________________
૩૫૮
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૭ માં બદાયૂની કે ૨૪ હજાર લોકો કે અનુવાદ કે લિયે ૧૫૦ અશફિંયાં ઔર ૧૦ હજાર ટકે' ઈનામ મેં મિલે થે. “લીલાવતી’ કે અનુવાદ કા ઉલ્લેખ અબુલ ફજલ ને ઈન શબ્દ મેં કિયા હૈ–“લીલાવતી ભારત કે ગણિતવિષયક ઉત્તમ-સે-ઉત્તમ ગ્રંથે મેં હૈ. મેરે બડે ભાઈ ફૂછ ને ઇસકા હિંદી (સંસ્કૃત) કા ઘૂંઘટ ઉતાર કર. ઈસે ફારસી કા બુક ઉઢા દિયા.' ફેંજી ને નલ-દમયંતી કે ઉપાખ્યાન કે આધાર પર અપની “નલ–દમન” નામક પ્રસિદ્ધ મસનવી ભી લિખી. ઇસમેં ૪૨૦૦ પદ્ય હૈ, ઔર યહ ગ્રંથ પાંચ મહીને મેં પૂરા હુઆ થા. જૈછ કે પ્રબલ વિરોધી બદાયૂની ને ઇસકી પ્રશંસા મેં લિખા હૈ–“યહ સચમુચ “મસનવી' હૈ. અમીર ખુસરો કે બાદ, ઇધર તીન સૌ બરસ કે બીચ, એસી કવિતા કિસી દૂસરે ને નહીં કી.” “હરિવંશ પુરાણું ઔર “પંચતંત્ર કે ભી અનુવાદ હુયે. પંચતંત્ર ક પરિચય ફારસી-સંસાર કે “કલીલાદમના કેદ્વારા પહલે હી હો ચુકા થા. “કલીલા દમના વાસ્તવ મેં કકટ દમનક કા વિકૃત રૂપ હૈ, પર સમ્રાટ કે ઉસ પુસ્તક કી ભાષા પસંદ ન થી, ઇસ લિયે “અારદાનિશ કે નામ સે કલીલાદમના’ કી કહાની ફિર સે ફારસી મેં લિખી ગઈ. અબુલ ફજલ ને ઇન અનુવાદ કે પ્રસંગ મેં તીન ઔર સંસ્કૃત ગ્રંથે યા ગ્રંથકારે કા જિક કિયા હૈ. ઉનકે નામ હૈ કૃષ્ણ જોશી, ગંગાધર ઔર મહેશ મહાનંદ.
સંસ્કૃત કે અલાવા ઔર ભાષાઓં કે સાહિત્ય કી ઓર ભી અકબર કા ધ્યાન ગયા, ઔર ઉસકી પ્રેરણા સે ચુને હુયે ગ્રંથ કે ફારસી મેં અનુવાદ યે.
અબુલ ફજલને લિખા હૈ કિ હજારે કવિ દરબાર મેં આતેજાતે થે, ઔર ઉસને ૫૯ ઐસે કવિ કે નામ દિયે હૈ, જે સમ્રા કે વિશેષ કૃપાપાત્ર થે. ઉસને અકબર કે કવિતા કા મર્મજ્ઞ બતાયા હૈ, ઔર લિખા હૈ કિ વહ ઉસી કવિ કા આદર કરતે થે, જિસકી કવિતા મેં પ્રધાનતા ભાવ કી થી, ભાષા કી નહીં. કુછ - લેગેં કા કહના હૈ કિ અકબર “રહસ્યવાદી’ થા.
“આઈને-અકબરી' મેં ઉન વિદ્વાને કી નામાવલી મિલતી હૈ, જિનકી દરબાર મેં ઈજજત થી, યા કમ સે કમ જિનકે ગુણ સે સમ્રા પરિચિત થે.યે વિદ્વાન પાંચ પ્રકાર કે થે. અબુલ ફજલ ને અપની સફાઈ મેં કહા હૈ–“મેં નિર્ણતા યા ન્યાયાધીશ હેને કી દાવા નહીં કરતા. કિસીકે દે પર પ્રકાશ ડાલના ભી મુઝે અભીષ્ટ નહીં. વિદ્વાને કા શ્રેણીવિભાગ કરને કી તતિક ભી ઈચ્છા ન થી, પર સત્ય કે અનુરોધ સે કરના હી પડતા હૈ.” પહલા દજા ઉન વિદ્વાને કા થા, જે પૂરે દાર્શનિક થે ઔર જિનકી આંખેં માયા
કે આવરણ કે ભેદ ચુકી થી. ઉનકે લિયે સંસાર મેં ન તો કોઈ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
