karI hatI ke chellA 13-14 varasathI teo je kriAddhAranuM svama seve che, temAM have teoe DhIla na karavI. "suma zI" ane "cAra vaduSitAni' ghaTanAne dhvani hatuM. A pachI eka bIjo prasaMga bane che. yatizrI tyAre kalakattA ja hatA. te samayamAM eka gujarAtI bhAI vaMzanArthe AvyA. AgaMtuka zrAvake paMcAMga praNipAta pUrvaka namaskAra karyA. IrachAmi khamAsamaNe.." e zabdae yatizrI caMkI uThyA. vicAronuM eka Adelana ethI jAgI uThayuM. zamaNu?? kSamAzramaNa??? kevuM bhavya saMbadhana! zramaNa eTale te sama-zamane pUjArI. keNa huM nA...nA. tyAre kezu? veSa-lebAsa sAdhune ane jIvana yatinuM. dUdha-dahIM baMnemAM huM paga rAkhanAretyAre huM zuM e vaMdanAne adhikArI nahi? nA..nA...nA... jarAya nahi. Atamano avAja aMdarathI belI uThyo. tyAre e vaMdana kene hatuM? mane ke mArA veSane? ke baMnene? hA, sAdhune svAMga e mAtra nATaka nathI. e cAritranuM pari. cAyaka bAdA cihyuM che. ane veSanI vaphAdArImAM ja sAce AnaMda che. saMvAditA jIvana che te visaMvAditA mRtyu che. bAkI saMsAramAM vepajIvI prANIone te nathI. - jaina paribhASAmAM kahIe te yatirAje potAnAmAM dravyabhAvanuM aMtara nIhALyuM. anaMta jJAna, darzana ane cAritra e AtmAnA pradhAnaguNa che. paraMtu e guNanI jANakArIthI ja kaMI mukti na maLe. e mATe te e guNamAM satata ramaNatA joIe. ane e niSThA, saMyamI jIvana vinA zakya ja nathI. dhanane parigraha ane mumukSu jIvana baMnene jAtividhi che. AthI koIpaNa zreyArthI AtmA vighAtaka tattvane tyAgIne ja jaMpe. ane A baMne prasaMgoe jANe yatirAjanA AtmAne kabaje lIdhe. Atma-dhananA vicAre jAgyA. jAgRtinI eka camaka AvI ane AtmA upara cirasthAyI chApa mUkatI gaI. temaNe ahiM AtmasAkSIe dravya-tyAgane zubha saMkalpa karyo. tyArapachI teo jyAre ajamera padhAryA tyAre mAtra e saMkalpa ja na rahyo paNa saMkalpane mUrtarUpa malyu. vi. saM. 1930 mAM ahiM zrI mehanalAlajIe bhagavAna saMbhavanAthanI sAkSIe For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adhazatAbdI ratha: svayaM krioddhAra karyo. ane 20 mI zatAbdInI zarUAtamAM thanArA temanA samakAlIna zrImadda sukhasAgarajI pAse yogadvahana karI temanA hAthe vAsakSepa lIdhe. ApaNA caritranAyaka munizrI, bhagavAna mahAvIra prabhuthI kharataragacchanI 66 mI pATe AvanAra AcArya zrI jinasukhasUri (sukhakIrti) nI paraMparAmAM thanArA prabhAvazAlI vyakti hatA. ane temanA kriAddhAranA A pagalAMthI sAdhujIvanamAM navI krAMti ANI tyAgamArge prasthAna karavAnuM munizrInuM svama Aje sAkAra banatuM hatuM ane varSonA maMthana pachInuM amRta Aje kharekhara emane lAdhI gayuM hatuM. 1 iti manasi vicintya prAjyasaMvegalAbhAt vimalapariNatiH zrImohanaH karmahatyai / vidhUtasakalakAmaH saMbhavezasya pArzva vyadhita sapadi dakSaH sa kriyoddhAramevam // mehana-caritra saga. 4/160 2 muMbaI, vAlakezvara khAte rIja roDa upara Avela bAbu amIcaMda pannAlAlanA zikharabadhI daka rAsaramAM je zilAlekha maLe che. tenI neMdha A sthale upayogI heI ApuM chuM. lekha nIce mujaba che. "saMvata 1960 mAgazara sudi 6 dine budhavAre zrI sukhasAgarasUriziSyamohanamuninA zrIgomukhayakSamUrtiH pratiSThitA, jhaverI amIcaMda pannAlAlena kaaraapitaa||" (garbhagRhanI jamaNI bAjue.) (DAbI bAjumAM paNa "pArzvapakSa ane "maNibhadra vIra' nI mUrti upara upara mujabanA lekha che. A uparAMta nepIyana sI. roDanI bAjumAM Avela zeTha pannAlAla bAbunA goDI pArzvanAthanA gRhamaMdiramAM paNa "cho guNasUrizivamonamuni" nA nAmane ullekha 'padmAvatI'nI mUrti tathA jinakuzaLasUrinI caraNa pAdukA upara jovA maLe che. ) A zilAlekha mujaba vicArIe to temAM ulikhita pusUri' te jhinamuhUra' (gamrsi) ja samajavAM. ane caritranAyakane temanA ziSya hovAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. tethI phalita e thAya che 3 zrI mohanalAlajI zrI jinasukharinAM khAsa ziSyapade nahiM paNa temanI paraMparAmAM AvanAra, temanA dhamasaMtAna tarIke batAvavAmAM AvyAM che. kAraNa ke caritranAyakanA dIkSAgurU zrIrUpacandrajI hatA. temaja sukhasAgarajI ke jeo caritranAyakanA parama upakArIpade hatA. e spaSTa che. eTale ziSya' zabdathI samudAyagata, paraMparAgata, ke saMtAnIyA e artha ahiM abhipreta che. A dRSTie zrI mehanalAlajI ma. pitAne zrI jinasukhasUrinA ziSya tarIke jAhera kare temAM kazuM anucita jevuM jaNAtuM nathI. temaja sukhasuri ke sukhasAgarajI jevAM nAmanI samAnatAne kAraNe keIpaNa jAtanI gerasamaja ubhI karavAnI jarUra nathI. kAraNa te darekane satAsamaya nizcita che. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAla amitAbdI smArakAtha caritranAyaka pU. zrI. mohanalAlajI mahArAja tathA ziSya parivAra pU. paMnyAsa zrIM harSamunijI gattrira Adi samudAya For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlaja ardharAtAThI ma ra ka >> tha kaDa } karATa-' je ka ' jainAcArya zrI jayasiMhasUrIjI mahArAja dIrgha tapasvI AcArya zrIjinaRdhdhisUrIzvarajI For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GirI AvI, [ 8 ] IdAra zabdane ApaNuM AjanI paribhASAmAM samaja heya te tene krAMti, utthAna RevolutioNA nA zabdathI samajI zakAya. A sAmAsika zabda che, kiyA' ane 'uddhAra e baMne zabda temAM che ane te vyavahAramAM pracalita paNa che. ddhiAra navInatAne sUcave che. ane kriyA e navInatA lAvavAmAM mukhya ane zreSTha sAdhana che. parApUrvathI cAlI AvatI prathAmAM-rItarIvAjomAMsamajapUrvaka pheraphAra karavo, tenA dUSaNe sAme jhuMbeza uThAvavI ane aMte tene khatma karI nAMkhavA. Ama samAjamAM ane khAsa karIne zramaNavargamAM ethI eka navIna zaktino saMcAra the, A badhuM "kiyoddhAra zabdathI phalita thAya che. ekaMdara A " kidAra' zabda dhArmika krAMtine sUcaka che. "ddhiAra nuM prAcIna rUpa kevuM haze ? tathA e zabda kyArathI banyo e spaSTa kahevuM muzkela che, paNa A prakriyA varSo pUrve paNa pravartamAna hatI e te nakkI che. "saMmattAmi yu-yu" ke "tIrthamilanA7" jevI avatAravAdanI janathati A kriyAne praghASamAtra che. yuge yuge ane saike seMke AvuM utthAna thatuM ja AvyuM che. sAmAjika, rASTrIya ke dhArmika parivartananuM mULa ApaNane ahIM maLe che. Ama dharma, samAja, rASTra vagere tamAma kSetramAM "krioddhAranuM svarUpa keTaluM pravAhita che? ene khyAla AvI zake che. prakRti je ke triguNAtmaka che, chatAM e traNeyamAM prakRtidharma samAna che, tema dharma e paNa bhale jJAna, darzana ne cAritrAtmaka hoya ke ahiMsA, saMyama ne tapa rUpe hoya paNa dharmanuM svataMtra vargIkaraNa thaI zakatuM nathI, dharmanA paTAbheda mULa dharmathI judA na hoI zake. dA. ta. nijha thatAthI kaI paNa phIrake ke gaccha jude nathI. dareka matabhedenuM carama dhyeya A nircathatAthI je juduM che te tene kaze ja artha nathI. e saMpradAya e zvAsa vinAnA heyAM jevA che. niSmANa !!.... zamaNusaMskRtine AdhAra mukhyatve A nircathatA para che. ane muni, zramaNa, bhikSu AdinI jagyAe pUrve nirgathe zabda ja vaparAte hate. bauddhonAM 'tripiTaka tathA jenonAM For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adhazatAbdI graMtha Aga" mAM "nirgoTha" tathA "nizaMka' zabda bha. mahAvIra temaja temanAM zramaNe mATe vaparAyelo jovA maLe che. vIra nirvANathI bIjI zatAbdInA uttarArdha pachI A nigraMtha gaccha mukhyatayA kaTika, caMdravAsI, vanavAsI ane vaDagaccha ema cAra vibhAgomAM vibhakta thayo. eka ekanI nAnI moTI bIjI zAkhAo paNa paDI, chatAM paNa kaI ema mAnavAnI bhUla na karI bese ke A gaccho-zAkhAo-gaNe-kulo vagere kevaLa kriyAjanya bhedane laIne athavA anya keI vikhavAdanA kAraNe jamyA che. vAstavamAM ema nathI. A vaheMcaNI kyAreka aitihAsika ghaTanAone uddezIne thaI che te kayAreka deza, gAma ke sthaLa paratvenA dharma pracArane laIne paNa thaI che. gatra ane pravartakanA nAmathI paNa gacchanA nAme paDyAM che. vikramanI 11 mI zatAbdI sudhI te ga7bhedamAM A hetu barAbara jaLavAI rahyo. te pachI ja gacchAe sAMpradAyikatAnuM rUpa lIdhuM. samaya jatAM vikramanA dazamA zatakanA uttarArdha sudhImAM te e nigraMthagacha corAzI bhAgamAM vaheMcAI gaye. paNa Aje maLatI corAzI gacchanI nAmAvalI prAcIna nahi paNa arvAcIna che, ema maLela mAhitI parathI jANI zakAya che. gutakALa (vi. saM. 300 thI 800) nA lagabhaga eka saikA pachI eTale ke vi. saM. 412 mAM caityavAsanI paraMparA prakAzamAM AvI. jaina sAdhunA AcAra-niyamamAM dAkhala thatI A zithilatA A paraMparAnuM mULa kAraNa hatuM. chatAM temAM mule nirca thatA na hatI ema kahevAnuM sAhasa na karI zakAya. kAraNa nirca thanA pAMca prakAra che. zithilAcAranI paripATIne ItihAsa Ama saMsAra jeTale juno che.' cAlu ItihAsamAM sAdhu jIvanamAM pravezatI zithilatAne kAraNe caityavAsI nAma vIsa saMvata 802 (vi. saM. 412) mAM pragaTapaNe prasiddhimAM AvyuM. sAdhuoe dukALanA kAraNe vanamAMthI nIkaLI vasatImAM rahevAnI zarUAta karI. dhIme dhIme caitya-maMdiramAM sthAyI vasavATa thatA gayA. sAdhuo A pachI lokenA saMparkamAM vizeSa AvavA lAgyA. pari NAme sAdhune AcAra bhulAvA lAgyo, ane keTalAka AcAraviruddha rivAjoe caityavAsI jIvanamAM sthAna lIdhuM. pAchaLanA 300-350 varasanA gALAmAM A paraMparAe mAjhA mukI. A samayanA suvihitaziromaNi AcArya zrI haribhadrasUrijIe A zithilAcAra sAme jhuMbeza uThAvI ane A vyApaka banatI jatI badIne nimna karavAno prayatna karyo. tyAre zithilatAnuM pAkhaMDa keTaluM vadhyuM haze ene khyAla ApaNane A. zrI haribhadrasUrijIe racelA "saMbadha prakaraNa uparathI Ave che. uparAMta A racanAe deva, guru, dha tatva tripuTInA vAstavika citAre mAnasaparivartanamAM thoDo paNa jarUra bhAga bhaja haze ema mAnI zakAya che, A sivAya gujarAtamAM guptakAlIna cityavAsI paraMparA kevI pAMgaratI hatI temAM mukhya bhAga kene hate? suvihitemAM A. zrI hari bhadrasUrijInA A kAryamAM sAtha ApanAra anya kaI haze ke kema ane hoya to e keNa haze? vagere savAlo tenA cakkasa javAba mAMgI le che. 1 jue, tattvArtha sUtra tathA temanA svapajJa bhASya uparanI hAribhadrIya TIkA adhyAya 9, sUtra 49-50 For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI ArasI 3 gusakALa pachIne caityavAsane ItihAsa ujajavaLa che. kAraNa cAvaDA (cApotkaTa) vaMzanA kuLaguru caityavAsI hatA. zidIyA saMDesarA, caudaziyA cauhANa - cityavAsI cAvaDA, kuLaguru eha vakhANa A duhA parathI e vAta sAbita thAya che. vi. saM. 802 mAM vanarAje aNahilapura pATaNanI sthApanA karI ane e vanarAjanuM bALapaNa caityavAsI AcArya zrI zIlaguNasUri ane temanA ziSya zrI devacaMdrasUrijInI sIdhI dekharekha nIce vItyuM hatuM. Ama vanarAjanA jIvanaghaDataramAM A. bha. zrI zIlaguNasUrijIne mahattvane phALe hate. mAtA rUpasuMdarIe jaMgalamAM A vanarAjane AcAryazrIne soMpI dIdhuM hatuM. vanarAja acAryazrInI pavitra chAyAmAM ucharyo hato. A badhuM uttaradAyitva vanarAja bhulya na hatuM. jyAre e pATaNanI rAjagAdIe beThe tyAre pelI upakAranI bhAvanAne vaza thaI caityavAsane rAjyAzrita banAvyuM ane rAjyanA pharamAnamAM jAhera karyuM ke "caityavAsI sAdhu sivAya pATaNamAM bIjA koI paNa suvihitene sthAna nathI Ama pUrepUrI killebaMdhI thaI cUkI hatI. ja A pachI vikramanA 11 mA zatakamAM pATaNamAM durlabharAjanuM zAsana hatuM tyAre paNa A pharamAnanuM pAlana calu hatuM. e arasAmAM thanArA AcArya zrI vaddhamAnasUrijI caityavAsI hatA. 84 caitya (maTha) temanA hAtha nIce hatA. paraMtu pAchaLathI eka divase AcArye potAnA jIvanamAMthI caityavAsanI paraMparAne tilAMjalI ApI dIdhI. caityanuM Adhipatya temaNe choDI dIdhuM, ane suvihita mArganA bIbAmAM jIvananA suvarNarasane DhALavAnuM nakkI karyuM. pite caityavAsanI badIothI te vAkepha hatA ja, tethI temaNe enAthI bIjAne bacAvavAno vicAra karyo. eka divasa pitAnA vidvAna ziSya A. zrI jinezvarasUri ane zrI buddhisAgarasUrine pATaNa mokalavAnuM nakkI karyuM ane teo pATaNamAM AvyA. paNa tyAM te temaNe bIjI ja havA joI! pATaNanI vaNaselI dhArmika paristhiti aMge temaNe jarUra sAMbhaLyuM hatuM paNa je dekhAtuM hatuM evI kalpanA te temaNe nahotI karI. kAraNa tyAM ubhA rahevAnI manAI hatI, utaravAnuM keI sthAna na hatuM, kayAMya Adara na hite, sanmAna na hatuM, cAreya tarapha jAkAre hato. . pATaNanA caityavAsIonA ekahaththu sAmrAjyathI badhA bhAgatA hatA. tenA sImADAmAM , paga mUkavAnI hAma kaI saMgIe bhIDI na hatI. pahelavahele e prasaMga hate, eka saMvegI yugalane e pahele ja praveza hate. ' vAtAvaraNa gaMbhIra hatuM. AvavAne uddeza saphaLa thAya evA eMdhANa jarA paNa dekhAtAM For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI para na hatAM. chatAMya AgaMtuka saMvegIonI zraddhA atUTa hatI. lIdhela dhyeyanI temAM prabaLa tAkAta hatI. sAdhanAnuM khamIra temanA romeromamAM uchALA mAratuM hatuM. sAmezvara rAjapurohita hatuM. meM zaivadharmI hate. chatAMya satyadharmane ja pakSapAtI hatA. anyAyane te jarApaNa sAMkhI zake tema na hatuM. semezvara tenI nyAyaniSThA mATe lekapriya hate. saMgIyugala A puhitane tyAM gayuM. yugala samayajJa hatuM. teNe dvAramAM pesatAM ja vedoccAra karyo. e sAMbhaLatAM ja purohite e yugalane AvakAra Apyo. puhita A avadhUtanI jJAnapratibhA joI khuza thaI gaye. tene te e yugala veda-upaniSasmRtiAganI jANe jIvaMta pratimAo dekhAI !! purohita semezvara rAjanA vaphAdAra mANasa hatA, paraMtu Aje te rAjanA kAnUnanuM ullaMghana karI rahyA hatA. paraMtu temane tene khyAla na hatuM. ane hoya te tene koInI bIka na hatI. e nIDara hatA. A bAtamI jyAre caityavAsIone maLI, tyAre teo sIdhA ja purohitanA nivAse AvyA ane ghaNI kaDakAIthI kIdhuM ke-A saMvegI sAdhune tame ahiM nahi rAkhI zake ane rAjaAjJAthI viruddha tame temane je Azraya ApyuM che te badala tame have rAjanA gunegAra che." - caityavAsInI A dhamakIthI te jarAya na DagyA. purohite ghaNA ja ThaMDA haiyAthI javAba Ape -"Ane nirNaya rAjasabhAmAM levAze ane je huM gunegAra TharIza te tene daMDa huM bhegavI laIza." cukAdo rAjasabhAmAM AvavAnuM hatuM. sAmasAmA baMne pakSa majabUta hatA. baMnee vAtanI rajUAta karI. vanarAjanA samayathI pATaNamAM sthapAyelI caityavAsIonI sArvabhauma sattAne DagAvavAne A pahelo ja prasaMga ne prayatna hato. caityavAsIo AthI khaLabhaLI UThyA. temaNe khUba ja zora macAvyo. khUba hehA karI. e virodhamAM sattA hatI paraMtu zANapaNa na hatuM. kAyade hatuM paNa kuneha na hatI.' somezvara saMvegI sAdhuono pratinidhi bane. A laDatamAM tenI pAse mAtra satyaniSThA ja hatI. temAM tene guNAnurAga hate. kheTI paraMparAmAM e mAnanAro na hate. satyane AtmA ghavAya te pahelAM ja pitAne AtmA paDe ema IcchanAra hate. durlabharAja paNa kaMIka AvA svabhAvane hatuM. teNe pheMsale ApatAM kahyuM -"purohita somezvarajI nirdoSa che. saMyamI puruSone Azraya Ape e kaI gune nathI paNa pharaja che. jyAM pharaja je gunAthI mUlavAtI hoya te e deza AbAda nathI. e AjhAda nathI. te parataMtra che. barabAda che. sAMpradAyika johukamI gAma, nagara, deza badhAya mATe lAMchanarUpa che. pATaNa AjathI dareka guNavAnane satkAra karaze. sau tene sanmAnita karaze." sabhAmAM upasthita zaivadazanI mahAtmA "jJAnadeve A vAtane jhIlI lIdhI. ane temaNe For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI ardhazatAbdI smArakatra tha caritranAyaka ziSya parivAra ane sagRhasthA zrI bAbu pannAlAla pu. jaina hAiskUlanA udghATana prasaMge pUjya zrI mohanalAlajI ma. Ardra samudAya ( tA. -190 use pnly Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeyudhdha zrI yamunijI mahArAja mahArAja pU.nipurNamuni UbhA : devendramunijI mahArAja zrI mehanatAlaja azatAbdI mAkabaMdha pU. bhaktimunijI mahArAja lakSmImunijI mahArAja (pAlItANA) muni zrI muni' Adi, samudAya sAthe, ratalAma ( sa'. 19pa8 ) For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanI ArasI vegIonA nivAsa mATe jamIna arpaNa karI dIdhI. A rIte varaso bAda pATaNamAM saMvegI sAdhuonA pagalAM paDavA zarU thayAM. solaMkI yugamAM pATaNanI jAhojalAlI carama sImAe hatI. enA eMdhANa A bhUmikAmAM jovA maLe che. e takane lAbha kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya ma. sAhebe sAre uThAvyuM hatuM. bhAvi haMmezA puNyAtmAo mATe pUrvabhUmikA taiyAra karatI ja rahe che. tenuM A eka ujaLuM udAharaNa che. vikramanA 11 mA zatakano ja eka bIjo prasaMga che. caityavAsInI zithilatAna e pUrepUre citAra Ape che.' seDhI nadInA kinAre staMbhanapura (khAMbhaNa) mAM zrI staMbhana pArzvanAthanuM nUtana jinAlaya baMdhAvavA mATe rakama bhegI karavAmAM AvI hatI. A. bha. zrI maHdevasUrinA ziSya Akrezvara zilpazAstramAM tyAre nipuNa manAtA hatA. AthI caityanA karmAdhyakSa tarIke temanI nimaNuMka karavAmAM AvI. Amezvare kAma zarU karyuM. saMghe temane vetanamAM dararojane eka kamma ane bhejana ApavAnuM nakkI karyuM. A batAve che ke Agrezvara caityavAsI ja hatA. paNa Azvare bhikSA mAMgIne maLatAM drammano saMgraha karyo. bhejana-pANImAM karakasara karI ane te karakasaramAMthI bhegI thayelI rakamamAMthI temaNe te caityamAM ja pitAnA nAmanI eka devakulikA (deharI) baMdhAvI. A vastu sApha ne spaSTa vAta jaNAve che ke tyAre sAdhuo paNa gRhasthanI jema dhananA badalAmAM kAma karatA thaI gayA hatA. A paraMparA chevatte svarUpe 13 mA saikAmAM paNa kAyama rahI. vi. saM. 1265 mAM vAyaDaga2chIya zrI jinadattasUrijInA ziSya zrI jIvadevasUrijI eka prabhAvaka ne camatkArika sAdhu thaI gayA. te samaye caityavAsIonuM prAbalya khUba ja hatuM. AcArya zrI jIvadevasUrinI paraMparAmAM thanAra nUtana AcAryane padapradAna prasaMge AcAne suvarNanI yopavita (janoI) ApavAmAM AvI hatI. tathA e prasaMga nimitte brahmAnA maMdiramAM abhiSeka karAvavAmAM AvatuM hatuM. A rivAja caityavAsIonI tyAre kevI bhAre pakaDa hatI te kahI jAya che. te samaye AcAryanA aneka camatkAthI ghaNA brAhmaNe temanI najadIka AvyA, ane jeno temaja brAhmaNe vacce ekajya sthapAyuM. AnI eka ulTI asara e paDI ke tethI eka anicchanIya rivAja dAkhala thaI gaye. A prasaMge jatAM ApaNe ema kahI zakIe ke caityavAsamAM AvelI zithilatA vadhAre paDatI chatAMya ekAMzI hatI. sAdhujIvananA uttaraguNa ethI bhUlAtA gayA. paNa tenAM mULa guNe te sacavAI ja rahyA. uparAMta temaNe tIrtha (caitya) saMrakSaNa tathA camatkAra dvArA zAsanaprabhAvanA AdinuM paNa kArya upADI lIdhuM. Ama TheTha vikramanI pAMcamI sadIthI mAMDIne lagabhaga aDhAramA saikA sudhI A pravRtti cAlatI rahI.. 1. juo, prabhAvaka caritra, abhayadevasUri prabaMdha gAthA 161 thI 164. 2. juo, prabhAvaka caritra, jIvadevasUri prabaMdha gAthA 168. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: te samayanA vamaLamAM kaI paNa vastu eka svarUpe TakI zakatI nathI. eka prathA unnatinA zikhare pahoMcatI hoya che tyAre bIjI prathA paTakAtI hoya che. patana ne utthAnanuM caka haMmezA ghUmatuM ja rahe che. ghaNIvAra A caityavAsa sAme virodha uThAvavAmAM Avyo. A mATe, A badIne nAbUda karavA kriyadvAra pracAramAM AvyuM. samaya jatAM enI jhuMbezathI teonI jaDa ne saMgIna pakaDa DhIlI paDatI gaI. pAchaLathI e caityavAsanI paraMparA yati ane zrI pUjyamAM rUpAMtara pAmI. digaMbarasamAjamAM Ave ja bhaTTAraka varga Ubho thaye. Ama e rUDhi Aja sudhI cAlI AvI. | ItihAsa kahe che ke yatiparaMparAmAM je vastunuM AkarSaNa hatuM te camatkAra hate. zAsanasevAnI je utkaTa bhAvanA hatI te hatuM. paraMtu samaya vItatAM te AkarSaNa ochuM thayuM. kAraNa temanI e bhAvanA meLI paDavA mAMDI. yatinA paridhAnamAM teo saMsArIjIvananuM anukaraNa karavA lAgyA. kaMcana-kAminInA teo lAlacu banyA, tyArathI teo samAjamAM temanuM sthAna kheI beThA. - bIjI bAju krioddhAra dvArA saMveganI-vairAgyanI havA joradAra pheMkAI rahI hatI. ane teoe yativarganI amaryAda chUTachATa sAme bhAre jehAda jagAvI. AthI samAjanI zraddhA yativaga parathI ochI thavA lAgI. ane samaya pAkatAM saMveganA AkarSaNe yationA zithilAcArane maraNatola phaTako mAryo. kriAddhAra te vakhate dhArmika kAMti lekhAtI hatI. saMghe paNa A krAMtine vadhAvI lIdhI. ane ddhiArakane samayajJa, sudhAraka ane saMyamI AtmA tarIke biradAvavAmAM AvyuM. kriAddhAranA itihAsamAM AcArya zrI vijayasiMhasUrinuM nAma khUba ja AgaLa paDatuM che. A AcArya AyakhapuTa vaMzanA hatA. ane temano sattAsamaya lagabhaga vikramanI dazamI sudhI mAnavAmAM Ave che. A zrI vijayasiMhasUrijInuM jIvana aneka aitihAsika prasaMgo sAthe saMkaLAyeluM che. A AcAryazrIe kidvAra-saMyameddhAra karyo hate. ane tyArabAda temaNe zatruMjaya, giranAra, bhRgukaccha (bharUca) Adi tIrthone uddhAra karyo hate. kahevAya che ke AcAryazrI para zrI aMbikAdevI prasanna hatI ane A devIe AcAryazrIne siddhaguTikA ApI hatI. A guTikAnA prabhAvathI AcAryazrIe rUA. 5000)nI rakama bhegI karIne bharUcanA zrImunisuvratasvAmI caityane uddhAra karyo hate. AcAryazrI saMpUrNatayA saMvegI ane saMyamanA athI hoI dravyathI taddana nirapekSa hatA. A rIte tatkAlIna caityavAsanI vyApaka asarathI AcArya zrI jaLakamaLanI jema taddana nilepa rahyA hatA. te samayamAM temaNe meLavelI siddhi kharekhara mahAna hatI.' A pachI vikamanA 16mA saikAthI 20mA zataka sudhIno ItihAsa A kSetramAM ujaLuM udAharaNa pUruM pADe che. vi. saM. 1582mAM tapagaccha saMpradAyamAM pesI gayelA zithilAcArane 1. juo, prabhAvaka caritra, vijayasiMhasUri prabaMdha bleka 86-87 tathA 129 thI 132. For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ItihAsanI ArasI A zrI AnaMdavimalasUrijIe kriAddhAra karI haDaselI kADhyo. 14 varasa sudhI satata vihAra karI aneka jagAe dharmajAgRti ANI, ane ghaNI navI jagAo vihAra mATe khullI mUkI. jesalamerane vihAra je jalarelanI honAratanA kAraNe baMdha hate e temaNe pharIthI zarU karyo. A pachI 18 mA zatakamAM paM. zrI satyavijayajI gaNie ddhiAra karyo. tenAthI mevADa tathA mAravADamAM cAlatuM mUrtividhIonuM jora narama paDyuM. AnA cihna tarIke pratimA utthApaka vagathI alaga oLakhANa mATe tapagaccha mUrtipUjaka paraMparAmAM raMgIna (pILA) vastraparidhAnanI prathA amalamAM AvI. vIsamI sadIne prathama dasake eTale saMvegI sAdhutAnI ugatI tavArIkha. e veLAnA saMvegI sAdhuo tuMbaDImAMnA kAMkarA barAbara hatA. yationI saMvegIo upara cAlatI jehukamI temaja temanA ekachatrI sAmrAjyane astakALa have AvI pahoMcyo hato. saMgIonA sUryodayanA AchAM kiraNe have patharAI rahyAM hatAM. vi. saM. 1902 mAM paMjAbI tripuTI ke je mULa sthAnakavAsI hatI, paraMtu pAchaLathI svecchAe maMdiramArgI thayelI te tripuTI gujarAtamAM AvI. e tripuTIne agrIma zrI bukerAyajI (buddhivijayajI) hatA. sAthe emanA puNyazlokI be ziSya zrI vRddhicaMdrajI. ane zrI mUlacaMdrajI hatA. saM. 1912 mAM traNe amadAvAda AvyA, tyAM birAjamAna zrI maNivijayajIdAdA pAse AvI saMvegI dIkSA aMgIkAra karI. A pachI 1932 mAM kAMtadaza zrI AtmArAmajI mahArAja temanA samudAya sAthe hAsa thatI sAdhutAne ugArI levA amadAvAda AvI pahoMcyA. tyAM temaNe zrI buTTarAyajI pAse dIkSA lIdhI. sAthe samudAya paNa temane pagale anusaryo. Ama gujarAte sAdhutAne punarjIvana ApyuM. emAMya te krAMtikArI parivartana mATe te e kendra ja rahyuM. pachI to gujarAta, kAThiyAvADa ane paMjAbamAM paNa saMvegI sAdhuo vihAra karavA lAgyA. AthI traNeya prAMta jAgI uThyA. saMvegIoe yativarga sAme jehAda uDAvI, yativarga AthI dhrujI UThyo ane samaya jatAM temanI nAgacUDa DhIlI banatI cAlI. A rIte sAdhutAne satata vega maLatuM ja rahyo. ane eNe zithilAcAranA gaMdavADane lagabhaga ulecI nAkhyA. - samaSTigata prayatnanI jema kiddhAranA vyaktigata prayatna paNa thayA. temAM zrI rAjendrasUrijI ane bIjA ApaNuM caritranAyaka zrI mehanalAlajI baMne AtmA yati-zrIpUjyanI maryAdA vaTAvI saMvegitAnA sopAne AvIne ubhA rahe che. emanA jIvananI e chellI siddhi hatI. temAM munizrI mohanalAlajI vi. saM. 1930 mAM ajamera mukAme saMgha samakSa kiyoddhAra karI sagI banyA hatA. yatijIvananI lAkhonI jAyadAda-milakata, svecchAe temaNe tyajI For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha: dIdhelI. A pahelA temaNe jyAre kalakattAmAM saMvegIjIvananA saMkalpa karelA tyAre paNa rAyabahAdura bApuzrI badrIdAsajI temaja bApuzrI dhanapatasiMhajIne kheAlAvI yatizrI mAhanalAlajIe jaNAvyuM ke-"mArI icchA have A badhuM tyAgavAnI che. huM dhananA baMdhanathI AtmAne jakaDI rAkhavA mAMgatA nathI. te A mArI dazakhAra lAkhanI rADa rakamaneA upayAga banArasa tathA AsapAsanA kSetramAM derAsaranA jIrNoddhAranA kAryamAM yathAyeAgya karI devA....' A sAMbhaLI baMne gRhasthA yatizrInI A nirIhatAne vaDhI rahyA ane maneAmana khAlI uThyA. dhanya tyAga !! dhanya AtmA !!! mAha upara tyAganA vijayanA e punita prasaMga hatA. svecchAe kAMcaLI cheoDIne cAlyA jatAM sapane tame kadI joyA che? te A prasaMga samajavA jarAya muzkela nathI. yatizrIe paNa e ja adAthI nirmAlya zA e dhanane cheDatAM jarAye vAra na lagADI ane peAtAnI pAse rahelA aDhaLaka dhananI mamatA ghaDInA chaThThA bhAgamAM tyajI dIdhI. yativaranI tyAgabhAvanA e dhananA DhagalAthI kadIye DhaMkAI na hatI. ane e bhAvanAmAM ja emanA A parivartita jIvananA bIja rApAyelAM hatAM. paNa A mAtra dhananeA ja tyAga nahatA. kevaLa dhanathI ja dUra thavAnI vAta na hatI. tyAre e dravyatyAganI pAchaLa bhAvatyAganuM pIThabaLa hatuM. yatizrI sAdhuveSanA ja nahi paNa sAcI sAdhutAnA Icchuka hatA. mamatAnI muktimAM zramaNatva tA che paraMtu e mukti dravya ane bhAva vinA adhurI rahe che. dravya-bhAva anethI mamatvatyAga e ja sAcu` zramaNutva ! e ja sAcI nigra thatA ! nigraMthatA e te sAdhutAnA prANa che. e vinAnI dIkSA nATaka jevI khanI rahe che. yatizrI vicAraparivata nanA ekIkaraNamAM mAnanArA hatA, daMbha emane pasaMa na hatA, visa'vAdathI e hajAra gAu dUra bhAganAra hatA. temanI kriyAdvAranI kriyA e vAstavamAM tyAga sAthe jIvananA samanvayanI prakriyA hatI. saveganI saravANInuM e udbhavasthAna hatuM. A pachI emaNe yatinA svAMga tyajI dIdhA. chaDI, cAmara, nizAna DakA, vagere badhA ja asabAba phagAvI dIdhA. rAjAzAhImAM khapatuM e zrIpUjyatva temane na rucyuM temane e rAjAzAhI ne zrIpUyatva jarUra gamatAM hatAM. pa......... emaNe sAcI rAjAzAhI ane zrIpUyatA sAcI sAdhutAmAM joI. jIvananI nirIhatAmAM e badhAnuM dana thayuM. emane aMtarAtmA jAgI ucco. ane pachI te e AtmacaiAtathI aneka jIvanadIpa jhagamagI uThyA ! ! kriyAdvAra pachI munizrI kharataragacchanI savegI paraparAmAM AvanAra AcArya zrI jinasukhasUrinA ziSya tarIke prasiddha thayA. alabatta, zarUAtamAM sAmAcArI temanI kharataragacchanI rahI paNa sAmAcArI karatA sasa For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI ArasI 29 cajJatAnuM emane mana vadhu mUlya hatuM. gaccha-sa'pradAyanA aMdhanA temane kadI suMjhavI zakayA nathI, AtmAnuM ahita karanArI vastuthI bacavA jarUrI baMdhanAne teo rAkhatAM. samajaNuvivekapUrvakanA baMdhanAthI AtmA mukta bane che, jyAre AgrahazIla adhanA- rIvAjothI AtmA keda bane che. A siddhAMta e temane jANe jIvanamaMtra hatA. kriyAdvAranI A lAMbI hakIkata vAstavamAM sayamajIvananI kaSTasAdhyatAne kahI jAya che. jIvananA nirvivAda siddhAMtane sarvavyApI banAvavA, mahAna tyAgI dhuraMdhara AtmAe acUkapaNe AvI paheAMce che. dharma, samAja ane dezanA dvArane hAthamAM lai le che. ane teenA AgamanathI dha phrI navapallavita ane che. samAjamAM sayamanA prANa phuMkAya che. ane dezanI maDadAla anelI saskRti punaH sajIvana anI uThe che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . nItina mana, sAdhusamAgamA [9] - gava hAra e sAdhu jIvananuM anivArya aMga che. dharmapracAra ane upadezanuM kArya enAthI vizeSa saraLa bane che. "duganahitAra vadunanayuvAva" nI pavitra bhAvanAnuM darzana AmAM spaSTa thatuM jovAya che. ApaNuM caritranAyaka paNa e ja bhAvanAthI prerAIne hiMdustAnamAM khUba khUba vicarelA. temanuM vihArakSetra dakSiNamAM surata, muMbaI, pUnA, uttaramAM jodhapura, jesalamera, bIkAnera, phadhI, jayapura (rAjasthAna) temaja gujarAtamAM amadAvAda; pUrvamAM kalakattA, ajImagaMja, sametazikharajI, lakhanau, banArasa ane madhyapradeza. temaja pazcimamAM porabaMdara, junAgaDha sudhI hatuM. A rIte temanuM pracArakSetra paNa ghaNuM ja vistRta banI rahyuM. sau prathama pracAra temaNe marubhUmimAM karela. saM. 1932 nuM varSAvAsa sahImAM kareluM. tyArane A prasaMga che. munirAja cAra cAra mAsa sudhI jyAM sthiravAsa kare tyAM temanA pavitra cAritryathI vAtAvaraNa paNa svAbhAvika rIte pavitratAnI temaja dhArmikatAnI sugaMdhathI mahekatuM ja hoya che. | munizrIe pitAnI niHsvArthI bhAvanAthI loko para ajaba kAmaNa karyuM. munizrInI eka mAtra khevanA hatI ke loko game te rIte dharmarAgI bane, dharmanA marmajJa bane, AvI udAtta bhAvanAne ja niHsvArthatA, tyAgavRtti ane paropakAra-parAyaNatAnuM pIThabaLa na maLe te te bhAvane bhAgye ja pAMgarI zake che. munizrImAM e badhAyane subhaga samanvaya hate. loko jema dharmabhAvanAnA bhUkhyA hatA tema munizrI paNa e bhUkhane saMtoSavAnA bhUkhyA hatA, pachI sIhInI prajAnI dharmabhUkha saMtoSavAmAM zuM bAkI rahe? sIhInI talavAra jema pANIdAra manAtI hatI tema tyAMnA leke paNa pANIdAra hatA. prajA jema karmavIra hatI temaja dharmavIra paNa hatI. | munizrIe prajAnA e zauryaguNane vaLAMka dharmakSetramAM vaLe. sIhInI prajA temanA dharmapracAranA kAryathI cakita banI gaI. A rIte kIrtikaLazanA camakArA sIrehInareza kezarIsihajI bahAdure (K. C. S. I G. C. I. E. Sirohi) paNa joyA ne tenAthI. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha phalati kAlena, sadya: sAdhusamAgama:." 31 prabhAvita banI temaNe munizrInI mulAkAta mAMgI. te samayanA rAjavIo temaja hoddedAra varga dharmatattvane keTalA vaphAdAra hatuM ne te mATe keTalo sajAga hatuM tenuM A ujaLuM udAharaNa che. eka divasa sIhInareza ne caritranAyakanI mulAkAta thAya che. ane pahelI ja mulAkAte zrI nareza munizrInI jJAnapratibhAthI eTalA badhA prabhAvita bane che ke te ja temanA darzanArthe jAya che. ( niHspRhI munione zuM arpaNa karI anRNa thaI zakAya ? A prazna sIhInarezane ghaNIvAra muMjhavI jato. ApavA mATe te nareza pAse aDhaLaka hatuM, paNa munizrIne khape nahi te e zuM kAmanuM? chevaTe gocarI mATe zrI nareze vinaMti karI. jainone sugamatAthI prApta thatuM A puNya prasaMga nareza jevA nareza mATe azakya nahate paraMtu durlabha te jarUra hatI. narezane mana A eka mahAmUlo prasaMga hato, AthI munizrIne gocarI vahorAvatAM tenA AnaMdanI avadhi nahatI. paNa munizrI sIdhI rIte gocarI kema vaherI le? kAraNa munizrIne gocarI e ja aMtima nathI hotuM, ane caritranAyaka te dIrghadraSTA hatA. ane evA draSTAonI dareke dareka nAnI moTI pravRtti lakSyamUlaka hoya che. | munie narezane kIdhuM -"rAnan no ma ghavArtha sAva mukyuM tene je sice musthita huA hai vaha to Apa ke sAmane khaDe huo gRhastha loga bhI AsAnI se de sakate haiN| aura lAbha pA lete haiM / Apa ko cAhiye ki acchI se acchI cIja hameM de / aura acche se kacchI DhAma jhukAve ! rAjane munizrInI vAtamAM kaMI spaSTa samaja na paDI. munizrI te samajI gayA. tarata ja temaNe phoDa pADatAM kahyuM - "ko vIra hoja se naNi sate cari aisI vIga ma sa nA tI TIva rA ..." . enA jevuM rUDuM bIjuM zuM ? Apa je pharamAve te karavA huM taiyAra chuM. ApanI AjJA uThAvatAM huM mArI jAtane dhanya samajIza." nareze vinamrabhAve javAba Ape. munizrIe rAjAnI gyatA ane bhAvanA joI je vastunI mAMgaNI karI e temanI dirdhadaSTine abhUtapUrva dAkhala che. " rAjan ! esI akamAtra cIja hai / jovadayA kA pAlana / Apa rAjya meM ausA pharamAna kareM ki isa rAjya meM hiMsA karanA manA hai|" ane mahArAjA kesarIsiMhajIe rAjyabharamAM zrAvaNa vada 11 thI bhAdaravA suda 11 sudhI ahiMsAvRta paLAze evI khAtrI ApI. mogalavaMzI samrATa akabara jevA paNa je ahiMsAne Teke Ape te eka kSatriya pharajaMda eTalI paNa udAratA na batAve ema bane ja kema? munizrInI bhAvanAne zrI nareze AjJA samajI mAthe caDAvI ne tenuM yaMgya pAlana paNa karAvyuM. For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha e ja eka bIjo prasaMga che. sIrehI paragaNumAM AveluM rehaDA gAma tyAre brAhmanA varcasva heThaLa hatuM. sIrehI darabAre A gAma bhUdevane bheTa kareluM. AthI e vargathI viruddha jaI tyAM koI paNa dhArmika kArya karAvavuM e jaino mATe muzkela hatuM. jeno ane brAhmaNe vacce varasethI vaimanasya cAlyuM Ave che. vikramanI 14mI sadInA pUrvArdhamAM dakSiNanI rAjadhAnI devagIrI (daulatAbAda) mAM daherAsara UbhuM karavA sAruM jena maMtrI pethaDazAne ghaNuM ja muzIbatene sAmane kare paDele, e aitihAsika ghaTanA sarvavidita che. ahIM paNa evI ja viTaMbaNAomAMthI pasAra thavAnuM hatuM. rahIDA gAmamAM ekAda jinamaMdira hovuM joIe evuM tyAMnA saMghane ghaNA vakhatathI lAgatuM hatuM, paNa tyAMnI havAmAM e IcchA bara Ave tema na hatI. sIhInA cAturmAsa bAda munizrI mohanalAlajI rehIDA padhAryA tyAre saMghe temane A vAta karI. munizrInA Agamana pachI vAtAvaraNamAM kaMIka kAyApalaTanA eMdhANa vartAvA lAgyA. ethI AzA baMdhAI. munizrIe paNa e bhAvanA pUrI karAvavAnI khAtrI ApI. AthI saMgha te rAjInA reDa thaI gaye. munizrInA niHsvArtha guNanI parAga sIrehInarezanA hRdayabhramarane AkarSatI te hatI ja, ane ene lIdhe mahArAjAne avAranavAra munizrInA darzanano lAbha maLyA karate hate. munizrIe mahArAjAne badhI vAta samajAvI ane jyAre mahArAjAe jANyuM ke A kArya mAtra brAhmaNanA vidmasaMteSane laIne ja aTakI rahyuM che tyAre temanuM dharmajhanUna ukaLI UThayuM. teo mane mana asahiSNu varga sAme jhajhumI UThyA. e anyAya ne damana jevA e taiyAra na hatA, temaNe munizrIne namrabhAve kIdhuM -"gurudeva ! Apa e mATe jarAya ciMtA na karaze. e kAma jarUra thaI jaze, ane e mATe huM mArI jagA Apane arpaNa karuM chuM." ane mAnaze? jyAM eka nAnuM sarakhuM maMdira UbhuM karavAnI muzkelI hatI tyAM Aje traNa traNa gaganacuMbI jinAlaye UbhAM che. A bhavya ne udAtta bhAvanAnI asara bahu dUra dUra sudhI paDI. brAhmaNe ethI jainonA viSI maTI prazaMsaka banyA. A pachI brAhmaNavADAmAM (bAmaNavADAtIrtha ) AveluM prAcIna jainamaMdira ke je jaina saMghanI mAlikInuM gaNAya chatAMya te bIjAnA hAthamAM hatuM. vizeSataH brAhmaNe ja tyAM vasata hoI te gAmanuM nAma paNa "brAhmaNavADA" ( AjanuM bAmaNavADAtIrtha ) tarIke prasiha pAmeluM che. saubhAgye sattAnI e sAThamArI vadhu samaya na TakI. sIhInareze turata ja e gAma paNa saMghane arpaNa karI jinamaMdiranI saMpUrNa vyavasthA sthAnika zrIsaMghane suprata karI. rAjasthAnanI e bhUmi AvA tejomaya AtmAthI camakI uThI, tyAMnI prajA hajI paNa temane kRtajJabhAve yAda kare che. tyAranI ja A vAta che. vihAramAM zrImad AtmArAmajI sahI padhArelA tyAre For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A menAka avazatAbdI smArakasa tha ciratranAthanAM gurUbhakta sIdInadeza presa bahApura ( k, c, 6. . . C. I. E. SIROHI ) For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA. zAstra nagInada kapUracaMda jhaverI rA. zeThazrI hIrAcaMda motIcaMda jhaverI zrI meinalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha rA. zrI. nagInabhAI ghelAbhAI jhaverI For Personal & Private Use Only a. sA. zrI jayakArabahena Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha' phalati kAlena, sagha; sAdhusamAgama ' 33 caritranAyaka tyAM nahi hatA. sAMjanuM pratikramaNa zrI AtmArAmajI ma. nI nizrAmAM thayuM. pratikramaNanI pUrNAhuti pachI badhA jaya eAlyA tyAre e-' jaya khAleA zrI muni mAhanalAlajI krI ' ema khelI uThyA hatA. A jayathI zrI AtmArAmajI mahArAjane Azcaya thayuM. kAraNa jemanI nizrAmAM pratikramaNa thAya temanI svAbhAvika rIte jaya khelAya che. A aMge jyAre khulAsA thayA tyAre saMghe kIdhuM:-- mahArAja sAhaba ! ApakA kahanA ThIka hai kiMtu jisa mahApuruSane hameM mArgadarzana karAyA sunakA RNa hama kaise bhUla sakate haiM ? A uttara spaSTa chatAM vivekapUrNa hatA. zrI AtmArAmajI mahArAjane A javAbathI kaI ajugatuM ke svamAnabhaMga na lAgyA. udAra, darIyAva dilanA mahArAje te pachI javAba Apya teneA sAra laI AjanA tabakke jIvanamAM utAravAnI pUrepUrI jarUra che. zrI AtmArAmajI mahArAjanA kathananA sAra A pramANe hateAH--" kRtajJatA e uttamamAM uttama guNa che. jo mANasa e bhUlI jAya teA pachI enA jIvanamAM bAkI zuM rahyuM ? " tannatya jJAti nivRtti: " tamArA adhAmAM A guNu joine huM kharekhara khUba ja khUza thayA cheM. " A savAda khUba ja asarakAraka hatA. sIrAhInI prajA jema munizrI meAhanalAlajIne nathI bhulI zakI tema zrI AtmArAmajI mahArAjane paNa nathI bhulI zakI. A baMne mahApuruSA Aje ApaNI sAme nathI te paNa emanI yazeAgAthAne sAMbhaLavA teA sau kAi vyakti eTalI ja utsuka che jeTalI kAi vyakti peAtAnA upakArI vaDIla ke svajanane bheTavA Atura hAya ! For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kirathALanI zajadhAnI [ 10 ] pa. mabhUmi je ke phaLadrupa to nathI ja, paNa enI dharatI para je mahAmUlAM khaMDere patharAyelAM che te tenA bhavya ne mahAna ItihAsanI yAda ApI jAya che. tyAM te eka vakhata gaganacuMbI mahAlo ne devasthAne hatA. ane tenA graMthabhaMDAre te Aje paNa jJAnapipAsunA haiyAne jhaNajhaNAvI nAMkhe che. pAlI ane sAdaDInA saMghe caritranAyakane tyAM cAturmAsa karavAnI AgrahabharI vinaMti karI, ane teozrIe saMghanI bhAvanAne mAna ApyuM. saMvata 1933 nuM mAsuM teozrIe tyAM pAlI ne sAdaDImAM karyuM. ane e cAra mAsamAM emaNe je jJAnagaMgA vahAvI tethI te mabhUmi jANe mabhUmi maTI gaI. tyAM bhAvanA ne Adarza, AdhyAtmikatA ne jJAnanAM mahAvRkSa ugI nIkaLyAM. ItihAsa kahe che-I. sa. 14ra7 mAM zrI rAva jodhAjIe te nagara vasAvelAM tyAre tyAM jenonuM sAmrAjya hatuM. temane vepAradhaMdhe tyAre pUrabahAramAM cAlatuM hatuM. rAjakIya kSetre paNa teo saunI AgaLa hatA. paNa...samaya badalAI gaye. Aja e sthiti nathI. paraMtu jodhapurane saMgha khAnadAna hate. khAnadAnI jANe temanA lehImAM utarI gaI hatI. AthI dharmabhAvanAne jarAye AMca na AvI. temanI dharmajijJAsA khUba ja tIvra hatI ane e jijJAsA saMteSAtI paNa hatI. jyAre caritranAyake tyAM comAsuM karyuM tyAre te jepuranA saMghanI jijJAsA sajIva banI gaI ane e divyAtmA pAsethI e cAra mahinAmAM pUrepUre saMteSa laI lIdhe. e cAra mahinA jANe utsavanA gayA. e dhArmika utsava temanA mATe puNyanA prasaMgo banI gayA. caritranAyaka niyamita vyAkhyAna vAMcatA, carcAo karatA, praznakArene khulAsAvAra saMteSakAraka javAba ApatA ane virodha jyAM uThate tyAM teo nIDarapaNe kaDaka javAba paNa ApatA. chatAMya teozrI krayAre ya paNa kaDavA nahotA banyA. samAdhAna mATe te sau temane For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAnanI rAjadhAnImAM AdarabhAva ne ahaMbhAvathI jotuM hatuM. temanA pracAra ne jJAnaprakAzathI ghaNuM jainonI jiMdagI sudharI gaI. temanA aneka peTA khyAlo nIkaLI gayA. rUDhicusta rIvAjo paNa DhIlA paDI gayA. ane mAnaze? pAMca jeTalA te temaNe navA jeno banAvyA. "savI jIva karuM zAsanarasI" e bhAvanA tyAM khUba khUba sAkAra banI. kharekhara e mATe e cAturmAsa yAdagAra banI raheze. AlamacaMdajI e jodhapuranI jANItI ane agrIma vyakti hatI. teo tyAMnA dIvAna hatA. e dIvAnagIrI hovA chatAM dhArmikakSetre paNuM AgaLa ne AgaLa ja rahetA hatA. kahevAya che ke teo svaradaya paNa jANatA hatA. Ama te adhyAtma ane vyavahArane sumeLa bahu e che jovA maLe che. paNa AlamacaMdajIe te baMnene sumeLa sAdhyo hate. AlamacaMdajI paNa ApaNA caritranAyakanA paricayamAM AvyA. pahelA ja paricaye AlamacaMdajI khUza thaI gayA. temane joItuM badhuM tyAM maLI gayuM. pachI te paricaya reja vadhate ja gayo. ane eTalI hada sudhI vacce ke gharasaMsAra phagAvI saMnyAsa levA e tayAra thaI gayA. vairAgyanI bhAvanA prabaLa banavA lAgI, ane loke te kahetA paNa thaI gayA ke AlamacaMdajI te munizrInA bhAvi ziSya che. comAsuM pUruM thayuM. munizrI ajamera vihAra karI gayA. pharI 1936 nuM mAsuM paNa tyAM ja thayuM. e vacalA gALAmAM te AlamacaMdajIe khUba khUba taiyArI karI lIdhI hatI. ane e ja prasaMga para to manizrI tyAM padhAryA hatA. pharIne potAnA kapALane joI saMgha ghela banI gaye ne temAMya dIvAnanI dIkSAne utsava! senAmAM sugaMdha bhaLI gaI !!!" vi. saM. 1937 nA aSADha suda 10 nA roja AlamacaMdajI deva, gurune saMghanI sAkSIe dikSita banyA. saMsAranAM cIra phATI gayAM, ane vairAgyanA vAghA paridhAna karI lIdhA. AlamacaMdajI have ANaMdamuni-ANaMdacaMdrajI tarIke oLakhAvA lAgyA. A ANaMdacaMdrajI e ApaNA caritranAyakanA prathama dharmasaMtAna hatA. tyAM eka bIje paNa anere prasaMga bane. munizrIne vyaktitva pAchaLa rAgI banelA ne temanA cAritryathI prabhAvita banelA jodhapuranA vatanI jeThamalajI dIkSA mATe AvyA. temanI dIkSA kharekhara anerI hatI, kAraNa teo sthAnakavAsI hatA. sthAnakanI upAsanA e temane kuLasaMskAra hatuM. paraMtu eka vakhata zikharajInI yAtrAe jyAre teo gayA hatA tyAre mUrtinA darzanathI evA prabhAvita banyA hatA ke te samayanI Urmio, bhAvanAo ne lAgaNIo sadAya temane yAda AvyA karatI hatI. teo mUrtine na bhUlI zakyA. vItarAganI pratimA temanA haiyAmAM jaDAI gaI. pachI te teo sAcA mUrtipUjaka banI rahyA. mAe temane khUba samajAvyA. khUba dalIla karI. lAgaNIthI paNa khUba DhaDhaLI joyA. paraMtu bhAvanA AgaLa lAgaNI thAkI gaI. mA samajI gaI. mAne jeThamalajInI vAta gaLe For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : utarI gaI. ne eka divasa jene virodha karatI hatI te vize bhUlI dIkarAne mUrtipUjakanA mahAgurune caraNe dharI dIdho. vi. saM. 1940 nA jeTha suda pAMcamanA roja zrI jeThamalajInI dIkSA thaI. tene yogya samAre thayo. khUba ja dhAmadhUma thaI ane dharmanA anerA vAtAvaraNamAM jeThamalajI saMsArI maTI zramaNa banI gayA. munizrI pachI e ziSyabelaDI sAthe vihAra karI gayA. vAhare! zuM saMga che! ne zuM munizrInuM cAritrya che !! AvyA tyAre ekalA hatA. gayA tyAre e tripuTImAM hatA !!!" che. NWWW For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rozrI lAlabhAi dalapatabhAI gagA zeDANI For Personal & Private Use Only zrI meAhanalAlajI ardha zatAbdI smArakagraMtha cikAgo vizvadharma parpidanA jaina pratinidhi zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI roDa makAbhAI muLacaMda Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roDa nagInabhAI madhubhAi jhaverI FPT***a & >>^* 411.45 zrI mohanalAla avarAttAbdI smAraka tha For Personal & Private Use Only zezrI bhAIcaMdabhAI nagInabhAI jhaverI zeThazrI dharmacada udayacaMda jhaverI tathA temanA dharmapatni Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gIta sAMbhaLyuM:-- samaya pArakhu saMta [ 11 ] ke sAhAmaNA prabhAte nirava zAMtimAM munizrIe bhAvabharyuM e. OM girivara darazana viralA pAve, pUrava sa`cita karama khapAve. " gIta evA halakA svarathI ne bhAvathI gavAi rahyuM hatuM ke munizrInI hRdayasItAra aNuaNI UDI. jIvananA pUrvAdhamAM joyele siddhazaileza-siddhAcaLa ekAeka AMkha sAme khaDA thai gayAM. e gIta sAMbhaLyA pachI emanuM haiyuM jora karI UThayuM. have siddhAcaLa javuM. vi. sa. 1940 nuM ajameranuM caiAmAsuM pUru thayu. ane e guru-ziSyamelaDInI tripuTI pAlItANAnA paMthe paDI. rastAmAM AvatI gelavADa prAMtanI paMcatIrthI paNa karI, ane eka zubha savAre varasAthI jhakhelI pratimAnAM darzana karyAM. dAdA AdIzvaranI Urmila haiye bhAvanA bhAvI. rokAvA te ghaNI IcchA hatI paraMtu tI yAtrA karatAM sayamayAtrAnuM mUlya temane vizeSa hatuM. tyAMthI vihAra karI teo pATaNa padhAryA. pATaNa eka samayanuM gujarAtanuM pATanagara hatuM. sarasvatInA kinAre Ubhelu e nagara darekanA mATe pravAsanuM sthAna hatuM. lAke ene tyAre aNuhilapura pATaNanA nAmathI oLakhatA. cAvaDA ane caulukaya vaMzanI te e joDeAjahAlInu mukhya kendra hatuM. pATaNane te kaika rAjavI ne mahiSaoe peAtAnI janmabheAma kahI tenuM gaurava vadhAryuM" che. munizrI paNa ahIM peAtAnI eka gauravavatI amara smRti mUkI gayA che. pATaNane kavInI jema dharmavIra paNa sAMpaDyA hatA, ane vIsamI sadghInuM pATaNu e ja dha dhagazathI dhIkatuM hatuM. sAcI dhagaza hameza uMDANa mAMgI le che ane tevI niSThA ahIMnA sagRhastha zrAvakA pAse hatI. munizrInA AgamananA samAcAra maLatAMja pATaNanA saMgha AnaMdathI nAcI Ucco. jo ke vyaktinu mAna-sanmAna te tenA guNAne ja AbhArI che. A STie joIe te vyaktipUjana guNupUjAnuM mAdhyama ja anI rahe che, jo ApaNe For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI mehanalAlajI adha zatAbdI graMtha guNanA pakSapAtI chIe, tenA rAgI ne pUjArI chIe te A siddhAMtaneALA: vRttAsthAne jhunipuna 2 hina na 2 vacaH----svIkAra karavA ja rahyo. jainazAsana A siddhAMtamAM zraddhA dharAve che ane e te hakikata che ke vyaktinuM mahattva tenA guNAne ja AbhArI che. guNa ne guNI ane avibhAjya che--avinAbhAvI che. guNu jatAM guNInI pUjA jaDa khanI jAya che. kacAreka vyakti mATe ethI vikhavAda jAge che ane kharekhara e kamanasIkhI che ke have, mAnavamAtra dRSTirAgI banatA jAya che ne tenuM aMtima "divastu pApIyAn tu che: satAmapi" mAM pariName che. dRSTirAganI pakaDa e nAgacUDa jevI che. guSTinA gAruDI maMtra jo na maLe te e nAgacUDa kAreka mAnavIne khatama karI nAMkhe che. sadbhAgye pATaNane saMgha AvA ekalA dRSTirAgathI dUra hatA. ucchvAsa, bhakti, kartavya ne bhAvanA saMghamAM khUba ja hatAM. saMghe e badhAthI munizrInu svAgata karyu. saMgha sAthe munizrI prathama pa`cAsarA zrI pArzvanAthajInA darzAnArthe gayA. tyAMthI AvI sAgaragacchanA upAzraye utaryAM. munizrIneA tyAre te khUba ja vikAsa thayA hatA. temanu tejasvI vadana ne te para ramatI nirdoSatA ne nikhAlasatAnI saraLa rekhAe jonArane kharekhara namana karAve tevI hatI. tyAre te temanA jIvanamAM bahu khUba ja sahajapaNe maitrI, pramAda, kAruNya ne mAdhyasthanI bhAvanA vaNAi gai hatI. paraMtu sauthI vadhu te dhyAna kheMce tevI temanI sahiSNutA hatI. rAga-dveSanA prasaMgeAmAM rahelI temanI nilepatA hatI. temanA vacanAmAMthI eka ja sUra nIkaLatA hatAH--' RSAcamutti: jijI murttirela / ' pATaNane AvI vibhUti pahelI ja maLI hatI. saMgha te temanI vicAra, vANI ane vananI tripuTInA ekarasathI khUza khUza thai gayA. pahelAM jo ke temaNe munizrI viSe mAtra sAMbhaLyuM ja hatuM, paNa A najare joIne te saMgha temanI pAchaLa gAMDA ja thai gayA ! dIkSA pachInuM e prathama Agamana hatuM. pATaNanA saMgha mATe te e navIna ja hatA. paraMtu saMgha ane temanI vaccene vyavahAra e sAbIta karatA hatA ke 'vidyArn sarvatra pUchyate ' te cheja paNa tethI ye vizeSa te 'saMcamI sarvatra pUchyate'che. jo ke munizrI te| vihAra karatA karatA ja AvyA hatA ne haju AgaLa, vadhu AgaLa vihAra karavAnA hatA. paraMtu saMgha e nahAtA icchatA ke munizrI pATaNamAM eka cAmAsuM karyA vinA jAya. AthI saMghe munizrIne cAturmAsa mATe AgrahabharI vinaMti karI, ane e vinatine svIkAra karAvIne ja zAMtine zvAsa ghUTyo. sa'. 1941 nuM cAmAsuM munizrIe Ama pATaNa sAgaragacchanA upAzraye karyuM. A cAra mAsamAM saMghe temane khUba khUba lAbha lIdhA. chatAMya saMghanuM dila mAnatuM na hatuM. tene te ema ja lAgatuM hatuM ke A divyAtmA vibhUtinA ApaNe kharAkhara lAbha uThAvI zakatA nathI. kAraNa munizrI saghanI sAmAcArIthI judA hatA. Ameya gujarAtamAM tapAgacchanI khelakhelA hatI ne Theka ThekANe tenI ja vizeSatA hatI. pATaNa paNa temAMthI khAkAta na hatuM. tapAgacchamAM e pUrNa AsthA dharAvatu' hatuM. jyAre munizrInI sAmAcArI kharataragacchanI hatI. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya pArakhu saMta 39 saMghe jyAre A muMjhavaNa munizrIne, kIdhI tyAre munizrI AchuM malapatuM hasyA ane e vAtathI na te e duHkhI thayA ke na te e ukaLI uThyA. ghaNuM ja svasthatAthI temaNe A viSe pitAne abhiprAya kahyo - mahAnubhAva! huM ApanI muMjhavaNa samajuM chuM ane tame e anubhave e paNa ThIka che. paraMtu mAruM te pahelAthI ja e dhyeya rahyuM che ke koIpaNa rIte sarvanuM kalyANa thAya, ane ema karavAmAM je kaI vijJa naDatuM hoya te tene dUra karavAnuM huM mAruM kartavya samajuM chuM. ane bhAIo ! gaccha ane sAmAcArI te bAhya pratika che ane jyAre ApaNe tenA mULamAM uMDA utarIne tapAsazuM te samajAze ke A bahAranA bhedanuM kazuM ja mUlya nathI. vayahAra paNa nizcaya mATe che. jyAre keI AtmadaSTi gumAvIne mAtra upalaka ane chIcharI najarathI ja joIne A vastune svIkAra kare te tenA hAthamAM kaI ja AvatuM nathI. ane e te ughADI vAta che ke dravya ane paryAya, sabhyatA ane saMskRti e badhAM evAM te sApekSa che ke eka-bIjA vinA keInuM astitva ja na rahe. pitAnI sAthe bIjAnuM paNa kalyANa thAya ane tema karavAvALAne sAtha Ape ane tevI pravRtti mATe sakriya banavuM e vicAradhArAne huM mArI saMskRti mAnuM chuM. ane je bAhya sabhyatA-kriyAkAMDanI praNAlikAsaMskRtinI sAthe meLa khAtI hoya te e upAdeya che, grAhya che ema paNa huM mAnuM chuM. bIjuM, ApaNe mAnI lIdhelA ane svIkAra karelA gaccha ke phirakAmAM ja zramaNatva samAI jatuM nathI. zramaNatva e kaMI e koI ekAda gaccha ke phirakA ekalAne ja hakka nathI. yatidharmanuM pAlana, sAdhunA sattAvIsa guNanuM jIvanamAM acalana A badhuM zramaNajIvana mATe anivArya che. A je saMskRti bhUlI jaze te saMskRti saMskRti nahi rahe ane e vikRti banI jaze. huM pote kaI evA aMdha AgrahamAM mAnato nathI. zAstrajJA paNa ema ja kahe che - tamhA savvANunA sabaniseho ya pavayaNe natthi / AyaM vayaM tulejjA lAhAkaMkhivva vANiyao // "napho ane nukazAna samajIne ja kaI paNa kArya karavuM joIe. A vAtamAM paNa A vastu dhyAnamAM rAkhI tene nirNaya kare jaIe..." saMgha te munizrInI A udAratA ne vizALatA joI meMmAM AMgaLA ja nAMkhI gaye. ane munizrIe eka savAre vyAkhyAnamAM jAhera karyuM ke-"sAmAcArI mATe mAre kaI ja ekAMgI Agraha nathI." saMghe temanI A dariyAvadIlIne vadhAvI lIdhI ane e te Aje paNa joI zakAya che ke pU. mahArAjazrInA hAthe gujarAta kSetre ane temAM paNa surata-muMbaImAM zAsanennatinAM je yazasvI kArya thayAM che, tene yaza A ghaTanAne phALe jAya che. For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI mAhanalAlajI ardha zatAbdI graMtha paraMtu A akakharI aMtaranA badhAye svIkAra na karyAM. te aMge ghaNA ja virodha uThyo. ziSyasamudAya ne gacchamAM paNa vivAda jAgyA. muMbainI jaina konpharansa te khUba ja ukaLI uThI, saM. 1960 mAM munizrI muMbai hatA. te ja arasAmAM zrI jaina zvetAMbara kAndgaransanuM adhivezana ceAjAyuM. zrI rAvabahAdura badrIdAsajI adhyakSa banyA. te prasaMge kalakattA, jayapura, gvAliyara, jodhapura, leAdhI vagere aneka sthaLeAethI ghaNA zrAvake adhivezanamAM bhAga levA AvyA. sarva zrI mANu khadrIdAsajI, zrI nathamalajI zulecchA, zrI kAnamalajI paTavA Adi AgevAna gRhasthA paNa adhivezanamAM upasthita thayA hatA ane A jutha munizrInA sAmAcArIparivatana mATe nArAja hatuM. te mATe teone bhAre raja ne rASa hatA. teo munizrIne maLyA ne A parivartana mATe khUba ja vATAghATo karI, paNa munizrI, munizrI hatA. temaNe jarAya hayuM na gumAvyuM. khUba zAMti ne dhIrajathI temane ukaLATa sAMbhaLI lIdhA ne pachI ghaNI ja zAMti ne svasthatAthI tAttvika. dalIleAthI AkhI vastune samajAvIne tene gaLe paNa utarAvyuM ke e parivartana na te jarAye utAvaLIyuM hatuM ke na tA e khATu hatuM. e prasaMga ne e parivartana eTaluM badhuM nAjuka hatuM ke munizrI saheja paNa cUke te bhAre virodha-vaMToLa janme tema hatuM, paraMtu ahIM ja teA munizrInI pratibhAnA sAcA paricaya maLe che. teo khUba ja madhyasthabhAve vAta kare che, ne ghaNI ja tIkSNa vivekazakti vApare che. sAragrAhI STi kAne kahevAya ? e te A prakaraNane sukhada ukela ja batAve che. temaNe gRhasthAne zAMta karyA. eTaluM ja nahi paraMtu temanA ziSyasamudAyamAM paDelA vicAravaimanasyane paNa dUra karyuM.. peAte tA sAmAcArInuM parivartana karyuM, paratu temaNe evA Agraha jarAye na rAkhyA mArA ziSyA paNa huM je sAmAcArI pALuM tene ja anusare. emAM tee madhyastha rahyA, ane tapA--kharataranI dhurA saMbhALavA peAtAnA ziSya zrI paM. harSa munijI tathA paM. zrI jazamunijIne pote anumati ApI. A saMbaMdhamAM te kevA udAra hatA te temanA maLI AvelA nIcenA patrA parathI jANI zakAya cheH-- // zrIH / 8 3 navA' ' | 1traM | hi. / mo. / no. | r. / jJa. | s | N. e. / tra | taMtra taMtra denA tathA kharataragaccha meM apaNa ihAM koI sAmAcArI karaNe vAlA hai nahiM so tuma karo to anchA hai / ma rApti hai / hamArI suza se bAjJA hiNI hai / nAnA zumaM. patra tenA. saMvata 1160 mi. aa. | vaiM. | | hi=hivI / =anuvanA | 1 ==carphe na=nasamuni / 5 momohana / kuMvanA / no=nodhapura 1 vaM=nAvazo / For Personal & Private Use Only pu=panyAsa / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha caritranAyakanA hastAkSara patra - 1 (vi. sa. 1.10) shrii|| janavavAliAmojopAjAvAcA'vata patra nAtayAramataraNa meM paragaihAko samAcArikalAlAhanarisovanako to cAhe hamara niha zrIhamArIravRti sejakA liAva ha jATArakana patra nA sA nikAcA hA [ zrI mehanarAja bhaNazAlI (jodhapura)nA saujanyathI patra -2 (vi. sa. 158) // tri mavaI bAloda nanavAnimohana panyAsajasAmaniso jse'nuvaar|trttrsepchmaaraa DAyA kA nisaH tIjAzanivAra ke dinAnurAdhA naha sousahinase savarItavarata bakAkaraNI varavara kAgada jejaNakA kAmamita nara ulito mAravAmma hidivapAtIka na gujarAtameM kAhe ka bAjAgAhAya toterAbUsA nAyaka kAmahoya sonirakhanA hamArAsariranitoTIka hai jArasalaM sN| 2 miAkA ( zrI mahAvIrasvAmi daherAsara - pAyadhuna, muMbaI) For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI smAraka graMtha pU. paM. zrI harSamunijI mahArAja pU. munizrI hetamunijI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya pArakhu saMta // 3 // hi. mammatlR, cANoda ( rAjasthAna) OM natvA li. mohana / pamyAsa jasa muni joga anuvaM / vaM / ana tatra patra tumArA AyA. kAti suda 3 zanivAra ke dina anurAdhA nakSatra hai so usa dina se sabarIta kharataragaccha kI karanA ! ihAM vera vera kAgada bhejaNe kA kAma nahi hai / aura abhI to mAravADa meM hI vicaraNA ThIka hai / gujarAta meM kyA hai ? kaccha meM jAnA hoya to terI khuzI atra lAyaka kArya hoya so likhanA hamArA zarIra abhI to ThIka hai / jAdA zubhaM. saMvat 1163. nitI. hrA. va. 7. kharekhara munizrIe A prasa'gamAM je dhIratA, vIratA ne samayajJatA khatAvI che te munizrInI pratibhAne vadhu tejavaMtI banAve che. ane temaNe je sthUla sAmAcArInA Agrahane jatA karI je nIDaratAthI ane hiMmatathI leAkakalyANanI bhAvanAne ja najara samakSa rAkhI; peAtAnI vArasA para parAgata kharataragacchIya sAmAcArI badalIne tapAgacchIya sAmAcArInA svIkAra karI eka virATa pagaluM bharyuM hatuM. temanuM e sahitArthI seApAna zramaNa ItihAsamAM ciraaMkita banI raheze. 41 SEUM (c) For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * =hano pArga gA sAthadghaDe che * *: *;1 / [ 12 ] aAsiyA rAjasthAnanI prAcIna tIrthabhUmi che. osavALanI te e janmabhUmi che. osavAla jAtine janma ahIM ja thayela. Ama jotAM esavAla ane esiyAne saMbaMdha ghaNe june che. Ama te tene ItihAsa lagabhaga be hajAra varasathI paNa pUraNe che. vIra saMvata sattera (vikrama saMvata 400 varSa pUrve)nI A vAta che. tyAre bha. zrI pArzvanAthajInA saMtAnIya zrI ratnaprabhasUrie aneka rAjavI tathA kSatriyone prANavAna preraNA pAIne temaja asarakAraka upadeza ApIne ghaNune jaino banAvyA ane upakezanagaranA nAmathI teo badhA savAla tarIke prasiddhimAM AvyA. tyAMnA jinAlayano pratiSThA mahotsava zrI ratnaprabhasUrijInA puNyahaste thayela hatuM. Ama eka tIrtha ane bIjI navina jJAtinA udaya-janmane lIdhe A esiyAnuM mahattva vizeSa che. ane A ja puNyAtIta puNyabhUmi sAthe ApaNA caritranAyakanuM eka puNyasaMsmaraNa bhaLatAM tenuM mahattva te vizeSa vadhI jAya che. saM. 1936 mAM pU. mahArAjazrI esiyA padhAryA, e samayanI vAta che. savArano samaya hate, hayAne pavitra kare tevI gulAbI havA vAI rahI hatI. munizrI caeNDila mATe jaI rahyA hatA. manamAM navakArane jApa hatA, hayAmAM vItarAganI mUrtinuM dhyAna hatuM, AMkhemAM bhAvanAnI bhinAza hatI ane teo haLave pagale dUra jaI rahyA hatA. tyAM temanI najara ekAeka sthira banI gaI. najaranI sAme retIne mATe Dhagale hate. taTekarI ja samajI le ne? pavananA AchA tephAnathI reta saratI hatI. reta evI saratI hatI ke saheje jIvananI nazvaratAno vicAra AvI jAya. paNa ahiM munizrI jIvananI kSaNikatA nahetA vicAratA. emanI najara kaMIka "UMDu. UMDuM joI rahI hatI. For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUgarbhAnAM bhAgya ughaDe che 43 sthaDila javAnA vicAra mUkI e retaTekarInI najadIka gayA. saratI retIne e joi ja rahyA. e kazuMka joIne nakkI karI rahyA hatA, paNa mana kabUla nahetu karatuM. emanI najaramAM e retaTekarImAM jainasaskRtinuM mahAmUluM pratIka dekhAtuM hatuM. e vItarAgatvanI jayagAthA gAtA zikharaneA suvarNa kaLaza joi rahyA hatA. najara Dhage| te nathI detI ne? emaNe dAMDA hAthamAM pakaDI tenA AgaLanA bhAgane e retaTekarImAM khAsyA. ane Azcaya ! eka veMta jeTalA dAMDA hAthamAM bAkI rahetAM e kazAkane athaDAyA. tyAMthI te AgaLa na ja garcA. nakkI ! A retaTekarI ja mAtra nathI tyAM jarUra kAi itihAsa daTAyA che. khareja e retI ja retI nathI tyAM tA itihAsanI kAi amara yAda chUpAyI che. ane temanu haiyu. te jora jorathI kahI rahyuM hatuM: 'ahIM eka jinAlaya che, vItarAganuM madira che. ahIM te. ' haiyAnA dhabakArAne temaNe sAcA karavA e retaTekarI khaseDavA saMghamAM vAta karI. ane e vAte kAma zaru karyuM. rataTekarI pAtaLI banI gai. dhIme dhIme te| reta badhI ja sApha thaI gaI. ane jyAM gai kAle ekamAtra retaTekarI hatI, tyAM te eka bhavya jinAlaya jaNAi AvyuM. kANu jANe keTalAya varasethI e bhUgarbhavAsamAM haze ? munizrIe tenA jIrNoddhAra mATe hAkala karI. ane hAkala vadhu joradAra bane te pahelAM te temanA eka ja avAje jodhapura tathA leAdhInA saMghe e puNyakAma upADI lIdhuM. kahevAya che ke keTalAka kAma te amuka vyaktinI rAha joIne ja beThA heAya che. e vyakti Ave, enA hAthanA e kAmane sparzI thAya ke najara paDe ke tarata ja e kAma khanI jAya. aTavAyelu ne thaMbheluM kAma paNa pAra paDI jAya. te zuM esiyAnuM e daTAyelu derAsara munizrInI ja vATa jotu hatuM ? hA. itihAsa te| kaika evuM ja kahe che. kAraNa munizrInA tyAM pagalA paDyA pachI e tIrthabhUminI jAheAjalAlI khUba ja vadhI gaI. eja arasAmAM eka bIjo paNa mahattvanA prasaMga banI gayA. eka mumukSu gurunI zeAdhamAM hatA. Ama te guru tene ghaNA maLatA hatA, paNa tenuM mana naheAtuM mAnatuM. e te evA gurunI zodhamAM hatA ke je tenA haiyAne samajI zake. tenA jIvanane urdhvagAmI banAvI zake. A mATe teNe ghaNAnA sAtha karyAM, ghaNAneA paricaya paNa karyA, divase ane mahinAo anekanI sAthe e rahyA. paNa je bhUkha mATe varaseAthI aMtara taDapatu hatuM, te bhUkha tenI kayAMya na zamI, kacAMya na zamI. 1. zrI maNIlAla nyAlacaMda A prasaMganI neMdha letAM peAtAnAM ' pragaTaprabhAvI zrI pArzvanAtha ' nAmaka pustakamAM lakhe che. :-- " AsiyA derAsaranA jIrNoddhAranuM kArya sa. 1936 mAM muni mahArAja zrI meAhanalAlajInA upadezathI thayuM.. pR. 340 39 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: gurunI zodhamAM bhaTaktA-bhaTakatA ene ApaNuM munizrIne Abu-khareDI mukAme bheTa thaI gaye. pahelI ja najara hatI, prathama ja mulAkAta hatI, kaI kaIne oLakhatuM na hatuM. munizrIne e vyakti jevI navIna hatI, tevI ja e vyaktine e sAdhupratimA navIna hatI. chatAMya dilanAM kheMcANa che ne? pahelI najare prIta thaI gaIbaMne jaNe ekabIjAnI rAhamAM ja hoya ema lAgyuM. eka ja paLamAM ne eka ja najaramAM jANe baMne ekabIjAne yugothI oLakhatA hoya tema lAgyuM. AvanAra vyakti te munizrIne joI AnaMdathI pulakita banI gaI ! ! mumukSue pitAne paricaya Apyu, pitAnA dilanI Arajhu kahI, ane aMtamAM kIdhuM - Aha ! huM jevA gurunI zodhamAM hatuM tevA ja, balake tethI vadhe evA suyogya guru mane maLI gayA che. mahArAjazrI ! Apa ja have te mArA guru che. Apa mAre svIkAra kare ane mAre uddhAra kare. ane saMvata 1944 nA catra suda AThamanA reja e harakhacaMda zrI haSamunijI banI gayA. munizrIe temane dIkSA ApI. e mumukSune jIvanabhara sAtha karI lIdhe. jo ke kaI keInuM RNa cUkta nathI karI zakatuM ane temAMya mAbApa ane gurunuM te nahi ja. munizrI, zrI harSa munijInA guru hatA. te temanA sAdhu-saMtAna hatA. AthI temanA para zrI harSa munijInuM ghaNuM ja RNa hatuM. A RNa kema karIne cUkate karavuM tene teo sadAya vicAra karatA hatA. ane temaNe e vicArane Akhare mUrta karyo. muMbaInA madhyalatAmAM eka sAruM evuM pustakAlaya thAya te mATe temaNe preraNA karI ane e preraNAne pariNAme mAdhavabAga, bhUlezvaramAM eka evuM moTuM pustakAlaya ubhuM paNa thayuM. gurunuM RNa cUkavavA A sAdhu-saMtAne A pustakAlaya sAthe munizrInuM nAma joDI dIdhuM. Aja paNa e "zrI mohanalAla jaina senTrala lAyabrerI tathA saMskRta pAThazALA divaMgata vibhUtinI yAda ApaNane ApI jAya che ane temanA aneka saMsmaraNene jagADI jAya che. A dIkSA pachI tyAMthI munizrI navaziSya parivAra sAthe vihAra karatA karatA gujarAtanI rAjanagarImAM AvI pahoMcyA. munizrI ahIM zeDo samaya rokAyA. e divasomAM tyAM dharmane eka mahotsava vastI rahyo. avanavA dharmakAryothI vAtAvaraNa gUMjI uThayuM. tyAMthI pachI teo pAlItANA tarapha vihAra karI gayA, ane saM. 1945 nuM comAsuM tyAM ja-pAlItANAmAM karyuM. A comAsAmAM suratane saMgha temane vaMdana karavA mATe AvyA. ane AgAmI comAsuM suratamAM ja karavAnI AgrahabharI vinaMti karI. je ke suratanA saMghanI bhAvanA te pUjya zrI AtmArAmajI mahArAjane tyAM surata rekavAnI hatI. kAraNa tyAre teozrI-suratamAM hatA, suratanA saMghe temanI je prajJA-pratibhA ane paDachaMda vyaktitva joyA hatA, tethI saMghanI te bhAvanA e ja hatI ke A sAlanuM mAsuM pUjya AtmArAmajI mahArAja suratamAM kare. For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha AsiAnuM kalAtmaka bhavya zikhara gurumUrti (esiA) (saM. 1964). For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adha zatAbdI smArakagraMtha ra000 varSa prAcIna mUlanAyaka caramatIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI, osiyA (rAjasthAna ) (zrI vardhamAna jaina vidyAlaya, eziyAnA saijanyathI) For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W bhUgarbhanAM bhAgya ughaDe che ? paraMtu mahArAjazrIthI kaI rIte-zekAI zakAya tema nahatuM. temane AgaLa gayA sivAya chuTako ja na hatuM. eka bAju kartavya hatuM, bIjI bAju bhAvanA hatI, kone pasaMdagI prathama ApavI ? Ama dharma saMkaTa hatuM. tyAM temane ApaNuM caritranAyakanI yAda AvI gaI, temane khabara paDI hatI ke teo pAlItANAmAM che. ane basa, temanuM saMkaTa sahIsalAmata pAra utarI gayuM. temaNe saMghane kahyuM - "sArita malhanumAva! Ava tana mI ciMtA je. cari hama vihAra karake cale jAyeMge to bhI ApakA kArya nahi rukegA. yaha Apa nizcita samajIye. to Apa jaisA kijIyeH-munizrI mohanalAlajI mahArAja abhI siddhakSetrameM birAjamAna hai. ye baDe vacanasiddha puruSa haiM. unhoMse Apa vinaMti kare. maiM yakinase kahatA huM, Apa loga jaba unheM dekheMge taba Apa sava sTonA mudde mUDha jJAne..." jo ke koI keIne bhUlatuM nathI. saMgha temane bhUlI na zako. e jJAnapratibhA temanA dilamAM vasI rahI ane jyAre A saMghe munizrIne joyA tyAre saune lAgyuM ke nA, kaMI gumAvavA jevuM nathI, jevI amAre joIe che tevI ja te A vibhUti che. saMghe vaMdanA karI. surata comAsA mATe padhAravA vinaMti karI ane pUtra AtmArAmajI mahArAje ja ApanuM nAma sUcavyuM che e vigata paNa akSarazaH kahI. prasaMga ne vAta te dilane naze caDAve tevA hatA. te samayanA prakharane prakAMDa paMDita ane tattvajJa gaNAtA eka munizrI bIjA munizrI mATe AvI zraddhA dharAve e kaMI ochA gauravanI vAta nahatI. sAmAnya mAnavI te AvA abhimAnathI eka veMta uce cAle, paNa ApaNuM caritranAyaka kaMI sAmAnya nahatA. eo te uccakoTInA AtmA hatA. temaNe te tyAMnI vAta ne vinaMti sAMbhaLI, eTale yugadaSTithI joIne hA bhaNI dIdhI. kharekhara emanI najara yugane jotI hatI. bhAvinAM eMdhANu e agAuthI pArakhI zakatA hatA. suratamAM evuM ja eka ujamALuM kAma banI gayuM. kahevata che ke kAzInuM maraNa ane suratanuM jamaNa. munizrIe eno khUba khUba anubhava karyo. temanI upadezadhArAthI aneka sAdharmika vAtsalya thayAM ane jamaNa sAthe karmanAM maraNa paNa thayAM. e sivAya jyAre bhAIzrI ujamabhAI mahesANAvALA temaja mahidapuranA zrI rAjamalabhAInI dIkSA thaI, tyAre te surata saMghe khUba ja dhAmadhuma karI ane dIkSArthIenuM paNa bAdazAhI bahumAna karyuM. cimAsuM te jotajotAmAM pUruM thaI gayuM. divaso AvyA ane cAlyA gayA. paNa e vidAyamAM aneka saMramara kAyama rahI gayAM. munizrI mATe te surata yAdagAra banI gayuM. kAraNa emaNe jyAre suratathI AgaLa paMthe prayANa karyuM tyAre teo sAta sAdhusaMtAnanA puNyapitA banyA hatA. A sAte ye jyAre surata choDayuM, tyAre koka belI UDayuM - "juo ! avanitaLanA A jIvaMta saptarSi cAlyA jAya !" For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ momghavI muMbaI 'T * [ 13] - baI tyAre vikAsanI pA pA pagalI bharatuM hatuM, tyAre te muMbaI che zaizava avasthAmAM hatuM. tyAM aneka nAnAM zahere ne gAmaDAonI vasatI AvIne vase jatI hatI. aneka nadIo ThalavAIne jema sAgarane samRddha banAve che, tema muMbaI aneka jAtane jJAtinA lokonI bharatIthI samRddha bane jatuM hatuM. | muMbaIne sUrya Ama dhIme dhIme prakAza pAtharato jato hato tyAre tenAthI thoDe dUra uttaramAM suratane sUrya asta bhaNuM DhaLI rahyo hate. ane surata, kALanA ghasAre evuM te bhAMgI paDayuM ke gUrjara kavioe kareluM e sUrya puranuM bhAvaNana te Aja mAtra pustakamAM ja sacavAI rahyuM che. | muMbaInI jAhojalAlI ne samRddhi divase na vadhe teTalI rAte vadhatI hatI, ane rAte na vadhe teTalI divase vadhatI hatI. chatAMya dhamajane mATe muMbaI e svecchanuM zahera gaNAtuM. teo muMbaIne naraka ja samajatA hatA. kAraNa bhAratIya saMskRtinAM darzana tyAM bahu ochA thatA hatA. ghaNu kharA jaino to ema ja samajatA hatA ke ahIM jainatva TakI ja na zake. ane kadAca zrAvakadharma AtmajAgRtithI sAcavI zakAya, paraMtu zramaNatva te jarAya jALavI na zakAya. sAdhu-jainadIkSita tyAM jAya te enI dIkSA tUTI jAya, enI sAdhutA ghaDInA chaThThA bhAgamAM khAkha thaI jAya. lokonI tyAre A mAnyatA hatI-mUkI tApI te thayA pApI.' hA. pazcimI saMskRtinA pacaraMgI saMskAre evA te ghADA ne ghaTTa banI muMbaImAM bhaLI gayA hatA ke bhAratIya ke jainasaMskRtine raMga paNa oLakhave tyAM muzkela banI jAya. muMbaImAM tyAre paNa jaina hatA, moTA pramANamAM teonI vastI hatI, temane dhIkate vepAra hatuM, gharanA baMgalA-moTare hatI, ane cAlIomAM rUme paNa hatI ane janmanA saMskAra jALavI rAkhavA teoe pAyadhunI, bhAyakhAlA, mAMDavIbaMdara, keTa vagere sthaLa para For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 mehanadhelI muMbaI bhavya evAM jinAlayo paNa UbhAM karyAM hatAM, upAzrayo paNa baMdhAvyA hatA. paraMtu e upAzrayamAM prANa na hatA. upAzrayenA de tyAM na hatA. upAzraya hatA, jinAlaya hatA, paNa tene pavitra kare evA zramaNo na hatA. ane zramaNe Ave paNa kevI rIte? eka te moTuM sAdhutAnA patananuM ja mahAsaMkaTa hatuM. e sAthe vihAranI paNa moTI takalIpha. vaLI atyAra sudhImAM muMbaImAM kaI zramaNa gayA na hatA. AthI evI pahela keNa kare? muMbaInA zrAvake te Atura hatA ke je kaI evuM sAhasa kare te temane badhI ja sagavaDa karI ApavI ane teoe prathama pU. zrI AtmArAmajI mahArAjane muMbaI AvavA vijJapti karI. paNa teo dUra dUra paMjAbamAM hatA ane temanI hAjarI tyAM atyAvazyaka hatI. muMbaInA saMgha AthI vicAramAM paDI gayo. to have tene vinaMti karavI ? aneka pU. AcArya bhagavaMte ne munirAjonAM nAma yAda karI joyAM. ApaNuM caritranAyakane paNa teoe saMbhAryA. ane emanI yAda AvatA ja muMbaInA zrAvake e nakkI karI lIdhuM, basa, e vacanasiddha mahAtmAne ja muMbaI laI AvavA. tyAre saMvata 1946 nI sAla hatI. munizrI suratamAM hatA. pATaNavALA bAbuzrI pannAlAla pUNacaMda vaDA cauTAnA upAzraye vaMdanAthe AvyA. ane muMbaI padhAravA vinaMti karI. tyAre te munizrIe "vartamAnaga" kahI vAta kADhI nAMkhI. tyArapachI munizrI temanA ziSyaparivAra sAthe damaNa AvyA. tyAre muMbaIthI sarvazrI navalacaMda udecaMda, zrI nagInadAsa kapUracaMda ane zrI pAnAcaMda tArAcaMda temaja bIjA paNa zrAvako muMbaI cAturmAsa mATe vinati laIne AvyA. teo saue khUba ja Agraha rAkhe ane gaLagaLA avAje saue muMbaI padhAravAnI vinavaNI karI. munizrI have nA na pADI zakayA. temaNe muMbaI cAturmAsa mATe hA pADI. muMbaIthI AvelA zrAvakoe te temanI bhAvanA sAkAra banI sAMbhaLI ghaNuM ja jayanAdathI munizrIne vadhAvI lIdhA. khUzI samAcAra laI zrAvake muMbaI pAchA pharyA. ane pAyadhunI, zAMtinAthanA upAzrayamAM zeThazrI bAbu pannAlAla pUrNacaMdanI adhyakSatAmAM saMgha bhego thaye. "munizrI mehanalAlajI mahArAja muMbaI padhAre che" evI vadhAmaNI ApI. saMghe tene saharSa vadhAvI lIdhI ane munizrInA jayanAda karyA. saMghe A mATe vihAranI sagavaDonI taiyArI karI. relve kaMpanInI rajA meLavI A mATe temaNe ghaNo ja lAMbo patravyavahAra karyo.' 