Book Title: Yog Chintamani Satik
Author(s): Harshkirtisuri
Publisher: Gangavishnu Shrikrishnadas
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034215/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho ! zrutajJAnam" graMtha jIrNoddhAra 170 yoga ciMtAmaNi saTIka : dravya sahAyaka : pU. AcArya zrI OMkArasUrijI samudAyanA pU. sAdhvIjI zrI kaivalyaratnAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI OMkArasUrijI ArAdhanA bhavana, ema.ema. jaina sosAyaTI, sAbaramatInA jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2069 I. 2013 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustakanuM nAma kramAMka pRSTha kartA-TIkAkAra-saMpAdaka pU. vikramasUrijI ma.sA. pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra pU. meghavijayajI gaNi ma. sA. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda - 05. 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 zrI naMdIsUtra avacUrI zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI zrI arhadgItA bhagavadgItA zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH zrI yUkti prakAzasUtraM zrI mAnatuGgazAstram aparAjitapRcchA zilpa smRti vAstu vidyAyAm zilparatnam bhAga - 1 zilparatnam bhAga - 2 prAsAdatilaka kAzyazilpam prAsAdamaJjarI rAjavallabha yAne zilpazAstra zilpadIpaka vAstusAra dIpArNava uttarArdha jinaprAsAda mArtaNDa jaina graMthAvalI hIrakalaza jaina jyotiSa | nyAyapravezaH bhAga-1 dIpArNava pUrvArdha | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga - 1 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha tattpopaplavasiMhaH zaktivAdAdarzaH kSIrArNava vedhavAstu prabhAkara pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. zrI bI. bhaTTAcArya | zrI naMdalAla cunilAla somapurA zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI vinAyaka gaNeza ApaTe zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI zrI gaMgAdharajI praNIta zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI naMdalAla cunIlAla somapurA zrI jaina zvetAmbara konphransa zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI pU. municaMdrasUrijI ma. sA. zrI eca. Ara. kApaDIA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya zrI sudarzanAcArya zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 238 286 84 18 48 54 810 850 322 280 162 302 156 352 120 88 110 498 502 454 226 640 452 500 454 188 214 414 192 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 288 30 | zinjaratnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadavRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 zrI narmadAzaMkara zAstrI | paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. bhAvasUrinI ma.sA. 520 034 (). pU. bhAvasUri ma.sA. zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 324 302 196 039. 190 040 | tilaka 202 480 228 60 044 218 036. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-5 037 vAstunighaMTu 038 | tilakamannarI bhAga-1 tilakamagnarI bhAga-2 tilakamajharI bhAga-3 sakhasandhAna mahAkAvyam saptabhaphImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvaloka sAmAnya niryukti guDhArthatattvAloka 046 saptabhInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraSiNIkaraNI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI nyAyasamuccaya cAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa 053 bRhad dhAraNA yaMtra 05 | jyotirmahodaya pU. bhAvasUrinI ma.sA. pU. bhAvasUrina ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI. zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI sa. pU. akSayavijayajI 045 190 138 296 (04) 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra krama viSaya saMpAdaka/prakAzaka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma 154 uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya 155 | uNAdi gaNa vivRtti karttA / saMpAdaka pU. hemacaMdrAcArya pU. hemacaMdrAcArya 156 prAkRta prakAza-saTIka 157 dravya parikSA aura dhAtu utpatti 158 Arambhasidhdhi saTIka 159 khaMDaharo kA vaibhava 160 bAlabhArata 161 giranAra mAhAtmya 162 | giranAra galpa 163 praznottara sArdha zataka 164 bhAratiya saMpAdana zAstra 165 vibhaktyartha nirNaya 166 vyoma vatI - 1 167 vyoma vatI - 2 168 jaina nyAyakhaMDa khAdyam 169 haritakAvyAdi nighaMTU 170 yoga ciMtAmaNi- saTIka 171 vasaMtarAja zakunam 172 mahAvidyA viDaMbanA 173 jyotirnibandha 174 meghamAlA vicAra 175 muhUrta ciMtAmaNi- saTIka 176 | mAnasollAsa saTIka - 1 177 mAnasollAsa saTIka - 2 178 jyotiSa sAra prAkRta 179 muhUrta saMgraha 180 hindu esTrolojI bhAmAha Thakkara pherU pU. udayaprabhadevasUrijI pU. kAntIsAgarajI pU. amaracaMdrasUrijI daulatacaMda paraSottamadAsa pU. lalitavijayajI pU. kSamAkalyANavijayajI mUlarAja jaina giridhara jhA zivAcArya zivAcArya saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM. 5 - - yazovijayajI vyAkaraNa vyAkaraNa vyAkaraNa dhAtu jyotISa zIlpa prakaraNa sAhitya nyAya nyAya nyAya upA. nyAya bhAva mizra Ayurveda pU. harSakIrtisUrijI Ayurveda jyotiSa pU. bhAnucandra gaNi TIkA jyotiSa pU. bhuvanasundarasUri TIkA zivarAja jyotiSa jyotiSa pU. vijayaprabhasUrI rAmakRta pramitAkSaya TIkA jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhagavAnadAsa jaina jyotiSa aMbAlAla zarmA jyotiSa pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa jyotiSa kAvya tIrtha tIrtha bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta/hindI saMskRta hindI saMskRta saMskRta / gujarAtI saMskRta/ gujarAtI hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/hindI saMskRta / hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta / hindI gujarAtI gujarAtI johana kriSTe pU. manoharavijayajI jaya kRSNadAsa guptA bhaMvaralAla nAhaTA pU. jitendravijayajI bhAratIya jJAnapITha paM. zIvadatta jaina patra haMsakavijaya phrI lAyabrerI sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI jaina vidyAbhavana, lAhora caukhambA prakAzana saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya badrInAtha zukla zIva zarmA lakSmI veMkaTeza presa khemarAja kRSNadAsa senTrala lAyabrerI AnaMda Azrama meghajI hIrajI anUpa mizra orienTa insTITyUTa orienTa insTITyUTa bhagavAnadAsa jaina zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI pitAmbaradAsa TI. mahetA pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 264 144 256 75 488 226 365 190 480 352 596 250 391 114 238 166 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustakewww.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama viSaya | bhASA pRSTha pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 | saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI 181 | saMskRta 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane 3 330 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 185 | nRtyaratra koza bhAga-2 ___ kartA / TikAkAra pUjya mammaTAcArya kRta pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI | zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva 248 504 saMskRta pUjya jinavijayajI saMskRta yazobhArati jaina prakAzana samiti saMskRta zrI rasIkalAla choTAlAla saMskRta zrI rasIkalAla choTAlAla saMskRta /hindI | zrI vAcaspati gairobhA saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta/aMgrejI | zrI subramaNyama zAstrI saMskRta zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga gujarAtI mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA 448 188 444 616 190 632 | nArada 84 | 244 zrI caMdrazekhara zAstrI 220 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 | saMgIratnAkara bhAga-3 saTIka saMgIranAkara bhAga-4 saTIka 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI 192 jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 199 | adhyAtmasAra saTIka 200 | chandonuzAsana 201 | maggAnusAriyA saMskRta hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 zrI hIrAlAla kApaDIyA pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI eca. DI. belanakara 446 |414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI 409 476 siMghI jaina zAstra zikSApITha 444 saMskRta saMskRta/gujarAtI zrI DI. esa zAha | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga - 1 niyukti + TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga - 2 niryukti+ TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga - 3 niryukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga - 5 niryukti+ TIkA 207 suyagaDAMga sUtra bhAga - 1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga - 2 saTIka 209 suyagaDAMga sUtra bhAga - 3 saTIka 210 suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 suyagaDAMga sUtra bhAga - 5 saTIka 212 rAyapaseNiya sUtra 213 prAcIna tIrthamALA bhAga 1 214 dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga - 1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhama zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 tArkika rakSA sAra saMgraha 219 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda - 380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI sUcI / 220 221 vAdArtha saMgraha bhAga - 1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) | vAdArtha saMgraha bhAga - 2 ( SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) vAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) karttA / TikAkAra bhASA zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI malayagiri gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI dharmasUri saM./ gujarAtI zrI yazovijayajI graMthamALA saMskRta zrI hemacaMdrAcArya A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya saM./ gujarAtI zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya saM./ gujarAtI zrI hemacaMdrAcArya saM./ gujarAtI A. zrI varadarAja saMskRta vividha kartA saMskRta vividha kartA saMskRta vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi saMskRta saMpAdaka / prakAzaka zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI mANeka muni zrI becaradAsa dozI zrI becaradAsa dozI rAjakIya saMskRta pustakAlaya mahAdeva zarmA mahAdeva zarmA mahAdeva zarmA mahAdeva zarmA pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 78 112 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| zrImadbhipaziromaNi zrIrSakI nirmitaH / yogcintaamnniH| eii mAthuravaMzAvataMsa zrIyuta kanhaiyyAlAla pAThakatanaya dattarAmacAvetamAthurImaMjUSAbhASATIkAsahitaH / AM - -- gaMgAviSNu zrIka dAsa, mAlika-" lakSmIvikaTezvara sTIm presa, kalyANa-bambaI. saMvat 2010, zake 181 1254 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA / Ajataka bhagavadavatAra dhAnvantarijI jisa vaidyakazAstrAko bhUmaNDalameM prasiddha kiyA haiM, usa viSaya meM hajAroM grantha pracalita hue haiM ki, jinameM nyArA nyArA vicAra karake rogoMkA nidAna aura nirAkaraNa kahA hai, ina graMthoMkA bhalIbhA~ti jJAna honA sAdhAraNa zreNIke manuSyoMko durlabha thA. isa kAraNa zreSTha vaidyoMne ina granthoMke tAtparya lekara aneka graMthoMkI racanA kiye haiM. tadantargata " yogacintAmaNi " nAmaka grantha vaidyavarAgragaNya zrIharSa kIrtijIne nirmita kiyA, isameM pratyeka rogoMkA nidAna, pUrvarUpa acche prakAra kathana kara unake Upara kaSAya, rasAyana, mAtrA, pAka, cUrNa, tela, guTikA, avaleha ityAdi sarva rogoMkI auSadhI vicArapUrvaka varNana kI hai aura samarata auSadhi banAnekI vidhimI sugamatAse kahI hai aise lAbhadAyaka graMthakA jJAna prAkRta manuSyoM ko bhI ho isaliye mAthuravaMzAvataMsa zrIyuta kanhaiyAlAlapATha kasUnu dattarAma caubejIne " mAthurImaMjUSA " bhASATIkA banAkara prathama 'zyAmakAsI yaMtrAlaya ' mathurAjImeM chapavAyA thA, paraMtu pustaka rucira AkRti na hone se bhiSagvaroko upayogI na huA, ata eva cikitsAbhilASiyoMke saulasyArtha hamane TIkAkAra se saba graMthAdhikAra lekara rajisTarI karAya sundara Taipake akSaroM meM cikane kAgajapara zuddhatApUrvaka mudritakiyA hai / TIkA bahuta Aho ! Shrutgyanam Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugama aura uttama spaSTa hai jisake dvArA sarvasAmAnya janoMko bhI bodha ho sakatA hai| abakI bAra phirabhI zuddha karAya uttamatA se mudrita kara prakAzita karatA hUM, AzA haiM ki anugrAhaka grAhaka ise svIkAra kara svayaM lAbha uThAdeMge aura hamAremI parizramako saphala kareMge | ApakA kRpAbhilASI- gaMgAviSNu zrIkRSNadAsa, mAlika - " lakSmIveGkaTezvara " sTIma - presa, kalyANa - muMbaI. Aho! Shrutgyanam Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiH| yogacintAmaNiH-viSayAnukramaNikA / - - - - - pRSTha. C000 WWW ccc 10-1 , viSya, pRSTha. | viSaya. . pAkAdhikAraH 1, strIyogya sabhAgyazuNThI maMgalAcaraNam sabhAgyazuNThI, vaidyake lakSaNa aura kartavya 3 AmrapAka nADIparIkSA bRha mupalIpAka mUtraparIkSA 6 nAriyalapAka netraparIkSA 10 gokharUpAka 1-2 mukhaparIkSA, 11 kauMcapAka jihAparIkSA 12 pIpalapAka 1-2 malaparIkSA, " peTha pAka 1-4 zabdaparIkSA, sparzaparIkSA, asagandhapAka AyurvicAra " arpha mapa.ka, AyulakSaNa, dolA yantra kAlajJAna 15 agastyaharItakI, dezajJAna 16 madhupakaharItakI auSadhoMke (mAgadha) mAnakI pari- Amala pAka ( cyavanaprAza ) bhASA 17 aDUmApAka 1=3 atha zArIraka 21 mAraMgIpAka, atha pAkavidhi, 26/kaTerIpAka tatrAdau zikSA bhilAvApAka bRhatyUgIpAka sUNapAka kAmezvara modaka, choTA supA- Adarakagaka rozAka 31 lahasanapAka vijayApAka 32 strIyogya kaselApAka, kAmezvarapAka (dasarA vijayApAka)34 aNDIpAka Sur Mur Mur Aho! Shrutgyanam Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacittAmaNi: * 103 104 viSaya. - pRSTha. | viSaya: . . cUrNAdhikAraH 2. abhalavatasacUrNa kuMkumAdicUrNa atIsAre-laghugAdharacUrNa lavaMgAdicUNa, bRhallaGgAdicUrNa 72-73 atIsa re vRddhagaMgAdharacurNa pippalyAdicUrNa 75 ka patthASTakacUrNa zuNThyAdi cUrNa, trikuTAdicUrNa , yavAnyAdicUrga ela 'dacUrNa 1-4 , da DimASTaka cUrNa pra.me elAdicUrNa, cAturjAtakacUrga78 urakRmirogameM vacAdicUrNa trija tAdicUrga, triphalAdicUrga 79 dantapIDAme jAtIpatrAdicUrNa 1.2 tolIsa dicUNa 1- 3 80 dantamasI, gagana'zagacUrNa, sitopalAdivUrNa 82 kAkalpameM bhRGgarAjacUrNa zrIkhaNDAdicUrNa 83 ApalakAdicUrNa zaMkhA'dacUrga, kAyaphalAdicUrNa 84 staMbhana cUrNa padyo' cUga, mizrAdacUrga. .. ruddhivRddhi ke liye sArasvatAdicUrNa 106 kolakAdicUrNa, paJcani-bacUrga, guTikAdhikAraH 3. sudarzanacUrga 86 runikara amRtapramAnAma SoDazAMgacUrga, ariSTA dacUrga 8 guTikA 1-2 zRMgAdicUrga, la raNabhAskaracUrga, 89 vaTA hA daguTikA, rAjabajrakSAracUrga 9. guTakA 1-2 viDalANA dacUrNa sAmudrikacaNa 91 unma lIguTikA, guhacatuTikacUrga. hiMgupaMcaka cUrga 92 STayaTikA fgupyorvizanicUrNa , saNa diTikA, tumbAdi, ajapoda davA 93 kAMka yanIguTikA uDaravikArameM vijayacUrNa, | abhayAdipodaka nArAyaNacUrNa ajamodA daguTikA yAvarNa1-2112 udaravikArane elAdivaTikA , kSArAmRta 9. pANDurogameM navarasAdiguTikA 114 trilavaNAdicUNa Aho! Shrutgyanam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaanukrmnnikaa| (5) viSaya. 