________________
૩૬૬
શુભસંગ્રહ–ભાગ ૭ મે પ્રાચીન ભારત મેં વિદ્વાન ઔર પ્રચારક સ્થાને સ્થાન પર જાતે ઔર જનતા મેં શાસ્ત્રોં કી શિક્ષા કા પ્રચાર કરતે થે. વે લોગ જનતા કે સામને મહાત્મા લોગે કે જીવન કે ભી ૫ઢ કર સુનાતે. ઉસ સમય સર્વસાધારણ કી શિક્ષા મેં વાસ્તવિકતા થી. આજકલ યુરોપ મેં સર્વસાધારણ કી શિક્ષા કે મહત્વ કે લેગ સમઝને લગે હૈ. વહાં પર સર્વસાધારણ કે લિયે પુસ્તકાલય, વાચનાલય, લેકચર હૈલ મૌજૂદ હૈ. વહાં કે લોગ હમારે દેશ કે સર્વસાધારણ કી અપેક્ષા વર્તમાન જીવન કા અધિક આદર કરતે હૈ. પાશ્ચાત્ય દેશ કે મેચી હમારે દેશ કે મધ્યમ શ્રેણી કે લોં સે બહુ કી અપેક્ષા રાજનીતિ મેં અધિક દિલચસ્પી લેતે હૈ.
હમારે સર્વસાધારણ તે અફવાહોં ઔર પુજારિય કે ગુલામ બને હુએ હૈ. હમારા પરિશ્રમ સુવ્યવસ્થિત નહીં. હમારે કિસાન અભી તક કૃષિસંબંધી શક્તિ મેં નિવાસ કર રહે હૈં. ઉન્હેં પતા ભી નહીં કિ સંસાર મેં ક્યા ક્યા મૌલિક પરિવર્તન હો રહે હૈ? પશ્ચિમ કે બહુતસે દેશે મેં પ્રાયઃ સર્વસાધારણ શિક્ષિત હૈ. કઈ વર્ષ હુએ મૈને બ્રિસ્ટલ મેં શ્રમજીવી કાનૂન્સ મેં ભાષણ દિયા થા. મુઝે યહ જાન કર આશ્ચર્ય હુઆ થા, કિ બહુતસે શ્રમજીવી સંધ ભારતીય સમસ્યા મેં દિલચસ્પી રખતે હૈ.
કિસાનોં ઔર શ્રમજીવિય કે સ્કૂલે કી ઉપયોગિતા કે સંબંધ મેં કોઈ અત્યુક્તિ સે કામ નહીં લે સકતા. ભવિષ્ય સર્વસાધારણ કે હાથ હોતા હૈ. હમ પહલે દેખ ચુકે હૈ કિ યેગ્ય નેતૃત્વ મેં સર્વસાધારણ ક્યા નહીં કર સકતે ? હમ કમાલ કી વિજય કી ચર્ચા કરતે હૈં. હમ ભૂલ જાતે હૈં કિ કમાલ” કા કમાલ અંગારા કે કિસાને કી બજહ સે હૈ. નવીન રૂસ પર વહાં કે મજદૂ કા ઋણ હૈ. રૂસ કે કૃષિકે ઔર મજદૂરે કે લિયે હજાર કી સંખ્યા મેં સ્કૂલ ઔર પુસ્તકાલય ખેલ દિયે ગયે હૈં. ક્રાનિત કે વાદ સે અબ તક લગભગ ૪ કરોડ રૂસી લિખના પઢના સીખ ચુકે હૈં. હર જગહ ભવિષ્ય સર્વસાધારણ કે હાથ હેતા હૈ. ઇસી લિયે મેં કહતા હૂં કિ સર્વસાધારણ કે શિક્ષિત બનાઓ.
મેં સ્કૂલોં કી દીવાલ પર ભારત માતા, ભારત કે ઋષિયાં, કવિ, વીર, શહીદ, ધર્માચાર્યો ઔર દેશભક્ત કે ચિત્ર લાગે દેખના ચાહતા હું; કોંકિ પ્રત્યેક ચિત્ર એક શિક્ષક કા કામ દેતા હિ. પ્રત્યેક ચિત્ર ઠીક રીતિ સે એક પાઠ હમારે સામને રખતા હૈ. મેં યહ ચાહતા હૂં કિ હમારે જનસમુદાય રામાયણ ઔર મહાભારત કા પાઠ કરે. ઈને પ્રાચીન ગ્રંથ મેં આશ્ચર્યપૂર્ણ બાતેં ભરી હૈ. મહાભારત કે પઢો તો પતા લગેગા કિ ૫ને ૫ને ૫ર કેસી સુંદર સુંદર કહાવતેં ઔર ઉપદેશ દિયે ગયે હૈ. બેઈમાની
www.umaragyanbhandar.com
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