1. muMbaI taraphanA vihAramAM relave pula parathI pasAra thavA mATe relave kaMpanInI maMjurI levI paDatI hatI. A aMge zrI naremadAsa bhavAnadAse bI. bI. sI. AI. relve sAthe patravyavahAra karyo hatuM te - - "Correspondance re: permission for issuing permits to Jain priests for crossing Railway Iron Bridges on Bombay Baroda and Central India Railway." nA nAmathI pustikArUpe prasiddha thayela che. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha eka bAju jyAre munizrI muMbaInI vinaMtine mAnya rAkhI tyAre bIjI bAju virodha jAgI uThyo. rUDhicusta samAja munizrInA A pagalAthI khaLabhaLI uThyo. jamAnAne nahi jANanAra, yuganA eMdhANane nahi oLakhanAra badhA munizrInA A kAryathI ukaLI uDyA ane tyAre eka evI kaluSita havA phelAI gaI ke kAca pi mAnavI te lIdhela nirNaya ja cheDI de! are ! maMjhila bhaNI arthe cAlI nAkhyuM hoya te paNa tyAMthI pAche pharI jAya !!!... loka belavA lAgyA -"jaina sAdhu ane muMbaI tarapha vihAra kare che? tyAM jaI e cAturmAsa karavAnA che? are! e jaze te temanI sAdhutA naSTabhraSTa thaI jaze !.." "muMbaI te svecchanI bhUmi che, mlecchonI!! sAdhuthI te tyAM kadI na javAya..." e tyAM jaze te dharma rasAtaLa jaze...." "kaliyuga che bhAI ! kaliyuga ! A yugamAM jeTaluM na thAya teTaluM ochuM che...." Ama dareka jaNa pitapotAnAM maMtavya raju karatAM hatAM ane pitAnI haiyAvarALa bahAra kADhatA hatA. paNa samagra jainasamAja ne zramaNasaMgha badhA ja kaMI munizrInA virodhamAM na hato. temAM keTalAka evA paNa hatA ke je munizrInA A kAryane cagya paNa samajatA hatA. temanA A pagalAMnI prazaMsA paNa karatA hatA. Ama munizrInI sAme virodha ane vadhAmaNAM baMne hatAM. A paNa munizrI te samabhAvI hatA. temane na te virodha akaLAvatuM hatuM ke na te vadhAmaNAM temane pAne caDAvatAM hatAM. te te samayajJa AMkhe badhuM jotA hatA. kAraNa temaNe jhera ne amRta baMne pacAvI jANyAM hatAM. AthI ja te teo pitAnA nirdhArita dhyeyamAMthI jarA paNa DagyA nahi, ane makkama banI "savi jIva karuM zAsanarasI"ne AdazamaMtra ghUMTatA ghUMTatA emaNe vi. saM. 1947 mAM muMbaI tarapha daDamajala zarU karI. muMbaI taraphanA vihAramAM navasArInA saMghane sthAnika jIrNa derAsaranA uddhAra mATe preraNA karI ane kahyuM -"mULanAyakane gAdI parathI usthApaze nahi..." rastAmAM jyAM jyAM nAnuM-moTuM rokANa thayuM tyAM tyAM jJAnasudhA varasAvI. bagavADA ane daheNu vageremAM te temanA AgamanathI navajAgRti AvI. anekanA jIvananuM punarutthAna thayuM. jeno jainadharmamAM vadhu daDha banyA. jainetara kuTuMbe paNa jainadharmI banyA. Ama vihAra karatA karatA eka divasa te e muMbaInA prAMgaNamAM AvIne UbhA rahI gayA !!.. (1) ApaNuM caritranAyakanA muMbaI taraphanA vihArathI jaina-jainetara kuTuMbamAM kevA dharmasaMskAra ropAyA hatA teno anubhava amane saM. 2017 mAM suratathI muMbaInA vihAra-daramyAna thayo. vANagAmamAM zrI lAladAsa zrophanI vADImAM ame utaryA hatA. tyAM gharanA eka bhAIne paricaya thayo. e bhAInuM nAma parasottamadAsa che. jAte vaiSNava che, ne cIMcaNanA e vatanI che. temaNe jaNAvyuM ke-saM. 1947 mAM jyAre munizrI, muMbaI taraphanA vihAramAM atre padhArelA tyAre temanA paricayamAM AvatA pite jainadharma pALe che ane Aje paNa temanuM kuTuMba jaina munio mATe zraddhA-bhakti dharAve che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha dAnavIra zeTha zrI devakaraNa mULajI For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhanadhelI mubaI 49 muMbainA AMgaNe e pahelI ja sAdhupratimA hatI. muMbai jainazramaNanA dana sau prathama ja karatuM hatuM. tyAMne saMgha te temanuM A bhavya mukhAraviMda joi khuzakhuzAla thai gayA. brahmatejanA camakArA mAratuM e saumya vadana joi saMghanA haiyAM ke' adamya bhAvanAthI nAcI uThyAM. munizrInI e pahelI karuNA ane premabhInI najara maLatAM ja saune lAgavA mAMDayu ke haiyAnA saMtApa kaMika zamatA jAya che. mananI gaDamathalA dhIme dhIme zAMta paDatI jAya che. hajI teA munizrInI mAtra najara ja joi che, AMkhAnuM ja milana thayuM che; sAMbhaLavAnA te hajI mAkI che, tyAM te muMkha meAhanadheluM banI gayuM ! !.... caitra suda chaThThanA roja muMbainA saMghe temanuM bhavya ne bAdazAhI svAgata karyuM". muMbainA AMgaNe te e pahelA ja avasara hatA. saMghe haiyuM ThAlavIne temanuM sAmaiyuM karyuM. e eka evuM zAnadAra svAgata hatuM ke je tyAranA muMbainA dainika patrAe paNa tenI noMdha lIdhI ane temanA Agamanane vadhAvI lIdhuM. patrAnI noMdha atAve che ke--bhAratanA vAisaroya lADa rIpananA praveza svAgata karatAM paNa ghaNuM ja bha, ghaNuM ja damAmadAra ne zAnadAra e svAgata hatuM. muMbaIgarAoe je mAna-maratA ripanane nahAtA ApyA te mAna-maratabe ApaNA caritranAyakane maLyA hatA. ane A svAgatamAM mAtra jaino ja na hatA. aMgreja amaladAro, korTanA vakIleA, nyAyAdhIze, pArasI sadguhasthA, muslIma birAdarA, pratiSThita ne AgevAna hiMdu kAryakara bhAi-bahene paNa munizrInA svAgatamAM joDAyA hatA. A mAna ne sanmAna je maLatA hatA te kai munizrI pAse sattA hatI eTale nahAtA maLatA. paraMtu te niHspRhI, tyAgI ane siddhapuruSa hatA eTale temanuM bAdazAhI svAgata thayuM hatuM. e prasaMga yAda Ave che tyAre saheje kahevAi jAya che ke--eka sattAdhIza karatAM eka saMtanuM sAmrAjya vadhAre vizALa che. jagata sattAne mAthu' te namAve che, paNa haiyuM te e saMtane ja namAve che. e sAmayuM muMbaInA aneka mukhya lattAomAM yu, ane aMte muMbainA hAlanA lAlabAgamAM AvIne thaMbhI gayuM. mahArAjazrIe ahIMnA upAzrayamAM pahelavaheluM vyAkhyAna ApyuM. ane tyAM ja temaNe cAturmAsa karyuM.. pachI teA mahArAjazrIe vANInA evA srota vahAvyeA ke sAMbhaLanArane lAgatuM ke ahIM kAI jIvatuM maMjIla jharaNuM kalakala saMgIta gAtuM vahI rahyuM che. varSonI madhura ne zItaLa rImajhIma jema temaNe rAja upadezadhArA vahAve ja rAkhI, vahAve ja rAkhI. A rImajhImane lAbha levA jaino temaja jainetara bhAi-bahene paNa AvatA hatA. niyamita, eka divasa pADyA vinA hAjarI ApatA hatA. rAtanA paNa ghaNA jijJAsue AvatA. mAdhavabhAganA mahetA tA temanI sAthe kalAke sudhI jJAnavArtA karatA besatA hatA, ane peAtAnA jIvanane dhanya anAvatA hatA. e cAturmAsamAM munizrInA hAthe eka evA prasaMga banI gayA ke te prasa`gathI tA muMbaI kharekhara meAhanadheluM banI gayuM. 7 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha prasaMga A hate. Aje te e nAmane ghaNuM yAda kare che. tenA nAma sAthe joDAyelI moTI moTI mahelAte jue che. tenA dhIkatA dhaMdhAnI jAherajalAlI sAMbhaLe che, te tyAre te eka sAmAnya mAnavI hatA. rastA para e TepInI pherI karate hate. eka divasa basa, devakaraNe munizrInAM darzana karyA. hAtha joDI teNe praNAma karyA. munizrIe "dharmalAbhanA AziSa dIdhA. e AziSamAM eNe e raNakAra sAMbhaLe ke tene pharI pharI sAMbhaLavAnuM dila thaI AvyuM. A mATe te reja upAzraye javA lAgyA, temanI bhakti karavA lAgyuM, ane reja pele "dharmalAbhane raNakAra sAMbhaLI khUza rahevA lAgyA. munizrIe tenI vItakakathA sAMbhaLI lIdhI. jo ke te sAMbhaLatAM agAu ja temane temAM bhAvinA dAnezvarI devakaraNanA darzana thatA hatA. tyAre to e devakaraNa reja kamAI reja khAnAre hatuM. paNa e te pArasamaNine sparza nahote thaya ne? ane eka divase e paNa sparza thaI gaye. munizrIe devakaraNane amuka zubha ghaDIe bolAvyo ane kahyuM -"devakaraNa! tAruM kalyANa thaI jaze." ane e zabdo kharekhara sAkAra banI gayA. devakaraNanuM sAce ja kalyANa thaI gayuM ! enI garIbAI dUra bhAgI gaI. amIrI have bAraNuM khaTakhaTAvA lAgI. ane eka divasa je bAdazAhI mAtra kalpanA hatI, vicArataraMga hatI, te kadama cUmatI AvIne beThI. vAghA ne sAdhana badalAyAM, paNa devakaraNa te devakaraNa ja rahyo. enAmAM jarAye zrImaMtAInuM parivartana na AvyuM. e te ulTa udAra banyA. ane tenI udAratAe evI sugaMdha pAtharI ke ke loko tene te yugane kaNa mAnavA lAgyA. muMbaIe A camatkAra sAMbhaLe, najare joye. pachI pUchavAnuM zuM rahe? muMbaI ethI te vadhu ne vadhu mahanagheluM banatuM gayuM. paNa munizrIe mAtra eka ja jIvanauddhAra na karyo, anekanA jIvanane temaNe beThAM karyA. A cAturmAsa daramiyAna siddhitapa, aSTamahAsiddhi, kamasUdana jevAM vividha tapa thayAM. ane A tapa nimitte naMdIzvaradvIpa, pAvApurI jalamaMdira vagere aneka AkarSaka evI racanAo paNa karavAmAM AvI. dharmakAryonI evI te bharatI AvI hatI ke jANe dharmanuM eka mahAparva cAlatuM hoya ema lAgatuM hatuM. jema muMbaImAM eka saMvegI sAdhunuM cAturmAsa prathama hatuM temaja muMbaInA AMgaNe ke jaina dIkSA le e paNa prathama ja avasara hatuM. muMbaImAM tyAre jANe jaina zramaNa saMskRtine aruNodaya thaI rahyo hate. munizrInA varadahaste eka nahi babbe dIkSA thaI, ane te paNa baMne puruSadIkSA! muMbaIne saMgha te munizrInI AvI ajoDa pratimA joI gAMDotUra banI gayo. darekanAM have mehana-mehanane jApa zarU thaI gaye. For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mehanadhelI muMbaI 51 divaso AvyA ne pasAra thaI gayA. jotajotAmAM cAturmAsa pUruM thaI gayuM. munizrIe keDa bAMdhavAnI taiyArI karI. muMbaI te temane ahIMthI javA devA jarAya taiyAra na hatuM. tyAMnA saMghe pharInA cAturmAsa mATe vinati karI. paNa... suratane saMgha eka mahattvanA dharmakArya mATe vinati laIne AvyuM hatuM ane "sAdhu te calatA bhalA..." ane eka divasa virahanI ghaDI AvI UbhI rahI. AMkhamAM AMsu hatAM, haiyAmAM vidAyanI vedanA hatI. muMbaInA saMghe bhAgelA page munizrIne vidAya ApI. munizrIe paNa "dharmalAbhanI AziSa ApI ane vidAya lIdhI !! For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaE !: are ! = ' sune mohana [ 14 ]. e baInuM comAsuM pUruM thayuM hatuM. dharmakAryo satata cAlu ja hatA. * zramaNa niyame pUrA thatA hatA. tyAM "gurudeva ! maQeNu vaMdAmi" "dharmalAbha! keNa? "sAheba ! huM dharamacaMda" suratathI Ave che? acAnaka ja AvavAnuM thayuM haze ?..." "nA gurudeva ! kAraNu Ama te kaMI khAsa nathI. ApanA darzananI ghaNA vakhatathI bhAvanA hatI, paNa saMsAra che ne ? atyAra sudhI nIkaLI zakAyuM ja nahi paNa Aja te lAbha maLI gaye. huM ApanI pAse eka mAMgaNI karavA Avyo chuM ane Ape mArI e namra vinatine svIkAra karavAne che" paNa dharamacaMdabhAI! tamArI vinati te kahe...." "sAheba ! mArI bhAvanA zrI siddhAcaLajInI padayAtrA karavAnI che." ghaNuM umadA bhAvanA che." paNa sAheba ! huM ema ekale javA nathI mAMgate. mArI bhAvanA te Apane temaja caturvidha saMghane paNa sAthe laI javAnI che." For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlaja adha zatAbdI smArakaza tha For Personal & Private Use Only zrI dhanavInI Treka urphe bAbunu daherAsara, pAlItANA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adha zatAbdI smArakagraMtha ||shrii jineMdrAya nmH|| svastizrI lAsalaga nagare mahAzubhasthAne sarva zubhopamA sAyaka virAjamAna zrIsudeva sugurubhaktikAraka sarvAvasarasAvadhAna dayAvaMta madhyastha guNarAgI parahitakArI ityAdika zrA. vakoMke ekavIza gueAsaMkRta pUjanIya samasta zrIsaMgha tathA grAmAtanAyajAbAlAjorajanajAtIyatavATa yogyazrI makasudAvAda nagaraseM asvitaMga pratApasiMhajI rAya lachamI patipra siMha dhanapatisiMha bAhAdura chatrapati siMha gaNapatisiMha narapa tisiMha mAhArAja bAhAdura zrIpati siMha surapati siMha kA. lidAsa mahipati siMha dugaDakA praema yociyegA. kA ihAM zrIjainadharmapasAyaseM kuzala he.Apa sarva saMghake kuzahAsa cAhate haiM,ora pAlitANAnagare zrIsidAcasa tIrtharAjakI talaha3/TI upara zrIyugAdideva AdinAtha svAmIjIko navIna-jinamaMdira sAbarohaiM tinameM zrI zrI 1008 zrIparamapUjya RSabhadevajI mAhArAja pramukhakI Azare eka hajAra navIna jina biMbokI aMjana mitAkA arthAt pratiSThA saMvata 14 miti mAgha zudi 10 zukravArake dina zubha lagna meM hoyagI. isakI vidhizAstrAnusAra daza dina pahiseseM kuMbhasthApana vagere sadanuSThAna prAraMbha hoyagA.so yaha mahA maMgalakArI mahotsava meM Apa sahakuTuMba mitrosahita jarUra padhAra kara tIrthasevA ora munirAja mahArAja zrImohanalAlajIpramasyA ke darzanakA mahoTA sAmalijiyegA.zrIsaMghake padhAranese polisa nazAsanakI unnati aurahamA vizeSa AnaMda haaygaa.jaadaabh|| saM. 19049 mArgazIrSa mA dhanapatisiMhakA praNAmapaMcAyagA- hamAre mUlya zudi zukravAra ) mAjI sADevakI taraphaseM yaha zugakAma hotAhe sojAniyaMgA pAlItANA - dhanavI TrakanI pratiSThA-patrikA (vi. saM. 1959 mAgazara suda 6 zukavAra) For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 giri taLeTI ne muni mehana dharamacaMdabhAI ! tamArI bhAvanA khUbaja anumodanIya che, paNa atyAre te vadhu zuM kahI zakuM? vartamAna gajevI kSetrasparzanA..." nA gurudeva! nA, ema kahe nahi cAle. Apane anumati ApavI ja paDaze. suratane saMgha paNa ApanA darzana mATe Atura che ane gurudeva ! sAthe sAthe bIjI paNa eka vAta kahuM ? jyAM sudhI huM A bhAvanA pUrI na karI zakuM tyAM sudhI gaLapaNa mAtra khAvAne meM tyAga karyo che..." | munizrI te A bhAvuka AtmAne joI ane sAMbhaLIne vicAramAM paDI gayA. "hAM te dharamacaMdabhAI ! tame eka kAma karaze ?" gurudeva! zuM kahe che? tame kahe ane huM kAma na karuM? pharamAve, ApanI AjJA mATe A sevaka taiyAra che." dharamacaMdabhAI ! amAre sAdhuone khAsa bIjAM te zuM kAma heya? paNa tame muMbaInA saMghane manAvo." ane dharamacaMdabhAIe e kAma mAthe lIdhuM. lekakalyANa kAje samapI dIdheluM jIvana sudra svArthamAM rAcI zake kharuM ? mahArAjazrI te vizvakalyANanA cAhaka hatA. vaLI temane kaI pratibaMdha na hatuM. keI aMgata svArtha paNa na hate. saMghanuM bhaluM ane kalyANa thAya, temAM ja teo rAjI hatA ane pravRtta paNa | muMbaInA saMghanI prabaLa bhAvanA hatI ane temaNe vinaMti paNa karI hatI ke bIjuM cAturmAsa paNa munizrI muMbaImAM ja kare. Ama je munizrI vihAra kare te muMbaInA saMghanI lAgaNI dubhAtI hatI. paraMtu saMgha Akhara saMgha che. ekabIjAnA zubhakArya mATe e haMmezA tayAra hoya che, ane temAM rahevuM ja joIe. te ja zAsanaprabhAvanA sArI rIte thaI zake, vaLI saMgha ane zAsana kaMI judA nathI, ekanuM astitva bIjA para nirbhara che. tIrthayAtrA paNa e zAsananuM ja kAma che, te pachI muMbaIne saMgha dharamacaMdabhAInI mAMgaNIne kevI rIte nakArI kADhI zake? ane raDatA haiye temaNe pitAne Agraha DhIle karyo ane AMsubhInI AMkhe muMbaInA saMghe munizrIne bhAvabhInI vidAya ApI !!... saMvata 1948 mAM munizrI surata padhAryA. tyAM AvI vaDAcauTAnA zrI sImaMdharasvAminA jinAlayane jIrNoddhAra karAvyuM. vizAkha suda dazamanA ja varada haste pratiSThA mahotsava zarU thayo e sAthe sAthe katAragAmanA derAsaranA jIrNoddhAranI vAto paNa thai, ane saM. 1955mAM e kArya paNa thayuM. | munizrI khAsa te A vakhate pAlItANunA saMgha mATe ja AvyA hatA. AthI saM. 1949 nA piSa vada pAMcamanA maMgaLa muhUrte suratathI prasthAna zarU karyuM. A saMghamAM caudase yAtrALuo joDAyA hatA. saMgha khaMbhAta ane vallabhIpuranA raste dinapratidina AgaLa vadhatuM gaye. pravAsa pagapALA hatA ane lAMbA paNa hate. chatAMya saMghanI vyavasthA evI suMdara For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : ane sagavaDabharI hatI ke yAtrALuo ghaNA ja umaMga ane utsAhathI bhAvanAbharyA haiye AgaLa vadhye jatA hatA. mArgamAM devANane Are Avyo ane tene pele pAra pahoMcatA saMgha kaTImAM mukAI gaye paNa munizrInA puNyapratApe ane zrI AdIzvaradAdAnA satata saMsamaraNe saMgha hemakhema pAra utarI gaye. jo ke saMghane DuM ghaNuM nukazAna te thayuM ja, paNa dharamacaMdabhAI pharaja cUke tema na hatA. temaNe jAhera karyuM ke yAtrALuoe pitAnA nukazAnanI jarAya ciMtA na karavI. jenuM jeTaluM nukazAna thayuM hoya teoe te AvIne mArI pAsethI laI javuM. paNa....koI ja te mATe AvyuM nahi ! ! udAratA AgaLa bhIkha hArI gaI !!! barAbara savAhine saMgha pAlItANA hemakhema AvI pahoMcyA. pAlItANAnA ThAkarasAheba saMghanuM sAmaiyuM karavA sAme AvyA. zrI ANaMdajI kalyANajI peDhI tathA sthAnika jaina saMgha vagere paNa teonuM bahumAna karavA deDI AvyA. saMghabhakti khUbaja karavAmAM AvI, ane badhA yAtrALuoe dAdAnI yAtrA paNa ghaNuM ja bhAvathI karI. A nimitte tIrthamALa, zAMtisnAtra Adi puNyakAryo paNa ghaNIja dhAmadhumathI ujavavAmAM AvyAM. maMjhila pUrI thaI hatI. saMghanA mANaso have vidAya laI rahyA hatA. munizrI paNa kare bagiri, taLAjA, ghoghA vagerenI yAtrA mATe pAlItANAthI vihAra karI gayA. munizrI vihAra te karI gayA paNa tyAre emane zI khabara ke pharI pAchA e ja pAlItANAmAM pAchA pharavuM paDaze? kharekhara bhAvinA bhItarane kaI nathI jANI zakatuM. jyAre munizrI saMgha sAthe pAlItANA padhArelA, tyAre te ja arasAmAM saMghathI alaga zrI rAvabahAdUra dhanapatasihajI tathA temanA dharmapatnI zrImatI menAkumArI paNa pitAnA rasAlA sAthe yAtrAe ahIM pAlItANA AvyA hatA. A dhanapatasiMhajI baMgALanA prasiddha dharmavIra ane dAnavIra rAvabahAdura pratApasiMhajInA putra thAya. temanI mAtAnuM nAma zrImatI mahetAbakuMvarI hatuM. teo khUba ja dharmiSTha hatA. temaNe navapada tathA vIzasthAnaka tapa vidhipUrvaka pUrNa karyo hato. ane kahevAya che ke temaNe jyAre mAsakSamaNanuM pAraNuM karyuM tyAre zrI sImaMdharadevanI zAsanadevI paMcAMgulIe hAjarAhajUra thaI temanI zAtA pUchI hatI. A mAtAnI eka adamya jhaMkhanA hatI ke pavitra tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya para eka bhavya jinAlaya baMdhAvavuM. paNa ghaNA lAMbA samaya sudhI e jhaMkhane kaMI pUrNa na thaI zakI. paraMtu jIvatAM bhale pitAnA hAthe na banyuM te maryA pachI bIjAnA hAthe paNa thavuM joIe e bhAvanA te kAyama rahI. AthI jyAre emaNe joyuM ke have te jhAjhA divasa kADhI zake tema nathI, tethI temaNe pitAnA dIkarA dhanapatine belAvyo ane kahyuM - "beTA! tArA pitAjIe eka nAjUka daherAsara zrI siddhAcaLa tIrthe kharataravasahimAM baMdhAvyuM che, mane ghaNI IcchA hatI ke huM paNa eka bhavya derAsara tyAM baMdhAvuM, paNa mArA jIvatAM te huM e For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giri taLeTI ne muni meAhana 5 na karI zakI. teA beTA ! mArI e bhAvanAne tu' pUrI karaje. tyAM eka bhavya jinAlaya baMdhAvI dhAmadhUmathI tene zrI AdIzvara bhagavAnane arpaNa karI deje...." mA teA gaI, paNa bhAvanA mUkI gai!! ane eTAe mAnuM vacana pALyuM paNa kharuM. tIrAjanI taLeTI para jagA laI sa 1945 mAM derAsaranuM khAta-mUhUrta karyuM. ane cAra varSanA TUMkA gALAmAM derAsara taiyAra thai gayu. Aje enI pratiSThA hatI. tyAMnA sthiravAsamAM zrImatI menAkumArIne eka zubha svapna AvyuM. svamamAM temane eve Adeza saMbhaLAyA ke tame je khAbhunuM derAsara baMdhAvyuM che tenI pratiSThA munizrI mehanalAlajInA hAthe karAve. A Adeza sAthe eka jyeAta paNa jhagamagatI hatI. tyAM jyAta bujhAI gai. A jyAta bujhAtAM ja menAkumArInI AMkha ughaDI gaI. savAre zrI dhanapatisiMhajIne A svamanI vAta karI. ane e sAMbhaLIne turataja temaNe peAtAnA suputra zrI narapatasiMhane te mATe munizrI pAse mekalyA. munizrI te vakhate pAlItANAthI thADe dUra evA kAika gAmamAM birAjatA hatA. narapatasiMhajI munizrIne maLyA. vaMdanA karI ane AvavAnA hetu kahyo. svapanA :AdezanI vAta karI. ane munizrI punaH pAlItANA padhAryA. tyAM temaNe 'sa. 1950 nA mahA suda dasamanA rAja taLeTI paranI dhanavasahi TUMkanA mULanAyaka zrI AdIzvara bhagavAnanA biMbanI aMjanazalAkA tathA pratiSThA ghaNI ja dhAmadhumathI karAvI. A uparAMta eka bIjo paNa mahattvanA prasaMga A vakhate khanI gayA. rAmakumAra tI yAtrA karatA karatA pAlItANA AvyA hatA. teo yati hatA. ApaNA ciratranAyaka jema pUrvAvasthAmAM becena hatA ane maMthana anubhavI rahyA hatA tema A yatizrI rAmakumAra paNa hRdayamathana anubhavI rahyA hatA. temane yatijIvana kaMTALe ApatuM hatuM. te mehamAyA cheADI savaeNgI banavA mAMgatA hatA. bhautika samRddhinI badhI sAMkaLe teDIne nigraMtha thavA IcchatA hatA. zrIpUjyeAnA e gAdIvArasa hatA, paraMtu e gAdI have temane barabAdI lAgatI hatI. AthI e guru temaja peAtAnA vaDIla baMdhuone cheDI tIrthayAtrAe nIkaLI paDyA hatA. teo jyAre pAlItANA AvyA tyAre ApaNA caritranAyaka temaja yatizrI hemacaMdrajI paNa ahIM ja hatA. pahelAM e yatizrIneA paricaya kare che. paraMtu temane japa nathI, te pheraphAra mAMge che. jIvananuM parivartana karavA e have becena che. yatizrIne cheDI e munizrIneA saparka sAdhe che, ane temanuM sAnnidhya seve che. ahIM temanA satapta haiyAne zAtA maLe che. 1. bAjunA derAsaranI pratiSThAnI AmaMtra-patrikA chapAyelI che, temAM saM. 1949 nI sAla chapAyelI che. jyAre chapAyela jIvanacaritrAmAM saM. 1950 nI sAlamAM pratiSThA karyonA chapAyela jImanacaritrAnA AdhAre 1950 nI sAla lakhI che. vizeSa te te samayanA ullekha che. ahiM anubhavIe kahe te pramANabhUta gaNAya. For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha munizrInA udAtta vicAro jANI te temanA para vArI jAya che, ane rAmakumAra munizrIne pite dIkSA levA mAMge che enI jANa kare che. munizrI paNa A mumukSunI tIvra jhaMkhanA joI khUza thAya che. rAmakumAranuM jIvana ane dhyAna jANI munizrIne pitAne bhUtakALa yAda Ave che. AthI pitAne A eka samahRdayI ziSya maLyAthI te AnaMda anubhave che, ane tene dIkSA ApI pitAne "gaThaddhimuni banAve che. kahevAya che ke mAnavI mare che, paNa enAM kArya te sadAya jIve che. ane kyAreka mAnavI evAM kArya karI jAya che ke e kArya yAda karatAM ja e mAnavInuM nAma paNa sAMbharI Ave che. munizrI Aja te ApaNuM vacce nathI, paraMtu jyAre jyAre e dhanavasahi-jayataLeTInI TUMka joIe chIe tyAre tyAre e puNyAtmA puNyazlokI saMtanI yAda AvI jAya che. tyAre saheje kahevAI jAya che - ahIM eka evA pAvana pagalAM thayAM che ke jenI rajanI suvAsa haju paNa hekyA kare che...." For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha | | | | | zatruMjayanA bhavya maMdiro pAlItANa dhanavazI DhakanA mULa nAyaka Adikavara bhagavAna gurumUrti dhanasika, pAlItANA (saM. 1969) For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAla ardha zatAbdI smAraka gra burAnapura-jaina daherAsara zilpazAstra niSNAta AcArya zrI jayasiMharinA upade - vi. saM. 1976mAM taiyAra thayuM. ka ITI III i = ; che,,eI In 1 yiiiiii zrI mehanalAlajI jaina jJAnabhaMDAra tathA-zrIpratApa sArvajanika lAyabrerI popalI bajAra, Indora, (ma. pra.) For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogI ane yuga === [ 15 ] mAnavI dhAre che kaika ane thAya che kaMika. kharekhara devanI A racanA akaLa ja rahI che. munizrIe muMbaI pahoMcavu che ema 'manamAM dhArI muMbaI tarapha vihAra karyAM, paraMtu vacamAM surata AvatAM tyAM ja rokAi javu paDayuM. munizrI suratanA saMghane avagaNI na zakA. ane sa. 1950nuM cAmAsuM temaNe suratamAM ja karyuM. surata have temanA mATe ajANyu na hatuM. suratane paNa munizrIneA kaMi navIna paricaya na hatA. ane ekabIjAne sArI rIte jANatA thai gayA hatA. munizrIe suratamAM joyuM ke keLavaNInA pracAra ahIM ahuja sAmAnya che. temAM strIkeLavaNI tarapha te suratanA jainoe upekSA ja batAvI hatI. strIone mAtra akSarajJAna ApavAmAM AvatuM. temanuM vizeSa mahattva kaMi ja na hatuM. ghara pUratI ja temanI jiMdagI hatI. temAMya sAdhAraNa-madhyama varganA kuTuMbanI eneAnI hAlata te khUba ja ciMtAjanaka hatI. munizrI IcchatA hatA ke jaina ene saskArI mAtAe bane. A mATe temaNe AdhyAtmika keLavaNInI jarUra joi. Ama munizrI yuganA eMdhANa vartI rahyA hatA. samaya je teja gatithI AvI rahyo hateA, tene te pagarava sAMbhaLI rahyA hatA. paNa e sAMbhaLIne besI ja na rahyA. e dizAmAM temaNe sakriya kArya paNa zarU karI dIdhuM'. vyAkhyAnanI pATa parathI srIkeLavaNInI temaNe vAte zarU karI ane e mATe eka kanyAzALA UbhI karavAnI jarUra che, te vAta para bhAra mUkayA. kAma teA navuM hatuM. dizA paNa navI navI ja hatI. AvatA jamAnAnI te haju e pA pA pagalI ja hatI. paraMtu munizrInuM vacana mithyA jAya teA e vacanasiddha saMta zenA? emanA belane-kanyAzALAnI mAMgane suratanA zeThazrI hIrAcaMda mAtIcaMda jhaverIe jhIlI lIdhI. zALAnA makAna mATe temaNe rUpiyA paccIsa hajAranI rakama dAna karI ane e kanyAzALA sAthe peAtAnI dharmapatnI suzrAvikA jayakuMvarabenanuM nAma joDI dIdhuM. I.sa. 1907mAM ge|pIpurA khAte "zrI jayakuMvara jaina jJAna udyogazALA"nI sthApanA karavAmAM AvI. pAyA te evA puNyAtmAnA hAthe naMkhAyA hatA ke Aja te jJAna udyogazALAnI navApurA, vaDAcauTA vagere sthaLeAe judI judI zAkhAe paNa kAma karatI banI che.1 1. A saMsthAne suvaNaeN mahesava tA.3-10-57 nA rAja suratamAM ujavavAmAM AvyA hatA. 8 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI graMtha: paNa munizrIe mAtra keLavaNInA kAryAraMbhathI ja saMtoSa na mAnyo. mahArAjazrI kaMI evA alpasaMteSI na hatA. temaNe te paNa joyuM ke mAnavIne satuM ne pauSTika khAvA paNa joIe che. mAnavI je bhUkhyo haze te e dharma barAbara nahi karI zake. ane temanI preraNA thAya na thAya te pahelAM te eka jaina bhejanAlaya UbhuM paNa thaI gayuM. Aje paNa aneka sAdharmika baMdhuone lAbha ApatuM e bhejanAlaya ApaNane munizrInI yAda ApatuM tyAM suratamAM UbhuM che. Ama yugapravartaka pravRttio cAlatI hatI, tyAM cAturmAsa pUruM thayuM. tyAM muMbaIthI zeThazrI devakaraNa muLajIbhAI Adi gRhastha muMbaI mATe vinati laIne AvyA, ane saMvata 151-5ra nuM cAturmAsa muMbaImAM thayuM. lAlabAga upAzrayamAM teo sthira thayA ane atre temanA zubha ane pavitra sAnnidhyamAM upadhAnatapa karAvavAmAM AvyA. A utsavamAM dAnavIra zrI devakaraNa muLajI, zrI phakIracaMda hemacaMda, zrI kasturacaMda kalyANacaMda Adi sadguhasthAe khUba ja utsAhathI AgevAnI sakriya bhAga lIdho. A nimitte bhavya evI aneka racanAo karavAmAM AvI. cAturmAsanI satata upadezadhArAthI traNa vyaktionA jIvanamAM parivartana AvyuM. ane e tripuTIe comAsA pachI munizrIne pitAnI sArI jiMdagI samarpaNa karI dIdhI. ghaNI ja dhAmadhUmathI temane dIkSA mahotsava ujavAye. ane temanAM nAma zrI jayamunijI, zrI nayamunijI, tathA zrI lakSmImunijI rAkhavAmAM AvyAM. temAMnA zrI jayamunijIne te pAchaLathI AcArya padavI enAyata karavAmAM AvI hatI. tyAre teo zrI jayamunijI maTI zrI jayasiMhasUrIzvarajI mahArAja tarIke prasiddhi pAmyA. e ja arasAmAM munizrInI zubhanizrAmAM zrI goDIjI daherAsara ane gulAlavADInA zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanA daherAsaramAM pratiSThA mahotsava ujavavAmAM AvyuM. bahArathI AvanAra jona gRhasthAne utaravA mATe muMbaI khAte keI sthala na hatuM. ene laI ghaNI muzkelIo veThavI paDatI. A jarUriyAtane pahoMcI vaLavA munizrIe preraNA karI ane surata nivAsI jhaverI zrI bhAIcaMda talakacaMde rU. 75000) nI bAdazAhI rakama jenA dharmazALAnuM navuM makAna baMdhAvavA mATe zrI saMghane arpaNa karI. ane dhArmika vAtAvaraNathI maghamaghatuM lAlabAganuM sthala Aje joIe chIe tyAre te tene aMdhakArabharyo bhUtakALa kharekhara Azcarya upajAve che. munizrI mANeka lakhe che ke -"A vakhate lAlabAga eka nAnI tabelA sarakhI chAparavALI jage hatI." ane e ja lAlabAga upara rUA. nava hajAranuM devuM hatuM. 1. teo zilpazAstranA samartha vidvAna hatA. ane zirapura (khAnadeza) burAnapura (ma.pra.) Adi sthale temanA upadezathI ane pitAnI dekharekha nIce daherAsaro taiyAra thayAM che. malADa (muMbaI)-jagavallabha pArzvanAtha daherAsaranI pratiSThA paNa saM. 1979mAM temaNe karAvI che. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI ardhazatAbdI smArakazra dha muni mArAja zrI mohanalAlajI jina naeNzna pAdazALA para senTrala lApabrerI LLLLL zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAibrerI, mAdhavabAga-bhUlezvara, muMbaI. (sthApanA I. sa. 1910) SOREE zrI bAbu panAlAla puraNada jaina hAIskula, ( tobAkATA, mubaI ) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adhazatAbdI smArakama zeTha gokaLabhAI mULacaMda jaina hoTela, eraphanasTana roDa IIIIII nuM che rI ne ; - mAM che lA mAM 1 kha ka aa pa 5 N. - muM - ' ma 1 ka zrI jhaverI nagInabhAI ghelAbhAI jaina hAIskUla, surata : sthApanA sane 1926 (sthApanA munizrI mANeka muninA upadezathI) For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogI ane yuga saM. 1947 mAM ApaNuM caritranAyakanA ahiM prathama punita caraNa paDyA ane te pachI muMbaIe tenI dhArmikatAmAM kadIye oTa AvatI nathI joI. saM. 151-para nI sAla te tenAM aneka dharmakAryothI amara banI gaI. lAlabAga upAzrayanI khakhaDI gayelI ImArata punaH navajIvana mAMgatI hatI. A aMge caritranAyaka munizrIne upadeza thatAM murzidAbAdanivAsI rAyabahAdUra zrI buddhisiMhajI dudheDiyA taraphathI rUA. 20,000) nA kharce lAlabAga upAzrayane jIrNoddhAra thayo ane tenuM rUA. 9000)nuM devuM paNa bharapAI karavAmAM AvyuM. dharmazALA thaI, upAzraya thaye. paNa hajI eka vastu khUTatI hatI. bhUlezvaranA eTalA vistRta eriyAmAM najIkamAM kaI daherAsara nahi. munizrIne Adeza zuM? bhAvanA thaI ke kArya thayuM ja samaje. ane e ja lAlabAga upAzrayanA nIcenA bhAgamAM eka bhavya gRhajinAlaya taiyAra thayuM. Aje te lAlabAga pAse be-be jinamaMdire che, upAzraya che, dharmazALA che, lAIbrerI che. Ama badhuM ja che, badhI rIte samRddha che, ane thatuM jAya che. dharmakAryo tyAre eTalAM badhAM ne evI zAnadAra rIte thatAM hatAM ke muMbaI mATenA junA khyAle have junA thavA lAgyA. munizrIe paNa pitAnA aNIzuddha, vizuddha cAritryathI sAbita karI batAvyuM ke nA, muMbaImAM dharma rasAtaLa nathI jate, sAdhutA tyAM naSTabhraSTa nathI thatI. kharekhara, munizrInA pAvana pagalAM muMbaImAM thayAM ne muMbaInA bhAgya ughaDI gayAM. saM. 1947 mAM muMbaInAM dvAra khUlyAM te khUlyAM. ane Aje te aneka munipuMgave muMbaI padhArI dharma-ughAta karI rahyA che. tenuM zreya Ama e caritranAyakanA phALe ja jAya che. sAce ja saMtano eka ja sparza zalyAne ahalyA banAvI de che. pArasane thoDoka ja saMsarga pilAdane suvarNamAM pheravI de che. muMbaI paNa eka vakhatanuM zalya ja hatuM ne ? saMta muni mehanane pAda-sparza thaye ne e ja muMbaI alabelI maTI dharmanagarI banI gaI... 1. gatavarSamAM pU. A. dharmasUrijI ma. nA upadezathI dharmazALAnuM khAtamU dUta thayuM. ane tenI sAthe " zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI' nuM navuM makAna paNa taiyAra thanAra che. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgharSa ane samAdhAbha [ 16 ] AjathI lagabhaga aradhA saikA upara muMbainuM leAkamAnasa AjanA jevuM udAra ne vizALa na hatuM. tyAre te muMbai vicAromAM ghaNuM ja pachAta hatuM. AjanA pragativAdI vicAro ne AcArA te hajI tyAre nahiMvat hatA. temAMya jainatva viSe te muMbaine ghaNA ja uMdhA ne khATA khyAla hatA. jainetA jainone janusa ke jannasanA vArasadAra mAnatA hatA. jainonI mahAna ne pavitra evI tIbhUmi pAlItANAne teo pelesTAina samajatA hatA. koi vaLI jainadharmane bauddhadharmanI ja zAkhA samajatuM hatuM. Ama aneka bhrAmaka ane juThThI mAnyatAe jainetaromAM phelAyelI hatI, A aMge vyavasthita pracArakAnI jarUrIyAta saune samajAtI hatI, chatAMya te aMge kazuM naheAtuM thatuM. sana 1883 mAM cikAgA ( amerikA ) vizvadharma pariSada Parliament of Religious AkAra lai rahI hatI. duniyAnA dareka dharmanA agraNIo tyAM bhegA maLavAnA hatA. ane peAtAnA dharmanI vAta karavAnA hatA. bhAratamAMthI te mATe vedAMta dharmanA pratinidhi tarIke svAmi vivekAnaMda gayA hatA. jainadharmane paNa te pariSadamAM bhAga levA AmatraNa maLyuM hatuM, ane e pariSadanA kAryavAhakoe pU. AcArya zrI AtmArAmajI mahArAja para patra paNa lakhyA hatA. AcAryazrIe tenA para khUba ja gaMbhIra ne pukhta vicAra karyo ane tema karavuM ghaNuM jarUrI paNa hatuM. kAraNu sana 1857 nI svAtaMtrya krAMti pachI bhAratIya rAjapaddhati paTTo lai rahI hatI, ane tene laine dharma, zikSaNa, sAhitya, vyApAra, udyoga jevAM aneka kSetramAM parivartana thai rahyuM hatuM. AcAryazrIe jamAnAnI hAkala jhIlI lIdhI, ane pariSadamAM bhAga levA mATe zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI (khAra-eTa-lA ) ne jainadharmanA pratinidhi tarIke mAkalI ApyA. ane zrI gAMdhIe tyAM eTaluM suMdara kAma karI batAvyuM ke pazcimanA lokonI AMkha For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagharSa ane samAdhAna 1 khulI gai, tene te pachI bhUla samajAi gai ke jainadhama e koipaNa dharmanI zAkhA nathI. e eka svataMtra ja dharma che, ane enuM tattvajJAna ghaNuM sUkSma che. pazcimamAM jainadharmane janma ApI zrI gAMdhI muMbaI pAchA pharyA, kharekhara tee eka mahAna ne udAtta kArya karIne pAchA AvyA hatA. A mATe te jarUra sanmAnane cAgya hetA. paraMtu muMbainA saMghe temane satkAravAne badale upekSA karI, temanA e kAryane niMdI nAMkhyuM. are ! teTalAthI ja paritRpta na khanatAM temane samAjamAMthI hAMkI kADhavAnI vAta karI. saMgha AvuM kare te svAbhAvika hatuM. kAraNa saMgha hajI rUDhinA pUjArI hatA, tene te bhakta hatA, tenI dRDha mAnyatA hatI ke dharmakArya mATe paradeza ne te ya pazcimanA dezeAmAM te javAya ja nahi. vepAra, ke zikSaNa jevA kArya mATe tyAM jAya e vAta alaga che. ane kadAca e hajI kSamya che. vaLI A mAnyatAne graMtheAnA TekA paNa maLatA hatA, graMthA kahetAH" dvijasthAau tu naucAtuH zoSitasyAvya'samaH / "--koipaNa saMjogeAmAM kareluM samudra-bhramaN aspRzya che, tyAjya che. jaLamArge gayelA game teTalA vizuddha banI Ave te paNa te milana ja che, gaMdo che. evA bhraSTa mANasane te samAjamAM besADAya ja nahi. ane temAMya zrI gAMdhI teA dharma mATe samudra-bhramaNa karI AvyA hatA ! emane te samAjamAM levAya ja kema ? ane rUDhicusta leAkeAe e mATe peAtAnAthI thAya teTalA virAdha karyA. ekAda ThekANe temane satkAravA sabhA bharavAmAM AvI. tyAM paNa jai temaNe dhAMdhala macAvyuM, khurazIe UchALI, moTA avAja karyA ane ' gAMdhIne saMgha bahAra mUke ' evAM sUtro pokAryAM. e sAthe sAthe temaNe zrI gAMdhInI ahiSkAra patrikA bahAra pADI. patrikA A pramANe hatI. jAhera khabara sarve dharmAbhilASI jainone vinayapUrvaka sUcavavAmAM Ave che ke amerikA khaMDa madhye cikAgeAnI pariSadamAM sa`ghanA nAmathI jaina eseAzIezane pratinidhie meAkalavA viSe jainaunI samati lIdhA vinA TharAvyuM che. tenA viruddhamAM jANavA jevI khAkhatA hAlamAM bahAra AvI che ane tethI ghaNA leAkeA nAkhUza che. A vAta have eTalI badhI prasiddha che ke tenuM vadhAre vivecana karavA have darakAra rahetI nathI. ane ame A nIce sahI karanArAe khullI rIte jaNAvIe chIe ke je be pratinidhie cikAge mekalavAnuM TharAvyuM che te amene tadna pasaMda nathI. tethI ame tene rada karIe chIe, ane e bAbatamAM amArA jainI leAkeAnI samati nathI." muMbai, tA. 9 mI julAi 1893 A patrikAthI te vAtAvaraNu khUba ja taMga banyuM. zrI gAMdhInI tarapheNa karanAra vaga nAnA hatA, jyAre temanA virodhIvaga te ghaNA ja meATA hatA. chatAMya baMneye sAmane 1. A patrikA nice 137 sahIe karavAmAM AvI hatI te nIce lakhyuM hatuM ke vadhAre laMbANu thai javAthI mAtra juja ja sahIe chapAvI che. For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI mAhanalAlajI ardha zatAbdI graMtha: karyAM. ethI te taMgadIlI khUba ja vadhI javA pAmI. havA eTalI badhI kaluSita banI gaI ke prasaMgane jatA karavAmAM zANapaNa jaNAtuM hatuM. chevaTa sathe akhAlA, pUrva zrI AtmArAmajI mahArAjane A badhI vAtathI vAkepha karatA patra lakhyA ane A aMge zuM karavuM tenuM mAdana mAMgyuM. zrI AtmArAmajI mahArAje turata ja vaLatA javAba ApyA, ane jaNAvyuM ke--" zrI saMghanI AjJAthI zrI gAMdhI zatrujaya tIrthanI yAtrA karI le." A uparAMta vadhu mA darzana mATe temaNe lakhyuM:-- vizeSataH bambaomeM munirAja zrI mohanalAlajI birAjamAna hai. ve bhI bhavabhIru aura zrI jinAjJA ke bhaMga se DaranevAle hai isa vAste unakI saMmati lenI cAhiye aura koi anya gItAse pUcha lenA. aba meM bahuta namratA se zrI saMgha se vinati karatA hUM ki jo kucha jinAjJA viruddha ayogya lakhANa karA hove so sarvazrI saMgha mujako mApha kareM. itizrI kalyANa hove sakala saMghako. munizrI te| A jANI dvidhAmAM paDI gayA. pU. AtmArAmajI mahArAje temane mAdana ApavA jaNAvyuM hatuM. ane pote te A prasaMgamAM mAdhyastha bhAva rAkhatA hatA. vaLI zrI gAMdhI munizrInA vyaktitvathI prabhAvita anelA hatA, ane avaranavara temanI sAthe jJAnacarcA paNa geAThavatA hatA. jyAre zrI saMgha te zrI gAMdhI o upAzrayamAM paga mUke te temane keAnA bAraNAM batAvavA sudhI ukaLelA hatA. saMdha kAi paNa hisAbe zrI gAMdhIne svIkAra karavA taiyAra na hatA. daH vallabhavijaya. sahI. AtmArAmajI mahArAja munizrIe samayanI nADa pArakhI lIdhI. samAjanA rASanuM mApa paNa temaNe kADhI lIdhuM. ane samayane annaba bharI khAnagImAM zrI gAMdhIne kahevaDAvI dIdhuM ke "hamaNAM atre AvavuM hitAvaha nathI, kALakSepa karavA." "" eka bAju khAnagImAM sadezeA mekalyA ne jAhera vyAkhyAnamAM khUba ja taTasthatA jALavIne samaya eLakhA viSaya para satata upadezadhArA vahAvI. utsarga ne apavAdanI tarkabaddha chaNAvaTa karI. rAga-dveSanA prasaMgeAthI dUra rahevAnI vAtA samajAvI. samaya saratA gayA. kALanA thara jAmatA gayA. virAdhane uThela vaTALa paNa dhIme dhIme zamatA gayA. kaluSita havA dhIre dhIre svaccha banatI gaI. ane eka divasa eve AvIne Ubhe| rahyo ke jANe kazuM ja banyuM nathI. e prakaraNa te madharAtanuM eka bhayAnaka svapnuM ja banI gayuM !! 1. ''AcAryAM zrI vijayavallabhasUri smAraka graMtha" nA pR. 36 thI 40 para A patra AkhA pragaTa thayA che. ame temAMthI ApaNA caritranAyakanA saMbaMdhanI ja vigata lIdhI che. jijJAsuoe te patra te graMthamAMthI vAMcI levA. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paravArya - [ 17 ] - baI te haju dharmapracAranA zrI gaNeza karatuM hatuM, tyAre rAjanagara ke amadAvAda te jainadharmanuM mukhya kendra banI cUkyuM hatuM. jenadharmanI pravRtti ane parvothI e dhamadhamI rahyuM hatuM, ane amadAvAdanuM AMgaNuM te aneka samartha ne pratibhAvaMta zramaNa bhagavaMte e pAvana karyuM hatuM. aneka saMpradAyanA zramaNe tyAM AvatA ane jJAnadhArA vahevaDAvatA. amadAvAdanA zrAvakoe munizrInI khyAti sAMbhaLI. muMbaImAM temaNe ANelI dharmajAgRtinI vAta sAMbhaLI, temanA tyAMnAM kAryo ane temanI cAritryasuvAsa jANI. pachI amadAvAdane saMgha besI rahe te e amadAvAdane saMgha zene ? ane e vicAra ghoLAtA hatA te pahelAM te tyAMnA saMghanA agrIme sarvazrI lAlabhAI dalapatabhAI, zeThazrI jamanAbhAI bhagubhAI, zeThazrI manasukhabhAI bhagubhAI vagere muMbaI AvI pahoMcyA. ' saue munizrIne vaMdanA karI, ane sukhazAtA pUchI. sAheba ! Apa te jANe amArA amadAvAdane sAva bhUlI gayA lAge che ?ke ke vAtanI zarUAta karI. nA, hanu nA. e dharmanagarIne te kenTI rIte bhUlI javAya ? jyAM ku raMdhara AcArya bhagavaMte virAjatA hoya ane je dharatIe zrI zAMtidAsa, zrI premAbhAI jevA tejasvI ane aNamola evA zrAddha zrAvakarane ApyAM hoya, e dharatIne kyo mAnavI bhUlI zake? kharekhara, mahAnubhAvo ! tyAMne bhUtakALa te khUba ja gauravavaMte che." paNa sAheba! e bhUtakALane ghaDanAra te vartamAnakALa ja che ne? amadAvAdanI bhAvi AbAdI ane samRddhi Apa jevA niHspRhI, tyAgI sAdhu bhagavaMte para te salAmata che..." | munizrI zrAvakone bhAva kaLI gayA. ethI turata ja temaNe sIdhe ja savAla hasatAM hasatAM karI nAMkhyA - For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI graMtha: "eTale ema kahe ke tame amadAvAda AvavAnI vinati karavA AvyA che, kema kharuM ne?" jI hA, sAheba ! ame Apane amadAvAda padhAravAnI vinati karavA ja khAsa AvyA chIe, ane amane zraddhA che ke Apa amane nirAza nahi ja kare." munizrI zuM bele? tyAM to DI ja vAramAM "muni mohanalAlajI mahArAjanI jaya" badhA bolI UThyA. saMvata 1905 nuM cAturmAsa amadAvAda thayuM. tyAre munizrI sAthe sattara ThANa hatA. temanuM jyAre svAgata karavAmAM AvyuM tyAre e to ThATha ne damAma rAkhavAmAM AvyA hatA ke jonArane saheje muMbaImAM thayela svAgatanI sarakhAmaNI karavAnuM dila thaI Ave! amadAvAda pahelethI zramaNonuM pUjArI che. zramaNa pratye temane khUba ja bhaktibhAva rahyo che. ane zramaNonA kAma mATe te sadAya utsAhI rahyuM che. AthI ja te aneka zramaNa bhagavaMte ahIM jJAna sAdhanA mATe, tapasAdhanA mATe, dharmakAryo mATe ahIM AvIne cAturmAsa kare che. ane ahIMthI je meLave che, jeTaluM pAme che, tene bevaDo badale vALI Ape che. aneka muni-mahArAje ahIM paMnyAsa banyA che, ghaNA paMnyAsajI mahArAje upAdhyAya thayA che, ane amadAvAde ghaNAnI AcArya padavIo enAyata thatI joI che. munizrI ghaNA vakhatathI vicAratA hatA ke zrI jazamunijI ne zrI harSamunijI gadvahana mATe yogya thayA che ane temane te karAvavA joIe. paNa kyAMya sumeLa jAmatuM na hatuM, ane badhI bAjune vicAra karatAM e vicAra amalamAM AvatA ja na hate. ahIM temaNe joyuM ke sAdhana che, sagavaDa che, samaya che, sAtha paNa che. AthI e vicArane temaNe ahIM mUrta svarUpa ApyuM. pU. paM. zrI AnaMdavijayajInI zubhanizrAmAM e be ziSyane mUkyA, ane gadvahana karAvyAM. A pU. paM. zrI AnaMdavijayajI mahArAja pUjya vRddhicaMdrajI mahArAjanA ziSya hatA, temaNe mana mUkIne temane te cega karAvavA zarU paNa karyA. ziSyane Ama pragatinuM eka saMpAna vadhu caDAvyA. te ja arasAmAM bIjI paNa eka yAdagAra ghaTanA banI. pU. ravisAgarajI mahArAjanA samudAyanA pU. sAdhvIjI mahArAja zrI zivazrIjI munizrInA samudAyamAM AvavA IcchatA hatA. munizrInI AjJAmAM temane rahevuM hatuM. munizrIe A bAbatane gaMbhIra vicAra karyo. zA mATe pheraphAra karavA mAMge che enI saghaLI jANa paNa karI. paraMtu evuM kaMI ja aghaTita na hatuM. mAtra temanI pratibhAthI aMjAIne ja te temanI AjJAmAM AvavA mAMgatA hatA. munizrIe temane potAnA samudAyamAM laI lIdhA. Ama amadAvAdamAM munizrInA sAthvI parivAranI gaMgotrI zarU thaI. A uparAMta zeThazrI lAlabhAI dalapatabhAInA mAtuzrI gaMgAbAIe munizrI pAse zrAvikA- dharmanA bAravratanAM paccakakhANa lIdhAM. For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya haju paravArya nathI Ama zAsanaprabhAvanAnAM aneka kArya thatAM thatAMmAM te cAturmAsa pUruM thaI gayuM. ane amadAvAdamAM potAnI pavitra suvAsa mUkI teo eka zubha coghaDIye vihAra karI gayA. amadAvAdathI gheDe dUra bhoMyaNI e jainonuM prAcIna tIrtha che. dara varase hajAre yAtrAjuo tyAM AvI bhagavAna mallinAthanA darzana karI potAnA AtmAne pAvana kare che. amadAvAda sudhI te munizrI AvI gayA hatA. have bhoMyaNInI yAtrA na kare te taLAve AvIne tarasyA javA jevuM thAya. munizrI te prabhupremanA tRSita hatA. e evuM zA mATe kare ? ane teo parivAra saha pethApura, rAMdhejA, kaDI vagere thaI bheMyaNa padhAryA. prabhunA darzana karyA ne pAvana banyA. tyAM temane samAcAra maLyAM ke pUjyazrI ravisAgarajI mahArAja mahesANAmAM birAje che. A samAcAra sAMbhaLI munizrIne guNAnurAga uchaLI AvyuM. temanuM haiyuM e puNya vibhUtine maLavA adhIra banI UThayuM. ane tyAMthI vihAra karI teo sau mahesANA AvI pahoMcyA. pU. ravisAgarajI mahArAjanuM nAma gujarAtamAM tyAre darekanI jIbhe levAtuM hatuM. aNizuddha kriyA ane vizuddha temaja utkaTa cAritryapAlana mATe sau temanI ekajIbhe prazaMsA karatuM hatuM. te samayanA zramaNavargamAM temanuM eka AgavuM vyaktitva hatuM. eka anokhI ja pratibhA temanI hatI. A be parama vibhUtionA milananI noMdha lakhatAM karmagI, adhyAtmajJAna divAkara zrImad AcArya deveza zrI buddhisAgarasUri mahArAja lakhe che ke -"pU. mehanalAlajI mahArAjanI saMgati mane saM. 1957 nI sAlamAM suratamAM thaI hatI. temanA saMbaMdhamAM AvatAM temanAM uttama guNae pUjyatAne khyAla karAvyuM hatuM. A mahAtmA amArA gurunA guruzrI mahArAjanAM darzana karavA mahesANA padhAryA hatA, ane darzana karI parama AnaMda pAmyA hatA. ane teozrI kahetA hatA ke mahAmunirAjazrI ravisAgarajI jevA keI hAlanA kALamAM cAritrakriyA pALavAmAM uttama nathI." suratanA samAgamamAM paNa teozrIe paramaguruzrI ravisAgarajI mahArAjanI ghaNI prazaMsA karI hatI. " A prasaMganI ahIM neMdha laIe chIe ane zrImad buddhisAgarajInuM nAma lIdhuM che tyAre temanI sAthe saMkaLAyelo agAuno eka prasaMga paNa yAda AvI jAya che. saMvata 1957 nuM e varasa hatuM. ApaNuM caritranAyaka munizrI tyAre suratamAM hatA, te ja varasamAM ane te ja suratamAM tyAre zrI sukhasAgarajI mahArAja sAheba temanA ziSya parivAra sAthe zrI nagInacaMda meLApacaMdanI vADIe hatA. ahIM ja zrImad buddhisAgarasUrijI mahArAjane ApaNuM caritranAyakano prathama paricaya thayelo. tyAre teo AcArya na hatA. munirAjazrI buddhisAgarajI ja hatA. prathama ja paricaye teo munizrInI mohaka ne saumya pratibhAthI prabhAvita banyA. temanI niHspRhI dazA joI temane temanA tarapha AkarSaNa thayuM, AkarSaNamAMthI prema 1 pU. zrI caritranAyakanA deDetsarga prasaMge "jaina" sAptAhika pitAnA tA. 3-8-1907 nA aMkamAM temane ApelI zraddhAMjalimAMthI sAbhAra udhRta. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardha zatAbdI graMtha:ja, ane premamAMthI mulAkAte zarU thaI. zrI buddhisAgarajI mahArAja avaranavara munizrI pAse AvavA lAgyA. temanI sAthe jJAnacarcA karavA lAgyA temanI bhakti ane sevA paNa karavA lAgyA, temaja munizrInA anekavidha kAryomAM bhAga paNa levA lAgyA. eka sAgaragacchanA sAdhu Ama eka anya gacchane sAdhunA upAzraye avaranavara jAya, tyAM kalAka sudhI bese, temanA kAryomAM bhAga paNa le, e badhuM ja badhAM kaMI thoDuM sahana karI le? kAraNa mAnavInA mana kaMI badhAnAM sarakhAM thoDAM hoya che? suratamAM amuka varga saMkucita mAnasavALo paNa hatuM. te vagane A badhuM na gamyuM. thoDA divasa sudhI te aMdaroaMdara caDabhaDa karyA karI, chevaTe tenI hada tUTatAM temaNe zrI buddhisAgarajIne paNa vAta karI ane teo je karI rahyA che te khoTuM karI rahyA che, te samajAvyuM. paraMtu zrI buddhisAgarajI mahArAje temane je prema ane dalIlathI pitAnA kAryanI samaja ApI, te sAMbhaLIne te e varga daMga ja thaI gayo. temane potAnI saMkucitatAnI zarama AvavA lAgI, teo temane namI paDyA. e prasaMga pachI eka mahattvanI ghaTanA banI gaI, je ghaTanAe baMnene saMbaMdho vacce sAre e prakAza pADyo, ane bhAvinA saMbaMdhane tethI majabUta pAyo naMkhAye. suratamAM khristI mizanarIo khristI dharmano pracAra karI rahyA hatA. ane A pracAra . mATe teo patrikAo pragaTa karatA hatA, ane ThekaThekANe pravacana karatA hatA. mizanarIomAM eka jayamala padamIMga khristI pAdarI hate. A jayamala agAu jaina hatA, jainakuLamAM te janmya hatuM, jenatanA sArA saMskAra paNa dharAvatuM hatuM. pAchaLathI teNe dIkSA paNa lIdhI hatI, ane ApaNuM caritranAyakane te ziSya banyuM hatuM. ghaNuM samaya sudhI te munizrI sAthe rahyo. eka divasa te acAnaka dIkSA choDI cAlyA gaye, tyArapachI te khristI mizanamAM joDAye ane tyArathI te khristI dharmano pracAra karavA lAgyA. ahIM suratamAM potAnA eka vakhatanA gurune joI te dezamAM AvI gaye, ane khristIdharmane pracAra jorazorathI karavA lAgyo. potAnA pravacanamAM e jainadharmane utArI pADavA lAge. "Isu karatAM mahAvIranuM tattvajJAna meLuM che" evuM pratipAdana karavA lAge. baMne munione AthI ghaNuM ja duHkha thayuM. AvI vyaktione te mULamAMthI ja ukheDI nAMkhavI joIe, ane A te dharma sAme paDakAra hate. cUpa kema besI rahevAya ? zrI buddhisAgarajI kAgaLa ane kalama laI besI gayA. jayamalanA AkSepane sacoTa javAba ApatuM eka saLaMga pustaka jotajotAmAM lakhI nAMkhyuM, pustaka pUruM thatAM ja tethI mULa prata temaNe munizrIne vaMcAvI, munizrI e prata dhyAnapUrvaka vAMcI gayA. pratanA eka eka zabda ane dalIla para te khUza khuza thaI gayA. ane vyAkhyAna pATa parathI temaNe zrI buddhisAgarajI ane temanA e pustakanI bhArebhAra anumodanA karI, ane e pustaka pragaTa karavA mATe sUcane karI. A sUcanA thatAM ja jaina phrenDalI sosAyaTIe "jainadharma ane khristI dharmane For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya haju paravArya nathI 67 mukAbalo' pustaka pragaTa karavAnuM kAma upADI lIdhuM. sAthe sAthe vyAkhyAna bAda temaNe zrI nagInacaMda kapUracaMda jhaverIne bhalAmaNa karI ke-"munirAjazrI buddhisAgarajInA paMDitajIne pagAra teo abhyAsa kare tyAM sudhI cAlu ja rAkhave...." A prasaMgathI te virodhIo chaka ja thaI gayA. baMne vacce Avo nirmama ane nirdoSa nehasaMbaMdha joI badhA virodhIo te meMmAM AMgaLA ja nAMkhI gayA, Aje paNa A be go vacce je kaMI sumeLa ne saMpa che te A prasaMgane ja AbhArI che. munizrI e 153 nuM suratanuM comAsuM pUruM karI pATaNa padhAryA. saMvata 1941 mAM teo padhAryA hatA. te pharI tera varasanA ghaNA lAMbA samaya pachI 1954 mAM pATaNa AvyA ane A sAlanuM comAsuM temaNe ahIM pATaNamAM ja karyuM. A cAturmAsa daramiyAna temaNe traNa kArya mahattvanAM karyA, ane bIjA dhArmika anuSThAna karAvyAM te judAM..... sau prathama temaNe pethApuranA rahIza, mumukSu zrI kezavalAlane ahIM pATaNamAM dIkSA ApI ane temanuM nAma kalyANamunijI rAkhyuM. bIjuM kAma temaNe jJAnoddhAranuM karyuM. temaNe karAveluM kAma te yAdagAra raheze. pATaNanA graMthabhaMDArenA saMrakSaNanI temaNe jarUriyAta joI ane A mATe temaNe preraNA karI. ane A preraNAthI te kArya mATe rUA. 22000) nI rakama bhegI thaI gaI. - trIjuM kareluM kArya te jIrNoddhAranuM hatuM. yugapradhAna AcAryazrI jinadattasUrijI tathA AcArya bhagavaMta zrI jinakuzaLasUrijI mahArAjanI caraNapAdukAnI daherI, samArakAma ane yogya mAvajata mAMgatI hatI, te evI to jIrNa ane lagabhaga khaMDera jevI banI gaI hatI ke, tyAM khUba ja AzAtanA thatI hatI. munizrIe A kAryane paNa hAtha para lIdhuM. zrI pannAlAla pUraNacaMdane A mATe vAta karI ane temaNe te kArya saharSa vadhAvI lIdhuM. AthI. pItAMbara taLAva parathI te daherI khaseDIne jogIvADAnA zAmaLA pArzvanAthanA bagIcAmAM te baMdhAvI ane tenI punaH sthApanA karAvI. e Aja dAdAvADInA nAmathI oLakhAya che. comAsuM pUruM thayA pachI 1955 mAM munizrInI punita chAyAmAM zeThazrI nagInadAsa sAMkaLacaMdabhAIe zrI zaMkhezvara tIrthane charI' pALate saMgha kADhyo. A saMgha mAgazara vada dasamanA zubha prayANa karyuM. A saMghamAM ghaNA bhAvika yAtrALuoe bhAga lIdho hate. tyArapachI teo cAturmAsa mATe surata padhAryA. A sAla teo zrI premacaMda rAyacaMdanI dharmazALAmAM birAjyA hatA. A sAla temaNe karAvelI vividha pratiSThA mATe yAda raheze. sau prathama temaNe gopIpurA, meIna roDa para AvelAM zrI kuMthunAthajInA derAsaramAM pratiSThA karAvI. bIjI pratiSThA esavAla mahollAmAM AvelA zrI manamohana pAzvanAtha jinAlayanI karAvI. temanA varadahaste thayeluM trIjuM pratiSThAna hAthIvALA jinamaMdiramAM zrI sUrajamaMDana pArzvanAthanuM che. For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha A pratiSThAe uparAMta temaNe katAragAmanA daherAsaranA jIrNoddhAranuM paNa bhavya kArya karyuM. katAragAma Ama te hiMduonI tIrthabhUmi che. paraMtu munizrInA hAthe thayela jIrNodvAra pachI te jainonuM paNa tIrthadhAma banyuM che. ahIM pAlItANAnA DuMgara paranA daza tAdRzya karavAmAM AvyAM che. pAlItANAnI jema ja sAmasAmA jinAlaye che. eka bAju zrI AdIzvaranuM daherAsara che, ane tenI ja barAbara sAme puMDarIka gaNadharanuM daherAsara bAMdheluM che. dAdAnA daherAsara pAchaLa rAyaNanA pagalAM paNa che. medAnanI anukULatA hoI daherAsaranI bAjumAM ja eka AlIzAna dharmazALA bAMdhavAmAM AvI che. dara varase kArataka suda pUnamanA reja suratano saMgha ahIM yAtrArthe Ave che ne tenI varasagAMTha nimitta prativarSe sAdharmika vAtsalya thAya che. A zatruMjayAvatAra tIrthanI pratiSThA saM. 155 nA vaizAkha suda terasa ne maMgaLavAranA reja munizrInA varadahaste thaI. zeThazrI nagInacaMda kapUracaMda jhaverIe mULanAyakane gAdI para besADavAne lAbha lIdho hato. ane derAsaranA gekhamAM sAma sAmI bAju prabhupratimAonI paNa sthApanA karavAmAM AvI hatI. A pratimAo zrI jhaverI talakacaMda meLApacaMda tathA jhaverI mULacaMda mANekacaMde besADI hatI. kahevAya che ke A prasaMge 1. surata-katAragAmanA zatruMjayAvatAra daherAsaranI prazasti - || zrI pArzvanAthAya namaH | sUratavatananivAsI zreSThovaro bhUSaNA'bhidhaH pUrvaH / katAragrAme'smin nirmApayad Adijinacaityam // 1 // tArA rajUchI..... zrI puMDarikacaityaM vyaracayat svAtmazuddhyartham // 2 // caityayugmaM tat samabhUt...kAlena bhUyasA jIrNam / zrImad mohanamunayo viharantaH tatra cA''jagmuH // 3 // natvA jinendrabimba nirIkSya caityaM ca jIrNamiti / smRtvoddhAraphalaM te manasItthaM bhAvayAmAsuH // 4 // dhyAtveti sUrate te'bhyAjagmuH satkRtA zrAvakasaMghena / jIrNoddhArArtha taM saMgha prabodhayan bahudhA // 5 // tadbodhI tatazca saMghaH sadAste caityakAryapraguNaH / .......liddA bhUteSunaMdabhUmitaH [1955] varSe zrI vikramArkasamaye gate / vaizAkhe sitapakSe trayodazI bhomavAsare // 7 // tasyAsannopavane'smin pratimAH zrI nAbhinaMdanAdInAm / zrImanmohanamunibhiH jayantu saMsthApitAH satatam / / 8 / / For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only katAragAma ( surata ) nu zatrujayAvatAra daherAsara - pratiSThA, ( sa'. 1955 ) ht WHIL zrI kuMthunAthajI daherAsara surata gopIpurA meIna roDa upara ( sa'. 1957 ) zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smArakatra tha Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha maupade saMpI napAsAdata gurumUrti - katAragAma mULanAyaka zrI Adizvara bhagavAne, katAragAma daherAsara T kara kara jaina dharmazALA, katAragAma daherAsarane zilAlekha, katAragAma For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya haju paravA nathI ekalA devadravyamAM ja rU. 35000 nI upaja thavA pAmI hatI. A pratiSThA mahotsava evI anerI zAnathI ujavavAmAM Avyo hato ke suratanA ItihAsamAM te abhUtapUrva banI gaye. A ja prasaMge eka camatkArika ghaTanA banI gaI. keI vidvasaMteSIe tyAMnA gorA kalekaTarane evI vAta karI ke A prasaMgamAM mANanI bharacakka bhIDa rahe che. kIDIyArAnI jema ja mANase ubharAya che. ane A divasa dhUma gIda rahe che. je tAtkAlika keI gya pagalAM bharavAmAM nahi Ave te Dara che ke kaI mahAroga phATI paNa nIkaLe ! !" kahe che ne sArA kAmamAM se vighana naDe. saMghane A vAtanI jANa thaI. saMgha te ciMtAmAM paDI gaye. have zuM thaze? zuM mahAga phATI nIkaLaze? ane evuM je bane te ?? kalekaTara Avaze te? zuM A kArya nirvidane pAra nahiMja paDe? A ne AvA aneka savAlo saMghane kerI khAvA lAgyA. paNa saMtanuM puNya tapatuM hatuM. munizrInAM naiSThika brahmacaryanuM teja AvanAra AMdhInA oLAene chinnabhinna karI rahyuM hatuM. kalekaTara AvyuM te khare. paNa munizrInI puNyaprabhA joIne ja e te TharI gaye. cAritryanA zItaLa tejakIraNa veratI e saumya mukhamudrA joI e zuM karavA AvyuM hatuM te paNa ghaDIbhara bhUlI gayo. jo ke e AvyuM hatuM te bIjA vicArathI, paraMtu munizrInA mehaka vyaktitvathI aMjAI jatA eNe kahyuM - "AvA mahApuruSa jyAM heya tyAM evuM bane ja nahi. jAva, tame tamAruM kAma cAlu rAkhe ", saMghanA AnaMdane te AthI pAra na rahyo. bevaDA umaMgathI pachIne kAryakrama pUre thaye. For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''''' [ 18 ] samayanI A vAta che. tyAre padavI e bhAre javAbadArI manAtI hatI. zramaNavarga pote ja A padavI mATe ghaNo sajAga rahetuM hatuM, te pada meLavavA mATe te bhAre sAdhanA karate ane jyAre tene khUda lAgatuM ke nA, have kaMI vAMdho nathI; pite e padavInuM gaurava sAcavI ane vadhArI zakaze tyAre ja te saMghanI vinati ane Agrahane mAna ApI e padane svIkAra karate. Ama thavAthI saMgha paNa evA padavIdhArI sAdhuone uMcA Adara ane sanmAnathI satkArato hatuM, ane temane paDyo bela eka avAje jhIlate hate. saMvata 1956 mAM munizrI amadAvAdamAM sthira hatA, tyAre zrI harSamunijInA vaDIla gurubaMdhu munirAja zrI jazamunijIe tapAgacchanI vimala zAkhAnA paMnyAsa zrI dayAvimalajI mahArAjanI punita chAyAmAM zrI bhagavatIsUtranA godvahana karyA hatAM. A prasaMga amadAvAdanA saMghe ghaNuM ja dhAmadhumathI ujavyo hate. A utsavamAM zeThazrI lAlabhAI dalapatabhAI, zeThazrI manasukhabhAI bhagubhAI Adi gRhasthoe khUbaja sakriya rasa laI A utsavane anupama banAvyuM hatuM. tyAra pachI paMnyAsapravara zrI jazamunijI, zrI harSamunijI saparivAra surata padhAryA, tyAre caritranAyaka suratamAM ja birAjamAna hatA. ahIM suratamAM munizrI harSa munijIe, paM. pra. zrI jazamunijInA zubha sAnnidhyamAM zrI bhagavatIsUtranA yogodvahana zaru karyA. jyAre jyAre ane jyAM jyAM keIpaNa zramaNa bhagavaMtane kaIpaNa padavI enAyata karavAmAM AvatI tyAre tyAre tyAM tyAM ghaNI ja dhAmadhumathI karavAmAM AvatI. saMghajamaNo thatAM, aAImahotsava thate, pUjAe bhaNAvAtI, prabhAvanAo thatI, AkarSaka aMgaracanAo thatI, suratamAM paNa jyAre zrI siddhimunijIne paMnyAsapadavI ApavAmAM AvI hatI tyAre e badhuM ja karavAmAM AvyuM hatuM. zrI harSa munijI have paMnyAsa padavI mATe yegya banyA hatA. suratane saMgha paNa have temane paMnyAsa jevAne utsuka hatuM, ane padavI ApavAmAM Ave tyAre kaMIka ne kaMIka samA For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciraMtana smRti reha te kare ja joIe. suratano saMgha paNa e mATe kaMIka karavAno vicAra karatuM hatuM, paraMtu tyAMnA saMghane navInatAno zokha hato. A samArehamAM temane eka judI bhAta pADavI hatI. mAtra thoDAka ja divasa samAraMbhanI yAda rahe temAM temane saMtoSa na hatuM. temane to ciraMtana smRti jaLavAI rahe tema karavuM hatuM. surata saMghanA AgevAna kAryakare bhegA thayA. temAM sarvazrI dharamacaMda udayacaMda, temanA suputra zrI jIvaNacaMda tathA zrI lallubhAI, zrI nagInacaMda kapUracaMda jhaverI, zrI kulacaMda kasturacaMda ane bIjA paNa vicAraNA mATe beThA hatA. vAtanI zarUAta karatAM zrI dharamacaMdabhAIe kahyuM -"juo bhAIo ! prAcIna sthApatyanA saMrakSaNane kAyade have AvI rahyo che. ApaNe badhA je samayasara nahi jAgIe te kAyade kaheze tema ApaNe kAma karavuM paDaze ane tyAre ApaNe eTalA meDA paDayA hoIzuM ke e kAma ApaNane tyAre eka veTha karavA jevuM lAgaze. bIjuM yupIane mAunTa AbunA derAsara upara gIdhanajare joI rahyA che. A sAthe e paNa mArA jANavAmAM AvyuM che ke lorDa karjhana paNa e benamUna kalAtmaka derAsare jovA mATe AvanAra che. te e badhuM bane te agAu ja evuM kaMIka nakkara karIne rAkhIe ke jethI teone lAge ke ame amArA derAsaranI saMbhALa rAkhI zakIe chIe. A sivAya ApaNuM suratamAM ja keTalAka derAsare jIrNoddhAranI rAha jatAM beThAM che. munizrI mehanalAlajI mahArAjajIe paNa mane A aMge eka vakhata Takara karelI. ATha varasa upara temaNe mane kIdheluM -"bhAI ! dharamacaMda, A jINuM derAsara mATe have . kaMIka kare ane temane paDatAM bacAvI le." te mAruM tamane saune A namra sUcana che ke "ApaNe A padavI pradAna samAraMbhamAM, pUjA prabhAvanA ane racanAo uparAMta eka jIrNoddhAra phaMDa karIe ane A samArehane ciraMtana karIe". sUcana ghaNuM ja samayasaranuM hatuM. saue tene saharSa vadhAvI lIdhuM. ane te ja samaye zeTha zrI dharamacaMdabhAIe e phaMDamAM rUA. 25000)nI rakama lakhAvI dIdhI. badhAe temanI udAratA ane hoMza joI e phaMDa sAthe temanuM nAma joDI dIdhuM. tyArathI e phaMDa "zeThazrI dharamacaMdabhAI udayacaMda jIrNoddhAra phaMDa"nA nAmathI oLakhAya che. rakama bharAtAM turata pachI vidhi karavAmAM Avyo. te phaMDanuM eka vyavasthita TrasTa karavAmAM AvyuM. tenA menejIga TrasTI nImavAmAM AvyA. e jagA para temanA ja suputra zrI jIvaNacaMdabhAI (hAlamAM munizrI jinabhadravijayajI mahArAja)nI nimaNuMka karavAmAM AvI. kArya evI zubha paLe zarU thayuM hatuM ke thoDA ja samayamAM te phaMDa savA lAkha rUpiyA sudhI pahoMcI gayuM. A sAthe AbunA derAsaranA jIrNoddhAra mATe zrI jIvaNacaMda tathA lallubhAInI kaMpanIe rUA. 15000) nI udAra sakhAvata karI. maLela vigate pramANe saM. 1982 sudhImAM A phaMDamAMthI surata ane tenI AsapAsanA derAsarenA jIrNoddhAra mATe rUA. 40000) nI jaMgI rakama kharcavAmAM AvI hatI. For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : munizrIe A "zrI dharamacaMda udayacaMda jIrNoddhAra phaMDa"ne maMgala AzISa ApyAM ane jAheramAM tenI bhAre anamedanA paNa karI. A phaMDa suratamAM thayuM, ane tenA kharcanuM maMgalAcaraNa paNa suratamAM ja thayuM. suratanA jIrNa thayelA derAsaramAM A phaMDanI madada maLavAthI navI ja bhabhaka ne camaka AvI. A phaMDa te zrI harSamunijInI paMnyAsa padavI nimitte thayuM hatuM. paraMtu ene samAreha muMbaImAM ujavavAmAM Avyo. saM. 1958 mAM munizrI muMbaI hatA, ane A sAlanA cAturmAsamAM ja, mAdhavabAganA vizALa cogAnamAM aSADha suda chaThanA roja zrI harSamunijI mahArAjane paMnyAsapadavI ApavAmAM AvI. tyArapachIne cAra cemAsA 1962 sudhI munizrIe muMbaImAM ja gALyAM. saM. 1960 mAM zrAvakonI jijJAsAne mAnya rAkhI mahArAjazrIe zrI bhagavatI sUtranuM vAMcana zarU karyuM. A sUtranA dara zatake zrI devakaraNa muLajI, zrI premacaMda rAyacaMda Adi gRhastha senAnI gInI mUkI tenuM pUjana karatA hatA. A traNa varasanA samayamAM munizrIe sAta mumukSuone dIkSA ApI. A ja sAlamAM (1960) eka camatkArika pratiSThA thavA pAmI. bAbu amIcaMda pannAlAla, vAlakezvara upara jinamaMdira baMdhAvI rahyA hatA. derAsara tayAra thaI gayuM hatuM. ane mULanAyaka kyA bhagavAnane padharAvavA tenI zeThazrI tapAsa karatA hatA. A tapAsa cAlatI hatI tevAmAM eka rAtre bAbusAhebanA dharmapatnI kuMvarabAIne eka svapna AvyuM. e svapnamAM eka alaukika vItarAganI pratimA dekhAI. zrImatI kuMvarabAI te A mUrti jotAM ja bhAvathI "namo jiNANuM' bolI UThyA. paNa AMkha ughaDI tyAre te kazuM ja na hatuM. e te eka zubha svama ja hatuM. paNa e mUrti kathA bhagavAnanI hatI ? kyA jinAlayamAM hatI ? kyA gAmamAM hatI? ene kezu javAba Ape ? e te mAtra eka zubha svama ja hatuM. savAre baMne, bAbusAheba ane temanA dharmapatnI munizrIne vaMdana karavA mATe AvyA. sukhazAtA pUchI vaMdanA karI ane Avela svamanI vAta karI. munizrIe e vAta sAMbhaLI ghaDI AMkha mIMcI kazAkanuM dhyAna dharyuM, ane pachI kIdhuM-bAbusAheba ! tame Aje ja sIdhA ahIMthI khaMbhAta prayANa kare...." mahArAjazrInI AjJA mAthe caDAvIne teo baMne khaMbhAta tarapha javA upaDI gayA. tyAM jaI tyAMnA prAcIna bhavya derAsaranI jAtrA zarU karI. yAtrA karatAM karatAM teo ciMtAmaNi pArzvanAtha derAsaranA seMyarAmAM utaryA. tyAMnA AdIzvara bhagavAnanAM darzana karyA. kuMvarabAIe e pratimAne dhArI dhArIne joI. temane lAgyuM ke A e ja pratimA che je meM svamamAM joI hatI, temaNe bAbusAhebane vAta karI ke mArA svamanI pratimA barelara AvI ja hatI. mane te A e ja mUrti lAge che. For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekha zrI meAhanalAlajI ardhazatAbdI smArakatra tha bAbu amIcaMdUpanAlAla zrIAdizvara jaina maMdira, vAlakezvara, muMbai : [ saM. 1960 mAgasara sudi 6 dine budhavAsare zrI mukha sUriziSya mohanamuninA zrIgomukhayakSamUrti pratiSThitA, jhaverI amIcaMda panAlAlalena kArApitA // ] For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAla ardhazatAbdI mAraka graMtha PleaLGUCLUSE zrImohanamunIndrANAmidaM caraNayoyugam / dadyAdabhyarcyamAnaM sad-AnandaM bhavinAM sadA / / 1 / / ye pAlayanti muni-bhUmimita pramedaM yAnaM bhavAdritaraNe'malasaMyama te| cAritravanmunigaNena niSevamAnaM dharmonnatiM vidadhatAmamalAM cirAya / / 2 / / nayanaindriyanandorvI [ 1852 ] mite vaikramavatsare / devakarNamUlacandra zreSThibhyAM sthApitaM hi ada: // 3 / / [zu3mAhiranAmamAyA (bhuma) For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciratana smRti 3 mAjIsAhebe tarata ja te derAsaranA TrasTIone A badhI vAta karI. peAte e pratimA muMbai lai javA mAMge chene A pratimA pAchaLanA svapta itihAsa temaja munizrInA Ade zanI vAta karI, TrasTIoe badhI vAta samajIne te pratimA lai javAnI sa'mati ApI. ane 1960 nA mAgazara suda chaTha nA rAja munizrIe AdIzvara bhagavAnanI pratiSThA vAlakezvaranA derAsaramAM karAvI. A derAsara mATe mAjIsAhebe rUA. 25000) nI rakama judI kADhI, A sAthe ja derAsaranI bAjumAM eka upAzraya paNa bAMdhavAmAM AvyA. 1960 nI sAla Ama munizrInA vacanasiddhinA prasaMga mATe yAda raheze. 