131 138 139 pRSTha. | viSaya. pRSTha. vRddhinavarasaguTikA 114 | grahaNIkapATaguTikA 133 pramehameM candrakalAguTikA 115 elAdiguTikA, tAlIsA dipInasAdimeM vyoSAdiguTI, , guTikA ___ maricAdiguTI 116 kAmadevaguTikA khairasArAdiguTikA laghukAmezvaraguTikA bIjapUrAdivaTikA 117 | stambhanaguTikA, netrAmbujavaTI kAsarogameM babUlaguTikA candra prabhAvatiH 137 mAmalAdivaTikA 118 | netrasrAva guTikA, rAtryandhatAyAM zaMkhavaTI 1-2 guTikA caturazItivAte amarasundarI | saptAmRtaguTI, atinidrAyAM guTikA guTikA vijayA daguTikA | nayanAmRtAjanam kSayarogameM zivAguTI, zivaguTikA 122 vAvale kutte ke kATanepara golI 140 jvaraghnI guTI 124 | kuSThavikAre triphalAdiguTikA 141 virecananAma guTikA 125 saJjIvanI guTikA viSUcikAharaguTikA kvAthAdhikAraH 4. viSUcikAmeM aMjanaguTikA 127 tatrAdaukAthabhedAH 141 pracetAguTikA sarvavAyuvikAre rAnAdikAthaH 145 sarSapAdiguTikA,cintAmaNi- laghurAsnAdikAthaH, sannipAtarasaguTikA 128 / lakSaNam 141 vaDavAnalarasaguTikA 129 / sannipAte harItakyAdikAthaH 147 paMcAnanarasaguTikA 1-3 , sannipAte tagarAdikAthaH jvarAMkuzarasaguTikA 131 sannipAta dAhasthAnam .. 148 ghoDAcolI, sannipAte bhAGgAdikAyaH 149 pramAvatI guTikA 132 rudhiravikAre maMjiSThAdi- ... , bhatIsAra araLUguTikA ... 133 kvAthaH 1-2 Aho! Shrutgyanam Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) viSaya. maMjiSTha dicatuHSaSTikAthaH kuSThe khadirAdikAthaH sannipAtajvare bhUnimbAdikAthaH aSTAdazAMgakAthaH, viSamaH re dAyAdikAthaH yogacintAmaNiH pRSTha. | viSaya. 111 vRddhaguDUcyAdikAtha: 152 candanAdikAthaH, vRddhacandanAdikAtha:,, trAyamANAdikAthaH, are upavA daza bhavaMti / tannAma ni jvare kSudrAdikAthaH, vRddhakSudrAdi dazamUlakAthaH vAtazophe punarnavAdikAthaH 1 - 2,, kapharoge kaTphalAdikAthaH zrRMgyAdikAthaH kaphavikAre guDUcyAdikAbhaH vAtaroge lahazunAdikAthaH zirovyathAyAM zreSThAdikAtha: pathyAdikAthaH kAthaH 1-2 zuNNyAdikAthaH dhAnya paMcaka kvAthaH 1-2 AragvadhAdi paMcakakvAthaH 99 153 vRddhatrAyamANAdikAtha: | drAkSAdikAthaH " 194 vAsAdikvAthaH 1-2 paTolA dikvAthaH 155 jvarAtisA nAgarAdi kvAthaH atIsAre batsakAdikvAthaH " 156 atIsAre kuTajASTakakvAthaH 19 158 paMcabhadrakAthaH zaTayA 'dakAthaH bRhacchaTayA dikAthaH paTolAdikAtha: mustA 'dakAtha: vRddhamustAdikAthaH guDUcyAdikAthaH 1-2 17 169 160 - 79 , mocarasAdikvAthaH, dArvyAdikvAthaH, 157 hAridrA dijvare guDUcyAdi kvAthatrayam 167. 168 119 170 91 161 97 162 " | kamalavAte rajanyAdikvAthaH kamalavAte phalatrikAdikvAthaH mUtrakRcchre elAdikvAthaH chardiroge kvAthaH vAlaroge kvAthaH | kAsaroge kvAthaH pRSTha. 162 163 164: 77 "" 166. Aho! Shrutgyanam 9: 97 166 171 172 17 sarvavAyu vikArezuNThyAdicatuHSaSTikA.. jvare aSTAvazeSapAnIyam 174 paMcakola kvAthaH, dazAMgakvAthaH "" amlapittavikAre yavAdikvAthaH 175 madyavikAre kvAthaH "7 ghRtAdhikAraH 5. tatrAdau sarvonmAdeSu kalyANaghRtam 177 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA / viSaya. . pRSTha. 211 212 pRSTha. | viSaya. mahAkalyANaghRtam 178 vAtaroMge zatAvarItelam 202 matAntare kalyANaghRtam 1-2 180 vAtapittAdiroge balAdyatelam 201 brAhmayAdighRtam 181 vAtaroge prasAraNItalam 205 buddhivardhakamahApaizAcikaghRtam ,, sAdhAraNaguNabhUSAdyahacaMdanAditai0 206 santAnArtha phalaghRtam 1-2 182 kuSThadadruvikAre vajrataiLam 208 udararoge bindughRtam 185 kuSTe kAlAnalatailam 209 duSTavaNAdau jAtyAdikaM ghRtam 185 sindUrAditailam 1-2 rudhiravikAre mahAtiktakaM ghRtam , guJjAditailam, 210 mastakaroge SaDbindughRtam 187 bhallAtakatailam vAyuvikAre dazamUlAdighRtam , arkatailama, nIlakAdya lam azvagaMdhAghRtam " romazAtane nADIvraNAdau ca vAtarakte guDUcIghRtam 188 kSArAditailam vAtazUlezuMThIghRtam ., stanavikAre kAsIsAditailam 213 lUtAvicarcikAyAM kAsIsAdighRtam ,, | | mizrAdhikAraH 7. paMcatiktakaM ghRtam puSTau kAmadevaghRtam 19. tatrAdau viSayanirUpaNam rudhiravikAre maMjiSThAdighRtam 191 prathamaM gUgalaprakaraNam 215 saMgrahaNIvikAre kalyANaguDa; 192/tatra vAtavyAdhau yogarAjaguggula: tailAdhikAraH 6. 1-2 sarvavAteSu nArAyaNatailam 193 kizoragugguluH 218 jIrNajvare tApAtidAhAdau ca triphalAgugguluH 219 lAkSAditailam 1-2 194 kAMcanAraguggulaH 220 dadrumaNDalapAmAvicarcikAdau maricAdi-gokSurAdigugguluH tailam, vRddhamaricAditailam 196 siMhanAdagugguluH sarvavAtaroge viSagarbhatalam 1-2 198 pramehe mUtrakRcchre ca candraprabhAmastakaroge SaDvindutailam 2016 gugguluH Aho! Shrutgyanam Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) viSaya. zaMkhadrAvaH gandhakavidhiH zilAjatuzodhanaprakAraH zilAjatusattvam svadadhAtumAraNam mRgAMkavidhiH 1-2 rAjamRgAMkarasaH, tAmramAraNaviviH tasya guNA doSAzca baGgamaraNavidhiH sItakamAraNa vidhiH, sAramAraNa vidhiH maNDUrakaraNam abhraka mAraNavidhiH akaraNam sarvadhAtusacca vadhiH 1-2 mUtavAtusaMjIvanI kocanavidhiH pAradara hara gairIrasa: rasasindUma -mada-mudrA 1-2 catramudrA pAradaguNAH pAdavikArazAntiH - bhasmasUtam - haritAlazuddhiH yogacintAmaNi: pRSTha. | viSaya. 224 rasakarpUra vidhiH 225 zuddharasasya mukhakaraNam 226 | pAradamAraNavidhiH "" 227 hiMgula se - pArA kADhane kI vidhi: 249 228 haratAlazuddhiH nAgatAMbAvidhiH "" 231 | suvarNamAkSikazodhanam 232 | rUpamAkSikazodhanam 233 manaHzilAzodhanam nIlAMjanazodhanam 234 lokanAtharasa: "" 235 kaphakuMjararasaH 1-2 236 | zvAsakuThAro rasaH 237 | AnaMda bhairavarasaH rasaprakaraNam / 238 | kalArirasaH 1-239 | caitanye- sUcIbharaNo rasaH AmavAte-udayabhAskararasaH vAtakAse bhUtAMkuzo rasaH "9 71 240 tarakezvaraH 241 | atisAre rasaH 242 | atisAre --Ananda bhairava rasaH | kavanasundararasaH 99 243 ajIrNe-- kravyAdarasaH 244 | vAjIkaraNe -- caMdrodayarasaH kAmadevarasaH, Aho ! Shrutgyanam " pRSTha. 246 24.7 "" 250 27 251 "" 252 25 252 254 255 "" 256 257 258 259 260 261 262 77 264 79 269 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaanukrmnnikaa| 271 2 or 9 mr 274 17. 9 V viSaya. pRSTha. | viSaya. zukala auSadhiH, virecakarasaH 266 agnidAhe lepaH jvarahArI rasaH 267 hastapa'dadAhe lepaH barAdau -cintAmaNirasaH 1-2 , aMtravRddhau lepaH tripurabhairavarasaH 268 nalavRddho lepaH mahAvAtajvarAMkuzarasaH , aA~se lepaH sarvancare mRtyuMjayarasaH 9bhagandare lepaH aasvH| kuSThe lepaH drAkSAsava zveta kuSThe lepaH drakSAriSTam pAmAkaNDUnAM lepaH lohAsavaH pAdasphuTitopari lepaH dazamUlAsavaH mamsAlepaH kUSmANDakAsavaH 276 prahAropAra lepaH, grandhyupari leSaH 293 udara vikAre--jaMbIradrAvaH - lepaprakaraNam / sphoTakA (phoDA) yAM lepaH . visarpAdau lepaH, zoke lepaH, 271 vAtarakte lepaH zirotoM lepaH pAdaraphoTopari lepaH karNapIDAyAM lepaH 294 udarapIDAMyAM lepaH liGgaghaDIkaraNam 294 zUle lepaH malahama 1-2 vraNe lepaH, gaMDamAlAdau lepaH udopari lepaH . 296 sidhmaroge lepaH viSopari lepaH,sarpaviSagade lepaH, 297 tAruNyapIDikAdau lepaH 285 rudhirasrAvAdo kAlanizcayaH 298 nAsArudhire lepaH raktasrAve zrRMgyAdInAmiyattA netraroge lepaH 286 raktasrAce yogyarogI kezakalpelepaH , raktasrAve ayogyAH . 299 kezavardhanam, romazAtanam, 288 raktasrAve vAni 281 mage lepaH 284 Aho! Shrutgyanam Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) viSaya. jalUkAdidaMzasrAva upacAraH nasyavidhiH nAsikayA jalapAnam ya yurogeSu virecanAbidhiH virecanA yogyAH camanam svedaH atha bandhanam yoga cintAmaNiH viSayAnukramaNikA / pRSTha. viSaya. 300 | zuNThIyogaH, triphalAyogaH, |dazAmRtaharItakI bASpavidhiH udUdhulanam (rabaTanA ) mastakaTopabaMdhanan, netrapiMDI, , 302 asagaMdhayogaH zuMThIyogazca 303 | cobacInI 305 | siddhaharidrA ( jamAIhaladI ) 30 6 | siddhajIrakaH ( jamAyAjIrA ) 307 | vRtapAnam 309 nimbapAnavidhiH 310 khaNDapAnam | sAmAnyakAyacikitsA 39 311 atha daMbha, viSacikitsA, gaNDaSaH 312 strINAM cikitsA aparAjitAdhUpaH 313 putrotpattiyogaH takra sevanam yogyA ayogyAzca 314 garbhanivAraNam kaTharoha: amRta hima: ( apaharI giloya ) 316 madhUka jvara lakSaNam madhUrakajjararasam madhUraka mantram ke citsAdhAraNayogAH varddhamAna pippalI drAkSAharItakI harItakayogAH 315 | garbhapAtanam 317 | rogoMke nAma karma phalam "" 318 kumbhadAnavidhiH dhenudAnavidhiH 17 319 | jyotiSadvArA vaMdhyAkA phala | svarNavenudAnavidhi | sarvarogazAMti kuTakI prayogaH, ajamodayogaH 320 | atha prazastizlokAH iti yogaciMtAmaNiviSayAnukramaNikA // " pRSTha. 79 325 326 327 328 329 330 karmavipAkaprakaraNam / 331 332 Aho ! Shrutgyanam 321 322 " 323 "" " 324 97 333.. 334 <$1 338 "" 339 "" Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // || zrIdhanvantaraye namaH // yogacintAmaNiH / bhASATIkAsahitaH / pAkAdhikAraH - prathamo'dhyAyaH 1. yatra vitrAsamAyAnti tejAMsi ca tamAMsi ca / mahIyastadahaM vande cidAnandamayaM mahaH // 1 // zrIkRSNaM praNipatya sadguNanidhi dhanvantariM zAradAM zrImanmAthura vaMzajaM svajanakaM zrIkRSNalAlaM gurum | alpajJAnavatAM karomi sukhadAM sadyogacintAmaNemaMjUSAM vrajabhASayA'rthabahulAM zrIdattarAma mitraH || arthaH-patra kahiye jahA~ teja aura tama ( aMdhakAra ) nAzako prApta hoya aise mahAna tejaHpuMja cidAnaMdako hama vaMdanA karate haiM // 1 // jagatrita lokAnAM pAparogApanuttaye / yadvAkya bhesajaM bhAti zrI jinaH sa zriye'stu vaH // 2 // * jisakA vacana trilokI ke pAparUpa rogoMko auSadhi svarUpa hai aise zrIjina ( tIrthaMkara ) tumako lakSmIke denevAle hoM // 2 // siddhauSadhAni pathyAni rAgadveSarujAM jaye / jayanti yadvAMstra tirthakRtso'stu vaH zriyai // 3 // jinakA vacana rAgadveSarUpa rogoMko nAza karaneke liye siddha Aho! Shrutgyanam Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) yogcintaamnniH| (pAkAdhikAra:auSadha aura pathyarUpa haiM aise zrItIrthakara tumako lakSmIke denevAle hoM // 3 // zrIsarvajJa praNamyAdau mAnakIrti guruM tataH / yogacintAmaNiM vakSye bAlAnAMbodhahetave // 4 // zrI sarvajJa mAnakIrti guruko prathama praNAma kara bAlakoMke bodhArtha yogacintAmaNi graMthako kahate haiM // 4 // prAptAH prasiddhiM sarvatra sukhabodhAzca te ytH| ataH purAtanaireva pAThaiH saMgRhyate myaa||5|| sarvatra prApta tathA prasiddha aura sukhapUrvaka jAne jAya~ isI kAraNa hama prAcIna pAThakA saMgraha karate haiM // 5 // nUtanapAThe vihite nAdamiha paNDitA yataH kuryuH / tasmAdArpavacAbhirnibadhyate na tvasAmarthyAt // 6 // navIna pAThako vidvAnloga satkAra nahIM kareMge isI kAraNa maiM prAcIna suzruta vAgbhaTAdi Aca yoMke vAkyoMkA saMgraha karatA hUM, kucha navIna grantha racanekI asAmarthyase nahIM karatA // 6 // pAkacUrNaguTIkAthaghRtatailAH smishrkaaH| adhyAyAH sapta vakSyante granthe'sminsArasaMgrahe 7 // isa granthameM pAkAdhyAya, cUrNAdhyAya, guTikAdhyAya, kAthAdhyAya, ghRtAdhyAya, tailAdhyAya, aura mizrakAdhyAya aise sAta adhyAya kaheMge // 7 // yadyapi yogacintamaNike kartAne nAr3I Adi parIkSA pIche likhI hai paraMtu hamArI samajhameM prathama likhanA ThIka hai kyoMki prathama roga nizcaya karanA saba Adhunika aura prAcIna AcAryoMke matase ThIka hai, isI kAraNa hama aSTavidhi likhate haiM tahA~ prathama vaidyake kartavya aura nADIparIkSA likhate haiM Aho! Shrutgyanam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] __ bhaassaattiikaashitH| vaidyake lakSaNa aura kartavya / nADyA mUtrasya jihvAyA lakSaNaM yo na vindate / __ mArayatyAzuvai jantUnsa vaidyo na yazo labhet // 1 // nADI, mUtra aura jihvAkI jo parIkSA nahIM jAne vaha vaidya manuSyoMko tatkAla nAza karai hai, usako yazakI prApti nahIM hotI hai // 1 // sthiracittaH prasannAtmA manasA ca vishaardH| spRzedaGgulibhirnADI janIyAdakSiNe kare // 2 // ekAgra citta kara prasannAtmA manase catura aisA vaidya tIna aMguliyoMse dahine hAthakI nADI dekhe // 2 // tyaktamUtrapurISasya sukhAsInasya rogiNaH / antarjAnukarasyApi samyaGnADI parIkSayet // 3 // jo rogI mala mUtrakA tyAga kara cukA hoya, sukhapUrvaka baiThA hoya aura donoM jAnuoMke bIca jisane apanA hAtha rakkhA hoya usakI nADIkI bhale prakAra parIkSA kare // 3 // nADI priikssaa| strINAM bhiSagvAmahaste puruSANAM tu dakSiNe / zAstreNa saMpradAyena tathA svAnubhavena ca // parIkSedratnavaccAsAvabhyAsAdeva jAyate // 4 // striyoM ke bAyeM hAthakI aura puruSoMke dahine hAthakI nADI vaidya zAstrakI saMpradAyase aura apane anubhavase parIkSA kareM. jaise jauharI apanI buddhise ratnoMkI parIkSA karatA // 4 // vAratrayaM parIkSeta dhRtvA dhRtvA vimucya ca / vimRzya bahudhA buddhyA rogavyaktiM vinirdizet / 5 // Aho! Shrutgyanam Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH tIna bAra nADIpara hAthako rakha rakha kara chor3a chor3a de jaba acchI taraha roga samajhameM AjAve taba usako kahe // 5 // vAtaM pittaM kaphaM dvaMdvaM tridoSaM sannipAtakam / sAdhyAsAdhyavivekaM