________________
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૭ માં ખંડન કિયા હૈ. ઇનકા સમય ઇનહીં કે “લક્ષણાવલી' નામ કે ગ્રંથ કે અંત મેં ઇસ પ્રકાર લિખા હૈઃ
तर्काम्बराङ्गप्रमितेष्वतीतेषु शकाब्दतः।
वर्षेषूदयनश्चक्रे सुबोधां लक्षणावलीम् ॥
ઇસસે ઉદયનાચાર્ય કા સમય ૯૦૬ શકાદ (સન ૯૮૬) જ્ઞાત હતા હૈ. નવી શતાબ્દી કે જૈન તૈયાયિક “વિદ્યાનંદી' ને ભી
લોકવાર્તિક કે અનેક શ્લોક ઉદ્ધત કર કે અપને “અષ્ટસહસ્ત્રીગ્રંથ મેં ઉસકે ખંડન કરને કા પ્રયત્ન કિયા હૈ. અતઃ “ભાદૃ મત” કા સમય ઉક્ત પ્રમાણે સે નવી શતાબ્દી કે પૂર્વ કા માલૂમ હતા હૈ.
સન્ ૭૪૫ કે શંકરાચાર્ય ને અપને ભાષ્ય મેં કુમારિલ કે મત કા કહીં ભી જિક્ર નહીં કિયા હૈ ઔર ન કુમારિસ ને હી અપને ગ્રંથ મેં શંકર કા ઉલ્લેખ કિયા હૈ. અતઃ ઈન દેને કા સમસામયિક હેના તથા એક હી સમય મેં એક દૂસરે સે અપરિચિત રહતે હુએ અપને અપને ગ્રંથોં કા પ્રણયન તથા હિંદુધર્મ સંબંધી સિદ્ધાતે કા પ્રચાર કરના પ્રમાણિત હતા હૈ. ઉદ્યોતકર કે સમ કાલીન ધર્મકતિ નામકબૌદ્ધ વિદ્વાન ને અપને “ન્યાય-બિંદુ' ગ્રંથ મેં કુમારિલ કા કુછ ભી જિક્ર નહીં કિયા હૈ. યહ સંભવ નહીં થા કિ કુમારિલ કે સિદ્ધાંત સે પરિચિત હે કર ઉસકે વિરુદ્ધ વહ કુછ ન લિખતા, ઉસકા સમય સાતવ શતાબદી કા પૂર્વાધ માના ગયા હૈ. કુમારિલ ને અપને “લેકવાતિક કે આત્મવાદ-પ્રકરણ મેં લિખા હૈ–
अन्तरा भव देहस्तु निषिद्धो विन्ध्यवासिना । तदास्तेत्वे प्रमाणं हि न किंचिदवगम्यते ॥६॥
ઈસ શ્લોક મેં ઈશ્વરકૃષ્ણ વિંધ્યવાસી કી “સાંખ્યકારિકા” મેં કથિત સિદ્ધાંત કા સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ હૈ. ઈશ્વરકૃષ્ણ કા સમય સન ૨૪૦ હે. સન ૫૬૯ કા ચીની ભાષા મેં લિખિત “વસુબંધુ' કા એક જીવનચરિત અબ પ્રકાશિત હુઆ હૈ. ઉસસે યહ જ્ઞાત હતા હૈ કિ વસુબંધુ કા ગુરુ “બુદ્ધમિત્ર” ઈશ્વરકૃષ્ણ કા પ્રતિપક્ષી થા. વસુબંધુ કા સમય તીસરી શતાબદી હૈ. અતઃ ઉસકે કુછ પૂર્વ પૂર્વોક્ત સમય ઈશ્વરકૃષ્ણ કા નિશ્ચિત હતા હૈ. અતઃ કુમારિલ કા સમય ઈશ્વરકૃણ ઔર ધર્મકીર્તિ કે બાદ તેના ચાહિયે. ઇસ નિષ્કર્ષ સે ભી કુમારિત કા વહી સમય સિદ્ધ હતા હૈ, જે હમને ઉપર નિશ્ચિત કિયા હૈ-અર્થાત ઉનકા સમય સન ૬૮૫ સે સન ૭૩૦ તક પ્રમાણિત હોતા હૈ.
ઉપર્યુક્ત પ્રમાણે સે કુમારિક કે સંબંધ મેં જે કતિપય બાતેં માલૂમ હતી હૈં વે તથા ઇનકે સંબંધ કી પરંપરાગત કથા સંક્ષેપ મેં ઇસ પ્રકાર હૈ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