1961nuM cAturmAsa paNa munizrIe muMbaImAM ja karyuM hatuM. A cAturmAsamAM ambe upadhAna samAreAha ujavavAmAM AvyA. pahelAM upadhAna zrI devakaraNa mULajInA suputrI zrI jIvIbene (vijIyAkhahene ) karAvyAM, A upadhAna samArAha mAdhavabAga, bhUlezvaramAM ujavavAmAM AvyA. tyArapachInA upadhAna vAlakezvaramAM thayAM. A samArAhanuM puNyakharca khAjI pannAlAla pUracaMde upADI lIdhuM hatuM. Ama saMvata 1961nI sAla tapanI pavitra havAthI pAvana anI gaI ! ! kalpanA Vores For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 19 ] Death's stamp gives value to the Coin of life, Making it possible to buy with life what is truely precious. aMtimayA mahArAjazrIe jyAre pANI sadI uparAMta ceDAM varasa pasAra karyAM tyAre temanI AgaNAe zI (79) mI varasagAMTha nimitte zraddhAMjali arpaNa karatAM jaina sAptAhike peAtAnA tA. 5 mI me, 1907 nA aMkamAM lakhyuMH-- * ApaNA pavitra munirAja zrI zrI zrI 1008 zrI meAhanalAlajI mahArAje muMbaimAM AvI sAdhu-muni mahArAjo mATe muMbai jevA sthaLAmAM vicasyAnA mahAna mArga meAkaLA karI ApyA che. teozrIe gayA aThavADiyAmAM peAtAnA 78 varasa pUrAM karI 79 mA varasamAM praveza karyA che. jemaNe A mahAna munirAjanI mukhamudrA nihALI che te jotAM ja kahI zake che ke teozrI kAi alaukika puruSa che. Ama hevAnuM kAraNa temanuM pavitra cAritra ane akhaDa brahmacArIpaNuM che. A munirAje peAtAnA lagabhaga paMdara varasanA muMbaInA vihAra daramiyAna jaina kAma upara mahAna upakAra karyo che. temanA pavitra upadezathI atre ghaNAM navAM khAtAM sthapAyAM che. aneka dhArmika utsavA thayA che, ane temanA rUDA nAmathI aneka sthaLeAe judI judI sasthAe Aje cAle che. Aja chellA keTalAka mAsa thayA, ApaNA A pavitra mahAna upakArI sAdhu-munirAjanI takhiyata lathaDavA mAMDI che. kAi kAi vakhata temanI mAMdagInA samAcAra maLatAM anekAne tArathI khakhara magAvavA paDe che ane AvA banAva gata aThavADiyAmAM banyA hatA. hAlamAM jANIne satASa thAya che ke A pavitra munirAjanI takhiyata have sahaja sudhArA para che. ameA icchIe chIe ke A munirAja bIjA 80 varasa kADho. paNa duHkhada rIte kahevuM paDe che ke A pavitra munirAjanI takhiyata divase divase lathaDatI jAya che. teeAzrInuM vyAkhyAna sAMbhaLavuM te te have temanI vRddhAvasthAne lIdhe azakaya che. mAtra temanI mukhamudrAnAM da For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atima zayana 5 naneA lAbha laI zakAya. A mahAna munizrInA upadezathI suratamAM gheADA vakhatamAM ja jJAnamaMdira zrAvikAzALA vagerenI zarUAta thavA lAgI che. have A munirAjanA saMbaMdhamAM temanuM kAyamI smaraNa karavAnI jarUra che, ane e mATe muMbaI sthaLa pasaMda karavuM joIe. AvA smaraNu tarIke jo A samayamAM karavA jevuM hAya te muMbai khAte jaina seneToriyama, lAIbrerI ke jAhera vyAkhyAna hAla karavAnI jarUra che. vaLI khelavAnA A yugamAM muMbai jevA zaheramAM hajArA jaino vase che paNa temane mATe jAhera vyAkhyAnA ke bIjA keAI samAraeA mATe evuM eke sthaLa nathI ane teTalA mATe AvA ekAda hAla jo bhUlezvara ke pAyadhUnI lattA para hoya teA ghaNA ja lAbha thAya. TUMkamAM A pavitra munirAja ghaNA varasa dIrghAyuSI rahe ! ane je karavA jevuM che te kAla upara mulatavI na rAkhatAM turata ja A mahAtmAnA smaraNa mATe kaika karavuM joie. A pavitra munirAja pAse ghaNAM ja amUlya pustakAnA saMgraha che. e pustaka bhaMDAranA lakhANanA kharce lagabhaga rUA. 75000) AMkavAmAM Ave che, te badhAM vyavasthita sacavAi rahe te mATe zeTha zrI nagInadAsa kapUracaMda jhaverIe eka paththaranuM makAna baMdhAvI ApavA mAthe lIdhuM che. te stutya pagaluM che. ane A sAthe A pustake khIjAne upayAgamAM Ave te mATe tenI khAsa sUcI chapAvI munirAjone ApavAnI jarUra che. je kAya paNa amArI samaja pramANe jarUra thaze. ame na bhUlatAM hAIe te A pavitra munirAjanI IcchA ekavAra siddhagiri javAnI che. ane te icchA pAra paDe tevI zakti prApta karavA teozrI tapeAkhaLanA prabhAve zaktimAna thAya evuM ame icchIe chIe. chevaTe Aje ApaNe temanI 79 mI sAlagIrI jovA bhAgyazALI anyA chIe te AvatA varase A pavitra munirAjanI 80 mI sAlagIrI jovA paNa nasIbavaMta thaIzuM ema ame prArthIe chIe....". saM. 1962 nuM cAmAsuM pUruM thayuM tyAre munizrInA jIvanadIpa jhagArA mArI rahyo hatA. jIvanantyAta evI te jhagamagI rahI hatI ke jonArane ghaDI zakA AvI jAya ke zuM khujhAtA dIpanI te A jhAkajhameALa nathI ne ? dvIpakamAM tela chUTayuM hatuM, ane jyAta cheDhDhA camakArA mArI rahI hatI. munizrInI tabiyata vadhu ne vadhu narama ane jatI hatI, paNa e te dehanI niLatA hatI, AtmajyAta tA evI ja sthira ne tejasvI hatI. AtmAne te basa eka ja jha...khanA hatI ke A deha paDe te pahelAM zatruMjayanI yAtrA karI levI. bhAvanA evI prabaLa hatI ke muMbainA saMghe mahAmuzIkhate temane svIkRti ApI, ane munizrI vihAra karI sa. 1963 mAM surata padhAryA. tyAre kAne khabara hatI ke A surata ja temanuM chevaTanuM virAmasthAna banI jaze ? nAdurasta takhIyata chatAMya upadeza ane preraNA kAya tA cAlu ja hatAM. munizrInI preraNA thatAM zeTha For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: rUpacaMda lallubhAie surata pAsenA katAragAmamAM AvelA daherAsaranI varSagAMTha nimitte sAdharmika vAtsalya mATe rUA. 21000) nI sakhAvata karI. suratanA saMghe joyuM ke khiyata have vadhu kAma Ape tema nathI. AthI munizrIne havAphera mATe lAinsamAM laI javAmAM AvyA. tyAM kaMika pheraphAra jaNAyA. ahIM paNa teo nivRtta te na ja besI rahyA. zrI nagInadAsa jhaveracaMdane zrI sametazikharajI upara killA-gaDha badhAvavAnI preraNA karI. takhiyata theADI kaiMka ThIka thatAM peAtAnI ja smRtimAM UbhA thayelA geApIpurAnA " zrI mAhanalAlajI jaina upAzraya"mAM teo sthira thayA. pU. mahArAjazrInA AtmApayAga ajabanA hatA. AvI bagaDela hAlatamAM paNa AtmajAgRti tee cUkayA na hatA. navakAramaMtranuM raTaNa satata cAlu ja hatuM. jIvanabhara samAdhi ane zAMtinI sAdhanA karanArane Aja samAdhi saheja banI hatI. caitra suda agiyArasanA e divasa hatA. svarodayanA prakhara abhyAsI evA A munirAje peAtAnI ciravidAya joi lIdhI. pAse ubhelA aMtevAsI varga tarapha temaNe eka saumya najara karI. potAnA ziSyAne IzAArAthI khelAvyA ane hitazikSAnA be zabdo kIdhA. jIvanamAM samatAbhAva keLavavA mATe khAsa bhAra mUkayA. te samaye temanI pAse temanA pUrva paricita eka yatizrI hAjara heAya che. temane teozrI izArAthI khelAve che ane kahe cheH-- " jAva mArA agnidAha mATe bhUmizuddha karI Ave..." munizrI evI sahaja ane saraLa rIte lIlA saMkelI rahyA hatA ke jANe kAka musApha sthaLAMtara mATe AnaMdathI pUrva taiyArI na karI rahyo hoya !! A ghaTanAnI neAMdha letA suratanivAsI zeTha zrI jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI junAgaDha- dilakhuzathI tA. 23-4-57 nA patramAM lakhe cheH-- " kALadharmanA divase huM suratamAM ja hatA. pU. gurudevane zArIrika vyAdhi chatAM paNa je kAI Ave jAya tene dhamamAge dRDha karavAnA upadeza ane svanI AtmasAdhanAnA upayAga cAlu ja hatA. vizeSa AtmajAgRti tA e hatI ke peAtAnA deha madhyAhane paDaze evI khAtrI peAtAne cAkkasa thatAM savAranA ja devasuragacchanA eka yatizrIne (ghaNuM karIne zrI nemakuzaLajIne) pAse lAvIne kahyuM ke--" aaa agninA hiye vAddi nA Dhe mUmi vela jara yuddha rgabo ' A pachI yatizrI jarA glAna vadane AnAkAnI karatAM mahArAjanA vacanane mAnya rAkhI tApI taTe nadInA pUla pAsenI jagyA pasaMda karI mahArAjazrInI sevAmAM AvI ubhA rahyA...."1 caitra vada bArasa ! ! ! 1. keTalAMka AtmAe evI ucca kATInA hAya che ke teo peAtAnA mRtyune pahelethI AvatuM joi zake che. A kai kalpanAnI vAta nathI. itihAsamAM evA banAve! jovA maLe che. For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ss aMtima zayana ghaDIALe baporanA bAranA DaMkA vagADyA. munizrIe joI lIdhuM ke have vidAyanI DI ja paLe bAkI che. teoe jIvananI zeSa eka eka paLanuM gaNita karI lIdhuM ane saunI kSamApanA mAMgI lIdhI. pAse beThelA paMnyAsajI zrI harSamunijI tathA paM. zrI jazamunijIne pitAnA uttarAdhikArI tarIke jAhera karyA. te vakhate paM. zrI jazamunijI je ke temanI pAse na hatA, paraMtu temane paNa te bhAra zeMpavAnI vAta karI ane ATaluM karI e AtmadhyAnamAM lIna thaI gayA. kahe che sADA bArane samaya e vijayane samaya che. vijaya muhUrta tarIke e jotiSa zAstramAM jANIte samaya che. A samayamAM kareluM prasthAna vijaya apAve che. sADA bArane Takera paDyo !! ane munizrIe A saMsAramAMthI prasthAna karyuM !! bUDjha bUjha thate dIpaka aMte bujhAI gaye.! saMgha parathI jANe tejane eka aganagoLe gAyaba thaI gaye!ghaDI te ghera aMdhakAra pharI vaLe. aneka hiyAe munizrInA dehagamananA samAcAra bhAre vyathAthI sAMbhaLyAM. e eka evo AghAta hato ke te divase kalakattA, muMbaI, surata Adi sthAe bajAre baMdha rA. saMsAranI dhamAla eka divasa mATe sthagita thaI gaI. muMbaI metInA dharamanA kAMTA taraphathI garIbane mIThAI vaheMcavAmAM AvI. A uparAMta svargasthanI aMtima avasthAmAM temanI AMkha mIMcavAnI taiyArImAM hatI te ghaDImAM bethI aDhI lAkhanuM eka smAraka phaMDa ubhuM karavAmAM AvyuM. zrI nagInadAsa jhaveracaMda taraphathI eka lAkha rUpiyA, zeTha zrI nagInadAsa kapUracaMda jhaverIe jIvadayA phaMDamAM eka lAkha rUpiyAnuM dAna karyuM, temaja zeThazrI devakaraNa mULajIe rUA. 11001) zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI mATe jAhera karyA. ane bAkInI rakama suratanA saMgha taraphathI maLatAM e phaMDa lagabhaga aDhI lAkha rUpiyAnuM thayuM hatuM, ane te phaMDanuM nAma " zrI mehanalAlajI smAraka phaMDa rAkhavAmAM AvyuM. maLatI noMdha pramANe temanI smazAnayAtrA khUba ja dabadabApUrvaka nIkaLI hatI. aDhAre gujarAtanAM navalikAnareza zrI dhUmaketu e aMgeno potAne anubhava "kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya' pustakamAM lakhe cheH.. ""hemacaMdra" nuM pustaka lakhatA hatA. e pUruM thavA AveluM ne emAM hemacaMdra potAnA mRtyunuM bhAvi cha mahinA agAu bhAkhyAnI vAta lakhatAM meM nIce TIpaNa kareluM ke -"moTA puruSono mahimA vadhAravA AvI vAto cAlatI haze..." te pachI mArA pitAzrInI mAMdagInA khabara maLyA. huM gaMDala gayo. tyAM khabara paDI ke emaNe pitAnuM mRtyu barAbara paMdara divasa para bhAkhyuM hatuM. davA upacAranI nA kahI dIdhI hatI. saune maLavA bolAvI lIdhA hatA. te pachI bhAkhelA divase emaNe mArA hAthanuM pANI pIdhuM. pIne paDakhuM pheravI gayAM. pharI e jAgyA nahi. meM gaMDalathI pAchA AvIne "hemacaMdra' nAM kaMpajha thaI gayelA promAMthI pelI mArI TIppaNa-TIkA kADhI nAMkhI..." For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: AlamanI prajA AMsubhInI AMkhe e aMtimayAtrAmAM joDAI hatI. suratanI sarakArI pharaja paNa temAM sAmela thaI hatI. A yAtrA zaheranA dareka mukhya sthaLe pharI azvInIkumAre pahoMcI. smazAnavidhinI uchAmaNImAM rUA. 8000) nI upaja thaI hatI. e samAdhi para eka sUpa paNa baMdhAvavAmAM Avyo che. dehanI chellI rajakaNo baLIne rAkha thaI gaI tyAre sakala saMgha pAcho pharyo, jatAM te jANe jaI nAMkhyuM hatuM paNa pAchA pharatAM saunA paga bhAre lAgavA mAMDyA. jANe e smazAnamAM sau kaMIka evuM mUkIne AvyA hatA ke jIvana have sUnuM lAgatuM hatuM. caitra vada 12 ne e divasa munizrI mehanalAlajInA jIvanane pUre hisAba jeI saMteSane zvAsa ghUMTI AthamI gaye...tyAre rAtri niHzvAsa ane dardabharyA haiye AMsu sAratI AMkhe kahI rahI hatI. Aja eka evA mahApurUSe jagatamAMthI-vidAya lIdhI ke-jeNe potAnA jIvananuM artha zAsanane caraNe dharI dIdhuM hatuM. Aje e ApaNI vacce nathI paNa temane yaza-deha A saMsAramAMthI kadI nahi bhUMsAya. e ajara ane amara rahevA sarjAyele che." QUAGLIGNOLA For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandarbha-granthonI sUci (saMskRta-prAkRta) (2) modana jaritra (. rAmovArA samApati zAstrI) (2) harSahRdaya darpaNa -buddhisAgara muni (3) varatA padAvarI. " -upA0 kSamAkalyANajI (4) apabhraMza-catracI(6) kamAva varitra (6) taravArthasUtra-AmitrI razit. ' (gujarAtI) (7) munizrI mehanalAlajI -mAvajI dAmajI zAha. (8) caritramALA -mANekamuni (9) "munizrI mehanalAlajI ma0 nuM jIvanacaritra" (le. lallubhAI kAlIdAsa rANA) (10) "pU. mehanalAlajInuM muMbaImAM padhAravuM tathA zatruMjaya mAhAtmya Adi saMgraha" (pra-amaracaMda paramAra) (11) zrImAna muni mahArAja zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAIbrerI tathA saMskRta pAThazALA (muMbaI)ne rIporTa (vi. saM. 1968) (12) zrImad mehanalAlajI jaina zve. jJAnabhaMDAra. (surata)nA graMthanuM sUcipatra. (sUryapura bhAMDAgAra darzikA sUcimAM uparyukta hakikata che.) (13) sUrya purane suvarNayuga. (14) surata caitya paripATI. (15) pragaTa prabhAvI pArzvanAtha. (le. maNIlAla nyAlacaMda) (16) jainatIrtha-sarva--saMgraha bhAga- 1-2-3. le. aMbAlAla premacaMda zAha For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha (17) jaina tIrthone ItihAsa. (tripuTI) (18) zrI mahetAbakumArI jinendraprasAda varNana. (19) A. jinarUddhisUrinI jIvanaprabhA. le. kulacaMda haricaMda dozI (mahuvAkara) (20) mahAn kiye ddhAraka zrI AnaMdavimalasUrinuM viziSTa jIvana caritra (le. kanakavimaLa) (21) karmavIra zeTha devakaraNa muLajI. (22) zeTha dharamacaMda udecaMdanA jIvanacaritranI hastalikhita noTa. (aprakaTa) (23) bAbu panAlAla pUraNacaMda jaina hAIskUla. (muMbaI) suvarNa mahotsava grantha. (24) yuganika AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI. (le. jayabhikhkhuM ane pAdarAkara) (25) zrI AtmArAmajI janma zatAbdI smAraka grantha. (26) AcArya vijayavallabhasUri mAraka graMtha (27) jaina sAhityane saMkSipta ItihAsa. le. mohanalAla dalIcaMda desAI (28) kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya. le. dhUmaketu (29) svAmi vivekAnaMda. (30) "jena" patranI phAIla (sane 1907) (31) muMbaI samAcAra phAIla. (sana 1891-92-93) (hindI) (22) mohanasaMgInI. -zrI rupacandra bhaNazAlI. (aMgrejI) (33) Correspondence re, permission for issuiug permits to Jain priests for Crossing railway iron bridges on Bombay-Baroda and Central India railway (1921) By, Shah Narottamdas Bhawandas. (34) Muni Maharaj Shri Mohanlalji Jain Central Library and Sanskrit Pathsbala. (Bombay) Trust Deed. For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka ca www 4 saMghavI devakaraNabhAI muLajIbhAI jaina derAsara che. 010. zeThazrI devakaraNa mULajI jagavallabha pArzvanAtha maMdira, malADa, muMbaI For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meinalAle amitAbdI smAraka dha zeDa zrI devakaraNa mULajI jagavallabha pArzvanAtha maMdiranA mULanAyaka. malADa (muMbai) ( pratiSThA vi. sa'. 1976, zrI siMharinA upadezathI daherAsara taiyAra thayu ( RUPITIONS gurUkRti zro mohanalAla mahArAja (malADa-daherAsara) For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolatI tArIkha [1] sUraja DUbe che roja raja, ne caMdra paNa; nahi DUbe, nahi DUbe, smRti saMta tArA saMnyAsanI. [ pU0 munizrI mohanalAlajI mahArAjanA jIvanamAM banelI mahattvanI ghaTanAonI TUMka nedha, sAlavAra atre rajU karIe chIe. -saMpAdake ] 1. vi. saMvata 1887. ' 0 mathurA pAse cAMdapura gAmamAM janma. (vaizAkha suda chaThuM) 0 mehanakumAra nAma. 0 cAMdapuramAM ja prAthamika zikSaNa, - ra, vi. saMvata 1895. 0 yatizrI rUpacaMdrajInI pUnita chAyAmAM ' jIvana samarpaNa 3. vi. saMvata 1903 0 makSIjI tIrthamAM, A. . zrI mahendra sUrijInA hAthe yatidIkSA. 0 yatizrI mohanalAlajI. 4. vi. saMvata 1910, 0 guruzrI yati rUpacaMdrajInI ciravidAya. 5, vi. saMvata 1914 0 A. bha. zrI mahendrasUrIzvarajI ma.nuM svargagamana. 6. vi. saMvata 1916 0 zrI bAbu chuTTanamalajIe kADhelA zrI siddhagirinA saMghamAM sahagamana. 7. vi. saMvata 1929 0 kalakattAmAM saMvegI dIkSAne ni. 8. vi. saMvata 1lla0. ajameramAM saMghasamakSa zramaNatvane svIkAra. 9. vi. saMvata 1931. 0 pAlI (rAjasthAna)mAM prathama cAturmAsa. . 10. vi. saMvata 190ra, , , zIrehImAM cAturmAsa. 0 zIrehI narezane pratibaMdha. 0 rehaDAmAM jinamaMdira baMdhAvavAne upa deza ne preraNuM (Aje tyAM 3 derAsara che.) 0 brAhmaNo ane jaino vaccenA saMgharSanuM samAdhAna ane jainamaMdirane lIdhelo kajo. 11. vi. saMvata 1936, 0 osiyA tIrthane punaruddhAra. 0 jodhapuramAM cAturmAsa. 12 vi. saMvata 1938. 0 AlamacaMdajInI dIkSA. (A temanA sau prathama ziSya hatA.) 0 lagabhaga 500 jeTalA sthAnakavAsIoe svIkArele zvetAMbara mUrtipUjaka dharma, 13. vi. saMvata 1940. 0 jeThamalajInI dIkSA jodhapura. (zrI jazamu For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijI. pAchaLathI teo AcAryazrI banyA hatA. zrI jinayaza sUri) 14. vi. saMvata 1944, 0 Abu-khareDImAM zrI harSamunijInI dIkSA (sva. paM. pra. zrI harSamunijI.) 15. vi. saMvata 1946. 0 suratamAM cAturmAsa. 0 zeTha nemacaMda meLApacaMdanI vADInuM upA- zrayamAM rUpAMtara. 16. vi. saMvata 1947. 0 surata, vaDAcauTA nagarazeThanI poLamAM Avela zrI goDI pArzvanAtha derAsaramAMnA pittaLanA samavasaraNanI pratiSThA. (A samavasaraNa zeThazrI meLApacaMda ANaMdacaMda jeo zIhI (mAravADa)nA dIvAna hatA teo sIrehI tAbenA ajArI gAmanA zrI mahAvIrasvAminA derAsaramAMthI nakare bharIne lAvelA.) 0 muMbaIno prathama vihAra ane sau prathama saMvegI sAdhunuM muMbaIe kareluM abhUtapUrva praveza-svAgata. 0 muMbaImAM cAturmAsa. 17. vi. saMvata 1948, 0 suratamAM cAturmAsa. 0 vaDAcauTA, zrI sImaMdhara svAminA derAsa- rane jIrNoddhAra tathA pratiSThA. 18. vi. saMvata 1949 0 pAlItANAmAM cAturmAsa. 0 zrI RddhimunijInI dIkSA. (sva. A. ma. zrI jinaRddhisUrIzvarajI.) 0 zeThazrI dharamacaMda udayacaMde suratathI charI pALate pAlItANAne saMgha kADhyo. zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha 19 vi. saMvata 1950 0 pAlItANuM jayataLeTI para zrI dhanavasahi TuMkanI pratiSThA tathA aMjanazalAkA. - suratamAM cAturmAsa. 0 gopIpurAmAM, jhaverI zrI hirAcaMda matI caMda taraphathI zrI jayakuMvara jaina jJAna udhoga zALAnI sthApanA. 20. visaMvata 1951-para0 muMbaImAM cAturmAsa. 0 rAvabahAdura bAbu buddhisiMhajIe rU. 20,000)nI sakhAvata karI lAlabAga upAzrayana karAveluM jIrNoddhAra. 0 lAlabAganA upAzrayamAM (nIce) gRha daherAsara taiyAra thayuM. 0 bhUlezvara,-motIzA zeThanI jagAmAM jhaverI bhAIcaMda talakacaMdanI rU. 75,000)nI udAra sakhAvatathI jaina dharmazALAnuM navuM makAna taiyAra thayuM. 0 zrI jayamunijI (sva. A. zrI jayasiM hasUri)nI dIkSA. 0 zrI ciMtAmaNijI (gulAlavADI) tathA zrI goDIjI daherAsaramAM pratiSThA. ra1. vi. saMvata 1953. 0 amadAvAdamAM cAturmAsa. 0 zrI jazamunijI (sva. A. bha. zrI jinayazasUrIzvarajI ma.)nI gaNi tathA paMnyAsapadavI samAreha. 0 zeThazrI lAlabhAI dalapatabhAInA mAtuzrI gaMgA zeThANIe bAravratanA paccakkhANa lIdhAM. rara. vi. saMvata 1954. 0 pATaNamAM cAturmAsa. For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khelatI tArIkha 0 prAcIna hastalikhita jJAnabhaDArAnA jIrNoddhAra. 0 zrI khANu pannAlAla pUraNacaMDha taraphathI dAdAvADInA jIrNodvAra. 0 zrI kalyANamunijI (sva. pravartaka zrI kalyANamunijI)nI dIkSA. 0 zeThazrI nagInacaMda sAkaracaMda taraphathI zrI zakhezvarajI tI nA charI' pALatA saMgha. mahesANAmAM pU. prabhAvaka zrI ravisAgarajInuM milana. 23. vi. saMvata 1955. IM suratamAM cAturmAsa. 0 katAragAma-zatrujayAvatAra tItha neA jIrNodvAra tathA pratiSThA. che . . geApIpurA, mALI phaLIyA, zrI AdinAtha jaina derAsara ( kAMkarIyA ) nI pratiSThA. 0 ge pIpurA, esavAla maheAllAmAM Avela zrI manameAhena pArzvanAtha derAsaranI pratiSThA, 24. vi. saMvata 1956. zatrujayAvatAranI bAjumAM ja jainadharma zALAnuM AlIzAna makAna taiyAra thayuM. 0 suratamAM cAturmAsa. 0 zrI padmamunijInI dIkSA. ( kA. su. 0 hAthIvADAnA khAMcAmAM, surata zrI sUrajamaDana pArzvanAtha derAsaranI pratiSThA. 25 vi. saMvata 1957. . O suratamAM cAturmAsa. geApIpurA, meina roDa, suratamAM zrI kuMthunAthajI derAsaranI pratiSThA. 26. vi. saMvata 1958. 0 munizrI harSa munijI ma. nI gaNipada padavI prasaMga nimitte, suratamAM " zrI dharamacaMda udayacaMda jaina jIrNoddhAra krUDa "nI sthApanA. 27. vi. saMvata 1960, 0 muMbai cAturmAsa. 0 rIja rADa, vAlakezvara daherAsaranI mAtru amIca' pannAlAle mahArAjazrInA hAthe pratiSThA karAvI. 28. vi. saMvata 1961. 83 d muMbai cAturmAMsa. 0 zeThazrI devakaraNa mULajInI suputrI zrImatI vijayAkumArI tathA mAjI pannAlAla pUraNacaMda taraphathI thayela upadhAna tapa. 29. vi. saMvata 1962. O muMbaimAM cAturmAMsa. Q zrI bAbu pannAlAla pUracaMda jaina hAiskulanuM vAstu ( tA. 10-1-1906 ) zrI AdIzvara jaina derAsara (thANA) nI pratiSThA. I 30, vi. saMvata 1963. O siddhAcalajInI yAtrA mATe vihAra. 0 suratamAM temanI ja smRtimAM ubhA karAcela zrI meAhanalAlajI jaina upAzraya ( navI dha zALA ) mAM punita-praveza. ?? 0 caitra vada khArasanA vijaya muhUte ( sTA. TA. 1ra.-30 ka. ) a'......ti...ma...za.......na... For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRti kAryA sa. 1963 pUrva mahArAjazrInI smRtimAM sthapAyeluM rU. aDhI lAkhanuM " zrI meAhanalAlajI smAraka phaMDa " 1964 zeTha zrI nagInacaMda kapUracaMda jhaverI taraphathI rUA. 60000) nA kharce suratagApIpurA khAte taiyAra thayele " zrI meAhanalAlajI jaina zvetAmbara jJAna bhaMDAra. " 1966 zeTha zrI devakaraNa mULajI tathA zAha jayacaMda kapUracaMda taraphathI rUA. 80000) mAM pU. panyAsa zrI haSa munijI gaNivaranA upadezathI muMbai-lAlamAga, bhUlezvara khAte sthapAyelI " zrI meAhanalAlajI jaina senTrala lAIbrerI ane saMskRta pAThazALA. " For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HWUCE! 449%CY Go to [ 2 ] paththara paNa gAze, jayagAthA muni mehananI. [ pU. munizrI mohanalAlajI mahArAje je je gAmamAM jIrNoddhAra temaja pratiSThA karI hatI, te te gAma ane daherAsara temaja e pratiSThA keNe karAvI tenI sthaLa temaja sAlavAra noMdha ame atre raju karIe chIe. - saMpAdaka. ] surata , 5 vi. saM. 155 (vaizAkha suda 13) 1 vi. saM. 1947 (mAgazara suda 3) zrI zatruMjayAvatAra AdIzvara jina caitya, vaDAcauTA, nagarazeThanI poLa, surata katAragAma, surata. zrI goDIjI pArzvanAtha derAsaramAM dhAtunuM zeThazrI nagInacaMda kapUracaMda jhaverI. samavasaraNa. zIhInA dIvAna zeThazrI 6 vi. saM. 1956 (mAgazara suda 6 meLApacaMda ANaMdacaMda ' zukravAra) 2 vi. saM. 1948 zrI sImaMdharasvAmI. nAnapurA, surata. zeThazrI rAjAbhAI ratanacaMdanI dharmapatnI zrI sImaMdharasvAmi. vaDAcauTA, taLAva zrImatI IrachAbena. piLa, surata. 7 vi. saM. 156 zeThazrI dharamacaMda udayacaMda. zrI sUraja maMDana pArzvanAtha hAthIvADAne 3 vi. saM. 1954 khAM, gopIpurA, surata. zrI AdIzvaranuM derAsara (kAMkarIyA) gopI zeThazrI jIvaNacaMda dharamacaMda tathA bAlupurA, mALI phaLIyA, surata. bhAI mUlacaMda. zeThazrI ghelAbhAI lAlabhAInA dharmapatnI 8 vi. saM. 1957 zrImatI kaMkubena. zrI kuMthunAthajI jaina derAsara. gopIpurA, 4 vi. saM. 1955 (vaizAkha suda 6 ) meIna roDa, surata. zrI manamohana pArzvanAtha gopIpurA, zeThazrI rUpacaMda lallubhAI osavAla mahole. surata. 9 vi. saM. 1963 zeThazrI rUpacaMda lallubhAI. zrI samavasaraNa derAsara. nANAvaTa surata. For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 muMbai 10 vi. saM. 1952 (phAgaNa suda 3) zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanI AsapAsanI pratimAe. gulAlavADI, muMbai. 11 vi. saM. 1952 (phAgaNa suda 4) zrI geADIjI jaina derAsara, zrI zAmaLA pArzvanAtha. pAyanI, muMbaI. 12 vi. saM. 1960 (mAgasara suda 6 ) zrI vAlakezvara jaina derAsara. vAlakezvara, rIjarADa, muMbaI. zrI khAkhu amIcaMda pannAlAla. zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH 13 vi. saM. 1962 (vaizAkha suda 6) zrI AdIzvara jaina derAsara. thANA, muMbai. AsiyA 14 vi. sa. 1936 esiyA (rAjasthAna) tInA chIddhAra. pAlItANA 15 vi. saM. 1950 (mahA suda 10 ) jayataLeTI para dhanavasahiTuka ( khAbunuM daherAsara ) For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r 3 kramAMka zuM ( ? ) 1 bhAyakhAlA (muMbai) | mUrti -pAdukA * mUrti mUrti-pAdukA ( 9 4 | esiyA (rAjasthAna) 5 pAlItANA 10 pAlItANA 7 ledhI (rAjasthAna) 11 12 13 [ pU. munizrI meAhanalAlajI mahArAjane zraddhAMjali arpaNa karatAM jyAM jyAM temanAM smArakA (guruma`dira) UbhA karavAmAM AvyA che, tenI sAlavArI noMdha ahiM rajU karIe chIe.--sa'pAdaka ] sthAna malADa (muMbai) pAyanI (muMbai) 16 amadAvAda nalakheDA (ma. pra0) kAra (surata) surata surata mahIHpura (ma. pra0) mAMDavI (kaccha) 14 15 | khIvANudI (mAravADa) ....i puNyasmRtimAM...." [ 3 ] gamana enA evAM ke, e dhuLa paNa pUjAya che. ' vaDAdarA mUrti mUrti mUrti mUrti mUrti pAdukA pAdukA mUrti-pAdukA pAdukA pAdukA pAdukA mUrti pAdukA sthApanA savata 1952 1964 1969 1972 1980 1982 1993 ... 2001 2014 ... vizeSa vigata ze. zrI devakaraNa muLajIe gurumadira baMdhAvI mUrti padharAvI. A. zrI jayasi'husUrIzvarajI mahArAjanA upadezathI. zrI mahAvIra svAmI jaina derAsara. A. zrI jinarUddhisUrIzvarajInA upadezathI. taLeTI para AvelA bApunA daherAsaramAM A mUrti pU. pravartaka zrI kalyANamunijInA upadezathI mahA vada 13 nA rAja padharAvI. rAmapALa. suratavALuM daherAsara, pU. padmamunijInA upadezathI. zrI zAMtinAthajI daherAsara, pU. zrI `munijInA upadezathI. dAdAvADI, kharataranI khaDakI. AMbalI pALa, pR. padmamunijInA upadezathI pU. A. zrI jinaratnasUrIzvarajInA upadezathI. sAyaNa nivAsI zrI pAnAcaMda nAnacaMdrabhAe pAdukA padharAvI. ge pIpurA-aSTApadajI daherAsara. pUrva zrI padmamunijI ma.nA upadezathI. haripurA-dAdAvADI. A. zrI ratnasUrIzvarajI mahArAjanA upadezathI. upA. zrI labdhimunijInA upadezathI. AdIzvarajI jaina daherAsara. pU. A. zrI kSAMtisUrIzvarajInA upadezathI. dAdAvADI. For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya-bhUmi [4] cUmyA che caraNa saMtanA e dharatInA kaNekaNamAM eka maMdira che.... [ munizrI mohanalAlajI mahArAja sAhebe jyAM jyAM cAturmAsa karyA che, te te gAmanI sthAnavAra neMdha ame ahIM ApIe chIe. -saMpAdaka.] sthaLa anukama naMbara saMvata kula cAturmAsa keTalA muMbaI surata pAlI ja zIrahI 1947,pa1, para, 58, 59, 60, "61, 62. 1946, 48, 50,55, pa6, 57. 191, 33, 37. 1932, 39. 1lha5, 38. 1936, 40. 1941, 54. 1944, 49. 1945, 53. 1934 1942 1943 jodhapura + da 6 + 4 ajamera pATaNa amadAvAda pAlItANA sAdaDI pAlanapura phaledhI che ? 8 For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha lekha vibhAga For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaprabhAkara pU. munizropuNyavijayajI mahArAja zrI meAhanalAlaja a zatAbdI smAraka graMtha vAvRddha pU. munizrI jinabhavicAr3e mahArA For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlaja ardhazatAbdI smAraka graMtha pU. munizrI bhakitamunijI mahArAja zAMtamUti pU. paM. zrI nipuNa munijI gaNivara kaviratna pU. muni zrIlalitamunijI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmArAmajI mahArAja ane zrI meAhanalAlajI mahArAja lekhaka : sva0 panyAsapravara zrI riddhimunijI mahArAja, AjathI lagabhaga ardhI sadI pUrve jainazAsanamAM e mahApuruSA pAtapeAtAnI lAkSaNika Dhabe zAsananI unnatinA dhvajane UMce ne UMce pharakAvI rahyA hatA. banne eka ja zAsananA samakAlIna mahApuruSo hatA. temanA puNyazrlAka nAmeAthI jainasamAjamAM bhAgye ja kAi aparicita haze. te mahApuruSA te anya kAi nahIM paNa zrImad AtmArAmajI mahArAja sAheba ane zrImAn mAhanalAlajI mahArAja, mahAna puruSonI mahattA temanI saraLatAmAM ane anyane meTA banAvavAmAM hoya che. teo kadI paNa gaccha-matanA kSudra jhagaDAomAM khecAtA nathI. zrI AtmArAmajI mahArAja ane zrI mehanalAlajI mahArAja vacce evA ja suMdara ane askhalita premabhAva hatA, te darzAvanArA aneka prasaMgeA banelA che. paraMtu ahIM te| je prasaMgeA najare jovAyela che. tene ja ullekha karela che. AzA che ke jainasamAja A puNyasa'bhAraNAM vAMcIne peAtAnA yathArtha kavyapaMthe paDe. astu ! AtmArAmajI mahArAja suratamAM cAmAsuM rahyA hatA. cAturmAMsa pUrNa thayA khAda mahArAjazrIe vihAranI taiyArI karI tyAre tyAMnA saMghanA AgevAnAe zrI AtmArAmajI mahArAjane pUchyuM:--" sAheba ! Apa te padhAre che. paraMtu ApanA jevA bIjA kAI mahAna puruSa vamAnamAM vidyamAna che kharA ke jene ame amArA AMgaNe lAvIne zAsananI prabhAvanA karIe...." javAkhamAM mahArAjazrIe kIdhuM:--" zrImAn meAhanalAlajI mahArAja nAmanA eka mahApuruSa atyAre mAravADanI bhUmimAM vicare che, temane joze te mane paNa bhUlI jaze. arthAt teo paNa mahAna vidvAn ane jinazAsananA udyota karanAra che." A pramANe zrI meAhanalAlajI mahArAjanI gerahAjarImAM zrI AtmArAmajI mahArAje mehanalAlajInI kIrtirUpa sugadhane phelAvI. tyArabAda turatamAM ja suratanA saMghe zIrAhInA dIvAna zrI meLApaca`dabhAi ke jee suratanA vatanI hatA, temane pUchAvyuM ke zrI meAhanalAlajI mahArAja hAlamAM kacAM che? javAkhamAM mahArAjazrI zIrAhImAM che evA khakhara For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha maLatAM suratanA AgevAna gRhastha tyAM gayA ane mehanalAlajI mahArAjane surata padhAravA vinaMti karI. pratyuttaramAM zrI mehanalAlajI mahArAje kahyuM ke -meM nava guNa gAme kAaA tava reDUTI | zrImad AtmArAmajI mahArAja sAheba mAravADa tarapha vihAra karatA pelerAmAM padhArelA. te ja arasAmAM zrI mehanalAlajI mahArAja tyAM AvavAnA che evA samAcAra jANIne zrI AtmArAmajI mahArAje dholerAnA saMghane khAsa preraNA karIne zrI mohanalAlajI mahArAjanuM dhAmadhumapUrvaka sAmaiyuM karAvyuM ane temane levA mATe upAdhyAya zrI vIravijayajI, pravartaka zrI kAMtivijayajI tathA zrI haMsavijayajI mahArAja Adine sAmA paNa mokalyA. temaja anyA ne vaMdanavyavahAra paNa jALavyo hato. ane viSayAMtara karIne paNa te samaye banI gayela bIjI ghaTanAne jaNAvavI gya lAge che. zrI mehanalAlajI mahArAja dholerAthI zrI AtmArAmajI mahArAjathI judA paDIne pAlItANe padhAryA ane khUba harSa pUrvaka siddhagirijInI yAtrA karI. te arasAmAM temanA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke bhAvanagaramAM atyAre zrImAnuM vRddhicaMdrajI mahArAja khUba bimAra che. te khabara jANatAM zrI mehanalAlajI mahArAje, zrI vRddhicaMdrajI mahArAjane maLavAnA IrAdAthI bhAvanagara tarapha vihAra karyo. e khabara zrI vRddhicaMdrajI mahArAjane maLatAM temaNe tyAMnA saMghanA AgevAnone khAsa sUcanA karIne zrI mohanalAlajI mahArAjanuM khUba dhAmadhUmapUrvaka sAmaiyuM karAvyuM ane tenI sAthe paMnyAsa zrI gaMbhIravijayajI Adi muniene levA mATe sAmA mekalyA. e rIte te kALanA banne mahApuruSe ekabIjAne AnaMdapUrvaka keIpaNa jAtanA saMkeca vinA maLyA. A badhI ghaTanAomAMthI te mahApuruSanI eka-bIjA pratyenI udAra daSTi, gacchanA mamatvathI rahitapaNuM ane nirdoSa saraLatA temanA pratyeka vyavahAramAM jaNAI Ave che. temanI AvI mahattAthI ja Aje samagra jaina samAjane temanA pratye apUrvamAna che. kemake temanAmAM mArA-tArApaNA karatAM zAsananI dAjha ane samAna mahAna puruSanI sAthe maLatApaNuM-saujanya e mukhyatve joI zakAya che. zrImad AtmArAmajI mahArAjanI AjJAthI amerikAnI sarvadharma pariSadamAM hAjarI ApIne tyAM jainadharmane suMdara pracAra karIne sva. zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI suratamAM ja pAchA pharelA. te vakhatanA muMbaInuM mAnasa atyAranA karatAM taddana judA ja prakAranuM hatuM, arthAt game te kAraNe paNa yUrepa janAra dharmathI bhraSTa thaI ja jAya, evI mAnyatAnAM mULa UMDAM gayAM hatAM. ane tethI zrI vIracaMdabhAIne yurepagamana mATe lokomAM khUba uhApoha thaI rahyo hate. sau potapotAno abhiprAya darzAvatA hatA. ekaMdare te vakhatanuM muMbaInuM vAtAvaraNa ukaLATa bhareluM hatuM. te samaye zrI mohanalAlajI mahArAja muMbaImAM hatA. zrI AtmArAmajI mahArAjane jyAre AvA ugra vAtAvaraNanI khabara paDI tyAre temaNe muMbaInA saMghanA AgevAnone kahevarAvyuM ke zrI mehanalAlajI mahArAja A viSe For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmArAmajI mahArAja ane zrI mehanalAlajI mahArAja jema kahe tema mArga kADhavo. AthI te vakhatanA saMghanA AgevAne zeTha vIracaMda dIpacaMda tathA zeTha premacaMda rAyacaMda vagere sAmAnya janatAne kAbUmAM rAkhIne zrI mehanalAlajI mahArAja pAse AvyA ane have A saMbaMdhamAM zuM karavuM te pUchayuM. pratyuttaramAM mahArAjazrIe kahyuM ke "dariyApAra javA mATe zrI vIracaMda gAMdhIe jinendraprabhunI eka snAtra pUjA bhaNavavI." saue A pheMsalAne vadhAvI lIdho ane e rIte ugra. vAtAvaraNa zAMta paDayuM. saMvata 153 nA jeTha vadI 8 nA prabhAte zrI AtmArAmajI mahArAjanA svarga gamananA samAcAra cAre tarapha pharI vaLyA. A duHkhada khabarathI dareka gAmanA zrIsaMghamAM zeka ane glAninI kAlimA chavAI gaI. te samaye zrI mohanalAlajI mahArAja vAlakezvara (muMbaI) upara zrI cunIlAla sAMkaLacaMdanA baMgalAmAM birAjatA hatA. temaNe jyAre A khedajanaka samAcAra sAMbhaLyA, tyAre gadagadita kaMThe kahyuM ke -"jainazAsanano eka mahAna sthaMbha Aje ApaNI vaccethI adRzyamAna thayo che, mArI jamaNI bhUjA gaI hoya tevuM mane lAge che. e kahetAMnI sAthe ja temaNe maMDaLIne kahyuM ke-"AhArapANa pachI karAze paNa pahelAM zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargagamananA deva vAdIe...." e kriyA samApta thayA pachI tArathI khabara maLyA ke "vidhIoe zrI, AtmArAmajI mahArAja mATe khoTI aphavA phelAvI hatI ane tenA pariNAme tapAsa karavA mATe temanA dehanI rathIne sarakArI amaladAree aTakAvela che." A khabara maLatAM zrI mehanalAlajI mahArAje AgevAna gRhasthane bhegA karyA ane tatkALa te kAryanA nivAraNa arthe eka phaMDa karAvyuM. jemAM te ja vakhate 5-7 AgevAnamAMthI lagabhaga rUA. 30000) thaI gayA. te phaMDa karavAnI sAthe muMbaImAMthI moTA pramANamAM paMjAbanA AgevAna sarakArI aphasara upara zrI AtmArAmajI mahArAjanI nirdoSatA jAhera karatA hajAre tAre karAvyA. chevaTe vidhIonuM kaMI paNa cAlyuM nahi ane te prasaMge zAMtithI ukalI gayo. A mahApuruSonuM arasaparasa AvuM ucca vartana je daSTi sanmukha rAkhIne vartavAmAM Ave te Aje jaina samAjamAM cAlI rahela aneka jhagaDAe eka kSaNa paNa TakI zake kharA ke ? [ zrI AtmArAmajI janmazatAbdI mAraka graMthamAMthI udbhUta. ] ' 6 ) LS S ee For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha puNyAtmA zrImAn muni mahArAja zrI mehanalAlajI lekhaka : zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI. (bI. e. ela. ela. bI.) rAga-sohaNI. aMtara bhare che ubharA, kayAM A5, ne kyAM jaI zakuM! dehAbhimAnIne thatA, kayAM Apa, ne kayAM jaI zakuM? zubha ne abAdhita dhAmamAM, zAnti anupama bhego, saMsAra choLo mAratA tophAnI dariyAmAM bham. aMtara yama dama ane upazamano upadeza sAdhu kayAM suNuM? duHkhamuktisAdhana e vinA du:khamAMthI kyAMthI viramuM? aMtara0 [ ] - jIvanabhUmikA:-zrImAnano janma brAhmaNanA kulamAM mAravADanA gAmamAM cAMdaramAM saMvata 1885 nA caitra vada 6 ne dine thayo. pitAnuM nAma bAdaramalajI hatuM ane mAtAnuM nAma suMdarI hatuM. temaNe yatidIkSA saMvat 1903 mAM lIdhI. 24 varSa yati tarIke rahI saMvat 1927 mAM saMvegI sAdhunI dIkSA kalakattAnA derAsaramAM lIdhI. yatitvane parityajI sAdhutva svIkAryuM. tyArapachI keTalAeka sthAnamAM vihAra karyo. muMbaI anArya deza kahevAte, tethI ghaNuM lAMbA kAla sudhI muMbaI nagarI pavitra munizrInA pUjya pagalAMthI pavana thavAthI abhAgI rahI; muMbaInI prajA kevaLa dhanasaMcaya karavAmAM tatpara rahetI tethI udaraMbharInuM nAma anyajanoe pADayuM. Ane pratikAra karavAno samaya prApta karavAne te prayatnavatI banatI gaI. A prayatno prAMte pratiphalita thayA. zrImAn mehanalAlajInuM AvAgamana saMvat 1947 mAM thayuM. atyArasudhI sAdhue dakSiNamAM damaNa sudhI vihAra karI viramI jatA. damaNa pachI rahelo keTa keIpaNa bhedI zakavAne samartha thayA na hatA. paraMtu muMbaInA sadbhAgye zrImAnuM mohanalAlajI damaNa keTa cIrIne eTale muMbaIne mArga khulle karI mohamayInI mehadhanatRSNa nivAravA padhAryA. muMbaInI utkaMTha jaina prajAe mahArAjazrIne vadhAvI lIdhA ane jinazAsananI unnatine prasAra dhIre dhIre ane daDhapaNe thate gaye. te varSa pachI muMbaImAM zrImAne saMvat 1954 mAM bIjI vakhata ane saMvat 1958 mAM trIjI vakhata pitAnAM panotAM pagalAM karyAM. chelI vakhate te pote keTalAka For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI adhazatAbdI smArakagraMtha munizrI cidAnaMdamunijI bAlamunirAja zrI kIti senamunijI For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI smArakatra tha For Personal & Private Use Only DAbI bAjuthI prathama caMdrasenamuni, yazobhadramuni, cidAnaMdamuni, nRgendramuni, kAMtisenasuni ( sa. 2018nA lAlabAgamAM cAturmAsa prasage ) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha puNyAtmA zrImAna muni mahArAja zrI mehanalAlajI varSa lagolaga rahyA. A vakhate temanI vRddhAvasthA hovAthI zAMti ane ekAMtanivAsanI jarUra hatI. chatAM pitAne vANurUpI amRtapravAha satata cAlu hato, kaMTha pUrva je vegavAn hete, chatAM dhvani e uThate ke dareka zrotAnA marmabhAgamAM pahoMcI vaLate. muMbaImAM gALelA varSomAM temaNe samagra jaina prajApara atIva sthAyI upakAre karelA che; sakhAvata ane udAratAne jhare vahevarAvyuM che. zrImatethI te raMka sudhI, vidvAnathI te anakSara sudhI keIpaNa temanA akSarene, AjJAne zirapara caDAvatA. A ja prakaTa rIte darzAve che ke teo mahAnvIra hoI pitAnI adabhuta asara upajAvI zakyA hatA. temanA jIvanakAlanAM chellAM varSomAM ja temanA vIratvanuM prAkaTya thayuM hatuM. A chellA varSanI zarUAtamAM temanuM muMbaImAM paheluM Agamana-eTale saMvat 1947 che; saMvata 1947 thI te saMvata 1963 sudhI eTale 16 varSanI vaheMcaNI karIzuM te spaSTa jaNAze che ke tenA traNa yuge pADI zakAze. pahele muMbaInivAsa, bIje anya sthale vihAra ane trIje-surata nivAsa. pahele ane trIjo mukhya yuga hatA. kAraNa ke te arasAmAM teozrI sAruM ane yazasvI kArya bajAvI zakayA che ane bIjo yuga e be vacceAMtarika yuga hatuM. AmAM paNa teozrIe ThIka kAryo karyA che. mukhya yuga daramyAna lAkhonI sakhAvatano pravAha cAlu karyo che. utsava, pratiSThA, upadhAnAdi kriyA vagere aneka karI atizaya puNya upArjana karI puNyalAbha ApyuM che. AMtarika yugamAM amadAvAda Adi sthalee vihAra karI aneka jina-zAsana prabhAvaka vIrene utsAhita karyA. che. te jainapurInI zraddhA paNa pitAnAmAM jagAvI che. suratanivAsathI pitAnA niHsIma bhakto ane acala AjJAnusArI lagabhaga sarva suratavAsIone banAvyA che. zrImAnano eka zabda rAjyathI taMtrita thaelA dhArA-kAyadA (Law) samAna hatuM. suratamAM muMbaI AvyA pachI bIjA ja varSamAM eTale saM. 1948 pahelIvAra gayA. bIjIvAra saMvat 1951 mAM. ane, trIjI vakhata saMvat 1955 mAM gayA hatA. trIjI vakhata teo traNa varSa (saM. 155, 1956, ane 1957 sudhI) rahyA. ahIM bhavya derAsaranI pratiSThA, occhava ( utsava) vagere pAchaLa lAkhe rUpIA kharcAyA, ne te zrImAnuzrInA supasAyane laIne ja. 1957 pachI teozrIe muMbaI ghaNuM varSa sudhI rahevA vihAra karyo paNa aMtima IcchA e thaI hatI ke suratamAM mAre aMtakALa gALa. AyuSyanI maryAdA apAI gaI hatI. tethI pitAnA mRtyu pahelAM teo tyAMja (cethIvAra) vihAra karI gayA ane tyAMja mRtyu thayuM. AMtarika yuga phakta be varSane hato. suratathI saMvata 1945 mAM saMgha sAthe pAlItANA gayA tyAMthI saMvat 1946 mAM ahamadAvAda (jainapurImAM) vihAra karyo. zrImAnanA prathama AgamanathI sAdhuo mATe muMbaI mArga khulle thaye e upara kahyuM. AthI atyAra sudhImAM aneka muni mahArAja AvyA. A sarvanA suprabhAvathI muMbaInA vividha latAomAM jainapurInuM citra khaDuM thatuM hoya ema lAge che. vidhavidha vastrAlaMkArathI sajaja thaI pramadAe mada tajI, puruSe pramAda tajI, tarUNa kumAre uchukhalatAne For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardha zatAbdI graMthaH tyAga karI ane kumArikAe khAlizabhAva cheDI ekaja samaye guru mahArAjazrInI upadezavANI zraddhApUrvaka zravaNa karavA samudAyamAM ekaThA thayelA joie, tyAre keAnA hRdayamAM AlhAda prApta ane vyApta na thAya ! A te jainasamAjanI zraddhAnuM ke munimahArAjanA AkaNanuM phUla ? je mAnA te. paraMtu e te nizcita che ke apUrva citra STigeAcara thatuM ane te nayanamaneAhara ane hRdayasa tASaka hAvAthI AnaMda prApta karAvatuM. vizeSa zrImAnA chellA varSo daramyAna jainonA vartamAna itihAsa para khIjI aneka prakhala sudhAraNAnI asara thai. jaina patranI utpatti rA. bhagubhAinA hastathI thai. jaina zvetAMbara kAnpharansa devI pragaTa pAmI peAtAnA aneka pUjArI eTale upAsaka prApta karavA samartha thaI; arvAcIna vamAna patrAe paNa jaina vicAra, sAhitya, ane samudAya carcAnAM tattvA Ameja karI navuMja zubha vAtAvaraNu upajAvyuM; vicAra vadhyA, vicArAnusAra kRtie phalita thai, tethI aneka jaina saMsthAo jevI ke pustakAlayA, kanyAzALA, jaina zALA, vAMcanAlaye, auSadhAlayA, hAiskula vagere janma pAmI. AthI jaina samudAya para zubha saMskArI rekhAe aMkita thai. A saskAra ane saceAga sAthe zrImAzrIneA upadeza temanA bhAvA ane prayatnAnAM phUla male te pachI zuM pUchavAnuM ? suvarNa ane sugandha sAthe. svastha muni mahArAja zrI mehanalAlajInuM samagra jIvanavRttAMta huM ApavAnuM UMcata dhAratA nathI. kAraNa ke te vRttAMta vadhAre paricita vidvAnane hastethI lakhAze ema maneAvAMchanA che. ukta munizrInA jIvanamAMthI ghaNu' ghaNu' jANavA maLe che, te krame krame yathAzakti tapAsIzuM. AvA pratApI vIra, saMmAnanIya sadgurunA puNyapIyUSabharata AtmAnI kAlavazatA suratamAM--niHsImabhakta suratavAsIomAM sat 1963 nA caitra vadi dvAdazI dine 78 varSanI vaye thai. AthI samagra jainaprajA khedya--pUrNa che. zrImAnA muni--ziSya-varga mhATA che, temanA ziSyA 35 ane guruNIjI 65 che. bAkI temanA gRhasthAzramI bhakto aneka che. sukhamudrA:--zrImAnI mukhamudrA zAMtijanya tejathI jaLahaLIta ane daidIpyamAna hatI. AkRti bhavya, nayana maneAhara, ane sAthe kSayApazamathI sucinvita heAvAthI draSTA ke zrotA upara apUrva bhAva ane chApa pADatI hatI. huM temanA darzana karavAne bhAgyazALI thayA chuM. eka vakhata temane joyA tyAre apUrva bhAvanA hRdayamAM pragaTa thai hatI ane sAthe 'kalApI' nI nIcenI kaDIe smaraNamAM AvI hatI. 46 A tyAgInA nayana pharIthI joi le ekavAra, zuM temAM nA satata vahatI premanI eka dhAra? hA ! taiyArI sahu apavA tyAgamAM e nathI zuM ? bIjAnA hai... du:khathI gaLI e netra jAze nahIM zuM ? " For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha puNyAtmA zrImAna muni mahArAja zrI mohanalAlajI A pramANe ApaNe vIci ke vIcisamUhathI abAdhita abdhinA bAhyabhAvamAM apUrva gaMbhIratA prakaTapaNe thaelI joI. [ 2 ] guNapradezaH-uparokta gaMbhIratAmAM saMsArI zrotAjanonAM kalaha, vira, lebha vagere azubhavRtti ane pariNAme DUbI jatAM joIzuM ane te mATe guNapradezanA vistAramAM jarA caMcupAta karIzuM te haMsa jema caMcuthI zuddha matI care che tema zuddha motI ja prApta karIzuM. zrImAnuM vicAragAMbhIrya paLepaLe prakaTa hatuM, vacana vicArAnusAra hatAM; vacanamAM tAmasa guNa kadIpaNu aprakaTapaNe paNa bahAra na Avata. tema zrImAnuM vAcatura hoI sAmAne lebhAvI pitAnA pakSamAM sahelAIthI laI zakatA. tadanusAra vicAra paNa tAmasa guNathI nirALA ja pratIta thAya che. tema vacanAnusAra temanI kRti (cAritrya-AcAra) hatI. AcAramAM saMyama, dama, ane zamamAM pravRtta hatA. ApaNuM sAdhunA AcAra atizaya kaThina, ane zarIranI pUrNa karsaTI karAvanAra che. Atmanigraha vagara Indriyadamana nathI, Indriyadamana vagara zAnti nathI. cittanA redhathI thaelI zAnti pAse mananA pachADA bIlakula kAryasAdhaka nathI. mananI saMpUrNa jIta karanAra mahAtmA kahevAya che. AvI rIte mAkSasAdhanatrayamAMnuM eka sAdhana samyaguAcA2 ukta mahAtmAmAM mUtimAnuM thayuM. have jJAna viSaye vadatAM kahevuM paDaze ke jJAnapradeza maryAdita hatuM, jJAnamAM ekAsarva pravINa kahI zakAya nahi, chatAM maryAdita jJAna evuM epatuM hatuM ke te keTalAka prasaMgo para prabala prakAza pADayA vagara rahetuM nahIM. zrImAne vAMcana para bahu ja prema hate; avakAza samaye pustaka vAMcavAmAM magna mAlUma paDatA ane tethI pustakano bhaMDAra puSkaLa rAkhatA. : - | darzanamAM AstikyatA, nirveda, anukaMpA Adino hadayamAM vAsa rAkhI temaNe anekane jainadharmamAM zraddhAvaMta karyA che; anya dazanIone paNa jenadharmanA abhivaMdanIya AcAra-niyamonuM pAlana karAvyuM che. tAdi levarAvyAM che. jinazAsanane udyota thAya tema karavAmAM kazI khAmI rAkhI nathI. jinamaMdiranI pratiSThA karI aneka utsavAdimAM sahAyabhUta balake nimittabhUta thayA che. abujha-ajJAnInAM nayanapaDaLa jJAnAMjanazalAkAthI dUra karyA che. zaheravAsI jeno ke je bahudhA vyavasAyI ane vepArI varga che temane bhaktimAgane uttama paricaya karAvI Avazyaka kriyAo karavAmAM mazagUla karyA che. vizeSa ane mahAna upayogI kAryo karavAmAM dhana e mukhya sAdhana che, tethI dhanavAna janane upadeza ApI te kAryo tarapha temaNe prabaLa preraNA karI che tethI teo aneka sakhAvatanA kAraNabhUta thayA che. tevAM dharmakAryonI noMdha laIzuM te aprAsaMgika nahi gaNAya. a-muMbaImAM bAbu panAlAla punamacaMdanA khAtAMo jena hAiskUla ane jaina DispensarI A kAryamAM AvI gayAM che. For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : A--muMbaImAM zeTha bhAIcaMdabhAIe lAlabAgamAM dharmazALA karAvavAnuM zarU karyuM che, je hajI cAlu che. I-muMbaImAM mAMgarela jaina kanyAzALA. I-muMbaImAM zeTha dharamacaMda udayacaMda hastaka cAlatuM jIrNoddhAra phaMDa. u-zeTha nagInacaMda kapUracaMda hastaka cAlatuM jIvadayA phaMDa. U-amadAvAdamAM zrI mehanalAlajI jaina lAibrerI. e--pAlItANAmAM zrI mehanalAlajI jaina pAThazALA. e--pAlItANAmAM zrI mehanalAlajI jaina lAIbrerI. -suratamAM rAva sAva hIrAcaMda motIcaMda jaina udyogazALA ughADavAnI che. vagere vagere. A sivAya bIjI keTalIka sakhAvate, keTalAMka dharmakAryo temanA jIvanaparyata ane jIvana bAda thayAM che. suratamAM sametazikhara para keTa bAMdhavAne rAtre ba0 nagInacaMda jhaveracaMde eka lAkhanI sakhAvata karI che. AvI aneka sakhAvate jenA upadezathI thAya te kevA mahAtmA hovA joIe, tene khyAla thaze. A mahAtmA vaLI jaina saMgha kAryamAM apUrva utsAha letA. saMghanI vividha pravRttienuM pUrNa nirIkSaNa karI vicArapUrvaka salAha ApatA te sarvane pasaMda paDatI ane samAdhAna ApoApa thai jatuM. AvA puNyAtmAno svargavAsa thatAM tenI khabara comera patharAI. muMbaImAM khabara paDatAM bajAre, matInA kAMTA, mArkeTa vagere baMdha thaI hatI. garIbane jamaNa ApavAmAM AvyuM hatuM, ane muMbaI sivAya anya sthaLe paNa ghaNAM dharmakAryo thayAM hatAM. [ 3] anukaraNIya caritra parathI badha (1) temanA aviralaguNanI smRti hadayamAM cirasthAyI rAkhI niraMtara te guNa dhyAvavA joIe. tethI ujajvalatAne AvirbhAva thatAM ujajavalatAnuM prakaTIkaraNa thaze. dareka jana-vyakti deSahIna nathI. saMsAra atyaMta daSathI pUrNa che, temAM SaSAyAdi mahAripue cakravartinA jevuM sAmrAjya bhegave che; ane azubha kAryomAM paNa haMmeza pravRtti thatI jovAmAM Ave che, te te saMsAramAM racIpacI rahenAra saMsArIomAM evuM ghaNecheDe aMze hoya te svAbhAvika che. sarva, guNemAM samAna nathI. eka-ekathI caDe che yA utare che. tyAre dareka manuSya uttarottara pada prApta karavAne karavuM joItuM AlaMbana pitAthI uttama prakAranuM hovuM joIe. svamAna bhUlI javuM joIe. jema duHkhI manuSya duHkhane For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha puNyAtmA zrImAna muni mahArAja zrI mehanalAlajI mAnI, duHkhanuM ja haMmezA dhyAna karI atyaMta duHkhamAM pitAne hAthe ja sapaDAyelA rahe che, paNa je teo "suNe suvAdhi gphaya" e sUtrAnvaye cAle te turta ja mananuM samAdhAna thAya che. pitAnuM duHkha haLavuM thAya che, tethI duHkhAbhAsa dUra thatAM manamAM AnaMdavRtti Ave che eTale sukhanAM kiraNe svataH phUTe che. tema pite guNavAnuM che evuM manamAM rAkhavAthI pite zIkhI zakatuM nathI paraMtu mAnane laI potAnAmAM raheluM che te paNa dhIme dhIme naSTa thatuM jAya che. zrImAna munizrI mohanalAlajImAM anukaraNIya, utkRSTa, ane ujajavala guNa jAjvalyamAna hatA. dehAbhimAna tyajI tapazcaryAthI temaNe zarIra kRza karyuM hatuM. paraMtu zarIra ane mukhanI kAnti AchI tvacAmAMthI mane vedhaka rIte prakAzatI daSTigocara thayA vagara rahetI nahi. (2) upadezanI asara kevI hatI, te ApaNe upara varNavI gayA chIe. bhakti ane bhAva jaina prajAmAM pragaTAvyAM. sakhAvata-jharAnuM vahana karAvyuM ane jenazAsananI prabhAvanA karAvI vikhyAti meLavI, AvA upadezakonI jarUra che ane AvA upadezakene pUrNa mAna, AdarabhAva, ane prema arpavAnI jarUra che. vinayathI upadeza levAnuM kahyuM che. Ama thatAM aneka puNyanuM upArjana karIzuM ane sAthe aneka karmane kSaya karavAnuM paNa sAdhI zakIzuM. vartamAna sAdhuoe zrImAna dAkhalo upadezakriyAmAM levA gya che. (3) kartavya-AvA puNyavAn puruSono upakAra vimaraNIya nathI. ApaNe muMbaI- . surata-amadAvAdavAsIo vagere je kaI temanA samAgamamAM AvyA hoya yA temanA kAryanuM phala bhegavatA hoya, te sau temanA RNamAM dabAyelA chIe. A RNamAMthI kiMcidaMze paNa mukta thavAne umaMgabhera prayatno karavA joIe. A country does not know its great men eTale "dareka deza potAnA mahAn narene jANato nathI" e kahetI anusAra na thavuM joIe. dezanA mahAna naromAM keTalAka pracchanna che, keTalAka prakaTa bhAve che, je ApaNe daSTithI joIe chIe, jenI mahattA siddha thaI cUkI che, temanA pratinAM kartavya ApaNe zA mATe bhUlI javA joIe? tema thaze te "naguNA e padane zabdazaH yogya thazuM. ukta traNamAMthI mukta thavAnA mArgo aneka che. aneka prakAre raheze. ne karIe teTaluM ochuM" e vAkyanI zrImaMta zeThIAoe agatyatA svIkArI nirakSarene jJAna arpavuM joIe. ane jaina prajAmAMnAM akiMcana ane anAthene sahAya ApavI joIe. 'kula nahi te phulanI pAMkhaDI" ema dhArI dareke yathAzakti kaMIka karavuM joIe. TIpe TIpe sarovara bharAya" e anusAra sarvee ekatra thaI cirakAla sudhI nabhI zake tevI saMsthA agara saMsthAe suvyavasthApUrvaka kADhavI joIe, A saMsthAonuM sUcana sau yathAmati nIce pramANe karaze. jenA anAthAlaya, jaina bAlarakSaka vidyAlaya, jaina pustakAlaya, jena Aregyabhavana (Sanitarium ) vagere saMsthAo sthApanIya che. paraMtu mArA adhIna mata pramANe te uttama mAga svargastha mahAtmAnuM nAma cirasthAyI rahe tevuM eka jabarUM vizALa jJAnAlaya eTale pustakAlaya karavuM. A pustakAlayamAM jUnA aprakaTa sarva jainasAhitya graMthane saMgraha kare. eka uttama pustaka bIje maLe ane ahIM na maLe ema na thatAM AthI For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: bIje na maLe ane ahIM maLe ema thavuM joIe. sAdhuo ane zrAvakane pustaka meLavatAM paDatI aneka muzkelIo dUra thaze, jJAnamArga sahelo thaze ane ajJAnarUpI aMdhakAra dUra jaze. vartamAna yugamAM suzikSita jainonI saMkhyA dhIme dhIme subhAgye vadhatI jAya che. paraMtu aphasesa e che ke bake ApaNuM daSathI ema thAya che ke teoe jyAre igliza vidyAmAM uttama DiplomA meLavyA haze te paNa jainadharmanuM jJAna yathAsthita hetuM nathI. kAraNa joIzuM te DiplemA meLavI vyavasAyamAM paDe che, A vyavasAyamAM kaTake kaTake thoDo thoDo avakAza maLatuM jAya che, ane te avakAzamAM pustakonI sahAyatA vagara dharmajJAna kyAMthI prApta thaI zake ? guruzrI pAse jatAM samajatAM keTalAka vakhata joIe. vaLI AthI jaDavAdane prasAra thate mULathI aTakaze. jaDavAda e bhayaMkara zastra che te tenI upekSA karavI joItI nathI. A mAre mata che. te jaNAvI saune yathAmati vicAravAnuM sapuM chuM. kAraNa ke muMke muMDe matimajhA. A viSaye ATaluM kahI zrI "kalApI"nuM kathana vicAravA vinaMti karuM chuM. re saMsAra ! nimiSabhara tuM pheMkaje dRSTi AMhIM, A daSTinuM anukaraNa kai rAkha saMsAra mAMhIM; bheLA ! hArI ghaDamathalamAM zAnta thA zAnta thA ke, sthitinI tuM upara caDI je tyAganI daSTi ahIM." [[4] saMkSipta avalekana-zrImAn mehanalAlajInA nAmanI mAhitI na dharAvanAra jaina vetAMbara bhAgye ja keI nIkaLaze. te mahAtmAne gata thayAM haju traNa mAsa pUrA nathI thayA, tethI temanI smRti kAyama rahe temAM Azcarya nathI, paraMtu kahevuM paDaze ke keTalAMka varSo vItI jaze to paNa temanI vimala kIrti smRtihAraka kAlanA sapATAmAMthI abAdhita acala raheze. gata mahAtmAonAM caritra ane guNa para keTalAka kathAkAra kathA karaze, purANika purANe lakhaze, kavi kAvya racaze, strIe gANa gAze ane citAra temanuM citra kADhaze tathA paTa para raMgaze. AbAlavRddha jaina strI-puruSa temanI vArtA premapUrvaka ekamekane kaheze. A puNyapuruSanuM maMgala caritra bedhaprada che, paNa tenuM jeTaluM gaurava karavuM joIe teTaluM karavAnuM che, ane te caritra parathI maLate bodha levAne che. AmanI daSTi para ahaMkAranuM paDala AvyuM na hatuM, aMtaHkaraNa kaThaNa banyuM nahotuM. AvuM sadaya aMtaHkaraNa uttama, madhyama vA kaniSTha eTale keI paNa sthitimAMnA leka para naisargika teja pADyA vagara kadI rahetuM nathI. ApaNuM AcAryo-saMte ane pazcimAtya saMte mAM aMtara che, te darzAvIe. ApaNA saMte jinabhaktimAM saMpUrNa rahI anyane tema rAkhI jinazAsanane udyota karavA ahiMsA For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha puNyAtmA zrImAna muni mahArAja zrI mehanalAlajI dharmane hadayamAM vajalepa samAna sthApI upadezapIyUSanuM pAna karAve che. ApaNA pUrvAcAryo tattvajJAna, nyAya Adi abhUta graMtha racI paramabedhadAtA thaI maMgala ane parabhava arthe kalyANakArI nIvaDyA che, paraMtu te sarva jinapravacana vANune saMgata, ekamata rahIne ja. ApaNI saMtamAlikAmAM pazcimAtya saM temAM daSTigocara thatuM vilakSaNa vacitrya nathI. pazcimAtya dezanA udAradhI mahAna saMtee Atma samarpaNa karI svajanenA temaja Itara lokonAM duHkha vidAravA mATe aneka prakAranA prayatna karyA che. turaMgamAMnA kedIonI sthiti sudhAranAra, mahAregagrasta lokomAM vasI AzvAsana ApI auSadha ApanAra ane tethI kadAca pote paNa mahAgI thanAra, pipamahArAjAnA DhaganuM paripheTana karanAra, samarabhUmi para jakhamI sanikanI zuzraSA karanAra anAtha arbhakene sahAya meLavI ApanAra, AvA aneka prakAranA satenI mAlikA pazcimamAM banAvI zakIzuM. ApaNA sAdhuoe saMsAra ke vyavahAramAM kaI paNa aMze paDavAnuM nathI tethI teo upadezarUpe bhakti, jJAna ane sadAcArane bodha ApI hRdayamAM sanniSThA ane dharma dhArI eka ja cIle cAlyA jAya che. vaLI pazcimAtya saMtane mukhya uddeza ehika che, jyAre ApaNe saMtono uddeza pAragAmI pAralaukika che kAraNa ke pazcima pravRttimaya che, pUrva nivRttimaya che. pravRttimAM rahI aihika kalyANa zodhavuM tenA karatAM nivRttimAM rahI bIjAone paNa nivRti zIkhavI ane nivRttimaya banAvI pAralaukika paramakalyANa zedhavuM e koDhavadhi uccatara che. [ pa ]. manavAMchA: ApaNe sau eka hRdayathI evuM IcchI viramIzuM ke ukta mahAtmAnI amRtakaNikA (AtmA) akSayadhAmamAM vAsa karI zAnti sarvakALa bhega. smAraka -tenI sAthe sau sAhityapremI aMtaHkaraNe Icchaze ke ukta mahAtmAnA smaraNArthe vizAla jainasAhitya graMthAlaya sthApavA temanA anuyAyI ane prazaMsako balake sau jeno zraddhAvAna prayatnavAnuM ane kAryavAhI bane ke jethI eTaluM te smaraNamAM rahe ke" But it is in all tender hearts That this good sage, who was all feeling Has raised eternal monument of his soul" muMbaI ASADha zudi dvitIyA saMvat 163 jaina patAkA phe. mArca 1908 mehanalAla dalIcaMda desAI bI. e. For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardha zatAbdInAyakanI janmakaMDalI." lekhaka : zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA-mubaI. IN I. ( re.! / 11 10. sagata prAtaHsmaraNIya mohanalAlajI mahArAjane janma saMvata 1887 nA vizAkha zudi chaThThanA divase siMha rAzimAM thayuM hatuM. siMha rAzimAM janmelAM mANasanA zarIra mATe bhAge majabUta, bhavya ane pratibhAzALI hoya che. prakRtie teo vizvAsu ane UMDI lAgaNI dharAvatA hoya che. dharmagraMtha ane gamArganA teo abhyAsI hoya che. svabhAvanA mAyALu paNa jarA ataDA hoya che. bIjAonI sAthe teo jaladIthI bhaLI zakatA nathI, paraMtu eka vakhata vizvAsa beThA pachI, teo kaI paNa prakAranuM kAma karI ApavAmAM pAchA paDatA nathI. prapaMca, khaTapaTa ane dagAnAM kAryo pratye teo bhAre tiraskAra dharAvatA hoya che. pariNAmanI darakAra karyo vinA jyAM Ave anubhava temane thAya che tyAMthI te dUra haTI jAya che. teonA vicAre zuddha ane pavitra hoya che, ane halakA kAryane teo dhikkAre che. A rAzimAM janma lenArI vyaktio koInI zeha ke zaramamAM kadI paNa dabAtI nathI. bhAratanA eka suprasiddha jyotiSazAstrI A rAzimAM janma lenAra strIone lagnathI dUra rahI ke sAmAjika sevAnA kAryane apanAvavAnI salAha Ape che. AvI strIonA mATe tenA egya pAtra meLavavuM bhAre kaThina che, kAraNa ke asatya ane jUThANuM pratye teo bhAre tiraskAra dharAve che ane potAnA patidevane paNa sAcI vAta karI devAmAM zarama anubhavatI nathI. siMha rAzimAM janma lenAra vyakti hAjarajavAbI ane keTalIka gUDha alaukika zakti dharAvanAra hoya che. mANasane pArakhavAnI tenAmAM kudaratI rIte ja zakti hoya che, ane tenA anumAna bhAgye ja khoTAM paDe che. moTA bhAge teo gaMbhIra ane For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI adhazatAbdI smArakagraMtha vAra AcArya zrI kSatisUrijI mahArAja munizrI siddhimunijI mahArAja paM. zrI kamunijI mahArAja nyA. vyA. kAvyatIrtha pratApa munijI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha sva. vayovRddha zrI devamunijI mahArAja pU. paM. zrI padmamunijI mahArAja rANA : ja kAraNa mA Thers .. sva. paM. zrI haramunijI mahArAja 3. AcArya zrI kanakacaMdrasUrijI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 ardhazatAbdInAyakanI janmakuMDalI" saMyamayukta hoya che, ane bhAgye ja mAMdA paDe che. temane jarA paNa choDavAmAM Ave te ekadama gusse thaI jAya che, paraMtu temane gusse kSaNika heya che; teo jaladIthI zAMta banI jAya che ane sAmenI vyaktine deSa paNa bhUlI jAya che. ApaNe tyAM nAmarAzi eTale ke janma vakhate caMdra je rAzimAM hoya te rAzine AdhAre bhaviSyakathana kahevAya che, jyAre aMgrejI paddhati mujaba janma vakhatanA sUryanI rAzinA AdhAre bhaviSyakathana kahevAmAM Ave che. paraMtu vAstavika rIte mahattA te janmarAzi arthAt lagnanI rAzi eTale ke prathama bhAvamAM je rAzi hoya che tenI ja gaNAvI joIe. prathamabhAva arthAt lagnanI rAzinA AdhAre jAtakanuM rUpa, prakRti, sukha-duHkha, pratibhA, pratiSThA, dekhAva, svabhAva, jJAna, darzana, cAritra, taMdurastI, temaja kyA ane kevA saMjogomAM teNe janma lIdhe che, te badhuM batAve che. manuSyanI kAryazakti, vyaktitvane vikAsa, ane AyuSyano samaya paNa lagnanI rAzi parathI nakkI thaI zake che. A uparathI samajI zakAze ke janmalagna e kuMDaLIne pAyo che. imArata meTI hoya paNa pAye nabaLe hoya to ImAratanuM jema bahu mUlya nathI, tema kuMDaLImAM badhA graha majabUta hoya paNa janmalagna-prathamabhAva je nabaLuM hoya te kuMDaLI jIva vinAnI gaNAya che. svargastha mehanalAlajI mahArAjanI kuMDaLImAM lagneza arthAt lagnarAzine adhipati sUrya uccane che. paraMtu mAtra sUrya ucca hevAnA kAraNe lagneza majabUta che, ema kahevuM te vyAjabI nathI. sUryane baLane AdhAra tenI dekhAtI rAzinA AdhAre nahIM, parantu te je rAzimAM hoya che tenA svAmInA baLa upara rahe che. A kuMDaLImAM sUrya bhAgyasthAnamAM meSa rAzino che, ane tene svAmI eTale bhAgyAdhipati maMgaLa paNa tenI sAthe ja paDela che. A eka mahAna rAjaye che. kendra ane trikoNanA svAmInI yuti thaI che eTaluM ja nathI, paNa lagneza uccanAnI sAme svagrahI bhAgyezanI yuti thaI che, je roga bhAgye ja lAkhamAMthI ekAda kuMDaLImAM jovA maLe. jyotiSazAstranA niyama pramANe je kuMDaLImAM sUrya baLavAna hoya tene pratApI kuMDaLI kahevAya che, kAraNa ke sUrya e te kuMDaLIne AtmA che. sadgata sara prabhAzaMkara paTTaNInI kuMDaLImAM meSane sUrya bIjA sthAne che, ane tene svAmI maMgaLa lAbhasthAnamAM uccane che. sara paTTaNIe bhAvanagaranA dIvAnapadane kevuM bhAvyuM che te badhA ja jANe che. jagavikhyAta ane bhAratanI eka mahAna vibhUti ravIndranAtha TAgoranI janmakuMDaLImAM meSane sUrya bIje sthAne che, ane meSane svAmI maMgaLa vRSabha rAzimAM che, ane vRSabhano svAmI zukra sUryanI sAthe che. A rIte, maMgaLa ane zukanA parivartananA kAraNe zukanI sAthe sUrya paNa atyaMta uccanuM baLa prApta kare che. ApaNA dezanA suprasiddha udyogapati zrI ghanazyAmadAsa biralAnI kuMDaLImAM paNa meSano sUrya che, ane meSane svAmI maMgaLa makara rAzine eTale ke ucca che. jagatabharamAM eka mahAna udyogapati ane mahAna vepArI tarIke jenuM nAma mazahura che, te ghanazyAmadAsanI prakhyAti te biralA kuTumbanA For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: nabIrA che eTalA mAtrathI nathI, paraMtu tenuM kAraNa te tenI janmakuMDaLImAM sUryanA sthAnane AbhArI che. gautamabuddhanI janmakuMDaLImAM paNa meSa rAzimAM ja sUrya ane maMgaLanI yuti che.' lagneza para maMgaLanI dRSTi ke yuti jAtakane nIDara, makkama, sAhasI ane utsAhI banAve che. sva. mehanalAlajI mahArAje saMyama-tyAga-tapano mArga grahaNa karI dhArmika ane AdhyAtmika mArge janatAne je prakAza ApyuM che, ane vidhavidha dhArmika kAryo karyA che te badhe pratApa uccanA sUryane temaja te sAthenA maMgaLane AbhArI che. lagnanI rAzi pachI, mahattvanI rAzi e bhAgyanI rAzi che. prArabdha pAse puruSArtha pANI bhare che" ema je kahevAya che, te taddana sAcuM che. hiTalara, musolinI, ane nepolIyananI jIvana kArakida parathI A vastu samajI zakAya che. A traNe vyaktio, pitApitAnA jamAnAnI mahAna zaktizALI ane bahAdUra vyaktio hovA chatAM teone karuNa rIte maraNane zaraNa thavuM paDayuM hatuM. A badhuM bhAgyane AdhIna che, ane tethI ja dareke dareka kuMDaLImAM bhAgyasthAnanuM bhAre mahattva che. jyotiSazAstra prArabdhane mukhya mAnI puruSArthane gauNa mAne che ema kahevuM te vyAjabI nathI. paraMtu sAcI hakIkata te e che ke puruSArthamAM niSphaLa jatI vyaktione jyotiSazAstra AzvAsana ApI kahe che ke-he bhAI ! tArA puruSArthamAM khAmI na hovA chatAM tane je niSphaLatA maLI che, temAM tAre deSa nathI, paraMtu tArA prArabdha-pUrve saMcita karelA karmanA kAraNe Ama banyuM che, mATe nirAza na thA. nahIM je puruSArtha karavA chatAM eka vyakti kareDa rUpIyA meLave che, ane bIje divasa-rAta majurI karavA chatAM peTapuratuM paNa kamAte nathI, A paristhitine ApaNe prArabdha nahIM kahIe te zuM kahezuM? manuSyanA prArabdhanA pAsA samajavA mATe ApaNe janmakuMDaLInA navamA sthAna para najara nAMkhavI paDe che. navane AMka jeTaluM mahattvanuM che, teTalo ja janmakuMDaLImAM paNa te kiMmatI che. kuMDaLImAM navamA sthAnane bhAgyasthAna kahevAmAM Ave che. navamA sthAnethI bhAgya uparAMta dharma-IzvaraniSThA-naitika ta-dharma ane adhyAtmazAstrone abhyAsa tattvajJAna-dIvyadRSTi-bhakti-dayA-anukaMpA-maMtra-tAMtrika vidyA-tIrthayAtrA-mananI vRttiosadAcaraNa-cAritra-ga I. saMbaMdhamAM jovAya che. navamuM sthAna majabuta, sArAgrahanI daSTivALuM hoya te ja mAnavajIvanamAM siddhi prApta thaI zake che. jagatanI mahAna vyaktienI kuMDaLIomAMthI paNa Aja vastu pUravAra thAya che. mahArAja sAhebanI kuMDaLImAM lagnane adhipati uccane thaI, bhAgyAdhipati maMgaLa sAthe bhAgyamAM ja jovAmAM Ave che. AvA jAtakanA bhAgyamAM aneka tIrthayAtrAo-maMdirapratiSThA ane dhArmika utsava svAbhAvika rIte ja thAya che. trIjA bhAvamAM, parAkrama sthAne rAhu rahe che, A jAtaka mahAna kAryo Arabhe che, ane ahiM rahela rAhu te kAryone saphaLa banAve che. AvA jAtakanA kAryo kadI adhUrA na rahe, 1 Notable Horoscopes By B. V. Raman. