________________
• vvvvvvvv
v v vપપ પપપપપપપપ
મહામહોપાધ્યાય સ્વઇ પંડિત યાદવેશ્વર તકરત્ન ૧૮ २२-महामहोपाध्याय स्व० पंडित यादवेश्वर तकरत्न
C
(લેખક:-શ્રી. રામાજ્ઞા દિવેદી) લોગ કહતે હૈ “સંસ્કૃત મૃત ભાષા હૈ. હે અથવા ન હે; પર દિન-પ્રતિદિન ઇસકે પ્રેમી કમ હોતે જા રહે . ફિર ભી યહ જાન કર પ્રસન્નતા હોતી હૈ કિ ગત મનુષ્યગણના મેં ભારત મેં કુછ ઐસે ભી મહાનુભાવ પાયે ગયે હૈં, જે સંસ્કૃત હી કે આપની માતૃભાષા માનતે હૈ. આજ હમ એક એસે હી સ્વર્ગવાસી વિકાભ કે વિષય મેં કુછ લિખતે હૈ.
યાદવેશ્વર મહાદય કા દેહાવસાન ગત વર્ષ કે અગસ્ત માસ મેં, ૭૩ વર્ષ કી અવસ્થા મેં, કાશધામ મેં હુઆ. આપ બંગાલ કે હી નહીં, ભારતવર્ષભર કે પંડિતસમાજ કે રત્ન છે. રંગપુર-પ્રાંત કે ઈટાકુમારી-ગ્રામ મેં ઇનકા જન્મ હુઆ થા. આપ ઔદીચ્યભટ્ટાચાર્ય–વંશ કે કુલીન બ્રાહ્મણ થે. ઇનકે પૂર્વ મેં ભી કિતને હી સંસ્કૃત કે કવિ એવં વિદ્વાન હે ગયે હૈ. યાદવેશ્વર કે બાલ્યકાલ સે સંસ્કૃત પઢાઈ ગઈ. ૯ વર્ષ કી અવસ્થા મેં હી ઇહેને સંસ્કૃત મેં શ્રાદ્ધ-વિષય પર કવિતા લિખી, ઔર પડોસ કે લોગ કે અચંભે મેં ડાલ દિયા. પર માતા-પિતા કે વિયેગ કે કારણ જીવન કા પ્રારંભિક ભાગ ઇન્હેં કુછ કછ મેં બિતાના પડા.
કુછ દિને કે બાદ યહ કાશી મેં પઢને આયે. ઉસ સમય સ્વામી વિદ્ધાનંદજી કા વહાં બડા પ્રભાવ થા. ઉસે ભટ્ટાચાર્ય મહાશય ને વેદાંત તથા ગદર્શન સીખા. નવયુવક કી સર્વતમુખી પ્રતિભા એવં કુશાગ્ર બુદ્ધિ દેખ કર સ્વામીજી ચમત્કૃત હા ગયે. પંડિત કૈલાશચંદ્ર શિરોમણિ ઉસ સમય તર્કશાસ્ત્ર મેં બહેચઢે થે; ઈ-હીકે આપને ન્યાય તથા વૈશેષિક પઢને કે લિયે ગુરુ. બનાયા. ઉસ સમય ગવર્નમેંટ કી ઓર સે સંસ્કૃત કી પરીક્ષાએ નહીં હોતી થીં. ન્યાય કા અધ્યયન સમાપ્ત કરને પર શિરામણિ મહાશય ને યાદવેશ્વરછ કે “તર્ક રત્ન કી ઉપાધિ એ વિભૂષિત કિયા. કિવન્સ કૅલેજ મેં ભી આપ કુછ દિન તક પઢતે રહે. ઉસ સમય ગ્રિફિથ સાહબ વહાં કે પ્રધાનાચાર્ય થે, ઔર . વેનિસ વિદ્યાર્થી. વિદ્યાર્થીજીવન મેં હી યાદવેશ્વર કી કવિતા કી ખ્યાતિ ફૂલ રહી થી. સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતી ઔર વિશુદ્ધાનંદ સ્વામી મેં જે શાસ્ત્રાર્થ કાશી કે આનંદનામ હુઆ થા, ઉસમેં ભટ્ટાચાર્ય મહાશય ભી ઉપસ્થિત થે.
શિક્ષા સમપ્તિ હોને પર યહ ફિર રંગપુર લૌટ ગયે. અભી આપ નવયુવક અહી થે કિ ઇતને મેં બંગાલ કે કઈ રાજે ઔર
www.umaragyanbhandar.com
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