ca sarvAnnADI prakAzayet // 6 // vAta, pitta, kapha, dvaMdvaja, tridoSa, sannipAta, sAdhya aura asAdhya sabako nADI prakAza karatI hai // 6 // karasyAGguSTamUle yA dhamanI jIva sAkSiNI / taceSTayA sukhaM duHkhaM jJeyaM kAyasya paNDitaiH // 7 // hAthake a~gUTheke nIce dhamanI nADI jIvakI sAkSI denevAlI haiM, usI dhamanI nADIkI ceSTAse paNDita dehake duHkha aura sukhako jAne // 7 // dhatte nADI marutkopAjjalaukA sarpayorgatim / kuliGgakAkamaNDUkagatiM pittasya kopataH // haMsapArAvatagatiM dhatte zleSmaprakopataH // 8 // vAtake kopa se nADI joka aura sarpakI gati dhAraNa karatI hai, pitta kopase kuliMga, kauA aura meMDaka kI gati se calatI hai, kaphake kopase nAr3I haMsa, kabUtara kI gati se calatI hai // 8 // lAvatittiravartInAM gamanaM sannipAtataH / kadAcinmandagamanA kadAcidve gavAhinI // dvidoSakopato jJeyA hanti ca sthAnavicyutA // 9 // sthitvA sthitvA calati yA sA smRtA praannnaasinii| atikSINA ca zItA ca jIvitaM hantyasaMzayam // 10 // sannipAta kopase nADI lavA, tItara aura baTerakIsI cAla calatI hai, kabhI manda cale kabhI teja cale aise nADI dvidoSa ke ko pakI Aho! Shrutgyanam Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / (5) jAnanI / jo nADI apane sthAnako choDadeve use prANanAzinI jAnanI aura jo nADI Thahara 2 ke cale usebhI prANaghAtinI jAnanI cAhiye / jo nADI atyanta kSINa zItala hoya usebhI nizcaya nAza karanevAlI jAnanI // 9-10 // jvarakopena dhamanI soSNA vegavatI bhavet / kAmAtdhAdvega hA kSINA cintAbhayaplutA // 11 // mandAgneH kSINadhAtozca nADI mandatarA bhavet / apUrNA bhave soSNA gurvI sAmA garIyasI // 12 // laghvI vahati dIptAstathA vegavatI matA / sukhinaH sA sthirA jJeyA tathAbalavatI matA // capalA kSudhitasyApi tRptasya vahati sthirA // 13 // Garh kopase nADI garama aura vegavatI hotI hai, kAma aura krodhake vega se bhI nADI jaldI calatI hai, cintAvAn aura bhayabhIta manuSyakI nADI kSINa hotI hai tathA mandAgni aura kSINadhAtuvAle manuSyakI nADI mandatara calatI hai, rudhirake kopakI garama aura bhArI hotI hai, AmakI nADI bhArI hotI hai, dIpta agnivAlekI nADI halakI aura vegavatI hotI hai, sukhI manuSyakI nADI sthira aura balavatI hotI haiM, bhUkhe manuSyakI nADI capala hotI hai aura tRptakI nADI sthira hotI hai | 11-13 // aGguSThamUlasaMsthA doSavizeSeNa vahati yA nADI / bahudhA sA sarvAGgapUrvAcAryaiH samAkhyAtA // 14 // vAtAkagatA nADI capalA pittavAhinI / sthirA zleSmavatI proktA sarvaliMgeSu sarvagA // 15 // Aho ! Shrutgyanam Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) yogcintaamnniH| pAkAdhikAraHsnigdhA rasavatI proktA rakte mUrchA bhighaatinii| bhAvirogAvabodhAya svasthanADIparIkSaNam // 16 // Adau ca vahate pittaM madhye zleSmA prakIrtitaH / ante prabhaJjanaH proktastridhA nADIparIkSaNam // 17 // yathA vINAgatA tantrIH sarvAnA gAnprakAzayet / tathA hastagatA nADI vibhaktA''mayasaMcayam // 18 // aMgUThe ke nikaTa jo doSavizeSa karake nADI cale hai vaha sarva aMgavyApinI hai, aisA pUrvAcayoMne kahA hai, vAta ke kopase nADI Ter3hI gatise gamana karatI hai, pittake kopase capala gatisaM calatI hai aura kaphake kopase sthira arthAt manda gamana karatI hai aura saba doSoMke kopase nADI sarvacihnayukta calatI hai. rasavatI nADI cikanI hotI hai, rudhirakI nADI mUrchita calatI hai, honahAra rogake jAnane ke nimitta svastha manuSyakI nADI parIkSA karanI cAhiye, prathama pittakI nADI, madhyameM kaphakI aura antameM vAtakI nADI calatI hai, jaise vINAke tAra sampUrNarAgoMko alaga alaga prakAza karate haiM isI prakAra hAthakI nADI sakala rogoMkI sUcanA karatI hai // 11--18 // iti naaddiipriikssaa| muutrpriikssaa| rAtrezcaturthayAmasya ghaTikAnAM catuSTaye / samu. tthApya parIkSeta mUtraM vaidyastu rogiNaH // 1 // pUrvadhArAM parityajya gRhItvA kAcabhAjane / dhAra* yetkAMsyapAtre vA kRtvA mUtraM paTAvRtam // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| tataH sUryodaye jAte prakAze mUtrabhAjanam / dhRtvA mUtraM samAlokya kuryAttasya parIkSaNam // 3 // vAte toyasamaM mUtraM rUkSaM bahuta bhavet / raktavarNa bhavetpitte pItaM vA svalpameva ca // 4 // kaphe zvetaM ghanaM snigdhaM mUtraM saMjAyate dhruvam / dvidoSa dvandacihna syAtsarvaliMgaM tridoSaje // 5 // rAtrike caturtha praharakI jaba cAra ghar3I bAkI raheM usa samaya rogIko uThAkara vaidya mUtravI parIkSA kare / rogIke mUtrakI prathama dhAgko tyAgakara bAkIko kAMcaka zIzI vA kAMke patra meM lekara vastrame Dhakadeve, jaba sUryodaya ho taba usa pAtrase vastrako haTAkara ujela meM rakhakara acchI taraha mUtrakI parIkSA kare. vAtake yopo mUtra svaccha jala ke samAna hotA hai aura rUkhA tathA bahuta hoya, pittake kopase lAla vA pIlA aura thor3A hotA hai, kaphake kopase gegIkA mUtra sapheda gADhA cikanA aisA hotA hai aura dvidoSake kopase do do doSoMke lakSaNa aura tridoSake kopase sarva lakSaNa yukta hotA hai // 1 // 5 // prAtaHkAle gRhItaM yanmUtraM dharme nidhaapyet| tailabinduM nipektatra nizcalaM vaidyasattamaH yadA prakAzamApnoti tailaM kSemaM tdaadishe|| 6 // vindurUpaM sthitaM tailamasAdhyamapi rogiNaH nimajjati yadAmUtre bhramanyA naiva shaamyti| tadAri vijA. nIyAdrogiNAM nAtra saMzayaH // 7 prabhAte rogiNAM mUtraM gRhItvA zuddhabhAjane / tRNenAdAya tailasya bindu kSiptvA vicArayet // 8 // yadA vikAza ANDI Shrutgyanam Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) yAMgacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH mAnoti tadA sAdhyaM vadetsudhIH / bindurUpeNa madhyasthamasAdhyaM tu talasthitam // 9 // r prAtaHkAlameM jo rogIkA mUtra liyA use dhUpameM rakhakara usameM vaidya telakI bUMda DAle / yadi telakI bUMda prakAzita rahe to rogIkA kalyANa jAne aura vaha bUMda telakI bindurUpahI rahe to asAdhya jAnanA athavA vaha telakI bUMda mUtrameM baiThajAya athavA cakkara khAyA karai to usa manuSyakI dehako ariSTa (rAga) jAnanA, prAtaHkAla svaccha pAtra meM rogIkA mUtra lekara usameM tRNase telakI bunda DAlakara vicAra kare | yadi vaha bUnda prakAzita rahe to usa rogIko sAdhya kahanA aura vaha telakI bU~da sUtra meM nIce baiThajAya to asAdhya jAnanA / / 6-9 // bindumati sarvatra madhye va chidrasaMyutaH / khaDga daNDadhanustulyastadA rogI vinazyati // 10 // taDAgahaMsapadmabhacchatracAmaratoraNaiH / tulyastadA cirAyuH syAdabudabudaM devakopataH // 11 // pUrva pazcimavAyavya nainottarataH zubhaH / AgneyadakSiNezAne vistRto na zubhapradaH // 12 // telakI bUMda mUtrameM cakkara khAya athavA usake bIcameM chidra hojAya tathA khaDga (talavAra) daNDa aura dhanuSake AkAra hojAya to rogIkI mRtyu hoya. tAlAca, haMsa, kamala, hAthI, chatra, cAmara, toraNa inake AkAra telakI bUMda ho jAya to cirAyu ( dIrghAyu) kahanI / usa mUtra babUlA uThe to rogIko devadoSa jAnanA aura vaha telakI bU~da, pUrva, pazcima, vAyavya, nairRtya aura uttara ina dizAoMmeM phaile to zubha hai aura agnikoNa, dakSiNa, IzANakoNa ina dizAoM meM phaile to azubha hai. yaha parIkSA samAna bhUmimeM karanI cAhiye // 10-12 // Aho ! Shrutgyanam Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhaassaattiikaashitH| snigdhaM surUkSakaM zyAmaM mUtraM vAtavikArajam / pItabubudasaMyuktaM vikAraH syAttu pittajaH // 13 // mUtraM zleSmaNi jAyeta samaM pallavAriNA / siddhArthatailasadRzaM mUtraM vai pittamArutaiH // 14 // kRSNaM sabudbuda mUtra sannipAtavikArajam / pAnIyena samaM mUtraM paripAkahitaM bhavet // 15 // zvetadhArA mahAdhAga pItadhArAstathA jvraaH| raktadhArA mahArogI kRSNA ca maraNAntikA // 16 // ajAmUtramivAjINe jvara kuMkumapiJjaram / samadhAtoH punaHkUpajalatulyaM prajAyate // 17 // vAtake vikArase mUtra cikanA, rUkhA,kAlA hotA hai. pIlA babUle ke samAna pittake vikArase hotA hai aura karake vikArase mUtra talaiyAke jalake samAna hotA hai aura vAtapittake vika rase mUtra sarasoM ke telake sadRza hotA hai, sanipAtake vikArase kAlA aura babuledAra hotA hai paripAkasamaya mUtra svaccha jalake samAna hotA hai sapheda dhArA, mahAdhArA, pIlIdhArA ye jvaravAlekI hotI hai. mahArogIkI lAladhArA hotI hai aura AsannamRtyuvAle rogoMke mUtrakI dhArA kAlI hotI hai. ajIrNa vAle rogIke matrameM bakoke mUtrake samAna gaMdha AtI hai, jvaravAlekA mUtra kezarake samAna pIlA hotA hai, samAna dhAtu vAlekA matra kuA~ke jala samAna hotA hai // 13-17 // iti mUtraparIkSA // Aho! Shrutgyanam Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) yogcintaamnniH| pAkAdhikAra: netrpriikssaa| raudre rUkSe ca dhUmrAkSe nayane stabdhacaJcale / tathA'bhyantarakRSNAbhe bhavato vAtarogiNaH // 1 // pittaroge tu pIte vA nIle vA raktavarNake / saMtapte bhakto dIpaM sahete nAvalokitum // 2 // jyotihIne ca zuklAbhe jalapUrNa sgaurve| mandAvalokane netre bhavataH kaphakopataH // 3 // tandrAmohAkule zyAme nirbhugne ruukssraudrke| raktavarNe ca bhavato netre doSatrayodaye // 4 // jisa rogIke netra bhayAnaka rUkhe dhUsare Ter3he aura caMcala hoMya aura bhItarake kAlaM hoya usako vAtakA roga jAnanA. jisake pIle, nIle aura lAla netra hoya tathA garama aura jo manuSya dIpakako na dekha sake usake pittakA roga jAnanA jyotirahita sapheda sajala aura bhArI hoya, manda dekha sake usake kapha vikAra jAnanA. tandrA mohase vyAkula kAle phaTese rUkhe bhayAnaka lAlavarNa aisa netra sanipAta rogavAle ke hote haiM // 1-4 / / doSatraye bhaveccinetrayostu vidoSajam / doSadvayaprakope tu bhaveddoSadvayoditam // 5 // doSatrayabhave ne svAdhIne na ca rogiNaH / unmIlite ca bhavataHkSaNAdeva nimIlati // 6 // satatonmIlite netre yadvA nityanimIlite / viluptakRSNatAre ca bhramaddhUmrogratArake // 7 // bahuvarNe ca bhavato vikR. tAnekaceSTane / netre mRtyu kathayato rogiNo nAtra Ano! Shrutgyanam Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASA TokAsahitaH / ( 11 ) saMzayaH // 8 // somyadRSTI prasannAbhe prakRtisthe manorame / netre kathayataH zIghraM rogazAnti tu | rogiNaH // 9 // tridoSaroga meM tInoM doSoMke cihna netroMmeM hote haiM. dopake kupita honese do doSoMke cihna hote haiM, aura jo tridoSa gegase vyAkula hoya usake netra svAdhIna nahIM rahate, kabhI netroMko khole aura kabhI mUMde athavA nirantara mUMdehI rakkhe athavA nirantara khulehI rakkhe, jisakI kAlI putalI lupta hojAya athavA putalI bhramaNa kare, dhuAMsA dikhalAI de tathA jisake vikRta tAre ho jAya~, aneka prakArake varNa vikRta aneka ceSTA kare aise netra rogIkI Asanna mRtyu kahate haiM aura jisakI prasanna dRSTi hoya tathA netra apanI prakRtimeM sthira hoMya aise netrarogI ke rogakI zIghra zAnti kahate haiM / / 5-9 // iti netraparIkSA | mukhaparIkSA | / vAtako mukhaM rUkSaM stabdhaM vakaM gataprabham / pittakope bhavedraktaM pItaM vA patitam // 1 kaphakope guru snigdhaM bhavecchUna mivAnanam / trilakSaNaM tridoSe syAdvicihnaM ca dvidoSake // 2 // vAtake kopase mukha sukhA stabdha aura TeDhA hotA hai, pittake kopase rogIkA mukha lAla pIlA aura tapta hotA hai kaphase kopase mukha bhArI cikanA sUjana yukta hotA hai aura tridoSa ke kopase tInoM doSake lakSaNa hote haiM aura dvidoSa ke kopa se donoM doSake lakSaNa hote haiM // 1 // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNi: jihvAparIkSA | vAtako prasuptA ca sphuTitA madhurA bhavet / stabdhA varNena haritA jihvA lAlAM pramuJcati // 1 // pittakope tu raktAbhA tiktA dugdhe ca jAyate / jihvA dAhAnvitA bibAkaMTakairiva sarvataH // 2 // ( 12 ) pAkAdhikAraH phodaye tu bhavejjihvA sthUlA gurvIM vilepanI / susthUlakaMTakopetA kSArA bahukaphAvahA // 3 // dopadvaye dvidopokA lavaNA rasanA bhavet / sarvajihvA tridoSesyAda vikRtau ca kulakSaNe // 4 bAta ke kopase jIbha zUnya phaTIsI aura mIThI hotI hai tathA stabdha aura haritavarNa tathA lAra gire, pittake kopase jihvA lAla aura dUdha pInese kar3avI hoya, dAhayukta kaMdUrI phalakAsA varNa aura kAMToMse AcchAdita hotI hai, kaphake kopase moTI, bhArI, kaphase lihasI, moTe kAMTeyukta, khArI aura bahuta kapha geranevAlI aisI jIbha hotI hai, do doSake kopase do doSoMke lakSaNa hote haiM aura nonakAsA svAda hotA hai aura tridoSa ke kopase tInoM doSoMke lakSaNayukta aura khoTe lakSaNayukta hotI hai // 1--4 // malaparIkSA | truTitaM phenilaM rUkSaM dhUmralaM vAtakopataH / vAtazleSmavikAre ca jAyate kapizaM malam // 1 // buddhaM sutruTitaM pItaM zyAmaM pittAnilAdbhavet / pItaM zyAmaM zleSmapittAdISadAI ca picchalam // 2 // zyAmaM truTitapItAbhaM baddhavetaM tridoSataH / Aho ! Shrutgyanam Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhASATIkAsahitaH (13) durgandhaH zithilazcaiva viSTotsargo yadA bhavet / tadAjIrNamalaM vaidyairdoSajJaiH paribhASyate // 3 // vAtake kopase mala TUTA huA, jhAga milA, rUkhA, dhUmravarNa aura vAta kaphakI vikRtise pIlA aura lAla milA (nAraMgI) hotA hai, vAta pittake yogase mala baddha kabhI TUTA pIlA kAlA aisA hotA hai aura kaphapittake kopase pIlA, kAlA aura kiMcit Ardra tathA cIkaTa aisA hotA hai, tridoSa ( sannipAta ) ke kopase kAlA, pIlA, TUTA, sapheda aura baddha aisA mala utare, ajIrNavAleke mala durgaMdhiyukta zithila hotA hai // 1.