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ardhazatAbdInAyakanI janmakuMDalI te te tenA jIvana daramyAna pUrNa thavA sarjAyelAM hoya che. zani e lAbhasthAnamAM tattvajJAnano lAbha Ape che. sAtame zuka kuMbhane che eTale mitranA gharano che. paMcamasthAnano mAlika guru dhana sthAnamAM che. guru nAnakanI kuMDaLImAM paNa tene janma siMharAzimAM thayela joI zakAya che, ane te kuMDaLImAM paNa mahArAja sAhebanI mAphaka dhanasthAnamAM kanyAne guru che. zivAjI mahArAjano janma paNa siMharAzimAM thaye hato. A kuMDalInI khAsa mahattA te eTalA mATe che ke-temAM sUrya uccane che ane vaLI te ja lagneza che, A sivAya sukhasthAna ane bhAgyasthAnane mAlIka maMgaLa, bhAgyasthAnamAM svagRhI che, kanyA rAzimAM guru che, jyAre gurunI rAzi mInamAM budha che. budha e kanyA rAzine mAlika che, eTale A baMne graho vacce parivartana thatuM hovAnA kAraNe A baMne graha paNa parama uccanuM baLa prApta kare che. grahonA spaSTa aMze vi. nI mAhItI mArI pAse nathI, paNa mane lAge che ke calita kuMDaLImAM zukra kuMbharAzimAMthI mIna rAzimAM jato hovo joIe, ane e rIte zukra paNa uccane thatuM haze. A daSTie A kuMDaLImAM sUrya-zuka uccanA, maMgaLa svagRhI ane budha-guru parivartananA kAraNe parama uccanuM baLa prApta kare che. A kuMDaLIne abhyAsa karatAM te eka jIvanamukta vyaktinI kuMDaLI hoya evI samagra rIte chApa paDe che. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanasiddha vibhUti lekhaka : zA phatehacaMda jhaverabhAI-mubaI. [4] A vizvamAM keIka evA uttama keTinA mAna janme che ke tenA janmathI mAnavasamAja AnaMdavibhora bane che. tyAre evA keIka kamanasIba mAna hoya che ke jenA mRtyu pachI be AMsuM sAravAramAM duniyA laghutA anubhave che, chatAM vizvane e anivArya krama che ke-bhautika paribaLAnuM nivAraNa karavA, ane adhyAtmavAdane pavitra prakAza pAtharavA yuge yuge jagatane mahApuruSonI devI bheTa maLI rahI che. bhagavAna mahAvIra prabhunuM zAsana ekavIza hajAra varSa paryanta rahevAnuM che. e daSTie vicArIe te paNa jainazAsananA rakSaNa mATe tathA saMghanI unnati mATe mahAna puruSe prakaTavA joIe. vizvanA utthAnamAM mahApuruSano asAdhAraNa ( Extra Ordinary) phALo che. sau janme che, jIve che ane mRtyu pAme che; paNa mahApuruSonI viziSTatA e che ke temanA jIvananI dareke dareka kSaNane upaga, vizvanA uddhAra kAje thayela hoya che. jethI temanA janma, jIvana ane mRtyu traNe Azcaryajanaka hoya che. sva. prazAMtamUrti zrImada mohanalAlajI ma. jemAM eka mahAna vibhUtirUpa hatA. muMbaImAM jyAre keIpaNa saMpradAyanA jaina muninuM nAma-nizAna na hatuM tyAre aneka pratikULatAone sAmane karI muMbaImAM saMvegI sAdhu tarIke prathama praveza karanAra graMthanAyaka munizrI mohanalAlajI" hatA. teozrIne janma mathurA pAsenA cAMdapuragAmamAM eka brAhmaNa kuTuMbane tyAM saM. 1887 vai. su. 6 nA roja thayo hato. svamanA saMketa anusAra temanA mAtA-pitA potAnA putra "mehana" ne yatizrI rUpacaMdrajIne bheTa dhare che. ane saM. 1903 mAM makSIjI mukAme mehananI yati-dIkSA thAya che. te pachI temanA jIvanamAM saMgI jIvana mATe tAlAvelI jAge che ane saM. 130 mAM ajameramAM zrI saMbhavanAthajIprabhunI pratimA samakSa, saMgha sAkSIe saMvegIpaNuM dhAraNa karI kriyA dvAranI krAMti kare che. saMyamI jIvanamAM pAlItANuM, esiyA, surata, muMbaI Adi aneka sthAnamAM pratiSThAe, jIrNoddhAranAM kAryo temanA puNaya haste thAya che. For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanasiddha vibhUti saM. 1947, caitra suda 7 muMbaImAM saMvegImuni tarIke zrI mehanalAlajI padhArelA. ane pharI jyAre saM. 1958 mAM muMbaI padhAryA tyAre zrI bhagavatI sUtranA vyAkhyAna sAthe lAlabAgamAM pAMca cAturmAse thayAM. tA. 10-1-1906 "bAbu panAlAla pUraNacaMda jaina hAiskUla" nA vAstu prasaMge mahArAjazrIe tyAM padhArI dhArmika zikSaNa mATe upadeza karyo hato. ane A prasaMge aThThAI mahotsava ujavyo hato. A pachI saM. 1960 mAM mA. su. 6 nA roja vAlakezvaranA bAbu amIcaMda panAlAla jaina daherAsaranI pratiSThA pU0 mahArAjazrInA varadahaste thaI. pU. mahArAjazrInA ziSyaratna paM. zrI harSa munijIno sadupadezathI sana 1910 mAM pU. mahArAjazrInI puNyasmRtimAM muMbaI-bhUlezvara khAte "zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAIbrerI tathA saMskRta pAThazALA " nI sthApanA thaI. tene lAbha jaina-jainetara samAjane Aja sudhI maLato Avyo che. surata khAte paNa mahArAjazrInA praziSya zrI mANekamunijInA sadupadezathI traNa lAkhanA kharcathI zeTha nagInacaMda ghelAbhAI jaina hAIskUla sthapAyela che, temaja jena boDIMga paNa cAlu rthayelI che. A uparAMta gopIpurA khAte Avela "zrImohanalAlajI . jaina jJAnabhaMDAra, zrI mehanalAlajI jaina upAzraya tathA zrI ratnasAgarajI jaina skUla tathA katAragAmanuM gaganacuMbI zatruMjayAvatAra daherAsara, bhejanazALA, jayakAra kanyAzALA Adi Aje paNa emanI yAda ApI rahyA che. A rIte jJAna, darzana, cAritra, tapa ane keLavaNInAM aneka uttama kAryo pUjyazrInA hAthe thayA che. teozrI saraLa prakRtinA hatA. saMyama ane jJAnane paripAka temanAmAM sahajarUpe jovA maLatuM hatuM. teozrI eka vacanasiddha puruSa hatA, ema temanA mATe ApaNe sAMbhaLIe chIe. sva. cidAnaMdajI ane AnaMdaghanajI paNa camatkArika puruSa thaI gayA paNa dareka mahApuruSomAM camatkAra karatAM AdhyAtmika tattva ja vadhu hoya che, ane camatkAranuM mUlya ApaNane jeTaluM hoya che, tema teo mATe hetuM nathI. emane mATe e sahaja hoya che. emAM kazuM Azcarya jevuM nathI. svaradayanA jANakAra ghaNe bhAge vacanasiddha hoya che. ApaNuM granthanAyaka zrI mohanalAlajI mahArAja ke jeo eka ogaNIsamI sadInI vacanasiddha vibhUti hatI. ahiM ApaNe keTalIka ghaTanAo prasaMge tarapha daSTipAta karIe. che. A daherAsaramAM zA. lallubhAI harakhacaMdabhAI pahADIe pitAnI jAti dekharekha nIce suMdara sevA ApI hatI. e vigata pAchaLathI jANavA maLI che. - saMpAdaka For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH (1) suratanA jhaverI zeTha nagInadAsa kapuracaMda mATe kahevAya che ke teo jyAre suratathI muMbaI javAnA hatA, te agAu zeThazrI upAzrayamAM mahArAjazrIne vaMdana mATe gayA, pUjAnAM kapaDAM paherelAM hatAM. mahArAjazrIne kahyuM ke huM muMbaI jAuM chuM, kaMI kArya hoya te pharamAve. svara-nimittathI gurudeve bhAvi lAbha jANuM jhaverIne kahyuM -"muMva; nAtA hai to sudhare dI jAgo. ghara | RoTanA ." basa, pachI te zeTha sIdhA sTezane gayA ane anya sAmagrI zeThe gharethI maMgAvI lIdhI. muMbaImAM te pachI zeTha lAkha rUpIA kamAyA. temaNe mahArAjazrI pAse niyama lIdhelo ke dara mAse eka hajAra rUpIA jJAnanA kSetramAM vAparavA. saM. 1964 mAM jhaverI nagInacaMda kapuracaMda taraphathI rU. 60000) sATha hajAranA kharce "zrI mehanalAlajI jena ve. jJAnabhaMDAra" nuM bhavya bIlDIMga taiyAra thayuM. temAM mahArAjazrIne aneka prakArane graMtha-saMgraha sacavAI rahyo. (2) suratanA vatanI jhaverI pAnAcaMda tArAcaMda ane temanAM dharmapatnI zrAvikA hIrAkarabena mahArAjazrInA nikaTanA bhakta hatA. saM. 1947 mAM mahArAjazrI prathama muMbaI padhAryA. e ja varSamAM zrI devakaraNa muLajIne mahArAjazrI sAthe paricaya thayo. devakaraNabhAI tyAre TepInI pherI kare. taddana sAmAnya sthitinA paNa dararoja rAtre, sAMje ke samaya maLe tyAre mahArAjazrI pAse AvI bhakti kare. ekaMdara pUtra zrI tarapha devakaraNanI khUba ja athAga bhakti hatI. zeTha pAnAcaMda tArAcaMda jhaverI te vakhate kAMIka vyApAranI kheTamAM hatA. zrAvikA harakerabenanuM varcasva zrAvikA samAjamAM khUba ja hatuM. strIsamAjamAM teo eka lIDara gaNAtAM. eka samaye mahArAjazrIe pAnAcaMdane mukarara divase samayasara AvavA sUcavyuM. kahevAya che ke mahArAjazrI temane kaMIka ApavAnA hatA. paNuM kAraNavazAt pAnAcaMda AvI zakyA nahIM, ane rAbetA mujaba devakaraNabhAi e vakhate AvI pahoMcyA. rAtrinA aMdhakAramAM mahArAjazrIne oLakhANa na paDI. tema vizeSa pUchaparacha paNa na thaI. mahArAjazrI samajyA ke AvanAra bhAI pAnAcaMda ja che. eTale je AzIrvacana ApavAnAM hatAM te ApI dIdhAM. bIje divase A vAtane sphoTa thaye tyAre jaNAyuM ke rAtre devakaraNabhAI hatA. pachI te pariNAme devakaraNabhAI khUba khUba kamAyA, ane emane jIvanadarajajo uMce Avyo. zeTha devakaraNa muLajI taraphathI jIvyA tyAM sudhI pAnAcaMdabhAIne mAsika rU. basa mahArAjazrInA kahevAthI maLatA rahyA. (3) "karmavIra zeTha devakaraNa muLajI" nAmanA pustakanA pAMcamAM pAne jaNAvela che ke zeTha devakaraNabhAInI pUjya mahArAjazrI tarapha khUba ananya sevA hatI. tethI AnaMda pAmI mahArAjazrIe AzIrvAda ApelAM "vatrA terA cALa honA." A AzIrvAdanA raNakAra pachI zeTha devakaraNa muLajI Adarza zrAvaka banI gayA. Arthika saMpattimAM paNa anekaghaNuM vadhAre thaye. uparAMta dAnavIra paNa banyA. kahevAya che ke -"sAgara tara thI maLate pANune ja je mIThAza ApI zakatA nathI, te megha taraphathI maLela eka biMdumAtra ApI zake che." For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanasiddha vibhUti (4) hAlamAM "dhyAnI" tarIke jANItA munizrI harSavimaLAjIe pitAnI yuvAnavayamAM jyAre pU. mahArAjazrI mehanalAlajInA darzana karelAM, tyAre temaNe ApelA AzIrvAdane sAkSAtkAra Aje teo karI rahyA che, ane pitAne anubhava munizrIe pitAnA patramAM je rIte raju karyo che, te temane patra akSarazaH ahiM raju karyo che - "saMvata 162 mAM huM saMsArIpaNAmAM kaccha-bhUjathI vardhA javA nIkaLela, vacamAM muMbaI lAlabAgamAM pUjyazrInA darzane baporanA be vAge huM gayela. meDA upara munirAjazrI birAjamAna hatA. meM vaMdanA karI. pU. munirAjazrI aMdaranA bhAgamAM mALA pheravI rahyA hatA. meM darzana mATe mAgaNI karI, tyAre javAbamAM teozrIe kahyuM ke-"vacA thoDI sera hai." lagabhaga eka kalAka thavA AvyA chatAM mahArAjazrInI rajA na maLI ethI huM kaMTALe, mArI dhIraja khUTI, meM te javAnI tayArI karI. tyAM pU. zrI bahAra padhAryA, ane mane kahyuM--" ghA habhI tuma bahuta jhaMjhaTa meM paDA haya, habhI jhaMjhaTa chUTegA nahIM, lekIna pIchalI avarathA meM cha jaina dharma ma ma aaaa ." tyAre mArI uMmara 25 varSanI hatI. kuTuMbamAM strI-putra hatAM. hamaNAM Aje badhI uparanI vAta yAda Ave che ane temanAM caraNe mastaka jhUkI paDe che.' Ama mahArAjazrInuM jIvana aneka manuSyo mATe unnatikAraka ane preraka nIvaDayuM hatuM. emanA manamAM sau mATe vAtsalyane jhare vahete hate. ahiMsAnI Adarza mAnava hRdaya uparanI avicala AsthA che. e AsthA kevala prema, vAtsalya ke karuNArUpe ja abhivyakta thAya che. mahArAjazrInuM jIvana AvI AsthAmAM namunArUpa hatuM. emanI janmasiddha saMskAra samRddhi hatI. saraLatA, madhyasthatA, nirdabhatA, jJAna, kriyA Adi aneka guNenA virala sugavALA zrI mehanalAlajI mahArAja temanI amUlya pratibhAzaktivaDe bhavyajanene jIvana paryata upadeza ApI sAtakSetramAM aneka zubha kAryo karAvI saMyamI jIvana jIvI svapara AmAno uddhAra karI suratamAM saM. 1993 mAM caitra vada 12 samAdhipUrvaka svargavAsI thayA. temanA javAthI samAjane eka uttama sAdhuratnanI khoTa paDI. temanI aMtima avasthA vakhate svargavAsanA AgalA divase rU. aDhI lAkhanuM phaMDa thayuM. A rakama munizrInI smRtimAM pAThazALA, jJAnabhaMDAra tathA jIvadayAnA kSetramAM vaparAI hatI. kavi bhavabhUti kahe che tema "nata tevi namanA nA7" mahApuruSanAM janmathI jagat jayavaMta varte che. 1. tA. 31-12-60 ne lakhele A patra saM. 2016 mAM pU. munirAja zrI cidAnaMdamunijI mahArAja upara khaMbhAta cAturmAsa prasaMge Avela. tene utAro ahiM Apela che. For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: - pUjya mahArAjazrInAM AvA eka smArakagraMthanI varSothI jarUra hatI ane enI pUrti pUjya mahArAjazrInAM pra-praziSya pU0 paMnipuNamunijI gaNivarya, pU. zrI bhaktimunijI, pU. zrI lalitamunijI, pU. zrI cidAnaMdamunijI, ane temanA ziSyaratna pU. zrI mRgendramunijI mahArAjanA prayatnathI thaI te prazaMsanIya che. ane e rIte teozrIe pitAnI je gurubhakti pradarzita karI che, te kharekhara anumodanIya che. tA. 28-11-62 (Ada ja karI : - paS For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaiAkika jIvana lekhaka : vasa'talAla kAMtilAla izvaralAla khI. e. alaukika jIvana te zreSTha sAdhujIvana che, je samAjamAM sAttvika maLanA saMcAra karanAra eka akhUTa puNya jharaNu che. jenAM jaLabiMdunA sparza thatAM kALamIMDha patthara paNa mINu ane mAkhaNu zA mulAyama banI jAya che. pratispardhI ke virAdhI vyakti paNa tenI banI rahe che. mahAna puruSAnA aMtaranA seiDIpeAjhITa vAlTamAM eka anupama kiMmatI sukha paDeluM heAya che. jenuM varNana karavuM azakaya che. kAraNa ? svarUparamaNatAnI anaMta samRddhithI teo sajAyelA hoya che. prazamarati' mAM vAcaka umAsvAti bhagavAne kahyuM che ke-- " Indra ane cakravartInI tamAma Rddhi-siddhine anaMta keTivaDe guNIe te paNa te sAdhunA sukhanI siddhinA hajAramA bhAge paNa na Ave" " prazamasukhaM nityamabhayamAtmastha " nitya, abhaya ane Atmastha prazama-sukhamAM tee gaLADUba buDelAM hoya che." AthI mahApAdhyAya zrI yazAvijayajIe paNa kahyuM-- ,, tejolezyAvivRddhi sAdhoH paryAyavRddhitaH / bhASitA bhagavatyAdau, setthambhUtasya yujyate // ( jJAnasAra ) jainadarzanamAM pratipAdita AvuM adbhuta munipada jemane yu" che teo dhanya che. pU. prazAMtamUrti ane vacanasiddha vibhUti zrImad meAhanalAlajI mahArAja jemanI smRti muMbai khAte cira'jIva raheze. vAlakezvara para khAbu amIcaMda panAlAlanA derAsaranI mUrtipratiSThA sa. 1960 mAM mahArAjazrInA puNya haste thai. te pachI Aja sudhI tene aneka bhAvukAe dananA lAbha meLavyA che. muMbainA darzanIya sthalAnI yAdimAM A derAsaranI nedha levAi che. mAtra jovA AvanAra surApIane prabhunI prazAMtavAhI mudrA nIrakhI edhilAbha nahiM meLavatAM heAya tema kema kahI zakAya ? dharmazALA, jIrNoddhArA ane zaikSaNika dhAmeA paNa temanA upadezathI thayAM. samAjamAM jyAre zubha ane sAttvika AMdolana jAge che tyAre samajavuM ke AnuM samagra zreya AvA AtmakhalI mahApuruSA para nirbhara che. For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha jIvana te jhapATAbhera vahI jAya che. pANI ke pavanane vegathI paNa jaldI.! paNa mAnavInuM mUlya te pAchaLa zuM mUkI jAya che? te upara che. pU. mahArAjazrI Aje ApaNe vacce kyAM che? paNa tethI zuM? Aje emane jIvana-vaibhava ApaNuM hAme che. derAsare, jJAnabhaMDAre, ane zrI gokaLadAsa mULacaMda jena hesTela ke zrI bAbu panAlAla jaina hAIskUla jevI zikSaNa saMsthAo e emanAM jIvaMta smArake che. ane emanI cAritryasuvAsa Aje paNa maheMkI rahI che. cAritrya e vizvanuM tAraka baLa che, duniyAnuM sauthI kiMmatI padArtha che, duniyAnI daridratA ane sudhAne cAritryazIla vyaktie ja bhAMgI zake ! AvA AvA puruSanA caraNamAM duniyA harahameza natamastaka banI rahe che. pU. mehanalAlajI mahArAjanA jIvanamAM Ave che tema surata-katAragAmamAM eka aMgreja kalekaTara ane sIhInareza jeo mahArAjazrInA vyaktitvathI ajaba rIte prabhAvita banyA, enuM e pratyakSa udAharaNa gaNI zakAya. R la = t" . I hai : For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza jIvana kA apUrva prabhAva lekhaka : dharmAnurAgI zrI RSabhadAsajI jaina ( madrAsa). zaile zaile na mANikya, mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo na hi sarvatra, candanaM na vane vane // 1 // bacapanase hI paramapUjya munivarya zrI mohanalAlajI mahArAja sAhiba ke Adarza jIvana kI yazogAthA maiM sunatA AyA hUM / logoM kA kathana hai ki unhIM kA sabase pahile bambaI meM Agamana huA aura usa samaya zahara kI samasta jaina-janetara janatA para unhoM ne apane cAritrabala se jo prabhAva DAlA thA vaha lekhinI dvArA vyakta karanA azakya hai / jina ke jIvana meM saMyamazakti kA sAkSAtkAra ho jAtA hai una ke liye aisA honA svAbhAvika hai / zAstro meM likhA hai ki sAdhuoM ko tIna mahine ke saMyama meM svarga ke sukhoM ko svAnubhAva hone lagatA hai aura varSa paryAya kA saMyama to usa pavitra AtmA ko uttarottara anuttara vimAna ke sukha kA anubhava karAne lagatA hai / 'kriyA kabhI niSphala nahIM jAtI' aisA akATya siddhAnta hai / ____eka abhyAsI hAramoniyama vAdaka 'sA re ga ma' karate karate kucha dinoM meM gAnA utArane lagatA hai / TAiparAITara abhyAsa (Practice) karate karate apane AMkho para paTTI bAMdhakara jhaDapa se akSara chApatA hai to dina-rAta kI saMyamasAdhanA apanA apUrva prabhAva batAye vinA kaise raha sakatI hai / saMyamasAdhanA kA parimala to itanA vipula hai ki mAnavasaMsArakA hI nahI. parantu prANImAtra ko bhI apanI pavitra sugandha kA svAda cakhAye vinA nahIM raha sakatA hai / tAtparya yaha hai ki pratyeka prANI ko apane apane puNyAnusAra lAbha milatA hai / samavasaraNa meM pazu-pakSi bhI AkarSita hokara upasthita hotA hai yaha zrI tIrthaMkara mahAprabhu ke janma janmAntara ke saMyama kI anupama zakti kA paricAyaka hai / . pUjyavara munivarya zrI mohanalAlajI mahArAja ke pavitra jIvana ke prabhAva ke bAre meM sunA jAtA hai ki jo koI una ke upadezAmRta kA pAnakara, una ke pAsa kisI prakAra kA vrataniyama letA thA aura usa kA vidhi vidhAna anusAra paripAlana karatA thA to vaha thoDe hI -samaya meM apane abhyudaya kA anubhava kiye vinA nahIM rahatA thA / aise to aneka dRSTAnta zAstroM meM paDhane va sunane meM Aye haiM ki kisI bhI mUDha, ajJAnI aura anAcArI AtmA bhI sadguru ke samAgama meM A jAtA hai to pASANa pallava kA rUpa dhAraNa kiye vinA nahIM rhtaa| For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha : pArasa ke saMga se lohA kaMcana kA rUpa dhAraNa karatA hai / usI prakAra apavitra AtmA pavitra bane vinA nahIM raha sakatA hai / svAmI vivekAnaMda kA pravacana hai ki maiM brAhmaNa kulotpanna aura OMkAra Adi ke saMskAroM se saMskArita thA paraMtu jaba se sadguru svAmI rAmakRSNa paramahaMsa ke saMsarga meM AyA taba se OM ke rahasya kA kucha ora hI anubhava huA / vaise hI hamAre AdaraNIya zAsanasevaka berIsTara zrI vIracaMda rAghavajI kA hai / sirpha ve cha mahine taka parama pUjya AcArya bhagavanta zrI vijayAnandasUrIzvarajI aparanAma zrI AtmArAmajI mahArAja ke samparka meM rahane se aisA tattvajJAna prApta kiyA ki una kI kRpA se amerikA meM jAkara jainadharma kI dhUma macA dii| usa samaya ke vahAM ke sthAnIya patra (Local Paper) se patA lagatA hai ki amerikA meM jaina dharma kI dhUma sI maca gaI thI / svayaM svAmI vivekAnaMda ne likhA hai ki 'zikAgo sarvadharma pariSada' (Chicago Parliament of religion) meM saMsAra bhara ke sabhI dharmoM ke pratinidhi upasthita the, parantu amerikA kI prajA para pravacana kA vizeSa prabhAva par3A thA to baha merA aura berISTara vIracaMda gAMdhI kA, anya kA nahIM / tAtparya yaha hai ki mahAnubhAvoM ke tapa, japa, saMyama kA aisA anokhA prabhAva par3atA hai ki unake bhaktoM kA utthAna hue binA rahatA nhiiN| vaise hI pUjyavara zrI mohanalAlajI mahArAja sAheba ke bAremeM mI mere eka vayovRddha dharmaniSTha bandhu ke mukhase unake svAnubhava kA hAla sunA hai jisase saMyamI puruSoM ke prati merI zraddhA evaM bhakti ko bar3A hI protsAhana milA hai| ukta bandhukA kathana hai kI jisa samaya karIbana saMvata 1950 meM maiM pUjyavara mahArAja sAhiba bambaImeM upasthita the aura unake darzanArtha Aye hue logoMkI dinabhara itanI bhIDa lagI rahatI thI ki unase milanA ati kaThIna thaa| arthAt mahArAja sAhibako pratyeka vyaktise milanA azakya thA / aise hI samaya meM mere manameM tIvra utkaMThA huI ki aise paramapunita mahApuruSa ke caraNoM ke sparza karake maiM apanI jIvana yAtrA ko saphala banAuM / sAtha meM mere mitra the| hama donoM dharmazAlA ke bAhara pUjyaM mahArAja sAhiba ke sAtha vArtAlApa bhI karane kI AturatA ke sAtha idhara udhara ghUma rahe the ki thor3I hI derameM sadbhAgyase mahArAjajI kI mere para dRSTi paDI aura unhoMne pUchA ki-'kaho kyA kucha kahanA cAhate ho ? maiM ne AnaMda vibhora hokara vinayapUrvaka kahA ki Apa ke darzanase maiM kRtakRtya ho gayA hUM aura Apa kI kRpA ho to zrImukha se vrata dhAraNa karanA cAhatA hUM ! / pUjya gurudeva ne kahA ki kyA vrata lenA cAhate ho ? pratyuttara meM una bhAI ne kahA ki maiM svadArA saMtoSa vrata lenA cAhatA huuN| yaha sunakara gurudeva phira bole ki kyA khUba soca samajha kara bAta kara rahe ho ? tumako mAluma hai ki kathanI aura karaNI meM jamIna aura AsamAna kA antara hai / 'tIranA' zabda mAtra bolane se nadI pAra nahI ki jA sakatI parantu dama ghoTakara sAhasa ke sAtha gahare pAnI meM gotA lagAkara baDe parizrama se aura dhairya se tairanekA prayoga karane se nadI pAra hotI hai| isI bhAMtI vrata lene se vratakA pAlana karane meM prabala puruSArtha kI AvazyakatA hai| taruNAvasthAke Aveza meM vrata lenekI AturatA batAte ho parantu sAtha meM paripAlana kA khUba vicAra karake vrata lenA cahiye / For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza jIvanakA apUrva prabhAva 5 vratapAlanakI yaha kaThinatA sunakara ukta bandhu ne namra bhAvase kahA ki maiM isa viSaya meM khUba gaharAI se soca samajha kara dRDha nizcaya kara ke Apa ke pAsa vrata grahaNa karanekI utkaMThA se AyA hUM | Apa pUjyavara vizvAsa rakkheM ki maiM yathAzakti mana-vacana-kAyA se vratapAlana meM tatpara rhuuNgaa| isa se mahArAja sAhiba ne pharamAyA ki maiM tuma ko kucha varSoM ke liye hI pratijJA karAtA hUM tathApi mere mitra ne manase hI jIvanabhara ke liye pratijJA dhAraNa kara lii| ve bhAI vrata lekara ghara Aye aura dina-pratidina baDe samabhAva se evaM sAvadhAnI pUrvaka vrata pAlana karane lage / aura usakA uttarottara niraticAra rUpase vrata kaise pAlA jAve tathA usa kA sAdhaka, bAdhaka tathA zoSaka, poSaka kAraNo para khUba maMthana, parizIlana karate rahe aura parizuddhi ke sAtha apanI pratijJA nibhAne meM sAvadhAnI pUrvaka zakya prayatna karate rahe / pariNAma yaha AyA ki jIvana meM cahumukhI unnati hotI gaI arthAt dina dugunI aura rAta caugunI uttarottara vRddhi ko prApta hote gaye / sarva prathama to unako apane ArogyavRddhi meM anUThA lAbha anubhava huA aura choTI baDI jo koI bhI Adhi-vyAdhi upAdhiyAM thI vaha svAbhAvika hI palAyana ho gaI / isake atirikta vyAvahArika evaM vyAvasAyika jIvana meM bhI vizeSa antara dRSTigocara huaa| hajAroM se lAkhoM aura lAkhoM se kroDoM taka dhana prApta huaa| Aja ve kroDAdhIza haiM tathA jIvanabhara ke liye auSadhi tathA vaidya Adi se mukti pA cuke haiM / tAtparya yaha hai ki 75 varSa kI Ayu meM. -bhI unakA anukUla svAsthya hai / caritranAyaka zrI mohanalAlajI mahArAja sAhiba ke mukhAravinda se lie hue vrata niyama kA pratyakSa prabhAva hai yaha ina bhAIzrI ke dRSTAnta se spaSTa aura prabhAvita hotA hai / vaise to guruvara ke prabhAva ke bAre meM kaI puruSoM ke mukha se Azcaryajanaka bAteM sunI hai / udAharaNArtha sUrata jaisA zahara eka samaya meM jo jainasamAja ke dhanADhyoM kA kendradhAma mAnA jAtA thA / vaha nagara itanA samRddhi sampanna hone kA mukhya kAraNa pUjyapAda guru mahArAja zrI mohanalAlajI ke prati aTala zraddhA aura bhakti hI thA / jinapUjA, vrata, niyama Adi pAlane meM una ko mahArAjazrI se prabala preraNA prApta huI thI / aura vidhivat dharmAnuSThAna meM ari ke zrAvaka bar3e pragatizIla najara Ate the isaliye isa nagara meM sadA AnaMda maMgala aura vaibhava kI varSA hotI thI / saMyama kI divya zakti ke bAre meM jaise dazavekAlika Adi sUtra - siddhAntoM meM darzAyA hai ki saMyamI puruSa raMka se rAva banatA hai / aisI zAstrIya mAnyatA meM apUrva vizvAsa utpanna karAnevAlA pratyakSa udAharaNarUpa zrI gurumahArAja kA Adarza jIvana thA / jo sva-para kalyANa ke liye upayogI banA / sAtha hI sAtha gurupada kI mahimA aura usa kI upAsanA kA pratyakSa prabhAva tathA gurupada para samarpaNabhAva karane vAle AtmA ko anubhavasiddha utthAna kaise bhAsa hotA hai aise aneka upAsaka evaM ArAdhakoM ke jIvana meM se mere vayovRddha mitra jina kA jikra uparyukta kiyA jA cukA hai una kA udAharaNa bhI avalambanabhUta hai / " For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha - Arya saMskRti ke itihAsa kA avalokana karane se patA lagatA hai ki sadA ke liye isa AryAvarta kI prajA ke mahArathI evaM sUtradhAra RSi, muni mahAtmA hI mAne gaye hai aura yaha RSi, kRSi pradhAna bhUmi isaliye ( Motherland of religion and Philosophy) dharma aura darzana kI janmabhUmi mAnI gaI hai, sArAMza yaha hai ki tattvajJAna kI utpatti kA zreya bhAratavarSa ko hI hai / isa deza kI samAjavyavasthA kahiye cAheM rAjataMtra nirmANa kaheM sabhI jIvana vikAsa ke viSayoM meM mArgadarzana mahAtmAoM se hI hotA thA aura isI kAraNa se prajA kA jIvana saMtoSI, sadAcArI aura nirogI thA evaM cahu dizi zAnti kA sAmrAjya chAyA huA thA / Aja ke bhautika vijJAna ke yuga meM (external) bAhya sukha sAmagrI ke sAdhana meM bar3I pragati najara AtI ho parantu prajA ke antaHkaraNa meM to azAnti kI agni hI prajvalita hai| pUrvakAla meM vAstavika zAnti kA harAbharA maidAna dRSTigocara hotA thA tathApi Aja maidAna ke sthAna para baMjara bhUmi kA bhI abhAva hai| eka anubhavI puruSa kA kathana yAda AtA hai ki pUrvakAla meM jo bhrAMti bhare mAyAvI sukha kI sAmagrI narendra samrATo ko upalabdha nahIM thI vaha sukha sAmagro Aja ke yuga ke sAmAnya se sAmAnya vyakti ko prApta hai parantu pUrvakAla ke sAmAnya se sAmAnya vyakti ke ghara meM jo zAnti thI vaha Aja ke yuga ke samrATa aura samRddhisampanna ko bhI svapna meM bhI prApta nahIM hai| vizleSaNa karane se mUla kAraNa para pahuMcate hai to mAlUma hotA hai ki usa kAla meM ahiMsA, saMyama aura tapa ke nidhAnarUpa vAstavika pUjya puruSoM kI pUjA kA prajA ke hRdayoM meM jo sthAna thA usa sthAna ko Aja apUjyoM kI pUjAne le rakkhA haiM / . tatphala svarUpa samasta bhArata meM hI nahIM parantu akhila vizva meM sarvatra azAnti ke bAdala dRSTigata hote hai| kisI bhI samasyA ko hala karane ke liye usa ke mUla kAraNa ke saMzodhana kiye binA anya jitane bhI upAya kiye jAte haiM ve kevala vyartha hI nahIM jAte haiM parantu una upAyoM se kabhI 2 agni ko zAnta karane ke liye ghRta DAlane jaisA ulaTA pariNAma AtA haiM / vAstavika zAnti kA upAya cAheM Aja yA kala eka hI hai ki ahiMsA, saMyama aura tapa ke avatAra rUpa pavitra evaM pUjya puruSoM kI pUjA kA pradhAna sthAna denA hI pddegaa| isa liye aise pavitra Andolana kA akhila bhUmaNDala meM vyApaka banAne ke amUlya aura anivArya avasara para pUjyavara pavitratA ke srota samAna zrI mohanalAlajI jaise muni bhagavaMto kA Adarza jIvana prajA ko smaraNa eka sundara se sundara kArya samajhA jAtA hai| aise prasaMga para maiM apanA karttavya samajhatA hUM ki una mahApuruSa ke pavitra jIvana kI smRti meM zraddhAMjalI svarUpa una ke caritra bala ke pratyakSa prabhAva kA eka Adha ghaTanA kA varNana karuM isa bhAvanA se mere vayovRddha mitra ke svAnubhava ko isa sthAna para udbhata kiyA hai| For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza jIvanakA apUrva prabhAva Aja kA yuga parokSa dRSTAntoM se pratyakSa dRSTAnta ko vizeSa mAnatA hai isa liye maiMne pratyakSa dRSTAnta hI diyA hai| jisa se kisI ko sandeha na rahe aura agara kisI ko mUlabhUta sandeha ho to mujhe likhe tA ki maiM una mere mitra mahodaya ke sAtha una kA saMparka sadhAkara hara prakAra se samAdhAna karA sakatA huuN| kahA hai ki ati likhita truTI bhavata, guruvara ke vicAra / apane meM hI bhAvatA, sAra sAra nija sAra / dharmAnurAgI "RSabha" MARATECRECORRENA Sualit NiE ARTUNIOSAN IAS A For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI mohanalAlajI. lekhaka : mahatA zrI zikharacandra kocara. ( bI. e. ela. ela. bI., Ara. eca. je. esa., sivila enDa aiDIzanala sezansa jaja . ) parama pUjya prAtaHsmaraNIya zrImad mohanalAlajI mahArAja jainadharmarUpI prAsAda ke eka sudRr3ha staMbha, jaina- samAjarUpI AkAza ke eka jAjvalyamAna nakSatra, ucca koTi ke saMta, mahAn vyaktitva ke dhAraka, apratima dharmopadezaka, bAla- brahmacArI mahAtmA the, jo apane amara sandeza evaM Adarza jIvana kI amiTa chApa jana-jana ke mana-mAnasa para chor3a gae haiM / AcArya amitagati dvArA ullikhita nimnokta guNoM kA caramotkarSa una meM dRSTigocara hotA thA:cittAhUlAdi, vyasanavimukhaM, zokatApApanodi, yajJotpAda, zravaNasukhadaM nyAyamArgAnuyAyi / tathyaM, pathyaM, vyapagatamadaM, sArthakaM muktavAda, yo nirdoSaM racayati vacastaM budhAH santamAhuH // " arthAt jo citta ko prasanna karanevAlA, vyasana se vimukha, zoka aura tApa ko zAnta karanevAlA, pUjyabhAva bar3hAne vAlA, karNasukhada, nyAyAnukUla, satya, hitakara, mAnarahita, arthagarbhita, vivAda rahita aura nirdoSa vacana bolate haiM, unheM hI budha-jana santa kahate haiM / ve samasta sAdhu-samAja meM bhUSaNa svarUpa the, kyoM ki una meM adholikhita guNoM kA pUrNa samAveza thAH titikSatraH kAruNikAH, suhRdaH sarvadehinAm / ajAtazatravaH zAntAH sAdhavaH sAdhu-bhUSaNAH // arthAt-jo sAdhu-jana titikSu, dayAlu, samasta prANiyoM ke hitaiSI, zatruhIna evaM zAnta svabhAva hote haiM, ve sAdhuoM meM bhUSaNa rUpa haiM / kevala jaina samAja meM hI nahIM, api tu anyAnya samAjoM meM bhI una ke prati mahAn sammAna thA / unhoM ne pArasparika manomAlinya ko dUra kara samAja meM ekatA sthApita karane, samAja meM cira-kAla se vyApta kurUr3hiyoM kA nikarAraNa karane, dhArmika kRtyoM ke avasara para kI jAne vAlI kriyAoM kA zAstrokta vidhi se uddhAra karane, vibhinna matoM meM sAmaMjasya - sAdhana karane, vyasaniyoM ke durvyasana chur3Ane, kumArgagAmiyoM ko sanmArga para lagAne, moha-nidrA meM For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI mAhanalAlajI 19 supta samAja ke karNa-vivara meM nava-jAgaraNa kA mantra phUMkane, ajJAna timirAcchanna dRSTi ko prakAza - dAna kara samyagdRSTi banAne, lokopakArI anekAneka saMsthAoM kA nirmANa evaM punarjIvana karane, jina- caityoM ke jIrNoddhAra, nirmANa Adi nAnA satkAryoM meM jo apUrva yoga-dAna kiyA hai, vaha svarNAkSaroM meM aMkita kie jAne yogya haiM / yadyapi unheM svargamana kie 56 varSa vyatIta ho cuke haiM, parantu phira bhI una kA yazaHkAya vidyamAna hai, una kA amara sandeza hamAre mArga-darzana ke lie sadaiva patha-pradarzaka kA kArya karatA rahegA / ucca koTi ke vidvAn evaM labdha pratiSTha mahAtmA hote hue bhI una kA jIvana atyaMta sarala evaM niHspRha thA, jisa ke kAraNa unake saMparka meM Ae hue AbAla-vRddha para una ke Adarza guNoM kI amiTa chApa par3e binA nahIM rahatI thI / bhava-vyAdhiyoM se paritapta janoM ko una kA satsaMga RturAja vasaMta ke samAna sukhada pratIta hotA thaa| kahA bhI hai ki: zAntA mahAnto nivasanti santo vasantallokahitaM carataH / tIrNAH svayaM bhImabhavArNavaM janAnahetunAnyAnapi tArayataH // arthAt isa bhayaMkara saMsAra sAgara se tare hue zAnta aura mahAn saMtajana niHsvArtha buddhi se dUsare logoM ko bhI tArateM hue vasaMta ke samAna loka-hita karate hue nivAsa karate haiM / unake svargamana ke pazcAt unakI pavitra smRti ko sthira rakhane ke lie nAnA smAraka bane, kintu vAstavika smAraka to tabhI banegA, jaba hama una ke adhUre chor3e hue kArya ko pUrNa karane ke lie sannaddha ho jAyaMge, aura una ke uttamottama sadupadezoM tathA unakI Adarza jIvanI se preraNA grahaNa kara svayaM ko jainadharma kA saccA anuyAyI tathA rASTra kA saccA nAgarika siddha kareMge / gurudeva kI divaMgata AtmA se prArthanA hai ki vaha hameM aisA karane kI zakti pradAna kareM / For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyAste khalu tapodhanAH lekhaka : paM. rudradeva tripAThI ema. e. saumyA ramyA kanakarucirA tejasAM sArabhUtA, mRtidivyA vigatakaluSA zAsanoddhArakartI / siddhA zuddhA jinapatipadAmbhojalInA vihInA, rAgadveSagati jayatAt sarvadA mohanasya // 1 // . aho tapasAM prabhAvaH ! apArA ca karuNAvaruNAlayasyAnukampA bhagavataH zrI jinapateH / yasya zAsane yathAkAlaM dharmadhurAdhAraNakadakSA bhavabIjAGkarabharjanasapakSA . mohaprarohatarjanArjitamaharSikakSAH samavatIryamaryAdAparitrANaM vidadhati sAdhavaH / jinapativacanapIyUSaparipAnAya ca samudbodhayanti bhavikanivaham / asyAmeva maharSiparamparAyAmasmAkaM caritranAyakaH zrImanmohanalAlajItinAmA munivarAgragaNyo vareNyo janimalabhata / dhanyA sA mathurAto vAyavyakoNamAsthitA candrapuradharaNI yatra dharitrItridazasya sanADhyakulAvataMsasya zrIbahAduramallasya paramasadAcAravicArasampannAyAM sundarIdevyAM dharmapatnyAM pUrNacandramiSeNa praviSTo maryAdArirakSiSurjinadharmamarmajJaH satkarmavarmadharo bhuvanamohano mohanaH saptAzItyuttarASTAdazazatatame vaikrame vatsare vaizAkhazuklaSaSThyAmuttarAyaNe ravau madhye'hni siMhalagne bhUtalamujjvalayAmcakAra / so'yaM lAlyaM bAlya vividhalIlAlAparalamativAhya vayasaH saptame vasante svIyAM kauzalazemuSI prAsphorayat prAsAdayaJcAdhyApakavRndam / asminneva zubhe'vasare yodhapurIyarAjyasya nAgoranAmni nagare kharataragacchaparamparAyAH paramArAdhakAH prasiddhAH siddhAH zrI rUpacandrayatayo nyavasan / bhagavato mahAvIrasya saptatitamaM paTTakamalaM kurvadbhirebhiH svapne 'dugdhAnnapUritaM kArtasvarakalazamUrIkurvantviti prArthayan ' kazcana puruSo dRSTaH / zayanAdutthAya ca svapnaphalamAlocato'sya manasi nizcikAya yadalpenaiva kAlena kasyApyuttamasya ziSyasya samprAptirbhavitrIti / paratazca candrapure saukhyena kAlamativAhayatA bahAduramallenApi svapna Alokito yasmin svasya puraH samarpitAyAM sthAlyAM puraskRtaM dugdhapakvaM kenApi hRtamiti phalaM vivicyAsya ca jJAtaM yadAtmanaH sUnuzcAritraM svIkariSyatIti / bhavitavyaM ko nAma vipariNamayitumISTe' iti saJcintya kamapi guNaprakarSakaM yativarameva zaraNIkariSyAva enamAtmanaH kulakamalamiti vinizcitamatiko pitarau bAlena saha nAgaura yati. varazrIrUpacandrANAM samAsattAvupAgatau / Ucatudha sammAnyA yatayo / bhavaccaraNayoretaM sutaM nizcitaM, bhaktyA cAzu samarmya sAndravinayAdabhyarthayAmazciram / For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dhanyAsta khalu tapAdhanA: bAlo'yaM bhavatAM padAmbujarajobhUSakamAtraspRhaH sajjJAnAmRtapAnamAnamatikaH syAt sarvathA sukRtI // 2 // ityevaM saMzrutyocuryativarAHna cintanIyaM kimapoha mAnase, sunastvayaM vAM nRpamaJcakaM sthitaH / garIyasI jJAnagiraM gurohe, nipIya saMsthAsyati saukhya saMyutaH // 3 // samAkarNya caitAdRzIM pIyUSatulyAM bhAratI pitarAvasyAnandatundilatAmanubhavantau khaM sadana prasthitavantau / mohano'yaM yativarAjjIvavicAra-navatattva-daNDakaprabhRtIni prakaraNAni adhIte sma / vicAritamazRNocca yat 'SoDaze vasante'sya (mohanasya) janmano yatidIkSA dIyeteti' / zubhe muhUrte yatibhiH sahAya, vihAramAzAM prati dakSiNAM vai / cakAra mArge ca jinAlayeSu, vyadhAt sapayoM bhavatarjanIyAm // 4 // kramazazca pAlanapura-rAjanagara-bhRgukaccha-sUryapura-mohamayIbhyo vihRtya mAlaveSu smaayaataaH| varSacatuSkaM mAlaveSu mAlavIryAn svopadezavaco'mRtairAsicya bhUyo mohamayImupetAH / evaM paJcadazavArSikaM vayo mohanasya vyatyagAt / so'yaM nedIyAn kAla AsIdasya yatidIkSAyA api, paraM zrIpUjyA eva tatrAdhikurvanti dIkSAdAne taditi zAstrAdezaM paripipAlayiSuH indauranagarasthAnAM zrIpUjya'mahendrasUrINAM caraNayorAyAtaH / tatazca te makSInagarI prati prasthitAH pAvanI dIkSAM cAsmai daduH / dIkSAM gRhItvA. svaguroranujJayA, yatiH prayAtaH svayatIzvarANAm / padAbjayoH pAtumalaM marandaM, sa mohamayyAM punareva zIghram // 5 // tatranamAlokya cAnitarasAdhAraNaM yatidIkSAbhiSiktisamprAptatejaskaM mohanaM zrIrUpacandrayatayaH parAM mudaM bhejire / yathAniyamaM ca mAlavAdipradezeSu vihAraM vihAraM dazottarakonaviMze vatsare sahasA'svAsthyamApadya caitrazuklaikAdazyAM zrIrUpacandrayatayo divaM gatAH / / yAte divaM guruvare yativarya eSaH khedAnyavApyApi mahendrasUreH / - diSTyA sthiraH sannapi devalokaM, mahendrasarergamanAcikheda // 6 // khinnakhinnasyAsya manasi parigrahatyAgabhAvanA smuditaa| siddhAcalayAtrAyai pAdaliptapuraM prati prasthAya chuTTanamahodayasya saGghana sAkaM siddhagireryAtrA sampAditA / varSadvAdazakaM yAvad lakSmaNapure ( lAhora ) vAsaM vidhAya kAlikAtAM prayAtAstatra caikadA dhyAnasthAvasthAyA samakSamAgatavantaM kRSNaM bhujagarAjamavAlokayata / cintayitvA cAsya phalaM bhagavataH zrI pArzvanAthasya sAkSAt dharaNendraNava darzanAni pradattAni, kAlasya hasimAnaM cAvabudhya bhagavataH zrI sambhavanAthasya puraH sarvaparigrahaM visRjya kriyoddhArabhAvanAzIlatAmaGgocakAra / munizrImohanalAlAbhidhAH kAlikAtAto viharanto nAdiyAprabhRtigrAmeSu dezanAdAnapUrvakaM kAzI For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: mupetAH / caturo mAsAn gamayitvA ca tataH zrAvastyayodhyayoH savidhi yAtre kRte / paratazca hastinApurasunnapurayorviharanto jayapurarAjyabhuvaM prvissttaaH| ekadA vihArakAle mArga eva gabhastimAlino'staM gamanAdekatrodyAna eva nizAvAsa AcaritaH / nirjane tasmin vane kazcana vyAghraH pucchamucchAlayannupetastamavalokya ca munivarairjinAdezAnusAraM kAyotsarga kRtvA zarIraM prati sarvathA mamatvamapAkRtam / tAdRzIgacalAM dhyAnaniSThAM vilokya vyAghro'pi veyAghrI vRttiM parityajya pRSThapAd babhUva / triMzaduttaraikonaviMzatitame saMvatsare jayapure varSAvAsaM vidhAyAjayameru ( ajamera) mupetAstatra ca zrI sambhavanAthabhagavataH samakSaM saMvegitvaM pradhArya kriyoddhAra AcaritaH / tato marubhuvi pAlInagare zrAvakAnAmAgraheNa varSAvAsaM vidhAya sirohInagaryAmupetA yatropadezAmRtaM pAtuM tatratyA bhUpAlA api samAgatAH / punaH parAvRtya pAlI-kaTapura (sAdaDI) yodhapurAjayameruSu vihRtyAjayamero. ryodhapuraM cakSuHsphuraNamabhUt / phalaM ca tasya "kazcana AlamacandranAmno janasya cAritrodayaM naikaTikaM sambhAvya zubhe muhUrte tasmai dIkSA pradattA" ityabhUt / pazcAd yodhapurAdiSu vihRtya varSatritayA. nantaraM bhUyo'pyajayamerupattane jyeSThanAmakaH zrAvako dIkSitaH / ataH paraM yAtrAkartukAmairetaiH siddhAcalaM prati prasthitam / pathi samAgatAnAM tIrthavarANAM sparzanAH sampAdya paTTaNAdiSu zrIsaGghAnAmAprahAd yathAkAlaM cAturmAsAn vyatyApayanto DIsAnagaryo bahAduramallAya dIkSAmaduH / kramazazcArbudatIrtha-paJcatIrthAdInAM yAtrA sampAdayanto yodhapura-phalodhi-jesalamera-paJcatIrthyarbudAcala-siddhAcalAditIrthasparzanA vidhAya svasaGkalpito navanavatiyAtrANAM manorathaH puuritH| asyAbhyantarike kAla eva muniveSadhAriNe mumukSave kharADIgrAme ekasmai janAya dIkSA'dAyi harSamunernAmnA ca sa vyavahRtaH / tatazca yazo vyAptaM zrutvA dizi dizi janA mohanamuneH, sudhAvAcaH pAtuM suratanagarasthA upagatAH / vilokyAlaM bhaktiM tadanu samupetA ravipuraM, pradattA dIkSA'trA'ghaharaNadakSA suvidhinA // itaH paraM mohamayyAH zrIsaGghasyAbhyarthanAmUrIkRtya tatra gatAH / bhUyasI zAsanonnatizcAtra sampAdya nAnAvidhAni dharmakRtyAni samAcarya ca dezanAprabhAvitAn mumukSun dIkSitAn vidhAya 'SaDrI' pAlanapUrvakaM caturvidhasaMghena saha siddhAcalayAtrAyai pratijJAtam / yatra tatra jIrNoddhAra-dIkSAdAnacAturmAsayApanAJjanazalAkAmahotsavavidhiprabhRtidharmakRtyaijainadharmadhvajamunnamayanto lakSazo mudrA vividhabhaktApitAstattatkarmasu samprayojayanto gUrjarapradeze marupradeze ca vihArA abhavan / aneke ziSyAH paMnyAsapadavIM gaNipadaM ca prApitAH / evaM ziSyapraziSyairatitarAmArAdhitAH anekatra devAlayAdinirmApakAH zrImohanalAlamahArAjA bharatabhUtalaM pAvayantaH kadAcinmohamayyAM kadAcana sUryapure madhye madhye dharmapradhAneSu nagareSu ca nAnAvidhAni, dharmakarmANi kArayAmAsuH / prAnte jarAjarjaramidaM kalevaraM jihAsava iva zrImunirAjA sUryapuramabhyupetAH / atra cAntimaM kAlaM vicArya gurUNAM prAyaH sArdhadvilakSamudrANAM dharmakRtyaM pratijJAtam / durdaivavazAcca dvASaSTyuttaraikonaviMzatitame vatsare caitrakRSNadvAdazyAM jainadharmasya pratibhAbhAsuro'yamapUrvo bhAskaraH sahasAstamagAt / For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyAsta khalu tapodhanA : adya nazvareNa kalevareNa virahitA api te'smAkaM puro lakSazo rUpyakANAM vyayena sampravRttAnAM dharmadhAmnAM karmaNAM ca yazobhizciraM virAjanta eveti matvA teSAM smRtimahotsavamAkalayAma ityaho naH saubhAgyam / sthAne sthAne jinezAlaya-paThanagRhacchAtrasaMvAsazAlAH, sAdhyAvAsAMzcikitsAlaya-bhavanavarAn saMghayAtrAH sudIkSAH / zikSA-granthAlaya-bhavikahitA bhUrisaMsthAH prayujya, bhUlokaM pAvayitvA jinamunitilako mohanaH svargato'bhUt // 8 // cakAra yo vai jinazAsanasya, samunnati bhUriparizrameNa / / bhavantu tasmai natayo'smadIyAH, subhaktiyuktA munimohanAya // 9 // NCE For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja ane kriyoddhAra upAdhyAya pU. zrI labdhimunijI mahArAja kidhAra te samaye samaye thatA rahyA che. AvA kriyadvAranA aneka dAkhalAo zAstramAM maLe Ave che. keTalAMka saMviNa paTTako (vyavasthA patrako paNa jovAmAM Ave che. je eka prakAranA kriyadhdhAranuM ja rUpa gaNI zakAya. thoDA samaya pahelAM vidyamAna AcAryazrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAje potAnA samudAyanI ekatA mATe je agiyAra niyamo bahAra mUkayAM che tene paNa eka jAtano kriodhAra ja kahI zakAya. AvAM niyamo-kriodhdhAra sAdhuone sAdhutramAM vadhu dRDhatara banAvavA mATe ja hoya che. temaja samudAyamAM pravartatI nAnI moTI zithilatAne dUra karavA je niyamo ghaDAya che, te eTalA mATe ke-sAdhu samudAya jinAjJAnusAra pravatI zake. pU. zrImad mohanalAlajI mahArAje te samaye sAdhu samudAyamAM pravartatI zithilatAne dUra karavA krioddhAra karyo ane sAdhu tathA yati vaccenA bhedane janatA pArakhI zake te mATe teoe vidhi puraspara saMgI jIvana vIkAyu. sau prathama zrI mohanalAlajI mahArAje saM. 1930 mAM ajamera khAte svayaM kriodhAra karyo. ane zrI sukhasAgarajI mahArAjano samAgama thatAM temanI nizrAmAM yoga vahana karI temanA hAthe 1 caritra nAyakano A kriyA dvAra lAvavA (apavAda mAga) nA AzrayarUpa hatuM. ema "mohanacaritra"-saMskRta kAvyamAM jAvavAmAM AvyuM che. kAraNa ke jyAre munizrIe dravya, kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karyo tyAre kriyadvAra mATe deza-kSetra anukULa na jaNAyuM. tema chatAM cAritra-pariNutinI mahattA svIkArI ajameramAM bhagavAna saMbhavanAtha prabhunI zAkSie prathama svayaM krioddhAra karyo. e vigata ApaNane nimna-zlokamAM jovA maLe che?-- kriyodvAraM vidhAtuM sa, dezakAlAdyacintayat / sarva dadarza sadRza dezamekaM vinA tadA // sa. 4212 zubhostyadhyavasAyo 'yaM, tadidAnImanAtura : / kiyodvAraM kariSyethA 55 patkalpa : zaraNaM mama / / 4257 iti manasi vicintya prAjyasaMvegalAbhAt vimalapariNatiH zrImohanaH karmarutyai / vidhutamakalakAmaH saMbhavezasya pAveM. vyadhIta sapadi dakSaH sa kriyoddhAramevam // jA260 kriyoddhAraM vidhitsanti sma te puna: / / sarga 5 / 26 -vyadhAyi jinasAkSikam 5 / 27 mahAvratagharAste 'tha, saMvignA mohanarSayaH / chedopasthApanaM tatra vidhAyAtha pratasthire / 5 / 28 ( navaritra saMskRta i.) For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja ane krioddhAra 35 krioddhArane vAsakSepa lIdhe. tema phaledhI (rAjasthAna) mAM zrI sukhasAgarajI mahArAja sAthe zrI mohanalAlajIe prathama cAturmAsa karyuM. tyAre temanI pAse mAMDalI A joga karyA ane te ja varSe upadhAna tapanI ArAdhanA paNa temaNe karAvI. zrI sukhasAgarajI ke jeo 20 mI zatAbdInA prAraMbhamAM upAdhyAya zrI kSamA kalyANajInI paraMparAmAM AvanAra cAritrapAtra mahApurUSa hatA. yogI cidAnaMdajInA vaDI dIkSAnA gurU paNa zrI sukhasAgarajI ja hatA jemano ullekha "syAdAdAnubhava ratnAkara"mAM cidAnaMdajIe pote karyo che. saM. 1940 lagabhaga sukhasAgarajI devaloka thayA. (1) ahiM eka vAtano khulAso karI devo joIe ke- caritra nAyake zrI sukhasAgarajInA hAthane vAsakSepa lIdhe kharo paNa te potAnA dIkSAgurU zrI rUpacaMdajInA nAmaneja lIdhe. Aje paNa ghaNA padavIdhara munirAje anya samudAyanA navA dIkSArthIone dIkSA Ape che paraMtu te dIkSAthIonA gurU bIjA hoya che. Ama dIkSA ApavA chatAM te temanA gurU banatA nathI. eja hakIkata ApaNA caritra nAyaka vize samajavAnI che. hakIkatamAM temaNe gurune gusthAne kAyama rAkhyA. chatAM zrI sukhasAgarajIne zrI mohanalAlajInA upakArI ane vaDIdIkSAnA gurU tarIke kahI zakAya. banyuM evuM ke ApaNuM caritra nAyakanI IcchA to emanA kAkAgurU zrI sAhebacaMdajI pAsethI vAsakSepa laI kriyeddhAra karavAnI hatI. sAhebacaMdajI pote vidvAna ane kriyApAtra hatA. temanI sArdhamaryAdA ghaNuM atyaMkaTa hatI paNa teo alpAyuSI hoI temane TUMkA gALAmAM ja svargavAsa thaI gayo ane zrI mohanalAlajI mahArAjanI IcchA manamAM ja rahI gaI. sAhebacaMdajI paNa svayaM zrI mohanalAlajInI A bhAvanA saMpUrNa paNe jANatA hatA. sAhebacaMdajInA svargavAsa pachI temanI icchAne yogya zrI sukhasAgarajI temane jaNAyA, ane sukhasAgarajInA hAthe vAsakSepa levAno caritra nAyake nizcaya karyo.. sAhebacaMdajIno ziSya parivAra temanA svargavAsa pachI lAMbe na cAlyo. paraMtu sAvI samudAyamAM zrI raMbhAzrI, zAradArazrI Adi hatAM. teone sAhebacaMdajIe pote potAnI vidyamAna avasthAmAM kahI dIdhuM ke tamo sau mArA pachI zrI mohanalAlajInI AjJAmAM raheje. zrI mohanalAlajI mATe sAhebacaMdajIne keTaluM mAna hatuM te A hakIkatathI jaNAI Ave che. paM. zrI jazamunijI tathA zrI harSa munijI vagere kayAreka aMdara aMdara vAta karatA te samaye huM nava dikSata hatA ane teo jyAre gurU, dAdA gurUnI, temanA ucca cAritranI, temanA kriyA dvAranI ane teozrInA zAsananA samuddhAra mATenI vAta karatAM hatAM-e Aje paNa mane yAda che. ane e yAda temanA prati vizeSa pUjya bhAva jagADe che. teo amane kahetAM ke- zrI mohanalAlajI mahArAja ke jeo gItArtha, bhavabhIra, ane ucca koTInA hatA. temanuM dareka AcaraNa zAstrasaMmata hatuM. AjanA sAdhu samudAyanI dainika kriyAo jotAM te teo kharekhara udAtta ane ucca cAritrane vahana karanArAM hatA. Aje paNa emanA cAritra jIvananI suvAsa sAI nathI. tethI ja surata, muMbaI jevAM kSetromAM emane upakAra dRSTi gocara thaI rahayo che." (1) vizeSa vigata mATe juo A graMthanA hindI vibhAgamAM "vaMna thanAmane lekha. bI jivAnaMgI vana che -saMpAdaka For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 - zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha kidhArane vyApaka artha ane teno pracAra chUTI gayelI-astavyasta thaI gayelI sAdhu jIvananI maryAdAne punaH grahaNa svIkAra karIne sevanA samyaka prakAre pAlana karavI tenuM nAma krioddhAra. Adhunika munivargamAM jema upravihArI, kriyAdhAra tyAgI, svamaryAdAmAM rahenArA, ane pAsatkAdika paNa hoya che. te ja rIte te samayamAM yativargamAM tyAgI, tapasvI, vairAgI, kriyApAtra, ane sAdhumaryAdAmAM rahI jIvanayApana karanArAM AtmAo paNa hatAM. zrImad devacandrajI, zrI sAheba caMdajI tathA upATa kSamA kalyANajI vagere saMga rasanA jhIlanAra evo tyAgI vaga yatiomAM paNa teja, temaja e vargamAM pAsatkAdika paNa hatA. tyAgI vaga te saMvega pakSa jANa. teo pAsathApaNAno tyAga karIne saMvega pakSamAM praveza karanArA hatA. eTaleke sAdhumaryAdAmAM rahI teo AtmakalyANamAM satata sAvadhAna rahetA hatA. pariNAme A varga saMvega pakSa tarIke prasiddha thaye. ane bIje vaga yativarga tarIke rahyo. lagabhaga badhA gucchAmAM Ave tyAgavaga tema tivarga baMne hatA. A bhedane jAhera karavA tapagaccha ane kharataragacchanA tyAgI vage pILA vastranuM paridhAna pracalita karyuM. * * prAcInakALamAM maityavAsI tarIke oLakhAtA saM. 1950 sudhI badhAya gomAM krioddhAra karI, pharIne saMvega pakSamAM praveza karyAnA draSTAMte maLI Ave che. dA. kharataragacchamAM jinakapAcandrasUri, tapagacchamAM nAyakavijayajI, ratnavijayajI Adi yatio. pArdhacaMdrIyagacchamAM brAtRcaMdrajI temaja aMcalagarachamAM gautamasAgarajI Adi-krioddhArake e potAnI je gurU paraMparA hatI. teja cAlu rAkhI. pote jemanA ziSya hAya-jemanA saMtAna hoya, ke je paraMparAmAM jagyA te prathAne teoe TakAvI rAkhI che-te te gurU paraMparAne khaMDita thavA dIdhI nahi AgamamAM krioddhAra krioddhAranI hakIkatane saiddhAMtika draSTie vicArIe to paNa zrI mohanalAlajI mahArAje karela krioddhAra zAstrAnusAra ja hata-ema kahI zakAya. - zrImahAnizIthasUtranA "vAk juvaraMparAzare rUA-Tu-tiguruparaMparA kuNI " pAThane khulAso karatAM zrI hIrapraznottarakAre jaNAvyuM che ke 1 "eka be ke traNa pATaparaMparAthI kuzIlapaNuM cAlyuM AvatuM hoya chatAM ya sAdhu sAmAcArI sarvathA naSTa thatI nathI. tethI je kaI kridhAra kare te sAMbhogika sAdhuo eTale ke paraspara mAMDalI vyavahAravALA sAdhuo pAsethI cAritranI upasaMpadApUrvaka vAsakSepa laI) krioddhAra karI zake. anyathA nahiM." (upasaMpadAno artha che-jJAnAdi nimitta suvihita tyAgI AcAryAdika pAse jaI temanI nizrA svIkAravI.) -" sarafa gurujarAtI phana-Tu-juharaMkula 5 " ti zrImahAnirIkatRtIyAdhyynpraarmbhprstaave'syko'rth : ? ja-" sattaThU guruparaMpaparAkusIle " ityatra vikalpadvayapratipAdanAdevamavasIyate yat eka-dvi-viHguru paraMparAyAvat kusIlatvepi tatra sAdhusAmAcArI sarvathocchinnA na bhavati, tena yadi kazcit kriyoddhAraM karoti tadA 'nya sAMbhogikAdibhyaJcAritropasampadagrahaNaM vinApisarati, caturAdiguruparamparA kuzIlatve tu sAMbhogikAdimyazcAritropasampadaM gRhItvaiva kriyoddhAraM karoti nAnyatheti // saMpAdaka, For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mo mohanalAlajI mahArAja ane krioddhAra 37. AcArya zrI jinasukhasUri (sukhakIrti) bha. mahAvIra prabhuthI kharatara ga7nI saMvegI paraMparAmAM 66 mI pATe AvanAra prabhAvazAlI AcArya hatA ane temanI 70 mI pATe zrI jinaharSa sUri thayAM, ane rUpacandrajIe emanI pAse dIkSA lIdhI. Ama ApaNA caritranAyaka A0 jinasukha surinI paraMparAmAM AvanAra prabhAvaka puruSa hatA e nirvivAda hakIkata che. paNa jinasukhasUrithI eka yati-paraMparAnI zarUAta thayelI. ane rUpacandrajI ke jeo temanAthI pAMcamI peDhIe AvyA hatAM. ane A vaMzAvali mujaba ApaNuM caritranAyaka, rU5candrajI pachI AvatAM hatAM, zrI mahAnizItha sUtranA pAThAnusAra vicArIe te- traNa pATathI vadhu samayathI cAlI AvatI zithilatAne dUra karavA kriyAudhdhAra karanAra vyakitae upasaMpadA levI joIe ema phalita thAya che. te Ama pATa paraMparAnI gaNatarInI dRSTie zrI mohanalAlajIe temanA samakAlIna zrI sukhasAgarajI pAse u5saMpadAhagraNapUrvaka vAsakSepa laI kriyA-udhAra karyo te majakura vidhAnane anurUpa gaNAvuM joie. caritranAyakanA jIvana vize keTalIka je bhrAmaka mAnyatAo, aphavAo phelAyelI che. tenuM samAdhAna ATalI spaSTatA pachI lagabhaga thaI jAya che ema mAre kahI devuM joie. 1 "suvamUri" nA nAmollekhavALo eka zilAlekha muMbaI-vAlakezvaranA bAbu amIcaMda panAlAlane derAsaramAM jovA maLe che. lekha A pramANe che - " saM 1960 mAgasara sudi 6 dine budhavAsare zrI sukhasUriziSyamohanamuninA zrIgomukhayakSa mUtiH pratiSThitat I gyerI avIcaMda janAjhAra pavitA !" A zilA lekha mujaba vicArIe te temAM ulikhita guNasUri te binamurija samajavAM ane ujJast monasunanA" uparathI e phalita thAya che ke-zrI mohanalAlajI zrI jinasujasUrinA khAsa ziSya nahiM--paNa temanI paraMparAmAM AvanAra vyakita, temanA dharma saMtAna ke dUranA eka ziSya hatAM. ziSya' zabdathI samudAyagata, paraMparAgata, ke saMtAnIyA e artha ahi abhipreta che. e daSTie zrI mehanalAlajI ma. pitAne zrI jinasukhasUrinA ziSya tarIke oLakhAve temAM kazuM anucita jevuM jaNAtuM nathI -saMpAdaka. pU. upA0 zrI labdhimunijI ma. ne patra kaccha-mAMDavIthI amArI upara Avela. te atyaMta upayogI mAhitI pUrI pADatA hoI temanI saMmatithI ahiM lekha rUpe uddhata karyo che. temAM lakhANane saLaMga krama, bhASAzuddhi, keTaleka jarUrI umere, TippaNu Adi sudhAre-vadhAre meM temanI anumati maLatAM karyo che. -- saMpAdaka, For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtigraMthanA ghaDaveyA lekhaka: pU. bhaktimunijI mahArAja. prAtaHsmaraNIya, pUjyapAd 1008 zrImad meAhanalAlajI mahArAjane smRtigraMtha samakSa mUkatAM amane ane AnaMda thAya che. "kAraNu joge kAraja nIpaje"-A niyamAnusAra A bhAga bhajavyeA che. ane 'jhAjhA hAtha raLiyAmaNuA' e nyAye tenI mUThThI nAMdha ane tene pUrva itihAsa ApavAnuM ahiM jaina samAja graMthanA prakAzanamAM kayA kayA kAraNeAe A rasmRtigra MthanA ghaDavaiyA ANu kANu che ! asthAne nahija gaNAya. je puNya-purUSane svargavAsa AjathI 50 thI vadhAre varSo pahelAM thayeA hateA chatAM teozrIne puNya-pratApa Aje paNa teTalA ja jIvaMta che. surata, muMbai ane tevA aneka sthaLeAe temanA upadezathI thayelAM zAsana prabhAvanAnAM kAryAM ane temanA smAra! Aje paNa jaina jagatamAM preraNA apatAM zeAbhI rahyAM che. AjathI ardhA saikA pahelAM te bhoga vilAsathI bharapUra meAhamayI-muMbaI nagarImAM DhAi paNa jaina saMvegI sAdhu-purUSanA darzIna paNa durlabha hatAM. tyAre pratikULatAone sAmaneA karI, bheganA bhayaMkara teAphAna rahAme tyAganuM tejasvI zastra dhAraNa karI, dIrghadraSTA, gItA,jJAnI zrImAna me|hanalAlajI mahArAja muMbainI dharatI upara-vi. sa. 1947 mAM padhAre che saMta-tyAgInA darzIna jhaMkhatI muMbainI jaina prajA tyAga bhAvanA, dAnanA tejasvI raMge raMgAya che. ane A rIte jaina jagatane lAgele dhama bhAvanAne raMga Aja dina avirata vadhatA rahyau che. e eka nirvivAda hakIkata che. Aje muMbamAM jaina samAjamAM samaye samaye dhamA~ prabhAvanAnA samAraMbhA thAya che. samAja utthAna mATe navanavI saMsthAe sthapAya che, dhArmi ka zikSaNa paNa vRddhi pAmatuM jAya che. ane Ama jaina-jainetara samAjanA haiyAne hacamacAve tevI dharmabhAvanA prajavalita banatI jAya che e kharekhara Anapreraka vastu che ane AvA suMdara vAtAvaraNanA sanArA ApaNA caritranAyakanA caraNe ApaNuM mastaka jhukI paDe che. vi.saM. 2008 nA jeTha mAsamAM amArUM muMbai Agamana thayuM ane sva. Y. caritra nAyakanA caraNaspathI pAvana banelI bhUmimAM dhaNA AlhAda anubhavyeA. temAMye kudarate pAMca cAturmAsa karavAne amane prasaMga sAMpaDayA. prathama ce|mAsuM pAyadhunI zrI naminAthajI jaina upAzrayamAM A. vijayAmRtasUrijI sAthe thatAM amane zrI bhagavatI sUtra AdinA yAgeAdahanane lAbha maLyA temaja * zrI dana-ratna ratnAkara' graMthanu mudraNa kAya jaina sAhitya varSAMka sabhA' taraphathI zarU karavAmAM AvyuM, te pachI sa. 2010 nA geAvADa-esavAla bhavananA ceAmAsA pachI khuDAlAvALA zA pukharAja rIkhavadAsa For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtigraMthanA ghaDavaiyA saMghavInI upadhAna karAvavAnI bhAvanA jAgI ane pariNAme ghATakopara khAte dharmaniSTha zrI vADIlAla catrabhujanA vizALa pleTamAM bhavya maMDapa bAMdhI upadhAna tapa zarU thayAM. eja sAlamAM suratamAM AcArya , vijaya samadrasUrijI tathA AcArya zrI kanakacaMdrasUrijInI nizrAmAM vaDA cauTA khAte phA. va. 3 nA roja zrI nipuNa nijIne panyAsa-padArpaNa mahotsava ujavAyo, ane panyAsazrI nipuNamunijI gaNivara, munizrI cidAnaMda munijI, munizrI mRgendra munijI Adi ThA. 3 suratathI vihAra karI muMbaI-ghATakopara upadhAna prasaMge padhAryA. saM. 2013 nA caitra vada-12 nA zubha dine zrImAna mohanalAlajI mahArAjane 50mo svarohaNa dina AvatuM hoI bhavya samArohapUrvaka e svarga-tithi ujavavAnI bhAvanA jAgI. ane pariNAme svargArohaNaardha zatAbdI mahotsava muMbaInA kendra gaNAtAM bhUlezvara-lAlabAganA upAzrayamAM ujavavAnuM nakakI thayuM. A utsavane yazasvI banAvavA mATe eka vagadAra vyavasthApaka samitinI nImaNuka karavAmAM AvI. jemAM nIce mujaba suzrAvaka sadagRhasthane samAveza thAya che. 1 zrI bhAIcaMda nagInacaMda jhaverI 8 zrI talakacaMda kAnajI kapAsI 2 zrI ratanacaMda cunIlAla dAlIyA 9 zrI kAlIdAsa suMdarajI kapAsI 3 zrI jhaveracaMda kezarIcaMda jhaverI 10 zrI je. esa. koThArI 4 zrI amIcaMda nagInacaMda jhaverI 11 zrI hIrAlAla maMchAlAla solIsITara 5 zrI maganabhAI mULacaMda (zrI mohanalAlajI jaina senTrala lAyabrerInA 6 zrI kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverI TrasTI temaja sekreTarI). 