________________
आश्वासः] रामसेतुप्रदीप-विमलासमन्वितम् राजा शत्रुपरिग्रहस्त्रीनिवहमन्तःपुरमतिक्रम्य रसनादिविपर्यासं कृत्वा रमणं करोतीति ध्वनिः । नभोगृहस्यान्तःपुरं राजस्त्रीरूपमिति वा ।।११।।
विमला-तुम लोगों का ( समुद्रलङ्घन से उत्पत्न' ) यश, रावणप्रतापरूप भूपाल से परिगृहीत, समुद्ररूप विलुलित मेखला वाली, नभरूप अन्तःपुर वाली दिगङ्गनाओं को अवक्रान्त करे ।।११॥ प्राणिनां प्राणाः सर्वतोऽपि रक्षणीया व्यवसाये क्रियमाणे तत्संशय इत्याशङ्कयाहजं साहसं ण कोरइ तं वअमाणेण जीविकं फिर बहसम् । जो अपडिमुक्कसुकओ सो वि गणज्जइ जगम्मि जोअन्तमओ ॥१२॥ [यत्साहसं न क्रियते तद्दयमानेन जीवितं किल दयितम् ।
योऽप्रतिमुक्तसुकृतः सोऽपि गण्यते जगति जीवन्मृतः ॥] किल निश्चये। यत्साहसं न क्रियत इति तज्जीवितं दयमानेन दयितं प्रीतिविषयीकृतम् । साहसकरणाभावः साहसकरणे प्राणानां कुश्लेषः स्यादिति शङ्कया दयापात्रीकृतजीवितस्य पुरुषस्य दयित इत्यर्थः । एवं योऽप्रतिमुक्तमप्रत्युद्धतं सुकृतमुपकारो येन तादृक् सोऽपि संसारे जीवन्नेव मृतो गण्यते । तथा च रामेण वालिवधरूप उपकारः कृतः । तत्प्रत्युपकारस्य प्राण विगमसंदेहादकरणेऽपि मरणमिति वास्तविकमरणापेक्षया जीवतो मरणगणनारूपं मरणं महत्कदर्थनमिति भावः ॥१२॥
विमला-जो साहस नहीं करते हो तो दया करते हुये जीवन को दयापात्र बनाते हो-साहस न करने का एकमात्र कारण है-जीवन के प्रति दयाभाव । किन्तु यह भी सोचो कि जिसने उपकार का बदला नहीं चुकाया, वह संसार में जीता हुआ भी मृत ही समझा जाता है ॥१२॥
कार्यमिदम तिस्वल्पं किं तु 'सहसा विदधीत न क्रियाम्' इति बिचारः क्रियताम् । तथा सति यत्स्यात्तत्कर्तव्यमित्याशङ्कयाह
कि व ण आणह एअं कज्जं परिपेलवं पि जह परिणामे । देइ परं संमोहं कुसुमं विसपाअवस्स व मलिज्जन्तम् ॥१३॥ [किं वा न जानीतैतत्कायं परिपेलवमपि यथा परिणामे । ददाति परं संमोहं कुसुमं विषपादपस्येव मृद्यमानम् ॥]
कि वा पभाम्तरे। यूयमेतन्न जानीत यथा परिपेलवं सुकरमपि कार्य क्रियमाणं तत्परिणामे उत्तरकाले विघ्नसंतापे सति परं क्लेशं ददाति । दृष्टान्तयतिविषवृक्षस्य मृद्यमानं कुसुममिव । यथा विषपुष्पं पेलवत्वात्सुखस्पर्शमपि करतलष. व्यमाणं सत्पश्चान्मूर्च्छयति तथा सुकरमपि समुद्रबन्धनरूपं कार्यमवसाने रावणकृत
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