-3 // kapilaM graMthiyuktaM ca yadi va!'valokyate / prakSINamaladoSeNa dUSitaH parakathyate // 4 // sitaM mahatpUtigandhaM malaM jJeyaM jalodare / zyAmaM kSaye tvAmavAte pItaM sakaTivedanam // 5 // atikRSNaM cAtizubhramatipItaM tathA'ruNam / maraNAya malaM kintu bhRzoSNaM mRtyave dhruvam // 6 // vAtAdi doSa kSINa honese mala kapila aura gAr3hA hotA hai / sapheda aura atyanta saDI gaMdhayukta mala jalodara (jalaMdhara) vAlekA hotA hai / kSayIvAlekA mala kAlA hotA hai aura AmavAta rogavAlekI kamarameM pIDA sahita pIlA hotA hai / atikAlA, atyanta sapheda atyanta pIlA aura atilAla tathA atyanta garama mala samIpamRtyuvAle rogIkA hotA hai 4 // -6 // atyagnau pIDitaM zuSkaM mandAnau tu dravIkRtam / durgandhaM candrikAyuktamasAdhyaM malalakSaNam // 7 // Aho ! Shrutgyanam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) yogcintaamnniH| pAkAdhikAraH tIkSNa agnivAlekA mala sUkhA hotA hai, mandAgnivAlekA mala patalA hotA hai, aura durgadhi caMdrikAyukta mala asAdhya rogIkA hotA hai // 7 // __ shdvpriikssaa| guruH svaro bhavecchepmI sphuTavaktA ca pittlH| ubhAbhyAM rahito vAtaH svaratazcaiva lakSayet // 1 // kamavAle rogIkA svara bhArI hoya, pittavAlA spaSTa bole aura bAdIse donoM lakSagarahita bole arthAt gharaghara zabda bole // 1 // sprshpriikssaa| pittarogI bhaveduSNo vAtarogI ca zItalaH / picchilaH zlaSmarogI syAtriliMgAtsannipAtavAn // AIkaH sa bhavecchleSmA sparzatazcaiva lakSayet // 1 // pittake rogIkA uSNasparza, vAtarogIkA zItala, kapharogIkA cikanA, athavA pAnIse bhIgAsA aura sannipAtase sarvalakSaNa yukta hotA hai // 1 // AyurvicAra / bhiSagAdau parIkSeta rugNasyAyuH prayatnataH / yata AyuSi vistIrNe cikitsA saphalA bhavet // 1 // vaidyako ucita hai ki, prathama rogIkI AyukA vicAra kre| kyoMki pUrNAyu honese cikitsA saphala hotI hai // 1 // aayurlkssnn| saumyA dRSTirbhavedyamya zrotravakaM tathaiva ca / svAdugandhaM vijAnAti sa sAdhyo nAtra saMzayaH // 1 // pANI pAdau ca yasyoSNau dAhaH svalpatarau bhavet / Aho! Shrutgyanam Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / (15) jihvAstikomalA yasya sa rogI na vinazyati // 2 // svedahIno jvaro yasya zvAso nAsikayA saret / kaNThazca kaphahInaH syAtsa rogI jIvati dhruvam // 3 // jo rogI kI dRSTi, kAna, mukha ye saumpa hoMya aura prasanna dIkhe tathA svAda aura gandhako jAne usa rogIko sAdhya jAnanA, isa viSaya meM saMzaya nahIM aura jisa rogI ke hAtha, paira garma hoya zarIrameM manda dAha hoya aura jIbha atyanta komala hoya aise rogIkA nAza nahIM hoya, jisake pasInA rahita jvara hoya aura zvAsa nAkakI rAha nikale tathA kaphahIna kaMTha hoya aisA rogI naSTa nahIM hoya // 1-3 // kAlajJAna / akSairlakSitalakSaNena payasA pUrNendunA bhAnunA pUrvAdakSiNapazcimottaradizAM padvimAsaikakam | chidraM pazyati cettadA dazadinaM dhUmrAkRtiM pazvime / jvAlAM pazyati sadya eva maraNaM kAlocitaM jJAninAm // 1 // jo rogI pAnImeM sUrya athavA candramA inake pratibiMba meM pUrva dakSiNa pazcima aura uttara meM chidra dekhe to kramase chaH tIna, do aura eka itane mahIne jIve aura sUrya candramAkA dhue~kAmA varNa dIkhe to daza dina. usa pratibiMca meM dakSiNakI ora jvAlA dekhe to tatkAla mRtyu hoya, yaha kAlajJAna jJAniyoMne kahA hai // 1 // arundhatIM dhruvaM caiva viSNostrINi padAni ca / AyuhanA na pazyanti caturthI mAtRmaNDalam // 2 // aruMdhatI, dhruva, viSNuke tripada ( zravaNa nakSatra ) inako aura caturtha mAtRmaNDala (kRttikA ke tAre ) ko bhI AyuvAlA nahIM dekhe // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) yogaciMtAmaNi: [ pAkAMdhikAraH arundhatI bhavajjihvA dhruvo nAsAgrameva ca / viSNustu dvayormadhye dvayaM mAtRmaNDalam || 3 || nAsAgraM bhrUyugaM jihvAM mukhaM caiva na pazyati / karNaghoSaM na jAnAti sa gacchedyamamaMdiram // 4 // aruMdhatI nAma jIkA hai, nAsikAke agrabhAgakA nAma dhruva hai donoM bhrukuTiyoM ke bIcakA nAma viSNu hai aura donoM bhauhekA nAma mAtRmaMDala hai arthAt gatAyu manuSya inako nahIM dekhate, nAkakA agrabhAga- donoM bhauMhe, jIbha, mukha inako jo na dekhe tathA apane kAnoMkA zabda na sune so yamarAjake gharako jAya || 3 | 4 // akasmAddhi bhavetsthUlo hyakasmAcca kRzo bhavet / akasmAdanyathAbhAve SaNmAsaizca vinazyati // 5 // rasanAyAH kRSNabhAvo mukhaM kuMkumasannibham / jilhA sparza na jAnAti durlabhaM tasya jIvatam // 6 // jo manuSya akasmAt ( vinA kAraNahI ) moTA hojAya aura akasmAt patalA hojAya tathA akasmAt ulaTe bhAvako prApta hojAya vaha rogI chaH mahIne meM mare, jisakI jIbha kAlI hojAya, mukha kezara ke samAna pIlA hojAya aura jIbha sparzako jAne nahIM usa rogI kA jInA durlabha hai // 5--6 // dezajJAna | dezo'lpavAridunago jAGgalaH svalparogadaH / anUpo viparIto'smAtsamaH sAdhAraNaH smRtaH // 1 // jisa dezameM alpa jala, alpa vRkSa, alpa parvata hoMya usako jAMgala deza kahate haiM, jaise mAravADadeza hai| aise dezoMmeM kama roga hote haiM aura jisa dezameM bahuta jala, bahuta vRkSa, bahuta parvata hoMya usako anUpa deza Aho! Shrutgyanam Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhaassaattiikaashitH| (17) kahate haiM, jaise pUrvake deza / ina dezoMmeM roga bahuta hote haiM aura jisameM donoM dezoMke lakSaNa mileM usako sAdhAraNa deza kahate haiM jaise madhya dezAdi // 1 // auSadhoMke ( mAgadha ) mAnakI paribhASA / na mAnena vinA yuktivyANAM jJAyate kvacit / ataH prayogakAryArtha mAnamatrocyate mayA // 1 // trasareNubudhaiH proktastriMzadbhiH paramANubhiH / trasa. reNustu paryAya nAnA vaMzI nigdyte||2|| jAlAntaragate bhAnau yatsUkSma dRzyate rajaH / tasya triMzattamo bhAgaH paramANuH sa ucyte||3||ssddvNshiibhirmriiciH syAttAbhiH paDbhistu rAjikA / tisRbhI rAjikAbhizca sarSapaH procyate budhaiH // 4 // yavo'STasarSapaiH prokto guMjA syAttaJcatuSTayam / Sabhistu raktikAbhiH syAnmASako hemadhAnyakau // 5 // vinA mAna ( tola) ke dravya ( auSadhI) kI yukti nahIM jAnI jAtI isIsa prayogake kAryake sAdhanArtha mAna (tola ) ko kahatA hUM-tIsa paramANukA eka trasareNu, isako vaMzIbhI kahate haiM. jAlAMtaragata sUryakI kiraNameM jo choTe 2 rajake kaNa uDate haiM unake haraekake tIsaveM hisseko paramANu kahate haiM / chaH vaMzIkI eka marIcI, chaH Aho! Shrutgyanam Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) yogcintaamnniH| [pAkAdhikAraHmarIcIkI eka rAI, tIna rAIkA eka sarasoM, ATha sarasoMkA eka yaha aura cAra yavoMkI eka guMjA (rattI) kahate haiN| chaH rattIkA eka mAsA, isako hema aura dhAnyakabhI kahate haiM // 1-5 // mApaizcaturbhiH zANaH syAddharaNaH sa nigadyate / TaMkaH sa eva kathitastadvayaM kola ucyate // 6 // kSudrabho vaTakazcaiva draMkSaNaH sa nigadyate / koladvayaM ca karSaH syAtsA proktA pANikA budhaiH // 7 // akSaH picuH pANitalaM kiMcitpANizca tindukam / biDAlapadakaM caiva tathA SoDazikA matA // 8 // karamadhyaM haMsapadaM suvarNa kavalagraham / udumbaraM ca paryAyaiH kapa evanigadyate // 9 // cAra mAsekA eka zANa usako dharaNa tathA TaMka bhI kahate haiM. do zANakA eka kola usako zubha vaTaka draMkSaNa kahate haiM. do kolakA eka karSa kahAtA hai, usako pANikA akSa, picu, pANitala, kiMci. tpANi, tinduka, viDAlapadaka, poDazikA, karamadhya, hamapada, suvaNa kavalagraha aura udumbara kahate haiM arthAt ye bhI karSake nAma haiM // 6-9 // syAtkaSAbhyAmadhapalaM zaktiraSTamikA tthaa| zuktibhyAM ca palaM jJeyaM muSTirAnaM caturthikA // 10 // prakuJcaH SoDazI bilvaM palamevAtra kIrtyate / palAbhyAM pramRtijJaiyA prasRtazca nigadyate // 11 // pramRtibhyAmaMjaliH syAtkuDavo'rdhazarAvakaH / Aho! Shrutgyanam Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (19) aSTamAnaM ca saMjJeyaM kuDavAbhyAM ca maanikaa|| zarAvo'STapalaM tavajjJeyamatra vicakSaNaiH // 12 // do karSakA eka ardhapala hotA hai, jisako zukti tathA aSTamikA bhI kahate haiM, do ardhapalakA eka pala hotA hai, jisako muSTi, Amra, caturthikA, prakuMca, SoDazI aura bilva bhI kahate haiM. do palakI eka prasUti hotI hai, jisako kuDava, ardhazarAva aura aSTamAna kahate haiM. do kuDavakI eka mAnikA, jisako zarAva aura aSTapala bhI kahate haiM // 10-12 // zarAvAmyAM bhavetprasthazcatuHprasthastathA''Dhakam / bhAjanaM kaMsapAtraM ca catuHSaSTipalaM ca tat // 13 // caturbhirADhoNaH kalazo nalvaNonmanau / unmAnazca ghaTo rAzioNaparyAyasaMjJakAH // 14 // droNAbhyAM zUrpakumbhau ca catuHSaSTizarAvakaH / zUpAbhyAM ca bhavedroNIvAho goNI ca saasmRtaa||15|| do zarAvakA eka prastha, cAra prasthakA eka ADhaka, jisako bhAjana aura kaMsapAtra bhI kahate haiM. isa ADhakake causaTha pala hote haiM. cAra ADhakakA eka droNa jisako prasRta bhI kahate haiM do pramRtikI eka aMjalI, jisako kalaza, nalvaNa, unmana, unmAna, ghaTa aura rAzi bhI kahate haiM. do droNakA eka zUrpa aura kumbha hotA hai tathA usa zUrpake cauMsaTha zarAva hote haiM do zUrpakI eka droNI jisako vAha goNI bhI kahate haiM // 13-15 // droNIcatuSTayaM khArI kathitA suukssmbuddhibhiH| catuHsahasrapalikA SaNNavatyadhikA ca saa|| 16 // Aho! Shrutgyanam Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) yogaciMtAmaNiH- [pAkAdhikAra:palikAnAM dvisahasraM bhAra ekaH prkiirtitH| tulA palazataM jJeyA sarvatraivaiSa nizcayaH // 17 // mASaTaMkAkSabilvAni kuDavaH prasthamADhakam / rAzirgoNIkhAriketi yathottaracaturguNAH // 18 // cAra droNIkI eka khArI usa khArIke cAra hajAra chiyAnaveM pala hote haiM, do hajAra palakA eka bhAra hotA hai tathA sau palakI eka tulA hotI hai, aise sarvatra nizcaya jAnanA / / 16-18 // sthiti styeva mAtrAyAH kAlamagniM vayo balam / prakRtiM dopadezau ca dRssttvaamaatraaNprklpyet||19|| yato mandAnayo hrasvA hInasattvA narAH kalau / atastu mAtrA tayogyAprocyate zAstrasaMmatA // 20 // yo dvAdazabhigaurasarSapaiH procyate budhaiH / yavadayena gunA syAtriguJjo bllmucyte|| 21 // mAtrAkI sthiti nahIM hai arthAt jo prayogameM mAtrA likhI hai utanIhI denI cAhiye yaha niyama nahIM haiM / vedya kAla, agni, avasthA, vala, prakRti, doSa aura deza inako dekhakara apanI buddhise mAtrAkI kalpanA kare, kyoMki isa kaliyugameM mandAgni, choTe aura hInaparAkrama manuSya haiM isI kAraNa unake nimitta zAstrasaMmata mAtrA kahatA hUM-bAraha sapheda sarasoMkA eka yava hotA hai do bavakI eka guMjA (rattI) hotI hai / tIna guMjAkA eka valla hotA hai / 19-021 // mASo gunAbhiraSTAbhissaptabhirvA bhavatvacit / syAccatuSikaiH zANaH sa niSkaSTaka eva ca // 22 // Aho! Shrutgyanam Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (21) gadyANo mASakaiH SabhiH karSaHsyAdazamApakaH / catuHkaH palaM proktaM dazazANamitaM budhaiH| catuHpalaizca kuDavaH prasthAyAH puurvvnmtaaH||23|| ATha muMjAkA eka mAsA hotA hai; kahIM sAta muMjAkAbhI mAsA hotA hai. cAra mAsekA eka zANa hotA hai, usako niSka TaMka bhI kahate haiM. tIna TaMkakA eka tolA hotA hai, chaH mAsekA eka gadyANaka hotA hai. daza mAsekA eka karSa hotA hai, cAra karSakA eka pala hotA hai vA eka palakA daza zANa hote haiM / cAra palakA eka kuDava hotA hai aura prasthAdikoMkA mAna pUrvokta mAgadha paribhASAke mAnase jAnalenA (pAMca pala aura sADhe sAta mAsekI eka chaTAMka ), tIna prastha aura sADhe bAIsa mAsekA pauna pAva hotA hai // 22-23 // atha shaariirk| kalAH saptAzayAH sapta dhAtavaH sapta tnmlaaH| saptopadhAtavaH sapta tvacaHsaptaprakIrtitAH // 1 // trayo doSA navazataM snAyUnAM sandhayastathA / dazAdhikaM ca dvizatamasthnAM ca dvizataM matam // 2 // saptottaraM marmazataM zirAH saptazataM tthaa| caturviMzatirAkhyAtAdhamanyo rasavAhikAH // 3 // mAMsapezyaH samAkhyAtA nRNAM paJcazataM budhaiH| strINAM ca viMzatyadhikA kaNDarAzcaiva SoDaza // 4 // nRdehe daza raMdhrANi nArIdehe yodaza / etatsamAsataH proktaM vistare. dhunocyate // 5 // Aho! Shrutgyanam Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) yogacintAmaNi:- [pAkAdhikAra: RSS BSI ca- sAta kalA, sAta Azaya, sAta dhAtu, sAta hI dhAtuoMke mala, sAta upadhAtu, sAta tvacA, tIna doSa, nau sau nADI, do sau daza nADiyoMkI sandhi, do sau haDDI, eka sau sAta marmasthAna, sAta sau naseM, caubIsa rasakI bahane vAlI dhamanInADI, pAMca sau mAMsa pezI haiM. striyoMke bIsa adhika haiM solaha kaMr3arA, puruSake dehameM daza chidra haiM. strIke dehameM teraha chidra haiM yaha saMkSepase zArIraka kahA hai| aba vistArase kahatA hUM // 1--5 // mAMsAmRGmedasAM tisro yakRtplIbozcaturthikA / paJcamIca tathA'ntrANAM SaSThI cAnidharA smRtaa|| retodhArA saptamI syAditi sapta kalA mtaaH||6|| 1 mAMsa, 2 rudhira, 3 meda, 4 plIha, 5 yakRta-AMtoMkI pAMcavIM, 6 agnidharA aura vIryake dhAraNa karanevAlI sAtavIM kalA hai. ye sAta kalA haiM // 6 // zleSmAzayaH syAdarasi tasmAdAmAzayastvadhaH // 7 // urdhvamagnyAzayo nAbhervAmabhAge vyvsthitH| Aho! Shrutgyanam Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (23) tasyopari tilaM jJeyaM tadadhaH pvnaashyH|| 8 // mlaashystvdhstsmaadstimuutraashystvdhH| jIvaraktAzayamuro jJeyAH saptAzayAstvamI // 9 // puruSebhyo'dhikAzcAnye naariinnaamaashyaastryH| dharA garbhAzayaH proktaHstanau stanyAzayau mtau||10|| urameM kaphAzaya hai, usake nIce AmAzaya hai, usake Upara nAbhike vAmabhAgameM agnyAzaya hai, usake Upara tila hai, yaha pyAsakA sthAna hai| usake nIce pavanAzaya hai, pavanAzayake nIce malAzaya hai, malA' zayake nIce mUtrAzaya hai, urameM jIvaraktAzaya hai / ye sAta Azaya haiM / puruSoMse striyoMke tIna Azaya Adhika haiM eka garbhAzaya aura do stanAzaya // 7-10 // rasAmRGmAMsamedosthimajjAzukrANi dhAtavaH / jAyante'nyonyataH sarve pAcitAH pittatejasA // 11 // rasa, radhira, mAMsa, medA, asthi (haDDI), majjA aura zukra ye sAta dhAtu pittake tejase pAcana hokara anyAnya prakaTa hote haiM // 11 // jihvAnetrakapolAnAM jalaM pittaM ca raJjakam / karNaviDrasanAdantakakSamedrAdijaM malam // 12 // nakhanetramalaM vakre snigdhata piDikAstathA / jAyante sapta dhAtUnAM malAnyetAnyanukramAt // 13 // jIbha, netra aura kapola inameM jo jala hai vaha rasa dhAtukA mala hai, raMjakapitta rudhirakA mala hai, kAnakA maila mAMsakA mala hai / jIbha, dAMta, bagala aura liMga inameM jo mala hotA hai vaha medakA mala hai| nakha, keza, roma ye haDDIke mala haiM netrameM jo kIcaDa AtI hai aura Aho! Shrutgyanam Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) yogaciMtAmaNiH / [pAkAdhikAraH mukhakI cikanAI yaha majjA dhAtukA mala hai. mukhaka muhAMse zukrakA mala hai // 12 // 13 // stanyaM rajazca nArINAM kAle bhavati gacchati / zuddha mAMsabhavaH sneho vasA sA parikIrtitA // 14 // svedo dantAstathA kezAstathaivaujazca saptamam | ojaH sarvazarIrasthaMsnigdhaM zItaM sthiraM sitam // 15 // somAtmakaM zarIrasthaM