7 zrI mANekalAla harakhacaMda mAstara 12 zrI bAbubhAI sAkaracaMda A samitie utsavanA kAmakAja aMgenI dareka javAbadArI upADI lIdhI. khAsa karIne zrI kAlIdAsa suMdaracha kapAsI, zA, mANekalAla harakhacaMda, je. esa. koThArI tathA kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverIe utsavanI taDAmAra taiyArIo zarU karI dIdhI. jaina janatAnA amApa utsAha vacce pU. gurudevazrIne 50 me svargArohaNa dina AvI pahoMcyo. lAlabAga upAzrayanA vizALa holamAM jAhera guNAnuvAda sabhA bharavAmAM AvI. muMbaI ane parAnA bhAI-bahenoe e prasaMge hAjarI ApI. muMbaInA upAzrayune zramaNa vaga ane sAdhvIjIgaNa paNa tyAM padhAryo pU. zrImad mehanalAlajI mahArAjanA muMbai kSetra uparanA upakAranA aneka vidvAno ane munirAjoe guNagAna gAyAM. A prasaMge zAMtisnAtra sAthe aDhAI mahotsava paNa ujavAyo. jemAM zeTha jIvatalAla pratApazI, zeTha mANekalAla cunIlAla, zeTha bhegIlAla laheracaMda, zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI, tathA zeTha maNIlAla mohanalAla jhaverIvigere sadagRhasthoe lAbha lIdho hato. Ama ardha zatAbdI mahotsava khuba ja yAdagAra rIte ujavAI gayA. paNa e smRtine cirasmaraNIya ane ciraMtana banAvavA mATe pU. zrImada mohanalAlajI mahArAjanuM nAnuM sarakhuM paNa ekAda sAMgopAMga jIvana-caritra taiyAra karI tene prakAzita karAya-evuM bhAvanAtmaka sucana jyAre suzrAvaka jIvaNacaMda sAkadacaMda jhaverI taraphathI maLyuM tyAre e vAta paNa amane samacita jaNAi ane tene AraMbha paNa pU. paM. zrI nipuNa munijI ma. taraphathI karavAmAM Ave. A daramyAna paMnyAsazrInA ziSya munizrI mRgendra munijI taraphathI amane eka navI sUcanA maLI. A prakAzananI yojanAne mAtra jIvanacaritra sudhI ja sImita na rAkhatAM tene eka smRti graMthanuM 25 apAya ane adyatana draSTie A prakAzana lokabhogya banavA sAthe vidagya paNa bane te jarUranuM che. ane caritranuM Alekhana paNa For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI adhazatAbdI graMtha suMdara, hadayaMgama ane recaka zailImAM thavuM joIe. e pachI amo paNa e vicAramAM sahamata banyA ane caritrAlekhanathI mAMDI smArakopayogI tamAma jarUrI sAmagrI meLavavAnuM kArya munizrI mRgendramanijIne soMpavAmAM AvyuM ane temaNe gurU-bhakitanI bhAvanAthI prerAIne ane sAhityopAsanAnI draSTithI saharSa svIkArI lIdhuM. ane te pachI temaNe caritranuM rocaka zailImAM Alekhana lekha--sAmagrI, kalAtmaka phoTAo, ane caritra nAyaka saMbaMdhI mAhitI ekatrita karavI vigere kArya je khaMtathI temaNe karyuM che te kharekhara anamedanIya che. ane tenA pariNAmeja A daLadAra suMdara smRtigraMtha bahAra mUkI zakyA chIe. saM. 2017nuM comAsuM bhAyakhalA karI saM. 2018 nuM paM. zrI nipuNamunijI Adi che. 6 nuM cAturmAsa lAlabAga-(bhUlezvara)mAM thayuM tyAre smAraka graMthanA prakAzananI kAryavAhI aMge "zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha prakAzana samiti nI sthApanA karavAmAM AvI. jenA sabhya nIce pramANe che mAnArha maMtrI - zA. jayaMtilAla ratanacaMda bI. kema zA. manasukhalAla tArAcaMda mahetA zA. phatehacaMda jhaverabhAI zA. mANekalAla harakhacaMda zA. kezarIcaMda hIrAcaMda jhaverI graMthanA grAhakonI AvelI rakama samitine suparata karavAmAM AvI. temaja graMthamAM thanArA kharcane hisAba samiti hastaka rAkhavAmAM Avyo. alabatta, graMthanA prakAzanamAM ghaNI DhIla thai che. te paNa Aje graMtha Apa saunI samakSa mUkAI rahyo che tethI tene dareka ghaDavaiyAonI mahenata saphaLa thaI che ema huM mAnuM chuM. aMtamAM upakArI gurUdevazrInI smRtimAM bahAra paDele A graMtha leke vAMce ane te dvArA jIvanane U vagAmI banAve eja zubhecachA. For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohamayInA bhAgya jAgyA le. zrI bhAIcaMdabhAI nagInadAsa jhaverI jaina zAsananA ziromaNI, jagatanA sAdhu samAjamAM suprasiddha, tapa, tyAga ane saMyamanI mUrti samA jaina muni mahArAjAe bhAratabharanA vividha pradezamAM padayAtrA karI vicarI rahyA che. paMjAbamAravADa-mevADa gujarAta-saurASTra-kaccha Adi pradezamAM prAmAnuM grAma vihAra karatA karatA dharmanI prabhAvanA karI rahyA che. muMbaI zahera nAnakaDA beTamAMthI vadhatAM vadhatAM mulaka mazahUra samRddha zahera banI gayuM. hajAro-lAkho loko mAbhoma ne kuTuMbIjanone choDIne rojI-roTIne dhaMdhAthe AvavA lAgyA. mALAo-havelIo-mahela-bajAra-dukAne-baMdaro-phekaTarIo-Tra ane godAmo baMdhAvA lAgyA. jaina samAjanA gRhastha paNa khUNe khUNethI AvI rahyA ane vyApAra-udyoga rojagAra nekarI karIne potAnuM sthAna jamAvatA gagA. keTalAka bajAra te jaina samAjanA sAhasI ee hAtha karyA. jaina samAjamAM dhamanI bhAvanAe gaLathuthImAM hoya che. pujA, devadarzana, sAmAyika, pratikramaNa paiSadha Adi mATe daherAsara ane upAyonI jarUra lAgI ane muMbaInA dAnavIrae ane jaina samAjanA nAnA moTA bhAioe jagyAe jagyAe daherAsara ane upAzro ubhA karyA. dharmanI prabhAvanA thavA lAgI. paNa A mohamayI muMbaImAM sAdhu munirAjenA darzana durlabha hatAM. paryuSaNa parvamAM paNa muni mahArAje vinA calAvavuM paDatuM. sAdhune AcAra bahuja AkarA khulA pula oLaMgIne cAlavAnI baMdhI. dariyA pAra sAdhuone AvI zakAya kharuM ! paNa dhamabhAvanAne pradIpta rAkhavA, paryuSaNa parvomAM dharmakriyAo karavA, tapa AdimAM preraNA ApavA ane ka95sutra jevA mahAmUlA graMtha ratnane sAMbhaLavA muni mahArAjAeAnI khoTa sAlatI hatI. hajAro kuTuMbe A dharmabhAvanAthI vaMcita rahI jatA hatA. muMbaIne dharmaniSTha AgevAnoe ghaNA ghaNA munivaryone muMbaI padhAravA vinaMtI karI joI paNa A mohamayImAM AvavA koI munirAja sAhasa karatA nahotA. nAma dhanyazrI mohanalAlajI mahArAja puNyarAzi hatA. teozrI suratamAM birAjatA hatA. muMbaInA AgevAnoe vAraMvAra vinaMtI karI. muMbaInA vihAra mATe tamAma prakArano prabaMdha karavA nirNaya darzAvyo. pUla oLaMgavA mATenI sarakArI paravAnagI levAno prabaMdha karavAmAM Avyo. pUjya zrI mohanalAlajI mahArAjazrIe AjathI 7ra varSa pahelAM muMbaI nagarImAM potAnA punita pagalAM karyA ane muMbaInA bhAgya jAgyA. hajAra kuTuMbomAM dharmanI jAgRti AvI. dharmane udyota mATe dAnanA jharaNuo vahevA lAgyAM. daherAsaro, upAzrayo, jJAnamaMdira, zALApAThazALAe nAM A mahAmunivarane AzIrvAde utaryA ane Aje muMbaimAM dharmazraddhA, dharmabhAvanA, dhamaprema ane dhamaprabhAvanA jovAmAM Ave che tenA mULa prANapreraka zrI mohanalAlajI mahArAja hatA. 13 dAyakA pahelAM AjathI 132 varSa pahelAM A mahApurUSane janma mathurA pAsenA cAMdapuramAM eka brAhmaNa kuTuMbamAM thaye. mAtA pitAnA AnaMdano pAra nahe. paNa e kayAM jANatA hatA ke A For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha : bAla jaina jagatane eka mahAna tejasvI sitAra thaze. te jaina dharmanA DomehamathI mahA nagarI muMbaImAM pharakAvaze. puNya moge mAtA pitAe eka yatine potAnA bALa mehanane vidvAna banAvavA soMpyo. yatizrIe e mohanane evo to AThathI lIdhe ke mohana teno ziSya banI gayo. mAtA pitAne mehachUTI gayo. mAtA pitA paNa potAnA prArA putrane gAdIpati ane vidvAna banato joIne saMtoSa pAmavA lAgyA. yatie mohananI vidvatA ane gurUbhakita joine vidvAno ne dhanavaibhavane vArase Apyo yuvAna yatine A vaibhava vasamo thaI paDayo. sApa kAMcaLI cheDe tema A gAdI ane vaibhavano tyAga karyo. potAnI samRddhi janatAnA kalyANa mATe ApI dIdhI. saMvagI sAdhu dharma svIkArI zrI mohana lAlajI banyA. ziSya paraMparA vadhavA lAgI. dezabharanA judA judA pradezomAM vihAra karyA. jagyAe gyAe jaina dharmanI prabhAvanA karI-tIrthayAtrA pratiSThAe, aMjanazalAkAo, upadhAnesaMgho, zALA pAkazALAo ane jJAna maMdiro mATe sudhAbharyA pravacano ApyA. vacanasiddha purUSa tarIke suprasiddha thayA muMbaimAM pagalAM karyA ane muMbainA bhAgya jAgI uThayAM. muMbaimAM gheraghera ne dukAne dukAne pujyazrInA phoTAonA darzana thavA lAgyAM. muMbaI ane surata A baMne zaherane pUjyazrInA pravacane ne dharmabhAvanAne ghaNo ghaNo lAbha maLyo che. - pUjyazrInI preraNAne amArA kuTuMbane eka preraka prasaMga paNa jANuvA jevA che. sUrya pUra sarata te sonAnI murata gaNAya che. A suratamAM cAra sphaTikanA pratimAjI hatA. e kyAMthI AvyA ? haze tene itihAsa maLatuM nathI paNa A mATe pratimAjIonI aMjanazalAkA zeTha maMchubhAinA vaDavA zeTha muLacaMda vardhamAne vi. saM. 1683 nA jeTha suda 3 ne divase amadAvAdamAM jagadagurU zrImad vijaya hIrasurIzvarajI mahArAjanA paTTadhara puNya prabhAvaka zrI 1008 zrImad vijaya sena sUrizvarajInA hAthe karAvI hatI ane surata gopIpurA meTA rastA para Avela potAnA ghara daherAsaramAM alaukika biMbonI rasthApanA karI hatI. zeTha muLacaMdabhAi, temanA putra bhAIcaMdabhAI temanA putra talakacaMdabhAI ane temanA putra jhaverI maMchubhAIe paNa vaMzaparaMparAe vi. saM. 1930 sudhI potAnA ghara daherAsaramAM A biMbonI pUjA-bhakita karI hatI. saM. 1930 mAM ghara vecavAno prasaMga Avyo tyAre A ghara daherAsaranI 25 samAcAne gopIparA Avela zrI dharmanAthajI bhagavAnanA daherAsaramAM paNa dAkhala padharAvyA hatA. sa. 1947mAM bALa brahmacArI munirAja zrI mohana lAlajI mahArAja suratamAM padhAryA. teozrI A alaukika camatkArI sphaTika ratana pratimAjInA darzana karI ghaNuja AnaMda pAmyA. teozrInI nizrAmAM jyAre jyAre dIkSA-vaDI dIkSA vagere kriyAo thatI tyAre nANu maMDAvI temAM A caumukhajI padharAvatA. mahArAja zrI zeThazrI maMchubhAIne vAraMvAra upadeza ApatA ke AvA alaukika camatkArI skaTika rananA pratimAjIne mATe suMdara daherAsara thavuM joIe ane A pratimAjInI pratiSThA thAya te tamArA saratanA bhAgya te jAgI jAya paNa tamArA AtmAnuM kalyANuM thaI jAya. A upadezanI zeTha maMchubhAIne sArI asara thaI ane gopIpurAmAM meTI piALa (junI saMghavInI poLa)ne nAke potAnA rahevAnA gharanI sAmenI milakato kharIdI lIdhI. e jagyAe suMdara daherAsara baMdhAvavAnuM nakakI thayuM. paNa daherAsara jovAnuM potAnA bhAgyamAM nahi hoya eTale saM. 1961nA mAgazara vada 11nA For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohamayInA bhAgya jAgyA 43 divase teo muMbaImAM avasAna pAmyA. zrI mohanalAlajI mahArAja A vakhate muMbaImAM birAjamAna hatA. teozrIe temane ghera jaine zeThazrIne aMta samaye dharma saMbhaLAvyo hato. mahUma zeThazrI maMchubhAinI bhAvanAnusAra temanA dharmapatnI zrI hIrAkuvarabAI tathA cha suputra jhaverI nagInabhAi, cunibhAI, bAbubhAI, chaganabhAI, maganabhAI tathA hIrAbhAI vagere kuTuMbIjanoe daherAsara baMdhAvavAnuM kAma zarU karyuM ane eka ramaNIya jinAlaya be varSamAM pUrNa thaI gayuM. saM. 1963 nA jeTha suda 2 ne gurUvAranA zubha muhurte prAtaH NIya zAMta mUrti bAlabrahmacArI pU. zrI mohanalAlajI mahArAjanA paTTaghara panyAsazrI harSamunijInA zubha haste A cAra ratnanI pratimAjIo tathA bIjA sAta ArasanA biMbonI pratiSThA thai. A agIyAra pratimAonI pratiSThA zeTha ma chubhAInA putra-putra vadhu ne Aptajanoe karI. A pratiSThA nimite aThThAi mahesava, zAMti snAtra ati AnaMda-ullAsapUrvaka karavAmAM AvyA hatA. pratiSThA zAMti snAtra Adi kriyA karAvavA mATe amadAvAda jaina vidyAzALAvALA suzrAvaka choTAlAla lalubhAI jhaverI AvyA hatA. pratiSThAnA divase zrI sakala saMghanuM sAdharmika vAtsalya karavAmAM AvyuM hatuM.. haju dara varSe varSagAMTha nimite utsava thAya che. zeTha zrI maMchubhAinA pautro tathA kuTuMba parivAra ekatra maLI bhakita-pujA-prabhAvanA kare che. saM. 1963thI saM. 1998 sudhI A daherAsaranI varSagAMTha jeTha suda 6nA divase saMdha jamaNu thatAM hatAM. saM. 1999 thI AjasudhI varasovarasa te divase zeThazrI maMchubhAInA kuTuMbIjane tathA pUjAmAM AvanArAonuM sAdharmika vAtsalya karavAmAM Ave che. saM. 1995mAM mULanAyaka zrI saMbhavanAtha bhagavAnano hIrA tathA mANeka pAnAne jhaverAtane mugaTa karavAmAM Avyo che je zeTha nagInabhAI maMchubhAInA suputrI ane ramaNabahenanA putra bhAi ramaNIkalAla muLacaMde nakara ApIne caDhAvyA hatA. A jhaverAtane mugaTa suratanA prakhyAta paracIgara bhAI ratanalAla pAse banAvavAmAM Avyo hato. te suMdara banAvavA mATe bhAI ratanalAlane nagarazeTha zrI bAbubhAi gulAbabhAInA hAthe mAnapatra tathA cAMdInuM kAskeTa ApavAmAM AvyAM hatAM AgamahAreka pujyapAda sAgarAnaMda surIzvarajInI preraNAthI A daherAsarajI mATe eka baMdhAraNa ghaDAyuM hatuM ane te mujaba zeTha maMchubhAi talakacaMdanA kuTuMbanA pAMca sabhyo tathA bIjA zrI vIsA osavAla jJAtimAMthI cAra vyakita maLI kula nava vahIvaTadAro tene vahIvaTa Aja dina sudhI kare che. saM. 2013 nA jeTha suda 2 ne 31-5-17 nA dine A daherAsarajIne pacAsa varSa pUrNa thayAM te nimite TrasTIo tathA zeTha maMchubhAI talakacaMdanA kuTuMbIjanee suvarNa mahotsava-ujavyo hato ane te nimite aThThAI mahotsava, zAMti snAtra Adi thayAM hatAM. ApaNuM nAma dhanya gurUdeva zrI mohanalAlajI mahArAjanI preraNAthI A daherAsara thayuM ane A cAra alaukika pratimAjI surata zaherane samRddha banAvI rahela che. 56 varSa pahelAM suratamAM pujya zrI mohanalAlajI mahArAja svargavAsa pAmyA. jaina jagatamAM mahA prabhAvazALI, puNyarAzi, vacana siddha sAdhu purUSanI khoTa paDI gaI . e mahA purUSane pagale pagale Aje to AcArya pravare pada, sAdhu munirAje temaja sArIjI mahArAje muMbaIne AMgaNe AvatA rahyA che ane muMbaimAM jaina dharmanI jyota jaLahaLatI rahI che, teno yaza ApaNuM pujyapAda muni ratna zrI mehanalAlajI mahArAjane che. ' For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MUNI MAHARAJA SHRI MOHANLALJI SHRI MOHANLAL BHAGWANDAS JHAVERY B. A. (Hons) LL. B., Solicitor Sri Mohanlalji was born at Chandpur in Marwad of Brahmana parents Badaramalji and Sunder on Caitra Vad 6th 1885 Vikrama era. He was initiated as Yati' in 1963 by Sri Mahendrasuri and was made a pupil of Sri Rupacandji himself a pupil of Sri. Mahendrasuri and became a Samvegi (Reformist) Sadhu in 1931. In those times Bombay was not considered sufficiently holy for visit or stay of Sadhus. Sadhus used to come only upto Daman and never proceeded southwards beyond Daman. Sri Mohanlalji considered it his duty to preach jain doctrines to the Bombayites also and make them follow the path of religion. As a Samvegi Sadhu he visited Bombay for the first time in 1947 then again in 1951, 1952 and 1957. When in Bombay he so much impressed Jains as well as non-Jains by his simple holi life that he earned great respect and regard of all Bombayites without distinction of caste and creed whether rich or poor whether literate or illiterate. What impressed the people most was his pure and simple ascetic life. His unassuming nature and his preaching founded on the basic principles of all religions appealed to the heart of every one of his hearers. His speech seemed more to be the speech of a saintly soul rather than of a mere scholar. His hearers were impressed and convinced because his discourse appeared to be specially meant for every one of his hearers and suit them inspite of their divergent tastes. It always appeared to be a heart-to-heart talk. His manners were charming by their very simplicity. He seemed always to be frankly disclosing whatever passed in his mind. Although religious-minded he had sympathy and love for the worldly--minded and used always to guide them to better ways and simpler but higher sphere of life. By his holy life and saintly thoughts directed towards the welfare of every creature and his concentration on the ideal of Ahimsa, he had so to say created a very holy and peaceful atomsphere around him and whosoever came in contact with his hallowed personality, enjoyed real peace of mind and many times such occasion became the For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Muni Mabaraja Shri Mohanlalji 45 turning point of his life. The writer though then very young had the privilege of hearing his very impressive discourses and he still retains the highest regard for his simple unassuming but truly humane, holy and ideally ascetic life. Without his asking any one specially, people spent lacs of rupees for religious and charitable purposes. The richest used to wait upon him daily to learn even by mere word or hint of his pupils what would meet with his remotest desires and used to tie each other to carry out the same. The period of his life prior to 1947 was really the preparatory ground of his immense popularity in his later life which went on increasing till he died at Surat on Chaiter Vad 12th 1963 Vikrama era. During the period of 16 years from 1947 to 1963 he spent monsoon at Surat in 1948 and 1950 and at Bombay in 1951 and 1952 and stayed at Surat during the monsoons of 1955 and 1956 and again stayed in Bombay from 1957 to Magha 1963 and visited Surat last in 1963 when he departed this life. During the year 1947 he went with a sangha on pilgrimage to Satrunjaya in Palitana and stayed there during the monsoon of that year. The monsoon of 1953 he spent at Ahmedabad and that of 1954 at Patan. As a result of his preachings several Libraries and schools for religious secular educatian and charitable funds were started at Bombay, Surat, Palitana and Ahmedabad. An Industrial school also imparting religious education named Rao Saheb Jirachand Motichand Jhavery and A. S. Jayakore Udyogasala was started at Surat. There is a library and Sanskrits Pathasala established in his memory at Bombay which is even now rendering very useful services to the Jains as well as non-Jains. . We have already described the charming personality of Sri Mohanlalji. Advertising to his Mantric powers, we apprehend that to describe particular incidents would involve mention of names of contemporaries so we would say generally that hc was believed to posses Vacanasiddhimiraculous power by which whatever he said came to pass. In or about 1930 when he was on the overskirts of Jaipur city and had to pass a night in a Jungle near a Vav (a stepwell) a tiger approached him. He thereupon stood in meditation in Kayotsarga-pose The tiger thereupon nodded his head and went away. In or about 1945 when he was at a place near Kaira, probably Matar about the month of Chaitra. a buffalo was about to be sacrificed duriug Navratra in the temple of a Hindu goddess. When pressed by the Jain Sangha For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI mAhanalAlajI adha zatAbdI graMtha to do something to save the buffalo he got charmed powder (vasa) dropped on the buffalo and it immediately became wild and turbulent and escaped. Thenceforward the animal-sacrifice was discontinued there. He had much influence with the king of Sirohi and obtained permission from him for Jains to construct a temple with a turret at Rohida which was being objected to by local Brahmins and others. Many have experienced what may be described in yaugic terms his Anugraha Sakti. Whosoever he blessed became prosperous in every respect. People of Surat held him, and even now hold his memory in high regard, all attributing there prosperty to the blessings of the Guru Maharaja Sri Mohanlalji'. His photoes are to be seen in much greater number in the houses and shops. of the Jains than of any other Jain Sadhu. His name is remembered in the morning by Jains as they remember the name of Sri Gautama. Once when Sri Mohanlalji was in Bombay the rain was delayed for a very long time and people became very anxious and a Rathyatra ie. Procession with the idol of Shri Jina installed in a chariot was taken out under his directions and the rain poured down immediately. * Comparative and critical study of Mantrashastro' surate zrAvakA asya kiMvadanto viyaM satyA, I dhanino' bhavatAziSa : kUrce kUrce'pi lakSaNam // For Personal & Private Use Only - mohanacaritaM sarga 13 / 50 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAzrInI pAMca padyakRtio lesa'pAdakIya. kAvya e te saMvedanAnuM AMsu che. dareka deze, dareka saskRtie enI dUdhabhASAmAM peAtAnAM AMsu sAryAM che. zramaNasa smRtie te evAM ghaNAM AMsu sAryA che. paraMtu enAM AMsu vedanAnAM nathI. e AMsu teA umaLakAnAM che. bhaktinA AveganAM e te haSarmidue che. jaina sAhitya ghaNA ja bhaktikAvyA ApyAM che. saMpradAya ene 'stavana'nA nAmathI eLakhe che. paraMtu sAhitya te e 'stavanane bhaktikAvyathI ja eLakhaze. munizrI mehanalAlajI mahArAje paNa evAM keTalAMka bhaktikAvyA (stavana) lakhyAM che. temanuM samagra jIvana jotAM te sAhityanI A pravRtti jUja ja jovA maLe che. temanI mAtra pAMca ja kRtio AsvAda mATe maLI zakI che. temaNe e sivAya bIjA stavana lakhyAM haze ke ATalA ja lakhyAM haze e eka savAla che. ane e savAla sa'zeAdhana mAMgI le che. paraMtu e stavana uparathI eTaluM te jarUra phalita thAya che ke munizrImAM kavitvazakti paNa hatI. kAvyane ceAgya evuM Urmila ne saMvedanazIla haiyuM paNa hatuM. zrImad AnaMdaghanajI ke upAdhyAya zrI yazeAvijayajI jevI kAvyapratibhA bhale temanI racanAmAM jovA na maLe paNa jyAre temane smAraka graMtha bahAra paDe che ane temanuM saLaMga vistRta jIvana paNa temAM sAmela karavAmAM Ave che tyAre temanI A eka pravRttinI noMdha levI jarUrI banI jAya che. e uddezathI ame temanI upalabdha kRtionuM AchuM vizleSaNa karIe chIe. temanI pAMca kRtiomAMthI cAra bhaktikAvya (stavana) che. ane eka rUpaka kAvya (sajjhAya) che. e cAra stavanAmAMthI be stavana zrI pArzvanAtha prabhu para racAyelAM che. temAM eka rAjasthAnamAM Avela jaizANA gAmanA zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha bhagavAna 52 che. jyAre bIjI stavana dakSiNa bhAratanA varADa prAMtamAM Avela zIrapuranA zrI aMtarIkSa pArzvanAtha para lakhAyela che. trIjI stavana che te levA (kezarIyAjI)nA zrI AdIzvara bhagavAna para che ane chellI kRti navapadajI para sakalita thayelI che. guNAMka ne sAhityanA gajathI e kRtie tapAsIe te| e pAMce kRtiomAM sAya' e temanI kIrtidA banI rahe che. pahelAM. temanA stavanA para vizleSaNA karIzuM ne aMtamAM temanI sajjhAya joizuM.... For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: stavana 1 luM. sirapura nagaramAM zobhatAM re, aMtarIkSa prabhu pAsa; dakSiNa deza varADamAM re, bIcameM liye tame vAsa. he jinajI ! bhakti hRdayamAM dhArajo re, aMtara vairIne vAraje re; tAra dIna dayAla... he1 pahADa parvata ullaMghIyA re, jhADI jaMgI ati krUra; tuja darazana karavA bhaNI re, AvyuM ItanI dUra. he. vAmAnaMdana vaMdIe re, azvasena kula caMdra; sataphaNe karI zubhatAM re, seve sura nara Indra. he zyAma varaNa sehAmaNo re, adbhUta biMba udAra; taraNa tAraNe jinezvara re, AvAgamana nivAra re. ha0 4 dharaNIthI UMcA vase re, nayaNe nirakhyA se pramANu biruda baDe che rAjane re, sAhiba catura sujANa. he. 5 saMvata ogaNIsa tiyAsImeM (1903) re, mAdhava vadisukhakAra; tithi dazamI yAtrA karI re, AnaMda harakha apAra re. ha0 6 prabhu bhecyA ghaNA bhAvanuM re, sAthe sabala parivAra, mehana muni kahe mAharI re, kIje tuma pratipAla. he. 7 stavana 2 ju dhulevAmeM rikhabha deva sukhakArI, meM te vArI jAuM vAra hajArI. nAbhirAya marUdevIke naMdana, kula IphavAku ujAlI; pAMca dhanuSa zata kaMcana kAyA, jugala dharma nivArI. deza mevADI vikaTa pahADI, ati hI sAgara ghana bhArI; khAkhara bhAkhara bica birAje, maMdira banyuM mane hArI. cosaTha Indra kare jAkI sevA, hIla mila bahu naranArI; je dhyAve se hI phala pAve, ke kahe mahema tihArI. 3 ogaNIze sattare(1917) zrAvaNa sudadina tithiyA zukaravArI; kAzI, lakhanau, purazAha saMgha, bheTa caraNa hitakArI. 4 ciMtA cUraNa, AzA pUraNa, kalpavRkSa avatArI; mehana muni kahe mujane heje, tuma darasa sevAkArI. 5 For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAInI pAMca padyakRtio stavana 3 jI. ciMtAmaNI svAmi Apa birAje, marudhara dezameM. marudhara deza sehAmaNeA sare, jIhAM jezANA dhAma; arihaMta deharAM dvIpatAM sare, kAMi bhavika jIva vizrAma. dUra deza hama upane sare, vikaTa patha ati bhArI; mithyAkula ajJAna paheAta hai, kahAM mile upakArI. caurAzIme me sahyA sare, du:kha anaMtAM kAla; devalAkame upanA sare, phulamALa karamAya. daza STAMte DhAleA sare, pAye narabhava sAra; suguru bhAgya jakha suNiyA, pA| tuja AdhAra. tuja mudrA muja mana vasI sare, kApa karamakI phrAsa; kevaLajJAna kRpA karake, DhIje mukti purIme vAsa. upAdAna era nimitta huM sare, tuja Agama anusAra; mAhana prabhu arajI suSNeA sare, mata mUke visAra. Jie stavana 4 chuM. navapada dhyAna sadA jayakArI, arihaMta, siddha, AcAraja pAThaka, sAdhu dekhA guNa rUpa darazana sAna tapa dAya bhedde cAritra ke uttama, hRdaya udArI....navapada....jayakArI matra jaDI era una samakuM hema dUra taMtra ghaNerAM, vicArI....navapada....jayakArI sadA hitakArI. 1 visArI....navapada....jayakArI zrI jinabhakta mAhana suni vaMdana, dina dina caData harakha sadA hitakArI. 2 Jie mahAta jIva bhavajalase tAre, guNa gAvata hai bahu naranArI....navapada....jayakArI sadA hitakArI. 4 sadA hitakArI. 3 apArI....navapada....jayakArI For Personal & Private Use Only sadA hitakArI. 5 1 3 5 6 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardha zatAbdI graMtha: A cAra stavanamAMthI be stavana kyAre lakhAyAM tenI vigata te ApaNane te te stavanamAMthI ja maLI rahe che. paheluM stavana temaNe saM. 1903 nA mahA vada 10 nA lakhyuM che. bIjuM stavana saM, 1917 nA zrAvaNa suda pUnamanA zukravAre lakhyuM che. A A stavane te te dhAmanI yAtrA karatAM lakhAyAM haze ema stavana vAMcavAthI samajAI Ave che. A cAreya stavane evA saraLa ne sugama zabdomAM lakhAyela che ke tene bhAva ne artha samajavAmAM ApaNane jarAya zrama paDato nathI. kAvyane anurUpa e stavanamAM prAsa TheTha sudhI jaLavAI rahyo che. alaMkArano paNa zeDo upayoga karyo che; ciMtA-cUraNa, AzA-pUraNa va. temaja prakRtinuM varNana karavAnuM paNa munizrI cUkyA nathI. dA. ta- pahADa parvata ullaMghIyA re, jhADI jaMgI ati dUra." [ sta0 1]. "deza mevADI vikaTa pahADI, ati hI sAgara ghana bhArI." [stava 2] A varNanathI munizrIe prakRti ane paramAtmAnuM sAyujya sAdhavAno prayAsa karyo che. A stavanamAM UrmionA uchALA ke lAgaNIonA dhedha nathI paraMtu te eka zAMta ne maMthara gatie potAnAmAM ja masta banI jema jharaNuM dhImuM guMjana karatuM sAgaramAM bhaLI jAya che tevI ja rIte A stavanajharaNue prabhunA premasAgaramAM jharajhara nAda karatAM bhaLI jAya che. jaina sAhityamAM stavana eka AgavuM aMga che, ne te prakAra ghaNue kheDIne samRddha banAvyo che, ne temAMya geyatA e te jaina stavananI viziSTatA che. keIpaNa stavana tame gAI zake evI rIte tenI racanA thayelI che. zrImad AnaMdaghanajI, u. yazovijayajI, zrImadda devacaMdrajI AdinI cevazI vAMcatA ApaNane ene khyAla Ave che. saraLa zabda prAsAnuprAsa ane zAMta rasathI temaja temAMnI keTalIka taLapadI sUrAvalIthI e badhA ja stavane geya banyAM che. A uparAMta A cAreya stavanamAMthI chellA navapadajInA stavanamAM eka dhyAna kheMce tevI vigata ApI che. munizrIe e stavanamAM pitAnA jIvananI eka vAta kahI che, ane e te svAbhAvika che ke sarjaka jyAre sarjana kare che tyAre pitAnI saMvedanAne paNa vaNI le che ane jyAre evI vaNelI sarjanA ApaNuM hAthamAM Ave che tyAre e cokkasa ApaNe haiyAnA tArane jhaNajhaNAvI jAya che. munizrIe e stavanamAM vAcakanA Urmi taMtrane jagADavAne jarAya prayatna nathI karyo paraMtu haiyAnA bhAvane jANakAra te jarUra kaheze ke munizrIe pitAnA saMvedanane ahIM vaNI lIdhuM che. For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAzrInI pAMca padyakRtio 130 nI e saMvata hatI. munizrI tyAre kalakattAmAM hatA, upAzrayamAM eka bhAIe AvIne "IcchAmi khamAsamaNa" kahI vaMdana karyuM. te ja paLe temanA haiyAmAM eka bhAre gaDamathala zarU thaI ane aMte e gaDamathala eka savAla para AvIne ubhI rahI. yati rahe ke saMvegI banuM? eka bAju bhautika saMpatti caLakatI hatI, bIjI bAju AdhyAtmika samRddhi hatI, eka bAju AbhAsika sukha hatuM jyAre bIjI bAju svAbhAvika ne zAzvata sukha hatuM. munizrI vimAsaNamAM hatA, ghaDI A bAju mana jatuM hatuM ne ghaDI te bAju jatuM hatuM. Ama pasaMdagInuM trAjavuM hAlamaDola hatuM, paraMtu Akhara jIta te saMveganI ja thaI. tenuM palluM namI gayuM. munizrIe yati jIvanane haMmeza mATe phAragati ApI dIdhI. e jIvananA tamAma avazeSane naSTa karI nAMkhyA. e prasaMganI yAda AvatA munizrI balI uThe che - maMtra jaDI era taMtra ghaNerAM, una sabakuM hama dUra visArI, navapada dhyAna sadA jayakArI, sadA hitakArI, A paMktithI munizrInA jIvananuM eka abhUtapUrva pAsu joI zakAya che. kAraNa yatijIvananI saMpatti, sAhyabI ne sanniveSa tyAgIne ja temaNe paritRpti mANuM nahi; vArasAgata maLelA aneka maMtra, taMtra, vidyA ane jaDIbuTTIone paNa temaNe bhulAvI dIdhI. Ama A kaDI temanA jIvana para prakAza pADavAne mATe beMdhapAtra banI rahI che. have temanI kIrtidA kRti sajajhAya joIe. sajajhAya. - A tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai, sUtra rUpase bharI peTIyAM, munivara banyA vyApArI; taraha taraha kA mAla batAve, apanA mana rAjI che, tuma mAla kharIde, trizalA naMdanakI khulI dukAna hai. jinavANuM ke gaja hai bhArI, jarA pharaka nahIM jAna; nApa nApa kara deve, sadaguru kare mana apanA rAjI che. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai, 'jIvadayA kI malamala bhArI, zuddha mana misa lIje; Dabala jhINuM samatA vadhe, hAM re cAve se mAla lIje jI. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai. tapasyA kA banTAgala bhArI, sADI le saMteSa; aisA vyApAra kare jinavarase, cetana ! pAye mekSa'. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai. For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbadI graMtha : khUzI hoya te saudA karanA, nahIM jabarI kA kAma; thAMre cAve se mAla le jAo, meM mAMguM nahi dAma. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai. mAla bike hai De jiNazuM, kharaca pUre nahi cAle, bharyA khajAnA kabahu na khUTe, sadguru dI hAthajI. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai. saMvat ogaNIsase sAla sAta-cAlIza muMbaI caumAse; muni mohana upadeza suNAve, mekSa jAvaNarI vArIjI. tuma mAla kharIde, trizalAnaMdanakI khulI dukAna hai. sakjhAya" A paNa jaina kAvya sAhityanuM eka viziSTa aMga che. "sajhAya" zabda Ama te svAdhyAyane artha sUcave che. paraMtu kAvyamAM jyAre e Ave che tyAre e sakjhAya svAdhyAya na banatAM kyAreka e kathAgIta banI jAya che, te kyAreka e upadezakAvya banI rahe che. sAhityanI paribhASAmAM A "sajhAyarane oLakhavI hoya te ene ApaNe "rUpakakAvya" (Allesory ) nA nAmathI oLakhI zakIe. kAraNu ghaNu sakjhAye rUpakane AdhAra laIne kavinA Adaza, bhAvanA ane saMdezane vyakta kare che. jaina zramaNae evA rUpakone AdhAra laIne jena siddhAMtane khUba ja pracAra karyo che. ane e uparAMta "sakjhAyaranA mAdhyama dvArA kaMIka prabhAvika puruSonA jIvana paNa gAyAM che. dA. tara- araNika munivara cAlyA gocarI..." nAma ilAputra jANIe, dhanadatta zeThano putra...." laghu navalikAnI jema e gheDI ja kaDIomAM eka AkhA ya pAtrane ane tenA prasaMgane citAra ApaNane karAvI jAya che. paraMtu munizrIe temanI "sakjhAya vaDe evI kaI jIvanagAthA gAI nathI. AkhI ya sajhAya vAMcatA ema lAge che ke munizrIne vAcakanA dilanI sArI evI samaja hatI. kAraNa vAcakane jyAre pitAnA ja anubhavanI vAta jANavA ne vAMcavA maLe che tyAre e kAvya ke kRtine bhAva jaldIthI samajI jAya che. ane temAMya rejanA sahavAsanI vAtane AdhAra laIne jyAre e kRti vAcakanA hAthamAM Ave che tyAre te e kRti vAcakanA dila para dhArI asara karI jAya che. munizrIe A sakjhAyamAM sarvavyApaka evA vyApAra ne vecANanuM rUpaka laI pitAnA cetana (AtmA) sAthe vAta karI che. For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAtrInI pAMca padyakRtio peAtAne e kApaDanA vepArI mAne che ne peAtAne tyAM caiA mAla maLe che ne e mAlanI kIMmata zuM che te jaNAve che. 1-2-3-4 kaDImAM Ama bhUmikA bAMdhI 5-6 kaDImAM e peAtAnI vedanA kahe che ke mAla eTaleA badhA eche vecAya che ne gharAkI paNa evI maMda che ke kharaca paNa pUrA thatA nathI. chatAMya munizrI nirAza thatA nathI ane AzAbharyAM sUre kahe che: kaMi nahi, bhale kharca khUTe paNa ApavAthI e (AdhyAtmika) khajAne teA chUTavAneA nathI. Ama AzAne eka sareAda cheDIne chelle e sajjhAya saM. 1947 mAM muMbaImAM lakhI che enI neAMdha lai, peAtAnI muktipurImAM javAnI abhilASA jaNAvIne e 'sajjhAya'nuM pUrNa virAma mUke che. sajjhAya'mAM rUpa evAM spaSTa ne surekha mUkyAM che ke jethI vAcakane enA bhAva ne hArda samajatA vAra nathI lAgatI. e sIdhe sIdhuM ja e kAvyane mANI zake che. O . sajjhAyanI zarUAta evI saraLa, sugama temaja nATya Dhabe thai che ke - tuma mAla kharIdo trizalAna...danakI khulI dukAna hai ' A pa`kti vAMcatA ja jANe eka vepArI khajAramAM peAtAnA mAlanA vecANa mATe meATethI bUma pADI rahyo heAya evA anubhava thAya che. nATakanA ekAda ADa prasaMga heAya ne tenuM pAtra je rIte kheAlatuM heAya evI ja DhabathI jANe badhA zabdo geAThavAi gayA che. < khuzI haiAya te sAdA karanA nahIM jakharIkA kAma; thAMre cAve se| mAla le jAe, meM mAMg* nahi dAma.' A paktie vAMcatAM te e dRzya jANe sajIva jevuM banI jAya che. sajjhAyanA prAraMbha je zIghra gatithI thayA che e gati aMta sudhI jaLavAi rahe che. ane pahelA ja jaNAvI gayA che ke A rUpaka kAvya che. e pramANe dareka paktimAM rUpA jovA maLe che ne e rUpakA paNa ghaNA ja suyeAgya rIte saMkalita thayA che, dA, ta. :- * jinavANIkA gaja hai' A gajane jo arihaMtanI sAthe sarakhAvavAmAM Ave te munizrI je bhAva ethI spaSTa marI javA saMbhave che. Ama pAMceya kRtiomAMthI alaMkAra ne AgavI tarI Ave che. syAdvAda vANInA khadale bIjA karavA mAMge che te bhAva ja kathananI dRSTie A sajjhAya nApa zabdonI saMkalanA paNa khUbaja cIvaTAithI karelI hAya ema lAge che. dareka kaDInA aMtamAM AvatAM jI' thI sajjhAya jIvaMta banI rahI che temaja ' taraha taraha nApa'nA bevaDA sayAjanathI bhAvane khUba ja suMdara rIte abhivyakta karyAM che. ne temAMya A * sajjhAya ' pharI pharIne gAvI game tevI bane che. mAravADanI taLapadI bhASAnA upayAgathI For Personal & Private Use Only d ( Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardha zatAbdI graMtha: jyAre vepAranA rUpakane Azraya laIne A "sakjhAya" Ave che tyAre zrImad AnaMdaghanajInuM tevA ja rUpakavALuM eka pada yAda Ave che. mUlaDo bhAI vyAjaDe ghaNe re, kema karI dIdhuM re jAya; talapada pUMjI meM ApI saghaLI re, teye vyAja pUruM nahi thAya." A sAthe sAthe narasiMha mahetAnI paNa yAda AvI jAya che. e eka ThekANe gAya che - ame te vahevAriyA rAmanAmanA re, vepArI Ave che badhA gAmagAmanA re.." RE = XX , IT CT/ - T A taka -7 -1 ke ) T - kadamAM TY - ja - dIka : jam ja For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jJAna ane bhAvanA" lekhaka: pU panyAsa zrI bhadrakavijayajI gaNivara " bhAvanAnugatasya jJAnasya tavato jJAnatvAditi" "dharmabindu' adhya. 1-30 jJAna e vastutaMtra che, bhAvanA e puruSataMtra che. jJAna Neyane anusare che, bhAvanA puruSanA Azayane anusare che. je puruSa potAnA AtmAne zidhrapaNe karmathI mUkAvavA Icche che, te puruSa tenA upAyarUpa jJAnane mATe jema udyama kare che, tema tenA upAyabhUta bhAvanA mATe paNa sadA parizrama kare che. jJAnathI AtmAnA zuddha svarUpane jANa zakAya che. bhAvanAthI AtmAnA zuddha svarUpane pAmI zakAya che. jJAna thayA pachI paNa AtmasvarUpane pAmavA mATenI bhAvanAne Azraya na levAya te jANeluM jJAna phaLAhIna bane che. - jJAnanuM phaLa virati che. virati samatAsvarUpa che. samatA sakaLa sattvanA hitAzayarUpa che. sakaLa sattvahitAzaya bhAvanAthI labhya che. sarva jIva pratye AtmatulyabhAva ApyA vinA, Atmatulya ne jagADayA vinA, maitrI, prada, kAruNya ane mAdhyasthabhAva lAvyA vinA hitAzaya TakatuM nathI. te vinA samatA TakatI nathI. samatA vinA virati phaLatI nathI. virati vinA jJAne vaMdhya bane che. jJAna viSaya e ya che. bhAvanAno viSaya e dhyeya che. sarva jIvarAzi ane temanA sukha-duHkha paNa che, je sukha pitAne abhISTa che, te sukha sarvane maLe ane je duHkha pitAne aniSTa che, te keIne ya na maLe, e jAtine bhAva jAgyA vinA puruSanI zuddhi kevI rIte thAya? IrSA-asUyAdi cittana maLe kevI rIte nAza pAme? paramAtmAnI bhaktimAM naDatA vikSepe kevI rIte dUra thAya ? samasta pradeze karmanA bhArathI bharele AtmA halake kevI rIte bane? vAsanAnA jorathI parAbhUta thayelo vAsanAnimukta kevI rIte thAya? mATe jJAnanA sthAne jJAnanuM jeTaluM mAhAsya che, teTaluM ja bhAvanAnA sthaLe bhAvanAnuM mAhAmya che. ane teTaluM ja cAritra, virati ke sarva sAvadhanA tyAganA sthAne tenA pratyAkhyAna ane pAlananuM mAhAmya che. ekabIjAnA sthAne eka-bIjAnI nirupayegitA bhale he paNa pitapotAnA sthAne eka-bIjAnuM ekasarakhuM mahattva che. ajJAnI bhava kevI rIte taraze ? e jema prazna che, tema bhAvanAhIna ke viratizUnya paNa kevI rIte bhavane taraze ? e paNa teTalo ja mahatvane prazna che. jJAna ke virati kavacitkadAcita sarvasulabha na hoya te paNa vivekayukta mAnavajanmamAM bhAvanA te sarvasulabha che. For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI pratha: zrI jinAgamamAM namaskAra mahAmaMtrane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. tenuM kAraNa paNa have samajAze. namaskAra mahAmaMtra mAtra jJAnano viSaya nathI, paNa jJAnanI sAthe bhAvanAne viSaya che. mahAmaMtrane jANI lIdhe paNa maMtra mujaba bhAvanI vizuddhi na thaI, parameSione je bhAva che, te bhAva pitAne na sparyo, te te maMtra kevI rIte phaLe ! maMtramAM "zeya" ane dhyeya'nI yathArthatA uparAMta "jJAtA ane dhyAtAnI vizuddhi paNa Avazyaka che. dhyAtAnI vizuddhi bhAvanAnA baLa upara AdhAra rAkhe che. jJAna na maLavAthI jema ajJAnatAne aMdhakAra vyApe che, tema bhAvanA na vadhatAM kartavyahInatAne, kartavyabhraSTatAne doSa Ave che. dharmImAtranuM kartavya che ke tenI bhAvanA sarva jIvanA hitaviSayaka hevI joIe. temAM jeTalI kacAza teTalI tenA dhamapaNAmAM kacAza. kartavyahIna thatAM bacavA mATe sarvajIvaviSayaka hitanI bhAvanA ane e bhAvanApUrvaka yathAzakya vartananI apekSA che. vartanamAM ochA-vadhatApaNuM AlocanAdithI zuddha thaI zake. bhAvanAmAM nyUnatA mATe bhAvanAnI pUNatA sivAya bIjI kei AlocanA nathI. bIjuM kaI prAyazcita nathI. laukikamAM jema kRtaghIne kRtajJatA sivAya zuddhi mATe bIjuM kaI prAyazcita mAnyuM nathI, tema lokettaramAM namaskArabhAva vinA, sarva jInA hitAzaya vinA, sarva jI pratye nehabhAva vikasAvyA ke anumeghA vinA bIjuM kaI prAyazcita nathI, zuddhikaraNane bIje kaI upAya nathI. jJAna bIjAne jANavA mATe che, bhAvanA pitAne sudhAravA mATe che. jagata tamAmane jANyA pachI paNa pitAne, pitAnI jAtane sudhAravAnI bhAvanA na jAge, te tevA jJAna vaDe zu? pitAnI jAtane sudhAravA mATe namaskAra bhAva, kSamApanA bhAva, sakaLa sarvahitane ke tenA anamedanane bhAva lAvyA sivAya bIjo koI mArga nathI. tethI ja zrI namaskAra mahAmaMtrane sakaLa AgamamAM prathama ane pradhAna sthAna ApyuM che. cUlikA sahita tene mahAzrutaskaMdha kahyo che. prathama ke pradhAna sthAna eTalA mATe ke temAM bhavyatvaparipAka karavAnA saghaLA sAdhane eka sAthe guMthI levAmAM AvyAM che. jIvane karmanA saMbaMdhamAM AvavAnI anAdi gyatArUpa sahajabhAvamaLane ghaTADavA mATe jarUrI saghaLI sAmagrInuM sevana eka sAthe tenA vaDe thaI jAya che. pApane prazaMsavAthI, dharmane niMdavAthI ane parama zradheya tathA ana zaraNabhUta arihaMtAdi cArane nahi namavAthI, ananyabhAve temanA zaraNe nahi rahevAthI ane temanA sivAya azaraNabhUta evA samagra saMsArane bharose-zaraNe rahevAthI, jIvanI apAtratA, ayogyatA, bhavabhramaNazakti vadhe che. tenAthI viruddha pApane niMdavAthI, dharmane prazaMsavAthI ane arihaMtAdi cArane ananyabhAve zaraNe rahevAthI muktigamayegyatA vadhe che. saddaguNa- vikAsa ane sadAcAranirmANa ApoApa thavA lAge che. zrI navakArama "nAma pada duSkRtagaha arthamAM, "arihaM' pada sukRtAnudana arthamAM ane"tA' pada zaraNagamana arthamAM che. cUlikAnA pahelA be pada duSkRtagaha arthamAM ane chellA be pada sukRtAnuda arthamAM kahyA che. For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna ane bhAvanAjha e rIte bhAnapUrvaka ( Conviously ) ane bhAvapUrvaka (Devotionally) namaskAranuM samaraNa tathA raTaNa satata thatuM rahe to jIvane bhAvadharmanI siddhi thAya che, bhAvadharmanI siddhi mATenA cAra aMge A prakAre che - ratnatrayadhareSvekA bhaktistatkAryakarma ca / zumaikacintA saMsAra-jugupsA ceti bhAvanA // triSaSTi zalAkApuruSa caritra, prathama parva le. 15 (1) ratnatrayadharane viSe ananya bhakti. ' (2) temanI sevA-paricaryA. (3) sarvanA zubha mATenI ja eka ciMtA. tathA (4) caturgati athavA cAra kaSAyarUpa saMsAranI jugupsA. bhAvadharmanA e cAra aMga che. bhAvadharmanA A cAre aMgo zrI namaskAra mahAmaMtranI ArAdhana vaDe vikase che, tethI dharmanA athI jIvamAtra mATe tenuM ArAdhana-AlaMbana anivArya che. "maM mavA rezA ' AT|DY For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zvetAmbara saMghanA itihAsanuM eka bhulAyelu prakaraNa (athavA, zatruMjya parvata paranA eka luma zilAlekhanI prAcIna prata) lekhaka : DaoN. umAkAnta premAnaMda zAha ( prAcya vidyAmandira, vaDAdarA ) mahAmAtya vastupAlanA-tejapAlanA samayanA e prAcIna zilAlekhA Aje upalabdha nathI, chatAM jainabhaMDArAmAMthI temanI nakalanI pratA maLavAthI Aje ApaNe e zilAlekhA viSe jANI zakyA chIe. e e lekhA te udayaprabhakRta sukRtakIrtikallolinI ane jayasiMhasUriracita vastupAla-tejapAla prazasti.` evI ja rIte A ja yuganA eka trIjo zilAlekha jina racita vastupAla-citramAM maLatI DabheAi prazasti. A traNa lekhe jema nAza pAmyA heAvA chatAM prAcIna pratAmAMthI uddhRta karI zakAyA temaja eka ceAthe lekha, ane te A ja yugane, ApaNane prAcIna pratamAMthI maLI zake che. mULa lekha zatruMjaya parvata paranA eka jainamaMdiranA daravAje hatA, paNa Aje te maLatA nathI. paNa, pravarttaka zrI kAMtivijayajI mahArAjazrInA sauMgrahamAMthI eka prAcIna hastalikhita pAnuM jaDI AvyuM che, jemAM e lekhanI nakala che, ane jemAM e viSe spaSTa jaNAvyuM che. A pAnuM mArA dhyAna upara ANavA khudala ane e prasiddha karavAnI rajA ApavA badala AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI mahArAjazrInA ghaNA AbhArI chuM. sadara pratanI beu khAjInA phoTA A sAthe citra-1 tathA citra-ra rUpe rajU karyA che. mULa lekhanI kAgaLa uparanI A prAcIna nakala I. sa. paMdaramAM saikAnA aMtabhAgamAM athavA seALamA saikAnA prAraMbhamAM karavAmAM AvI hoya evuM anumAna ApaNe sadara prati (pAnuM) nI lipi vagerethI karI zakIe chIe. upara jaNAvelA traNa lekhAnI mAphaka A lekha e keAI vaMzanI ke koI mahApuruSanI prazastirUpe nathI paNa e te zvetAmbara jaina saMghanA AgevAna AcArya ane zrAvakanI maLelI eka agatyanI kaoNnpharansa athavA sabhAnA pasAra karelA TharAvA aMgenA eka agatyanA dastAveja che je sakala jaina (zvetA.) saMdhanI jANa mATe zilA upara kAtarAvI zatru...jayagiri upara mUkavAmAM AvyA hatA. eTale A eka lekha athavA dastAveja 1. A beu gAyakavADa erienTala sirijha naM. 10 mAM prasiddha thayela hammIramadamada na-- nATakanA pariziSTa naM. 1 ane 3 rUpe chapAyAM che. 2. jue, bhA. ja. sAMDesarAkRta, liTararI sarkala k vastupAla, ( siMdhI jaina sirijha, 1957), paeNrA 218, For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 jaina zvetAmbara saMghanA ItihAsanuM eka bhulAyeluM prakaraNa hatuM ane enI nIce ApelI nakala uparathI spaSTa thaze ke ene rAjyanA daphataramAM, mahAmAtya tejapAlanI zAsana-paTTikAmAM nedhI sAcavavAmAM Avyo hato. Ama A lekha gujarAta ane zvetAmbara jaina saMghanA ItihAsamAM eka mahattvane prAcIna dastAveja che. sadara lekhanI zarUAtamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke mahArAjAdhirAja tihuaNupAla (tribhuvanapAla) nA vijayamAna rAjyamAM aNahilapATaka nagaramAM maLelI pariSade vi. saM. 1298 (I. sa. 1242) nA phAgaNa vadI 14ne ravivAranA roja sadara TharAva pasAra karyo hate, e vakhate mahAmAtya zrI tAtanA hAthamAM zrIkaraNAdimudrAvyApArane adhikAra hatuM. ane paMcAla, kheTakAdhAra, vAlAka, surASTra, dhaMdhukka, dhavalaka, Adi deza rANaka zrI lUNapasAja (zrI lavaNaprasAda) vaDe paTTalAthI bhUjyamAna hatA (eTale ke viziSTa paTTalA athavA pharamAna athavA dastAvejathI eo A vibhAganuM zAsana calAvatA hatA.) zrI lUNapasAjane caulukya kulanA ane mahAmaMDalezvara kahyA che. A kArya A zAsana-pote potAnA putra mahArANaka zrI vIramadeva ane mahAmaMDalezvara rANaka zrI vIsaladeva (mahArANaka zrI vIradhavaladevanA putra) nI sAthe (sahAyathI) karatA. viradhavalane mATe dvitIyayeSThasuta evo prayoga karavAmAM Avyo che te noMdhapAtra che. sadara hastalikhita pratanuM lakhANa nIce mujaba che - (pratanA pAnAnI pahelI bAju). (kIrI 2) A saMvata 2228 varSe aleguna vari 4 ra aa a zrImaDhipATA samastarAjAvalIsamalaMkRtamahArAjAdhirAja zrItihuaNapAladevakalyANavijayarAjye / taniyuktamahAmAtyadaMDa0 zrItAte / zrI // 3 pATaNanA saMghabhaMDAranI "upadezakaMdalIvRttinI tADapatrIya pratanI pupikA anusAra, vi. saM. 1296 mAM tAta e mahAmAtya daMDanAyaka hatA. juo, jaina pustaka prazastisaMgraha , 1 pR. 121 4 upara jaNAvelI "upadezakaMdalInRtti" mAM tAta mATe zrI jIvara uristhati sari ema kahevAmAM AvyuM che. jeno artha ane A lekhamAM jaNAvela zrI zauraLa rimuvAdhyApArAna raNanaiti ti no artha beu lagabhaga samAna ja lAge che. zrI karaNamAM State-Seal, ane arthataMtra samAI jatA hatA. mudrAvyApAra evo ekalo prayoga rAjamudrA vAparavAno adhikAra, vANijya, nANAMnA vi vyavasthA Adi aMge thatA haze. zrIkaraNa e cIpha sekreTarIeTa athavA rAjyanI Avaka ane nANAnuM khAtuM haze. madrAvyApAra aMgenA jaina sAhityamAMnA ullekho aMge jaina satyaprakAza ve, 18 mAM paM. zrI lAlacaMda bha. gAMdhInA lekho AvyA hatA, te noMdhapAtra che. 5 paMcAla e viramagAma ane dhrAMgadhrA vacceno pradeza, beTakAdhAra-beTakamaMDala, vAlAka-rAdhanapura ane kaccha vacce vAgaDa pradeza athavA vaLA-valA (valabhIpura) AjubAjune pradeza, surASTra eTale kAThiyAvADane seraTha pradeza. 6 rAjAonA padulA athavA Adeza mATe jUo lekhapaddhati ( gAyakavADa e. sirijha) pR. 7. 7 A ullekha vicAravA jevo che. ane artha kaMIka saMdigdha rahe che. chatAM A aMgenI carcA A lakhANamAM AgaLa karI che. For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graM: (lITI 2) zrIkaraNAdimudrAvyApArAn paripaMthayati sati / tatprasAdAt gUrjaradharApAbhAradhaureya caulukyavaMzodbhavamahAmaMDalezvarAdhipati rANa0 lUNapasAjadeva tathA suta mahArANaka zrIvIramadeva tathA dvitIya jyeSTasutama(lITI 3) hArANa0 zrIvIradhavaLadevAyusutamahAmaMDalezvararANaka zrIvIsaladevaiH paMcAladeza kheTakA dhAradeza vAlAkadeza surASTrAdeza dhavalakkakadeza-lATadezaprabhRtidezeSu pattalayA bhujya mAneSu / zrImadaNa(lITI 4) hillapattapattanamadhye / zrI sAMpAvasahIcatye thArApadragacchIya AcAryazrIsarvadevasUri tathA dvitIya zrIpUrNabhadrasUri zrIariSTanemicaitye brahmANagacchIya zrIzIlaguNasUri / vAyaDavasahIcaitye zrIjIvadevasUri / paMcAsarAcaitye zrIdevacaMdrasUri / jAliharAcaMtye zrIvimalacaMdrasUri dyUtavasahikAcaitye zroAmadevasUri / lolADanAcetye zrInAgendrasUri / saMDarAcaitye zrIzAMtisUri / tathA bhRgukacchetya zrIzakunikAvihAracetye zrI(lITI 6) jayasiMhasUri / osavAlacaitye zrIdevaguptasUri / tathA dvitIya zrIsiddhasUri / bhAvaDArAcaitye zrIjiNadevasUri / moDhavasahIcaitye zrIcakrezvarasUri / bharuacchAcaitye zrIANaMdasUri / khaDAyathA zrIjinezvarasUri / lakhaNA* (lITI 7) rAcaitye zrIdevacandrasUri / haiyaurAcaitye zrIpajUnasUri / jAlaurAcaitye nANAvAla zrIsiddhasUri / caDAulAcatye koraMTAvAla zrIkakasUri / tathA AzApalyA zrIudayana vihAracaitye zrIdevasUri tathA zrI A(lITI 8) madevasUri / dhavalakke jAlaurAcetye zrIsiMhadattasUri / stambhanakazrIpArzvanAthacatye zrImallavAdisUri / zrIvaTapadrake kauDIvasahIcaitye zrIguNasenasUri / evametazcaityavAsi bhirAcAryaiH / tathA vasativAsi(lITI 9) AcArya zrIharibhadrasUriziSya zrIvijayasenasUri / maladhAri zrInaracandrasUriziSya zromANikyacandrasUri / rAjaguru zrIhemasUrisaMtAne zrImeruprabhasUri / vAdIzrIdevasUri gacche zrIdevendrasUriziSya hemaprabha(lITI 10) sUri / tathA zrIabhayadevasUriziSyazrImadanacaMdrasUri / zrIdevabhadrarisaMtAne zrIamara candrasUri / kAThavIThIya zrIvijayasiMhasUriziSya zrIvardhamAnasUri / bhodharmaghoSasUri saMtAne zrIANaMdasUri / zrInemicaMdra(lITI 11) sUriziSya zrImANikyasUri / caitrAvAla zrozAMtisUrisaMtAne zrIyazodevasUri / navAMga vRttikArazrIabhayadevasUrisaMtAne chatrAulA-zrIdevaprabhasUriziSya zrIpadmaprabhasUri / karaDihaTTikAmadhye zrodharmagho(lITI 12) SasUriziSya zrIcaMdraprabhasUri / tathA zrIstambhatIrthe zrImunicandrasUriziSya zrImuni ratnasUri / tathA bhAlijetya zrIjinezvarasUriziSya zrIratnaprabhasUri / naDiyAudranAme zrIgovindasUri / dhavalakkakama For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zvetAmbara saghanA itihAsanuM eka bhulAyeluM' prakaraNa 15 (lITI 13 ) dhyetya zrodharmaghoSasUri zrIdhanezvarasUriziSya zrIpadmacaMdrasUri / zrIdharmmasUriziSya zrIdhanezvarasUri / zrImuniratnasUriziSya zrIkanakasUri / zrIpuruSottamasUri / AzApalyAM zrImalayasari saMtA ( lITI 14 ) ne zrItilakaprabhasUri / zrIvAmanasthalyAM zrInemisUri tathA zrImANadevasUri / zrIdevapattane zrIdharmacaMdrasUri / dhaMdhukkake zrIcaMdraprabhasUri / zrIvarddhamAne zrIjayasiMhasUri / zrIhari - bhadrasUrimaMDalyAM zrI - ( lITI 15 ) bAlacaMdrasUri tathA yazobhadrasUriprabhRtivasativAsibhirAcAryaiH evaM nAgendracandranirvRtividyAdharAmidhAna gaccha catuSTayaprativaddhaiH sarvairapyAcAryaimmilitza samavAyena zrIpattanavAstavya mahaM zrIratnapA ( lITI 16 ) lasuta Tha0 zrILASaNapAlaNa | mahaM rAjasuta mahaM zrIvastupAlAnuja mahaM zreSTha somezvaradevasuta Tha0 zrI (lITI 17 ) AsapAladevasA Tha0 zrIzrIcaMdramuta Tha0 zrIrAjasAha ( athavA sIha ) khaDAyathA jJAtIya Tha0 zrIAlhANasatka prapautra Tha0 sAmaMtasIha / zre0 varddhamAnasuta zre0 vIrapAla | dezamukhya zre0 sahadevasuta sAhu jiNacaMdra bhAMDa zrIghaNapAlasuta mahaM guNapAla Tha0 zrIAsatejapAla zrIvastupAlasuta mahaM zrIjayatasiMha | (lITI 18 ) zAlika AsAsuta bhAM0 AbhaDa dhavalakaketya zre0 bhojAsuta zre0 khetala zre0 mahIpAlasuta zre0 ratana zre0 vIjAsuta zre0 vIkala zre0 lUNigagotra zre0 padmacaMdra | AzApalyAM zre0 chADAutra Tha0 vIhUsuta ( lITI 19 ) bhIma zre0 rAjasIhasuta zre0 mahaM madana / staMbhatIrthIya zre0 rAmadeuna. zre0 mayadhara zre0 vayarasIhautra zre0 jayatA zre0 saM0 dhIraNasuta sAmaMta bhAM0 bAhaDaputrapAtAsuta bhAM0 AsapAla bhAM0 jasavIrasuta bhAM0 sobhita (lITI 20) bhAM0 dhAraprabhRtisa nAma samastazrAva kANAM tathA sAdhusAdhvIzrAvakazrAvi kAlakSaNacaturvidhazrIsaMghasya ca samakSaM jainadarzanAcArasya aucityena vicAraM vidhAya kRtanirNayo yathA / yat gUrjaradharAyAM surASTrA (lITI 21 ) kacchamarumaMDalalATadezAdidezeSu ca rAjabhuktau vRddhasAmaMtAnAM laghusAmaMtAnAM ca bhuktau vartamAnazrIpattanapuranagarAdhiSThAna velAkUlaprAmAkareSu / zrIzatruMjayaraivatakArbudAdigirizikhare / ( atanA pAnanI mIla bhAlu) ( loTI 1 ) Su ca saMtiSThamAnAIccaityeSu pUrvakrameNa catyavAsino vasativAsinazca AcAryopAdhyAyapaMDitAdayo ye varttate teSAM madhyAt ye kecinnijaduH karmmadoSeNa brahmacaryavrataM vilupya kayApi rItyA putraputri - ( lITI 2 ) kAdInyapatyAni janayaMti / teSAM jAtApatyAnAM tajjana kerAcAryapaMDitAdibhizcaityavA For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI gIta sibhirvasativAsibhizca atIta saM. 94 varSapUrva AcAryapadasthApanA na kAryA na kArayitavyA ca anyat upa(lITI 3) ri AlApitasaMvatsaradivasAdArabhya sarvakAlaM svayaM pareNa vA kRtvA teSAM vikla vajAtApatyAnAM kadApi dIkSApi na dAtavyA na dApanIyA ca / AcAryapadasthApanA na kAryA na kArathitavyA ca / anyat tairjA(lITI 4) tApatyaiH svayameva jainayativeSo na dharaNIyaH / etAM caityavAsibhirvasativAsibhizca gacchAcArjinazAsanasya aucityena vihitavyavasthAM yaH kopi atikrAmati sa vyavasthAlopakArI bhnnitv| saMghabA(lITI 5) hyo'pAMkteyazca san sarvairapyAcAryaiH zrAvakaizca sarvathA varjanIyaH sthAnakAnnirvAsanI yazca / anyat yo yatra pattananagaraprAmAdisthAne etAM vihitavyavasthAM lupati tasya sthAnasya pratiSThita AcAryA(lITI 6) dinA zrAvakaizca tasya tasya vyavasthAlopakAriNo'nyAyinaH saparibhavaM sthAnakA nisyimAnaspa azlAghAtya(vya)tikArazaMkA svamanasi na kAryA / anyAyinAM niSkAzayatAM teSAM kopi do(lITI 7) So janApavAdazca na hi / ayamarthazcaturvidhazrIsaMghena militvA sarveSAM saMmatena samya ganirNItaH evaM saMghena vihitavyavasthA-lopakArI bhaNitvA sthAnakAnisyimAnaH san yaH kopi kAyavratAdikAM karoti sa(lITI 8) zvAnagaIbhacAMDAlo bhUtvA mriyte| imA vyavasthA anupAlayadbhiH sarvairapi jina matAnusAribhistathA prayatitavyaM / yathA zrIsarvajJazAsanasya mahatI tejovRddhiH sutarAM saMpadyate / zrIvastupAlAnujatejapA(lITI 9) lmNtriishvrHshaasnpttttikaayaaN| imAM kRti saMghakRtavyavasthAmalekhayallekhagurupravINaH / / 1 prAgvATajJAtIya mahaM u0 jayatAsuta Tha0 madanena prazastipaTTikA likhitA / / sUtradhAra sahadevautra0 sUtra0 valhAsu(lITI 10) ta sUtra0 sAlhaNena prazastiriyamutkIrNA // maMgalaM mahAzroH dehi vidyAM // iyaM caturvidhadarzanakRtA vyavasthA zrIzatrujayamahAtIrthadvAviMzatilo(le)pya jinAnAM prathama pratheze likhitAsti / tana AnIya lilikhe (lITI 11) vyavahArajJAnArthamiti / / // eguNasaTThiigyAra gaccha punnima vitthariu / bAracaDotaravarasi gaccha kharatara parivariyau / aMcala gaccha visAla bAracaudAtara jANauM / (lITI 12) bArachatIsai gaccha sAdhu pUnamyA vakhANauM / AgamiyA saMvata bAradhuripaMcAsai puhaviI sarai / tima tapA bArapaMcyAsiyai horANaMda samuccarai // 1 // For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatru jayigira paranA eka lupta zilAlekhA prAcIna prata seMTa - 1. nAlAkA varSa phAlgu nadada kI madAdila ke samakSa rAjImalaMkRtama rAjAdhirAja zrIti zraNapAladevavyAsavirudAmA divyApArApayatisarA pAlikAya prakAra rAdhipatirAjA dutA devata bArAvIpa mahAmaMDa 16] zrIvIsalade dinamA zrIma citrA zrAvArya zrI maI davA zrIdevI kA vai hatAzramisa nAvaDArAcaityazra sUribhavamI nAvAsilAsoraMTavAlamIka vAka devAla zrIrinAma zrI rA phi zrI mohanalAla rAnAnI smAraka dha pleTa yadi zrota gaMbhIra devala kake jAla rAjAo siMcana kI nADi zrIhariziSyaniyara niracaMdra viziSyazrI mAsikAcaMdrajitAzrI zrImadanI davana saritA mI bhAratAne dasara bhi maNi devA bAlasaMta zrIdevasiSTa saM ulA zrI vidhya zrI ziraDIha hAmI raziya raniMga jiriziSya zrIratra maharizA naDiyA vA zrI darama zrotyaH zrIdharma pArizrIdhanazrI zrI zrIrivarika mAritA nasIma zrI zrImadeva i zrIzrIvardhamAna zrI jaya siMha zrI bAlAyAnatimA minarAvAnatividyAni sappAcA yA samavAyena nivAsamA zrIlAlayAlA zrImAlIcA marA nAma-japAla zrI lasuna mahaMzrI jayatItimA samapAla tasAna kI khaDA zAntika zramAmunanAMga syAnDavirala ke sAtha sAtha lambI-vIkala luliganaMda jhAlyA khADAda nImarAja marddhamadanAnatIva ma. rAmadevaJca me mayajayatAM me mA bApata jI ApattI jamavIta sAiM mAyAkAlAMtavAsAsA hI vyavAdikAdInA vicAravizvAyakRta nirmAtyA yumrA kameDalalATandAdideza varAha sAmaMtAnA mAnapura nagamAkaDe jayaretatakA adA digirizikhare zrI masA . 2. vaamnpttikaayaa| mohanaghatAnA maleyara zuru nariyana kI maMgA zrIdevidyadarzana evkaarjnyaanaarthmitiH| eSANasahiyAra viviviyana / jaarcte| tara varga gAvatAriSeSAmapada vizemara / nimatAnagarapaMcA siddhIrANaMda ra lAdezamA zrIgaNarAya tiri mAnyavAsinoyamativAdiyA madya kAnyatyanitina dinamAkhApanAkA pAnApara padIkA pinadAtA nAmA jApita se vara divAdArAma nAtyayamabaje nayati pAnI vitvAmanirvamativAjA zAsanavityananidina yaH kanika cAma vahanIya nakAgribAmana yAnyatyAyananagarayAmAdinino viditAnaholA denAzrAvake vAparAvinA pa dhAnakA vijyamAnAkApAtpatikA rokA manamanakA mAzvamiva vibhadhanaminidhAmarvayo smygnitH| evamayena vistava cAla pivAcanakA nirvAsamAna manya pikAyacanAdikAMka (rAtika mAnagAr3AlAmAla yarivijinamanAnusArinisamAtrayatita / ya nayA nakA vihArI prItimAzi mAlpo zrIda i mamatvAsinivArya tathA nivAsa pirIyA For Personal & Private Use Only matapa mhaangpdyte| zrakkhupAlAto vAtAyanA madanana piDikA likhita rasadeva jayamAnA vijJAtilAjya jinAnaghamAlikhitAtitaH khAnA lalikhe taparivarila visAla dvAracana dAta ANate nArImagaLasAbunako padapakAyAnAmAtpata kArI maNimAdhavA ci [ Ta hai| ubhAAntAnA thI . Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FEER S kuMbhArIojI daherAsaranI zrI meAhanalAlajI azatAbdI smAraka graMtha kalAtmaka ga For Personal & Private Use Only P (phoTo : haiM|. umAkAnta pre. zAhanA saiAjanyathI ) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zvetAmbara saghanA itihAsanuM eka bhulAyela prakaraNa 17 upara pramANe pratinA utArA vAMcatAM samajAze ke e pariSadamAM nIce mujakhanA caityavAsI AcAryAM hAjara hatAH--aNuhillapaTTana (pATaNa)mAMthI zrI sAMpAvasahI caityamAM rahetA thArApadrIya gacchanA zrI sa.devasUri ane zrI pradyumrasUri; ariSTanemicaityamAMthI brahmANugacchanA zrI zIlaguNusUri; vAyaDavasahI cai. mAMnA zrI jIvadevasUri; pacAsarAcaityamAMnA zrI devacaMdrasUri; jAliharacaityamAMnA zrI vimalacaMdrasUri; ghUtavasahikA caityamAMthI zrI AmadevasUri; lAlAutrA cai.(?)nA zrI nAgendrasUri (ane) saMDerA cai. nA zrI zAMtisUri, bhRgukaccha (bharUca)mAMthI, zrI zakunikAvihAra 20 mAMthI zrI jayasiMhasUri AsavAla cai. nA zrI devaguptasUri ane zrI siddhasUri bhAvaDArA cai nA zrI jinadevasUri, meADhavasahI cai nA zrI cakrezvarasUri, ``bharUachA cai. nA zrI AnandasUri, khaDAyathA zrI jinezvarasUri, lakhaNuArA cai0 nA zrI devaca drasUri, haiyaurA cai. nA zrI pajUna (pradhumra) sU., jAlaurA cai0 nA nANAvAla zrI siddhasUri, caDAulA cai.nA kera'TAvAla zrI kasUri. AzApallImAMthI zrI udayanavihAra cai. mAMnA zrI devasUri ane zrI AmasUri. dhavalakkaka (cALakA)mAMthI, jAlaurA cai0 nA zrI siMhadattasUri. stambhanaka pArzvanAtha cenA zrI madyavAdIsUri. vaTapadrakamAMthI uDIvasahI cai0 nA zrI guNusenasUri. A sabhAmAM nIcenA vasativAsI AcArya hAjara hatAH--zrI vijayasenasUrinA ziSya AcAya zrI haribhadrasUri, maladhAri zrI naracaMdrasUriziSya zrI mANikyacaMdrasUri. rAjaguru zrI hemasUri (zrI hemacaMdrAcAya) nI paraMparAmAM zrI meruprabhasUri. vAdi zrI devasUrigacchanA zrI devendrasUrinA ziSya zrI hemaprabhasUri. zrI abhayadevasUrinA ziSya zrI 8. vi. sa. 1287 mAM racAyelI 'svamasaRtikA'nA kartA A hAI zake. juo, meA. da. dezAI, jaina sAhityanA sakSipta itihAsa; pR. 35. A pariSadamAM hAjara rahelA caityavAsI AcA ane sAdhue meTA vidvAna ane jainasaMdhamAM AgevAna vyaktie haze. 9. pATaNanA paMcAsarAma diramAM zrI devacaMdrasUrinI eka pratimA me' joi hatI. huM dhAruM chuM. sadara madiranA punaruddhAra thayA pachI atyAre paNa e tyAM ja haze. 10. vi. saM. 1321 mAM caitraganA AmadevasUrithI pratiSThita eka dhAtupratimA mevADamAM karaheDAnA jainamadiramAM che. e ja A AmadevasUri ke AgaLa jaNAvela AzApallImAMthI AvelA AmadevadevasUri ke bIjA kAI te kahI zakAya nahi. 11. pATaNanA saMghavI bhaMDAramAMthI vi. saM. 1344 nI kalpasUtra-kAlakakathAnI tADapatrIya pratanI prazastimAM AnandasUrinA ziSya amaraprabhasUrinA ullekha che. jue, 'jaina pustaka prazasti sa graha ' vA. 1, pR. 36, A e ja AnandasUri ke khIjA te cAkkasa kahI zakAya nahi. 12. khaDAyathA zrI jinezvarasUri eTale mULa khaDAyatA jJAtimAM janmelA zrI jinezvarasUri athavA khaDAyatA jJAtinA jainaviNukAnA guru zrI jinezvarasUri evA artha ghaTAvI zakAya. athavA ahiM A zabdaprayoga sthaLa-nAma sUcaka haze ? 13. vaTapadraka,hAlanuM vaTAdarA zahera. 3 For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: madanaca'drasUri. zrI 14devabhadrasUrinI para'parAmAM zrI amaraca`drasUri. kADhavIDIya zrI vijayasiMhasUrinA ziSya zrI vaddhamAnasUri. zrI dharma dhASasUri saMtAnamAM zrI ANuMnnusUri. zrI zrI nemicaMdrasUriziSya zrI mANikyasUri. caitrAvAla zrI zAMtisUrinI paraparAmAM zrI yazadevasUri. navAMgavRttikAra zrI abhayadevasUrinI paraparAmAM chatrAulA zrI devaprabhasUriziSya zrI padmaprabhasUri. karaDihaTTikAmAMthI ( karaheDA ? ) zrI dharma ghASasUriziSya zrI caMdraprabhasUri. tathA zrI sta`bhatImAMnA zrI municaMdrasUriziSya zrI muniratnasUri. tathA bhAlijA ( bhAleja ) mAMthI zrI jinezvarasUriziSya zrI ratnaprabhasUri. naDiAudra ( naDIAda ) gAmamAMthI zrI geAvindrasUri. dhavalaka ( dheALakA ) mAMthI AvelA zrI dharma ghASasUri (ane) zrI dhanezvarasUriziSya zrI padmaca drasUri, zrI dharmasUriziSya zrI dhanezvarasUri, zrI muniratnasUriziSya zrI kanakasUri, zrI puruSAttamasUri. AzApallImAMthI zrI malayasUrisaMtAna (paraMparA)nA zrI tilakaprabhasUri. zrI vAmanasthalI ( vaMthaLI ) mAMthI zrI nemisUri tathA zrI mANudevasUri. zrI devapattana ( prabhAsapATaNa ) nA zrI dharmacaMdrasUri. dhakkekanA zrI caMdraprabhasUri. 'pazrI varSAM mAna (vaDhavANu ) mAMthI zrI jayasiMhasUri (ane) zrI haribhadrasUri. maMDalI ( kAThiyAvADamAM ) mAMthI zrI khAlacaMdrasUri tathA zrI yazAbhadrasUri'` Adi vasativAsI AcArcI-Ama nAgendra, caMdra, nivRtti ane vidyAdhara nAmaka cAreya (prAcIna) gacchanA AcArcIe maLI samavAyathI, ane nIce jaNAvelA samasta zrAvakA tathA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAonA caturvidha zrI saMghanI samakSa jainadarzana ane AcAranA aucityanI dRSTie vicAra karI nIce batAvyA pramANe niNaeNya levAmAM AvyA che. 18 sadara pariSadamAM hAjara rahelA AgevAna zrAvakAmAM-zrI pattana (pATaNa)nA rahevAsI mahuM ( mahattama ke mahattara) zrI ratnapAlasuta 40 (Thakkura ) zrI lAkhaNu pAlaNu, mahaM zrI dhaNupAlanA putra mahaM. guNupAla, The. zrI AsarAjaputa maM. zrI vastupAlanA anuja maheM tejapAla (mahAmAtya zrI vastupAlanA bhAI mahAmAtya tejapAla), zrI vastupAlanA putra mahuM zrI jayatasIha, zeTha (zreSThi) sAmezvaradevasuta 40 zrI AsapAladevasA, 40 zrI zrIcadraputra 40 zrI rAjasAha ( ke rAjasIha ), khaDAyathA jJAtinA 40 zrI AlheNunA prapautra 40 zrI sAmatasIha, zeTha vamAnanA putra zeTha vIrapAla, dezamukhya ( dezamukha ) zeTha sahadeva putra sAhu jicaMdra, bhAMDazAlika AsAnA putra bhAM. (bhAMDazAlika) AbhaDa, dhavalakamAMthI AvelA zeTha bheAjAnA putra zeTha khetala, zeTha mahIpAlasuta zeTha ratana, zeTha 14. A zrI devabhadrasUri te kahArayaNu krAzanA kartA che. 15. ee, prabhAvaka caritranA kartA, rAjagacchanA prabhAcaMdranA guru caMdraprabhasUri hoI zake, jIe meA. 6. dezAI, jai. sA. sa. i. pR. 415. 16. dheAdhAnA madiramAM e dhAtupratimAe che, eka vi. saM. 1300 nI ane khIjI vi. saM. 1315 nI, e meunI pratiSThA karAvanAra caMdragacchanA yazeAbhadrasUri che. e ja A yoAbhadrasUri haze ? dheAdhAnI pratimAonA lekha mATe jue pUrNa caMdra nAharakRta jaina inkrIpzansa, vaeNA. na. 1778-3779. For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vetAmbara saMghanA ItihAsanuM eka bhulAyeluM prakaraNa vIjAnA putra zeTha vIkala, luNigagotranA zeTha padmacaMdra, AzApallImAMthI zeTha chADAtri (chADAputra) Tha0 vahUnA putra bhIma, zeTha rAjasIhanA putra zeTha maha0 madana, staMbhatIrthanA zeTha rAmadevautra (putra) zeTha mayadhara, zeTha vayasIhatri zeTha jayatA, zeTha saM. (saMghavI?) dhIraNanA putra sAmaMta, bhAM. vAhaDanA putra pAtAnA putra bhAM0 AsapAla, bhAM0 jasavIra putra bhAMsebhita, ane bhAMdhAra Adi zrAvake- TharAva nIce mujaba che- gujaradharAmAM, surASTra, kaccha, marumaMDala, lATadeza Adi dezamAM, rAjabhaktimAM tema ja vRddha ane laghu sAmate (moTA tema ja nAnA jAgIradAra sAmate) nI bhaktimAM hAlanI rAjadhAnI zrIpattana (pATaNa) tema ja bIjA velAkUla (baMdara) tema ja grAma AdimAM (tema ja) zrI zatruMjaya, revataka (giranAra), abuda Adi parvata uparanA hayAta ahaMdU-ca (jina-maMdire) mAM, je kaI caityavAsI athavA vasativAsI AcArya, upAdhyAya, paMDita Adi heya temAMthI je kaI potAnA duSTakarmanA deSathI brahmacaryane lopa karI, kaI rIte putra-putrI Adi saMtAna utpanna kare te (tevA) janmelA bALakanI temanA janake (pitA) e AcArya ke paMDita Adi caityavAsIe atIta saM. 94 (saM. 1294) AgaLa (eTale saM. 1295 ane te pachInA varSomAM) AcAryapade sthApanA karavI nahi ke karAvavI nahi. vaLI upara lakhelA saMvatsarathI mAMDIne keIe AvA doSathI (vikalava) utpanna thayelA saMtAnane sAdhu athavA sAdhvI tarIkenI dIkSA ApavI nahi. tema ja evAnI AcAryapade sthApanA karavI ke karAvavI nahi, athavA AvI rIte janmelA keIe jAte paNa jaina sAdhu (ke sAdhvI) ne veSa dhAraNa karI le nahi. caityavAsI tema ja vasativAsI gacchAcAryoe jinazAsananA aucityanA vicArapUrvaka karelI A vyavasthAne je ulaMghe tene vyavasthA5 karanAra jAhera karI ene jaina saMghamAMthI bahiSkRta kare ane e apAMktaya (jenI sAthe paMktijana nA karI zakAya te) hevAthI ene sarve AcAryoe sadA varjya gaNa ane sthAnakemAMthI kahADI mUkave. vaLI koIpaNa pattana, nagara ke gAmamAM jyAre ke A TharelI vyavasthAne lepa kare tyAre te sthAnanA pratiSThita AcArya Adie tathA zrAvakee te te vyavasthA-lepa karanAra anyAyI vyaktione paribhAvapUrvaka sthAnakamAMthI kADhI mUkatAM vyatikara athavA alAghA AdinI zaMkA manamAM ANavI nahi. (evA) anyAyIone kADhI mUkavAmAM teone keI deSa nathI tema ja kApavAda paNa nathI. A nirNaya caturvidha saMghe maLIne sarvenI saMmatithI samyam rIte karela che. AvI rIte vyavasthAlepa karanAra che ema jAhera karI sthAnakamAMthI kADhI mUkavAmAM AvatI vyakti je kaMI kAyavratAdi (upavAsa Adi koIpaNa prakAranuM zArIrika trAguM) kare te te zvAna, gardabha athavA cAMDAla thaI maraze (marIne kUtarA, gadheDe ke cAMDAla thaze.) For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI mohanalAla ardha zatAbdI : - A vyavasthAnuM anupAlana karanAra sarve jinamatAnuyAyIoe evI rIte prayatna kare ke jethI zrI sarvajJanA zAsananI moTI tejevRddhi sArI rIte thAya. A vyavasthAne, zrI vastupAlanA nAnA bhAI maMtrIzvara ane lekhamAM sArI rIte pravINa evA tejapAle zAsanapaTTikA (State record-rAjadaphatara) mAM nedhAvI. piravADa (prAgvATa) jJAtinA mahaM. jayatAnA putra Tha0 madane prazastipaTTikA lakhI. sUtradhAra (salATa, zilpI) sahadevanA putra sUtra, valhAnA putra sUtradhAra sAheNe A prazastine (paththara upara) ketarI. maMgala (ha), mahA zrI vidyA arpo. A vyavasthA (ne lekha), zrI zatruMjaya mahAtIrthamAM, bAvIsa lepyabiMbonA jinAlayanA prathama pravezadvAra upara katarelo. te uparathI vyavahAranA jJAna mATe A (nakala) lakhavAmAM AvI che. na upara mujabane A lekha ghaNI rIte agatyano che. pahelAM te, teramA saikAnA gujarAtanI ane khAsa karIne jainonI sAmAjika sthiti vize ghaNuM jANavA mATe che. bIjuM; te samayanA jainasaMgha viSe jANavA maLe che. gujarAtamAM caityavAsIo ghaNA hatA. nAgendragacchanA zIlaguNasUri jemaNe vanarAjane pATaNanI sthApanAmAM sahAya karelI teo cetyavAsI sAdhu hatA te jANItuM che. eTale vi. saM. 802 (I. sa. 746) AsapAsathI gujarAtamAM caityavAsIonuM jora kalpI zakAya che. cAritrya bAbatamAM A sAdhuomAM avAranavAra dekhAtI kSatio sAme vakhatevakhata jaina AcAryoe khUba virodha karela. kharataragacchanA jinezvarasUri jeo caMdrakulanA vardhamAnasUrinA ziSya hatA. temaNe saMlakI rAjA durlabharAjanI rAjasabhAmAM caityavAsIone harAvyA tyArathI pATaNamAM ane gujarAtamAM caityavAsIonuM jora ghaTavA mAMDyuM lAge che. kumArapAlanA samayamAM upakezagacchanA kasUrie keTalAka caityavAsIone ga7 bahAra karyAnuM jANavA maLe che tethI lAge che ke kumArapAlanA samayamAM paNa caityavAsI sAdhuomAM keTalAka dUSaNe cAlu haze. caityavAsIemAM keTalAka samartha AcAryo ane paMDita hatA ane eonuM jaina samAja para sAruM evuM prabhutva hatuM ema spaSTa che. dAkhalA tarIke, bhImadeva pahelAnA mAmA jeo pAchaLathI droNAcArya tarIke prasiddha che teo caityavAsI hatA ane e droNAcAryanA ziSya surAcArya pite sArA vidvAna ane kavi hatA. temaNe dhArAnagarImAM bhejanI sabhAmAM vijaya prApta karyo hato. A lekhanI nakala jaDI te pahelAM sAmAnya mAnyatA evI hatI ke hemacaMdrAcAryanA samaya pachI te pATaNa ane gujarAtamAM caityavAsIonuM jora ghaTayuM hatuM paNa A lekhanuM hastalikhita pAnuM je vizvasanIya che te jotAM spaSTa che ke tejapAlanA samayamAM paNa caityavAsIonuM ThIkaThIka jera hatuM eTaluM ja nahi paNa keTalAka jANItA AcAryo caityavAsI 17 Aja sudhI mAravADamAM bALakane paheluM akSarajJAna ApatI vakhate "maMgalaM mahAkIde vivA paramesarI" evuM bolavAmAM Ave che, For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zvetAmbara saMghanA ItihAsanuM eka bhulAyeluM prakaraNa hatA ane ghaNuM jANatA caitya paNa emanA kabajAmAM hatA. bharUcanA prakhyAta zakunikAvihAranA suvikhyAta AcArya zrI jayasiMhasUri jemane vastupAla-tejapALa pUjatA teo caityavAsI hatA e A lekhathI spaSTa thAya che. AzApallI (hAlanA amadAvAdamAM jamAlapura ane kAMkarIA tathA AsToDIA AjubAjune bhAga?) nuM udayanavihAra caitya zrI devasUrithI adhiSita hatuM je devasUri cityavAsI hatA. (A lekhamAM karNAvatIne ullekha nathI te dhyAna kheMce che.) vAyaTIyagacchanA jIvadevasUri caityavAsI hatA (pATaNanuM) paMcAsarA pArzvanAthanuM derAsara tejapAlanA samayamAM paNa caityavAsIonA kabajAmAM hatuM te ApaNane A prazasti lekhanI jANavA maLe che, eTaluM ja nahi paNa stasmana pArzvanAthanuM caitya paNa malavAdIne kabajAmAM hatuM. ane e malavAdI paNa caityavAsI hatA. jinaharSanA vastupAla caritramAM A malavAdIne eka prasaMga ne dhye che -eka vakhata zrI malavAdInuM vyAkhyAna sAMbhaLavA zrI vastupAla gayA tyAre daravAjAmAM paeNsatAM ja emaNe zrI mallavAdIne evuM kahetAM sAMbhaLyA ke "garimajhAre saMsAre sAruM kADhoranA" (A asAra saMsAramAM mahariNAkSIo (strIo) e (ja)sAra che) vastupAlane lAgyuM ke A AcAryazrInA manamAM strIo ramyA kare che. eTale emaNe AcAryazrIne abhivAdana karyuM nahi. paNa catura AcArya cetI gayA ane turata emaNe bIjuM caraNa banAvI umeryuM ke "yaskRkSipramavA vastupA! avAdarAH" (ke jevI strIonI kUkhe vastupAla! ApanA jevAoe janma lIdhe che). vastupAle A sAMbhaLI cakita thaI abhivAdana karyuM. A ja prasaMga, ratnamaMdiramaNinI upadezataraMgiNuM mujaba, malavAdIne badale amaracaMdrasUri ane vastupAla vacce banya hatuM. jyAre "purAtana prabaMdhasaMgraha" (pR. 76) anusAra A prasaMgamAM bharUcanA zakuni. kAvihAranA bAlahaMsasUrinuM nAma Ave che. paNa malavAdIvALI vAta vadhu vizvasanIya lAge che kemake e purA jUno che. ApaNo A prazasti lekha vAMcyA pachI uparane prasaMga vadhu vizvasanIya bane che ane rasika bane che. caityavAsI AcAryo A rIte strIo bAbata ullekha karavAnI hiMmata karatA e mAnI zakAya che. meru tuMganA "prabaMdhaciMtAmaNimAM jaNAveluM che ke kumAradevI nAmanI eka lAvaNyavatI vidhavA haribhadrasUrinA vyAkhyAnamAM gaelI. tyAM vyAkhyAna karatAM karatAM AcAryanI daSTi vAreghaDIe kumAradevI para DhaLatI. catura amAtya AsarAja (vastupAlanA pitA) jeo vyAkhyAnamAM hAjara hatA teo A joI gayA ane vyAkhyAna pUruM thaye emaNe AcArya zrIne A vartaNuMkane khUlAso pUcho. AcAryazrIe kahyuM ke A bAInI kUkhe mahAnapuruSa avataraze, ane A vAta pite sAmudrika-lakSaNazAstranA jJAna vaDe jANI zakyA che. AsarAje kumAradevIne upADI jaI enI sAthe lagna karyuM ane kumAradevInI kUkhe vastupAla tathA tejapAla jevA mahAna puruSoe janma lIdho. have A rIte lakSaNazAstra AdinI madadathI bhaviSyakathana karavuM e jaina sAdhu mATe niSiddha gaNAya kemake e pApakRta gaNAya. A mATe strInA aMgapratyaMga para najara nAMkhI abhyAsa kare e paNa niSiddha ja lekhAya. chatAM caityavAsI sAdhue AvuM khullI rIte karatA e A prasaMgathI spaSTa thAya che. For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI avazatAbdI graMtha uparanA lakhANamAM pATaNanA ATha caityavAsI AcAryAM ane temanAM caityAnAM nAma che, bharUcanA agiAra AcAryAM ane daza caityAnAM nAma che. taduparAMta AzApakSI, dhavalaGaka (dhALakA), kha'bhAta, vaTapadraka (vaDedarA ) AdinA caityavAsI AcArcI ane caityAnAM nAma khAsa noMdhapAtra che. e ja samayanA, pATaNanA agiAra vasativAsI AcAryAMnAM nAme nAMdhapAtra che. jemAM vastupAlanA guru vijayasenasUri paNa che. ma`DaLInA khAlacaMdrasUri te vasaMtavilAsa mahAkAvyanA kartA che ane maMDalI te hAlamAM saurASTranuM mAMDala che. 1 A lekha matAve che ke e samayamAM jainasauMdhamAM ThIka ThIka saDA khAsa karIne caityavAsI sAdhusamudAyamAM-peThA hatA te eTale lagI ke caityavAsI sAdhue saMtAna pedA karatA ane temane moTA thaye AcAya padavI paNa ApatA. paNa, caityavAsIenuM gujarAtamAMM jora hovA chatAM ane emanAmAM vidvAna ane sArA AcAryAM paNa heAvA chatAM, vasativAsI AcAryAnI saMkhyA ane emanuM jora vadhu hoya ema lAge che. kemake teo caityavAsIone samajAvI emanI pAse A TharAvamAM saMmati laI zakyA che, e paNa kAraNa hAya ke hAjara rahelA caityavAsI AcArce anya caityavAsI sAdhusamudAya jeTalA patita nA paNa hoya. A TharAvamAM e jaNAvAyuM nathI chatAM, mahAmAtya tejapAlanI hAjarI ane emanA prabhAve A pariSadane A rIte saphaLa karavAmAM ghaNA agatyanA bhAga bhajavyeA hoya ema Age che. A vyavasthAe gujarAta ane saurASTramAM caityavAsIonuM jora teADavAmAM meATA bhAga bhajavyeA lAge che. Ama A pariSadamAM hAjara rahelA vasativAsI AcAryAM, mahAmAtya tejapAla tema ja anya zrAvakoe jainasaghanI eka kiMmatI sevA majAvI che, je Aja sudhI ApaNane ajJAta hatI. A lekha aitihAsika dRSTie agatyanA che. A pratamAM ane e lakhANamAM avizvAsa rAkhavAnuM kAMI kAraNa nathI. A lekhathI e spaSTa thAya che ke vi. sa`. 