________________
શ્રાવકનાં બાર વ્રતો યાને. પ્રોજન અને પ્રકરણનો સંબંધ સાધ્ય–સાધનરૂપ (પ્રજન સાધ્ય છે અને પ્રકરણ તેનું સાધન છે, એમ સાધ્ય–સાધન) છે. ઈત્યાદિ બધું અહીં સાક્ષાત્ ન કહ્યું, હોવા છતાં સામર્થ્યથી કહેવાઈ ગયેલું જાણવું.
પ્રશ્ન :- સમ્યક્ત્વ વગેરે ગુણો મોક્ષનું કારણ હોવાથી તેમનું વર્ણન કરવું ચોગ્ય છે, પણ મિથ્યાત્વ દેષ તો મોક્ષનો વિરોધી હોવાથી તેનું વર્ણન શા માટે કરવામાં આવે છે? ઉત્તર :- મિથ્યાત્વ મોક્ષનો વિરોધી છે એ તમારી વાત સત્ય છે.. પણ અહીં મિથ્યાત્વને ત્યાગ કરવા માટે તેનું વર્ણન કરવામાં આવે છે. હેય. (=ત્યાગ કરવા ગ્યનો) ત્યાગ કર્યા વિના ઉપાદેયને (=સ્વીકારવા ગ્યને) સ્વીકાર શક્ય નથી. મિથ્યાત્વ સકલ ગુણોને વિનાશક હોવાથી હેય છે. હેય પણ જાણ્યા વિના... ન છોડી શકાય. આ પ્રકરણથી મિથ્યાત્વને નવ પ્રકારથી સમ્યક જાણીને સર્વથા છોડવો જોઈએ એમ જણાવવા માટે, અને કેટલાક ગુણોનો વિનાશ કરનાર બીજા પણ નાશ કરવા યોગ્ય દોષના ઉપલક્ષણ માટે, અર્થાત્ જેમ સર્વગુણ વિનાશક મિથ્યાત્વ. છાડવા ગ્યું છે તેમ થોડા ગુણોના વિનાશક અન્ય દેશે પણ છોડવા યંગ્ય છે એ. જણાવવા માટે, અહીં મિથ્યાત્વનું વર્ણન કર્યું છે.
અથવા બીજી રીતે સમાધાન આ પ્રમાણે છે – મિથ્યાત્વના ભેદ દ્વારમાં મિથ્યાત્વ, અનેક પ્રકારે કહેવામાં આવશે. એ અનેક પ્રકારોમાં અભિનિવેશરહિત ( = અનાભિનિવેશિક) મિથ્યાત્વ સમ્યત્વનું કારણ જ છે, એથી જેમ વિરતિના કારણભૂત સમ્યત્વનું વર્ણન કરવું જોઈએ, તેમ સમ્યત્વના કારણભૂત મિથ્યાત્વનું પણ વર્ણન કરવું જોઈએ. આ પ્રમાણે સભ્યત્વ વગેરેની જેમ મિથ્યાત્વ પણ ઉપાદેય (= વર્ણન કરવા. ચેગ્ય) જ છે. માટે અહીં મિથ્યાત્વના વર્ણનમાં દોષ નથી.
અહીં પ્રાસંગિક વર્ણનથી સર્યું. [૧]
નવભેદને કહીશ એમ પ્રતિજ્ઞાસૂત્રમાં (= પહેલી ગાથામાં) જણાવેલા નવ ભેદ. કયા છે? એવી શંકાને દૂર કરવા નવ ભેદને કહે છે :.. १ जारिसओ जइ २ भेओ, जह ३ जायइ जह व एत्थ ४ दोष ५ गुणा । ६ जयणा जह ७ अइयारा, ८ भंगो तह ९ भावणा णेया ॥२॥
ગાથાર્થ – ૧ સ્વરૂપ, ૨ ભેદ, ૩ ઉત્પત્તિ, ૪ દોષ, ૫ ગુણ, ૬ યતના, ૭ અતિચાર, ૮ નાશ અને ૯ ભાવના એમ નવ ભેદો છે.
ટીકાથ:- (૧) મિથ્યાત્વ વગેરે ગુણોનું સ્વરૂપ શું છે? (૨) તેના ભેદે કેટલા.. છે? (૩) તે કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે ? (૪) એનાથી કયા દોષ પ્રગટે છે? (=કયા. નુકશાન થાય છે?) (૫) એનાથી કયા ગુણો પ્રગટે છે? ( કયા લાભ થાય છે?)