balapuSTikaraM matam / iti dhAtumalA jJeyA ete saptopadhAtavaH // 16 // rasakI upadhAtuse striyoMko dUdha hotA hai, rudhirakI upadhAtu raja, yaha striyoMke samaya pAkara hotA hai, naSTa bhI hojAtA hai / caravI mAMsakI upadhAtu haiM jisako vasA kahate haiM, sveda medAkI upadhAtu hai, dAMta asthikI upadhAtu hai, keza majAbAkI upadhAtu hai, aura raja zukradhAtukI upadhAtu hai, oja sarva dehameM rahatA hai, cikanA zItala sthira aura sapheda hai / yaha oja somAtmaka zarIrameM sthita hokara dehameM bala aura puSTatA karatA hai / ye sAta dhAtuoM se sAta dhAtu paidA hotI haiM // 15 // 16 // jJeyA'vabhAsinI pUrva sidhmasthAnaM ca sA matA / dvitIyA lohitA jJeyA tilakAlakajanmabhUH // 17 // zvetA tRtIyA saMkhyAtA sthAnaM carmadalasya ca / tAmrA caturthI vijJeyA kilAsazcAtra bhUmikA // 18 // paJcamI vedanI khyAtA sarvakuSTodbhavastataH / vikhyAtA lohitA SaSThI graMthigaNDApacIsthitiH // 19 // sthUlA vaksaptamI khyAtA vidradhyAdeH sthitistu sA / iti sapta tvacaH proktAH sthUlA vrIhidvimAtrayA // 20 // Aho ! Shrutgyanam Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 25 ) prathama tvacA avabhAsinI hai so sidhmakuSThakI bhUmi hai, dUsarI tvacA lohitA hai so tilakAlakakI janmabhUmi hai, tIsarI tvacA zvetA hai jo carmadala kuSThakI jagaha hai, caturtha tAmrA so kilAsakukakI Thaura hai, pAMcavI vedanI hai so sampUrNa kuSThoMkI jagaha haiM, chaThavIkA bhI nAma lohitA hai so gAMTha, gaNDamAlA, apacI Adi rogoMkI jagaha hai, sAtavIM tvacA kA nAma sthUla hai so vidradhi Adi rogoMkI janmabhUmi haiM, ye sAta tvacA kahIM haiM, ina sAtoMkA muTAna do yavakI barAbara hai || 17 || 20 || iti zArIraka || atha pAkavidhi | cikitsAyAM dvayaM sAraM pAkavidyA rasAyanam / pAkAvalehabhedaH syAtsa mRduH saghanaH paraH // 1 // cikitsA meM do vastu sAra haiM- eka pAkavidyA, dUsarI rasAyanavidyA / inameM narama aura kaThinake bhedase pAka do prakArakA hai arthAta jisakI cAsanI kucha patalI hoya usako avaleha kahate haiM aura jisakI cAsanI kar3I karake jamAyA jAve usako pAka kahate haiM // 1 // tatrAdau zikSA / kASTauSadhyaH pRthakpeSyAH sugandhAdipRthagvidhAH / sampeSya vastrasaMpUtamubhayaM sthApayedbhiSak // 2 // drAkSAzrIphalabAdAmaprabhRtiH syAdyadA'tra tu / tanna peSyaM bhiSagvaryaiH kintu bhUrivikhaNDayet // 3 // khamataNDulacArasya bIjAni tu yathA sthitiH / pAkadrAkSAdicArasya majjA tanmAtrayA'dhikam // 4 // pAkanusArato grAhyaM bhakSaNe tatsukhAvaham / pAkakartA vaidyako ucita hai ki kASTAdi auSadhiyoMko nyArI pIse aura sugandhAdi jaise lauMga ilAyacI jAvitrI Adiko nyArI pIse / Aho ! Shrutgyanam Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) yogacintAmaNiH [ pAkAdhikAraH pIche inakA kapar3achAna karake nyArI nyArI rakkhe aura dAkha, girIkA golA, badAma ityAdika vastuoMko pIse nahIM kintu bahuta choTe 2 TukaDe karaDAle khasakhasa, cirauMjI ityAdiko jyoM kI tyoM rahanede na pIse na katare, ye cIjeM pAka ke aMdAjase DAlanI cAhiye to khAne meM pAka zreSTha bane // 2 // 4 // pAke jAte kSipettatra kASTauSadhibhavaM rajaH // 5 // daryA vighaTTayetsamyak kvaciduSNe sugandhi ca / muhurvighaTTayanpazcAdrAkSAdIn prakSipenmuhuH || 6 || kAzmIraM ghRtasaMpiSTaM kicid ghRSTaM vimizrayet / ahiphenaM kSipetkSIre saMpiSTaM pAkakarmaNi // 7 // deyA zakrAzanA bhRSTA cUrNitA mAtrayA'thavA / punaH saMghaTTayetsarvamekIbhAvaM yathA vrajet // 8 // jvAlAni varjayedvaidyaH prakSepasamaye dhruvam / anyathA hI vIryANi bheSajAni pratApataH // 9 // jaba pAka kI cAsanI taiyAra hojAya usa samaya pUrvokta pIsI huI kASThauSadhi DAlakara karachI se calAtA jAya, jaba saba kASThAdika auSadhi milajAya~ aura cAsanI kama garma rahe taba saba sugaMdhAdi vastuoMko DAle phira calAve, tadanantara dAkha girI Adi mevA DAle pIche kezarako ghRtameM pIsa usameM milAMdeve / kadAcit pAkameM aphIma DAlanI hove to dUdha meM pIsakara DAle aura bhAga DAlanA hove to bhUnakara aura usakA cUrNa kara DAle, pIche inako karachI se calAve jisase saca milajAveM aura yaha bAta bhI baidyako yAda rahe ki, jisa samaya auSadhi DAle usa samaya agniko na deya kyoMki auSadhi DAlane ke samaya agni denese auSadhi dInavIrya hojAtI haiM // 5 // 9 // . Aho! Shrutgyanam Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) prathamaH] bhaassaattiikaashitH| anuktamapi pAkAdau dhAtvAdi prkssipetsudhiiH|| candranAbhyAdi tadvacca yathAvibhavamarpayet // 10 // nAbhyA'jite tu saMsthApya saMpuTe tanmahauSadham / yadi syAdrAjadRgyogyamiti vaidyavarA viduH // 11 // pAkameM nahIM bhI kahe dhAtvAdi candrodaya, vaGga, abhraka Adi apane andAjase jarUra DAle, bhImasenI kapUra aura kastUrI Adizabdase ambara, sone, cAMdIke varka AdibhI DAlane cAhiye / tadanantara usako kisI pAtrameM nikAlaleve, katalI jamAnI hove to kisI thAlI meM utArakara jamAve unameM sone yA cAMdIke koitAse tabaka lagAkara katalI kATakara rakhaleve to pAka rAjAlogoMke khAne yogya bane aura avaleha banAnI hoya to cAsanI kucha patalI rakha aura laDDU banAne hoveM to katalIke samAna cAsanI banAve parantu usako kaDAhImeMhI kauMcese calAkara gADhI karaleve // 10 // 11 // sugandhitailAcitabhAjane vaisthApyo'valehaH kila rAjayogyaH / varSAsu vaidyAH pravadanti pAkalehAdikaM no bahu tatprakuryAt // 12 // mitaM kRtaM dvitridinAntarAlaM sthApyaM sudharme jhavalehakAdi / varSARtau yatnavivarjitaM tadbhavettu juSTaM kila jantukITaH // 13 // sugandhavAle aura cikane pAtrameM avaleha ko rakhanA cAhiye / varSA RtumeM pAkakA banAnA zreSTha hai aura RtumeM avaleha, kadAcit varSA RtumeM avaleha banAnI hoya to thoDI banAve bahuta na banAye aura usako banAkara do tIna dina dhUpameM rakhakara pIche usake mukhako yatnapUrvaka bA~dhe ki, jisameM koI jIva najA sake aura dhUla Adi na paDe, Aho! Shrutgyanam Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) yogacintAmaNi: [ pAkAdhikAraH- isa prakAra bAMdhakara acche havAdAra makAna meM rakhadeve kyoMki, varSARtu meM vinA yatnake rakhane se jIva Adi paDajAte haiM // 12 // 13 // -- pAke grAhyA sitA zvetA vimalA guNakAriNI / samalAM zodhayedyatnAdyAvanmalavinirgamaH || 14 || samalAM ca sitAM plAvya kaTA he viracetsudhIH / prakSipetsarvatastatra godugdhaM sajalaM muhuH // 15 // vastrapUtaka yogena tadUrdhvasthaM malaM haret / evaM punaH punaH kuryAdyAvanmalavinirgamaH / pazcAtpAkatvamAnIya prakSipedauSadhAni tu // 16 // iti proktaMmayA kiJcitpAkazAsanamuttamam / anyatsarvaM bhiSagvayyaikato jJeyamevatat // 17 // pAka banAneko sapheda aura uttama khAMDa ( cInI ) lenI cAhiye / yadi usameM maila hoya to usakA zodhana isa prakAra kare --mailavAlI khAMDako kaDAhI caDhAkara aMdAjase usameM jala DAlakara auTAve, jaba kucha auTa cuke tava pAnI milA dUdha usameM cAroM tarpha DAle, jaba maila cAsanI ke Upara AjAya taba eka pAtra para do lakaDI rakhakara usameM choTIsI DaliyA rakhakara usameM bArIka kapaDA bichAkara pUrvokta kaDAhI - meMse usa rasako nikAlakara DaliyAmeM DAle to vaha rasa usa DaliyAmeMse Tapaka Tapaka kara nIceke pAtra meM gire, usako halavAI bakkhara kahate haiM, usa khAMDakA maila usa DaliyA meM rahajAtA hai, pIche usa aratkI cAsanI kare, usameM pIsI huI auSadhI DAleM, yaha maiMne kucha pAka banAnekI vidhi kahI haiM aura vizeSa vidhi lokase arthAt pAkakartA halavAI Adise jAnanI cAhiye // 14 - 17 // Aho ! Shrutgyanam Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) prathamaH] bhaassaattiikaashitH| bRhtpuugiipaak| pUgaM dakSiNadezajaM dazapalonmAnaM bhRzaM kartayet takSiptaM jalayogato mRdutaraM saGkuTaya cUrNIkRtam / taccUrNa paTazodhitaM vasuguNe gozuddhadugdhe paced dravyAjyAJjalasaMyute'tinibiDaidadyAttulA? sitAm / / dakSiNI supArI dazapala (160 TaMka ) leve, unako katarakara jalameM bhigokara kUTaDAle pIche sukhAkara usa cUrNako kapaDachAna kare / tadanantara supArIke cUrNase aThagune dUdhameM usa cUrNako DAlakara khovA kare pIche usa khovAko uttama ghRtameM bhUnakara rakkhe pIche mizrI 808 TaMka leya // 1 // pakaM tajjvalanAkSitiM pratinayettasminpunaH prakSipedadyAttattadudAharAmi bahulAdRSTvA varAtsaMhitAt / elA nAgabalA balA sacapalA jAtIphalAliGgitA jAtIpatrakamatra patrakayutaM tacca tvacA saMyutam // 2 // vizvA vIraNavArivAridavarA vAMzI varI vAnarI drAkSA sakSuragokSurA'tha mahatI khajUrikA kSIrikA / dhAnyAkaM sakaserukaM samadhukaM zRGgATakaM jIrakaM pRthvIkAtha yavAnikA varaTikA mAMsI misimeMthikA // 3 // kandeSvatra vidArikAtha muzalI gandharvagandhA tathA kacUraM karikezaraM samaricaM cArasya bIjAni ca / bIjaM zAlmalisaMbhavaM karikaNAbIjaM ca rAjIvajaM zvetaM candanamatra raktamapi ca zrIsaMjJapuSpaiH samam // 4 // Aho ! Shrutgyanam Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) yogacintAmaNiH-- [pAkAdhikAraH mizrIko cAsanI karai jaba pAkake yogya cAsanI ho jAya taba itanI auSadhI aura DAlai, so maiM likhatA hUM-ilAyacI, nAgavalA (gulasakarI ), balA (bariArI ), pIpala, jAyaphala, zivaliMgI, jAvitrI, patraja, dAlacInI, soMTha, uzIra, sugandhavAlA, nAgaramothA, haraDa, baheDA, AMvalA, vaMzalocana, zatAvara, kauMcake bIja, tAlamakhAne, dAkha, gokharU, mahatI ( uttattI ). khajUra iti pUrvadeza prasiddha chuhAre, khiranI, dhaniyAM, kaserU, mahuvA, siMghADe, jIrA, magarela, ajamAyana, barau,jaTAmAMsI. sauMpha, methI. vidArIkanda, mUsalI, asagandha, kacUra, nAgakezara, kAlI miraca, ciraujI, semarakebIja, gajapIpala, kamalagaTTA, sapheda candana, lAla candana, dhAyake phUla ye saba barAbara leve // 2--4 // sarva ceti pRthakpRthakpalamitaM saMcUrNya tatra kSipe sUtaM vaGgabhujaGgalopagaganaM saMmAritA svecchyaa| kastUrIghanasAracUrNamapi ca prAptaM yathA prakSipetpazvAdasya tu modakAnviracayedvilvapramANAMstathA // 5 // tAnbhuktvA ca sadA yathAnalabalaM bhunI nAmlaM rasaM pUrvasminnazite gate pariNate prAgbhojanAdbhakSayet / nityaM zrIrativallabhAkhyakamimaM yaH pUgapAkaMbhajetsa syAdrIyavivRddhavRddhamadano vAjIva zakto ratau // 6 // dIptAgnibalavAn valIvirahito dRSTaH supuSTaH sadA vRddho yo'pi yuveva so'pi ruciraHpurNenduvatsuMdaraH / 7 // ye saba auSadhi nyArI nyArI eka eka pala le sabako kUTa pIsa pUrvokta cAsanImeM gere,tadanaMtara candrodaya,vaMga nAgezvara, loha, abhraka ye bhI anumAna Aho! Shrutgyanam Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhaassaattiikaashitH| (31) muvAphika vaidya DAle aura kastUrI, kapUra, aMbara AdibhI anumAna muvAphika DAlakara isake laDDU belakI barAbara banAve ye laDDU manuSyakI agnikA balAbala dekhakara bhojana ke pahale deve aura khaTAI aura bAdIkA paraheja rakkhe to "rativallabhapUgIphalapAka ' nAmase vikhyAta yaha pAka vIryako baDhAve. kAmadevako prabala kare, striyoMse bhoga karanemeM ghoDeke samAna parAkrama kare, agniko prabala kare, balI hRSTa puSTa hoya, yadi bRddha manuSya bhI khAya usameM taruNa purupakAsA parAkrama hoya, candramAke sadRza sundara hoya // 5-7 // kAmezvara modk| etasminrativallabhe yadi punaH samyakkhurAsAnikA dhattUrasya ca bIjamarkakarabhaH pAthodhizoSastathA / sanmAjUphalakaM tathA khaptaphalaM tvacApi nikSipyate cUrNAr2yA vijayAtathA sa hi bhavetkAmezvaro modakaH / isI rativallabha pUgIpAkameM khurAsAnI, ajamAyana, dhattUreke bIja, akara karA, samudrazoSa, mAjUphala, khasakA phala, taja ye DAle aura saba caNasa AdhI bhAMga DAle to yaha kAmezvara modaka bane // 1 // choTA supArIpAka / hemAmbhodharacandanaM trikaTukaM jAtIpriyAlaM kuhUmajjA citrisugandhajIrayugalaM zRMgATakaM vaMzajam / jAtIkozalavaMgadhAnyakayutaM pratyekakarSadvayaM haiyaMgoH kuDabaH sitAItulanA dhAtrI varA vyaalii|| pUga syASTapalAnyulUkhalavare saMkuTaya cUrNIkRtaM kSIra sthADhakasaMyutaM kRtamidaM mandAgninA taM pacet // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) yogacintAmaNi: [ pAkAdhikAraH - nAgaramothA, caMdana, soMTha, miraca, pIpala, jAvitrI, cirauMjI, berakI mIMgI, taja, ilAyacI, tAlIsapatra, kAlA jIrA, sapheda jIrA, siMghADekI girI, vaMzalocana, jAyaphala, lauMga dhaniyAM karpUra, dAlacInI ye saba vastu barAbara pratyeka ATha ATha TaMka lenI, sabako kUTa pIsa kapar3achAna kara rakha choDe / pIche dakSiNakI cikanI supArI 128 TaMka, gaukA navIna ghRta 64 TaMka, sapheda mizrI 808 TaMka leve / pIche supAriyoMko kharala meM DAla kUTakara kapar3achAna kara 124 TaMka dUdharme DAlakara khovA kare pIche usa khovAko ghRta milAkara bhUne, pIche pUrvokta supArIpAkakI vidhise isa pAkako banAya leve // 1 // khAdetprAtaridaM jvarAmayaharaM dAhaM ca pittaM jaye - nnAsA'syA'kSigudapravAharudhiraM yadromakUpacyutam // 2 // yakSmA kSINabalaM kSatAnivilayaM chardipramehArzasAM retovRddhikaraM rasAyanavaraM garbhapradaM yoSitAm / mUtrAghAtavinAzanaM balakaraM vaddhAGgapuSTipadaM pUgIpAkamidaM prazastadivase kArya ca grAhyaM budhaiH // 3 // isa supArIpAkako prAtaHkAla sevana karanese itane roga naSTa hoveMjvara, dAha, pitta ke roga, netraroga, mukharoga, nAsikAroga, gudAkeroga, rudhirakA gudAdvArA giranA, romakUpoMse rudhirakA nikalanA, kSayase kSINatA, uraHkSata, maMdAgni, vamana, prameha, bavAsIra / aura yaha rasAyana vIryako vaDhAve striyoMko garbhakartA hai, mUtrAghAtako nAza kare, bala kare | vRddha deddakI puSTa kare, isa supArI pAkako vaidya zubha dina meM banAve aura zubha dinameMhI khAneko deve // 2 // 3 // vijayApAka | vijayAyA rasaM zuddhaM tulAmAtraM pradApayet / kSIraM gavyaM tulArddha tu zanairmRdraminA pacet // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (33) ghanIbhUtaM taduttArya khaNDAyAH plviNshtiH| cAturjAtaM lavaGgaM ca vyoSamAkallakaM tathA // 2 // jAtIphalaM jAtipatrI hyazvagandhA punarnavA / nAgArjunIsvaguptAnAM sabalAnAM palArddhakam / sarva saMcUrNya saMmizya palArddhaguTikA bhavet // 3 // bhAMgakA rasa 16-16 TaMka le aura dUdha tathA ghRta 808 Taka lenA cAhiye, ina sabako milAkara dhIre dhIre mandAgnise