________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ (૬) તેમાં અધિક–એાછા લાભની વિચારણારૂપ યતના કેવી રીતે કરવી? (૭) તેમાં અતિચારે કેવી રીતે લાગે છે ? (૮) તેને કેવી રીતે નાશ=અભાવ થાય છે ? (૯) આ ગુણેની વૃદ્ધિ માટે કેવી ભાવના ભાવવી?
આ નવ ભેદે મિથ્યાત્વ વગેરે દરેકના જાણવા. ભેદો એટલે દ્વારે. [૨]
નવકારનું નામ દઈને વ્યાખ્યાન કર્યું. હવે “ઉદ્દેશ પ્રમાણે નિર્દેશ કરવો જોઈએ” એવી નીતિને અનુસરીને પહેલા દ્વાર વડે મિથ્યાત્વનું વ્યાખ્યાન કરવાની ઈચ્છાવાળા ગ્રંથકાર કહે છે –
देवो धम्मो मग्गो, साहू तत्ताणि चेव सम्मत्तं ।
तव्विवरीयं मिच्छत्तदरिसणं देसियं समए ॥ ३ ॥ ગાથાર્થ - જિનાગમમાં જેમનું સ્વરૂપ જણાવવામાં આવ્યું છે તે ૧ દેવ, ૨ ધર્મ, ૩ માર્ગ, ૪ સાધુઓ અને ૫ (જીવાદિ) તો એ સમ્યત્વ છે, અર્થાત્ જિનાગમમાં દેવ વગેરેનું જેવું સ્વરૂપ જણાવવામાં આવ્યું છે તેવા સ્વરૂપવાળા જ દેવ વગેરે સભ્યત્વ છે. વિપરીત સ્વરૂપવાળા દેવ વગેરેને શાસ્ત્રમાં મિથ્યાદર્શન કહેલ છે.
ટીકાથ:- પ્રશ્ન – જિનાગમમાં દેવ વગેરેનું જેવું સ્વરૂપ કહ્યું છે તેવા સ્વરૂપવાળા દેવ વગેરે સંબંધી જે રૂચિરૂપ પરિણામ તે સમ્યત્વ કહેવાય છે, તે અહીં “દેવ વગેરે જ સમ્યકત્વ છે” એમ કેમ કહ્યું?
ઉત્તર :- તમારી વાત સાચી છે. પણ અહીં વિષય (=દેવાદ્રિ) અને વિષયી (=રુચિરૂપ પરિણામ) એ બેના અભેદનો ઉપચાર કરીને દેવાદિ શબ્દોથી દેવાદિ સંબંધી રુચિરૂપ પરિણામ વિવક્ષિત છે. આથી “દેવ વગેરે સમ્યત્વ છે” એમ કહ્યું છે.
દેવ વગેરેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે –
જેમના ક્રોધ વગેરે અઢારેય દેષ ક્ષયને પામ્યા છે, તે કેવળજ્ઞાની મુક્તિને આપનારા દેવ જાણવા. (૧) જેમાં જીવદયા, સત્ય, અદત્ત (=રી)ને ત્યાગ, બ્રહ્મચર્ય અને સંતોષ છે, તે ધર્મ કહેવાય છે. (૨) જલદી મેક્ષનગરમાં પહોંચાડનાર જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રનું પરિપાલન કરવું એ (મેક્ષને) માગ ઈષ્ટ છે. (૩) જેઓ દશ પ્રકારના યતિધર્મમાં લીન
૧. જે વિષયનું વર્ણન કરવું હોય તે વિષયના નામનો ઉલ્લેખ કરવો તે ઉદેશ. અને પછી તેનું વિસ્તારથી વર્ણન કરવું તે નિદેશ.
૨. વાક્ય ફિલષ્ટ ન બને એ દષ્ટિએ અનુવાદમાં વૃત્તિ શબ્દને અધ કર્યો નથી. વૃત્તિ એટલે વિવરણ-વર્ણન. આથી “મેરોવવારવૃરયા' પદને શબ્દાર્થ આ પ્રમાણે થાય? અભેદ ઉપચારના વર્ણનથી, અર્થાત અભેદને ઉપચાર કરવાથી.
