________________
( ६८१ )
दया यस्य सः सर्वसत्त्वानुकम्पः । तस्य किः । ' सत्त्वं जन्तुषु न स्त्री स्यात्सत्त्वं प्राणात्मभावयोः । द्रव्ये बले पिशाचादौ सत्तायां गुणवित्तयोः । स्वभावे व्यवसाये च सत्त्वमित्यभिधीयते ॥ ' इति विश्वलोचने । विनम्रः
bent down with
piteously. compound, सौहार्दात् -
modesty. त्वां सकरुणं याचे request you piteously. सकरुणं करुणया दैन्येन सहितं यथा स्यात्तथा । This being an Adverbial the word सह is changed to स under the rule 'हेडकाले ' through good-heartedness. शोभनं हृदयं यस्य स सुहृदयः । सुहृदो भावः सौहार्दम् । तस्मात् सुहृदयस्येदं सौहार्दम् | The word हृदय, when the termi - nation अण् is affixed to it under the rule ' कच्छादे: ' is changed to हृत् under the rule ' हृदयस्य हृल्लेखाण्यालासे '. The vowel उ of सु and the vowel ऋ of हृ of the word सुहृत् take वृद्धि under the rule ' हृत्सिन्धुभगे द्वयोः '. विधुरः इति because of being overwhelmed with grief विधुर : दुःखाकुलः distressed. 'विधुरं तु प्रविश्लेषे प्रत्यवायेऽपि तन्मतम् । विधुरा तु रसालायां विधुरं विकलेऽन्यवत्' इति विश्वलोचने । मयि अनुक्रोशबुद्ध्या वा through a feeling of compassion towards me. कृपा स्यादनुकम्पा स्यादनु कोशोऽपि ' इत्यमरः । अनुक्रोशः compassion. अत्राणम् devoid of any protection न विद्यते त्राणं रक्षणं रक्षिता वा यस्य सः अत्राणः । तम् । त्रातं त्राणं रक्षितमवितं गोपायितं च गुप्तं च इत्यमरः । न विद्यते त्राणं रक्षणं त्राणः रक्षिता वा यस्य सः अत्राणः । तमू | When त्राणं means रक्षणं ( the act of protecting or the means of protecting), the termination is affixed to the root त्रा (2 A. ) or त्रै ' करणाधारे चानट् '. ( 1 A.) under the rule This word : may be derived from the root or by affixing the termination also under the rule
6
८
C
"
व्यानड् बहुलम् to imply the merciless. अपगता घृणा करुणा
,
subject of the verb त्रायते अपघृणम् - यस्मात् सः अघृगः । ' कारुण्यं करुणा घृणा इत्यमरः । अतिप्रौढमायम् - possessing fraud excessively; extremely fraudulent; characterised by fraud brought to climax. अति अत्यर्थं प्रौढा वृद्धिं गता माया कपटाचरणं कपटभावो वा यस्य सः । दुरीहम् - cherishing wicked or ill desires. दुष्टा ईहा अभिलाषः यस्य सः । तम् । पश्चात्तापात् - through repentance. चरणपतितम् -
-
Jain Education International
―
--
For Private & Personal Use Only
--
www.jainelibrary.org
