________________
चतुर्थः सर्गः ]
३७३ कामिनीजननयनव्यापार भीत्याकुलस्वान्तैणीनयनव्यापारे स्मरेत्यभिप्रायः । वक्त्रच्छायां वदनंसौन्दर्थ शशिनि चन्द्रमसि । मुखचन्द्रमसोः कान्तिसाम्यात्कामिनीमुखकान्ति चन्द्रमः कान्त्यां स्मरेत्यर्थः । केशान् कुन्तलान् शिखिनां शिखावलानां । मयूराणामित्यर्थः । 'मयूरो बर्हिणो बहीं नीलकण्ठो भुजङ्गभुक् । शिखावल: शिखी केकी मेघनादानुलास्यपि' इत्यमरः । शिखा शिखण्डिनश्चूडाऽस्त्यस्य शिखी मयूरः । 'तुन्दादिबीहेरिलश्च' इतीन् । 'शिखा शिखायां चूडायां चूडायां च शिखण्डिनः' इति विश्वलोचने । बर्हमारेषु पिच्छकलापेषु । 'बह मयूरपिच्छेऽपि दलेऽपि स्यान्नपुंसकम् ' इति विश्वलोचने । कुन्तलबहभारयोर्वैपुल्यमार्दवादिधर्मसाधर्म्यात्कामिनीकुन्तलान्बर्हमारेषु स्मरेत्याकूतम् । धिया मनसा स्मर ध्यायतात् । ' स्म्रर्थदयेशां कर्मणि' इति शेषे ताया विहितत्वेऽपि शेषत्वेनात्र विवक्षाया अभावादिष्कर्मणः । पूर्वदृष्टसंस्कारोद्बोधनिबन्धनत्वात्स्मृतेः स्मृतिरूपत्वाद्ध्यानस्थ सम्प्रज्ञातादिसमाधिविषयस्येन्द्रियैस्सन्निकर्षासम्भवात्तद्विषयग्रहणस्याशक्यत्वात्तत्संस्कारसम्भवानुपपत्तेः स्मृ. त्युत्प्लुतेरभावात्प्रोक्तध्यानस्याशक्यानुष्ठानत्वादध्यक्षवेद्यं स्त्रीरूपं त्वं ध्यायस्वेति कमठचरशम्बरार्यभिप्रायः ।
Oh mendicant ! with your mind absorbed in profound and abstract meditation, what kind of meditation, having no concrete object, are you practising thus ? Oh sage ! call to your mind the physical frame (of a beautiful woman ) in the Syama creeper, ( her) glances in those of the frightened doe, the charm of her face in the moon, (and her ) tresses in the plumages of peacock -- all this is highly considered by both of us and is perceptible through sense-organs.
. पश्याऽमुष्मिन्नवकिसलये पाणिशोभां, नखानां
- छायामस्मिन् कुरबकवने सप्रसूने, स्मितानाम् । लीलामुद्यत्कुसुमितलतामञ्जरीष्वस्मदीया- मुत्पश्यामि प्रतनुपु नदीवीचिषु भूविलासान् ॥३०॥
अन्वयः-- अस्मदीयां पाणिशोभा अमुष्मिन् नवकिसलये [पश्य], नखानां छायां अस्मिन् सप्रसूने कुरबकवने [ पश्य ], स्मितानां लीलां उद्यत्कुसुमितलतामञ्जरीषु [ पश्य], भूविलासान् प्रतनुषु नदीवीचिषु पश्थ, उत्पश्यामि ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