1298 mAM tribhuvanapAlanuM rAjya hatuM. vicArazreNi pramANe bhImadeva bIjAnuM mRtyu vi. saM. 1298 mAM thayuM. mImadeva bhIjAnA saM. 1296 nA dAnapatra ( jIe inDiana enTikaverI vA. 6, pR. 205) pachInA emanA kAI lekha maLyA naheAtA. ane vi. sa. 129 pahelAMnA tribhuvanapAlane lekha maLyA nahAtA. eTale Ama vi. saM. 1296 nA phAgaNa vadI 14 nA rAja tribhuvanapAla rAjya karatA hatA e A lekhathI ApaNe have jANI zakyA chIe ane Ama tribhuvanapAle cAra varSa rAjya karyAnA je eka mata che te sAcA Thare che. A lekhathI ApaNe spaSTa rIte jANI zakIe chIe ke lUNupasAja ( lavaNuprasAda ) ne be dIkarA hatA--eka vIramadeva ane khIjA vIradhavala. A vIradhavalane dvitIya jyeSThabhuta kahevAnA matalaba ze| hAi zake? vIramadevanI mA ane vIradhavalanI mA jIddI hoya ane A bIjI patnInA saMtAnAmAM vIradhavala jyeSTha ema artha levA ? vIramadevane phakta mahArANaka kahyA che jyAre vIradhavalane mahAmaDalezvara kahyA che ane A lekha vakhate e For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jaina vetAmbara saMghanA ItihAsanuM eka bhulAyeluM prakaraNa devAyu" eTale ke mRtyu pAmelA hatA ema sUcavyuM che. jesalamera keTaleMga (gA. e. sirijhamAM pR. 35) mAM jaNAvyA pramANe jesalameranI eka tADapatrIya pratanI prazastimAM eka vIramadevane ullekha che. te mujaba vi. saM. 129 mAM vidyutpara (vIjApura) para rANaka vIramadevane adhikAra hate. A vIramadeva te luNapasAjanA putra rANaka vIramadeva haze ema ApaNe have kahI zakIe. ema lAge che ke vi. saM. 1298 mAM A TharAva vakhate viradhavala tema ja vastupAla hayAta nahi heya. A lekhamAM vaparAyelA keTalAka zabda, jevAM ke, mahaM, Tha0 Thakakura, sAhu, zreSThi, bhAMDazAlika vagere te jANItA che, paNa dezamukhya e saMjJA gujarAtamAM sAhu jinacaMdra mATe vaparAte joI vicAra thAya che ke pAchaLanA samayamAM, marAThA rAjyamAM je adhikAra mATe dezamukha zabda vaparAya te ja arthamAM selaMkI yugamAM "dezamukhya" zabda prayoga thayo haze? A hastalikhita pAnAmAM AkhA prazasti lekhane aMte, judA hastAkSaramAM keIe pAchaLathI je umere karyo che temAM jainasaMghamAM keTalAka gacho kyAre zarU thayA tenI sAla ApI che. A zloke hIrANuM de banAvyA che. jemane samaya I. sa. paMdaramA saikA pahelAno nathI. A hIrANuMda te vastupAlarAsa (vi. saM. 1484) ane vidyA-vilAsa . (vi. saM. 1485) nA kartA hoI zake. sadara hastalikhita pAnuM paNa Isa. nA paMdaramAM saikAnA uttarAddhanuM ke vikramanA seLamA saikAnA pUrvAddhanuM lakhAyeluM lAge che. uparokta zlokamAM jaNAvyA pramANe pUrNimAgacchanI utpatti vi. saM. 1159 mAM kharataragacchanI vi. saM. 1204 mAM, aMcalagacchanI vi. saM. 1214 mAM, sAdhu pUnamiyA gacchanI vi. saM. 1236 mAM AgamiyA gacchanI vi. saM. 1285 mAM ane tapAgacchanI utpatti vi. saM. 1285 mAM thaI hatI. A lekha Ama gujarAta tema ja zvetAmbara saMghanA ItihAsa mATe agatyanuM che. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaggahara' thAtta: eka adhyayana lekhakaH pro. hIrAlAla 2. kApaNyiA, ema. e. (bhASA, nAmakaraNa, parimANa, mULa kRti, pAMcathI vIseka gAthA, chaMda, utpatti, praNetA, racanA samaya, 11 vivaraNe, pAThAMtare, arthavaividhya, paMcaparameSTInA nAmAkSara, kapa, yaMge, maMtra, pAdapUrti ane prabhAva) bhASA-"uvasaggaharattanA nAmathI atra nidezAyelI jena kRtinI bhASA "pArtha" (prAkRta) ane temAM mukhyatve karIne "jaINa marahI (jena mAhArASTrI) che. nAmakaraNa-prastuta kRtine prAraMbha "uvasaggahara"thI thatuM hovAthI ane ene viSaya guNagAna hovAthI enuM "uvasaggaharA " nAma yojAyuM che. A nAmanuM saMskRta samIkaraNa "upasaharatetra" che. AthI A nAmathI tema ja 2upasahastava ane upasahastavana e be nAmethI paNa A kRtine oLakhAvAya che. A uparAMta keI keI hAthapethImAM AnuM nAma "upasahiraNastotra" jevAya che. A kRti mukhyatve karIne pArzvanAthanI stutirUpa hovAthI ene "pArzvajina laghustavana" temaja "pArzvanAthastavana" paNa kahe che. parimANa-A tetranI gAthAnI saMkhyA vize matabheda pravarte che. sAmAnya rIte enI nIce mujabanI pAMca gAthA che - " uvasaggaharaM pAsaM pAsa bandAmi kammaghaNamukkaM / visaharavisaninAsaM maGgalakallANaAvAsaM // 1 // 1. juo uvasaggaharAtanI pUrNacandrAcAryakRta lagvRttinuM maMgalAcaraNa. 2. juo, Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts (Vol. XVII, pt. 8. p. 192.) temaja priyaMkarapakathA' (pR. 2). 3. juo priyaMkaratRpakathA. (pR. 34). 4. juo D 0 G C M (Vol. XVII, pt. 8. p. 182). 5. ejana (pR. 184). 6. ejana (pR. 183). For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaggahara thata: eka adhyayana 'visaharaphuliGga'mantaM kaNThe dhArei jo sayA maNuo / tassa gaharogamArIdujarA janti upasAmaM // 2 // ciTThau dUre maMto tujjha paNAmo vi bahuphalo hoi / naratiriesu vi jIvA pAvanti na dukkhadogaccaM // 3 // tuha sammatte he cintAmaNikappapAyavabhahie / pAvanti aviggheNaM jIvA ayarAmaraM ThANaM // 4 // (aa saMgo jAyamaminimareja vizALa tA deva ! dijja bohiM bhave bhave pAsa ! jiNacanda ! // 5 // " pAMca gAthA-brija pAzvadevagaNie A tetramAM pAMca gAthA hevAnuM kahyuM che. cha gAthA-jinasUre priyaMkaranRpakathA (pR. 82)mAM A stotranI pahelAM che gAthA hatI ema kahyuM che. vizeSamAM emaNe umeryuM che ke A cha gAthAnA stavananuM smaraNa karAtAM dharaNendra pratyakSa ja AvIne kaSTa dUra karate hate. ene Ama pharI pharIne AvavuM paDatuM hovAthI eNe bhadrabAhusvAmIne kahyuM ke mArAthI mArA sthAne rahevAtuM nathI, vAstu chaThThI gAthA bhaMDAramAM sthApita kare. pAMca gAthA pUratA stavananuM dhyAna karanAranuM huM ahIM rahIne sAMnidhya karIza. enI e vijJapti svIkArAI. tyArathI A kRti-stavananI pAMca gAthA che. sAta gAthA-harSakIrtisUrie uvasaggaharattanI vRtti (pR. 14)mAM kahyuM che ke A smaraNanI pUrve sAta gAthA hatI, paraMtu be gAthA bhadrabAhusvAmIe bhaMDAramAM sthApita karI ane atyAre te pAMca ja gAthA pravarte che. vIseka gAthA-kaI kaI Adhunika prakAzanamAM A stotranI vIsa ke ekavIsa gAthA paNa jovAya che. A banne prakAranI gAthAo meM saMpAdita karela priyaMkaratRpakathA (pR. 41-44)mAM che. A vIsa gAthA paikI pahelI traNa, 11 mI ane 13 mI e Aje pracalita pAMca gAthA che, jyAre vIsamI gAthA e namiUbhuttanI aDhAramI gAthArUpe jovAya che. mArA namra mata pramANe A tetramAM bahumAM bahu sAta gAthA hoya te nA nahi, bAkInI "kSepaka jaNAya che. chaThThI temaja sAtamI gAthA kaI haze te viSe kaI prAcIna prAmANika ullekha mArA jevA-jANavAmAM nathI. arthakalpalatA (pR. 10)mAM temaja 7. dhUliyAthI prakAzita "zrImahAvIragraMthamAlA" mAM puSpAMka 8 tarIke je yaMtra ane maMtra sahita uvAra prasiddha karAyuM che temAM nava gAthA che. je upara vIsa gAthAnI meM noMdha lIdhI che. * temAMnI pahelI traNa gAthA ahIM zarUAtamAM apAI che, jyAre e vIsa gAthA paikI 11 mI, 12 mI, pAMcamI, cothI ane chaThThI gAthA te anukrame cothAthI AThamI che. AThamI gAthAmAM "vaLavArSi" che, jyAre mArA saMpAdanamAM "vinAya" che. For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAla ardhazatAbdI graMtha siddhicandagaNikRta A staMtranI TIkA (pR. 12)mAM A stotramAM 185 akSare havAnuMpAMca ja gAthA hevAnuM kahyuM che. chaMdapAMca gAthA pUratI A kRtinAM tamAma padyo "Aya" chaMdamAM che. utpatti A stavanI utpattinA saMbaMdhamAM arthakalpalatA (pR. 7-8)mAM nIce mujaba kathana karAyuM che - saMbhUtivijaye bhadrabAhu ane varAhamihira nAmanA be bhAIone-brAhmaNane pratibaMdha pamADI dIkSA ApI. varAhamihira jJAnAvaraNakarmanA pazamanA abhAvane laIne candraprajJapti vagere kaMIka zAstra bhaNyA, jyAre bhadrabAhu te "zrutakevalI" banyA. "AcArya padavI varAhamihirane apAI nahi. ethI e dIkSA cheDIne pharIthI brAhmaNa banI gayA. pahelAM candraprajJapti vagere siddhAntonA artha eo zIkhyA hatA te emaNe pharI pharIne yAda karI savA lAkha zloka jevaDuM jyotizAstra racyuM. e "varAhamihiranA nAmathI prasiddhi pAmyuM. e siddhAntamAMthI udbhata karAyeluM hovAthI prAyaH satya arthavALuM banyuM. tyAra bAda viprAdi vaDe enuM paThana karAtAM paraMparAthI te Aje paNa che. varAhamihira gacchamAM bAra varSa rahyA hatA. aMga, upAMga, pUrva vagere siddhAnta ee bhaNyA hovAthI samasta jyotizAstranA temaja vidyA, manca, ga, cUrNa vagerenA paNa eo jJAtA banyA hatA. A vAta emanAthI chetarAyelA mithyAdaSTi viSe nIce pramANe kahe che - leke ! A varAhamihira sakaLa zAstromAM pAraMgata, coda vidyAonA nidhAnarUpa temaja vazIkaraNa, parapurapraveza, AkAzagAminI ItyAdi vidyAonA sthAnarUpa che. e vidyAnA baLa vaDe AkAzamAM jyotizcakanI sAthe bAra varSa sudhI vicaryA ane sUryAdi grahane tathA azvinI vagere nakSatrano saMcAra emaNe yathArtha rIte je. pachI e rUDI rIte manamAM dhAraNa karI matsyalekamAM UtarI AvI lekenA upakArArthe emaNe A tiSka racyuM. A prasiddhi hAlamAM paNa e zAstranA adhyayanAdithI vastu sAcI paDatI hevAthI mugdha jane emAM mahimAne Arepa karI phelAve che, paraMtu e ja jANatA nathI ke A te jaina Agamane ja prabhAva che ke jethI varAhamihiramAM kaheluM sAcuM paDe che. varAhamihira daMbha vaDe mithyASTione chetaratA ane temanI pAsethI dAnAdi meLavatA ane pitAnI khetI prasiddhithI AnaMda pAmatA. Ama eo vakhata vItAvavA lAgyA. eka veLA saMbhUtivijaya pitAnA gacchane bhAra bhadrabAhusvAmIne soMpI svarge saMcaryA. kAlAMtare varAhamihire ajJAna-tapa kareluM hovAthI e vyaMtara thayA. pachI virbhAgajJAna vaDe emaNe pitAne pUrva bhava je. sAdhuo sadA apramatta rahetA hovAthI ee emane herAna na karI zakyA, eTale emaNe pramatta zrAvakone herAna karavA mAMDyA. vyaMtara pitAne upasargo kare che evI emane jANa thatAM temaNe bhadrabAhusvAmIne Azraya For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasagahara ghera eka adhyayana lIdhe. e uparathI zrutakevalIe upasargahara-staMtra racI sarvatra mokalyuM. ane enA prabhAvathI saMgha upadravathI mukta banyA." A uparathI nIce mujabanI tAravaNI thaI zake - (1) uvasagaharattanA praNetA "zrutakevalI" bhadrabAhu che. (2) eo janme brAhmaNa hatA. (3) emane varAhamihira nAmanA bhAI hatA. (4) e varAhamihire dIkSA laI bAra varSa pachI e choDI dIdhI hatI. (5) e pUrve emaNe candraprajJapti vagerene abhyAsa karyo hate. (6) emaNe varAhamihira nAmanuM savAlAkha zleka jevaDuM pustaka e abhyAsanA AdhAre coryuM hatuM. (7) e sAcuM jJAna Aje paNa (vi. saM. 1365 mAM) prApta karavAnuM sAdhana che. (8) varAhamihira jainonA dveSI banyA hatA. (9) ene vyantara tarIke utpanna thayA pachI emaNe zrAvakone herAna karavA mAMDyA. (10) eo pratikArArthe "uvasagahara-staMtranuM nirmANa karAyuM. varAhamihirane vRttAMta temaja prastuta tetranI utpatti e be bAbata caturvizatiprabandha yAne prabandhakeza (pR. 2-7)mAM apAI che. harSakIrtisUrikRta vRti (pR. 13-14)mAM paNa A hakIkata che. praNetA-A uparathI temaja jaina pAraMparika mAnyatA anusAra kahI zakAya ke uvasagaharathottanA praNetA zrutakevalI ane niryuktikAra bhadrabAhusvAmI che, ane varAhamihira emanA bhAI thAya che. keTalAka Adhunika vidvAnonA mate "bhadrabAhu nAmanA be munivara thayA cheH (1) vIrasaMvata 170 mAM svarga saMcaranAra "zrutakevalI' bhadrabAhu ane (2) niryuktikAra bhadrabAha ke jeo I. sa. nI pAMcamI sadImAM thayA che; AjakAla je varAhimihire nignalikhita kRtio racyAnuM manAya che teo zrutakevalInA samakAlIna saMbhavI zake tema nathI. (1) paMcasiddhAMtikA, (2) bRhajajAtaka, (3) bRhatsaMhitA ane (4) bRhadu8. digambara AcArya jinasene racelA AdipurANamAM bhadrabAhu bIjAne "mahAyazas kahyA che ema jaina paraMparAne ItihAsa (bhA. 1 pR. 292 ) mAM nedha che. prastuta tetranI pAMcamI gAthAmAM "mahAyasa" zabda che. te zuM e bhadrabAhu bIjAne vAcaka gaNAya kharo ? 9. AnA aMtamAM varAhamihire pitAne paricaya ApatAM kahyuM che ke avantInA nivAsI ane ? AdityadAsanA putre pitA pAsethI jJAna meLavI kApitthanagaramAM sUrya pAse varadAna meLavI varAha mihire hArA racI. 10. A kRti vArAhI (brahata)saMhitAnA nAmathI paM. baladevaprasAdanA hindI anuvAda sahita For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha yogamAlA. paMcasiddhAMtikA zakasaMvata 427=vi. saM. pa62 mAM racAyelI hevAnuM manAya che. je savA lAkha zleka jevaDuM ane varAhamihira nAmanuM pustaka varAhamihire jaina Agamane AdhAre racyAnuM jinaprabhasUri vagere kahe che te uparyukta cAra pustake paikI kaI thaDeka aMze paNa hoya te te bRhatasaMhitA che. catuviMzatiprabaMdha (pR. 4) mAM vArAhasaMhitAne ullekha che. te zuM uparyukta bRhatsaMhitA gaNAya kharI? eka varAhamihira I. sa. 200mAM thayAnuM manAya che. racanA samaya-zrutakevalI bhadrabAhue uvasaggaharathara pUrvamAMthI uddhata karyAnuM caturvizatiprabandha (pR. 2) mAM kahyuM che. e kathana je sAcuM hoya te A stotra virasaMvata 170 jeTaluM te prAcIna gaNAya ja. bRhatsaMhitAnA praNetA varAhamihira te ja prastuta varAhamihira hoya te A stotra I. sa. nI pAMcamI-chaThThI sadI jeTaluM prAcIna gaNAya. game tema paNa A tetra brahavRtti jeTaluM-kaMI nahi te lagabhaga 800 varSa jeTaluM te prAcIna che ja. vivaraNeuvasaggaharathara pAIyamAM racAyeluM che, paraMtu enA spaSTIkaraNarUpa eka * paNa vivaraNa A bhASAmAM racAyeluM jANavAjavAmAM AvyuM nathI. bAkI enAM nIce mujabanA saMskRta vivaraNe jAyAM che - (1) bRhadavRtti-AnA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. e vikramanI bAramI sadI karatAM pahelAnI hovAnuM kahevAya che. A nAmathI te A kRti jinaratnakoza (vibhAga 1) mAM seMdhAyela nathI. athaka95latA (pR. 16) mAM eka avataraNa pUrvaka bRhadavRttine ullekha che. te A ja haze. siddhicandragaNita TIkAnA aMtamAM (pR. 24) mAM je bRhadavRttinI dharaNendra, padmAvatI ane pArzva yakSane lagatA artha mATe bhalAmaNa karAI che te athakalapalatA na ja hoya te A haze. je A bRhavRtti maLatI hoya to e satvara prakAzita thavI ghaTe. pUrNacandrasUrie laghuvRttinA aMtamAM (pR. 5 mAM) bahavRttine ullekha karI emAMthI cAreka maMtra ApyA che. (2) laghutti-"namaca para trA" thI zarU thatI A vRttinA praNetAnuM nAma pUrNacandrasUri che ema I. sa. 1921mAM "zAradAvijaya granthamAlA" mAM chapAyelI A vRttimAM darzAvAyuM che, jyAre jainastotra saMdeha (bhA. 1, ga-pariziSTa) mAM je 'A ja vRtti prakAzita karAI che tyAM vRttikAranuM nAma candrasUri apAyuM che. ane enA aMtamAMnA padyamAM kahyuM che ke guru pAsethI A staMtranuM spaSTIkaraNa jANIne temaja vidyApravAdane zrI khemarAja kRSNadAse muMbaIthI vi. saM. 2009 mAM prakAzita karI che. emAM 106 adhyAya che. AnA upara utpale saMrakatamAM TIkA racI che. ane kAne mULano aMgrejImAM anuvAda karyo che. For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 uvasaggahara thata: eka adhyayana upayoga karI A vRtti racAI che. I. sa. 1921nI AvRttimAM "candrasena kSamAzramaNanI sahAyatAthI A vRtti racAyAne ullekha che. A laghuvRttinI eka hAthapethI bhAM. prA. saM. ma. mAM che. temAM te prAraMbhamAM "trA' ne badale "gha' che. ane aMtamAM A laghuvRttinA praNetA tarIke pUrNacandrasUrine ullekha che. jinaratnakoza (vi. 1 pR. 55) mAM amadAvAdanI temaja suratanI ekeka hAthapathInI nedha che te te tapAsatAM aMtima nirNaya thaI zake. A laghuvRtti vikramanI bAramI sadImAM racAyAnuM manAya che. (3) vRtti-"ghara namajja thI zarU thatI A 13vRtti dvija pArzvadevagaNie racI che. A priyaMkaratRpakathA ItyAdinI mArI AvRttimAM apAyelI che. e de. lA. jai. pu. saMsthA taraphathI graMthAMka 80 tarIke I. sa. 1932mAM prakAzita karAyelI che. A vRtti vikramanI 13 mI sadImAM racAyAnuM manAya che. () arthaka5latA-A vRtti jinaprabhasUrie sAketapuramAM vi. saM. 1365 mAM lagabhaga 270 leka jevaDI racI che, ane te mAre hAthe saMpAdita anekAtharatnAmajUSA (pR. 7-13) mAM chapAvAI che. A pustaka "de. lA. jai. pu. saMsthA" taraphathI I. sa. 1933 mAM prasiddha karAyuM che. (5) vRtti-A sAgaragaNinI racanA che ema ji. 2. ke. (pR. 55) jotAM jaNAya che. emAM A kamAMkavALI ane bhAM. prA. saM.maM. mAM mUkAyelI hAthapiothInI noMdha che. e D. C. G. C. M. (Vol XVII, pt.3, pp 185-186) pramANe te jinaprabhasUrikRta arthaka palatA che tenuM kema? prabodhaTIkA (bhA. 1, pR. 376)mAM jayasAgarakRta vRttine ullekha che, eTaluM ja nahi, paNa e vikramanI 15 mI sadInI hovAnuM paNa kahyuM che. (6) TIkA-A sAta smaraNenI TIkA paikI uva. zettarUpa maraNanI siddhicandragaNie racelI TIkA che ane e anekAtharatnamaMjUSA (pR. 12-24) mAM chapAyelI che. e vikramanI sattaramI zatAbdImAM racAI che. A TIkAmAM mane upalabdha thayelAM pAMca vivaraNa karatAM samAsenA vigrahanI bAbatamAM adhika sthAna apAyuM che. 11 jainastatra deha (bhA. 1, pR. 71) mAM pAIyamAM thoDuMka lakhANa A kSamAzramaNanA kathanathI karAyAne ullekha che. 12. juo jinaratnakeza (vibhAga 1, pR. 55). 13. AnI eka hAthathI vi. saM. 1597mAM lakhAyelI che. 14. A ullekha jaina graMthAvalI (pR. 274) ne AdhAre karAyo lAge che. game tema e vicAraNIya jaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI adha zatAbdI graMtha: (7) vRtti--A va. thAttarUpa dvitIya smaraNanI hakIrttisUrie racelI vRtti che. ane e anekA ratnamaMjUSA ( pR. 13-24 ) mAM chapAvAI che. A vikramanI sattaramI sadInI kRti che. 30 (8) laghuvRtti--jaina graMthAvalI ( pR. 274) mAM eka ajJAtakartRka ane 850 jevaDI kAi laghuvRttinA ullekha che. (9) TIkA--A ajJAtakartRka TIkAnI traNa hAthapAthInI neAMdha ji. ra. ke. ( rR. 55 ) mAM che. (10) vRtti--A kAike racelI ane "athetti smarana" thI zarU thatI pavRtti che. e bhAM. prA. sa'. ma. mAM che. (11) avasUri--'A ajJAtakaIMka che. ene atima bhAga a kalpalatA (pR. 23)nuM smaraNa karAve che. pAThAMtarA--uvasaggaharathAttanI pahelI e gAthAone aMge kAi pAThAMtara nathI, trIjI gAthAmAM 'Trojjane badale 'vo'17, ceAthI gAthAmAM "jjune badale vatte18, ane pAMcamI gAthAmAM 'mattima'ne khadale 'mattama'19 temaja 'vighnane badale su pATha maLe che. atha vaividhya--prastuta kRtinA vividha artha kevaLa pArzvanAthane lakSIne ja udbhavatA nathI parantu emanA tInA zAsanadeva pArzva yakSa, dharaNendra ane e indranI patnI padmAvatI devInI paNa A kRti dvArA stuti karAyelI hAvAthI e traNane uddezIne paNa artha udbhave che eTale akalpalatAmAM rIte arthI apAyA che. kAI kAI prakAzita vivaraNa paNa pArzvanAthane aMge anya atha darzAve che. Ama je A teMtranuM 15. AnA paricaya D C G C M (Vol. XVII, pt, 8, 190-191) mAM meM ApyA che. Ane mULa (?) sahitane graMthAmra 1275 darzAvAyA che te yAgya hAya ema lAgatuM nathI. 16. Ane| paricaya D C G C M (Vol. XVII, pt. 8, pp. 191-192) mAM meM ApyA che. 17. jIe a kalpalatA ( pR. 18 ). 18. ejana ( pR. 19 ). 19. jue prodhaTIkA (bhA. 1, pR. 356 ). 20. juo A kapalatA ( pR. 21 ). 21. pA candragaNikRta laghuvRttimAM 'upasarga haranAra pAdh yakSane ane pArzvanAthane' ema prAraMbhamAM kahyuM che. karmAMdhanamukta", maMgalaklyANuAvAsa. ane viSadharaviniausa' e traNane pArzvanAthanA vizeSaNu gaNyAM che. tema karIne pArzva yakSane ane pArzvanAthane huM vaMdana karUM chuM evA akSarA apAyA che. For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaggahara thata: eka adhyayana 31 athavaividhya che tene huM be bhAgamAM vicAra karuM chuM. prathama bhAga pArzvanAtha sAthe saMbaddha che. uvasaggahara pAsa-2" uparanuM anusvAra ArSarvane laIne alAkSaNika che ema athakalapalatA (pR. 10) mAM kahyuM che. siddhicandragaNie pitAnI TIkA (pR. 12) mAM kahyuM che ke anusvAra prAkatatvane lIdhe che. harSakIrtisUrie pitAnI vRtti (pR. 14) mAM bindu prAkRtatvane lIdhe alAkSaNika hevAnuM kahyuM che. Ama traNe vivaraNakAre "rIne aMgenA anusvArane alAkSaNika mAne che ane e rIte "uvasaggaharaMpAsaM" nA nIcemujaba artha kare che - (1) upasargone haranAre pAzva (nAmane yakSa) che jemane evA. (2) upasargone dUra karanArA dharaNendra vagere jemanI pAse-samIpamAM che evA. (3) upasarganuM nivAraNa kare evuM jenuM pAzva (nikaTapaNuM) che evA. pahelA be artha artha kapalatA (pR. 10-11)mAM, kevaLa pahelo artha siddhicandramaNikRta TIkA (pR. 12)mAM ane traNe artha harSakIrtisUrikRta vRtti (pR. 14) mAM karAyA che. . "uvasaggahara" ane "pAsa"ne bhinna gaNIne pArzvanAthane lakSIne "pAsa"nA be artha nIce mujaba karAyA che- ? (1) traNe kALanA padArthonA samUhane je jue te "pazya" tene. prAkRta vyutpattine laIne "Eid" bane che. ' (2) jemanI AzA-AkAMkSA gayelI che te "nA". arthakapalatA (pR. 11) mAM A be artha apAyA che. A paikI pahelo artha siddhicandrakRta TIkA (pR. 12 ) mAM che khare, paNa tyAM 'parane badale "rane ullekha che. bIjo artha upara mujaba A TIkA (pR. 12) mAM che. harSakIrtisUrie te pitAnI vRtti (pR. 14) mAM bIje ja artha Apyo che. emaNe AzA eTale "prArthanA-vAMcho" ema kahyuM che. dvija pAzvadevagaNie "uvasaggahara" ane "pAsa"ne bhinna gaNavA ke abhinna ene nirdeza karyA vinA bannene artha karyo che ane "pAsa" thI "pArzvayakSa artha karyo che. pUrNacandrasUrikRta lagvRtti kevaLa akSarArtha Ape che. emAM "uvasaggahara pAse pAsa"nA saMbaMdhamAM nimnalikhita kathana che - "35 rdha-cakSu pArzvanAthaM ra" prabodhaTIkAmAM yuvA ane "gharane alaga ane enI pachIne "GiAMnA vizeSaNarUpa gaNuM artha karAya che. For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI avazatAbdI graMtha pahelA pAsuM"nA atha samIpa' karAyA che temAM vAMdhA nathI, paraMtu (pR. 369mAM) nIce mujabanuM je kathana che te vicAraNIya cheH-- " upasa ne dUra karanAra, bhaktavatsala pArzvanAthane huM vaMdana karu chu.... bhaktone samIpa hAvAnA vAstavika artha 'bhaktavatsala' thAya che. " 3ra pR. 373 mAM kahyuM che ke " prathama gAthAmAM zrI pArzvanAthaprabhune dareka jAtanA upasarvAM dUra karanArA tathA bhaktajanAnI samIpa rahenArA darzAvavAmAM AvyA che. " Ama ahIM * uvasaggahara' ane pAsa" ne enI pachInA 'vAsa' nAM vizeSaNe gaNyAM che. tethI bhaktavatsala' jevA artha upajAvavA paDyo che. viSama paristhiti na hovA chatAM 'adhyAhata' nA Azraya levA paDyora che, vaLI jaina dRSTie vAstavika rIte kAI paNa tItha karane ' bhaktavatsala ' kahevAya kharA ? zuM bhaktavatsalatA vItarAgatA sAthe susa'gata gaNAya kharI ? e jo aupacArika rIte ja samucita gaNAya tema hAya te akalpalatA vageremAM Apela arthAne prAdhAnya nahi ApavAmAM zuM sabaLa kAraNa che te mArA khyAlamAM AvatuM nathI. pArzvadevagaNuie pR. 98mAM ' upasarga ' ane 'hara' zabdanI niSpatti darzAvI che. akalpalatAM (pR. 10) mAM upasargo cAra prakAranA gaNAvAyA cheH (1) divya (devakRta), (2) mAnuSa ( manuSyakRta ), (3) tairazrva (tiyacakRta ) ane (4) Atmasa'vedanIya. heSa kIrtisUrie pR. 14 mAM pahelA traNa ja prakAranA upasargo darzAvyA che ane uttarajhayaNa ( a0 31, gA0 5) mAM A traNanA ja ullekha che. 8 'kammaghaNumu"--pA devagaNie " kvacit panipAta paNa hoya che" ema kahI AneA artha nikhiDa-gADha kama thI rahita" ema karyAM che. A 23a akalpalatA (pR. 11 ) mAM apAyA che. sAthe sAthe tyAM kahyuM che ke Atvane laine 'dhana' vizeSaNa hovA chatAM panipAta karAyeA che. vizeSamAM 'ghana' eTale dIrghakALanI sthitivALAM ke bahupradezavALAM, karyAM te ghAtI karmo ane enAthI mukta eTale sarvajJa ema kahyuM che. akalpalatA ( pR. 11 ) mAM A artha ApavA pUrva nIce mujabane a karAyA cheH-- ( " megha jevA karmothI mukta jJAnAvaraNIyAdi ATha karmAM jIvarUpa candranA jJAnarUpa kiraNama`DaLanuM AcchAdana karatAM hAvAthI megha' jevAM che. kahyu che ke prakRtithI bhAvanI zuddhine laIne jIva 'candra' jevA che, vijJAna 'candrikA' jevuM che ane enuM AvaraNa 'megha' jevuM che. 22. AvuM kAya mArI sAmenI pAMce TIkAmAMthI ekemAM karAyuM nathI. kalyANamandirastAtranA 39 mA padyamAM du:khijanavatsala" tarIke pArzvanAthanuM sakheAdhana che paNa ethI kai sarAgatA sUcavAi nathI kemake sukhI janeA tarapha koI avatsalatA nathI. 23. proTIkAmAM A eka ja atha apAyA che. For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * uvasaggahara' thAtta: eka adhyayana siddhicandragaNie temaja hakIrttisUrie akalpalatAnI jema ja e atha darzAvyA che. vizeSamAM e gaNie prAkRtane laIne vyatyaya che ema kahyu che. 24visahavinizAsa'--akalpalatA (pR: 11) mAM AnA nIce pramANe 332 33 cAra artha apAyA cheH-- (1) viSadhara eTale ananta, vAsuki, takSaka, kaoNMTa, padma, mahApadma, za'khapAla, kulika, jaya ane vijaya ema dasa jAtanAM nAgakuLamAM utpanna thayelA nAgeA. tenA pArthivAdi prakAranA viSane-jherane nakkI nAza karanAra. enuM kAraNa e che ke bhagavAnanA nAmathI pavitra thayelA ma`tranA jApathI sarve viSadharanA viSaneA nAza thAya che, e vAta mAMtrikAne supratIta che. (2) viSa eTale jaLa. ahIM 'maNikarNikA'nuM jaLa samajavuM. temAM jenuM ghara che, nivAsa che te 'viSagRha'. vArANasInA nivAsIe mATe bhAge 'p'cAgni' tapa maNikarNikAnA tIre karatA dekhAya che. sAmarthyathI viSadhara e kamaTha muni che. tenA vRSa arthAt dharma je paMcAgni-tapazcaryArUpa che, tenA vinAzaka. laukikAe ene dhama rUpe grahaNa karelA heAvAthI dharma" kahyo che. prajvalita agnimAM khaLatA lAkaDAnI aMdara (khaLavAthI) maratA sarpanA pradarzanathI mAtAnA ane leAkeAnA manamAM e (ajJAna) tapazcaryAM adharUpa hovAne nizcaya karAvAyA heAvAthI (tenA vinAzaka). AthI (pArzvanAthanA) gRhasthAvasthAnA vRttAntanuM sUcana karAyuM che, temaja kumAganA vinAza dvArA emanI parama kAruNikatA darzAvAi ) che, ( 3-4 ) 'viSa' eTale mithyAtva, kaSAya ItyAdirUpa bhAvaviSa. ene dhAraNa karanAra te 'viSadhara' athavA e viSanA gRhanA samAna te 'viSagRha' ke jee mithyAtva ane kaSAyAdi doSathI kRSita prANIe che temanA jherane peAtAnA vacanAmRtanA rasathI nAza karanAra. A paikI pahelA traNa a siddhicandrakRta TIkA (pR. 13) mAM apAyA che, jyAre ha kIrtisUriSkRta vRtti (pR. 14-15) mAM pahelA ane trIje ema eja atha che. " * maMgalakallANuAvAsa"--pA devagaNuie pR. 9mAM magala ' zabdanI. vividha vyutpattie darzAvI e zabda siddha karyo che. tyArabAda emaNe 'kalyANa' ane AvAsa' zabdanI siddhi karI che. aMtamAM 'AvAsa' eTale 'nivAsa-ramaNIya sthAna-zrI pArzvanAtha jinAlaya' ema kahyuM che. temAM 'jinAlaya ' vALuM kathana vicAraNIya jaNAya che. akalpalatA (pR. 11) mAM madeggaleA vipattinA upazamarUpa che ane kalyANA sapattinA utkaSarUpa che ema kahyu che. e bannenA AvAsa arthAt krIDAsthAna jevA evAne. ema ' maMgalakalrANuAvAsa' ' nA atha karAyA che. 24. AnI traNa rIte chAyA samajavI: viSayaviniozam, viSavRSanirnAzama ane viSavRtinAzam / p For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatA ke A siddhicandragaNie paNa pR0 13 mAM A ja pramANe artha karyo che. emaNe "" - hari ca"i ema kahyuM che. harSakIrtisUrie "maMgala eTale duritenuM upazamana ane kalyANuM eTale nigIpaNuM athavA saMpattine utkarSa ema pR. 15 mAM kahyuM che. Ama emaNe kalyANane eka no artha darzAvyo che. uvasagavAraMpArsa'nA traNa artha ane "pAsa"ne pRtha> gaNatAM enA be ara ema ekaMdara pAMca artho, "kammaghaNumukta' nA be artha, "visaharavisaninnAsaM" nA cAra artho ane "maMgalakallANaAvAsaM" nA be artho e badhAne samagrapaNe-saMyojananI daSTie vicAra karatAM 54 2 4442 =80 bhinna bhinna artha thAya. e tamAma artha pUjA arthAt pAzvanAthanA vizeSaNarUpa che. evA vizeSaNathI vibhUSita pArzvanAtha)ne huM vaMdana karuM chuM ema pahelI gAthAnA aMrthanuM vividhya che. bIjI gAthAnI arthavicAraNu-pAzvadevagaNie bIjI gAthAne nIce mujaba artha karyo che - je manuSya viSadharaphuliMga' maMtrane kaMThamAM sarvadA dhAraNa kare che tenAM grahe, rege, mArI ane duSTa vare vinAza pAme che. Ama kahI rahe eTale sUrya vagere 88 henI pIDA, rego eTale vAtamaya, pittamaya ane kaphamaya ItyAdi (vyAdhio), mAri eTale zudra yaMtra, maMtra ane ginIkRta (pIDA), ane duSTa javara eTale dAha-javara, vAta-javara, pitta-javara, viSama-jvara, nitya-javara, velA-javara ane muhurta-javara vagere evuM spaSTIkaraNa karyuM che. viSadhara-kuliMga' maMtranA upalakSaNathI "paMca-namaskAra cakra -ATha ArAnuM ATha valayavALuM cakra samajavuM ema A gaNie kahyuM che. ' athaka5tA (pR. 15) mAM bIjI gAthAne upara mujaba artha karAyo che. vizeSamAM emAM maMtranA traNa artha ane "mANuo" nA manuSya ane mAMtrika ema be artha karyA che. A uparAMta prastuta maMtra eTale bhagavAnanA nAmathI garbhita 18 akSaravALe, zarUAtamAM trileya, lakSamI ane ahaMtanA bIja vaDe ane aMtamAM tattvanA ane praNipAtanA bIja vaDe aDhAvIsa (28) akSaravALe maMtra ema kahyuM che. 25. Ane artha darzAvatI veLA pAWdevagaNie tIrthakaranA keTalAka atizaya ane samavasaraNa viSe saMkSepamAM kathana karyuM che. 26. mana manannAnAnmitram vA samAnArthe vA'' ' arthAta mananA rakSaNanA yogathI, maMtraNAthI temaja gupta bhASaNathI maMtra. ema arthakalpalatA (pR. 15) mAM ullekha che. 27. harSakIrtisUrie mAMtrike eTale pAzvanAthanA mAMtrike ema kahyuM che. For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 uvasagaharata. eka adhyayana arthaka5latA (pR. 15) mAM "graha eTale bhUta, preta, brahArAkSasa ItyAdi athavA azubha gocaravartI sUryAdi, "mAri eTale sarvavyApaka mRtyurUpa aziva, temaja duSTa javara eTale ekAMtara, dvitIyAMtara, tRtIyAMtara, cAturthika (cathiye) vagere ema kahyuM che. * phudu ane 4 ne pRthagra gaNIne paNa ahIM artha karAve che. tema karatI veLA duSTo eTale durjane athavA gusse thayelA nRpatio ane java eTale zItajavara vagere ema kahyuM che. uvasAma" nA saMbaMdhamAM ArSarvane laIne hasvane abhAva ema kahyuM che ane enA samarthanA AvasmayanI niSutti (gA. 118) nuM udAharaNa apAyuM che. ' - siddhicandragaNie bIjI gAthAnA artha arthakaha5latA pramANe ApyA che. emaNe aDhAra akSaranA maMtra tarIke nimnalikhita maMtra darzAvyA che - "nasikagAripha(vi)afjaLakurkinA" emaNe 28 akSaranA maMtra tarIke ullekha te karyo che, paNa te spaSTa rIte A nathI. emaNe "ga" tarIke kAsa, zvAsa, bhagaMdara, kucha ityAdi ema kahyuM che. harSakIrtisUrie 18 akSarane maMtra upara mujabane Apyo che, jyAre 28 akSaranA matra tarIke nIce mujaba Ape che. "OM hrI zrI ahaM namiUNa pAsavisahara vasaha jiNaphuliMga meM hI zrI ahaM namaH" A maMtramAM te 28 nahi paNa 30 akSare che tenuM kema e vicAravuM ghaTe. A sUrie gahana artha bhUta, preta, pizAca vagerene Aveza ema karyo che. sAthe sAthe gocaramAM azubha evA sUryAdi evo artha paNa karyo che. viziSTa arthe harSakIrtisUrie pR. 17 mAM "jiAima" nA nIce mujaba je be arthe karyA che te anyatra jaNAtA nathI - (1) viSadhara eTale sarpa ane sphaliMga eTale agnine kaNa. sarpo ane agninA kaNenA ane enA upalakSaNathI anya kSudra upadravanA nivArakane. (2) "visaharakuliMga" nAmavALAne. A zabdagucchanA arthanA saMbaMdhamAM athakalapalatA (pR. 16) mAM kahyuM che ke "viSadharaphuliMga maMtra bhagavAnanA nAmathI garbhita che eTale e maMtra stutirUpa che. tema chatAM bhagavadavAcaka "yuSya zabdAdine abhAva che tenuM zuM ema kaI kahe che tethI uparyukta zabdagucchanA be viziSTa arthe ame darzAvIe chIe - 28. emaNe duSTanA du ane duzmana ema be artha kyAM che. For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI : - (1) visaharakuliMga' maMtramAM sanniviSTa evA tane. A artha "visahara kuliMga gama" ane "ta" ne pRthaka gaNane karI che. (2) visaharakuliMga' nAmanA maMtragata evI tane. A artha paNa "tane pRthapha gaNIne karAya che khare, paraMtu enI pUrvanA "visahara kuliMgama"ne viSadhara sakuliMgAma nA samIkaraNa rUpe gaNe che, kemake prAkRtamAM akArane lepa thaI zake che. bhagavAnane kaMThamAM kevI rIte dhAraNa karAya e prazna keI kare te tene uttara e apAye che ke paramezvara paNa maMtrathI aviSyan rahelA hovAthI maMtrarUpa che. AnA samartha nAthe guNazekharasUrikRta maMtrarAja rahasyamAMthI avataraNa apAyuM che. uparyukta praznane uttara bIjI rIte paNa e apAve che ke "viSadharakuliMga" yaMtrarUpa tane. vidyAmaNirUpe karIne pote kaMThamAM dhAraNa kare ke anyane karAve. prathama vikalpa svArtha-saMpatti pakSane AzrIne che te bIjo vikalpa pArthasaMpatti AzrIne che. uvasAma" eTale vinAza e artha je upara karAya che. tethI kaI ema mAne ke e te adhikRta maMtrano jApa karanAranuM svArthasaMpattirU5 phaLa heI kukSibharatva che, te parArthasaMpattinA pakSamAM ghaTe e artha nIce mujaba sUcavAya che - eTale nakkI ane ghaNA eTale AyattAnuM avagamana eTale vazagatva. A rIte ' vicAratAM anya grahAdi pitAne vaza che-pate enuM nivAraNa karI zake tema che ema A artha che. AnA samarthanAthe bRhadavRttimAM A maMtrathI zAMtika, pauSTika vazya, AkarSaNa, uccATana, staMbhana, vidveSaNa ane mAraNarUpa kArya thaI zake ema kahyuM che te jaNAvyuM che. bIjI gAthAne pracalita artha e che ke je manuSya "visaharakuliMga' maMtrane sarvadA pitAnA kaMThamAM dhAraNa kare che tenAM grahe, rege, mAri ane duSTa javare nAza pAme che. trIjI gAthAnA atha-(pUrvokta) maMtra hara rahe. tane karAyela (eka) praNAma paNa ghaNuM kuLavALo che. je manuSyamAM ane tiya emAM paNa duHkha ane daugatyane (daridratAne) pAmato nathI. Ama A trIjI gAthAne akSarArtha che. akilapalatA (pR. 17) mAM kahyuM che ke maMtra, purazcaraNa, uttaracaraNa, hema, tapa, japa ItyAdi prakriyA vaDe sadhAya che, ethI e kaSTajanya che. vizeSamAM ahIM phaLa" tarIke saubhAgya, Arogya, dhana, dhAnya, patnI, dvipada, catupada, rAjya ane svarganA ullekha karAyo che. . 29. maMtranA traNa arthane eka gaNatAM visa0 maMtranA pAMca artha, "maNuo' nA be, dudanA be, ane uvasAma" enA prayajana daSTie vicAratAM be, ema bIjI gAthAnA 54ra4ra42=40 atha thAya che. .. . . . 30. pAThAMtara pramANe "bhagyane , 31. Avo ullekha siddhicandragaNikRta TIkAmAM nathI, paraMtu arthakalpalatAnI jema hakIrtirikRta vRtti (pR. 19) mAM che. For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3s "upasaggahara thata: eka adhyayana je prANI bhagavAnane vizuddha zraddhApUrvaka kevaLa namaskAra kare che te samyagdaSTi che. e deva tarIke ja utpanna thAya che. je eNe AyuSya pahelAM bAMdhyuM hoya te tethI ke bhavanI paraMparAne laIne manuSya ke tiryaMca tarIke e jame te paNa duHkhI na bane. duHkha zArIrika ane mAnasika ema be prakAranuM che. tiryaMca tarIke suvarNa, ratna, cintAmaNi, kalpadruma, paTTaturaMga ke jayakuMjararUpe utpanna thAya ane ethI sanmAnane pAtra bane. 32 - harSakIrtisUrikRta vRtti (pR. 19) mAM "naratiriesune eka vadhArAne artha e apAya che ke tiryaMca jevA arthAt pazutulya manuSyomAM. vizeSamAM ahIM AvA manuSyo tarIke bALagapALa ane kRSivala (kheDuta)ne spaSTa ullekha che. Ama A trIjI gAthAnA ekaMdara bane pAThAMtara pramANe babbe artha thAya che. cothI gAthAne artha--A gAthAne akSarArtha e che ke tAruM cintAmaNi ane kalpavRkSathI adhika (phaLadAyI) samyakatva prApta thatAM bhavya cha ajarAmara sthAnane arthAt mokSane nividane pAme che.' arthakalpalatA (pR 19) mAM kahyuM che ke-"samyaktva eTale viziSTa pramANa kivA deva, guru ane dharma e traNa tane nizcaya. ane "cintAmaNi eTale ciMtali artha ApanAruM ane devAdhiSita ratna. pAzvadevagaNikRta laghuvRtti (pR. 109) mAM arNava, vaja, vihUrya, mahAnala, karkatana, parAga, marakata, puSparAga, candrakAnta, rucaka : ane mecaka ema ratnanAM nAma apAyAM che. pR. 109-110mAM daza kalpavRkSone lagatI nava gAthA avataraNarUpe apAI che. pAMcamI gAthAne atha- he maTI (arthAta trijyavyApI) kIrtivALA ane sAmAnya kevalIone viSe (AhalAdakArI hAI) candrasamAna pArzva ! bhaktinA (arthAt AMtarika prItinA) bhArathI bharapUra hadaya vaDe A pramANe tamArA vaDe) tuM stuti karAyela che tethI he deva ! (tuM mane) bhavabhava badhine (eTale ke ratnatrayanI prApti athavA jinadharmanI prApti) Apaje. A pramANene artha jinaprabhasUrie, siddhicandramaNie, temaja harSakIrtisUrie paNa Apyo che. koMgata artha emanAM vivaraNamAM levAya che. jinaprabhasUrie nIce mujabane je adhika artha Apyo che te siddhicandragaNie temaja harSakIrtisUrie paNa ApyuM nathIH 32. A ullekha siddhicandramaNie temaja harSakIrtisarie karyo che. ' 33. A be artha siddhicandagaNie paNa ApyA che. 34. varAhamihirakRta bRhatsaMhitA (a. 80, . 4-5)mAM ratnanAM nAma nIce mujaba apAyAM che - vaja (hare), IndranIla, marakata, karkatana, padmarAga, rudhira, vaiDUrya, pulaka, vimalaka, rAjamaNi, sphaTika, zazikAnta, saudhika, gomedaka, zaMkha, mahAnala, puSparAga, brahmamaNi, tIrasa, zasyaka, metI ane paravALuM. Ama bAvIza gaNAvAyAM che. For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI azatAMbdI graMtha: 'ama' eTale rAga. ene haNanAra te amaha'. 'Agas' eTale pApa, enA nAza karanAra te 'Agasa'. amaha+Agasa=amahAgasa, enuM sa Mbadhana te amahAgasa ! enuM pAca samIkaraNa 'amahAyasa' che. AthI e atha udbhave che ke he rAganA haNanAra ane pApanA nAzaka ! A artha mahAyasa' ne badale emAM akArane prazrleSa karIne karAyA che. A rIte pAMcamI gAthAnA be artha thAya che. Ama pArzvanAthane uddezIne pahelI gAthAnA 80, khIjInA 40, trIjInA pratyeka pAThAMtara AzrIne khakhkhu, ceAthInA eka ane pAMcamInA be atha karAyA che. Ama trIjI gAthAnA pratyeka pAThAMtarane AzrIne pAMce gAthAnA saceAjananI dRSTie 80x4042x1x2=12800 atha thAya che. 3. ullekha--mIjI gAthAmAM 'rAganA' ullekha karyAM bAda mAri' ane jaranA ullekha e banne rAga ja hAvA chatAM kema karAyA che e khAmata mArI sAmenA pAMce sa`skRta vivaraNamAM vicArAI nathI. Ane aMge prAyaTIkA (bhA. 1, pR. 363-4) mAM kahyuM che ke-mAri rAgacALAnA rUpamAM phATI nikaLe che ane viSama jvarA bahu bhayaMkara hoya che eTale A benI pRthagU gaNatarI karAI che. have A steAtranA je 35ma pArzva yakSa, padmAvatI ane dharaNendrane uddezIne 21a kalpalatAmAM karAyA che, te huM rajU karu chuMH-- prathama gAthAmAM anukrame pAzva yakSane, padmAvatIne ane dharaNendrane vaMdana karAyuM che. pahelAM enuM ekeka ane trIjAnAM e vizeSaNa che. jemake (samyagdaSTienA) upasaganA nAza karanAra e pAzva yakSanuM. icchavA yAgya zarIrane laIne (jonArane) jenAthI hu thAya tevI e padmAvatInuM. (maTha asure utpanna karelA) viSadharanA arthAt meghanA jaLanuM (pAtAnI krUNarUpa chatra vaDe ) nivAraNu karanAra temaja maMgaLa ane kalyANunA AvAsarUpa athavA maMgaLa jevI (zreyaskara) (bhagavAnanI ) AjJA vaDe-zAsana vaDe samantAt nivAsavALA kavA bhAvanAvALA ema be dharaNendranAM vizeSaNa che. khIjA pAsanA atha vAma hAthamAM pAza dhAraNa karanArI eTale prastutamAM padmAvatI ema karAyA che. prathama gAthAnI A pramANenI a ghaTanAne anurUpa chAyA nIce mujaba cheH-- 35. A atha karavA pUrve akalpalatA (pR. 12 ) mAM kahyuM che ke pArzvanAthanuM sAnnidhya karanArAM pArzva yakSa, padmAvatI ane dharaNu indra vaDe A stava adhiSThita hovAthI emane uddezIne paNa vyAkhyA karAya che. 36. bRhavRttimAM A arthe che kharA? 37. pAtra yakSane age 1, padmAvatI paratve paNa 1 temaja dharaNunA pakSamAM be ema pahelI gAthAnA e artha karAyA che. For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasagahara thata eka adhyayana upasargaharaM pArzva pAzAM vande kAmyayanamukAm / viSadharaviSaninAzaM maGgala-kalyANAvAsAm (mngglklpaajnyaavaasm)|| bIjI gAthAne artha- visaharakuliMga' maMtranA pAzva yakSa, padmAvatI ane dharaNa Indra e traNe adhiSThAtA havAthI bIjI gAthAne arthe pArzvanAthane aMge je sUcavAyo che te ja ahI samajI levAne che ema arthaka palatA (pR. 16) mAM kahyuM che. trIjI gAthAne nIce mujabane artha pAzva yakSa, padmAvatI ane dharaNa Indra e tra aMge eka sarakhe che - maMtra dUra rahe. tAre praNAma paNa ghaNuM phaLavALe thAya che. tiryaMca jevA manuSyo ke je bALagepALa ane kRSivalo che temAM paNa jIva duHkha ane daurgatyane pAmatA nathI. e prAyaH duHkhI jevAya che, paraMtu tArI kRpAthI sukhI ja hoya. cethI gAthAnA nignalikhita traNe artha paNa pArtha vagere traNene aMge eka sarakhAM che - (1) cintAmaNi ane kalpavRkSa karatAM (vizeSa phaLadAyI hevAthI) adhika evI tArI valabhatAne prApta karatAM ja anukULa devane laIne ramaNIya dIptivALA (meTAM sAmrAjyAdi rUpa padane nividane pAme che. ' A artha karatI veLA "sammatte'nA saMskRta samIkaraNa tarIke sAmpratye samajavAnuM che. sammatane bhAva te sAmpatya eTale vAllabhya yAne valabhatA. (2) cintAmaNi jevAM pAnaka ane bhejana mATe anukULa evI tArI valabhatAne pAme che. A artha "cintAmaNikaNDapAyavaSNahie" ne "cintAmaNikalpapAnavatmahite' samajIne karAya che. "kampa (kalpa) eTale samAna, pAya eTale pAnaka ane vaLyu (valsa) eTale bhajana ane hiya (hita) eTale hitakArI. (3) (karkatanAdi maNie arthAt ratna vaDe racAyelAM pAtrane viSe bhojana (maLa) hevAthI athavA te mATe anukULa evI tArI vallabhatA prApta thatAM cintAthI mukta arthAt prayatnarahita jIve anukULa thAya che. ahIM "cintAmaNikampAyavaSNahie mAM akArane praleSa karI ane "acintAne 'jIvAnuM vizeSaNa gaNuM artha karAyo che. vizeSamAM kampa (kalpa)ne artha "racanA" ane pAyane artha "pAtra karAyela che. vaLyune artha pahelAMnI jema bhejana karAve che. 38pAMcamI gAthAne arthe pArzva yakSa vagerenA saMbaMdhamAM bhinna bhinna che. temAM pAzva yakSane lagate artha nIce mujaba che - 38. A gAthAnA trIjA caraNamAM " dirane badale dese pATha svIkArI artha karAyA che. For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mohanalAlajI ardhazatAbdI zI jene tIrthaMkara (ja) AhalAdaka che evA he pArzva (yakSa) ! mahAyazasvI atha pArzvanAthane viSe bhaktinA bhArathI bharapUra hRdaya vaDe tArI A pramANe stuti karAI che vAte he (vyaMtara jAtinA) deva! tuM mane bhavabhava samyaktva Apaje. A artha karatI veLA "mahAyasane alaga pada na gaNatAM enA pachInA pada sAthe saMyukta mAnyuM che, jyAre pAsajiNacaMdamAM pAsa ane jiNacaMda e bannene pRthapha pRtha saMbaMdhana gaNela che. A yakSa pAse be dhinI yAcanA karAI te anucita nathI, kemake vaMditta sura (gA. 46) mAM samyagRSTi de..ema pUrvAcAryoe paNa kahyuM che. e samyagada nathI ema nahi, kAraNa ke e paramAta che. 'padmAvatIne lakSIne nIce mujaba be artha karAyA che - 1) he apakIrtinA bhajanane viSe atyAgrahathI pUrNa temaja hitane ApanArI nahi evI nahi evI 'padmAvatI) devI! A pramANe tArI stuti karAyelI che. tethI tuM bhave bhava mArA azubha samyaktvane prakarSaNapaNe pheMkI de-ene dUra kara. tuM vijayazALI vaje, temaja (tArA pitAnA mAhAsyathI cirakALa) dIpatI raheje. (2) he Aya eTale lAbhanA vinAzaka arthAt zatruonA bhajanane viSe...raheje. dharaNa IndranA pakSamAM pAMcamI gAthAnA be artha nIce pramANe che - (1) mahAyazasvInI (arthAta pArzvanAthanI) bhaktinA yAne sevAnA atizayathI jenuM pApa ochuM thayuM che evA temaja hRdaya yAne chAtI vaDe cAlanArAnA eTale ke nAganA svAmI (dharaNendra ! he (bhavanapati nikAyanA) deva! he (karmabaMdharUpa) pAzane jItanArAne arthAt sAdhuone emanA upasargo dUra karavA vaDe AhlAda utpanna karanAra ! A pramANe (mArA vaDe) tArI stuti karAyelI che tethI tuM bhabhava (mane) badhi Apaje. (2) mahAdeva! pAza vaDe zatruone jItanArIne arthAta padmAvatI devIne (enA pati heI) AhalAda utpanna naranAra! A .Apaje. paMcaparameSThInA nAmAkSara-prathama gAthAnA prAraMbhamAM "uva" ema be akSare che. padanA eka bhAgamAM padenA samudAyane upacAra karAtAM "uva" eTale uvajajhAya. : dvitIya gAthAnI zarUAtamAM 'visa" ema be vaNe che. ethI sAdhuo samajavA. sarva rasAtmakatAnA upadarzanathI viSanA jevuM viSa che. viSarUpa sAdhue te te pAtranI apekSoe te te rasane sparze che. dasayAliyanI nijajutti patra (83) mAM zramaNane viSanA samAva kahyA che. 39 A artha karatI veLA "mahAmalminimare ! kriyA ! " athavA mahAsa ema pUrvArdhane be rIte vicAra karavAnuM che temaja uttarArdha mATe Teva ! suvohiM ema pada cheda karavAnuM che. For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaggahara thata: eka adhyayana tRtIya gAthAnI AdimAM je "ci che tethI "AcArya" samajavA. tIrthakare jAya to paNa tIrtha hoya tyAM sudhI AcAryo rahe che. AnA samarthanAthe ucaesamAlA (gA. 12)nuM prathama caraNa apAyuM che. athavA "sacci" e dravya, guNa ane paryAyathI anugasvarUpI che. temAM rahe te cistha eTale ke sUri (AcArya ). (cisthanuM pAIya samIkaraNa "ci che.) caturtha gAthAnA prAraMbhamAMnA "tuha" e be akSara vaDe "ahaMnta' (tIrthaMkara) jANavA. cAra ghAtI karmane athavA samasta vizvanA saMzonA samUhane eo nAza kare che. ethI tuha che. viharamANa ane kevalI banelA arihaMte che. pAMcamI gAthAnI AdimAM "Itha (saM. Ita) e be akSara "siddhanA sUcaka che. pharIthI pAchA na pharavuM paDe e mATe jeo mekSe gayA teo "siddha' che. anya arthamAM vaparAyelA pade parameSimaMtrarUpa che ema kahevuM ayukta nathI, kemake "nava rAsanastha thatI" ItyAdimAM bIjanAM pada anya arthamAM jAyelAM hovA chatAM maMtrarUpatAnuM atikramaNa nahi karatA hovAthI tene prabhAva upalabdha thAya che. jo ke tIrthakarenI mukhyatA ucita che tema chatAM A tetra zrutakevalIe racyuM hevAthI "sUtra che. enuM adhyayana upAdhyAye e ja karAvavuM joIe eTale prAraMbhamAM upadhyAyane nirdeza karAyo che. upAdhyAyanI pAse zIkhanArane sAdhuo ja sahAya kare che. . kemake temane sahAya karavAno adhikAra che. Ama upAdhyAya pAse bhaNela sUtrano artha te AcAryo ja kahe che eTale emane upanyAsa karAyo che. AcAryanA upadezathI arihaMtane baMdha thAya che. ahIM arihaMta te A staMtramAM varNavAyelA bhagavAna pArzva che. ethI AcArya pachI emane ullekha che. A tetranA bhAvapUrvakanA pAThathI paraMparAe "siddha thavAya. ethI arihaMta pachI sarva zubha anuSThAnanA phaLarUpa siddhane ullekha che. - kapa-legasTa, namutyu NuM ItyAdine aMge jema kalpa racAyela che tema A uvasaggaharathArane aMge paNa eka kalpa racAya che. e kalpane upayoga pAzvadevagaNie. pitAnI saMkSiptavRtti racavAmAM karyo che paraMtu e adyApi mArA jevAmAM AvyuM nathI. ya -pUrNacandrasUrikRta laghuvRttimAM pahelI gAthAne aMge nIce mujabanAM ATha yaMtranI vigate vRddha saMpradAya anusAra ApI che (1) jagavallabhakara, (2) saubhAgyakara, (3) lakSamIvRddhikara, (4) bhUtAdinigrahakara, (5) javaranigrahakara, (6) zAkinInigrahakara, (7) viSamaviSanigrahakara ane (8) viSamaviSazudropadravanirnAzaka. pAzvadevagaNie paNa kalpa anusAra pahelI gAthAne lagatAM yaMtra ane maMtra ApyAM che. athaka95latA (pR. 8) mAM te ATha yaMtronAM kevaLa nAma ja darzAvAyAM che, jaina stotra saMdeha (bhA. 1) mAM ATha yaMtro paikI pahelAM sAta ja derI batAvAyAM che. For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardha zatAbdI graMtha bIjI gAthAne aMge pUNucandrasUrie (1) bRhaccakra ane (ra) cintAmaNicakra e e yaMtrAnI vigata ApI che. pAzvadevagaNie paNa ema ja karyu" che. akalpalatA (pR. 8 ) mAM tA A be yaMtrAnAM nAma ApI e pratyekanA prabhAva darzAvAyA che. trIjI gAthAne lagatA pAMca yAnI vigata e yaMtrAnA prabhAva sahita pUrNacandrasUrie ApI che. pArzvadevagaNie dasa yatrAnI racanA ane prabhAva ane 'aghArA' nAmanI vidyA upara prakAza pADyo che. akalpalatA (pR. 8) mAM cha jAtanAM yaMtrenuM sUcana che. ceAthI gAthAne uddezIne pUrNacandrasUrie 4 laghudevakulane lagatI hakIkata ApI che. pArzvadevagaNie AvuM kazuM kathana karyuM" nathI. akalpalatA (pR. 8) mAM kahyu che ke cAthI gAthAmAM sarvA sAdhaka devakula ane kalpadrumayaMtranA nyAsanI racanA che. pAMcamI gAthA paratve pUrNa candrasUrie eka yaMtra taiyAra karavAnI rIta darzAvI enA pUjana mATe eka maMtra ApyA che. pA devagaNie paNa eka yaMtrane taiyAra karavAnI rIta, e saMbadhI taMtra temaja pUjana mATenA maMtra ema vividha khAkhatA rajU karI che. alpalatA (pR. 9 ) mAM kahyuM che ke-pAMcamI gAthAmAM zAMtika ane pauSTikane temaja bhUta, preta, zAkinI, DAkinI, javara ItyAdinA nAzane temaja sava rakSaNane sthAna apAyuM che. mahAprAbhAvika nava smaraNu (pR. 135-148 ) mAM candrAcArya kRta laghuvRtti temaja pArzva devagaNikRta vRttinAM AdhAre ra7 (sattAvIza) yatrA taiyAra karavAnI rIta darzAvAI che, jyAre A graMthanA aMtamAM pR. 13-27 mAM e sattAvIse yaMtre DhArI batAvAyA che. : uvasaggahara theAttanI je nava gAthAne A pUrve ullekha karAyA che. tenA dasa maMtrAkSara sivAyanA akSare UbhA kaNavALA cArasamAM 334 khAnAmAM ane keTalAka aMka 39 khAnAmAM madhyamAM apAyA che. emAM '" sauthI madhyamAM che. enI AsapAsa akAnI gUthaNI che. AvuM eka hastalikhita patra "zrI mehanalAlajI jJAnabhaMDAra" mAM che, A patranI pratikRti anyatra (pR. ) apAi che. mantrA--pUrNa candrasUrie peAtAnI laghuvRttimAM pahelI gAthAne aMge (1) pUjAma tra, (2) pArzvayakSamatra ane (3) pAzrcayakSiNI-maMtra ema traNa maMtra ApyA che. pArzvadevagaNie pArzvayakSa-maMtra, pArzva yakSiNI~matra ane ghANu-matra, sarvajvara nAzayana ityArdi matrA ApyA che. akalpalatA (pR. 8) mAM teA pArzvayakSa-maMtra ane pArzva yakSiNI-maMtranA kevaLa nAmeAllekha che. bIjI gAthAnA saMbadhamAM pUrNa candrasUrie keTalAka maMtrA ApyA che ane pUjA-matra pahelAnI jema jANavA ema kahyuM che, 40 A sUrie bRhaccakra vidhi pUrNa karI "maiM vaivarDAmim " ema kahyuM che. For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 uvasaggahara thata: eka adhyayana trIjI gAthAne aMge pUrNacandrasUrie be mAtra ApyA che. cothI gAthAnA saMbaMdhamAM pUrNacandrasUrie kahyuM che ke pUrvokta ja pUjAmaMtra guru pAsethI jANuM le. pAzvadevagaNie temaja jinaprabhasUrie paNa A gAthAne aMte kaI maMtra jaNAvyA nathI. pAMcamI gAthA para pUrNacandrasUrie eka maMtra ApyuM che. tyArabAda bRhadavRttimAM kahelA cAreka maMtro darzAvyA che. pArzvadevagaNie pUjAmaMtra ApyuM che. athakalapalatA (pR. 9) mAM kahyuM che ke A pAMcamI gAthAmAM daSTikesthApana, purakSebha, kSemakaraNa ItyAdi kAryo siddha karanArAM maMtre che. - candrAcArya kRta lagvRttimAM temaja pAzvadevagaNikRta vRttimAMnA maMtronI mahAra navasmaraNa (pR. 13-149) mAM noMdha levAI che. . . . . pAdapUrti--samagra uvasaggahara AranI eTale enI pAMca gAthAnA pratyeka caraNanI pAdapUrtirUpe tejasAgare matisurasUrinI stuti karI che. A ja ma0 mAM racAcelI kRtimAM 21 padyo che. AnI vizeSatA e che ke-mULa tetranA caraNa kamAMka pAdapUrtiveLA te ja rakhAye che. prabhAva uvasaggahara thata aneka yaMtra ane maMtrathI vibhUSita che temaja enI pAzvanAtha, padmAvatI, pArdhakSa ane dharAIndra ema cArane uddezIne enA artha thAya che. A uparAMta e 800 varSa jeTaluM te prAcIna che ja. vaLI enI "smaraNa" tarIke paNa gaNanA karAI che ane karAya che. Ane laIne A stotra "prAbhAvika jaNAya che. jinasUre vi. saM. 15ra0 nI AsapAsamAM saMskRtamAM racelI 4'priyaMkara nRpakathA A tetrane prabhAva darzAve che. A kathAnuM saMpAdana meM karyuM che. ane e "de. lA. jaina pu. saMsthA" taraphathI I. sa. 1lDara mAM chapAvAyela che. vizeSamAM A kathAne gujarAtI anuvAda mahAi smaraNa (pR. 150-228) mAM chapAvAya che. sAMkaDI zerI, gopIpurA surata vi. saM. 2018, jJAnapaMcamI. 41 AnI eka hAthapothI vi. saM. 1539 mAM ane bIjI vi. saM. 1546 mAM lakhAyelI maLe che. juo janaratnakeza (vi. 1, pR. 24). kara A saMskRta kRtine gujarAtI anuvAda mahA0 navasmaraNa (pR. 150-28) mAM chapAvAya che. - - - ----- - -- - - - - - For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AgamasAhityamAM khanija telanA ullekha. lekhaka : DaoN. bhogIlAla ja, sAMDesarA, ema. e., pIeca DI. sAmAnya rIte ema mAnavAmAM Ave che ke bhAratamAM khanija telanA upayAga pramANamAM Adhunika che. parantu saskRta ane prAkRta sAhityamAM keTalAka evA ullekhA che, je khatAve che ke jUnA samayamAM paNa bhAratamAM khanija tela ajJAta nahAtuM. kAzmIrI kavi khihalaNunA (I. sa. nA 11 mA saikA ) 'vikramAMkadevacarita ' mahAkAvyamAMnA ullekha te pramANamAM jANItA che. nAyakanA virahAgni, je kharaphanAM pANIthI athavA caMdananA zItala lepathI zAnta thatA nahAtA tene emAM irAnI tela vaDe saLagelA agni--pArasIka tailAgni' sAthe sarakhAvavAmAM AvyA che. vikramAMkadevacarita' nA e zlAka nIce mujaba cheH acintanIyaM tuhinadravANAM zrIkhaNDavApI payasAmasAdhyam / asUtrayat patriSu pArasIkatailAnimetasya kRte manobhUH // ( saga` 9, zleka 20.) I. sa. 1230 AsapAsa racAyelI 'vikramAMkadevacarata' nI eka TIkA, jenI hastaprata jesalameranA bhaMDAramAMthI maLelI che temAM jamItttagni zabdaprayAgane sIvezanami e rIte samajAvavAmAM AvyA che ('vikramAMkadevacarita'nI zrI murArilAla nAgaranI vAcanA, pR. 260). dakSiNa bhAratamAM Avela kalyANInA rAjadarabAramAM rahIne bihulaNe A kAvya rahyuM che, ane temAM kalyANInA caulukya vaMzanA tatkAlIna rAjakartA vikramAditya AhavamadyanuM prazastimaya carita ApyuM che. dakSiNa bhAratanAM keTalAMye aMdAethI IrAna aramastAna ane bIjA deze| sAthe dhIkate vepAra cAlatA hatA, ane khahalaNe varNaveluM pArasIka taila' tyAM AyAta thatuM hoya ane tethI A khanija telanA guNAthI kavi mAhitagAra hoya e taddana saMbhavita che. I. sa. 900 pUrve racAyelA auddha graMtha A ma'juzrImUlakalpa'mAM jenA ullekha che te 'turuSka taila' (turka athavA muslima vepArIo mAraphata AvatuM tela ?' ke 'turka dezanuM tela?') khihalaNe varNavelA 'pArasI) telathI bhinna nathI, ema batAvavAnA prayatna zrI pI. ke. geADee peAtAnA eka lekhama karyAM che (sTaDIjha ina inDiyana lITararI hisTarI,' pu. 1, pR. 323-24). A tA paradezathI AvatA khanija telanI vAta thaI. parantu jaina AgamasAhityamAM eka bahu mahattvanA ullekha maLe che, je khatAve che ke 'A manuzrImUlakalpa' aneM For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AgamasAhityamAM khanija telanA ullekha 45 'vikramAMkadevacarita'nA samaya pahelA, nidAna ochAvattA pramANamAM paNa bhAratamAM khanija tela upalabdha hatuM ane bahu durlabha vastu tarIke tenI gaNanA thatI hatI. bRhat kalpasUtra' uparanA saMghaDhAsagaNi kSamAzramaNanA bhASyamAM tathA e ja grantha uparanI AcAya kSemakIrttinI TIkAmAM maLatA 'marutaila'('mAravADanA tela") nA ullekhanI huM ahIM vAta karuM chuM. prAkRta gAthAomAM racAyelA A bhASyanA kartA saMdhadAsagaNi kSamAzramaNu I. sa. nA 6 ThThA saikA AsapAsa thaI gayA, ane pAkRta gadyamAM bRhad kathAgrantha 'vasudevahiMDI' racanAra sa ghadAsaNa vAcakathI (jee paNa lagabhaga eja samayamAM thaI gayA ) te bhinna che.' kSemakIrttinI TIkA saskRtamAM che, ane tenI racanA vi. saM. 1332=I. sa. 1276 mAM pUrI thayelI che. bhASya ane TIkAmAMnA marutaila' viSenA ullekha nIce pramANe che.ra sayapAga sahassaM vA, sayasahassaM va haMsa - marutellaM / dUrAo vi ya asaI, parivAsijjA jayaM dhIre || 6031 // zatapAkaM nAma tailaM tad ucyate yad auSadhAnAM zatena pacyate, yadvA ekenApyauSadhena zatavArAH pakvam / evaM sahasrapAkaM zatasahasrapAkaM ca mantavyam / haMsapArka nAma haMsena - auSadha sambhArabhRtena yat tailaM pacyate / marutailaM - marudeze parvatAdutpadyate / evaMvidhAni durlabhadravyANi prathamaM taddevasikAni mArgaNIyAni / atha dine dine na labhyante tataH paJcakaparihANyA caturguruprApto dUrAdadhyAnaya ''dhIraH' gItArtho 'yatanayA' alpasAgArike sthAne madanacIreNa veSTayitvA parivAsayet ||6031|| bhASyamAMnA 'marutA' ( sa. 'marutaila') zabdanI samajUtI ApatAM saMskRta TIkAkAre spaSTa rIte kahyuM che ke e tela mAravADamAM 'parvatamAMthI' maLe che. A kharekhara tela hatuM ke tailI padArtha hatA e nizcitarUpe kahevAnuM muzkela che, paNa upara nAMdheleA ullekha eTaluM teA kahI jAya che ke e padArtha saMbhavataH telane ThIka maLateA hateA ane rAjasthAnanA kAI pahADI ke khaDakALa pradezeAmAM te maLI AvatA hatA.4 1. 'bRhat kalpasUtra' bhAga 6mAM (bhAvanagara, 1942) e grantha uparanI munizrI puNyavijyajInI prastAvanA. pR. 20-23. keTalAMka varSa pahelAM, sane 1943 thI 1951 sudhI gujarAta vidyAsabhA, amadAvAdanA anusnAtaka ane saMzAdhana vibhAganA adhyApakamaMDaLamAM huM hatA tyAre jaina AgamasAhitya paratve kAma karatAM A ullekha meM nAMdhyA hatA. vidyAsabhAnA e samayanA pramukha ane leAkasabhAnA adhyakSa sva. zrI gaNeza vAsudeva mAvaLakara mAraphata 1950mAM jiyeAleAjikala sabve opha inDiAne e ullekha meAkalavAmAM AvyA hatA, jemaNe enI paDeAMca sAbhAra svIkArI hatI. 'bRhat kalpasUtra'( saMpAdakaiA-munizrI caturavijayajI ane munizrI puNyavijayajI ), pu. 5 (bhAvanagara, 1938), pR. 1591. 2. 3. 4. khIjA keTalAka dezeAmAM paNa jamInanI sapATI upara amuka pramANamAM tela maLyuM hovAnuM noMdhAyuM che. " kAlabasanA samaya pahelAM uttara amerikAmAM peTrAliyama jANavAmAM hatuM ema kahevAnAM pramANA che. keliphorniyAmAM, jyAM atyAre lesa enjelisa zahera AveluM che tenI najIkanA 'zrI athavA For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI praka be vidvAna jaina sAdhuo (jemAMnA eka 6 ThThI sadI AsapAsa ane bIjA 14mI sadImAM thaI gayA.) jeo satata pAdavihAra karatA hatA tathA aneka pradezonI jevAjANavA lAyaka vAte paNa pitAnA graMthamAM nAMdhatA hatA. temanI kalame A ullekha noMdhAcelo hAI vadhAre vizvAsapAtra gaNAvo joIe. "vikramAMkadevacarita" ane "AryamaMjuzrImUlakalpanA tema ja "bRhat kalpasUtra'nA bhASya ane TIkAmAMnA ullekhene eka sAmaTA joIe tyAre jaNAze ke-IrAnamAMthI AyAta thatuM tema ja ahIM pedA thatuM-khanija tela prAcIna bhAratamAM ThIka jANItuM hatuM ane laDAImAM saLagatAM bANa choDavAmAM tathA keTalAka gemAM ceLavA mATenI davA tarIke paNa te vaparAtuM hatuM.' TAra piTasa' nAmathI oLakhatA khADAomAM te maLatuM hatuM ......peTroliyama viSenI bIjI jUnI noMdhe chUTAchavAyA ahevAlamAM che jemAMnI keTalIka kiMvadantI jevI che ane keTalIka pramANu bhata che. jamInanI sapATI upara tela ane gesa jhamavAnI, telanA phuvArAnI tathA TAranA jaththAnI vAta emAM che. AmAMnI keTalIka vastuo amerikAnA InDiyana AdivAsIone tathA prAraMbhakALanA yuropIya pravAsIone ThIka jANItI hatI. teo davA tarIke athavA gADAnAM paiDAM mATe tela tarIke eno upayoga karatA. ("varDa grephI oNpha peliyama, amerikana grephikala sosAyaTI, khAsa prakAzana naM. 31, prinTana yunivarsiTI presa, 1960, pR. 130). 19mA saikAnA uttarAdhanA prAraMbhamAM semyuala ema. kara nAme. davAnA eka sAhasika amerikana vepArIe AvA nakAmA telanI bATalIo bharAvI hatI, ane kier's petroleum or Rock oil, Celebrated for its wonderful curative powers evuM nAma ApIne te davA tarIke vecyuM hatuM (e ja). yunAiTeDa sTeTsanA telasamRddha pradezomAM gharanA pAchaLanA vADAomAM jamInanI sapATI upara tela jhamatuM hoya e prakAranuM varNana keTalIka amerikana etihAsika navalakathAomAM che. 5. jenI keI neMdha sacavAI nathI evI nimargika ghaTanAone pariNAme prAcIne khanija tela viSe kaMIka mAhitI maLI haze ema mAnavAne paNa kAraNa che. keTalIka nAnI vAte A matane anumodana Ape che. jenI najIka samRddha telakSetra jaDayuM che evA, aMkalezvara pAsenA telavA" gAmanA nAmanI samajUtI ApaNe bIjI kaI rIte ApI zakIzu? pAvAgaDha uparanA teliyA taLAva" nuM nAma paNa nirarthaka nahi hoya ema mAnavAnuM mana thAya che. cha cha 00ccha ja jiAR For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra | de zya A ga ma ka zabdo zrI harivallabha cunIlAla bhAyANI, ema.e, pIeca. DI. prAstAvika prAkRta bhASAomAM pracura pramANamAM vaparAyelA dezya zabdane zAstrIya ane vyavasthita rIte bahu ocho abhyAsa thayo che. hemacaMdrAcArya ane dhanapAlanA dezya kezo, prAkRta vyAkaraNamAM saMgrahIta dezya sAmagrI ane arvAcIna vidvAnonA prAkRta kezamAM dezya zabdo aMge keTaluMka kArya thayuM che kharuM. paNa samagra rIte dezya zabdanA uddagama, pracAra, prakAra, prayoga ne mULa strotanI vyavasthita vicAraNuM bAkI che, eTaluM ja nahIM, evI vicAraNA hAtha dharAya, te pahelAM dezya sAmagrInI daSTie mahattvanA prAkRta graMthanI AlocanA thavI joIe. te dizAmAM paNa ghaNuM ochuM thayuM che. : prAkRta sAhityamAM prAcInatA, pramANa ane samRddhinI daSTie jena AgamanuM sthAna advitIya che. dezya zabdanA abhyAsa mATe te aneka rIte amUlya che. temanA para bhASyAtmaka puSkaLa sAmagrI upalabdha che, jemAM zabdanA arthanirNaya mATenAM prAcIna paraM. parAgata sAdhanasAmagrI jaLavAyAM che. e kharuM ke amuka ja AgamagraMthane zAstrIya paddhatio tayAra karelo, pramANabhUta pATha ApaNI pAse che. paNa AthI bahu te samayanirNayanI daSTie keTalIka muzkelI UbhI thAya. paNa arthanirNayane mATe e khAsa naDatararUpa na thAya. ahIM chaThThA aMga "jJAtAdharmakathAmAM prayukta traNa dezya zabdo aMge thaDaka hApioha karyo che. A zabda AgamasahityamAM anyatra paNa maLe che. ahIM "dezya saMjJA vizALa arthamAM-saMskRtetara, ajJAta, alpajJAta ke aspaSTa mULanA zabda" e arthamAM samajavI. 1. dhaNi "tRpti udyAna ke vanakhaMDanA varNakamAM vRkSonuM varNana karatAM, athavA te puSpanuM varNana karatAM je eka vizeSaNa vaparAyuM che, te che. mahayA gaMdhaddhaNi suyaMta jJAtA nA AThamAM adhyayana ("maddhi)mAM "zrIdAmagaMDa" ke "zrIdAmakAMDa =bhItI puSpamALAo gUMthI banAvelo laTakate gajare)nA varNanamAM A vizeSaNa vaparAyuM che. anyatra paNa zarUmAM jaNAvelA saMdarbhomAM "uttarAdhyayana' (sUtra 3) vageremAM tene prayoga che. For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ane zatAbdI graMtha: zrI abhayadevasUrie 'gaMdhaddha'inI saskRta chAyA gandhaprANi' ApI che, ane atha 'ga'dhatRpti' eTale ke 'tRptikAraka sugadha' evA karyo che. 'prAkRta zabda mahANu va'mAM A artha svIkArAyA che. ane svata Mtra rIte temAM dhaNanA artha 'tRpti', 'saMtASa' paNa ApyA che. ratnaca'drajInA ardhamAgadhI keAzamAM gaMdhaNinA atha gaMdhanA jaththA, samUha' evA karyAM che. 48 abhayadevasUrinI vyAkhyAmAM caiAgya rIte ja gadhaprANi"nuM vivaraNa 'surabhiga dhaguNu tRSihetu pudgalasamUha' karyAM che; temAMthI keze ga'dhasamUha' zabdo lai lIdhA. 'abhidhAna rAje'mAM dhANu'rUpe eka zabda 'uttarAdhyayana' (3)mAM evA nirdeza sAthe 'subhikSa' vibhava' evA arthAMmAM ApyA che, te paNa zakA nAtare tema che. te ja kezamAM 'ghANi' ( chAyA 'ghrANi') tRptinA arthamAM, ane 'rAjapraznIya' 'jIvAbhigama'mAMthI gaMdhadyANi (chAyA gaMdhANi' ) rUpanA zabda 'ghrANeMdriyanI nivRtti karanAra gadhadravya' evA arthamAM noMdhyA che, temAM ghANie 'Ni"ne khadale apapATha ke pramAdathI apAyuM, jaNAya che. prAmANika zabdasvarUpa 'Ni' ja che. prAkRta kezAmAM dhaNi" zabdanA eka prayoga ' tRpti utpanna karavAnI zakti e amAM vizeSAvazyakabhASyamAMthI paNa noMdhAyA che. Ni'nI chAyArUpe ApeleA 'prANi' saskRta kezeAmAM nathI noMdhAyA. mULa dhAtu A' (prAti, prati, yati ) pANinIya dhAtupATha (22, 11 )mAM tRpti arthe ApyA che. paNa teneA saMskRta sAhityamAMthI kAI prayAga nathI noMdhAyA. naidha Tuka ( 2, 14) mAM ApelA zatAdhika gatyaka dhAtuomAM je prAti', prati', 'prayati' ApyA che, te dhAtupADanA tRSTi aMka dhAtuthI nu nathI jaNAta. A brA' ke 'A' uparathI 'prANi' nAma ('hA' uparathI 'hAni' vagere jema ) thAya, tema 'prati'rUpa jotAM praNi' paNa thayuM hoya. te uparathI prAkRta 'Ni.'saskRtamAM dhai", 'praNi' ke 'prANi"nA prayAga nathI maLyA, paNa apabhraMzamAMthI ane arvAcIna bhASAmAMthI temanA ke sAdhita zabdonA prayAga TAMkI zakAya tema che. puSpadaMta kavinA apabhraMza kAvya 'jasaherari'mAM 'dhAI'(=dharAya, tRpta thAya )ne 'dhaNi" (=tRpti, dharava ) vaparAyA che. aNummi jimiyasmi aNNA kahuM dhAi ( 3, 13, 8 ) ' eka jaNa jame tethI bIje kai rIte dharAya ?' migi bhukhiya dukhiya sukSmaNi thaNu jIhai lihami Nu lama dhaNa (2, 36, 7) '(mAtA) haraNI bhUkhI-duHkhI hatI. tenAM AMcaLa sukAyelAM hatAM. AMcaLa huM jIbhathI cATatA, paNa mane dharAyAnA bhAva na thatA.' For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa dRzya AAgamika zA .. e svayaMbhU kavinA apabhraMza mahAkAvya paumacara'mAM dhara ane 'dhava' vaparAyA cheH etya vasaMtas NuAhira (75, 9, 10) ahIM vasanArAone (kazeA) sukhasatASa nathI.' vaDukAle pAva dhau yintu (75, 13, 3) ghaNe vakhate dhRtAnta tRpti pAmaze kRtAntane dharava thaze.' jaI para hAsaI ajja dhava (57, 13, 10) 4 thaze tA Aje dharava thaze.' ahIM dhau upara prAcIna viSNu 'tRSTi maLe che. "dha"nA mULamAM saMskRta prayaH" samajAya che. 'dhara' (strI.) kriyAnAma 'dhrA'uparathI thaye jaNAya che. 'dhava' ne dhaya apabhraM'za'dAya' ne 'dAva' nI jema vicat maLatI tha', 'va'nA vinimayanI prakriyAne AbhArI hAya. dhara' hemacaMdranA apabhraMza vyAkaraNamAM Apela udAharaNamAM paNa maLe cheH mA~ jANi piyavirahiyA~ -vi para hAI viyAli (8, 4, 377) 8 meM jANyuM ke priyajanathI virahita leAkAne rAtre tA kazI zAMti thatI haze. gujarAtImAM dhara' (sI.) (=satASa, dharapata ) ane dhrarAvuM' sa`skRta 'dhrAMti', prAkRta 'prAI" uparathI AvyA che. mULanA zabdAraMbhI sayukta vyaMjanAne rakAra jALavI. rAkhavAnuM gujarAtInuM valaNa che. 'dharAvuM' uparAMta 'dharava' ke 'dhava ane dharapata paNa gujarAtImAM nAma tarIke vaparAya che. 'dharava'nuM ghaDatara preraka dharAvavuM" uparathI kriyAnAma tarIke thayuM. mAnI zakAya. 