________________
४६२ ]
सेतुबन्धम्
[ एकादश
सम्हाली त्यों-त्यों वह बुरी तरह अवनत हो जाता । इस अवस्था को प्राप्त सीता से तब त्रिजटा ने ( वक्ष्यमाण वचन ) कहना प्रारम्भ किया ।। ११८ ।।
त्रिजटावचनस्वरूपमाह-
जाणइ सिणेहभणिअं मा रअणिअरित्ति मे जुउच्छसु वअणम् । उज्जाणम्मि वणम्मि अ जं सुरहि तं लआण गेलइ कुसुमम् ।११९ ॥
[ जानकि स्नेहभणितं मा रजनीचरीति मे जुगुप्सस्व वचनम् । उद्याने बने च यत्सुरभि तल्लतानां गृह्यते कुसुमम् ॥ ]
हे जान ! स्नेहेन भणितमुक्तम् । 'भरिअम्' इति पाठे भृतं पूर्णम् । मे वचनमहं रजनीचरीति मा जुगुप्सस्व मा गये । अर्थान्तरन्यासमाह - उद्याने गृहारामे वनेऽरण्ये च लतानां यत्कुसुमं सुरभि तदेव गृह्यते । नोद्यानमिति बदरीविभीतकादीनां गृह्यते, न वा वनमिति सुगन्धिपाटलादीनां त्यज्यते । 'वणम्मि व' इति पाठे उद्याने वने वा बदरादीनामुपादानम्, बकुलादीनां चानुपादानम् । एवं न किंतु यत्र यत्सुरभि तत्र तदुपादीयते तदन्यत्त्यज्यत इति ग्रहणपरिहारयोरुवनादित्वमुपाधिनं प्रयोजक: किं तु सौरभादिरितिवत्प्रकृतेऽपि वचनस्य प्रियत्वं विचार्यतां राक्षसीत्वमप्रयोजकमिति भावः ॥ ११६॥
विमला - सीते ! 'मैं राक्षसी हूँ' यह समझ कर मेरे स्नेहवश कहे गये वचन का तिरस्कार मत करो । लताओं का जो पुष्प सुगन्धित होता है वही ग्रहण किया जाता है, चाहे वह गृहोद्यान में हो चाहे अरण्य में हो ॥ ११६ ॥
अथ त्रिजटा स्वोक्तेनिरुपाधित्वं व्यञ्जयति
किमु जीअन्ती तुमे जइ अलिअं सहि ण होञ्ज राहवमरणम् । अण उण रहुणा हे तुह मे मरणविदुरं किलिम्मइ हिअअम् ||१२०॥
[ किमु जीवन्त्या त्वया यद्यलीकं सखि न भवेद्राघवमरणम् । अनघे पुना रघुनाथे तव मे मरणविधुरं क्लाम्यति हृदयम् ॥ ]
हे सखि ! राघवमरणं यद्यलीकं मिथ्या न भवेत्तदा त्वया जीवन्त्या किमु । किं प्रयोजनमित्यर्थः । तहि तव मरणमेव श्रेष्ठमिति भावः । यद्वा -- यद्येतन्नालीकं तदा त्वया जीवन्त्या किमु होञ्ज किं भूयत इत्यर्थं । तदा त्वयापि मृतमेव स्याद्युवयोरेकजीवत्वात् । तथा च त्वज्जीवितमेव तज्जीवने प्रमाणमिति भावः । रघुनाथे पुनरनधेऽक्षते जीवति वा तव मरणेन विधुरं दुःखितं मम हृदयं यतः; ततः संप्रति क्लाम्यति । तथा च रामो जीवत्येव त्वं वृथा नात्मानं व्यापादयेति भावः ॥१२०॥
Jain Education International
}
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
