Shubh Sangraha Part 07

Author(s): Akhandanand Bhikshu
Publisher: Sastu Sahitya Vardhak Karyalay

Page 598

અંગ્રેજી શિક્ષા કા ભારતીય સભ્યતા પર કુપ્રભાવ ૫૮૫
જાતીય ભાવ, રાજ ઔર સ્વાધીનતા સબ પર અપના પ્રભાવ ડાલા. હમને અપને ઘર કી વસ્તુઓ કો પરિત્યાગ કર અંગરેજો પર આશ્રિત હના સીખા. ઈન ઈ હુઈ વસ્તુઓ કે પુનઃ પ્રાપ્ત કરને કે લિયે બહુત સમય ચાહિયે ઔર બહુત પરિશ્રમ કરને કી આવશ્યકતા હૈ. ઇસકે લિયે હમેં તન, મન, ધન સબ કુછ બલિદાન કરના પડેગા.
ઇસ શિક્ષા કા એક યહ પરિણામ ભી હુઆ હૈ કિ ઐસે લેગાં કી એક સંખ્યા (જે પ્રતિદિન ચઢ રહી હૈ) હે ગઈ હ–જે કઇ કલાકૌશલ તથા વ્યાપાર નહીં જાનતી. રેટી કમાને કે લિયે ઇનકે પાસ નૌકરી કે અતિરિક્ત કોઈ ઉપાય નહીં. હમારી આર્થિક દશા અત્યંત હી શેચનીય હો ગઈ હૈ. યહ દૃશ્ય કેસા હદયવિદારક હૈ જબ હમ એક દુકાનદાર યા ધનાઢય કે લડકે કે દેખતે હૈં કિ વહ સામાજિક ઉન્નતિ કે લિયે વકીલ બનના આવશ્યક સમઝતા હૈ, અંગરેજી શિક્ષા ને હમારી નિર્ણયશકિત પર ઐસા અદ્દભુત પ્રભાવ ડાલા હૈ કિ જિસસે હમારા યથાર્થ જ્ઞાન જાતા રહા હૈ! કૈસે શોક કા વિષય હૈ કિ લોકમત ઇતના દૂષિત હા ગયા હૈ કિ એક કિસાન યા વ્યાપારી કે વ્યવસાય કે સરકારી નૌકરી સે તુચ્છ સમઝા જાતા હૈ. ઇસ શિક્ષાપ્રણાલિ ને હમારે યુવકે કે કલાકૌશલ ઔર વ્યાપાર સે પૂર્ણતયા અયોગ્ય બના દિયા હૈ.
સંસ્કૃત ભાષા ઔર અંગરેજી ભાષા યહ ઉન લેગ કી બડી ભારી ભૂલ હૈ, જે યહ કહતે હૈ કિ ભાષા કે પ્રચાર સે જાતીય સંગઠન તથા ભિન્ન ભિન્ન પ્રાંતે કે લોગોં મેં સમાગમ હોગા ઔર વે મિલ જાયેગે. કકિ વહ સમાગમ, વહ સમાનતા ઔર વહ સહાનુભૂતિ જે કિસી બાહ્ય પ્રભાવ અથવા શક્તિ સે ઉત્પન્ન હો, સચ્ચી ઔર યથાર્થ નહીં હે સકતી. જાતીયતા કા ભાવ અંતરાત્મા સે ઉત્પન્ન હેતા હૈ, બાહર સે નહીં. એક હિંદૂ કે લિયે સંસ્કૃત સીખના અંગરેજી સીખને સે અધિક સુગમ હૈ. યહ હિંદૂ જે સંસ્કૃત સે અનભિજ્ઞ હૈ, સભ્ય ઔર પ્રતિષ્ઠિત હિંદુ નહીં કહલા સકતા. જે લોગ સંસ્કૃત કા સ્થાન અંગરેજી કે દેના ચાહતે હૈ, વહ ઈતિહાસ કે નહીં જાનતે. કઈ લોગ કહતે હૈં કિ સંસ્કૃત એક મૃતભાષા હૈ. સચ તો યહ હૈ કિ હમ હી મરે હુયે હૈ, કિંતુ સંસ્કૃત ભાષા નહીં મરી.
અંગ્રેજી શિક્ષા કે કારણ હમારા યહ સ્વભાવ હો ગયા હૈ કિ હમ દેશ સંબંધી સબ વિષય પર અંગરેજી ભાષા મેં હી વિચાર પ્રકટ કરતે હૈ.
વસ્તુતઃ ઐસા કરને કી કોઈ આવશ્યકતા નહી જાન પડતી. ઉસ ગ્રેજ્યુએટ કા જે અંગરેજી ઔર સંસ્કૃત ને જાનતા હૈ, કર્તવ્ય હૈ, કિ દેને મેં સે સંસ્કૃત કો અપનાવે. પરંતુ યહ પરા