'banAvavuM" uparathI 'khanAva' vagerenI jema. gujarAtI premavuM. rAjasthAnI 'dharapaNA"nA mULamAM kamaNi preraka a'ga dhamma' hoya. te uparathI nAma dharapata.' paMjAbI 'dharApanAnA saMbaMdha paNa A zabdo sAthe ja che. ane nepAlI dhara' (=zAMti, sukha, satASa) paNu, Tarnara sUcave che tema sa'zrRti' mAMthI nahIM paNa * dhrA ' mAMthI che. 2. pAccuDa-pecu'; 3. ceADa-snigdha, kharaDeluM ' malli' jJAtamAM arahennagane je tAlapizAca, khivarAvavA AvyA tenA vaNukamAM eka nIcenuM vizeSaNa cheH vasa-hira-pUca-ma samala-maliNu-peAccaDa-taNu ahIM 'vasA, rudhira, parU, mAMsa ne malathI malina tatu eTale zarIra' eTaluM te barAbara che, paNa je 'peAccaDa' evA pATha che, te zuddha pATha jaNAtA nathI. abhayadevasUri For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI gI ahIM " piDane artha "vilIna" ( =pIgaheluM') kare che, paNa tene mATe kaze AdhAra nathI. "para", "pAzcaDa' AgamasAhityamAMthI temaja anyatra prAkRta sAhityamAMthI jANItA che. trIjo "ma" jJAtamAM ja "pazcaDa' vaparAya che. DhelanA IMDAne vAraMvAra halAvyuM-khakhaDAvyuM tethI te paccaDa thaI gayuM. ahIM abhayadevasUri teno artha "asAra' kahe che. paNa te bhAvArtha che. hemacaMdre dezInAmamAlA (6, 60 ) mAM "pazca" zabda sukumAra arthamAM noMdhyo che. gujarAtImAM " picuM" zabda AmAMthI ja sadhAya che. eTale piccI, picaDe eTale "pacuM", "narama" "kUNuM. IDuM vAraMvAra halAvyAthI pAcuM paDI gayuM, pariNAme asAra thaI gayuM. "peDane A ja artha che. prAkRta kezamAM paccaDa'nA bIjA be artha "malina' ane "atinibiDa noMdhAyA che, tene AgaLa vicAra karIzuM. ' - have AraMbhamAM ApelA jJAtAdharmakathAnA TAMcaNamAM pacceDa' no artha "picuM " letAM e vizeSaNa-samAsane kaze saMteSakara artha thato nathI. vicAra karatAM lAge che ke ahIM pATha "paccaDa nahIM paNa "cepaDa' joIe. "cApaDIno vyatyaya thaI ke kAraNe pramAdethI ahIM "paccaDa thaI gayuM che. "cApaDa dhAtune hemacaMdrAcArye "prazna =lIpavuM, copaDavuM, kharaDavuM) arthamAM che (siddhahema-8, 4, 191; tathA "dezInAmamAlA 3, 19 uparanI vRttimAM). prAkRta kezoe paNa "cepaDie="ce paDeluM" ane "cApaDa=ghI, tela je snigdha padArtha e prayogo nedhyA che. eTale aDa "poccaDa ne badale "paDe pAThanI aTakaLa karatAM artha thaze. ' carabI, lehI, parU, mAMsanA gaMdavADathI malina ane kharaDAyelA zarIravALo. AnuM aucitya ughADuM che. AvI ja paristhiti praznavyAkaraNanA eka saMdarbhamAM che. prAkRta kezomAM "poDano eka artha "atinibiDa Apelo che. Ane AdhAra che praznavyAkaraNamAne eka prayoga ane abhayadevasUrie karelo tene artha. saMdarbha prANivadha karanArAo je narakamAM pIDA bhagave che, te narakanA varNanamAM che. e narakenA eka vizeSaNamAM nIcenA zabda cheH meya-vasA-saMsapaDalIccaDa-pUtha-hirANa-vilaNanacikeNu-rasiya. ahIM abhayadevasUrinI vRttimAM piccaDa ne artha "atinibiDa' 'ukriNane artha 'mizrita" ane "vilaNane artha "jugupsita" Ape che. AthI samagra artha saMtapakAraka nathI thatuM. ahIM paNa " piccAne badale "ppaDa samajIe ane "ukirNane artha "uli ' ( bhInuM, 'ladabadatuM') ane "vilaNa no artha eTaluM" ke "egaLatuM laIe te samAsane artha nIce pramANe thaze. meda, vasA ne mAMsanA tharathI kharaDAyelAM, parU ne lehIthI ladabadatAM, egaLatAM ne cIkaNuM rasavALAM..." 1. athavA jumusita'; juo AgaLa "praznavyAkaraNuM mAMnA saMdarbhanI carcA. For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa dazya Agamika zabdo AmAM varNananI suzliSTatA tarata ja jaNAI Avaze. poccaDa ne ce artha "malina" kezamAM nizIthacUNi (11 u.) mAMthI noMdhAye che. A saMdarbha huM joI zaka nathI. paNa bAkInA prAge jotAM, ane "jJAtAdharma vALA saMdarbhamAM "maliNa ne "paccaDa sAthe che te jotAM, tyAM paNa "cappaDa mULapATha hevAnI ghaNa zakyatA che. pachInI prAkRta, apabhraMza, prAcIna gujarAtI ane arvAcIna bhASAomAM "ceppaDa" ke sAdhita zabdane bahoLA prAga thayela che. supAsaNahacariya (12 mI zatAbdI) mAM "kaNupaDAiyaM ? (=rANa, ghI, tela vagere) che. apabhraMza kAvya "jasaharacariu mAM Dau cA5Du puNu mAM DahAI (2, 24, 3) "vaLI baLyuM ghI tela mane bALe che e prayoga che, svayaMbhUnA paumacarila' nAmaka apabhraMza mahAkAvyamAM "ceppaDaya" ghInA arthamAM vaparAya che. raNasaMgrAmane bhejananuM rUpaka ApatAM "cakI ne ghInI dhAra kahI che. - mukeka-cakka-cempaDaya-dhAsa (58, 6, 4) jemAM eka cakrarUpI ghInI dhAra choDavAmAM Ave che. gapradIpa'nI prAcIna gujarAtI TIkAmAM ghI jevA snigdha padArtha nA arthamAM cApaDa vaparAya che. anaI jeha cipaDa AnaMdarUpIuM amRta, teNuI karInaI cepaDa pUrI (zloka 43 uparanI TIkA) dIvAmAM ghI pUravAnI ahIM vAta che... gujarAtImAM paDavuM, "cApaDa (=vI, lAkaDA vagerene lagADavAne regAna), ne paDuM' (=cIkaNuM) che. hiMdI "cIkanI cupaDI bAte" jANItuM che. nepALImAM "cupAnuM, paMjAbImAM "cupaDAuNu marAThImAM "cApaDa (snigdha padArtha) vagere arvAcIna bhASAnA prayogo che (nepAlIkeza, "cupa ane "cApa" zabda paranAM TippaNa). "cApaDanA mULamAM "cupa (dezI nAmamAlA 3, 15)=saneha eTale ke "snigdha che. nepALIne "pa" = guMdara', 'lAI' AmAMthI AvyA che. dezI nAmamALA (3, 17) mAM seMdhelA "cuppalio=navuM raMgeluM vastra e zabdane A "cupa ke "cApaDa sAthe kaze saMbaMdha haze ke kema e cokkasa kahI zakAtuM nathI. zuSpa jevA ja arthamAM "tu5 zabda (de. nA. 5, 22) parathI "tumpalia =dhUtalisa thayuM che. te samAntara ghaDataranA udAharaNa tarIke TAMkI zakAya tema che. For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke, ,, Abu-delavADAnA jainamandiranI zilpasamRddhi lekhaka : zrI ravizaMkara rAvaLa gujarAte bhUtakALamAM kaLA ane zilpa samAdara karatAM dharmatatva sAthe tene maMgala saMyoga yojavAmAM kevI ucca saMskAritAM pragaTa karI che ane keTalI lakhalUTa delata verI che? te Akhugiri para AvelAM delavADAnAM jainamaMdire pratyakSa karAve che. girirAja uparanI eka suMdara gALImAM AveluM A maMdiranuM jhumakhuM kaLAnA nAnakaDA nesaDA jevuM lAge che paNa tenI aMdarane zilpavaibhava jagatanI apratima kaLAkRtionI haroLamAM gauravayukta sthAna pAmyuM che. kuzaLamAM kuzaLa kArigarene stabdha karI nAkhe evI kamaLatA bharI kataraNI jotAM Akhe tRptithI thAkI jAya, paNa jovAnuM khUTe nahIM eTalI samRddhi tyAMnA eka eka ghummaTamAM UMce zI rIte sthirAkAra banI haze tenI kalpanAthI diMga thaI javAya. - mINamAM paNa karavuM agharuM thaI paDe evuM kAma tyAM ArasamAM laTakatuM joIe chIe tyAre A yuganI kaLAnI saMprApti zUnya banI jatI lAge che. nAnI cekI Upara teALAcelA ghummaTa mAtra cha phuTa jeTalI cerasa pahelAIna haze. paNa tenI aMdaranI AkRtio pattharanI jaDatA cheDI jANe sajIva bhAvanI svataMtratA mANI rahI che ema lAge. nIce Ubhelo mANasa mAthuM, meM ane garadanane cAre bAju kasarata ApIne nIrakhe che tyAre cAre taraphathI putaLIomAM eka-bIjAthI judA aMgamareDa ane bhAvalIlA surekha ane saMmatela bharyA dekhAze. , , , , , , , , , , jainadharmanA Adi puruSa bhagavAna zrI RSabhadevano janma pUrvabhAratanI ayodhyAmAM thayo hato, chatAM temanA upadezane prabhAva pazcima bhAratamAM prasAra pAmya ane kaLA-saMskR" timAM prakaTa thaye che, eTale bIje kyAMI thayuM nathI. purANakALanA brAhmaNa ane siddho tapasyA mATe parvate ane nisarganA ramaNIya prAtemAM vAsa karatA te paraMparAne anusarI jaina sAdhuoe paNa girizikhara upara sAdhanAsiddhi prApta karI tene eka tIrthasthAna tarIke pratiSThA ApI che. je paNa tyAM aneka tIrtho lekene AkarSe che. . gujarAtamAM Abugiri, giranAra ane zatruMjaya tenA uttama udAharaNa che. Abu parvata himAlaya ane nIlagiri vacce gujarAtanI uttare marubhUmimAM ubhA thayelA eka UMcA beTa jevuM che. tethI tene girirAja kahyo che. "dIThe Aja AbUgirirAja e tenI UMcAI 4000 phUTathI UMcA guruzikharanI 6000 phUTa jeTalI che. atyAre tenI laMbAI bAra mAIla ane pahoLAI traNa mAIlanI che. For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha A hMAdhAna, of i mily till ! 2* * * jaina maMdira, mIrapura (sIhI) | (Aeilejikala sarve opha InDiyAnA saujanyathI For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha kalAtmaka chata, vimaLavasahI, delavADA (Abu), ( Akalejikala sarve opha inDiyAnA saujanyathI ) For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbulavADAnA namakinI zilpasamRddhi 53 AbunuM prAcIna nAma naMdivardhana athavA abdagiri che. himAlaye tenA divardhana nAmanA putrane abuda sarpa upara tyAM sthAyI-sthira karyo tyArathI A abdasarpa cha chA mahine paDakhuM pherave che tethI Abu upara vakhate vakhata dharatIkaMpanA AMcakA Ave che. vAstavika rIte te Abu-parvata javALAmukhathI astitvamAM Avela kALamIMDha pattharane pahADa che. tethI tyAM dharatIkaMpanA AMcakA sahaja anubhavI zakAya che. te kAraNe temAM rUpaka tarIke A purANa kathA cAlu thaI haze. ' ' AburoDa sTezanathI parvata upara javAnA 18 mAIlanA rastA upara atyuttama zilpakaLAthI prakhyAta thayelA jaina maMdirathI jANItuM thayeluM delavADA gAma che. ahIM paNa jaina ane purANunA devasthAne levAthI tenuM prAcIna nAma devakulavaTaka athavA devalavaTa paDayuM hatuM. temAMthI delavADA nAma pracAra pAmyuM. delavADA gAmanI joDAjoDa uMcI TekarI upara bhIMtathI AvarelA vizALa vistAramAM vetAmbara jainonAM pAMca maMdire AvelAM che. (1) vimaLazAha maMtrIe baMdhAveluM vimalavasahI. (2) mahAmaMtrI vastupALanA nAnAbhAI tejapALe baMdhAveluM lUNavasahI. (3) bhImAzAhe baMdhAveluM pittalahara. ! dhImukhajInuM avataravasahI " (5) mahAvIra svAmInuM. A pAMca maMdiramAMthI pahelA bane maMdiramAM ArasapahANanI kotaraNIthI bharapUra zilpakAma che trIjA maMdiramAM pittaLanI 100 maNanI paMcatIrthInA parikaravAnI mULanAyakanI manohara mUrti che. parikara eTale pratimAnI pAchaLane ane banne taraphano alaMkArapUrNa nakazIvALo bhAga. mULanAyaka eTale maMdiranI mukhya pratimA. cothuM maMdira mULa gabhAre ane cAre bAjunI divAlamAM nakazIvALuM ane traNa mALanuM uMcuM hevAthI tenI racanA darzanIya lAge che. mahAvIrasvAmInuM maMdira chellA 200-250 varSanuM arvAcIna lAge che. pahelA cAra maMdire eka ja vistAramAM bAMdhelA che, pAMcamuM caumukhajInA karavAjAnI bAjumAM eka judA vaMDAmAM che. maMdirane bahArathI jotAM tenI aMdaranI zilpa-samRddhine bilakUla khyAla Avato nathI. vimAnanuM zikhara paNa nIcuM ane kaDhaMgu che. A maMdire kadamAM khAsa nIcA sakhavAmAM AvyA che. tenA kAraNe tarIke dhamaSTAonI najaramAM AkarSaNarUpa na bane athavA ekavAra UMcA karelA zikhare dharatIkaMpanA AMcakAthI paDI jatAM pharI evAM na karavAne zilpIone nirdhAra heya tethI bahAra vibhava na vadhAratAM aMdaranA bhAgamAM kaLAnI vADIe vikasAvI kRtArthatA mAnI. I. sa. 1020 mAM mahamadagajhanIe somanAtha para caDAI karI seminAthanuM maMdira ane For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI graMtha: bIjA aneka dharmasthAneAnA vinAza karyAM hatA. parantu teNe puMTha pheravI ke tarata hindudharma sarjelA sAmapurA zilpIonAM TAMkaNAM pratApI jainamaMtrIe ane zrImantAnA Azraye Abu, giranAra ane zatruMjaya upara gAjatAM thaI gayAM. 10 thI 16 mA saikA sudhInA samaya jainadharmanA prabhAva ane kalAsa...skRtinA eka ujjavala ane jvalaMta itihAsa banI rahyo che. saM. 1088 mAM pATaNanA daMDanAyaka senApati vimalazAhe jainamadiza badhAvyA te vakhate tyAM jainamaMdire nhAtAM paNa prAcIna ullekhA parathI jaNAya che ke tyAM pUrvakAlamAM maMdiza hatAM paNa kALakhaLe naSTa thayelA te madirAnA uddhAra karavAnA zrI dha ghASasUri mahArAje temanA ziSya daMDanAyaka vimaLazAhane Adeza ApyA hAya ema lAge che. vimalama'trI caulukyarAjA bhImadeva pahelAnA mahAma`trI hatA. te atyanta kAryadakSa, zUravIra ane utsAhI hatA tethI mahArAjA bhImadeve temane senApati banAvyA. temaNe ghaNI laDAiomAM parAkrama batAvI vijaya prApta karyAM hatA. AbunI pUrNAMnI taLeTImAM caMdrAvatI meATI nagarI hatI. tyAMneA paramAra rAjA dhaMdhuka te pATaNanA sAmaMta hateA paNa teNe mAthuM uMcakayuM . tyAre meTA sainya sAthe senApati vimaLamatrIe tene vaza karyAM. te pachI cadrAvatI pradezanA daMDanAyaka tarIke tenuM rakSaNa karavAnuM kAryaM rAjA bhImadeve vimaLama`trIne seAMkhyuM. caMdrAvatImAM te kALe ArasapASANunA ghaNA devasthAne hatAM. ane Aje tenAM bhagnAvazeSamAM je zilpakAma jovA maLe che tenI akhaMDa pratikRti delavADAnAM jinamadizamAM jovA maLe che eTale te kALe aneka zilpavizArade dezamAM Thera Thera haze ema lAge che. vimaLamaMtrIne putra na hateA. kathA evI che ke-putra mATe temaNe akhikAdevInI ArAdhanA karI. devIe svapnAmAM tene varadAna mAMgavAnuM kahyuM, tyAre teNe putra mAMgyA ane guruAjJA pramANe Akhu upara eka jainamaMdira bAMdhavAnuM mAMgyuM. devIe kahyu ke " e varadAna ApI zakAya nahIM, eka ja pasaMda karI le." te parathI teNe peAtAnI patnIne pUchIne nirNaya karIne kahevAnuM kahyuM. tenI patnIe kahyuM ke putrathI keAnAM nAma cirakALa amara rahyAM che. putra karatAM madira baMdhAvI puNya prApta karavuM iSTa che. devIe svapnamAM phI dana ApyuM tyAre vimaLamatrIe madiranA sthAna mATe saMketa mAgyA ane devInA Adeza pramANe eka capAnA jhADa nIce kaMkunA sAthIyAnuM cihna joi tyAM khAdAvatAM tI...kara bhagavAnanI mUrti nikaLI te parathI tyAM prAcIna jainatIrthaM hatuM evI sAkhitI maLI. Aje ubhelA madiranA pAyAmAM AbunA kALA pASANeAnI pITha bAMdhelI jaNAya che. te jamIna upara vamaLamatrIe apUrva kAraNIvALA Arasa pattharothI mULa gabhArA, gUDha saDapa, nava cAkIe, raMgama'Dapa ane bAvana jinAlaye baMdhAvI tenuM nAma vimalavahI ApyuM. temAM kAMcanamizrita 18 bhAga pIttaLanI 51 AMgaLanI pramANavALI zrI AdIzvara bhagavAnanI saparikara maneharamUrti karI mULanAyaka tarIke sthApanA karI. te hAla For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 Abu-delavADAnA jainamandiranI zilapasamRddhi nathI. pAchaLathI jIrNoddhAra thatAM zrI RSabhadevanI pASANanI mUrtinI pratiSThA thayelI jaNAya che. | vimaLavasahInA maMdiranI bahAra sAme ja eka suMdara hastizALI che. tenA daravAjAnA mukhya bhAgamAM ghoDesvArImAM vimaLamaMtrInI pratimA che. tenI banne bAjue AgaLapAchaLa kula 10 hAthIo che. tenA upara maMdirane vistAra ane jIrNoddhAra karanAra vaMzaparivAranA lekho che. vi. saM. 1088 mAM vimaLamaMtrIe A maMdiranI pratiSThA zrI viddhamAnasUrijI pAse karAvI hatI. te samayamAM mukhyamaMdira ane nRtyamaMDapa baMdhAyA hoya evuM zilpazAstrIenuM mAnavuM che. tenI pAsanI derIo ane maMdirane bahArano belANakamaMDapa (pravezamaMDa5) tathA hastizALA vagere pAchaLathI 1201-2 nI AsapAsa baMdhAyA che. mukhya nRtyamaMDapanI uttara bAjunI vaccenI cokInI chatamAM sarasvatIdevInI mUrtinI ane bAju sUtradhAra kelA ane leyaNanI mUrtio che. A zilpIoe pAchaLanA bhAge bAMdhyA haze. dukAmAM vimalazAhanuM maMdira eka sAthe AkhuM baMdhAyuM nahotuM kakaDe kakaDe pUruM thayuM che, evuM bIjA lekho uparathI paNa siddha thAya che. vakhato vakhata maMdiranA jIrNoddhAranuM kAma cAlyA karyuM che. tema, sirohI, siddhapura, pATaNa ane pAlanapura e cAra nagarenA kArIgaronA nAma maLe che. 1821 nA lekhamAM jhaveracaMdajI, AzakaraNajI ane mANekacaMdajI dekharekha rAkhe che. kArIgare bhAle, rekhA, kane, khImo, harakhacaMda, DA, bhAya, haroLa, kesara, rAmo, gaMgArAma vAMce tene rAma rAma batAve che. A lekha hastizALAnA maMDapamAM che. vimalavasahInA maMdiramAM pradhAnamUrti zrI RSabhadeva bhava nI che. temAM prakAza mAtra sAmenA dvAramAMthI maLe che tenI sAme mukhya maMDapa che. jenI bIjI traNe bAju parasALe ke cAkIe che. A maMdiranA 140 phUTa lAMbA 90 phUTa pahelA cagAnanI bhatene aDatI staMbhevALI lAMbI parasALamAM ke takhatImAM buddhavihAre jevI derIo che, te darekamAM padmAsanavALI pratimAo che. maMDapanA staMbha para pATaDAo caDAvela che, te para ghummaTanI chata TekAvelI che. temAM aneka vastunA kaMdarA pADI darekamAM vela, cakra, hAthIo vagere kotarelAM che. ane chatamAMthI jhulatA phUlatarAonI ArasamAM utArelI kamaLa pAMkhaDIo vizvanuM Azcarya banI che. pATaDA TekavatI kamAne ke tAraNe jainamaMdiranuM eka kalAtmaka saMzobhana tatva che. vimalavasahI maMdira prAcIna maMdiranI kALI pattharanI pITha upara racAyeluM che. te badhA AbunA pahADamAMthI kADhelA jaNAya che. vimalazAhe navA maMdira mATe Arasane patthara aMbAjI pAsenI jharIvAvanI khANomAMthI kADhIne maMgAvelo che. junA vakhatamAM Abu upara javAne mAga acaLagaDha taraphathI gADA rastAne paNa hato, paNa patthara hAthInI pITha upara bAMdhIne parvata upara lAvavAmAM AvyA haze evI mAnyatA che. For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla ardhazatAbdI mae vimalavasahInI paDakhAmAM ja lagabhaga baso varSe pharI pATaNanA maMtrImaMDaLanA pari vAramAMthI prabhAvI mahAna jainoe vimaLazAhanI dharmapriyatAnuM darzana karAvyuM. pratApI gurjaranareza siddharAja jayasiMhanA maMtrImaMDaLamAM poravADa jJAtinA semasiMha nAmanA maMtrI hatA tene putra adharAja (AsarAja) keI kAraNasara pATaNa cheDI. pAsenA "saMhAlaka gAmamAM jaI vasyA hatA. tenI mahApativratA dharmapatnI kumAradevInA cAra putro luNaMga, malladeva, vastupALa ane tejapALa hatA. ane buddhizAlI dharmarata sAta putrIo hatI. pitAnA dehavilaya pachI vastupALa ane tejapALa saMhAlaka cheDI maMDaLI (hAlanuM mAMDala) gAme jaIne rahyA. sadaguru sUrIzvaranA upadezathI te bannee zatruMjaya ane giranArane saMgha ADaMbarapUrvaka kahADyo hate. te samaye dhavalakapura (dhULakA)mAM mahAmaMDalezvara arNorAjanA putra lavaNaprasAda vAghelA rAjA gujarAtanA mukhya sAmaMta hatA. temane putra viradhavala mahAparAkramI hatuM, mahArAjA bhImadeve (bIjA) lavaNaprasAdane rAjyanI sImA saMbhALavAnuM kAma sepyuM, ane viradhavalane pitAne yuvarAja banAvyo. viradhavale bAheza maMtrI mATe zedha karatAM temAMthI vastupALa ane tejapALane bolAvI mahAmaMtrI banAvyA. maMtrI tejapALane dhoLakA ane khaMbhAtane adhikAra meM ane maMtrI vastupALane AkhA rAjyanuM mahAmaMtrIpada ApyuM. vastupALa-tejapALe ghaNI laDAIe karI chatAM teo kadI nyAya ane nItithI vimukha thayA nahatA. temaNe pitAnA ane kuTuMbIonA, ane prajAnA kalyANa mATe maMdire, upAzraya, dharmazALAo, dAnazALAo, hindumaMdire, masIde, paraba, vAvakuvA, ghATe evA leke pagI ghaNuM kAma karAvyAM temAM luNavasahI sauthI mukhya che. vastupALanA nAnAbhAI tejapALe pitAnI dharmapatnI anupamAdevInA putra lAvaNyasiMhanA kalyANa mATe selaMkIrAja bhImadeva bIjAnI tathA AbunA paramAra rAjA somasiMhanI anumati laIne 'delavADAmAM vimalavasahinI joDe luNavasati nAmanuM zrI neminAthanuM bhavyamaMdira baMdhAvyuM. temAM mULa gabhAre, gUDhamaMDapa, nava cokIo, raMgamaMDapa, elAnaka, khanIko (gekhalA ) jagatI, bhamatI, hastIzALA vagere vimala-vasahi jevA ja karAvyAM nava cekImAM be gokhalA che. tene loke derANI-jeThANInA gokhalA kahe che. te ane maMtrI tejapALe pitAnI bIjI patnI suhaDAdevInA kalyANa mATe karAvyA che ane bhamatInI derIomAM potAnA kuTuMbIjanonA kalyANa lekhe karAvyA che. meTI derIo bIjA vevAIo ane bIjA saMbaMdhIonI karAvI che. derANI-jeThANInA gokhalAmAM eTaluM badhuM bArIka kAma che ke temAM sAdu kAma thayA pachI vadhu bArIka karavAne je bhUko nIkaLe tenI bhArobhAra cAMdI ApavAmAM AvI hatI paNa te kimata ochI gaNAya. sonuM ApyuM heta te vAta judI hatI. atyAre paNa jIrNoddhAra mATe je kotarakAma thAya che temAM bhUkAnA bhAra karatAM deDhI cAMdI jeTaluM kharca thAya che. kAmanI jhaDapa vadhAravA kArIgaronI sarabharA mATe rasayA, kare ane caMpI karanArA rAkhyA hatA, ema kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANakapuranu dharavihAra daherAsara For Personal & Private Use Only zrI mehanalAlajI adha Xiao smArakasa (Aki Alojikala sarve eka nDiyAnA sojanyathI) Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlItANAnA jagaprasiddha daherAsarA zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smArakamatha For Personal & Private Use Only (1))+
    >lk]\ Tee flee Jle) Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abu-salavADAnA jainamanironI zilpasamRddhi 57 luNavasahimAM divAle, daravAjA, bhaMte, teNe ane chatanA ghumaTe vageremAM kulajhADa, velabuTTA, hAMDI, jhummara evI bIjI aneka cetana vastuonI kAraNe karelI che, te uparAMta hAthI, ghoDA, uMTa, vAgha, siMha, mAchalI, pakSio, manuSya, devadevIo, judI judI aneka prakAranI AkRtionI sAthe manuSya jIvananA aneka prasaMge jevAM ke-rAjadarabAra, savArIo, varagheDA, jAna, vivAhanI cerI, nATaka, saMgIta, raNasaMgrAma, pazupAlaka, sAdhuo ane zrAvakanI dharmakriyAo ane tIrthaMkaranA jIvana evA suMdara ane suvAgyarUpe katarelAM che ke te badhAnuM bArIkAIthI nirIkSaNa karatAM divasenA divase pUrA na thAya ane varNanathI pustake bharAya. , A be maMdiramAMthI kene zreSTha gaNavuM tene mATe vAda karI zakAya. dareka jaNa pitAnI meLe ruci pramANe game tene zreSTha guNa ApI zake. kataraNInI zreSThatAmAM vimaLavasahi caDI jAya te luNa-vasahimAM keraNIne vistAra ane bArIkI ane suMdaratA vadhe. vimaLa-vasahimAM manuSya jIvananA prasaMge vadhAre che. luNavasatinI dareka nAnI cAkInI chatamAM bhinna bhinna prakAranI racanAo che. temAMthI gAlIcAnI aneka bhAte upajAvI zakAya. aneka ghummaTamAM 1000 putaLIo che te joI ATale UMce ATalA nAnA kadanI aneka AkRtio kArIgare zI rIte karI zakyA haze tene viramaya thAya che. vimaLavasatinA keTalAka ghummaTamAM purANanA prasaMgo mahAkuzaLatA pUrvaka rajU thayA che. kAlIyadamana ane hiraNyakazyapa vadha vagere oLakhAya che. luNavasahine bAMdhanAra zAnadeva nAmane zilpAcArya hate. zilAle temaja anya sAhityamAM tene ullekha che. . aho zobhanadevasya sUtradhAraziromaNiH / .. taccaityaracanAzilpaM nAma lebhe yathArthatAm // Azcarya che ke A maMdiranI uttama racanAvALA jJAnathI sUtradhAramAM ziramaNi zebhanadevanuM nAma yathArtha guNavALuM che. I. sa. 1368 mAM alAuddIna khIlajInA sainyae dezane dhamaroLI nAkhyo hate. temAM A maMdiranA gabhArA, gUDha maMDapa ane mUrtio temaja bane hastizALAonI ghaNI pratimAone nAza karI nAkhyo hato te pachI aneka prakAre tene jIrNoddhAra karanArAonA prayatno chatAM tenuM pUrvanuM saMpUrNa svarUpa maLyuM nahotuM. - 1950 nA ogasTanI 15 mI tArIkhe A maMdirano jIrNoddhAranuM kAma samasta bhAratanA vetAmbara mUrtipUjaka jainonI pratinidhi zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI taraphathI hAtha dharavAmAM AvyuM che ane have lagabhaga pUruM thaI gayuM che. - meTA bhAganA mANaso emaja mAnatA hatA ke A jamAnAmAM AvuM kAma karI zake tevA mANaso maLI zake nahIM ane A kAmanuM samArakAma thaI zake nahi. paranta For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI prathA zrI amRtalAla trivedI jevA niSNAta semapurA zilpInI dekharekha nIce aMdAjelI kiMmatamAM hajAra varSa pahelAnI dhATInuM kAma karI Ape te rIte kArIgarone tAlIma ApavAmAM AvI. tuTelA khaMDene bahu hisAbathI bArIkIpUrvaka meLavI devAmAM AvyA che, ane lagabhaga badhI ja pratimAo tathA AkRtione akhaMDa rUpa ApI pattharane raMga ghATa jarA paNa jude na paDe evI marAmata thaI gaI che. keTalAka pATaDAe paNa badalI navA nAkhavA paDyA che. keTalAka kheDe navA bahAra AvyA che. je jUnA AkAre maLyA che, temAMnA keTalAka mathurAnA zi95ne maLatA che. saMzodhake mATe te eka navuM pRSTha bane che. A kArya mATe Aje zilpI parivAramAMthI yegye ja maLI AvyA teo dhanyavAdanA adhikArI banyA che. delavADAnI vastIne dUra khaseDI maMdiranuM jumakhuM cegamathI khulluM mUkavAne nirNaya levAya te te AvakAra pAtra che. - mAnavasaMsAranI ATalI badhI lIlA nIrakhyA pachI tene amara karanAra zilpIo Aja aneka varSo pachI ApaNA hRdayamAM UrmibharyA sanmAna pAme che. - delavADAnA A be jaina devAlaye bhAratavarSanA sarvottama namUnA gaNAya che. e devamaMdire ekalA jainasamAjanI saMskRti nathI paNa gujarAtanI amApa zaktinI pratibhA ane pratiSThAnAM pratIka che. ene mUrtasvarUpa ApavAnuM kArya buddhinidhAna be mahAna jenamaMtrIzvaree karyuM che, e jenone mATe gauravane viSaya che. Das 2 E - For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanA jainamaMdiromAM kAchazilpa lekhaka: zrI kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave upakama sRSTinA sarjana sAthe kalAno prAdurbhAva kudaratI temAMthI thayo. jema jema prajA. tene pichAnavA lAgI tema tema tenAM tAttvika svarUpa mAnavahRdayane AkarSita karatAM, tenA pratye AnaMdanI abhIpsA jagADavA lAgyAM. Ama kalAne janma vizva kalAkAranI abhUta nirmANakalAmAMthI thaye, jenI anukRti karI mAna-kalAkAre, judA judA svarUpe samAjanI samakSa tenAM pratika raju karavA lAgyA. AvA naisargika kalApratikemAM kalAkAranI jeTalI tanmayatA, teTalI ja tenI kalAkRtinI viziSTatA. kalAnA vividha bhedamAM zilpa, saMgIta, ane citrakalAnuM sthAna mUrNanya gaNAya. jo ke zAstramAM te kalAnA cesaTha bheda. nirUpyA che. paraMtu A traNa mukhya kalAoe sArAe vizvamAM raMgaberaMgI svarUpe, khUba vikAsa sAdhyuM hovAthI, baMdhI kalAomAM tenuM sthAna mokhare che. bhAratamAM A traNe kalAone sArvatrika pracAra thatAM judA judA yugamAM tenuM vaividhya avanavI rIte prakAzamAna thayuM che. rAjAmahArAjAethI AraMbhI sAmAnya AdivAsIo sudhInI prajAe, tene pitapitAnI rIte apanAvI che, pUcha che ane sanmAnI che. A paikI zilpakalA e vizvakarmAnuM gahana zAstra che. vizvanI dareka prajAe zilpane svIkAra e che-vatte aMze karelo ja che. zilpakalA pASANumAM mukhyataH Aje jovAmAM Ave che, paraMtu tenA sivAya kASTa, dhAt, mRttikA, ane bIjA aneka dravyomAM utAravAnA prayAse tenA tavidee karyA che. AvAM kalAsarjane atiprAcInakALathI tenA kalAkAroe banAvI, apUrva kalAsAdhanAnAM amara pratike prajA samakSa raju karyA che. gujarAtamAM kASTa zilpakalA Aje sAmAnyataH maMdire, mahAlayo, prAsAda, gRhe ane killAe pASANu, iTa, cuno ke sImenTaka kITanA banAvavAnI prathA pracalita che. paraMtu prAcIna kALamAM A badhAnuM sthAna mukhyataH kASTa-majabuta lAkaDAe lIdhuM hatuM. pATalIputrane rAjamahela, tathA prAkAra kASTane hevAnuM mauryonA ItihAsa dvArA jANI zakAya che. A sivAya rAjAmahArAjAonA prAcIna rAjamahelo kAchazilpa ane tenI adbhuta kalAkRtio dvArA ja zaNagAravAmAM AvatA hatA. nepALamAM te devamaMdire ane rAjamahAla, kASTanAM hovAnuM Aje paNa jANavA maLe che. rAjasthAna ane mevADanA keTalAe prAcIna rAjaprAsAdamAM kASTa kalAkRtinA ananya phalake haju paNa saMgrahAyelA che. te paikInA keTalAka avaze, judA judA prAMtenA pradarzanamAMthI paNa ApaNe joI zakIe chIe. gujarAtamAM te kASTakalAe apUrva vikAsa sAdhyo hate. prabhAsapATaNamAM AveluM somanAthanuM prAcIna maMdira, pahelAM kANanuM ja banA For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMthaH veluM tyAra bAda caulukya bhImadeve tene pASANanuM banAvyAne ullekha, ItihAsanA pAne seMdhAyuM che. A sivAya zatruMjaya ane bIjA aneka tIrthasthAne para kASTanA prAcIna maMdire hatAM. gujarAtamAM te pratyeka makAnanI aMdara, kAchazilpanA nAnAM meTA alaMkaraNe mukavAnI sarva sAmAnya paraMparA pracalita hatI. pachI bhale te sAmAnya manuSyanuM hoya ke dhanADhya zreSThinuM makAna hoya paNa dareka potapotAnI zakti pramANe kASTakalAnA alaMkaraNe kamADa, dvAra, zAkhA staMbhe, bhAravaTe, gokhalAo, ALIyAM, jALIo, kabATa ane sAmAnya upakaraNe palaMga, keca, Tebala tathA virAmAsana vageremAM karAvatA. Aje paNa keTalAe zahera ane gAmaDAonA makAnamAMthI tenA avazeSa jovA maLe che. pATaNanI kASTakalA samRddhi pATaNa e prAcIna rAjadhAnInuM nagara heI tyAMnI prajAe paNa kASTakalAne sAro e AvakAra Apyo hovAnuM jANavA maLe che. keTalAe prAcIna makAnanA jharUkhAo, jALIe, kamADe, gekhalAo, ane nava khAnAonA kabATenI advitIya kalAmaya kataraNanA vividha pratike hamaNAM sudhI jovA maLatAM hatAM. hiMdu ane vaherAonA prAcIna makAnamAMthI AvA ghaNuM kAchazilpa maLatAM, je purANuM vastu vecanArA dalAle pANInA mUlya vecAtA laI paradeza ekalatAM ane haju paNa mokale che. vakhArane pADAmAM eka zeThanuM makAna hatuM, je advitIya kASThakalAnI kataraNIvALuM hovAnuM 3. bajese pitAnA ArkI haijIkala sarve opha nedhana gujarAta" nAmanA graMthamAM raju karI tenuM citra paNa ApyuM che. " A sivAya khArAkeTaDIne pADAnA bAroTa kAnajI umedasIMgajInA makAnane ullekha ApI tene paNa pheTe mukela che. vizeSamAM keTalAka prAcIna hiMdu maMdire paNa kAchazipathI alaMkRta pATaNamAM hatAM jenI vistRta samAlocanA karatAM A nibaMdhanuM kalevara vadhI jAya tema hovAthI ahIM ATale ja ullekha karI calAvazuM. kAchazilpakalAne vadhu uttejana, pATaNanA nazreSio taraphathI sAruM evuM maLyuM hatuM. teoe potAnA makAnamAM te tenA apUrva zipa kaMDAryA hatA. teTaluM ja nahi paNa pitAnA gRhamaMdiramAM nitya sevA karavAnA sthAnane adabhUta kalAkRtiothI zaNagAratA. jenAM aneka pratiko Aje paNa ghaNu kharA gharamAMthI jovA maLe che. AthI paNa vizeSa kAchazipenI suMdara kalA teoe maMdiromAM avatArI che. pATaNamAM jenAzrita kAchazilpakalAnAM, AvAM kamanIya phalake Aje keTalAe maMdiramAM vidyamAna che. jene jotAM kalApremI manuSya mugdha banI prAcIna kalAkRtio pratye prazaMsAnA puSpa vere che. AvA virala kASTakalAnA phalakanI theDIka jhAMkhI atre ahIM raju karavAno prayatna karyo che. jenAzrita kAchazila - pATaNanA maMdire pUrvakALamAM meTe bhAge kANanA ja banAvelA hevAnuM anumAna che. jo ke divAle ane agAzI puratA bhAge IMTa, paththara ke cunAnA banAvatA, paraMtu For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (hAla : zrI meAhanalAlajI ardhazatAbdI smArakatra tha pATaNanuM prAcIna kalAtmaka kASTa maMdira zrIyazAvijayajI jaina gurUkula, pAlItANA) ( pU. munizrI mRgendra muninA sa'grahamAMthI ) For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smArakagraMtha pATaNanA jinAlaya nATaka kara . ra TakA - kASTa gabhAro (mapAtI pADe ) kANa dhumaTa (kapura mahetAno paDe) keraNIyukta dhumaTa (paMcAsarApAzvanAtha jinaprAsAda, DhaheravADA) dhumaTa For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanA jainamaMdiramAM kAzipa sta, maherAbe, ghuMmaTe ane dvAre vagere kASTanAM banAvI temAM kASTakalAkRtionAM abhinava suzobhane khAsa karI raju karatAM jhaverIvADAnA mahellAmAM Avela vADIpArzvanAthanA maMdirane maMDapa te, kASTakalAkRtine abhUta namune gaNate. te maMdira saMvata 165ra lagabhaga baMdhAyuM hovAne zilAlekha che. jenA AdhAre te maMdira vikramanA sattaramA saikAnuM gaNAya. A maMdine raMgamaMDapa kASTamaya banAvyo hato, jemAM tenA kalAkAre pASANanI mAphaka abhinava kalAne kASTramAM utArI hatI. A maMDapane ghuMmaTa 11 phUTa uMce banAvyo heI, temAM vitAnI kalA pASANanA maMDapane anurUpa raju karatAM, madhyamAM palaMbaka banAvyo hato. ghuMmaTanA dareka vitAna (paTTAo) mAM jhINI jhINI kalAmaya kataraNI anAvI jena tIrthaMkaranA jIvanamAMthI keTalAka bhAva kataryA hatA. temAM pharatI ATha saMgIta vidyAdharIe mukI, te darekanA hAthamAM saMgItanA upakaraNa-vAdyo mukavAmAM AvelAM. A paikI keTalIka te nRtya karatI hoya tevI mudrAo paNa temAMthI vyakta thatI. darekanA paga pAse be paripakva, vAdyo sAthe beThelA mukyA hatA. nIce ATha dipAlo, idra, agni vagerene teonI niyata karelI dizA paratve sthApana karelA jaNAtA hatA. A dareka dikapAlanA paga pAse teonA vAhano mukavAmAM AvelAM. A maMDapanI cAre dizAmAM teNe yukta cAra nAnAM nAnAM dvAra hatA. A dvAre upara ane tenI ItemAM cAre bAju nRtyAMganAe nRtya karatI, temaja vAdyo vagADatI raju karI tenA uparanA paTTAomAM haMsAvalI"haMsanI lAMbI lAIne temaja bIjA AlaMkArika suMdara suzobhane kotaryA hatAM. dareka dvAra * upara gajalakSamI tenI banne bAju vAdya vagADatAM saMgItakAre, ane abhivAdana karatAM zrAvaka-zrAvikAonAM kalApUrNa citra kotaravAmAM AvyAM hatAM. Akho maMDapa kAmaya hovA chatAM, jANe pASANane ja banAvyo na hoya ! tevuM suMdara kalAmaya kAma temAM kaMDAryuM hatuM. A maMdiranA suMdara phoTogrApha DaoN. bajese "ArkalaijIkala sarve opha nerdhana gujarAta" pustakanI pleTa naM. 4-20-21 mAM raju karyA che. Aje te navIna maMdira baMdhAtAM, A adabhUta kASTakalAkRtine virala namune dUra karAve che. tenA vyavasthApake e te maMDapanuM zuM karyuM, te kyAM che, te saMbaMdhI kAMI hakIkata maLatI nathI. pATaNanA paMcAsarA pArzvanAthanuM maMdira Aje te eka bhavya gurjarakalA niketananA -anupama prAsAda svarUpe banyuM che, ane haju tenuM kAma cAlu ja che. paraMtu tenA prAcIna maMdirane madhya maMDapa, kASTane ja hatuM te maMDapa hamaNAM sudhI navIna hemacaMdrAcArya jJAnamaMdira uparanI gelerImAM mukyuM hatuM. A marDapamAM paNa, vADIpArzvanAthanA maMdiranI mAphaka nRtyAMganAo, vAdyavAdake, pArzvanAtha vagere tIrthaMkaranI pratimAo, neminAtha bhagavAnane lagnotsava, temanuM jIvana, navagrahe, aSTa dipAla vagerenA abhinava svarUpe mukelAM hatAM. taduparAMta ghumaTanA vitAne-paTTAo banAvI, temAM bArIka kalAkataraNIthI keTaluMka sUkama katarakAma banAvavAmAM AvyuM hatuM. A maMDapa paNa hamaNAM ahIMthI bIjA keI sthAne laI javAya che. For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha AvA kalAmaya maMDapa, ane tenA ghumaTe, kASTramAMthI ja banAvelA pATaNanA aneka jaina maMdiromAM jovA maLe che. A paikI kapUra mahetAnA pADAmAM Avela maMdiramAM, DhaMDheravADAnA eka prAcIna maMdiramAM, phophaLIyAvADAmAM poLathI pesatAM sAme jaNAya che te maMdiramAM, vasAvaDAnA jaina maMdiramAMnA ghuMmaTa kalAnI daSTie anupama kahI zakAya. A dareka ghuMmaTanI pASANunA ghumaTe jevI sthApatyanI daSTie racanA karelI hoI tenA vividha vitAne, kASTamAM zAstrIya rIte utAryA che. vadhumAM te darekanAM palaMbake paNa jhulatAM jhummare jevA banAvI, kASTramAM pASANakalAne AbhAsa karAvyo che. temAM nRtyAMganAo pAripAWke, dikpAlo ane vidyAdharane paNa keTalAkanI aMdara mukelA che. keI kaI ghuMmaTemAM tIrthakaranA paNa svarUpe jovAmAM Ave che. jo ke raMgaregAnathI keTalAka maMDapanI A kalAne DhAMkI dIdhI che. chatAM kalAkAranI apUrva sajAvaTanAM darzana te temAMthI samajI zakAya che. pATaNamAM AvA kASTamaya kalAmaMDapa, ghummaTo vagere banAvavAnI paraMparA paMdaramAM saikA pUrvathI utarI AvI hovAnuM vADI pAzvanAthanA maMDa5 uparathI jANI zakAya che. kAchazilpanuM adbhuta kAma, ane darzanIya kalAkRtio, kuMbhArIyA pADAnA maMdiramAMthI jovA maLe che. A maMdiranI racanA pUrvakAlIna heI, kadamAM paNa bIjA maMdiranA mukAahe te nahAna gaNAya. paraMtu kASTakalAkatinA eka abhinava svarUpe. tenuM mahattva sAmAnya te nathI ja. A maMdiranA staMbhe, bhAravaTe, vitAna ane kASTaphalakamAM bhagavAna neminAthanuM jIvanadarzana, bhAvavAhi rIte raju karyuM che. temAM bhagavAna neminAthane varagheDA, temane latsava, rAjuladevIne rAjamahela, giranAra ane zatruMjayanAM pArvatIya citraNa, tyAM AvelAM devamaMdiranuM abhinavadarzana, kAchanA moTA bibomAM prasaMgAnurUpa ane bhAvAtmaka rIte tenA zilpIe utArI zraddheya samAjanuM citta AkarSavA prayatna karyo che. tene ghuMmaTa bIjA kASTaghuMmaTanA je hoI tenI punarAvRtti karavAnI jarUra nathI. paraMtu A maMdiranI kASTakalA, pATaNanA badhA maMdire karatAM viziSTa prakAranI hoI, temAMnA citraNe adabhUta che, ema kahevAmAM jarAe atizayokti nahi gaNAya. A badhA phalakemAM raMgapuraNa paNa tene anurUpa banAvatAM, tenA rakSaNa mATe darekanI upara pAradarzaka kAca jaDI dIdhA hoya che. kalAnI daSTie pATaNanA darzane AvanAre te A kalAkRtio khAsa jovA jevI che. eka abhinava tItha kASTa paTTa: jainamaMdiramAM sametazikhara, giranAra, zatruMjaya vagere pavitra tIrthonA paTTo mukavAnI paraMparA ati prAcInakALathI utarI AvI che. ane te niyame Aje aneka jainamaMdiramAMthI, AvA nAnA-meTA bhavya ane advitIya kalAkRtio raju karatAM paTTo jovAmAM Ave che. Avo eka tIrthopaTa kASTramAM katarelo pATaNamAM kanAzAnApADAnI aMdara, jainamaMdiramAM mukela che. zilpakalAnI daSTie kASTakalAne A eka virala namune gaNI zakAya. temAMnuM ketarakAma, bhAva, ane racanA vicAratAM, tenA zilpIoe A adabhUta kalAne ajaba rIte hastagata karI hatI, ema te jarUra lAge che. For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanA jainamaMdiramAM kAchazipa A kASTa paTTa 3 phUTa pahoLe, ane 7 phUTa lAMbe vizALa che. temAM upara-nIce be kathAnake vyakta karatAM, bane tIrthonI ananya pichAna raju karavAne tenA zilpIe prayatna sAdhyo che. uparanA vibhAgamAM, vartamAna yuganA vIsa tIrthakaranI nirvANabhUmi sametazikharane tAdaza citAra raju karyo che. tyAM vIsa tIrthaMkare nirvANa pAmyA hovAthI te parvatanI vIsa TekarI upara vIsa devakulikAo raju karI che. A dareka maMdiremAM, te te tIrthakaranI pratimAo raju karI, tenI AjubAju kAtsaga mUrtio paNa vyakta karI che. madhyamAM bhagavAna pArzvanAthanuM traNa zikharavALuM meTuM maMdira banAvI, temAM temanI pratimA AjubAjunA cAmaradhArI iMdro sAthe batAvI che, tenI AgaLa jalamaMdiranuM dezya paNa Abehuba rIte raju karela che. A uparAMta te parvatanuM hadayaMgama citra kASTamAM upasAvatAM temAM sarovare, kuDe vRkSe, vanarAjIo, nadI, vA, temAMnA jalacarajI tapazcaryA karatA munio, saMte, RSio, temaja A tIrthanI yAtrAe jatA AvatA, caDatA utaratA, asaMkhya yAtrikonA vRdene suMdara rIte. AmAM utAryA che. kASTramAM batAvela Ave anupama prasaMga, tIrthadarzanane A paTTa gujarAtanA kASTa zilpamAM mahAmUle ane virala kahI zakAya. A paTTanA bIjA vibhAgamAM aSTApada parvatanuM dazya caritArtha karyuM che. temAM pharatI covIza tIrthakarenI devakulikAo, nAnI zikharabaMdha daherIonI kalpanA raju kare che. madhyabhAganI eka kulikAmAM bhagavAna RSabhadevanI nirvANabhUmi tarIke temane stUpa vyakta karyo che. A maMdiranA uparanA bhAge banne bAju cAmaradhArI idro, nIce maMdira pAse sAmAsAmI dazamukha rAvaNa tathA maMdadarI taMtuvAdya vaDe kIrtana karatAM jaNAya che. maMdiranA adhebhAge sUrya prakAze che, jenA prakAzathI gautamasvAmI yAtrA karatA hoya te bhAva AmAM utArela che, muniomAM ja ghAcAraNa ane vidyAcaraNa ahIM yAtrA karavA AvyA hatA tenuM smaraNa paTTamAMthI thAya che. sauthI nIce sagaranA putro tIrtha rakSA karavA khAI khuMdatA hovAnuM jaNAvela che. jyAre sauthI upara vIza viharamAna jina-tIrthakarenI vIsa kulikoe temaja bIjA maMdire paNa vyakta karyA che. A uparAMta munio, sAdhuo vagerene dhyAna, japa, tapa karatAM paNa AmAM batAvela che. zilpakalAnI vAstavika rajuAta karate A kAIpaTTa sapramANa ane pUratI cekasAIthI banAvyA che. A kASTa paTTanI vyavasthita samAlocanA pU. zrI yazovijayajI mahArAje AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMthamAM raju karI che. gRhamaMdire: jainamaMdironI mAphaka jaina zreSThIoe paNa pitAnA gharanI aMdara bhagavAna jinanAM gRhamaMdiro banAvI, kASTakalAne suMdara rIte AvakArI che. pATaNa zaheramAMthI AvA saMkhyAbaMdha gRhamaMdire maLyAM che, jemAM eka nAnuM kANamaya maMdira sthApatyanA niyamane anusarI banAvela hoya che. pATaNamAMthI AvA keTalAMe gRhamaMdire paradeza mokalatA pUrANI vastunA dalAle ne lokee pANInA mUle vecI nAkhyAM che. kAraNa AjanA navA yugamAM kalAnI pichAna sAmAnya mANasane hotI nathI. tethI junI kArIgarI pratye suga dharA For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI mAhanalAlajI azatAbdI graMthaH vatA leke, AvA junA kalAzilpAne nirarthaka gaNI navIna makAneA baMdhAvatI vakhate kADhI nAMkhe che. sAcI rIte te e ApaNI prAcIna saMskRtinuM aNumeAla pratika che. te madira baMdhAvanAre tenA pratye kevI abhirucithI ane prabhu pratyenI ananya bhAvanAthI bhagavAnane padhArAvavA anAvyuM hatuM, tene khyAla AjanA mANasAne AvavA muzkela che. AvA kAma dizamAM pASANunA dezanI mAphaka nIce ku MbhA ke kharAnuM rekhAMkana, upara madhyamAM dvAra, anne bAju dvArastaMbheA, temAM pratihAre, uparanA bhAge mAMdelIyAmAM gajalakSmI, pAse vRMdavAdaka, zrAvakA, zrAvikAo, tenA uparanI kASTapaTTikAmAM navaM gRhA, tenI chatrImAM 14 supanA, uparanA bhAge cAvIza tIrthaMkaro ane bAju ToDalAomAM tIrtha"karAnAM svarUpe ke makaramukhA, sauthI upara sAmaraNa ane kAi kAimAM zikharakhadha daherAnuM dRzya kAtareluM heAya che. Ama gRhamadirA gharanA pramANamAM banAvavAmAM AvatAM chatAM maMdiranA sthApatya pramANe temAM cAgya racanAvidhAna prAcIna zilpazAstrIe karatA hatA. AvA gharamaMdiza mATA madirAnI nAnI AvRtti jevAM lAge che. AvA keTalAMka gRhamaMdizamAMnuM eka gRhamaMdira phAphaLIyApADAmAM maMdiranI najadIka eka gharamAM che. khIjuM khaDAkheATaDInA pADAmAM TAMgaDIyAvADAmAM javAnA rastA upara eka makAnamAM che. maNIyAtI pADAmAM Avela AvuM gRhamadira te eka sarvazreSTha namUnA gaNAvI zakAya. te hAthIdAMtanA jaDatarathI yukta suMdara kalAkRtivALuM banAvela che. ghIyAnA pADAmAM paNa eka vaiSNavanA gharamAM AvuM sAduM maMdira mArA jovAmAM AvyuM hatuM. hemacaMdrAcAya jJAnamaMdiramAM Ave eka suMdara namUne 50 pU. AcArya zrI hemacaMdranA citraphalakanI pIThikA tarIke mUkaye che. A sivAya pATaNamAM aneka jainagrahasthAnA gharomAM AvA kAzilpa dharAvatAM gRhamadirA haze, paraMtu te mATenI ceAgya pichAna nahi heAvAthI tenI neAMdha ApI zakAya nahi. upasa'hAra : pATaNamAM jainadharma ane jainasaMghanI pratiSThA prAcIna kALathI cAlI AvI che. jainasamAje zilpa, saMgIta ane kalAne khUba uttejI che--AvakArI che. eTale kAzilpakalAmAM paNa teneA phALA nAnAsuneA nathI. maMdirethI AraMbhI nAnA makAne pa ta kAizilpA, phalake vagere suzeAbhaneAthI leAkeA gRhane zaNagAratA. jenA keTalAe avazeSa Aje gheragherathI jovA maLe che. A sivAya makAnAnI kARRzilpakalA, hindumadirAnA zilpa ane pratimAo vagere paNa maLe che. paraMtu lekhanI maryAdAne laI te badhAne nyAya ApavAnuM muzkela banyuM che. aMtamAM pATaNanI kASTakalAne biradAvatAM gujarAtanA kalAguru zrI ravizakara rAvaLanA zabdomAM jaNAvIza ke " kArdazilpanA uttamAttama namUnA pATaNanA gRhama`dira ke gharadaherAsara che. A apUrva bhAratIya zilpakRtionI nikAsa ke vepAra para aTakAyata mUkAvI joie. madizanA nAnA namUnAe uparAMta kArdazilpIoe jInA madirAnI chateAmAM kASTapUtaLIe, nakazIe, prasaMge ane nakazIdAra stabhA kAtaryAM che, e ArasanA stabhAnI pUrI spardhA kare che." For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsanAhiMnI hasta likhita pithI mAMnAM raM gI na citro AgamaprabhAkara pU. muni zrIpuNyavijayajI zrI lakSmaNagaNiviracita prAkRta supAnAcariyaMnI hastalikhita prAcIna pratimAMthI pasaMda karIne cha suMdaratama citro A graMthamAM ApavAmAM AvyAM che. A prati, pATaNanA "zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira " mAM tyAMnA tapAgacchIya jaina saMghanI sammatithI mUkAyelA "tapAgacchIya jaina jJAnabhaMDAra" nI che. A AkhI pothImAM zrI supArzvanAtha caritramAMnA vividha prasaMgone darzAvatAM badhAM maLIne 37 citro che, je paikI 31 thI 36 sudhInAM citra pratinA mArjInane bAda karIne AkhA pAnAmAM AlekhAyelAM che ane bAkInAM citro pAnAnA ardhA ke trIjA bhAgamAM AlekhAyelAM che. dareka citranI bAjumAM citrano kamAMka ane paricaya ApavAmAM Avyo che, jene kramavAra utAro A citraparicayamAM ApavAmAM Avaze. pratimAMnA 20, 43, ane 332 e traNa pAnAM khovAI javAne kAraNe ke jIrNa thavAne kAraNe navAM lakhAyelAM che ane temAM citro paNa AlekhavAmAM AvyA che, je mULa citrakaLAne pahoMcI zakatAM nathI. A kAraNasara pratimAM kamAMka 2-3-15-16 ane 31 ema pAMca citro navIna che, jyAre bAkInAM badhAM ja citro prAcIna ane barAbara suvyavasthita rIte sacavAyelAM che. AkhI prati lagabhaga jIrNadazAe pahoMcavA chatAM te Aja sudhI je rIte sacavAelI che e rIte sacavAze te haju paNa bIjI be-cAra sadIo sudhI pratine ke citrone AMca Ave tema nathI. A prati naMbara 11069 che ane tenI patrasaMkhyA 443 che. pratinI laMbAIpahoLAI 11 4 kA iMcanI che. pAnAnI dareka bAju para bAra lITIo ane dareka lITImAM kara thI 38 akSaro lakhelA che. pratinI lipi suMdara ane sacitra suMdara piothImAM zebhe tevI che. prati vikrama saMvata 1479-80mAM lakhAyelI che. tenA aMtamAM nIce pramANe lekhanasamayAdine sUcavatI pupikA che: saMvat 1480 varSe / zAke 1345 pravatrtamAne / jyeSTha vadI 10 zukra bavakaraNeM / medapATadeze / deva kulavATake / rAjAdhirAjarANAmokalavijayarAjye / zrImabRhadgacche / maDAhaDIya bhaTrAraka zrIharibhadrasUriparivArabhUSaNa paM0 bhAvacandrasya ziSyalezena / mni| hIrANaMdena lilikhire / naMde munau yuge caMdre 1479 jyeSThamAse sitetare / dazamyAM lekhayAmAsa zubhAya granthapustakam // 1 // nada-muni-veda-caMdre varSe zrIvikamasya jyeSThazite / alikhat supArzvacaritaM hIrANado munIMdro'yam // 2 // A pumpikAmAM eTaluM jaNAvavAmAM AvyuM che ke vi. saM. 1479mAM medapATa mevADa dezanA devakulavATaka-delavADAmAM rANuM zromekalanA rAjyamAM bRhadagaSNAMtargata mahAhaDIya AcAryazrI haribhadrasUrinA ziSya bhAvacaMdranA ziSya hIrANude A prati lakhI che. For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TY zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: supAsanAcariyanI hastalikhita pithImAMnAM raMgIna citro pratinI pupikAmAM e jaNAvavAmAM nathI AvyuM ke pratimAMnAM citro hIrANaMdamunie pite AlekhelAM che ke koI niSNAta citrakAre AlekhelAM che. saMbhavataH hIrANuMdanA AlekhelAM citro nahi hoya. chatAM e prazna sAmAnya rIte aNaukelyA ja gaNAya. | citronI laMbAI pahoLAI vadhAremAM vadhAre dAjha4 IMcanI che ane ochAmAM ochI 344 iMca che. moTA bhAganAM citro 384 IMcanAM che. keI kaI citra kAjha4 IMcanA paNa che. citromAM lAla, lIlo, pILA, AsamAnI, gulAbI, kALo, sapheda, senerI ane rUperI ema nava raMgano upayoga karavAmAM AvyuM che. raMgonI banAvaTa mizraNa atizreSTha hoI prati prAcIna ane te sAthe jIrNa thavA chatAM raMgonI jhamaka ane tenuM sauSThava Aje paNa AMkhane AkarSe cheApaNe tyAM prAcIna kALathI ghaNA ghaNu raMganuM nirmANa ane tene upayoga thato hato, jenuM bhAna ApaNane prAcIna graMthamAMnA citra ane prAcIna citrapaTTikAonA darzanathI thAya che. A raMgo mukhyatve vanaspati, mATI ane dhAtuomAMthI banatA hatA. jene lagatA ghaNuM ghaNA ullekha ApaNane prAcIna graMthomAM ane khAsa karIne viprakIrNa prAcIna pAnAMomAMthI maLI Ave che. AvA keTalAka ullekhanI neMdha meM bhAI sArAbhAI navAba saMpAdita "citrakalpadrama"mAMnA mArA "bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane jaina lekhanakaLA" nAmanA ativistRta lekhamAM ApI che. te pachI Ane lagatA bIjA keTalAya ulekho maLI AvyA che. AthI citrakaLA Adi mATe upayogI raMga banAvavAnI kuzaLatA ApaNe tyAM keTalI ane kevI hatI tene ApaNane khyAla AvI zake che. prAcIna citrakaLAnA nirmANa sAme AjanI keTalIka vidhavidha mAnyatA, kalpanA ane taAkSepa hovA chatAM A citranA nirmANamAM eka viziSTa paraMparA hatI, emAM te jarAya zaMkAne sthAna nathI. e nirmANa pAchaLanA keTalAka khyAlo vIsarI javAne kAraNe e TIkAspada bane. e kAI khAsa vastu na gaNAya. eTale prastuta citronuM nirIkSaNa karanAre amuka viziSTa dRSTie tenuM avalokana karavuM joIe. A citro ApaNuM prAcIna rItarivAje, saMskRti, veSa-vibhUSA Adi aneka bAbate upara viziSTa prakAza pADe che, e eka khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI vastu che. ATaluM TUMkamAM jaNAvyA pachI have pratimAM je krame citro ane tene paricaya neMdhAyela che tene utAro A nIce ApavAmAM Ave che: patra-pRSTha citrAMka citraparicaya 2-2 1. zrIsupArvajinaH 2-2 2. zrIsarasvatI devI 2-2 3. gurumUrti 22-2 4. prathama bhava / madhyama uvarima priveke bhogya 21- 5. bhAdrapada bahulASTamI suminAni pazyati 25-2 6. gAdi caturdaza sumimAni 14 27-2 7. rAnA zrIgupaTTa | RAgA supinAni thayA rAsa ! 28-1 7. cAraNamuni supnaphalaM vicArayati / rAjA supaiTha suNati / For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supAsanAhacariyaMnAM raMgIna citroH patra-pRSTha citrAMka citraparicaya 29-1 9. rAjA zrIdAnaM dadati svapnapAThakAnAm 31-1 10. rAjJI puhamidevI prasUtA jyeSTha ujjvalA dvAdazI / supArvajanma 38-1 DAbI bAjUe 11. suragirI iMdra snAtraM karoti 38-1 jamaNI bAjUe 12. surA snAtravelAM nAnAzabdena vAdyataM kurute 42-2 bI vAjUe 13. rAjJI vAsabhavaNa 42-2 jamaNI bAjUe 14. rAjA zrIsupaiThTha putradasaNaM karaNArthe Agata 43-2 DAbI bAjUe 15. 43-2 jamaNI bAjUe 16. 50-2 17. zrIsupAvaM pANigrahaNa bhAryA somA sahita 52-2 18. rAjA zrIsupArzva sUryamaMDalaM asitaM pazyati pratibuddha 19. sahasAMbavaNe dIkSAM gRhvayati jagannAtha jyeSTha zudi 13 62-1 20. jagannAtha paramAnnaM pArayati / mahiMdu pArAvayati / mahiMdagRhe suvarNa ratna viTha / deva mahotsava 64-2 DAbI bAjUe 21. kevalajJAnaM utpannaM sirIsa vRkSatale phAgu va 6 63-2 jamaNI bAjUe 22. samosaraNa 68-1 . 23. samavasaraNa / azoka cetyavRkSa dhanu ka 2400 / somA nAmA bhAryA putrasahitA vadanAyAgatA 73-1 75. 76-1 24. zrIsupAvajina samavaraNa / viruddha jIva desaNA zrRNvaMti 25. somA nAma patnI dIkSA dIyate / pauttiNIpade sthApitA / aneka bhavyajanA dIkSAM gahanti dezanApratibuddhA 26. zrInaMdavaddhaNapurAdhipati rAjA zrIvijayavaddhaNa pratibuddha __dIkSA mhotaa| 27. zrIsupA dezanAM kurate / pAdapadmabhramara rAjA dAna virati / samyaktvAdi sAtIcAra dvAdazavatAdi vyAkhyAna 28. kumudacaM upAdhyAya campakamAlA paThAvayati 29. kAlIkAdevI vIsabhujA / bhiibhkumrmitr| kApAlika rUpa / bhImakumaraH zilAM kSipati / bhImakumara rUpaH / tatra hasta / khaGgaM gRhNAti / kRSNabhujArUDho AkAze vrajati bhImaH / mahiSArUDhA devI ruMDamAlahArA 76-2 131-1 For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI graMtha: patra-pRSTha citrAMka citraparicaya 266-2 30. upara-sahakAratale zrutajJAnina muni korI namaskaroti nIce -ripumardanarAjAne zukaH zuko saMvAdaM kurvati 31. bhAkhA pAnAmAM citra che. DAbI bAjU-rAjJazcaraNa zmazAna bhUmikAyAM vetAlA namaMti jamaNI bAjU'-veMtAla dhAvibi badharUpA 333-2 32. AkhA pAnAmAM citra che. DAbI bAjU-rAjA sabhAyAmupaviSTaH / vetAla chatraM dharati jamaNI bAjU-vetAla nRtya kuvaMti / ekaH tulAhasto nRtyati bRddha rUpa: 386-1 33. AkhA pAnAmAM citra che . DAbI bAjU- rAjA sabhAyAM upaviSTaH / vikramarAjA jamaNI bAjU -AkAzAt kheTaka khaGgadhArI vetAla uttaritaH ___ vetAla yuddhaM karoti rAjapuruSaiH sArdham 387-1 34. AkhA pAnAmA citra che. DAbI bAjU -zakhakumaraH veMtAlaM prati dhAvitaH / rAjAnaM prati vadati pAdauM lagitvA jamaNI bAjU-betAlarUpaM yudhyamAnam / atra vanamadhye sUrayaH saMti kecit / dRSTAH kumareNa / bAhuMbhyAM milApakaM kurvati dvauM puruSo 439-1 35 vanamadhye gaNadhara : samAgataH / dinna gaNadharaH 440-2 36. AkhA pAnAmAM citra cha DAbI bAja-zrIsupAca jina zailezIdhyAnamAzritaH sammetazikha ropari vacamAM- devA mRtakavimAnamutpATayati / tIrthaMkarastha utsava __jamaNI bAjU-zrIsupArzvajinadevasya devA aMgasaMskAra kurvati sammetazailopari 441-1 _37 zrIsupAva jinA mukti prAptAH mA utaare| supAsanAhacariyaMnI hastasimita pratibhA (yAnI mAnubhA (yatra-pazyiya Adi lakhela che tene akSarazaH mULamAM che te ApavAmAM Avyo che. e zuddha saMskRta bhASAmAM nathI paNa mizrita bhASAmAM che. chatAM e paricaya saMskRtapradhAna bhASAmAM che e spaSTa dekhAya che. prastuta smAraka graMthamAM upara noMdhelAM 37 citromAMthI pasaMda karIne suMdara cha citro chApavAmAM AvyAM che. prathama citra pratimAM 13 muM che, jemAM bhagavAna zrIsupArzvanAthanI mAtA pitAnA putrane laIne pAraNAmAM beThAM che ane putrane ramADI rahyAM che. For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only DO o lood MARERIE citra naM. 2. somA rAjakumArI sAthe bhagavAnanuM pANigrahaNa -citra naM 1. vAsabhavanamAM pRthvImAtA sAthe bhagavAn zrIsupArzvanAtha Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only citra naM. 3. sahasrAmravana udyAnamAM bhagavAnanI dIkSA citra 5. zrIsupArzvanAtha bhagavAnanI mokSaprApti Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only . MIMIN citra naM. 4. zrI supArzvanAtha svAminA prathama dina gaNadharanuM vanamAM Agamana ane parSadA samakSa dharmopadeza Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gdavAmanakayimAnevayATayati kirasyAusavA SOPHATE cAmA For Personal & Private Use Only T IVITY JH citra 6: bhagavAn zrIsupArzvanAtha svAmI nirvANakalyANaka 1 sAtamA tIrthaMkara zrIsupArzvanAtha bhagavAnanuM sametazikhara giri upara kAyotsarga mudrAmA nirvANa 22 bhagavAn zrIsupArzvanAtha svAminA dehane zibikAmAM padharAvI devoe ujavelI nirvANayAtrA 3 sametazikhara giri upara bhagavAnanA dehano AgnisaMskAra Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supAsanAhariya'nAM raMgIna citrA : khIjI' citra pratimAM 17muM che, paraNI rahyA che e prasa`ganuM darzana che. dekhADavAmAM AvyA che. 69 jemAM supArzvanAtha sAmA nAmanI rAjakumArIne eTale emAM cArInA ane hastameLApane prasaMga trIjI citra pratimAM 19 muM che, jemAM bhagavAnanA dIkSAprasaMganuM dana che. eTale bhagavAnane kezavu+cana karatA batAvavAmAM AvyA che. A citramAM vRkSAne atisuMdara rIte cItaravAmAM AvyAM che, jethI citra Aka bane che. ceAthu' citra pratimAM 35 mu` che. emAM zrIsupArzvanAthasvAmInA mukhya paTTagaNudhara, jemanu nAma dintagaNadhara che, te vanamAM pA~dA sAme upadeza karI rahyA che. A citramAM vRkSonuM suMdara Alekhana ane rasapUrvaka upadezane jhIlatI pa`dAnu vinIta bhAvabharyu citra doravAmAM AvyuM che. pAMcamuM citra pratimAM 36muM che ne te bhagavAnanA nirvANu-kalyANakane lagatA utsavAdinA prasaMgane lagatuM che. A citrakAre traNa vibhAgamAM AlekhyuM che. prathama vibhAgamAM bhagavAna sammetazikharagiri upara zailezIdhyAna--aMtima samAdhi le che e dekhADela che. vacalA citramAM bhagavAnanA dehane zikhikAmAM padharAvI devatAone nirvANumaheAtsava ujavatA batAvyA che ane chellA citramAM bhagavAnanA dehanA agnisaMskAra darzAvyeA che. agninI jvALAonI vacamAM bhaLatA bhagavAnanA dehanuM darzIna AmAM suMdara rIte AlekhavAmAM AvyuM che. chaThuM citra pratimAM 37 mu' eTale aMtima citra che. emAM bhagavAna zrIsupArzvanAthasvAmIne siddhipadamAM prApta thayAnuM Alekhana che. Ama A bhAvane sUcavatAM cha citrA A smAraka graMthamAM ApavAmAM AvyAM che, je prAcIna graMthastha citrakaLAnA apUrva namUnArUpa che ane smArakagraMthanI zAbhAnu ajoDa pratIka che. AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMthamAMthI sAbhAra udhRta ) For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrgha tapasvI zrI jina RddhisUri kulacaMda haricaMda dozI "mahuvAkara : pUjyapAda prAtaHsmaraNIya vacanasiddha puNya prabhAvaka munizrI mohanalAlajI mahArAjanA praziSyaratna dhANa tIrthoddhAraka dIrghatapasvI AcAryazrI jinaddhisUrijInI jIvanarekhAnA darzana karIe.' vaiznava saMpradAyanA prasiddha tIrtha lehAgarAnI pAsenA gAmamAM gaubrAhmaNa kuTuMbamAM revA mAtAnI kukSie parNimAnA divase eka putra ratnano janma thayo. pitA khetIne dhadho karatA hatA. putranuM nAma rAmakumAra rAkhavAmAM AvyuM. rAmakumArane bALapaNathI saMdhyA pUjA tarapha prema hato. nAnapaNathI navuM navuM jANavAnI Teva. keI deva-devI pIra-pegaMbaranuM sthAna sAMbhaLe tyAM deDI jAya. badhA pAse camatkAranI mAgaNI kare. rAmakumArane pAsenA gurUM gAme javAnI bhAvanA thaI. eka jaina mitra sAthe mAtA pitAnI AjJA meLavI curU ga. curUnI havelIo, bajAra, bhavya maMdira, manahara mUrtio joIjoIne rAmakumAranA aMtaramAM AnaMdanI umio uchaLI rahI. rAjapUtAnAnA bIkAnera rAjyanA curU zaheramAM bRhata kharatara gacchanI moTI gAdI hatI. A upara vaidraka ane tiSa vidyAnA jANakAra pratApI yativarSe thayA hatA. A yati paraMparAmAM zrI cImana rAmajI gAdIpati hatA. yati cImana rAmajIne bALaka rAmakumAranI tejasvI mukhAkRti tathA dharmabhAvanA joIne mamatA jAgI. mAtA pitA te bhadrika hatA. mahArAjazrInA bhakata zrI kAnamalajIe tenA mAtA pitAne samajAvyA. yativaye paNa rAmakumAra tapa ane tyAga dvArA jaina dharmane utA karaze tema darzAvI mAtA pitAnI saMmati meLavI lIdhI. rAmakumAranA AnaMdano pAra nahoto. tene te mAgyA megha varasyA. rAmakumAra ane RddhikaraNa bane gurU bhAIo eka sAthe ucharyA, sAthe abhyAsa karyo. A be ziSyane yati dIkSA apAvavAne vicAra karyo. saM. 1948nA phAgaNa suda 2 nA maMgaLa divase zrI saMghanI hAjarImAM yativarya zrI cImana rAmajIe banne gurU bhAIone yati dIkSA ApI. zrI saMghe bannene AnaMda ullAsathI vadhAvyA. yativaryoe maMgaLa AzIrvAda ApyA. rAmakumArajIne abhyAsa vadhavA lAgyo. savAramAM vahelA prAtaH kyiAthI paravArI zraddhALujanone mAMgalika saMbhaLAvatA. yativaryanI sevA karatA hatA. rAmakumArajImAM tyAga bhAvanA vizeSa hatI. tapazcaryA tarapha vizeSa lakSa For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrtha tapasvI zrI jinaddhisUri rahetuM. teo gAdInA vArasa thavAnA che. gAdIpati thavAno ga hato paNa tyAga bhAvanAthI raMgAelA rAmakumArajI pitAnI bhAvanAnI siddhi mATe AlIzAna upAzraya. yativaryanI samRddhi, sukha sAhyabI cheDI cupacApa cAlI nIkaLyA. jIvanadAtA gurUvarya, gurUnI pavitra bhUmi, maMdirane mahAlanI chellI vidAya lIdhI. tyAgane veganuM bhAthuM laIne bhAgya derI jAya tyAM javA prayANa karyuM. musApharI karatAM karatAM AbunA benamuna kalAtmaka maMdironAM darzana karyA junAgaDha AvI giranAranI yAtrA karI. tIrthAdhirAja zatruMjayanI yAtrAnI bhAvanAthI pAlItANA AvI pahoMcyA. maMdiranA nagara zatruMjayanI yAtrA karI. tIrthAdhirAja AdIzvara dAdAnI anupama, bhavya, teja tejanA aMbAra ane alaukika jyotimathI camatkArI mUrtinA darzana karI AnaMda ullAsathI ApaNA rAmakumArajInuM hRdaya nAcI uDyuM. ahIM pAlItANAmAM uttama kriyApAtra-vacana siddhivALA, yaza nAmakarmanA udayavALA zrI mohanalAlajI mahArAja birAjatA hatA. AvA gurUrAjanA darzana karIne rAmakumArajIne dIkSAnI bhAvanA jAgI. pUjyazrIne pitAnI bhAvanA darzAvI ane gurUdeve rAmakumAranI dIkSA mATe unnata bhAvanA jANIne saM. 1948 nA aSADa zudi 6nA divase tIrthAdhirAja zatruMjayanI chAyAmAM pAlItANAmAM caturvidha saMghanI mAnavamedanI vacce ThAThamAThapUrvaka rAjakumArane dIkSA ApI. pitAnA vaDIla ziSya zrI yaze muninA ziSya tarIke zrI "dhdhi muni nAma sthApana karyuM. ApaNu caritra nAyaka abhyAsamAM lAgI gayA. tapazcaryA te cAlu hatI. AvA parama upakArI, prabhAvazALI, vayovRddha, jJAna prabhAyukta, sarvamAnya gurUdevanI sevAne lhAvo maLe tethI teo potAne bhAgyazALI mAnavA lAgyA. gurUkRpAnA teo bhAgI banyA ane trAddhi munimAM saraLatA, saumyatA, zAMti, sevAbhAvanA ane laghutA pragaTayAM. gurU sevA e parama kalyANakArI che tema anubhava thaye. gurUdevanI sAthe ghaNAM cAturmAsa karyA. saM. 1966 mAM paM. zrI yazo munie zrI raddhi munine vAlIara zaheramAM dhAmadhumapUrvaka panyAsa padavIthI vibhUSita karyA. A prasaMge zeTha nathamalajI gulecchAe ATha divasane mahotsava karyo hato. sAdhujIvanamAM tapazcaryA e Atma sAkSAtkAra mATe amegha upAya che. AcAryazrI jIvanabhara tapasvI rahyA. 81 81 AyaMbila, cAra cAra mAsa traNa traNa mAsa ekAMtare upavAsa ane AyaMbila vRddhAvasthA hovA chatAM ugra tapazcaryA rUpa aThThame aThThame pAraNuM cAra cAra mAsa sudhI aThThamanI tapazcaryA cAlu rAkhI bhakto ane ziSyane cakita karI dIdhA hatA. varSothI mahAyogInI jema rAtrinA babe traNa traNa vAge uThIne dhyAnamAM besI jatA ane savAranA mAMgalika stotrono pATha karatA. teo ganiSTha, vacanasiddha ane prabhAvika hatA. For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI graMtho valasADathI muMbaI sudhInA nAnA moTA zahero ane gAmomAM jina maMdira ane upAzraye karAvavAmAM temane ja upadeza hato. baraDImAM jaina vidyArthI bhavana karAvavAmAM AcArye preraNA karI hatI. jagyAe jagyAe saMghemAM nAnA moTA matabheda, kusaMpa mITAvI zAMti sthApana karI zAsana udyotanA kAryo karAvyAM hatAM. khaMbhAtamAM dAdAzrI jina kuzaLa sUrijI tathA zrI jina caMdrasUrijInI mUrtionI pratiSThA karAvI manahara dAdA vADI banAvarAvI che. khaMbhAtamAM camatkArika zrI mANIbhadranI derIno jIrNoddhAra paNa karAvyo hato. suratamAM zrI zAmaLA pArzvanAthanI pratiSThA karAvI hatI. kacerAmAM lagna prasaMge thatAM rAtri jamaNe baMdha karAvyAM hatAM. strIo svAmI vAtsalyamAM jaI zakatI nahatI vagere sudhArA karAvavAmAM AcAryazrI yazabhAgI nIvaDyA hatA. suratamAM zrI mehanalAlajI jaina jJAna bhaMDArane sarvAga suMdara banAvavAmAM zeTha nagInadAsa kapuracaMdabhAI tathA zeTha phakIracaMda tathA mahetAjI kapuracaMdabhAI jhaverIne preraNA ApanAra paNa AcAryazrI hatA. tapasvI AcAryazrIe ghaNuM ghaNuM jagyAe upadhAna tapanA udhAno karAvyA hatA ane seMkaDe bahena bhAIone tapazcaryAnuM rahasya samajAvI dhama udyata karAvyA hatA. sthalI pradezamAM hajAro mAIlene vikaTa vihAra karI dharmathI vimukha thatA jatA hajAro grAmavAsIone dharmane saceTa upadeza ApI dharma mArgamAM vALavAnuM bhagIratha kArya ApaNu caritra nAyake karyuM hatuM. dAdaranA zrI saMghanI vinatIthI panyAsajI mahArAja dAdara padhAryA. dAdaramAM pratiSThA mahotsava maMDAya. hajAro bhAI bahene umaTI AvyA. traNa saMghajamaNa karavAmAM AvyA. pratiSThA dhAmadhuma pUrvaka karavAmAM AvI. pratiSThAne divase AkAzamAMthI vimAna dvArA puSpa vRSTi joIne dAdaranA nagarajane cakita thaI gayA. pratiSThA aMge upaja paNa ghaNuM sArI thaI. thANAmAM caturvidha saMghanI mAnava medanI vacce panyAsajIne AcArya padavIthI vibhUSita karavAmAM AvyA. AbAla vRddhanA hRdaya AnaMdathI nAcI uThyA. janmabhUmi cUramAM dharmane ghaNo sAro udyota karyo. bIkAneramAM upadhAna tapanI mALAropaNa vidhi AcAryazrIe karAvI ane zAMtamUti zrI maNisAgarajI mahArAjane AcAryazrInI nizrAmAM bIkAnera zrI saMgha samastanI hAjarImAM AcArya padavIthI vibhUSita karyA. gegolAvamAM daherAsarajI mATe upadeza karyo ane preraNA phaLI rU. 25000) thaI gayA ane daherAsarajInuM kAma zarU thayuM. For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrgha tapasvI zrI jinaRddhisUri 73 AcArya zrI vijaya vallabha surinA ziSya ratna AcAryazrI vijaya lalitasUri geAgeAlAvamAM maLyA. khabhAtamAM sUri samrATa AcAya zrI vijayanemi surIzvarajI tathA teozrInA vidvAna ziSyAnA milana madhura hatAM. AcArya zrInA ananya bhakata zrI haricaMdabhAi mANekacaMdanI vinaMtIthI vIranagara padhAryAM ane saurASTranA sevAmRti zrI vIracaMdabhAinI grAmasevAnI vividha pravRttie jANI khuzI thayA. zrI vIracaMdabhAinA pAMce bhAIenA vizALa parivArane maMgaLa AzIrvAda ApyA. muMbai taraphanA vihAramAM AcArya zrI dahANu padhAryAM ane peAtAnI sudhAbharI vANIthI camatkAra sanmyA. vihAranI taiyArI hatI ane mAcAya zrIe dAhANu jevA madhya sthAnamAM upAzraya jarUrI che tema izArata karI ane camatkAra sarjAyA, vihAra baMdha rahyo-jamIna zrI dhanarAjajI khAkkSAe bheTa ApI. khAra hajAranuM phaMDa thai gayuM. dahANumAM daherAsarajI ne upAzraya thayAM ane AcAryazrInI bhAvanA phaLI. muMbaimAM zrI meAhanalAlajI jaina senTrala lAIbrerIne samRdhdha banAvavA jaina samAjanA AgevAneAne preraNA ApI mATuM phDa karAvyuM hatuM. AcArya zrI kharatara gacchanA AcAya heAvA chatAM evA tA udAra dilanA ane samAja kalyANu sAdhaka hatA ke tapa gacchanA ke aMcaLa gacchanA mahena bhAIone te pUjya hatA. teone paryuSaNa parva'mAM vyAkhyAne saMbhaLAvavA pAte jAte jatA ane ziSyAne mAkalavAnI vyavasthA karatA hatA. thANAmAM bAra bAra varSanA kusa'pa mITAvI aikayatA karavA AcAryazrIe sudhAbharyA pravacanothI camatkAra sajAvyA hatA. thANAnA kaLAmaya benamUna jinAlaya mATe AcArya zrIe bhAre jahemata uDAvI hatI. thANAnI pratiSThAneA bhavya maheAtsava Aje paNa hajArA bhAvikA yAda kare che Aje thANA te tItha dhAma khanI gayu che. AcAya zrInI sudhAbharI vANI sAMbhaLI mATuMgAnA zrI bAbubhAi nAgajI gaNapatane dha prabhAvanAnI bhAvanA jAgI. AcArya zrIe zrI mahAvIra svAmInA pAyanInA daherAsaramAM zrI ghaMTAkaraNajInI mUrtinI pratiSThA mATe preraNA karI ane mahAmaMgalakArI smRti taiyAra karAvavAmAM ApI ane 200panA mahAvadI 6nA rAja zrI bAbubhAi paradeza gayelA hAi temanI saMmatithI zrI haricaMda bhAinA pitAzrI zrI mANekacaMdabhAIe zrI ghaMTAkaraNanI mUrtinI pratiSThA karI. Aje jAgatI jyAta samI pratimAnA hajAro mAnavIe darzana karI pAvana thAya che. zrI vAlakezvaranA jaina saMghanI pratiSThA mahAtsava mATenI vinatithI ApaNA tapobhUti AcAya zrI jinaRddhisUrijI vAlakezvara padhAryA. pratiSThA nimitte aThThAi maheAtsava zarU thayA. maMgaLa muhUte pAMca prabhujInI pratimA padharAvavAnI AcAya zrIe pratiSThA karAvI. upaja paNa sArI thaI. saMghamAM AnaMda AnaMda chavAI rahayA. For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: pratiSThA bAda zrI mahAvIra svAmInA daherAsare pAdhunI padhAryAM. AcAryazrInA jIvananA A chellA mahAtsava anI gayA. 74 pAyadhunI AvyA ne takhIyata bagaDavA lAgI-DAkaTara ne vaidanI davAnI kArI na lAgI. da vadhatuM cAlyu. paNa pote teA jApamAM rahetA. du:khada'nI paravA na heAtI. mahAvIra svAmInA daherAsaranA TrasTIee gurUdevanI khUba sevA zuzruSA karI. gurUbhakata sevAmUrti zrI gulAkha muni te gurUdevanI AkharI ghaDIe joi joine e azru-biMdue aTakAvI sevAmAM lIna rahetA hatA. jeTha suda trIjanA divasa pasAra thai gayA. rAtrinA tabIyata bagaDI. stAtrA cAlu hatA. AcAya zrInA jApa cAlu hatA. savAranA cha vAge vadhAre lAgyA. teja samaye cAra AhAranA paccakhkhANu karAvyA. barAbara cha ne cAlIsa mInITe huMsaleA uDI gayA. muMbaI ane parAmAM vIjaLI vege svaga vAsanA samAcAra pahoMcI gayA. prAtaHkALathI hajArA strI purUSo danAthe doDI AvyA. bha smazAna yAtrA nIkaLI. gurubhakata zrI haricaMdabhAie rUA. 650nI belIthI gurudevanA dehane agni saMskAra karyAM. gurUdevane zradhdhAMjali ApavAmAM AvI jagyAe jagyAe sabhAe thai. aDAi mahAtsave thayA. samAcAra patrAmAM gurUdevanI jIvana prabhAnAM teja kiraNA AvyAM hatAM. saM. 2008 nA vada 6nA rAja pAyanInA zrI mahAvIra svAmInA jaina daherAsaramAM pUjyapAda puNya "prabhAvaka zrI meAhanalAlajI mahArAjanA praziSya dIrgha tapasvI, thANAnA tIrthAdhAraka jainAcAya zrI jinaRRdhdhisUrijI mahArAjanI mUrtinI pratiSThA nIcenA geAkhamAM gurU bhakta zrI haricaMdabhAI mANekacaMda taraphathI karavAmAM AvI. AcAya zrInI jIvananI prabhA, tapazcaryAnuM teja, yoga daSTinI ni`LatA, hRdayanI udAratA, vacananI siddhi, premanI saritA ane sevAnI saurabha parama pAvanakArI ane puNyAvala hatAM. dhanya tapazcaryA! dhanya gurUdeva ! For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI jJAnabhaNDAra, sUrata kI tADapatrIya pratiyA~ le0 : zrI agaracandajI nAhaTA tathA zrI bhaMvaralAlajI nAhaTA mAnava ko prakRtine anya prANiyoMkI apekSA adhika suvidhAeM aura zaktiyA~ dI hai, unameM mana aura buddhi pradhAna hai| mAnasika zakti se vaha vicAra karatA hai aura buddhi ke dvArA ulajhanoM ko sulajhAtA hai aura naye naye AviSkAra karatA hai| mana kI pradhAnatA se hI usakA nAma 'mAnava' pddaa| mana hI baMdha aura mokSa ina donoM kA pradhAna kAraNa hai| "mana eva manuSyANAM kAraNaM bndhmokssyoH|" vAcika zakti yadyapi anya prANiyoM ko bhI prApta hai para manuSyane usakA vikAsa evaM upayoga bahuta hI viziSTarUpa se kiyA hai| bhASA ke dvArA bhAvAbhivyakti jitane parimANa meM manuSyane kI hai anya koI bhI prANI nahIM kara skaa| asaMkhya zabda usane gaDhe aura bahuta hI ucca zreNI ke vicAra aura vividha vyavahAra usakI vAcA zakti ke hI pariNAma hai| yadi manuSya apane bhAva dUsaroM ko batA nahIM sakatA aura dUsaroM ke bhAvo ko svayaM grahaNa nahIM kara sakatA to vicAroM kI sampadA jo Aja hameM prApta hai aura dinoM dina usake AdhAra se naye naye vicAra udbhava hote hai, vaha sambhava nahIM hI paataa| isI taraha kA eka aura AviSkAra mAnavane kiyA jisa se vicAroM ko dIrghakAla taka surakSita rakhA jA ske| jo bhI ghaTanAeM ghaTatI hai, eka dUsaro ko jo kucha bhI kahate sunate haiM usa sabhI ko sthAyitva dene ke liye lipi-vidyA kA AviSkAra kiyA gyaa| thoDe se aMko aura akSaroM ne ananta jJAna ko sameTa rakhane meM gajaba kA kAma kiyA hai| manuSya kI pratyeka dhvani ko akSaroM ke sAMce meM DhAla dene kA yaha mahAn prayatna vAstava meM hI adbhUta hai| . . jainadharma, bhArata kA eka prAcIna dharma hai / usa dharma ke pravartaka sabhI tIrthakara isI bhArata meM jnme| unakI sAdhanA, upadeza-kArya evaM nirvANakSetra bhI bhArata hai| jainadharma ke anusAra bahuta prAcIna kAlameM prathama tIrthaMkara RSabhadeva hue / isa avasarpiNikAla ke sabase pahale rAjA, bhikSu aura kevalajJAnI hue, tathA sabhI prakAra kI vidyAoM aura kalAoM ke mI ve sabase pahale AviSkAraka the| puruSoM kI 72 aura strIyoM kI 64 kalAeM unhoMne apane putra-putriyoM aura anya logoM ko sikhAi / unako bar3e putra bharata ke nAma se hI isa deza kA nAma bhArata pdd'aa| ve saba se pahale cakravarti samrAT the| bhagavAn RSabhadeva kI 2 putrIyA~ thI-brAhmI aura sundarI / jina ko unhoMne akSara aura aMka vidyA sikhaaii| bar3I putrI brAhmI ko lipi vidyA sikhaaii| ataH usI ke nAma se brAhmI lipi prasiddha huI / usa ke bAda samaya samaya para anya kaI lipiyA~ prakAza meM aaii| aba se 2 // hajAra varSa pahale bhagavAn mahAvIra ke samaya meM 18 prakAra kI lipiyA~ prasiddha hone kA jainAgamoM me ullekha hai| 1. de. nAgarI pracAriNI varSa 57 meM prakAzita merA lekha / For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha: 'pustakeM 5 prakAra ke sAijha kI likhI jAtI thI unakA bhI jainAgamoM meM ullekha hai| prAcIna kAla meM manuSyakI smRti bahuta teja thI isalie maukhika paramparA se hI zikSAdi vyavahAra hote rahaiM hai / likhane kA kAma bahuta thor3A hI paDatA hogA aura jo kucha likhA jAtA, vaha bhI thor3e samaya TikanevAlI vastuoM para / isI se prAcIna likhita graMtha Adi aba prApta nahIM hai| mohana jo daDe Adi sthAnoM meM prApta purAtattva para jo lipi khudI haI hai usa ko abhI ThIka se paDhakara samajhI nahIM jA sakI / brAhmI lipi ke upalabdha prAcIna zilAlekhoM meM zAyada saba se purAnA vIra bhagavAn ke 84 varSa ke ullekhavAlA ajamera myu. jyimavAlA lekha hai / usa ke bAda azoka ke aneka zilAlekha aura khAravela Adi ke lekha prApta hai / para koI prantha usa samayakA likhA huA abhI bhArata meM prApta nahIM huA phirabhI 'rAyapaseNI' sUtra meM ullikhita devavimAna kI pustaka kA jo vivaraNa prApta hai, vaha bahuta kucha tADapatrIya pratiyA kI lekhana paddhati se milatA jhulatA hai / yadyapi tADapatrIya pratiyA~ utane prAcIna samaya kI aba hameM prApta nahIM hai / jainAgama phuTakara rUpa meM kucha pahale likhe gaye hoM to dUsarI bAta hai para sAmUhika rUpa meM una ke lipibaddha hone kA samaya vIrAt 980 hai / yadyapi usa samaya kI bhI likhI huI koI prati Aja upalabdha nahIM haiM / mAlUma hotA hai ki usa samaya taka pustakoM ko adhika se adhika samaya taka TikAye rakhane kI kalA kA utanA vikAsa nahIM huA thA / phalataH jo pratiyA likhI gaI, ve kucha zatAbdiyoM meM hI naSTa ho gaI / usa anubhavase lAbha uThAkara tADapatra meM kahAM ke saba se acche aura likhane ke upayukta aura TikAu hai aura kisa taraha una kI ghuTAi karake likhane se kaise sundara lekhana ho sakatA hai aura ve adhika samaya taka Tika sakate haiM / isI taraha syAhI bhI kisa taraha kI banAne se camakIlI aura TikAU bana sakatI hai ityAdi bAtoM para vicAra kiyA gayA hogA / isake phalasvarUpa ina prAcIna pratiyoM kI apekSA pIchevAlI pratiyAM adhika sthAyI raha sakI / abase 17 varSa pUrva jaba hama jesalamera ke bhaNDAroM kA avalokana karane gaye the to usa samaya bahutasI jarjarita aura TuTI huI pratiyA ke aise bahutase TukaDe hamane dekhe the jinakI lipi 9 vIM se 10 vI zatAbdI kI thii| isase pahale to na mAlUma aisI prAcIna pratiyoM ke kitane TukaDe idhara udhara va naSTa kiye jA cUke hoMge / dUsarI bAra jAne para hamAre pahale ke dekhe hue ve choTe choTe Tukar3e dekhane ko nahIM mile aura kaI pratiyA Adi bhI pahalI aura dUsarI bAra jAne para dekhI huI aba anyatra calI gaI haiM / khaira ! aba to jesalamera bhaNDAra meM 'vizeSAvazyaka bhASya' kI tADapatrIya prati hI sabase purAnI hai jisa kA samaya munirAja puNyavijayajI ne 10 vIM zatAbdI ke karIba mAnA hai / 12 vIM zatAbdI se to 15 vI aura 16 vIM ke prArambha taka kI karIba 1000 tADapatrIya pratiyA jaisalamera, pATaNa, khambhAta, bar3audA pUnA Adi sthAnoM meM prApta hai / anya bhaNDAroM meM kahIM kahIM eka-do pratiyA hI bhIlatI hai / jaisalamera ke bar3e bhaMDAra ke atirikta tapAgaccha bhaNDAra aura kharataragaccha ke baDe upAsare ke paMcAyatI bhaNDAra tathA AcArya zAkhA ke bhaNDAra kI pratiyA hamane 2. de. avanti kA meM prakAzita merA lekha pustaka zabda ko prAcInatA kA prakAra / For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI jJAnabhaMDAra, sUratakI tADapatrIya pratiyAM apanI prathama jesalamera yAtrA meM dekhI thI / inameM se svargIya cImanalAla dalAla aura paM0 lAlacanda gAMdhI sampAdita 'jesalamera bhAMDAgArIya sUcI' meM bar3e bhaNDAra aura tapAgaccha bhaNDAra kI tADapatrIya pratiyoM kA bhI vivaraNa chapA thA / bar3e upAsare ke paMcAyatI bhaNDAra aura AcArya zAkhA bhaNDAra kI tADapatrIya pratiyoM kI jAnakArI hamane sarvaprathama prakAzita kii| pATaNa, khambhAta, pUnA kI pratiyoM kA vivaraNa prakAzita ho hI cukA haiN| dakSiNa bhAratameM to tADapatro para utkIrNa-TaMkita lipi kI lakSAdhika lakSAdhika pratiyA~ surakSita hai / para uttara bhArata meM jana bhaNDAroM ke atirikta anya saMgrahAlayoM meM tADapatrIya pratiyA kvacit hI hai| isaliye uparyukta prasiddha jaina bhaNDAroM ke atirikta anya choTe moTe jaina bhaNDAroM meM jo bhI tADapatrIya pratiyA surakSita hai una kI jAnakArI prakAza meM AnA atyAvazyaka hai / una pratiyoM meM bahutasI aisI racanAeM bhI hai / jina kI anya koI bhI prati kahIM bhI prApta nahIM hai / ve to mahattvapUrNa hai hI para prasiddha granthoM kI bhI prAcIna aura zuddha pratiyA~ ina granthoM ke zuddha evaM prAcIna pATha ke nirNaya tathA sampAdana ke lie bar3e mahattva kI hai| abhI abhI merA sahayogI bhatIjA bhaMvaralAla sUrata gayA to zrI mohanalAlajI jaina jJAnabhaNDAra meM use tADapatrIya pratiyA~ dekhane ko milI / thoDe samaya meM usakA jo bhI vivaraNa vaha likha sakA vaha usa ne mujhe likha bhejA hai aura use isa lekha meM prakAzita kiyA jA rahA hai / pUjya nipuNamunijI kI kRpA se kulakAdi phuTakara 34 racanAoM kI eka saMgraha prati to vaha apane sAtha kalakatte le gayA aura kevala 3-4 dina meM hI usa kI presa: kopI usane svayaM kara lI, jo abhI hamAre saMgraha meM hai / aba una AThoM pratiyA kA viva. raNa nIce diyA jA rahA hai 1 vividha tIrthakalpa-2. jinaprabhasUri, patra 137, saMvat 1443, pATaNa meM likhita / isa prati ke sAtha prazasti ke anusAra jyotiSa karaNDa vivRtti evaM caityavaMdanacUrNi kI prati bhI likhI gaI thI, para patA nahIM ve aba kisI anya bhaNDAra meM hai yA naSTa ho gii| truTita prazasti isI prakAra hai:____-zva malayasiMhAkhya' devaguruSu bhaktau DeraMDakanagaramukhyatama DaNU tasya ca bhAryA sAU dhammAsaktA suzIlasaMyuktA.........sahitAzca khetasiMhAbhidha: meghAbhyAm ca suguNAbhyAm / 4 / puvyastathA ca deU sAru dharaNUSTamazca pAMcUzca / ruDI mAtU nAmnI sa prati (1) sazIlasaMyuktAH 15 / zrImattapAgaNyadhipasUri zrI devasundaragurUNAM upadezato chadmasthA...dharmoparijJAya / 6 / sAU suzrAvikA sauva putraputro parIvRtA patyurmalayasiMhasya zreyase zuddhavAsanA |7| jyotiHkaraNDavivRti tIrthakalpAMzca bhUrizaH caityavandanacUAdi zrItADapustakatraye / 8 / pattane likhite...ne vAdiye'bdhi bhUmite 1443 vatsare lekhyA mAsa nAgazarma dvijanmanA / 9 / zivamastu / 2 yogazAstra-svopajJavRtti, hemacandra patra 103, prazasti truTita "...kAittha...kItipAlena likhitam / " 3 yogazAstra hemacandra, patra 82 saMvat 1256 likhita / For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAlajI ardha zatAbdI graMthama 4 lalita vistarA -- caityavaM danavRtti, haribhadraracita, patra 116 0 1270 / 5 tilakamaJjarIsAra - laghudhanapAla - viracita 9 vizrAma, patra 103, aMtima patra bIca meM kaTA, vizrAmoM ke nAma aura padya saMkhyA isa prakAra hai- ( 1 ) lakSmIprasAdato nAma prathamo vizrAmaH zloka 106, patra 10 (2) mitrasamAgamo nAma dvitIyavizrAmaH zloka 132 patrAMka 20, (3) citrapaTadarzano nAma tRtIyo vizrAmaH zloka 139 patrAGka 32, (4) iti dhanapAlaviracite tilakamaJjarIsAre pura- pravezano nAma caturthI vizrAmaH zloka 129 patrAGka 43 (5) iti laghudhanapAlaviracitatilakamaJjarIsAre nauvarNano nAma paJcamo vizrAmaH zloka 16 patrAGka 58, (6) malayasundarI - vRttAnto nAma SaSTho vizrAmaH, zloka 143 patrAGka 70 (7) gandharvakazApApagamo nAma saptamo vizrAmaH zloka 162 patroGka 84 (8) prAgbhavaparijJAno nAma aSTamo vizrAmaH zloka 142 patrAGka 96 (9) iti zrI dhanapAlaviracite tilakamaJjarIsAre rAjyadvayalAbho nAma navama vizrAmaH zloka 92 patrAGka 103 / 6 lokatattvanirNaya - 20 bhagavataH haribhadrasUri kRta patra 10, phira patra 11 se 18 meM anekAntavAda saMbaMdhI koI racanA hai, jisa ke prArambha meM " namo'nekAntavAdAya / pUrvAparasvabhAvaparihAropAdAnalakSaNapariNAmavato bhAvAH " aMta meM le0 sohaDena likhiteti / " phira bhinnAkSaroM meM " Agabhika zrI jinaprabhasUriNAM vAdasthala pustikA / " 7 - pratiSThAdi viSayaka vAdasthala - evaM apauruSeya veda nirAkaraNa | Adi anta isa prakAra hai mahAdi moha mAtaGga kuMtra bhRMge mRgAdhipam / AdAvAdijinaM natvA mohonmUlana ucyate // 1 // 66 patra 26 meM zrImanto 'jitadevasUrimunipAH sauvarNikAyAM purI proktA snAtakasaMjJitena paramazrAddhena sudhAtmanA siddhAntoktaviviktayuktikalitaM cakrurvinA matsaram / vAdasthAnakagadyapadyapadavI bhUSite / smarasara 'vasu rudrAGka pramANe gaje'bde samajani janaceto madamodapradAyi / idamadagatatantvaiH sUribhiH zodhanIyaM khalati yadiha buddhi-kasya no mAdRzasya / calanakamalasevAmAdRzai prApya yasya zrutapadamakaranda-spaMdabiMdu pradAtrI, bhuvanasarasi zobhA lampate rAjahaMsI / sa jayati municandra zrI munIndraH kavIndraH / zrI ajayadevasUri mohammUlaNa vihANadullaviyA / pIvaMti siddha bahu mukta saralaloyaNa karatkahayA ||6|| patra 47 meM -- iti zrI yazovarddhanAntevAsinA yazodevasya trivargaparihArataH 'pauruSeyaveda nirAkaraNaM / / zrI maMgala mahAzrI | patra 48 se - iha hi mahAmohatimirabharAttaritavizvatrastu - darzana samartha / patra 61 se - kRtiriyaM paNDita yazovarddhanAntevAsino yazodeva sAdhyairiti / For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla jaina zve. jJAnabhaMDAra gopIpurA : surana sane ki zrIjanAvA 4504 dhanAsyAdhi zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI smArakamatha rAjavA kA ka devanAyakA svAdhInatAka 58 surata - jJAnabhaMDAranA zilAlekha For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI adha zatAbdI smArakagraMtha R : 120 BEN AARETTE kAkA : che ke RA jIje DAhI, saro aSTApadajI daherAsaranI gurU-mUrti : surata haripurA maMdiranI caraNa-pAdukA : surata aSTApadajI daherAsara gepIpurA surata zrI mehanalAlajI jaina upAzraya (navI dharmazALA) gopIpurA : surata For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI jJAnabhaMDAra, sUratakI tADapatrIya pratiyAM 12 8 kulakAdi saMgraha, ratnasiMhasari evaM padmanAbha (jo zAyada AcAryapada se pahale kA dIkSA nAma ho) kI 34 racanAeM patra 73, sUcI krama saM... Adipada . gAthA kRtinAma tADapatrAMka pRSThAGka - 1 kalyANazasyapAthodaM 24 . AtmaciMtAbhAvanA-cUlikA - ratnasiMhasUri . 2 pAkRtaH saMskRto vApi 25 AtmAnuzAsti . 3 jayajayabhuvaNadivAyara 30. RSabhadevavijJaptikA 4 siridhammasUrisuguruM appANusAsaNaM 5 jai jIva tujha samma 12 . hitazikSAkulaka 6 nArINa bahiraMge saMvegacUlikAkulakam , 18 10 7 amiyamaU haM nemi neminAtha stotra 19 10 8 maMgalavaratarukaMda pArzvanAtha stotram siripAsatijayasuMdara 10 jaya jaya nemi jiNaMda tuhu 13 zrI neminAtha sta0 11 , , pahu 8 zrI neminAtha sta0 aNahilavADA 12 siri neminAha sAmiya jaivi 12 zrI neminAtha sta0 13 mUrtayaste vapane kSapante 14 jayai sa jaekkadIvo ___ zrI dharmasUri stavana-SaTtriMzikA 28 15 15 niyagurupAyapasAyA AtmahitacintAkulaka, " 32 17 16 siridhammasUripahuNo manonigrahabhAvanAkulaka, paumanAha 35 19 For Personal & Private Use Only 32 44 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only 17 namiuM gurupayapaumaM 18 suhio vA duhio vA 19 ciMtasu uvAca mesaM 20 sayalatiyalokkatilayaM 21 paNamaya paDhamajiNaMda 22 siricariyatitthanAeM 23 yannAmasmRtirapyazeSa 24 tihuyaNajaNamaNaloyaNa 25 caDavIsaMpi jiNiMde 26 jaya jaya pAsa suhAyara 27 siritilasUriguru gaNaharaha jayajaya saMkhesara tilaya 28 29 sirisaMkhesarasaMThiya niTThiya 30 saMkhesarapurasaMThiya niTThiya 31 saMkhapure siri vaMdahu deu yasya trailokyagataM tataM gurutama 32 33 siridhammasUri caMdau 34 cauvIsaMpi jiNiMde 34 16 26 27 10 11 8 13 14 15 21 13 13 13 9 11 9 11 gurubhaktikulaka paryantasamayArAdhanA kulaka upadeza kulaka neminAtha zrI puMDarika gaNadhara - stotra aNahilapura rathayAtrA - stavana zrI bhAratI stotra zrI bharuyaccha munisuvrata sta0 bAvantari jinakumara vivAha sta0 pArzvajina stavana zrI dharmasUri zrI zaMkhezvara pArzva0 sta0 99 "" "" 99 zrI dharmasUri chappaya zAsanadevI stotra stotra ratnasiMhasUra 99 "" "" paumanAha " ratnasiMhari "" paumanAha gaNi ratnasiMhari 29 "" "" "" "9 "" paumanAha ratna siMhasUra 40 44 46 48 51 52 53 55 56 57 59 61 63 64 65 66 68 72 22 24 25 26 28 28 29 30 31 31 32 34 34 35 36 36 38 38 4 zrI mAhanalAlajI adha zatAbdI graMtha: Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI jJAnabhaMDAra, sUratakI tADapatrIya pratiyAM 5 kRtiyoM meM paumasiMha gaNikA nAma hai| yaha ratnasiMhasUri kA AcAryapada pUrva kA nAma hai yA anya kavi hai, anveSaNIya hai| __ ina meM se kaI racanAeM zrI RSabhadeva kesarImala peDhI se prakAzita 'prakaraNa samuccaya' meM nambara 1, 2, 3, 4, 15, 16, 17, 18, 19, to prakAzita ho cukI hai / ratnasiMhasUri kI 3, 4, aura bhI racanAeM prakaraNa samuccaya meM chapI hai jo isa prati meM nahIM hai| phira bhI isa prati meM kaI aisI mahattvapUrNa racanAeM hai jo vividha dRSTiyoM se mahattvapUrNa hai| udAharaNArtha-dharmasUri saMbaMdhI racanAeM aura katipaya stavana una meM se dharmasUriguNastuti SaTtriMzikA do gAthAeM dharmasUri saMbaMdha meM aitihAsika tathya prastuta karatI hai unake anusAra 9 varSa kI avasthA meM unhoMne dIkSA lI, 9 varSa sAmAnya sAdhu ke paryAya meM rahe aura 60 varSa sUripada pr| isa taraha kula 78 varSa kI Ayu meM saMvat 1237 ke bhAdaravA sudi 11 ko ve svarga ko prApta hue| nava nava varise ThAuM, gihavAse sAhu bhAvaejjAe / saddhiM sUripayaMmI, aDasayariM savva-Aumi // 33 / / bArasa sattatIse, suddhAe ekArasII bhaddavae / caMda diNe sAmi tuma, suramaMdiramaMDaNaM jAo // 34 // uparyukta racanAoM meM se kucha prAkRta, kucha saMskRta aura kucha apabhraMza meM hai| racanA saMvat ke ullekhavAlI to kevala eka hI racanA hai " AtmAnuzAsana" jo saMvat 1239 vaizAkha sudi 5 ko aNahilapura pATaNa meM racI gaI hai / neminAtha stava meM aNahilavADa ko svargapuri batalAyA hai| aNahilapura rathayAtrA stavana meM kumaranalicha aura bAvattari jina stavana meM kumaravihAra kA mahattvapUrNa ullekha hai| ki 17 90OYAC09 2050SET MERO (OCON / KARNA 2URIO Cal . 19.069 .. Nas Roho For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI nAmamAlA lekhaka : pro0 nemicandra zAstrI ema. e. kalikAlasarvajJa AcArya hemacandra kI pratibhA bahumukhI thii| inhoMne darzana, vyAkaraNa, koSa, purANa, alaGkAra Adi zAstroM para mahattvapUrNa aura upayogI grantha likhe haiN| inakA dezI nAmamAlA nAmaka koza grantha prAcIna AryabhASA ke jijJAsuoM ke lie atyanta upayogI hai / isa koza ke AdhAra para Adhunika AryabhASAoM ke zabdoM kI vyutpattiyA~ evaM aneka arthagata vaiziSTaya kI vivecanA samyak prakAra kI jA sakatI hai| jina zabdoM kI vyutpatti saMskRta se siddha nahIM kI jA sakatI hai, unakI isa koza ke AdhAra para sahaja meM nirdhArita kI jA sakatI hai| prAkRta bhASA kA zuddha bhaNDAra tIna prakAra ke zabdoM se yukta hai-tatsama, tadbhava aura dezya / tatsama ve zabda haiM, jina kI dhvaniyA saMskRta ke samAna hI rahatI haiM, jina meM kisI bhI prakAra kA vikAra utpanna nahIM hotA, jaise nIra, kaMka, kaMTha, tAla, tIra Adi / jina zabdoM ke saMskRta dhvaniyoM meM varNalopa, varNAgama, varNavikAra athavA varNaparivartana ke dvArA avagata kiyA jAya, ve tadbhava kahalAte hai; jaise agra-agga, iSTa-iTTha, dharma-dhamma, gaja-gaya, dhyAna-jhANa, pazcAta-pacchA Adi / jina prAkRta zabdoM kI vyutpatti-prakRti pratyaya vidhAna sambhava na ho aura jina kA artha mAtra rUr3hi para avalamvita ho, aise zabdoM ko dezya yA dezI kahate hai| jaise agaya-daitya, irAva hastI, chAsI-chAza, coDha=vilva aadi| isa dezI nAmamAlA meM jina zabdoM kA saMkalana kiyA gayA hai, unakA svarUpa nirdhAraNa svayaM hI AcArya hema ne kiyA hai| je lakkhaNe Na siddhA Na pasiddhA sakkayAhihANesu / Na ya gauNalakkhaNAsakti saMbhavA te iha NibaddhA // 1-3 / / desa visesa pasiddhIi maNNamANA aNattayA hunti / tamhA aNNAipAiapayaTTa bhAsAvisesao desI // 1-4 // jo zabda na to vyAkaraNa se vyutpanna haiM aura na saMskRta kozoM meM nibaddha haiM tathA lakSaNA zakti ke dvArA bhI jinakA artha prasiddha nahIM hai, aise zabdoM kA saMkalana isa koza meM karane kI pratijJA AcArya hemane kI hai| dezI zabdoM se yahAM mahArASTra, vidarbha, AbhIra Adi pradezoM meM pracalita zabdoM kA saMkalana bhI nahIM samajhanA caahie| yataH deza vizeSa meM pracalita zabda ananta hai, ataH una kA saMkalana saMbhava nahIM hai| anAdikAla se pracalita prAkRta bhASA hI dezI hai| For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI nAmamAlA 9 hemane uparyukta pratijJAvAkya meM batAyA hai ki jo vyAkaraNa se siddha na ho, ve dezI zabda haiM aura isa koza meM isa prakAra ke dezI zabdoM ke saMkalana kI pratijJA kI gayI hai; kintu isa koza meM lagabhaga eka tihAI isa prakAra ke zabda hai, jinakI vyutpattiyAM vyAkaraNa ke niyamoM ke AdhAra para siddha kI jA sakatI hai / amayaniggama - amRtanirgama zabda candramA kA vAcaka mAnA hai / isa zabda kI vyutpatti vyAkaraNa se siddha hai, para saMskRta kozoM meM isa zabda ko anibaddha rahane ke kAraNa hI yahAM ise dezI kahA hai / isI prakAra anbhapisAyaabhrapizAca, purilladevo - pUrvadeva, baMbhaNI-brAhmaNI, gahavaI - gRhapati Adi aneka zabda haiM / isa koza meM aise bhI zabdoM kA saMkalana hai, jina kA artha lakSaNA zakti ke dvArA siddha hotA hai; jaise gosaNNo zabda mUrkha ke artha meM saMgRhIta hai, isakA saMskRta rUpa gosaMjJa hai, yaha balIvarda ke samAna lakSaNAzakti dvArA hI mUrkha artha kA dyotana karatA hai / ataH spaSTa hai ki hema ne isa koza ke saMkalana meM apane pratijJAvAkya kA pUrI taraha nirvAha nahIM kiyA hai / dezI nAmamAlA meM 3978 zabda saMgRhIta hai / ina kA vivaraNa nimna prakAra hai tatsama zabda - jina kI dhvaniyAM saMskRta zabdoM ke samAna haiMgarbhita tadbhava - varSAgama, varNavikAra Adi se vikRta - 100 1850 528 1500 isa koza kI racanA varNakrama ke AdhAra para kI gaI hai / yaha svaravarga, ka varga, ca varga, Tavarga, varga, pavarga, ya varga aura sa varga ina ATha adhyAyoM meM vibhakta hai / isa meM kula 783 gAthAe~ haiM / jisa prakAra dhanapAla kavi kI pAialacchI nAmamAlA prAkRta ke Arambhika abhyAsioM ke lie upayogI hai| usI prakAra yaha prAkRta ke prauDha abhyAsiyoM ke liye upayogI hai / isa koza kI nimna pAMca vizeSatAe~ haiM-- saMzayayukta tadbhava - khIMcatAnakara jina kI vyutpatti siddha kI jAya avyutpAdita prAkRta zabda (1) sAhityika sundara udAharaNoM kA saMkalana | (2) saMkalita zabdoM kA Adhunika dezI bhASAoM ke sAtha sambandha | (3) aise zabdoM kA saMkalana, jo anyatra upalabdha nahIM hai / (4) aise zabdoM kA saMkalana, jina ke AdhAra para usa kAla ke rahana sahana aura rIti rivAja kA yatheSTa parijJAna prApta kiyA jA sakatA hai / (5) parivartita arthavAle aise zabdoM kA saMkalana, jo sAMskRtika itihAsa ke lie atyanta mahatvapUrNa, upayogI aura upAdeya haiM / kozakArane kozagata zabdoM ke artha ko hRdayaMgama karane ke lie kucha sarasa gAthAe~ udAharaNa svarUpa upasthita kI haiN| yaha abhItaka vivAdAspada hai ki ina gAthAoM kA racayitA kauna hai / zailI aura zabdoM ke udAharaNoM ko dekhane se jJAta hotA hai ki ina gAthAoM ke racayitA AcArya hema hI haiM / ina gAthAoM kA sAhityika mUlya atyadhika hai / sarasatA, bhAva aura kalAgata saundarya kI 2 For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha dRSTi se ye gAthAe~ gAthA saptazatI kI gAthAoM ke samAna hI lokapriya hai / pratyeka pAThaka ina meM DUbane para pUrA rasAsvAdana kara sakatA hai| ina meM virahiNiyoM ke cittavRtti, dhanikoM ke vilAsabhAva, nakhazikha citraNa, raNabhUmi kI vIratA, saMyoga aura viyoga, zRGgAra kI vibhinna paristhitiyA~, kRpaNoM kI kRpaNatA, prakRti ke vibhinnarUpa aura dRzya, nArI kI masRNa aura mAMsala bhAvanAe~ evaM vibhinna prakAra ke ramaNIyabhAva nirUpita kiye gaye hai| dezI nAmamAlA kI yaha zailI samasta koza sAhitya se bilakula bhinna hai| kisI bhI bhASA ke koza meM isa prakAra ke udAharaNa padya nahIM milate hai| saMkalita zabdoM kA artha udAharaNa dvArA hRdayaMgama karA denA hema kI vilakSaNa pratibhA kA hI kArya hai / namUne ke rUpa meM ekAdha gAthA udhdhRta kI jAtI hai AyAvalo ya bAlAyavammi, AvAlayaM ca jalaNiyaDe / ADoviyaM ca Arosiyammi, ArAiyaM gahie // 1-17 / / arthAt-AyAvalo-bAlAtapaH, AvAlayaM jalanikaTam , ADoviyaM AroSitam aura ArAiyaM gRhItam artha meM prayukta hai| ina zabdoM kA yathArtha prayoga avagata karane ke lie AcArya hemane nimna gAthA udAharaNa meM upasthita kI hai AyAvale pasarie kiM ADovasi rahaGga Ni adaiaM / / ArAiabisakando AvAlaThiyaM pasAesu // 58 // (70) artha-he cakravAka ! sUrya ke bAla Atapa ke phaila jAne para-udaya hone para tuma apanI strI ke Upara kyoM krodha kara rahe ho ? tuma kamalanAla lekara jala ke nikaTa meM beThI huI apanI bhAryA ko prasanna kro| khaNamittakalusiyAe luliyAlayavallarI samotthariyaM / bhamarabhara ohurayaM paGkayaM va bhario muhaM tIe // 1-157 / / kSaNabhara ke lie udAsa mu~havAlI strI ke mukhapara laTakatI huI kezAvalI kamala para AsIna bhramara paMkti kI yAda dilAtI hai| isa prakAra kozakAra ne koza meM Aye hue zabdoM ke artha ko sarasa udAharaNoM dvArA spaSTa kiyA hai| isa koza kI dUsarI vizeSatA yaha hai ki isa meM isa prakAra ke aneka zabda hai jina se marAThI, kannar3a, gujarAtI, avadhI, brajabhASA aura bhojapurI ke zabdo kI vyutpatti siddha kI jA sakatI hai| hindI zabdoM kI vyutpattiyA~ saMskRta zabdAvalI se siddha kI jAtI haiM, para yathArtha meM aneka aise zabda hai, jina kA saMskRta ke zabdoM se koI sambandha nahIM / yahA~ pAThakoM kI jAnakArI ke lie eka tAlikA dI jAyagI, jo hamAre isa kathana para prakAza DAlane meM pUrNa sakSama haiM / aMgAliaM ikSukhaNDam 1/28-yaha zabda Ikha ke usa Tukar3e ke artha meM AyA hai, jo For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI nAmamAlI nissAra hotA hai, jahA~ Ikha kI paMktiyA lagI rahatI haiM / yaha pazuoM ke cora ke kAma meM AtA hai / bhojapurI, brajabhASA aura avadhI meM aMgolA zabda pracalita hai / isa kI vyutpatti aMgAliaM se mAnI jA sakatI hai / ammA ambA 1/5-aba hindI se vibhinna grAmINa boliyoM meM yaha zabda isI artha meM prayukta hai| ___ ukkhalI piTharam 1/88 avadhI meM okharI, rAjasthAnI, brajabhASA aura bhojapurI meM okhalI, ukhalI, okharI aura okhar3I / cullIi ulliuddhANa 1/87-bhojapurI, rAjasthAnI, vrajabhASA aura avadhI meM cUlhA, gujarAtI meM cUlo / utthallA parivartanam 1/93-hindI uthala, gujarAtI meM uthala / ulluTaM mithyA 1/79-hindI kI sabhI grAmINaboliyoM meM ulaTA / usIraM bisatantuH 1/94-avadhI, bhojapurI aura brajabhASA meM uzIra, yaha zabda kamalanAla yA khaza ke artha meM prayukta hai / ___ uDido mASadhAnyam 1/98-brajabhASA ur3ada, bhojapurI urida, khar3IbolI ur3ada, gujarAtI aDada aura rAjasthAnI uDida yA ur3ada / uDuso matkuNaH 1/99-bhojapurI meM ur3isa yA ur3osa, baMgalA aura maithilI meM ur3Isa / uttAlaM uvvettAlaM dvAvapyetau nirantarasvararudite 1/101-hindI kI samasta grAmINa boliyoM meM uddhata artha meM uttAla / uThavAo khinnAtha 1/102-brajabhASA aura avadhI.meM UbanA, bhojapurI meM ubanA, UbanA, avadhIkoza meM batAyA gayA hai ki 'obA' se sambaddha arthAt vaise hI ghabarAnA, jaise obAkI bImArI meM loga ghabar3Ate hai / isa se spaSTa hai ki avadhI kozakAra 'UbanA' kA sambandha 'obA' se mAnate hai, para yaha ThIka nahIM / UbanA kA sambandha uvvAoM se ThIka baiThatA hai / utthalla patthallA pArzvadvayena parivartanam 1/122-hindI me uthalaputhala, gujarAtI meM uthala-pAthala / .. ojjharI antrAvaraNam 1/157-AMta yA peTa brajabhASA meM ojha, ojhara, bhojapurI meM ojjharI / oDDhaNaM uttarIyam 1/155-rAjasthAnI oDhaNI, brajabhASA, avadhI aura gujarAtI meM or3hanI / brajabhASA sUrakoza meM batAyA gayA hai ki or3hanI striyoM ke or3hane ke vastra, uparainI, cAdara aura phariyA hai| kaTTArI churikA 2/4-hindI kI sabhI grAmINa boliyoM meM kaTArI / kando mUlazAkam 2/1-hindI, baMgalA aura maithilI meM kanda / For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI thI kAhAro jalAdivAhI karmakaraH 2/27 hindI kI sabhI grAmINa boliyoM meM kAhAra yA kahAra / kukkuso dhAnyAdituSaH 2/36-vrajabhASA meM kUkasa, kana-kUkasa muhAvarA prasiddha hai| gujarAtI meM kuuskaa| kukkhI kukSi 2/34-hindI meM koMkha yA kuMkha / kuDIraM, kuDiA vRtti vivaram 2/24 hindI kuTI yA kuTIra / koilA kASThAMgAraH 2/49-hindI koyalA / kopyo aparAdhaH 2/45-hindI kopa / kolio tantuvAyaH 2/65-hindI meM kolI / kolhuo ikSunipIDanayantram 2/65 hindI kI sabhI boliyoM meM kolhU / khaTTiko zaunikaH 2/70 hindI aura gujarAtI meM khaTIka / .. khaDDA khaniH 2/66-hindI meM khaDDA gujarAtI meM khaadd'o| . khaDakkI laghudvAram 2/71-khar3I boli meM khir3akI, brajabhASA meM khir3akI, bhojapurI meM khirkii| khaI bhuktam 2/67-hindI khAyA / - khalaiyaM riktam 2/71-rAjasthAnI, bhojapurI aura brajabhASA meM khaalii| khalI tilapiNDikA 2/66-hindI meM khalI / khAiA parikhA 2/73-khar3o bolI, rAjasthAnI, gujarAtI aura bhojapurI meM khaaii| khallA carma 2/66-hindI khAla / gAyarI, gaggarI, gargarI 2/89-hindI gAgara / gaharI chAgo 2/84 brajabhASA meM bakariyoM ko carAnevAlI aura pAlanevAlo jAti ko gaDerI kahA jAtA hai| gaDha durgam 2/81-hindI gddh'| gaMDIrI ikSukhaNDam 2/82-hindI gaMDelo yA gdd'erii| govaraM karISam 2/96-hindI govr|| ghaggharaM jaghanasthavastrabhedaH 2/107-brajabhASA aura rAjasthAnI maiM ghAgharA / ghaTTo nadItIrtham 2/111-hindI ghATa / caDakaM catvaram 3/2-hindI cauka / caveDI zliSTakarasaMpuTam 3/3-hindI capeTa / cAulA taNDulA 3/8-hindo caavl| coTTI zilA 3/1-hindI cottii| For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI nAmamAlA chaillo vidagdhaH 3/24-hindI chailaa| chiNAlI jAraH 3/27-hindI chinAla / cheDI laghurathyA 3/31 -brajabhASA meM cher3o / challI tvak 3/24-khar3o bolI meM chAla / chaDA vidyut 3/24-khar3I bolI chaTA, rAjasthAnI chaDA / chelao chAgaH 3/32-bhojapurI aura brajabhASA meM chera / joNNaliA dhAnyam 3/50-brajabhASA juNarI, junarI, joNarI, bhojapurI junarI aura rAjasthAnI joNarI yA juNarI / jovArI dhAnyam 3/50- brajabhASA meM juAra / jhaMkharo zuSkataruH 3/54-hindI jhaMkhara, jhAr3a-jhaMkhAra muhAvarA prasiddha hai / jhar3I nirantaravRSTiH 3/53-brajabhASA, khar3IbolI, bhojapurI aura rAjasthAnI meM jhar3I yA jharI / jhamAlaM indrajAlam 3/53-hindI jhamelA / jhalusi dagdham 3/56-hindI jhulasanA / jhADaM latAgahanam 3/57-hindI jhAr3a / jhuTuM=alIkam 3/58-hindI kI sabhI boliyoM meM jhUTha / Tikka tilakam 4/3-hindI TIkA / TippI tilakam 4/3-hindI TipakI yA TippI / Thallo nirdhanaH 4/5-hindI ThallA / Dalo loSTam 4/7-hindI DalI, DhelA, DelA / DAlI zAkhA 4/9-hindI DAlI / DolA zibikA 4/11-hindI DolA / DhaMkaNI pidhAnikA 4/14-hindI DhaMkanA, DhakanI / DhekA kUpatulA 4/17-hindI DheMkA / DhecI balAkA 4/15-hindI DheMkI-cAvala kUTanevAlI / taggaM sUtram 5/1- hindI tAgA / daarI zarAva (surA) 5/34-hindI dArU / palahI karpAsaH 6/4-brajabhASA pehalA, pailA / pUNI tUlalatA / yanmadhyAtsUtratantunissarati-hindI pUnI piunI yA paunI / porTa udaram 6/60-hindI peTa / For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI thI pottao vRSaNaH 6/62-hindI pottA / bokkar3o chAgaH 6/96-brajabhASA bokarA / mAo jyeSThabhaginipatiH 6/102 bundelI meM maUA / mammI, mAmI, mAtulAnI 6/112-hindI kI sabhI boliyoM meM mAmI tathA pyAra kI bolI meM mmmii| sohaNI sammArjanI 8/17-hindI meM sohanI / haI asthi 8/59-hindI meM haDDI, hAr3a / hariAlI dUrvA 8/64-hindI meM hariAlo / tIsarI vizeSatA yaha hai ki isa koza meM kucha aise zabda bhI saMkalita hai, jina ke samakakSa anya kisI bhASA meM una athoM ko abhivyakta karanevAle zabda nahIM haiM / udAharaNa ke lie cicco 3/9 zabda cipaTInAka yA cipaTInAkavAle ke lie, ajjhelI 1/7 zabda dUdha dene vAlI gAya ke lie, jaMgA 3/40 gocarabhUmi (Pasture Land) ke lie, aNNANaM 17 zabda vivAha ke samaya varapakSa kI ora se badhU ko dI jAnevAlI bheMTa ke lie, aMguTThI 1/6 zabda sira gunthI ke lie, aNuvajia jisa kI sevA zuzrUSA kI jAtI hai, usa ke lie, kakkaso 2/14 dadhi aura bhAta milAkara khAne yA mile hue dahI-bhAta ke lie, ulUhalio 1/117 zabda usa vyakti ke lie prayukta hotA hai jo kabhI bhI tRpti ko prApta nahIM hotA, parihAriNI 6/31 zabda usa bhaiMsa ke lie AyA hai jo bhaiMsa pAMca varSoM se prajanana nahIM kara rahI hai, ahiviNNa 1/25 zabda usa strI ke lie AyA hai jisa ke pati ne dUsarI strI se vivAha kiyA hai, AippaNaM 1/74 zabda utsava ke samaya ghara ko cUne se putavAne ke artha meM, par3I 1/1 pahale pahala baccA denevAlI gAya ke lie evaM poDaA zabda sUkhe govara kI agni ke lie AyA hai| cauthI vizeSatA una tatsama saMskRta zabdoM kI hai jina ke artha saMskRta meM kucha hai aura prAkRta meM kucha / yahA~ kucha zabdoM kI tAlikA do jA rahI hai, jisa se ukta kathana spaSTa ho jAyagA / uccaM nAbhitalaM 1/86 saMskRta meM ucca zabda kA artha UMcA, unnata aura zreSTha hai para isa koza meM nAbhi kI gaharAI ke lie AyA hai / uccAro vimalaH 1/97 saMskRta meM uccAra zabda kA artha uccAraNa, kathana, viSThA aura mala hai, para isa koza meM nirmala artha hai / ___kalaMko vaMzaH 2/8 saMskRta meM kalaMka zabda kA artha cihna, dhavvA, doSa, apavAda, durnAma, lAJchana Adi hai para isa koza meM bAMsa ke artha meM AyA hai| kamalo piTharaH 2/54 saMskRta meM kamala zabda jala meM utpanna honevAle sundara puSpa ke artha meM prasiddha hai, para isa koza meM isa kA artha vartana hai| For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dezI nAmamAlA kalI zatruH 2/2 saMskRta meM kali zabda kaliyuga, baher3e kA vRkSa, zUravIra aura vivAda ke artha meM AyA hai, para isa koza meM zatru artha hai / kumArI caNDI 2/35 saMskRta meM kumArI zabda avivAhita kanyA, bAraha varSa kI kanyA, ghIkuAra, medinI puSpa, baDI ilAyacI, navamallikA, camelI, durgA, pArvatI aura sItA ke artha meM AyA hai, para isa koza meM krodhita nArI ke artha meM prayukta hai / / ___ tamo zokaH 5/1-saMskRta mai tama zabda aMdhakAra, rAhu, moha, naraka, Adi arthoM meM AyA hai, para isa koza meM isa kA artha zoka hai| sambhavataH lakSaNA zakti se hI isa kA yaha artha kozakAra ne grahaNa kiyA haiN| talaM grAmezaH 5/19-saMskRta meM tala zabda kA artha madhyadeza, peMdI, pAtAla, svabhAva, jaMgala, gaDDA, ghara kI chata, thappaNa, tamAcA, tAr3a kA vRkSa, adhobhAga, pRSThadeza, mUladeza, hathelI, paira kA talavA, talavAra kI mUTha, goda, kalAI, pahu~cA, eka naraka kA nAma, sahArA, AdhAra, jala ke nIce kI bhUmi, vakSaHsthala, mahAdeva, sAta pAtAloM meM se pahalA pAtAla Adi hai, kintu isa koza meM prAmAdhipati yA gAMva kA mukhiyA hai| palaM svedaH 6/1-saMskRta meM pala zabda kA artha mAMsa, kSaNa, ghaTI kA sAThavA bhAga, dhAna kA puAla, calane kI kriyA, chala, tulA, tarAjU , eka taula jo cAra karSa ke barAbara hotI hai, mUrkha, palaka Adi hai, kintu isa koza meM pala zabda kA artha pasInA hai| ___ mAlA jyotsnA 6/128-saMskRta meM mAlA zabda zreNI, paMkti, avali, gale meM pahanane kA puSpoM kA hAra, gajarA, japa karane kI mAlA, eka prakAra kI dUrbA evaM upajAti chanda kA eka bheda arthoM meM AyA hai; para isa koza meM cAdanI ke artha meM prayukta huA hai| vallarI kezaH 7/32-saMskRta meM vallarI zabda vallI, maMjarI, latA aura eka prakAra kA bAjA, ina arthoM meM prayukta huA hai para koza meM keza artha meM AyA hai| - isa prakAra saMskRta ke tatsama zabdoM ke artha bilkula badale hue haiN| ina arthoM ke AdhArapara ukta zabdoM kI sundara AtmakathA upasthita kI jA sakatI hai| ___isa koza kI pAMcavIM vizeSatA yaha hai ki isa meM isa prakAra ke zabdoM kA saMkalana kiyA gayA hai, jina ke AdhAra para usa kAla ke rahana-sahana aura rIti-rivAjoM kA lekhAjokhA upasthita kiyA jA sakatA hai| udAharaNa ke lie kucha zabdoM ko liyA jaaygaa| keza racanA ke lie hemacandra ne kaI prakAra ke zabda prayukta kiye haiN| ina zabdoM ke avalokana se patA lagatA hai ki usa samaya keza vinyAsa ke kaI tarIke pracalita the| sAmAnya keza racanA ke lie babbarI 6/90, rUkhe kezabandha ke lie phuTA 6/84, kezoM kA jUDA bAdhane ke lie oaggiaM 1/172, sImAnta sundara DhaGga se sajAye gaye keza vinyAsa ko kuMbhI 2/34, rUkhe bAloM ko sAdhAraNa DhaGga se lapeTane ke artha meM dumaMtao 5/47 zira para raMgIna. kapar3A lapeTane ke artha meM aNarAho evaM kisI lasadAra padArtha ko lagAkara sira For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI graMtha avaguMThana ke artha meM NIraMgI 5/31 zabda AyA hai / ina zabdoM se avagata hotA hai ki keza vinyAsa ke vividha prakAra usa samaya vartamAna the| ___ AcArya hema ne ASAr3ha mAsa meM gaurI pUjA ke nimitta honevAle utsava vizeSa kA nAma bhADaaM 6/103, zrAvaNa mAsa meM zuklapakSa kI caturdazI ko honevAlA utsava vizeSa ke lie vorallI 7/81, bhAdrapada mAsa meM zuklapakSa kI dazamI ko honevAle utsava ke lie NeDariA 4/45, Azvina kRSNapakSa meM sampanna honevAlA zrAddhapakSa ke lie mahAlavakkhA 6/127, Azvina mAsa meM zaratpUrNimA jaise mahotsava ke liye poalao 6/81, isa utsava meM pati apanI patnI ke hAtha se puoM kA bhojana karatA thaa| mAgha mahIne meM eka prakAra kA aisA utsava sampanna kiyA jAtA thA jisa meM Ukha kI datauna kI jAtI thI isa utsava ke lie avayAro 1/32, vasantotsava ke lie phaggU 6/92 evaM navadampati paraspara meM eka dUsare kA nAma lete the, usa samaya jo utsava sampanna kiyA jAtA thA, usa ke liye layaM 7/16 zabda kA prayoga kiyA hai / ina utsava vAcI zabdoM ko dekhane se jJAta hotA hai ki hema ne isa koza meM apane samaya meM pracalita samasta utsava paramparAoM ke vAcaka zabdoM kA saMkalana kiyA hai| ___ isa koza meM katipaya zabda isa prakAra ke bhI saMkalita hai, jina se usa kAla kI rItirivAjoM para pUrNa prakAza par3atA hai / eka zabda emiNiA 1/145 AyA hai yaha zabda usa strI kA vAcaka hai jo apane zarIra ko sUta se nApakara usa sUta ko cAroM dizAoM meM pheMkatI hai, isI prakAra ANaMdavaDo 1/72 zabda AyA hai, isa kA artha hai ki jisa kA vivAha kumArI avasthA meM ho jAya vaha strI jaba prathamavAra rajasvalA ho, usa ke rajalipta vastra ko dekhakara pati yA pati ke anya kuTumbIo Ananda prApta karate hai, vaha Ananda isa zabda ke dvArA vyakta kiyA gayA hai| isameM kucha khela ke vAcI zabda bhI saMkalita haiM / ina zabdoM se usa kAla ke manoraMjana ke sAdhanoM para sundara prakAza par3atA hai / yahA~ udAharaNa ke liye do-eka khela ko hI liyA jAtA hai / jo khela AkhoM ko thakA denevAlA yA AkhoM ko atipriya hotA thA, usa ke lie gaMdINI 2/83 zabda AyA hai / lukA-chipI khela ke lie AtuMkI 1/153 zabda prayukta huA hai / yahA~ kucha aise zabda diye jAte haiM, jo rItirivAjoM para prakAza DAlate haiM ajholliA kroDAbharaNe mauktikaracanA 1/33 gale ke hAra meM athavA vakSaHsthala ke AbhUSaNa meM motiyoM kA lagAnA / addhajaMghA mocakam pAdatrANaM 1/33-eka prakAra kA jUtA, jo Ajakala ke cappala ke samAna hotA thaa| aMboccI puSpalAvI 1/9-puSpa cayana karanevAlI mAlina / ___ avaacchaM kakSAvastram 1/36-kaTi para pahanA jAnevAlA vastra, puruSoM ke lie dhotI, liyoM ke lie ghagghara-ghAMgharA thA / For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI ardhazatAbdI smAraka graMtha dhAtunuM samavasaraNa (goDI pArzvanAtha jinaprAsAda : surata) sirohInA dIvAna zeDa meLApacaMda ANadacaMda ajarI(mAravADa)nA daherAsaramAMthI nakara bharIne A samavasaraNa surata lAvavAmAM AvyuM. vi. saM. 1947nA mAga suda 3nA roja zrImada mehanalAlajI mahArAje pratiSThA karI. "saM. 111 X ' mAtra vaNa AMka spaSTa che. (munizrI mRgendra muni mahArAjanA saMgrahamAMthI) For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI adhazatAbdI smArakagraMtha hoMkArayukata zrI pArzvanAtha bhagavAnanAM dhAtupratimA (saM. 1635) A dhAtu pratimA DuMgarapura(rAjasthAna)mAM zA. goradhanadAsa paTavAnA gRha-maMdiramAM surakSita che. temAM parikaranA mathe DrIMkAra kaMDArele che. mUrtine pRSThabhAgamAM lekha utkIrNa che. : "vi. saM. 1635 vaizAkha vadi 11 budhavAra zrI vRdhdhatapApakSe bhaTTAraka zrI te ratnaku(7)rfma...............rama maTTara zrI vasuMdarasUrima: pratika che. (munizrI mRgendra muni mahArAjanA saMgrahamAMthI) For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI nAmamAlA AvareiA madyapariveSaNabhANDam 1/71 - zarAva vitarita karane kA vartana | uAlI avataMsaH 1/90 - karNAbhUSaNa / ullarayaM kapardAbharaNam 1/110 - kaur3iyoM ke AbhUSaNa / ucchuraraNaM ikSuvATaM 1 / 117 - ganne kA bagIcA, A garden of Sugar Cane. uttaraNavaraMDiA samudranadyAdau jalataraNopakaraNaM pravahaNAdi 1/ 22 - sTImara ke artha meM prayukta hai / 17 caDalAtilayaM kAJcanazrRMkhalAlAmbiratnatilakam 3/8 - svarNa jaTila ratnahAra / jhajjharI sparzaharihArArthacaNDAlAdInAM hastayaSTiH 3/34 - eka char3I, jise cANDAla apanA asparzatva sUcita karane ke lie rakhatA thA / TokaNaM madyaparimANabhANDam 4/4 - zarAva nApane kA vartana / DaMdho udavana vizeSo nAlikeramayaH 4 / 11 - nAriyala kI banI huI bAlaTI yA nArila kA Dola / pADucI turagamaNDanam 6/39 - ghor3e kA sAja | yaha koza bhASA aura sAhitya donoM kA adhyayana karane ke lie bahuta upayogI hai / isa meM bhASA ke aise aneka vikasita rUpa haiM, jo atIta kI sampatti haiN| ina kA bhASA vaijJAnika dRSTi se vivecana karane para aneka tathya pratyakSa hoMge / For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // // OM ahaM sadgurubhyo namaH // jaina dArzanika sAhitya aura pramANavinizcaya lekhaka : pR0 munirAja zrI jambUvijayajI mahArAja. [pUjyapAda prAtaHsmaraNIya mere ananta upakArI gurudeva zrI 1008 munirAja zrI bhuvanavijayajI mahArAja sAheba kI kRpA se evaM mAnanIya vidvadvarya DaoN. vAsudeva vizvanAtha gokhale ina ko zubha preraNA se Aja se bArA varSa pUrva jaba mai meM tibbatI bhASA kA adhyayana kiyA taba mujhe bhAratIya dArzanika sAhitya ke adhyayana meM tibbatI bhASA jJAna kI atyaMta upayogitA kA paricaya milA. ] ___ dArzanika sAhitya ke abhyAsI isa vastusthiti se suparicita haiM ki dArzanika sAhitya ke pranthoM meM anya grantho meM se bahuta avataraNa udhdhRta kiye hue hote haiM; kyoM ki dArzanika sAhitya kA uddeza sva-paramata maMDana-khaMDana karane kA hone se usa meM anyAnya matoM ke ullekha baDe vistAra ke sAtha milatA hai. yadi una una matAMtaroM ke mUla sthAna DhUMDha nikAle jAya to ati kaThina mAlUma paDatA dArzanika sAhitya bahuta aMza meM sugama vizada aura vizuddha ho jAtA hai. dArzanika sAhitya ke vidvAnoM ko yaha bhI suvidita hai ki bauddhAcArya dharmakIrti ke seMkaDo vAkya dArzanika grantho meM udhdhRta kiye hue haiM, dharmakIrti ke bAda kA zAyada hI koI aisA prAcIna bhAratIya dArzanika sAhitya kA grantha hogA ki jisa meM dharmakIrti kA ekAdha bhI vAkya udhdhRta kiyA huA na ho. kyoM ki bauddhAcArya dharmakIrti kA bauddha dArzanika paramparA meM ati mahattva kA sthAna hai. bauddha AcArya diGnAga ki jo madhyakAlIna bauddha tarkazAstra kA pitA ( Father of the midimal Buddhist Logic ) kahA jAtA hai usa ke siddhAntoM ko pallavita karane kA evaM vega dene kA kArya yadi kisI ne pUre jora se kiyA ho to dharmakIrti ne kiyA hai. aisA kaha sakate haiM ki diGnAga ne bIja boyA aura dharmakIrti ne usa meM se vaTavRkSa vikasita kiyA hai. cInI yAtrI itsiMga me bhAratavarSa meM pravAsa karane ke bAda cInI bhASA meM lagabhaga isvIsan 691 meM jo vRttAnta likhA hai usa meM usa ne dharmakIrti kI khUba prazaMne kI hai. isa se aura anya AdhAra se san 650 se 685 taka meM dharmakIrti kA udayakAla mAnanA mujhe ThIka lagatA hai. dharmakIrti ne tarkazAstra ke viSaya meM nimnalikhita sAta mahattvapUrNa saMskRta granthoM kI racanA For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina dArzanika sAhitya era pramANuvinizcaya kI hai-pramANavArtika, 2 pramANavinizcaya, 3 nyAyabindu, 4 hetubindu, 5 sambandhaparIkSA, 6 santAnAntarasiddhi, 7 vAdanyAya.' ____ina meM pramANavArtika, nyAyabindu aura vAdanyAya ye tInoM grantha saMskRta bhASA meM Aja taka prasiddha ho cuke haiM pramANavinizcaya mUla saMskRta bhASA meM upalabhya nahIM hai. usa kA tibbatI anuvAda hI milatA hai. hetubindu bhI mUla saMskRta meM nahIM milatA hai. usakA bhI tibbatI bhASAnuvAda hI milatA hai. kintu arcaTakRta hetubindu TIkA saMskRta meM milatI hai. usa ke antargata mUla ke pratIkoM ke AdhAra se aura tibbatI anuvAda ke AdhAra para kiyA gayA sthUla (Rough) saMskRta bhASAnuvAda bar3odA kI gAyakavADa orieNTala sIrIja se hetubindu TIkA ke sAtha prasiddha ho cukA hai. sambandhaparIkSA 25 kArikA pramANa grantha hai aura usa para dharmakIrti kI khavRtti bhI hai. ina donoM kA tibbatI bhASAnuvAda hI milatA hai.' kintu syAdvAdaratnAkara aura prameyakamalamArtaNDaH Adi jaina granthoM meM sambandhaparIkSA kI 22 kArikAeM vivecana ke sAtha udhdhRta kI hai. isa se yaha mUla grantha karIba karIba pUrNa rUpa se jaina granthoM meM surakSita raha gayA hai. dharmakIrtiracita sambandhaparIkSAvRtti kA uddhAra bhI jaina granthoM kI sahAya se ThIka rUpa se hone kI zakyatA hai. sambandhaparIkSA kI 25 kArikAoM kA tibbatI bhASAnuvAda aura 22 kArikAoM kA mUla saMskRta svarUpa pUjya gurudeva kI kRpAse hamane rAjendrasmAraka prantha meM kucha varSoM se pUrva prakAzita kara diyA hai aura usa meM syAdvAdaratnAkara Adi pranthoM meM se AdhArabhUta ullekha bhI prakAzita kiye haiM...... ____ santAnAntarasiddhi meM eka mAtra kArikA hai aura usa para vistAra se gadyarUpa meM dharmakIrti kA vivaraNa hai. isa kA tibbatI anuvAda hI milatA hai. phira bhI kAzmIra rAjya kI ora se prakAzita 'narezvara parIkSA' nAmaka grantha meM (pR0 62 meM) santAnAntarasiddhi kI prathama kArikA udhdhRta kI gaI hai. isa se usa kA to mUla saMskRta svarUpa meM patA milatA hai. vaha kArikA nimna prakAra hai "buddhipUrvA kriyAM dRSTvA svadehe'nyatra tadgrahAt / jJAyate yadi dhIzcittamAtre'pyeSa nayaH samaH / / dharmakIrti ke ina sabhI granthoM meM pramANavArtika saba se baDe mahattva kA grantha hai. diGanAgaracita pramANasamuccaya ke kucha aMzoM kA vivaraNa karane ke liye svatantra vyAkhyA rUpa se isa 1. dharmakIrti ke ina sabhI saMskRta graMthoM ke tibbatI bhASAnuvAda taMjUra' mdo ce (=95) meM mudrita hue haiM. 2. isa ke para vinItadeva aura zaMkarAnanda racita vRttioM kA tibbatI bhASAnuvAda pekIMga eDIzana ke taMjUra mdo cx // (112) meM milatA hai. pR. 1-26 aura 27-44 / 3. kAzmIra saMskRta sIrIja naM. 45 / 4. isa kA tibbatI anuvAda isa prakAra milatA hai raG lus blo sDon ''yo bayi // vyaM ba mathoG nasa gazan la de|| 'jin 'phyir galte ' blo zes''gyur // sems cam la yaG chul' di machuDs // For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI madha pramANavArtika grantha kI racanA kI gaI hai. isa para anekAneka TIkAe~ evaM praTIkAe~ saMskRtabhASA meM likhI gaI haiM. kintu vartamAna meM usakA thoDA sA hI aMza saMskRta meM milatA hai. avaziSTa aMza tibbatI anuvAda ke rUpa meM Aja bhI baDe vistAra se milatA hai. dharmakIrti kA dusarA baDe mahattva kA grantha pramANavinizcaya hai. yaha grantha gadya-padya ubha. yAtmaka hai. isa para dharmottara kI ativistRta TIkA milatI hai aura jJAnazrIbhadra kI eka choTI vRtti bhI milatI hai. kintu isa pramANavinizcaya sambandhI sabhI sAhitya kA tibbatI bhASAnuvAda hI milatA hai. _ vividha viSayaka bauddhasAhitya ke seMkaDoM pranthoM kA anuvAda tibbatI bhASA meM Aja se seMkaDoM varSa pUrva ho cuke hai. yadyapi saMskRta bauddha sAhitya kA bahuta kucha aMza Aja saMskRta bhASA meM naSTa ho cukA hai to bhI tibbatI bhASA meM anuvAdarUpa se saMgRhIta una granthoM ke AdhAra se isa kSati kI kucha aMza se pUrti ho sakatI hai. .. jaina dArzanika sAhitya ke adhyayana karate samaya aise aneka aneka prasaMga mujhe prApta hue haiM ki jahAM para tibbatI bhASAnuvAdoM se mujhe paryApta sahAya milI hai. jainAcArya mallavAdi kSamAzramaNa praNIta dvAdazAra nayacakra ke saMzodhana evaM sampAdana meM diGnAgaracita pramANasamuccaya kArikA aura pramANasamuccayavRtti evaM ina donoM para jinendrabuddhiracita vizAlAmalavatI ke tibbatI bhASAnuvAdoM kA hamane kAphI upayoga kiyA hai. bhAvanagara kI jaina AtmAnaMda sabhA se alpa samaya meM prakAzita honevAle isa dvAdazAranayacakra prantha ke prathama vibhAga ke TippaNoM meM pariziSTa rUpa se pramANasamuccaya ke prathama pariccheda ke mahattva ke aMza kA tibbatI bhASAnuvAda para se hamane saMskRta meM anuvAda bhI kiyA hai. sAtha sAtha pramANasamuccayavRtti aura vizAlAmalavatI kA saMskRta anuvAda bhI tibbatI bhASAnuvAda ke AdhAra para vahAM hamane diyA hai. - dharmakIrti ke pramANavArtika aura pramANavinizcaya ye donoM pRthak pRthak grantha haiM. phira bhI eka kartRka hone se kucha aisI kArikAe~ bhI haiM ki jo samAna rUpa se donoM meM pAI jAtI haiM. yahI kAraNa hai ki bhinna bhinna dArzanika sAhitya meM udhdhRta kiye gaye dharmakIrti ke avataraNoM meM kucha aise bhI avataraNa haiM ki jo pramANavArtika aura pramANavinizcaya donoM meM pAye jAte haiM. lekina aise bhI aneka avataraNa dharmakIrti ke nAma para milate haiM ki jina kA patA dharmakIrti ke upalabdha saMskRta granthoM meM nahIM milatA, mAtra pramANavinizcaya ke tibbatI bhASAnavAda meM milatA hai. pramANavinizcaya bahuta baDA Akara grantha hai. yahAM hama usa ke kucha kaLa aMza kA tibbatI bhASAnuvAda aura usa kA saMskRta anuvAda deMge ki jina kA aMzataH yA pUrNatayA avataraNa dArzanika sAhitya meM pAyA jAtA hai. yahAM para eka bAta dhyAna meM rakhanI cAhiye ki tibbatI bhASAnuvAda karanevAle paNDito meM kaI jagaha para saMskRta granthoM ke rahasya na samajhane ke kAraNa bhASAnuvAda karate samaya galata bhASAnuvAda bhI kara diye hai, kabhI kabhI jisa saMskRta Adarza para se bhASAnuvAda kiyA ho usa Adarza meM hI yadi pATha azuddha ho to bhI bhASAnuvAda vahAM azuddha huA hai jina lakaDe For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dArzanika sAhitya aura pramANavinizcaya ke phalakoM para akSaroM kI khudAi kara ke lakaDe ke phalakoM se tibbatI granthoM kA mudraNa kiyA jAtA hai una phalakoM meM akSaroM kI khudAI meM khodanevAle ke hAtha se bhUla ho jAtI haiM. isa se tibbatI bhASAnuvAda ke bhinna bhinna (Editions) saMskaraNoM meM pAThabheda bhI najara AtA hai. ina sabhI bAtoM ko dhyAna meM lekara hamane yahAM tibbatI bhASAnuvAda se saMskRta meM anuvAda kiyA hai. anya dArzanika granthoM meM avataraNa rUpa se vidyamAna pramANavinizcaya sambandhI saMskRta aMzoM ko hamane atyadhika pramANabhUta mAnA hai. tibbatI lipi ke TAipa kI anupalabdhi ke kAraNa tibbatI bhASAnuvAda devanAgarI lipi meM parivartita kara ke yahAM diyA gayA hai. tibbatI-phan-pa daG mi-phan-pa thoba-pa daG spoD-ba-ni Des-par yaG-daG-paDi zes-pa sGon-du-'gro-ba-can-yin-pas na de mi-mkhas-pa nams la bastana-pati don-du 'di cam-pa meN| yaG daga paDi. zes-pa de ti nam pa gajis te / mDon sum daG ni jais su dupaga cesa byaDo / 'di dam gis dona yoGs su pyad nas 'juga pani don bya ba la baslub med paDi phyir ro|........| chad ma rnam gajis kho na ste 'brela ba ni gazan las mkon sum ma yin p| 'dra baDi bdag tu ttogs piyar ro| -pramANavinizcaya. pR. 256 8-b. saMskRta-hitAhitaprAptiparihArayorniyamena samyagjJAnapUrvakatvAt tadapaTUnAM vyutpAdanArthamidamArabhyate [ pratyakSamanumAnaM ca pramANe sadRrzAtmanaH / / apratyakSasya sambandhAdanyataH pratipattitaH // ] - tat samyagjJAnaM dvividham-pratyakSamanumAnaM ceti / na hyAbhyAmartha paricchidya pravartamAno'rthakriyAyAM visaMvAdyate |.............."prmaanne dve eva, sadRzAtmana: apratyakSasya sambandhAdanyataH pratipattitaH / tibbatI-gazan' dag mon sum' ma yin' paDi' chadma ni. med' do zes' jher ba de. ni rigs' pa. ma. yin' te / gaG' gi' piyarachad da cim' zos. ripya' gazag' daG / gazana blo togs' para jyed' phyir dacha / 'gDa ziga' 'goga para byed piyar / / chad ma. gzan ni' sid' 5 bid // . saMskRta-anye 'apratyakSaM pramANaM nAsti' ityAhuH, tanna yujyate, yasmAt - pramANetarasAmAnyasthiteranyadhiyo gateH / / ...- pramANAntarasadbhAvaH pratiSedhAcca kasyacit // tibbatI-'di staraH .: . mDonU' sum' daD ni' don' med na | mi' 'byu' balas. chad' ma bid / / 'brel ba' yi ni' raDU zin deti // [ yin pas' na. gavis' ka' machum / / pR. 261 a. For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAlajI ardhazatAbdI graMtha saMskRta-tathAhi arthasyAsambhave'bhAvAt pratyakSe'pi pramANatA / pratibaddhasvabhAvasya taddhetutve samaM dvayam / / tibbatI-gaMzanyaGga' ron ni' be' bar sbyor ba na'G // gshn| yaG' spasbyor dran' pa la // gal' te. baG' posi: blo' ltos // don' de. chod' par' gyur ba yin / / saMskRta-anyacca arthopayoge'pi punaH smAta zabdAnuyojanam / akSadhIyadyapekSeta so'rthoM vyavahito bhavet // tibbatI-deDi' kyi gaGa sTon' blo yi' skyed byed' min // ber byor' khyad' para med' paDi' piyar // de' ni' phyis' kyaG 'gyur des na // don' med na' yA miga blor. 'gyur / / pR0 262 3. saMskRta-tasmAt yaH prAgajanako buddharupayogAvizeSataH / sa pazcAdapi tena syAdarthApAye'pi netradhIH // tibbatI-baG poDi* bya. ba. med pa la // stra yis' don ni mthoG baba zin // blo' la snaG ba. med paDi. phyir // de ni' blod med togas med yin / / pR0 265 3. saMskRta-zabdenAvyApRtAkSasya buddhAvapratibhAsanAt / ___ arthasya dRSTAviva tadanirdezasya vedakam / / tibbatI-Don' de. ni' m' Don' summa Despati bdag' bid' las' ji' ltar tha svaddu 'gyur / 'diDo zesa bya' bar' Desana' ni bade daG sTug 'basGal gyi' sba* par' byed pa. dag thob" pa da spoG baDi dona du' 'jug' paDi' phyir ro. zena / skyon' 'di med' do / gaG gi' phyira don' mathoG ba. 'di' mtho nams la // myoG baDi mathu' las' byuG ba yi / / dran' las' mDon' par 'dod pa. yis // tha' smad ra tu' 'juga pa. yin' te // pR. 265 b. saMskata-nanu pratyakSasya anizcayAtmakatvAt kathaM vyavahAraH, 'idam' iti nizcaye sukhaduHkhasAdhanaprAptiparihArArtha pravRtteriti cet , nAyaM doSaH, yataH For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dArzanika sAhitya aur pramANavinizcaya tadddaSTAveva dRSTeSu saMvitsAmarthyabhAvinaH / smaraNAdabhilASeNa vyavahAraH pravartate // tibbatI - grAn yaG lhan' cig dumigs pa Des paDi diyar / raGo' daG' de' blo' gzun' ma' yina / pR. 274 3. saMskata--anyacca -- sahopalambhaniyamAdabhedo nIlataddhiyoH / tibbatI - dumigs pamaGon sum' ma yin na || de' matho' rab' tu' 'mruc 'par' 'bhyur // pR. 274 b. 5. saMskRta - apratyakSopalambhasya nArthadRSTiH prasidhyati / tibbatI- - gala' te viskaDi chdU masi yul' duGos' po' yin' na' de' ni ji' ltar' rtags' las' spyi tagsa' la / gzan' las ni' raG gi' mchan vidu yin ze' na / bazad' pa de' bzina' raG' bzina' lA ldog pasi | Gos' po' 'cam' zig' sthisi yul' can' du' bzad' de / khyad' par' gnas' pa' med 6. 13 pR. 277 . saMskRta - yadi dvividhaH pramANasya viSayaH kathaM liGgAt sAmAnyaM pratIyate, anyasmAt svalakSaNamiti cet, ucyate atadrUpaparAvRtta vastumAtrapravedanAt / sAmAnyaviSayaM proktaM liGgaM bhedApratiSThiteH // tibbatI - de' la' muGona sum tag bral ma "baskol' 'pa' daG mur* zugs' paDi khul pa la ciG' nam' par' taug' pa' med paDizesa pa ni khul ba / raG rib" daG' myaG hu' sogaM' pas' 'nul' ba' ma baskyed maGAn suma' mo / pR0 261 b. saMskRta--tantra `pratyakSaM kalpanApoDhamabhrAntam / timirAzubhramaNanauyAnasaMkSobhAdyanAhitavibhramamavikalpakaM jJAnaM pratyakSam / rab' smrub' phiyar // phiyar ro // pramANavinizcaya ke tibbatI anuvAda meM yahAM para ' bUskol' ' pa' daG / zrur zugspaDi'nu pa la' sogas' pasU N pATha hai. lekina vaha arthadRSTi se yahAM galata mAlUma paDatA hai. nyAyabindu ke tibbatI anuvAda meM yahAM para ' bskor N baM daG mrur zugas' paM daG' ''nugas' la' sogasa pas' aisA pATha hai. aura vahI yathArtha lagatA hai. yahAM se hamane pramANavinizcaya ke jo tIna aMza diye haiM unakA samarthana pramANanayatattvalokAlaMkAra nAmaka grantha ko 'syAdvAdaratnAkara' nAma vRtti meM Aye hue eka pATha se hotA hai. vikrama kI 12 vI For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ardhazatAbdI graMtha' tibbatI - jais' dUpag' pa' nam' guJis' te / raG' gi' dona' daG' gzan gyi dona no|................de' la' raGa' dona ni chu gsum' rtagsa' las' dona' mathoD yina / mchan' bid gsum' partigs' las' jais dUpag pa bya' ba 7 ( Di. dona la ) toMgs' pa' gaG' yin ' pa' deM' ni raG gi' dona gyi' jais su dUpag pa yina no / pR0 276 0. su' 24 saMskRta - ' anumAnaM dvidhA - svArthaM parArthaM ca / tatra svArthaM trirUpAlliGgato'rthadRk / trilakSaNaliGgAd yadanumeye ('rthe ) jJAnaM tat svArthamanumAnam / tibbatI - gazana' dona jais su dUpag pani' // raG gis' mathoG donU' rab gsala byed // ji' tara raG Jid chula gsum paDi rtagas' las rtagas' (can) la' zes' pa' skyes' pa' de' kho' na'ltar gzana' la rtagas' can' gyi' zes' pa' bastrayed' par dos' pas chul gsum' paDi* rtagas' ston par" vyed' pa' ni' guzana gyi' dona gzana' gyi' dona gyi' jes sudupag ste / pR0 299 6. saMskRta - parArthamanumAnaM tu svadRSTArthaprakAzanam / yathaiva hi svayaM trirUpAliGgato liGgini jJAnamutpannaM tathaiva paratra liGgijJAnotpipAdayiSayA trirUpalitAkhyAnaM parArthamanumAnam / " api ca bhagavadbhavanasUtraNAsUtradhAro dharmakIrtirapi nyAyavinizcayasya Aya - dvitIya-tRtIyaparicchedeSu yathAkramaM ' pratyakSaM kalpanApoDhamabhrAntam ' iti ' tatra svArthaM trirUpAlliGgato'rthaDakU ' iti, parArthamanumAnaM tu svadRSTArthaprakAzanam' iti trINi lakSaNAni 'timirAzubhramaNanauyAna saMkSobhAdyanAhitavibhramamavikalpakaM jJAnaM pratyakSam ' iti trilakSaNAlliGgAd yadanumeye'rthe jJAnaM tat svArthamanumAnam' iti ' yathaiva hi svayaM trirUpAlliGgato liGgini jJAnamutpannaM tathaiva paratra liGgizAnotpipAdayiSayA trirUpaliGgAkhyAnaM parArthamanumAnama ' iti ca vyAcakSANo lakSyasyaiva vidhimanvakIrtayat / " zatAbdI ke prasiddha jainAcArya vAdi devasUrijIne apane syAdvAda ratnAkara nAma ke mahAna grantha meM dharmakIrti ke nyAyavinizcaya meM se eka laMbA avataraNa diyA hai. dharmakIrti ne nyAyavinizcaya nAma kA koI grantha racA hI nahIM, aura vaha avataraNa pramANavinizcaya meM akSarazaH milatA hai. ataH vaha avataraNa pramANavinizcaya se hI liyA gayA hai, kisI lekhaka ke hAtha se pramANavinizcaya ke sthAna meM cUka se nyAyavinizcaya nAma likhA gayA ho agara pramANavinizcaya kI nyAyavinizcaya aise nAma se bhI usa samaya prasiddhi rahI ho. kucha bhI ho pramANavinizcaya se vaha liyA gayA hai. vaha avataraNa nimnaprakAra hai syAdvAdaratnAkara meM pramANanayatattvAlA kAlaMkAra ke 1 le pariccheda ke 2 re sUtra kI vRtti meM pR. 23 meM yaha ullekha hai. 7. 8. syAdvAdaratnAkara ke AdhAra para hamane [ ] koSThakAntargata pATha dAkhila kiyA hai. anumAnaM dvidhA svArthI trirUpAliGgato'rthadRk / pUrvavat phalamarthaH svarUpaM cAtulyametayoH " 66 -- pramANa samuccaya ke 2 re svArthAnumAna pariccheda kI isa 1 lI kArikA meM diGnAga ne anumAna kA svarUpa batAyA hai vahI yahAM dharmakIrti ne akSaraza: apanA liyA hai. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka kAvya - vibhAga pRSTha paMkita azuddha tragdharA 5-13 nitya munimohana hRdaya stragdharA - zArdUlavikIDitanI pAdapUti sAthe nityaM munimohana hRdayaM jIvanacaritra - vibhAga tyAM zrI sukhasAgarasUri zrI sukhasUri vyayahAra vyavahAra saM. 1960 saM. 1959 haiyAne Yo hayAne catra citra munizrI tapAra Religious saM. 1935 munizrIe taiyAra Religions saM. 1949 lekha - vibhAga 15 vacitrya jIvanamukata nikarAraNa dikSata vaicitrya jIvanmukata nirAkaraNa dIkSita 35 TanaTa rada samajavI. 19 zrI jinasujasUrinA zrI jinasukharinA nizramAM nizrAmAM gagA gayA sAhasIoe - sAhasikoe 41 10 10 anyaviSayaka lekha - vibhAga pUja5pAd cAritra ke kuliMga game rUdhira mahApazasvInI sanya pUjyapAda cAritra he kuliMga ma" rUcira mahAyazasvinI phuTaneTa 17 sinya 14 nada naMda 65 For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zya na dArzanika sAhitya aura pramANavinizcaya tibbatI bhASAnuvAdoM kA paricaya bauddha saMskRta granthoM ke tibbatI bhASanuvAdoM kA prAraMbha tibbatI meM isavIya sAtavI zatAbdI ke uttarArdha meM huA aura yaha kArya seMkaDoM varSoM taka pIche bhI cAlU rahA. isa ke phala svarUpa seMkaDoM bauddha saMskRta granthoM ke tibbatI bhASA meM anuvAda taiyAra hue. bhArata se gaye hue paMDita aura tibbata ke paMDita ye donoM milakara saMskRta pranthoM ke tibbatI bhASA meM anuvAda karate the. isa se eka-dusare ke bhASAjJAna meM jo apUrNatA ho use dUra karane kA suMdara prayatna karane meM AtA thA 15 vI zatAbdI ke prArambha meM eka mahA vidvAna bauddha sAdhune ina sabhI bhASAnuvAdoM kA saMgraha kara ke do vibhAgoM meM una kA vyavasthita vargIkaraNa kiyA. eka vibhAga kA nAma kaMjUra rakkhA gayA aura dusare kA nAma taMjUra. bauddha sUtra granthoM ke tibbatI bhASAnuvAda kaMjUra meM samAviSTa kiye gaye aura nyAya, vyAkaraNa, kAvya, koza. vidhi, mantra, tantra, yoga, chaMda, vaidyaka Adi vividha viSayaka choTe-baDe seMkaDoM granthoM kA tibbatI bhASAnuvAda taMjUra vibhAga meM rakkhA gayA. aura baDI baDI pothIyAM kara inameM ye saba grantha rakkhe gaye. aura suvidhA ke liye pratyeka pothI ko kramazaH alaga alaga naMbara diyA gayA. jisa grantha kI AvazyakatA ho vaha prantha jisa naMbara kI pothI meM rakhA gayA ho usa naMbara ko lisTa meM khojakara usa naMbara kI pothImeM se tUrta hI vaha grantha mila sakatA hai. ekeka pothI meM karIba karIba sADe tInaso yA cAraso pAna rahate haiM. bahuta hI baDA anya ho to usako do do pothIo meM vimata kiyA gayA hai aura choTe choTe anya hotI eka 'poyI meM aneka granthoM kA bhI saMgraha kiyA gayA hai. kucha varSoM ke bAda, ina hastalikhita pothIyoM para se lakaDe ke phalakoM para akSaroM ko khoda kara eka prakAra ke bloka banAkara ina pranthoM kAgaja para chApane kA prAraMbha huA. jo Xylograph kahA jAtA hai. aise lakaDe ke bloka aneka bhinna bhinna sthAnoM meM banAye gaye ina meM 1 chonI, 2 pekIMga, 3 degeM, 4 snar thak, aura 5 lhAsA ye mukhya sthAna hai. aura vahAM chape hue graMtha una sthAnoM ke nAma se pahicAne jAte hai. jaise-chonI eDIzana; pekIMga eDIzana ityAdi. ina meM lhAsA eDIzana meM taMjUra vibhAga nahIM hai. chonI eDIzana, pekIMga eDIzana aura degeM eDIzana ke graMtha kucha kucha sthAnoM meM hI milate haiM isa se ve durlabha hai.. snara thA eDIzana ke prantha hI vipulatayA sarvatra pAye jAte haiM. ina tibbatI granthoM ke patte kI laMbAI cauDAI karIba karIba "2446" iMca rahatI hai. dono bAjU meM chapA huA rahetA hai aura pratyeka bAjU meM sAta sAta paMktiyA~ hotI haiM - yahAM hamane pramANavinizcaya ke jisa tibbatI bhASAnuvAda kA upayoga kiyA hai vaha star thaG eDIzana kA hai. taMjUra ke mado vibhAga meM 95 naMbara kI pothI meM pR0 2593 se pR0 348 a taka yaha graMtha hai isa ke tIna pariccheda hai-1 pratyakSa, 2 svArthAnumAna aura 3 parArthAnumAna. 1 lA pariccheda pR0 259 A se pR0 276 A taka hai. 2 rA pariccheda pR0 276 A se pR0 299 A taka hai. 3 rA pariccheda pR0 299 A se pR0 348 A paryanta hai. mUla prantha kArikAtmaka hai aura usa para gadya meM vRtti hai. kArikA aura vRtti For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAlajI ane zatAbdI mane donoM saMmIlita hai. isa se kabhI kabhI saMpUrNa kArikA pRthak likhI gaI hai aura kabhI kabhI kArikA ke aMzoM kI pRthak pRthak vyAkhyA karane ke liye kArikA ke aMza yathAyoga vibhakta bhI kiye gaye haiM. yadyapi sAtavI zatAbdI ke bAda race hue bhAratIya prAcIna prAyaH sabhI dArzanika sAhitya meM bauddha pranthoM ke avataraNa milate hai phira bhI jaina dArzanika sAhitya meM boddha pranthoM ke avataraNa atyaMta vipulatayA milate haiM. yahA taka ki naSTa hue bauddha saMskRta pranthoM ke aneka aMza bhI kabhI kabhI ina jaina sAhityAntargata ullekhoM ke AdhAra se taiyAra kiye jA sakate hai. dharmakIrti kI sambandhaparIkSA aura svavRtti kA bahuta kucha aMza jaina sAhitya ke AdhAra se taiyAra kiyA jA sakatA hai yaha pahale hama kaha cuke haiM vaise hetabindu kA mUla bhI utpAdAdi siddhi nAmaka jaina grantha kI sahAyatA se bahuta aMzoM meM taiyAra kiyA jA sakatA hai isa free meM pramANavinizcaya ke thoDe hI aMza khAsa kara ke jaina sAhitya ke AdhAra para hamane diye haiM kintu yadi vizeSa gaveSaNA kI jAya to jaina dArzanika sAhitya meM vi sAmagrI milane kI sambhAvanA hai ki jo pramANavinizcaya ke saMskRta meM punaruddhAra karane ke liye khAsa upayukta hogI. isI taraha pramANasamuccaya nAma kA eka mahattva kA bauddha prantha ki jo bauddhanyAya ke pitA, vijJanAma kI racanA ke aura jo saMskRta bhAga meM nau sAjisa kA tIsa mI saMskAra kI jaina granthoM meM prApta hotI hai / i kRti meM isa ke AcArya zrI salavAvisamA bhramaNaH pramIta dvAdazAra nava liye vipula sAma hai jisa kA upayoga kara ke taka ke sampAdana : pramrANasamucaya ke mahantra ke aMza kA punakadvAra isameM jayaMcakra ke TipaNa evaM pariziSTa meM kiyA hai. isa taraha se yaha parizIlana dArzanika granthoM ke abhyAsI evaM aitihAsikoM ko mahAn upayukta hogA / sisA pArzvanAtha tIrtha, SaSThI, vi. saM. 2018 pUjyapAda gurudeva munirAja zrabhuvana vijayAsI F "muni jammUvijayaH hita kI racanA prasiddha jainAcArya zrI. hemacandrasUrIzvarajI ke gurubandhu pradyumnusUri, candrasena kI hai. ratalAma ( mAlavA ) kI RSabhadevajI kesarImalajI nAma kI prakAzana huA hai. 10. isa nayata kA hrasyAdada sabhAvAra kI jaina AtmAnaMda bhAse tIna jI po kati ka zrI mehanalAlajI ardha zatAbdI smAraka graMthanA nIcenA karamAe zrI mahAdurasiMhajI prinTIMga presa pAlItANAmAM chapAyela che. peop thASTaTure 4. bhAU, Sp zarabha 2-3 pena, pena navarathA 18 zaMraMbha 1 thA tha, 'cirbha nara 1 thI 5 mA peja nabara 1 thI 2 hindI. TRA 2 For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only www.jano