pAcana karai- jaba gADhA hojAya taba cUlhese utAra leya pIche mizrI bIsa palakI cAsanI kara usameM pUrvokta bhAMgake rasakA khovA DAle aura ya auSadhI aura DAle-cAturjAta, lauMga, soMTha, miraca' pIpala, apharakaga, jAyaphala, jAvitrI, asagaMdha, soMTha, duddhI, pauMcake bIja, bAlA (variArA) ye saba auSadhi ATha ATha TaMka leya kUTa pIsa kapaDachAna kara milAya laDDU banA leye // 1-3 // . prAtaH prAtaH prabhuktA hi dhaatupussttiblprdaa| pramehavyAdhizamanI sarvAtIsAranAzinI // 4 // zvAsaM kAsaM tathA pANDhayaM strINAM duHpradaraM tthaa| nAzayatyeva vRSyA''zu vIryastaMbhavidhAyinI // 5 // : prAtaHkAla isa vijayApakako sevana kare to dhAtupuSTi hoya, bala kare, prameha jAya, saba prakArake atIsAra, zvAsa, khAMsI, napuMsakatA, striyoMke pradarAdirogoMko nAza kare aura vIryakA staMbhana karatA hai // 4 // 5 // Aho! Shrutgyanam Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) yogcintaamnniH| pAkAdhikAra:-- kAmezvarapAka (dUsarA vijayApAka ) / samyaGmAritamabhrakaM kaTuphalaM kuSThA'zvagandhAbalA methI mocarasa vidArimuzalI gAkSAraka kSArakam / rambhAkandazatAvarI ajamudA mASA tulAdhAnyakaM jyeSThI nAgabalA kacUramadano jAtIphalaM keshrm||1|| bhAGgI kakaTazRMgazaMgatrikuTA jIradvayaM citrakaM cAturjAtapurnanavA gjknnaadraakssaasinnaavaasikH| bIjaM markaTazAlmalI phalanika cUrNa samaM kalpayettuyAzaM vijayA sitA dvigunnitaamdhvaajypinnddiikRtaa||2 karSAddha guTikAvalehamathavA kRtvA sadA sevaye. deyaM kSIrasitA ca vIyakaraNaM stambho'pyalaM kaaminaam| rAmAvazyakaraM sukhAtisukha saGge gannAnAvakaM kSINe puSTikaraM kSaye kSayakaraM hanyAca sarvAmayAn // 3 // kAsazvAsamahAtisArazamanaM zleSmANamugraM jaye. nityAnandakaraM vizeSakavitAvAcI vilAsapradam / dhatte sarvaguNAnkimatra bahunA pIyUSametatparamabhyAsena nihanti mRtyupalitaM kAmezvaro vtsraat|| suMdara phUMkI abhraka, kAyaphala, kaTha, asagandha, khareTI, methI, mocarasa, vidArIkanda, mUsalI, 'gokharU, kSIrakanda, kelAkaMda, zatAvara, ajamoda, ur3ada, kAle tila, dhaniyAM, mulahaThI, gaMgeranakI chAla, kapUra, kastUrI, jAyaphala, kezara, bhAraMgI, kAphaDAsiMgI, bhAMgarA, trikuTA, donoM jIre, citraka, cAturjAta, sAMThakI jaDa, gajapIpala, dAkha, sanake Aho! Shrutgyanam Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / (35) bIja, aDUsA, semalake bIja, kauMca ke bIja, triphalA ye auSaSi barAbara lekara ina sabakI cauthAI bhAMga le aura saba auSadhiyoMse dUnI mizrI DAle pIche zahada aura ghI DAlakara do do TaMkake anumAna laDDU banAleve athavA avaleha banAkara nitya sevana kare aura isake Upara dUdha pIve to vIryastaMbhana hove, striyoMko vaza kare, atyanta sukha de, strI draveM, kSINa manuSyoMko puSTi kare, kSayako dUra kare, saba rogoMko naSTa kare, khAMsI, zvAsa, ghora atIsAra, ghora kaphake roga inakA nAza kare, sadaiva Ananda kartA, kavitA karane kI zaktiko baDhAve, sarvaguNa dhAraNakartA hove bahuta kahane meM kyA hai. yaha amRtake tulya hai. isako eka varSa sevana karane se mRtyu aura palitarogAdika saba naSTa hoveM // 1-4 // strIyogya saubhAgyazuMThI / prasthatrayaM zuddhamahauSadhasya vipAcayedgavyaghRte same c| caturguNaH kSIrasamaM ca khaNDaM suzuddhatAmrAyasaje kaTAhe || 1 || pratyekajAtIphalatraiphalena jAtIdvayaM dhAnyazatAhvayena / elopakulyAghanavAlakAnAM drAkSA vidArI ghanasArakaM ca // 2 // kharjUrikAcaiva palArddhamAtra palASTakaM zIrSaphalaM viddhyaat| pAdAMzamevAzmajidAyasaM ca dvipAdayuktaM misicArubI. jam // 3 // trivRtpalASTau zubhamekapiMDIgandhADhayamAdhuryavimizritA ca // 4 // vADakI soMTha pAMca serako pAMca sera gauke dhImeM bhUne pIche usa soMThako bIsa sera gauke dUdhameM khovA kare tadanaMtara bIsa sera Aho ! Shrutgyanam Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikArA: 1 mizrIkI cAsanI kare usameM usa khoveko DAle aura ye auSadhI baura DAle / so likhatA hUM - jAyaphala haraDA, baheDA, AMvalA, donoM jIra, dhaniyAM, sauMpha, pIpala, ilAyacI, pIpala, nAgaramothA, netravAlA, dAkha, vidArIkaMda, bhImasenI kapUra, chuhAre ye saba auSadhi ATha ATha TaMka lenI cAhiye, nAriyalakI girI 128 TaMka lenI, zilAjIta 32 TaMka, cirauMjI 64 TaMka, nisotha 128 TaMka ina sabako kUTa pIsa usI pAkakI cAsanI meM milAve tathA usameM sugaMdhavAnI vastu aura milAkara anumAna muvAphika golI banAleve // 14 // saubhAgya zuNThI / zambhorumAprItikarA ca zuNThI brahmAsyato'zrUyata nAradena / zaMbhoH kRtA vakSasi kAlikAyAH sthiraM balaM kAntidRDhaM karoti // 1 // saubhAgyamedhAsmRtimiSTavAkyaM saubhAgyasaundaryamRduM ca gAtram / kAThinyayoni stanabimba dezamazItivAtAnkapharogaviMzatim // 2 // catvAriMzatpittabhavAzca ye ca aSTau jvarAnekavimizrarogAH / aSTAdazamUtragatAzca rogA nAsAkSikarNe mukhazIrSaketu // 3 // etanmAtrAnusAreNArddhamAtrayA caturthAMzena kAryam // ziva pArvatIke' pritikartA yaha suhAgasoMTha nAradane brahmAke mukha se sunI / zrImahAdevajIne banAkara pArvatIko sunAI yaha sthira bala kAMti maura dRDhatAko karatI hai sundaratA buddhi smaraNa tathA miSTavAkyako karatI hai subhaga aura narama dehako karai, yoni aura stana inako kaThora kare, assI prakArakI vAdI aura aThAraha prakArake mUtraroga, bIsa Aho ! Shrutgyanam Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 37 ) prakAra ke kapharoga cAlIsa prakAra ke pittake roga, aThAraha prakArake avara aura aneka mizrita roga, zvAsa roga, khA~sI roga, kSINatA Adi aura nAka, netra, kAna, mukha, zIsake roga ye saba isake khAnese dUra hoveM, isI mAtrAke anusAra isameMse vaidya AdhI aura cauthAI bhI banAleve // 1-3 // AmrapAka / pakkacUtaraso droNaH pAdaHsyAcchuddhagandhakaH / ghRtamarddha tato yojyaM caturthAMzAMzanAgaram // 1 // tadarddha maricaM deyaM tadarddha pippalI matA / toyaM khaNDasamaM deyaM sarvamekatra kArayet // 2 // pAcayenmRnmaye bhANDe kASThadaya pracAlayet / cUrNAnyeSAM tato dadyAnmAtrApalacatuSTayam // 3 // granthikaM mustakaM cavyaM dhAnyAkaM jIrakadvayam / zuThIbhakezaraM tvak ca tAlIsaM tu pRthak pRthak // 4 // siddhazIte ca madhunaH prasthaM tatsarvamekataH / sannIyakartikAM kRtvA zubhe bhANDe nidhApayet // 5 // uttama pake aura mIThe AmakA rasa 1 droNa ( 16384 TaMka ) leve aura rasakI cauthAI khAMDa leve aura khAMDase AdhA gaukA ghRta leve, ghRtase cauthAI soMTha leve aura soMThase AdhI mirca aura mirca se AdhI pIpala lenI cAhiye, isameM jala khAMDa ke samAna DAle ina sabako ekatra karake svaccha miTTIke pAtrameM pAka kare, lakaDIkI karachI se calAtA jAya, pIche isameM itanI auSadhiyoMkA cUrNa cAra cAra paka DhAle / so likhate haiM- pIpalAmUla, nAgaramothA, cavya, dhaniyAM donoM Aho ! Shrutgyanam Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) yoga cintAmaNi:: pAkAdhikAraH aure, soMTha, nAgakezara, dAlacInI, tAlIsapatra ina sabako alaga 2 pIsakara usa pAka meM DAlanI caahiye| jaba pAka banacuke taba usako 'utArakara kucha zItala kara usameM zahada eka prastha ( 1024 TaMka ) DAla 'rest milAkara pAka jamA de, zItala honepara katalI katarakara uttama pAtrameM rakhade / / 1-5 // bhojanAdau tataH khAdetpala mAtrapramANataH / hantyarocakamatyugraM kAsaM zvAsaM tathA kSayam // 6 // pInasaM ca pratizyAyaM plIhAnaM yakRdAmayam 1 amlapittAsrapittaM ca tAlunAzaM svarAmayam // 7 // sarvadurnAmarogaM ca pANDurogaM ca kAmalAm / hRdrogaM ca ziraHzUlamAnAhamatidAruNam // 8 // kaNvArtiM zItapittaM ca praNAzayati vegataH / saMsevyaM bheSajaM vRddho'pi taruNAyate / dhIraH sarvaguNopetazzatAyuSyamanAmayam // 9 // mRtagarbhA ca yA nArI yA ca garbhopaghAtinI / sApi sute sutaM tannArAyaNaparAyaNam // 10 // vandhyA'pi labhate garbha vRddhA'pi taruNI bhavet / tura iva saMhRSTo mattavAraNavikramaH // 11 // gacchet kaMdarpadapaDhyo rAgavegAkulaH pumAn / striyAHzattaM sahasraM vA nayettAzca sumaM pumAn // 12 // Aho ! Shrutgyanam Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] mApATIkAsahitaH / sadA bheSaja saMsevI bhavenmArutavikramaH / khaNDAmrakamiti proktaM bhArgavAya svayaMbhuvA // 13 // vRSyaM ca medhyamAyuSyaM sarvapApapraNAzanam / grahayakSapizAcannamapasmArannamuttamam // 14 // balyaM rasAyanaM zreSThaM zrIkhaNDAmrakasaMjJakam // 15 // ( 39 ) isa AmrapAkako eka palake pramANa prAtaHkAla bhojanake pUrva khAnese atipracala aruci, khAMsI, zvAsa, kSayI, pInasa, sarekamA, tApatillI yakRnake roga, amlapitta, rudhirapitta, tAlunAza, svarabhaMga khoTe nAmavAle (arza) roga, pAMDuroga, kAmalA, hadroga, zirakA darda AnAha, khujalI, zItapitta itane rogoM kA nAza kare, isake khAnese vRddha manuSya taruNatA hojAya, dhIra sarvaguNayuta sau varSakI AyuvAlA nirogI hoya jisake marA huA bAlaka hoya aura jisakA garbha girajAtA hoya, aisI strIbhI nArAyaNaparAyaNa putrako prakaTa kare, jghyAkemI garbhamAti hoya, vRddhA strI taruNatAko prApta hove, ghoDA aura masta hAthIkAsA parAkrama hoya. kAmadevake vegase vyApta manuSya hajAra striyoMse gamana kare, isa pAkakA nitya sevana kare to puruSa pavana ke samAna parAkramI hoya, yaha Apaka bhArgava RSi brahmadevane kahA hai, yaha vRSya hai, pavitra, AyuzyakartA, sarvapApanAzaka aura graha bhUta pizAca, mRgIroga ina sabakA nAza kare, isa balakartA rasAyanako zrIkhaMDA kahate haiM // 6-15 // bRhanmusalIka | musalIkandacUrNa tu kSIre'STaguNite paceta / prasthaM tatra dAtavyaM cUrNameSAM pRthakpalam // 1 // myoSaM trijAtahaSA zatAhvAzatamUlikA / Aho !. Shrutgyanam Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) yogcintaamnniH| [pAkAdhikAra: ajAjI dIpyakazcaiva citrako gajapippalI // 2 // yavAnI graMthikaM dhAtrI zuMThI gokSuradhAnyakam / azvagandhA'bhayA meghaH siMdhuzoSolavaMgakam // 3 // jAtIphalaM jAtipatrInAgakezarakekSuraH / balA cAtibalA nAgabalA markaTabIjakam // 4 // yaSTI zAlmaliniryAmaH zRGgAgaMbujabIjakam / tvazArikA bAla kazca kolaH kallakaM himam // 2 // luJcitAnAM tilAnAM tu prasthAImiha yojayet / bhasma mUtapalA? tu palamabhrakalohayoH // 6 // sarvasmAdviguNaM khaNDaM pAkaM kRtvA prayojayet / bhaiSajyAnAM gaNaM sarvavaTIH kuryAdvicakSaNaH // 7 // sapheda musalIkA cUrNa 1 prastha AThaguNa dUdhameM auTAve pIche ya auSadhI judI 2 eka eka pala leve-soMTha, miraca, pIpala, vijAta ( ilAyacI, dAlacaM nI, patraja ), hAUbera sauMpha, zatAvara, jIrA, ajamoda, citraka, ganapIla, amAyana, pIpalA mUla, AMgle, kacara, gokharU, dhaniyAM, asagandha, hADa, nAgaramothA, samudazoSa, loMga, jAyaphala, jAvitrI, nAgozara, tA ThamevAre, balA ( khareTI ), atibalA, nAgapalA, (gorana / , keva ke bIja, mulahaTI, semalakA goMda, siMbADe, kamalAhA, vaMzacA, sugaMdhavAlA, kaMkola, akarakarA, kapUra aura dhule hue tila yA prAya 512 TaMka ), candrodaya do karSa aura abhrakanAra eka pala ina saba auSadhiyose dugunI khAMDa lekara pUrvA kArane isa pAkako banAnA cAhiye, isama ya saba auSadhI milAkara guTikA banAve // 1-7 // Aho! Shrutgyanam Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAMTIkAsahitaH / ( 41 ) arddhamuSTimitAstAstu zubhe'hani vicakSaNaH / iSTadevaM samabhyarcya khAdede kAma harnizam // 8 // tataH kiMcitpayaH peyaM khAdedvakamuttamam / maMdAgnigulma me hArzaHzvAsakAsavrakSayAn // 9 // kAmalAM pANDurogaM ca zukrakSeNyaM ca dRkkSayam / vAtarogaM pittarogaM kapharogaM tathaiva ca // 10 // pANThyaM ca pradaraM strINAM zukradoSamuraHkSatam / rajodoSaM mUtrakRcchraM mUtrAghAtaM tathA'zmarIm // 11 // mehadoSaM tathAssnAeM kA daurbalyamulbaNam / vAtaraktaM ca hanteSa musalIkandalehakaH // 12 // agrikRtkAntikRttejovRddhikRtkAmavRddhikRta / azvibhyAM nirmitoyogo valI palitanAzanaH // 13 // kSINazukAnnarAn dRSTvA nArIzvakSINavIryakAH / tAlamUlya leho'yaM nirmito dharaNItale // 14 // nAstyanena samo yogo vizeSAcchukravRddhaye // 15 // prathamaH ] inameM se aTake anumAna zubha dinameM apane iSTadevakA pUjana kara eka guTikA khAya to itane roga naSTa hoveM - mandAgni, golA, prameha, bavAsIra, zvAsa, khA~sI, vaga, kSatra, kAmalA, pAMDuroga vIryakI kSINatA, mandahATe, vAta pitta kapha inakA roga, napuMsakatA, striyoM ke pradarAdika, vIka zeSa, uraHkSata, rajo dona, mUtrakRcchra mUtrAghAta, patharI, mehadona, aphArA, kRzatA, nirbalatA, vAtarakta | yaha murAhI Aleha Aho ! Shrutgyanam Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) yogacintAmaNiH / pAkAdhikAraH agniko pravala kare, kAnti kare, tejako tathA kAmadevako baDhAve, yaha yoga azvinIkumArane valIpalitanAzanArtha kahA hai, kSINavIryavAle puruko aura kSINa vIryavAlI striyoM ko dekhakara yaha tAlamUlI (mazalI ) bhavalehako pRthvI meM nirmANa kiyA, isake samAna vIryako darAnevAlA yoga pRthvImeM dUsarA nahIM hai // 8-15 // musalyAzca palAnyaSTau tulAkSIre vipAcayet / sarpirdvikuDavaM deyaM sitAkarSazataM tathA // 1 // gRdaM palacatuSkaM ca majjA trINi palatrayam / jAtIphalaM lavaMgaM ca kuMkumaM caiva tuMbaram // 2 // mAMsImarkaTabIjAni cAturjAtakaTutrayam / jAtIpatrakaraMbhA ca pratyekaM picumAtrakam / dvikarSa modakaM kuryAdekaikaM bhakSayennaraH || 3 || muzalI 8 pala (128 TaMka ), dUdha daza serameM auvAne, pachi ina uttama ghRta 20 TaMka bhara DAlakara bhUne, pIche sapheda cInI 400 TaMka maura babUla kA goMda 46 TaMka aura garI bAdAma, cirauMjI ye tInoM 16 tole, jAyaphala, lauMga, kezara, cadhya, tumbarU, chaDa, kauMca ke bIja, dAlacinI, choTI ilAyacI, nAgakezara patraja, soMTha, miraca, pIpala, jAvitrI, kelIkA kanda ye pratyeka auSadhi cAra cAra TaMka lenI | pUrvokta prakArase pAka banAkara isameM 8 TaMkake anumAna laDDU banAveM nitya eka laDDU khAya to itane roga jAya~ // 1 // 3 // dhAtukSINaM madakSINaM kSINavIrya tathA'nalam // 4 // kAsazvAsAruci pANDuM daurbalyaM viSamajvaram / SaNDho ramayate nArIzataM vA nAtra saMzayaH // 5 // Aho ! Shrutgyanam Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] mApATIkA sahitaH / (43) zuSkagAtraM bhavetpuSTaM manojJaM kAntivarddhanam | vAtavyAdhiSu sarveSu hito'yaM naiva saMzayaH // 6 // pramehazuSka gAtratvavalI palitanAzanam / musalyAdirayaM pAko vandhyA bhavati putriNI // 7 // dhAtukSINa, calakSINa, vIryakSINa, mandAgni, khAMsI, zvAsa, aruci, pANDu, durbalatA, viSamajvara aura napuMsakatA ye jAMya zuSka deha moTA hoya, kAMtiko baDhAve aura sundaratA de saca vAtavyAdhiyoM meM yaha hita hai / prameha, laTA huA deha, gulajhaTa, sapheda bAla ina sabako yaha mulIpAka naSTa kare, isake khAne se vaMdhyAstrI putravatI hotI hai // 4-7 // nAriyalapAka / kanako musalIkando yamako'hikharastathA / uTiGgaNaM kauJca bIjaM cUrNayitvA pRthakpRthak // 3 // kArpAsamajjA dugdhena kSIre vai sapta bhAvanAH sUryA tape zuSkacUrNa nAlikeraM tu pUrayet // 2 // dvAtriMzadguNadugdhena vipAcya mRduvahninA / pUrNayitvA ghRte pAcyaM bheSajaiH saha cUrNitaiH // 3 // caturjAtaM lavaGgaMca jAtIpatraM phalaM tathA / palArddha khaMDakuDavaM gRhItvA'nu pivetpayaH // 4 // vAtarogapramedazci balahAni kSayaM tathA / vRddho yuvAyate kAmI nAlikerasya pAkataH // 5 // Aho ! Shrutgyanam Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) yogacintAmaNiH [ pAkA kidhAra: dhatUre ke bIja, sapheda musalI, khurAsAnI ajamAyana, ahikharAke cIja, uTaMganake bIja, kauMca ke bIja ina sabako barAbara leve aura pRthak 2 kUTa pIsakara cUrNa kare, kapAsake bIjoMko pIse dUdhakI sAta bhAvanA deve, pIcha usako dhUpameM sukhAkara nAriyala ke golemeM bhara deve, tadanantara goleko battIsa guNe dUdhameM mandAgnise pacAve jaba dUdhakA khovA hojAya taba usako ghImeM bhUnakara saba auSadhi milAve | phira ye auSadhI aura DAle -- ilAyacI, nAgakezara, patra, lauMga, jAvitrI, jAyaphala, ye saba auSadhI ATha ATha TaMka lave aura 64 TaMka khAMDa cheya, sabako milAkara pAka banAve, isa nAriyala pAkake khAneke pIche dUdha pIve to vAta vikAra, prameha, balahAni, kSaya ya saba naSTa hoya. bRddha manuSya bhI taruNa hojAtA hai || 1 || 5 | gokharUpAka 1 - 2 / prasthaM gokSura sUkSmacUrNamRditaM dugdhADhake pAcitaM jAvitrI ca lavaGgalodhamaricaiH karpUrakaM zAlmalI / abdaM zoSasuvarNabIjarajanIdhAtrIkaNA kezaraM cAtujatamathAhi phenaka - malaM kacchU kuberAkhyakam // 1 // tattulyA ca sitA tadardhavijayA prasthadvayaM goghRtaM proktaM vaidyavareNa nirmitamidaM mandAminA pAcayet / prAtaH sevyamidaM sumAnamazitaM vyAdhezca vidhvaMsanamaMzAMzairvihitaM pramehazamanaM saGge'GganAdrAvakam | kSINe puSTikaraM kSaye kSayaharaM vAjIkaraM kAminAmetadgarjitamAninImRgaripurvAtA jittvauSadham // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (15) 1-gokharU 256 TaMkakA cUrNa kara 1024 TaMka dUdhameM auTAve, jAvitrI, lauMga, lodha, miraca, bhImasenI kapUra, nAgaramothA, samudrazoSa, dhatUreke bIja, haladI, AMvale, pIpala, kezara, nAgakezara, ilAyacI, patraja, aphIma, kauMcake bIja. ajamAyana ina saba auSadhiyoMko eka eka TaMka lekara ina saba auSadhiyoM ke barAbara mizrI leve, aura saba auSadhiyoMse AdhI bhAMga leve, gauke 512 TaMka ghRtameM saba auSadha yukta khoAko bhUnakara khAMDakI cAsanI kara pUrvokta rItise pAka banAve / isako prAtaHkAla sevana kare to bavAsIra, prameha, kSINatA ye saMpUrNa roga naSTa hoveM, strI ke saMga karanese strI drave, kSayakA nAza kare, kAmiyoMko vAjIkaraNatA karatA hai, yaha gokharUpAka mAninI striyoM ke mAnarUpa mRgako jItanemeM siMharUpa hai, yaha vAtake jItanevAlI auSadhi gokaNTakaM sadalamUlaphalaM gRhItvA saGkaTTitaM palazataM kvathitaM ca toye / pAdAvazeSasalile ca palAni datvA paJcAzataM paripacedatha shrkraayaaH||1|| tasmindhanatvamupagacchati cUrNitAni dadyAtpaladvaya mitAni subhepajAni / zuNThIkaNAmaricanAgadalatvagelAsajAtikoSakakubhatrapuSIphalAni // 2 // vaMzIpalASTakamihapraNidhAya nityaM lehyaM susiddhamamRtaM palasaMmitaM tat / hantyAzumUtraparidAhavibandhazukrakRcchrAzmarIrudhiramehamadhupramehAn // 3 // 2--pattA aura jaDasahita gokharU lekara sau pala jalameM auTAve, jaba cauthAI jala bAkI rahe taba pacAsa pala mizrI DAla kara pacAve, jaba pakakara gAdI hojAya saba ina auSadhiyoMkA cUrNa DAle -soMTha, pIpala, Aho! Shrutgyanam Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) yogcintaamaanniH| pAkAdhikAraHmiraca, nAgakezara, taja. ilAyacI, jAyaphala, akarakarA, kakaDIke cIja, vaMzalocana ye saba auSadhi 32 TaMka leve, saboMko milAkara pAkakI vidhise pAka banAve yaha amRtake samAna hai, isakA nitya sevana kare to mUtrakA dAha, mUtrakA rukajAnA, vIryake vikAra, mUtrakRcchU, rudhirakA nikalanA, prameha aura madhumehAdikoMkA nAza karatA hai // 1-3 // kauNcpaak| pacediprasthaM kapikacchubIjamuSNodake yAmacatuSTayaM tu / tAndharSayedvastradRDhe sugADhaM yAvadbhavenirmalanistuSaM ca ||1||chaayaavishusskN ca tadeva cUrNa kSIraM kSipedroNasapAdazeSam / dadyAda ghRtaM prasthayugaM ca tasminvipAcayenmandahutAzanena // 2 // AkallakaM nAgaradevapuSpaM gokSIrakaM kuMkumahaMsapAkam / sAraMkuberaM dhanaturyajAtaM cINIkabAbAbalabI. jayuktam // 3 // vaMzodbhavA vaMgamRtAbhrakaM ca drAkSA sitA sarvasamA prdeyaa| palArddhamAnaM tu sadaivakhAdedamlaM tadantaH privrjniiym|| 4||yekssiinnshukaaHprblprmehaastessaamidN vIryavivarddhanaM ca / puSTiM balaM buddhibalaM ca vRddha nihanti sarvAnapi vAtarogAn // 5 // do prastha (512 Taka) kauMcake bIjoMko cAra prahara garama pAnImeM auTAve pIche unako moTe vastrameM khUba ragaDe jabataka nistupa maura svaccha na hoya, pIche unako chAyAmeM sukhAkara cUrNa kare, usa Aho! Shrutgyanam Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhaassaattiikaashitH| (47) cUrNako savA droNa dUdhameM aura usameM cAra prastha ghRta DAle aura mandara agnise pacAve / pIche akarakarA soMTha, lauMga, gokharU, kezara, hIMgala, sAra, ajamAyana, moyA, taja, tamAlapatra, ilAyacI, nAgakezara, kabAbacInI, balabIja, vaMzalocana, vaMga, marAabhraka, dAkha ye saba auSadhi barAbara leve aura ina saba auSadhiyoMke barAbara sapheda khAMDa leve pIche pAka banAkara 8 TaMkake anumAna nitya khAya aura khaTTe aura vAdIse paraheja kare to vIryakI kSINatA tathA prabala pramehavAle manuSyake vIryakI vRddhi kare aura saba vAtake roga naSTa hoveM // 1-5 // pIpalapAka 1-2 // pippalIprasthamAdAya kSIraM caiva caturguNam / addhIDhakaM ghRtaM gavyaM sitA caiva tathA''Dhakam // 1 // pacenmaMdAgninA samyag yathAbhAgaM bhvetttH| zItIbhUte kSipettatra cAturjAtaM palaM palam // 2 // SoDazapalapramANaM khAdiraM gundameva ca / pAcitaM gavyahavyena nikSipettasya mdhytH||3|| yojayenmAtrayA yuktyA'zeSadhAtvanikRnnRNAm / balyaM vRSyaMtathA hRdyaM dhAtupuSTikaraM nRNAm // 4 // jIrNajvarakSayazvAsaplIhapAparujApaham / pippalInAmapAko'yaM sarvarogaharaH paraH // 5 // 1-pIpala 256 TaMka lekara cauguNe dUdhameM auTAve aura isameM gaukA dUdha 512 TaMka DAle jaba khovA hojAya taba 1024 Teka mitrIkI cAsanI kara usameM khovAko DAlakara pAka banAleve, jaba kucha zItala hojAya ilAyacI, patraja, nAgakezara, taja eka eka pala Aho! Shrutgyanam Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 48 ) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH DAle aura khairakA goMda 16 pala, gauke ghI meM bhUnakara DAle isa prakAra pAka banAkara bala abala dekhakara isakI mAtrA khAneko deve to saba dhAtu aura jaTharAgniko baDhAve, bala kare vRSya hai, hRdayako hita hai, ajIrNajvara, kSaya, zvAsa, tApatillI, pAMDuroga ina sabako yaha pIpalapAka naSTa karatA hai // 1-5 // arddhadroNe zubhe dugdhe kaNA prasthArddhameva ca / dasaMghaTTasAndre tu khaNDaprasthadvayAnvite // 1 // vAnarI muzalIkandaM cAturjAta karocanA / karabhodevakusumaM mastakI karahATakam // 2 // granthikaM nAgaraM dhAnyaM saTI khadirasArakam / lohaM pratyekaka paika mitAnetAnvicUrNayet // 3 // ghanasArArddhakarSeNa zItale kSaudrakauDavam / kSipetkaNAvaleho'yaM pramehAbalatAkSayAn // 4 // kAsaM zvAsaM jvaraM hikkAM chardi mUrcchA bhramaM jayet // 5 // " 2- pIpala 128 TaMka lekara gauke 8192 TaMka dUdhameM auTAve jaba gADhA ho jAya taba mizrI 512 TaMka lekara cAsanI kara pUrvokta pIpala saMyukta khovAko DAle aura ina auSadhiyoM ko aura DAle - kauMca ke bIja, mUsalI, nAgakezara, taja, choTI ilAyacI, patraja, vaMzalocana, kazeru, lauMga, mastaMgI, akarakarA, pIpalAmUla, soMTha, dhaniyAM, kacara, khairasAla, ina saba auSadhiyoMko solaha 2 mAse DAle, bhImasenI kapUra ATha mAse DAlakara avaleha banAleve, jaba zItala ho taba uttama zahada 64 TaMka DAle to yaha pIpalAvaleha banakara taiyAra hove | yaha prameha, nirbalatA, kSaya, khAMsI, zvAsa, hicakI, vamana, mUrcchA aura bhrama ina saba rogoMko dUra kare // 1-5 // Aho ! Shrutgyanam Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (49) peThApAka 1-4 / khaNDAnkUSmANDakAnAmatha pacanavidhicchinnazu. SkAjyapakkAMstasminkhaNDe vipake samaricamagadhAzuThayajAjItrigandhI / leho'yaM bAlavRddhAnilarudhirakRzastrIprasaktikSatAnAM tRSNAkAsArzapittazvasanagudarujAccharditAnAM ca zastam // 1 // 1-pakA peThA serabhara lekara usako chIla katarakara caneke pAnImeM dhove, pIche svaccha jala meM dhokara tadanantaH usako goMdakara goke navIna ghRtame paripakka kare jaba paka jAya taba mizrIkI cAsanI kara avaleha banAve / aura isameM ina auSadhiyoMko DAle--kAlImiraca, pIpala, soMTha, jIrA, taja, patraja, ilAyacI / yaha kRSmAMDAvaleha bAlaka aura bRddha manuSyoMke rogako dUra kare, vAdI aura rudhirake vikAra, kRzatA striyoM ke sevanase jo kSINa hogayA ho unakI kSINatA, pyAsa, khAMsI, bavAsIra, pittake roga, zvAsa, gudA roga aura chadiroga inako nAza kare // 1 // chAliM niSkRSya kUmANDakhaNDAni parikalpayet / kAMjikena ca dhotAni punareva jalena ca // 1 // pazcAtkSIrasya prasthena kalpayetpunareva ca / ghRtena punaretAni pAcayetsuvidhAnataH // 2 // yadA madhu. nibhAni syustadA zarkarayA yutam / nidhAya tatra cemAni bheSajAni prakalpayet // 3 // pippalIzRGgaverAbhyAM dve pale maricAni ca / jIrake dve tathA Aho! Shrutgyanam Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) yogcintaamnniH| [pAkAdhikAraH dhAtrItvagelApatrakaM tathA // 4 zRMgATakaM kazeraM ca graMthikaM caiva citrakam / priyAlutAlamUlI ca lavaGgaM muMdameva ca // 5 // palArdaina vigRhNIyAccUrNa tatra vinikSipet / dA vighaTTayetpazcAllehIbhUtaM yadAbhavet / ghRtenApi viliyAca jJAtvA tatra balAbalam // 6 // 2-pake peTheke TukaDe kara usakA DilakA aura bIja dUra kara kA~jIke cUne ke pAnIle dhokara pIche zuddha pAnIse dhoke, tadanantara una TukaDoMko goMda kara pAMca sera dUdhameM auTAve jaba khovA hojAya taba ATha pala navIna vRtama usa khovAko bhUne jaba bhUnakara zahadake varNasadRza hAjAya taba 100 pala mizrI kI cAsanI kara usameM usa khovAko DAle aura ye auSadhI DAle-pIpara, adarakha, miraca, TaMka 32, sapheda jIrA, kAlA jIrA, A~vale, taja, choTI ilAyacI, patraja, siMghADe, kaserU, pIlApUla, citraka 8 Teka. niyaMguphUla TaMka 8, mUsalI TaMka 8, lauMga TaMka 8, khairakA goMda TaMka 8, leve aura jinakI tola na kahI unako solaha se laha TaMka leve sabako kUTa pIsakara usameM DAla deve aura kaDa chole calA deve, jaba aleha taiyAra ho jAve taba balAbala dekhakara isakI mAtrA dekheM aura isake Upara ghI pIve // 1-6 // raktapittaM jvaraM kAsaM kAmalAMtamakaM bhramam // 7 // chaditRSNAjyaraMzvAsapANDurogakSatakSayam / apasmAraM ziroti ca yonizUlaM ca dAruNam // 8 // yoniraktapravAhaM ca jvaraM mandAgnitAM hret| vRddhoyuvAyate Aho! Shrutgyanam Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkA sahitaH ( 51 ) kAmI vandhyA bhavati putriNI // 9 // avIryo vIryamApnoti bhavetstrINAM priyo naraH / eSa kUSmANDako lehaH sarvaroganivAraNaH // 10 // raktapitta, jvara, khAMsI, kAmalA, tamakazvAsa, bhrama, chardi, pyAsa, zvAsa, pAMDuroga, kSatakSaya, mRgI, zirakA darda, yonizUla, yoni te rudhirakA giranA, jvarase pragaTa mandAgni inako nAza kare, vRddha puruSa taruNa khaura kAmI hoya, vandhyA putravatI hoya, bIryahIna vIryavAlA hoya, isako khAnevAlA puruSa striyoMko bhiya hoya / yaha kuSmAMDAvaleha sarvaroganAzaka hai // 7-10 // kUSmANDakAnpalazataM succhinnaM niSkulIkRtam / pacettato ghRte prasthe pAtre tAmramaye dRDhe / yadA madhunibhaH pAkastadA khaNDaM ca nikSipet // 1 // 3- pake peThekA gUdA zuddha kara 100 pala lekara 266 TaMka ghRtameM DAlakara tAMbe ke pAtra meM bhUne, jaba zadadakAsA varNa ho jAya, taba usameM mizrI kI cAsanI milAkara pAka banAve aura pUrvokta auSadhi bhI DAle // 1 // niSkulI kRta kUSmANDakhaNDAnpalazataM pacet | nikSipya dvitulAnIramarddhaziSTaM ca gRhyate // 1 // tAni kUSmANDakhaNDAni pIDayedRDhavAsasA / Atape zoSayetkiMcicchUlAgra bahuzo vidhet // 2 // kSiptvA tAmrakaTAhe ca dadyAdaSTapalaM ghRtam / tena Aho ! Shrutgyanam Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacitAmaNiH / [ pAkAdhikAra: kiMcidbharjayitvA pUrvoktaM tajjalaM kSipet / khaNDaM palazataM dattvA sarvamekatra pAcayet // 3 // (52) 4- pake peTheko chIla usake bIja nikAlakara zuddha kara 100 pala leve usako do tulA jalameM caDhAkara auTAve, jaba AdhA jala rahe taba utArakara moTe kapaDe meM rakhakara nicoDaDAle pIche dhUpameM sukhAkara tadanantara kAMTese una TukaDoM ko goMda DAle pIche tAMbekI kaDAhI meM caDhAkara usameM 128 TaMka ghI DAlakara bhUne, jaba kucha bhUnajAya taca pUrvokta jalako DAle aura 100 pala mizrI DAla sacako ekatra kara pAka banA leve aura isameM pUrvokta auSadhiyAM bhI DAle // 1-3 // asagandhapAka | pUrvakRtvA'zvagandhAyAzcUrNa dazapalAni ca / tadarddha nAgaraM cUrNa tasyArddhA pippalI zubhA // 1 // maricAnAM palaM caikaM sUkSmaM cUrNe tu kArayet / tvagelAM patrapuSpaM ca ekaikaM tu palaM palam // 2 // tulAdvai mAhiSaM dugdhaM dugdhasyArddhaca mAkSikam / mAkSikArddha ghRtaM gavyaM khaNDAddazapalAni ca // 3 // payaH khaNDAjyamAkSIkaM catvAryekaca kArayet | kaTa he mRnmaye kSiptvA pAcayenmRduvahninA // 4 // kRzAnuM jvAlayettAvadyAvadutkalitaM bhavet / azvagandhAdhikaM cUrNa kiMciddugdhena gholayet // 5 // pUrva Aho! Shrutgyanam Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| (53) kathitadugdhena kSiptvA cUrNa pavedbhiSak / darvIpralepesaMjAte caturjAtaM vimuJcayet // 6 // yajAtaM taNDulAkAraM taavnisspaakmaacret| payoyuktaM ghRtaM dRSTvA tAvaduttArayettataH // 7 // prathama 10 pala asagandha lekara usakA cUrNa kare aura asagandhase AdhI soMThakA cUrNa kare aura soMThase AdhI pIpaloMkA cUrga le aura eka pala kAlI miracakA cUrNa leve taja, choTI ilAyacI, patraja, lauMga ye auSadhi eka eka pala leve,bhaiMsakA dUdha pAMcasera, dUdhase AdhA sahada aura zahadase AdhA gaukA ghRta, 10 pala mizrI, pIche dUdha mizrI ghRta zahada cAroMko milAkara miTTIke baratanameM DAla manda manda agnise pAcana kare aura jabataka uphAna na Ave tabataka agni deve aura java uphAna AjAve taba pUrvokta asagandha soMTha Adike cUrgako thoDe dUdhameM gholakara pUrvokta dUdhameM milAdeve. usako phira pacAve / jaba dUdha karachIse lagane lage taba cAturjAta (ilAyacI Adi ) ko DAle, jaba cAvala samAna bhinna bhinna hojAya tabataka pakva kare, jaba ghRta aura dUdha donoM mila jAya~ taba utArakara ina auSadhiyoM ko aura DAle // 1-7 // granthikaM jIrakaM chinAM lavaGgaM tagaraM tthaa| jAtIphalamuzAra ca vAlakamalayodbhavam // 8 // zrAphalAmbhoruhaM dhAnyaM dhAtakI vaMzarocanAm / dhAtrIkhadirasAraM ca ghanasAraM tathaiva ca // 9 // punanavA'jagandhe ca hutAzanazatAvarI / mAtrA gadyANakA caiva dravyANAmekaviMzatiH // 10 // sUkSmacUrNa purA kRtvA yoge hysminninikssipet| Aho! Shrutgyanam Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) yogaciMtAmaNiH / [ pAkAdhikAra: pazcAtsuzItalaM kRtvA snigdhabhANDe nidhApayet // 11 // palArddhamapi bhuJjIta yathecchAhArabhojanam / kAsaM zvAsaM tathA hanyAdajIrNa vAtazoNitam // 12 // plIhAmayaM ca mandaM ca AmavAtaM ca durjayam / zophaM zUlaM ca vAtArddha pANDurogaM ca kAmalAm // 13 // grahaNIM gulmarogaM ca anyAn vAtakaphodbhavAn / ete vikArA vilayaM yAnti sUryodaye tamaH // 14 // ekamAsaprayogeNa vRddhaH saMjAyate yuvA | mandAgnInAM hitaM balyaM bAlAnAM cAGgavarddhanam // 15 // strINAM ca kurute puSTiM . prasave stanyavarddhanam / yAvattana bhavetstokaM tava dugdhataM bhavet // 16 // kSINAnAM cAlpahitaM kAmAdiIpanam / sarvavyAdhidaraM zreSTaM yogaM sarvottamaM viduH // 17 // pIpalAmUla, jIrA, giloya, lauMga, tagara, jAyaphaLa, khasa, netrabAlA, caMdana, nAriyalakI girI, nAgaramothA, dhaniyA, dhAyake phUla, baMzalocana, AMvale, khairasAra, kapUra, sAMThakI jaDa, ajamodA, citraka, zatAvara ina ikkIsa auSadhiyoM ko chaH chaH mAse le cUrNa kara usameM milAkara zItala kare / pIche usako cInI Adi cikane varatanameM bharakara rakhadeve isameM se Adhe palake anumAna bhakSaNa kara aura atheccha bhojana kare. yaha itane rogoMko naSTa karatA hai-khAMsI, zvAsa, Aho ! Shrutgyanam Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] ... maapaattiikaashitH| (55) ajIrNa vAtarakta, tApatillI, AmavAta, sujana, zUla, vAdI, bavAsIra, pANDuroga, kAmalA, saMgrahaNI, golA aura jo vAtakaphase pragaTa roga haiM ve saba naSTa hote haiM jaise sUryodayase aMdhakAra naSTa hotA hai / eka mahInA khAnase vRddha manuSya bhI taruNata.ko prApta hotA hai, maMdAgnivAleko parama hita hai, balakartA, bAlaka ke aMgako puSTa karatA hai, striyoM ke prasavameM dUdha aura deha ko puSTa kareM. jabataka stana choTe hoveM tabataka dUdhase paripUrNa raheM. kSINa aura alpavIryavAle puruSako hita hai. kAmadeva aura agnikA dIpana karatA hai, sakala vyAdhiyoMkA hartA sarvottama yoga hai // 8-17 // aphiimpaak| AkallakaM kezaradevapuSpaM jAtIphalaM bhRGgasahaM sapAkam / etAni kurvIta sahAni vidvAnmUlArddha bhAgaM kSipa nAgaphenam // 1||kssiirenn phenaM paripacya baddhA mUlAsitAM pANamAnayogyAm / vimaya kuryAguTikAM nizAyAM mukhe kRtA kAmayate zatAni // 2 // AsevanaM yaH prakarIti nityaM dRDhobatAGga:saca mAnavaH syAt / sa mattamAtaMgabalI sakAmI vrajanti rogAH kSayajAzca sarve // 3 // ____ akarakarA, kezara, lauMga jAyaphala, bhA~ga, ziMgarapha sabase AdhI aphIma prathama aphImako isa prakAra zuddha kare--prathama de.lAyaMtra banAkara isa hAMDImeM zerabhara dUdha bhare pIche aphImako kisI vastrameM bAMdha usa hAMDami adhara laTakA deve, nIce agni bAle jaba dUdha gADhA hojAve baba usa poTalIko nikAla leve. pIche use usa pAkameM milAve. isa Aho! Shrutgyanam Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 ) dolA yantra | yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH pAkameM saba auSadhiyoM se chaH gunI mizrI milAkara sabakA mardana kara cAra 2 mAsekI goliyAM banAve | rAtrike samaya isa golIko mukhameM rAkhe tau sau sau striyoMse sambhoga karanekI sAmarthya hoya. dRDhadeha hAthIkAsA vala, mahAkAmI ho aura sampUrNa kSINatA Adi roga naSTa hoveM // 1--3 // agastyaharItakI / dvipaJcamUlebhakaNAtmaguptA bhAGga saTI puSkaramUla vizvA | pAThA'mRtAgraMthi kazaMkhapuSpIrAstrAgnyapAmArgabalAyavAsAn // 1 // dvipAlakAnjasya yavADhakaM ca harItakInAM ca zataM gurUNAm / droNe jalasyADhakasaMyute vA kvAthe kRte pUtacaturthabhAge // 2 // pacettula zuddhaguDasya dattvA pRthaksatailaM kuDavaM ghRtaM ca / cUrNa tu tAvanmagadhodbhavAyA deyaM ca tasminmadhuzI siddham // 3 // rasAyanaM kalkamatho viliYAdve ca mayI nityamathAzu hanyAt / tadrAjayakSmagrahaNIpradoSaM zokAnimAMdyaM svarabhedakaM ca // 4 // pANDvAmaya zvAsazirAvikArAna hRdroga hikkAviSamajvarAMzva | meghAbalotsAhagatiprado vai harItakIpAkapatirvariSThaH // 5 // dazamUla, gajapIpala, keMcake bIja, bhAraMgI, kacUra, puha karamUla, soMTha, pADha, giloya, pIpalAmala, zaMkhapuSpI (zaMkhAhUlI), rAsanA, Aho! Shrutgyanam Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / (57) citraka, oMgA, gaMmerana, javAsA ina saba auSadhiyoMko do do pala leve. baDI harar3a 100, pAnI 360 pala arthAt 27 sera 9 paise 1 TaMka leve pIche una haraDoMko usa pAnImeM auTAve jaba jalakA caturthAMza rahe taba utAra leve pIche 10 sera guDa 20 pala pAnImeM bhayave 4 pala tela 4 pa ghRta 4 pala pIpalakA cUrNa pIche pUrvokta # meM haraDa DAle aura tailAdika milAve, jaba zItala hojAya taba 4 pala zahada DAla. ilAyacI, nAgakezara, patraja aura taja ye cAroM auSadhi eka eka pala DAle. yaha uttama rasAyana hai. inameMse do haraDa kalkasameta nitya prAtaH kAla khAya to rAjayakSmA, saMgrahaNI, sUjana, mandAni svarabheda, Daroga, zvAsa, mastakaroga, hRdayaroga, hicakI, viSamajvara inako nAza kare. buddhi bala utsAha inako baDhAve, calane kI zaktiko deve, isa zreSTha haraDapAkako agastyaRSine nirmANa kiyA hai // 1-5 // madhupaka harItakI / supakapathyApalapaJcakaM ca mUtre gavAM prasthamite vipAcyam / prasthe punaH kAJjikadugdhatake paktvA tato niSkulikA vidheyA // 1 // vyoSaM yavAnI kuTajasya bIjaM mustAjalaM dADimamamlavetasam / sadhAtakIpuSpamajAjiyugmaM kaNA jaTA mocarasaM sabilvam // 2 // sauvarcalaM saindhavamaimavalkaM jambvAmramajjA'tiviSA ca paatthaa| lavaM - gajAtIphalaturyajAtAnyetAni tulyAni vicUrNi - Aho ! Shrutgyanam Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH tAni // 3 // kapitthamANDUramayodazAMzA samastacUrNArddhamitA sitA ca / etaizca pathyA paripUraNIyA sUtreNa yuktA pariveSTanIyA // 4 // sthAlyAM tatastakamadho nidhAya tRNAni muktvopari tAM vimucya | mandAgninA yAmamatho vipAcya vihAya sItAM madhunikSipecca // 5 // sA sevyamAnA grahaNIpramehazvAsApahA agrikarA savRSyA / pANDavAmavAtApaharI ca puSTipradAyikA madhvabhayA pradiSTA // 6 // A pakI baDI haraDa 5 pala leve, unako prasthabharama gauke mUtrameM auTAve tadanantara kAMjI dUdha aura chAcha inako eka eka prastha lekara inameM pRthaka 2 auTAve jaba auTa jAve taba utArakara unakI guTalI nikAlaDAle | pIche soMTha, miraca, pIpala, ajavAyana, indrayava, nAgaramothA, hAUbera, AnAradAnA, amalabeMta, dhAvaDAke phUla, jIrA sapheda, jIrA kAlA, pIpala, jaTAmAMsI mocarasa belagirI, 'kAlA' nona, seMdhAnona, pASANabheda, AmakI guThalI, jAmunakI muTalI, atIsa, pADha, lauMga, jAyaphala, ilAyacI, nAgakezara, patraja ina sabako barAbara leve kaitha, maMDUra dazAMza leveM, saba cUrNase AdhI mizrI lave ina sabako kUTa pIsa cUrNa kara una haraDoMmeM bhare pIche una haraDoMko Dorese bAMdha deve pIche miTTIke pAtra meM chAcha bharakara DaraDoMko bAMdhakara usameM laTakA deve pIche mandAgnise unako pacAve jaba pakajAve ar utArakara zItalakara zahadameM Duvodeve. inake khAnese saMgrahaNI, zvAsa, khAMsI, prameda dUra hove aura jaTarAniko baDhAve, vRSya, hai, taja, Aho ! Shrutgyanam - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 19 ) pAMDuroga AmavAta naSTa hove puSTikarttA yaha madhupakvaharItakI hai isI prakAra AMvale kA pAka banAnA // 1-6 // AmalApAka ( cyavanaprAza ) zRGgItA malakIphalacikabalAcchinnAvidArIsaTIjIvaMtIdazamUlacandana ghnairniilotplailaavRpaiH| mRdrIkASTakavarga pauSkarayutaiH sArddha pRthakpAlakai raMbudroNazatAni paMcavipaceddhAtrIphalAnAmataH // 1 // uddhRsyAmalakAni tailaghRtayoH SaDUbhiH palaiH saMmitA bhRSTAnyarddhatulAM nidhAya vidhivanmatsyaNDikAyAM pacet / zIte SaNmadhunApalAni kuDavA vaMzyazvaturjAtakaM muSTirmAgadhikApaladvayamitaH prAzyaH smRtazyAvanaH // 2 // raktapitte kSaye kSINe kAse kuThe bhrame tRSi | AmalakyAdikaH pAko balIpalitanAzanaH // 3 // kAkaDAsiMgI, tAlIsapatra, triphalA, khareMTI, giloya, vidArIkanda, kacUra, jIvaMtI ( DoDI ), dazamUla, candana, bhImasenI kapUra, kamala-gaTTA, ilAyacI, aDUsA, dAkha, aSTavarga, puikaramUla ye saba auSadhi do do pala lekara, pAnI eka droNa (4096 TaMka ) meM Ama loMko auTAve pIche nikAlakara tela aura ghRta dono chaH pala lekara inameM AMvaloMko jude 2 bhUne pIche 5 sera mizrI kI cAsanI kara usameM AMvaloMko pAga leve jaba zItala hojAveM taba chaH pala zahada DAla aura vaMzalocana, cAturjAta, pIpala ye do paLa DAle yaha cyavanaprAzAva Aho ! Shrutgyanam Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) yogazcintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH ha hai / isake khAnese raktapitta, kSayase jo kSINa hogayA ho, khAMsI, kuSTha, bhrama, pyAsa ina saba rogoMko yaha AmalApAka nAza kare tathA sulajhaTakA paDanA aura sapheda bAla honeko nAza kare // 1-3 // aDUsApAka 1 - 3 // vAsAkSudrAgnipathyAmalakaphalayutaM paJcamUladvayaM ca jhiMjhiNyAH kAthamenaM vasuguNapayasA pAcitaM turyabhAgaH / grAhyastasminguDamiti tato nikSipetpAcayecca nikSepyA vyoSayuktA balamuzaliyutA jAtakaM sAtharI ca // 1 // zRMgATakaM bilvagiraM haridrAM khairIraguMdaM ca zatAvarIM ca / jAtIphalaM mAjuphalaM kabAbI AkahikaM mAlavikAjagaMdhAm // 2 // sajAtipatrI phaTikA priyaMgu gundIphalaM kSaudrayutaM ghRtaM ca / cUrNa kSipedikSura se supakke leho bhave - - dvAsakasaMjJako'yam || 3 || kAsazvAsaharaH sadA balakaraH kAmAgnisandIpano leho'yaM sarujAmabhISTaphaladaH proktaH sa vAsAhvayaH // 4 // 1- aDUsA, kaTerI, citraka, haraDa, AMvalA ye auSadhi do do bala leve, dazamUla, jhiMjhaNI ( DiDUna ) kA kADhA ina saba auSadhiyoM ko ATha gune pAnImeM auTAve jaba cauthAI bAkI rahe taba utArakara guDa milAve aura usameM pUrvokta 'auSadhiyoMko milAkara paripakva kare / pIche ina auSadhi Aho ! Shrutgyanam Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 61 ) yoMko DAle - soMTha, miraca, pIpala, khareMTI, musalI, cAturjAta, ajavAyana, siMghADA, belagirI, haladI, khairakA goMda, zatAvara, jAya-phala, mAjUphala, kabAbacInI, akarakarA, mAlavanI, bAvacI, asa gaMdha, jAvitrI, phiTakarI, priyaMgu, cirauMjI, goMdIke phala, zahada, vrata ina saba auSadhiyoMko milAve to yaha vAsAvaleha banakara taiyAra ho / yaha khAMsI zvAsako hare, bala kare, kAmAni baDhAve, saMpUrNa rogoMko yaha vAsAvaleha dUra karatA hai // 1-4 // | tulAmAdAya vAsAyAH pacedaSTaguNe jale / tena pAdAvazeSeNa pAcayedArdrakaM bhiSak // 1 // harItakInAM cUrNasya sitA zuddhA tathAzatam / zItIbhUte kSipettatra kSaudrasyASTau palAni ca // 2 // vaMzItvagAyAzcatvAri pippalyaSTapalaM tathA / cAturjAtapalaM caiva leho'yaM saMpraNAzayet / rkt| pittaM kSayaM caivazvAsamanezva mandatAm || 3 || 2 - aDDUmA eka tulA leve, usako aThagune pAnImeM auTAve jaba caturthIza jala zeSa rahe taba usameM 114 TaMka haraDa auTAve / pIche 100 pala mizrI milAkara avaleha banAve java zItala hojAya taba 8 pala zahada DAle aura 8 pala vaMzalocana, 8 pala pIpala, 1 pala cAturjAta DAle yaha avaleha raktapitta, kSaya, vAsa aura mandAnikA nAza kare // 1-3 // vAsakasya rasaprasthaM prasthArddha madhuzarkare / pippalyA dvipalaM sAjyaM samyaglehaM vipAcayet // 1 // zreSTho balAvaleho'yaM rAjayakSma niSUdanaH / kAsazvAsaharaH prokta uraHkSataharastathA // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 62 ) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAra: 3 - aDUsekA rasa eka prastha leve aura AdhA prastha zahada aura mizrI leve, do pala pIpala do pala ghRta lekara avaleha banAve | yaha vAsAvaleha rAjapakSmAkA nAza kre| khAMsI zvAsa aura uraHkSatako dUra kare // 1-2 // bhAraMgIpAka / zatabhAgaM tu bhArdvayAzca dazamUlaM tataH param / zataM harItakInAM ca pacettoye caturguNe // 1 // pAdazeSe tatastasminnavyavastreNa gAlayet / AloDaca ca tulAM pUtaguDasya ca kSipettataH // 2 // putraH paceta mandAnau yAvadyatvamApnuyAt / zIte ca madhunazcAtra SaT palAni pradApayet ||3|| trikuTaM trigandhaM ca palaikAni pRthakpRthak / karSadvayaMyavakSAraM saMcUrNya prakSipettataH // 4 // bhakSayedabhayAmekAM lehyasyArddhapalaM lihet / zvAsaM sudAruNaM hanti kAsaM paJcavidhaM tathA // 5 // bhAraMgI 100 ka leve 100 TaMka dazamUla, 100 TaMka haraDa ina sabako cauguge jalameM DAlakara auTAve jaba caturthIza jala zeSa rahe ta utArakara vastrase chAnakara usameM 1600 TaMka guDa DAlakara mandAgnise auTAve jaba avaleha hojAya taba zItala kara 97 TaMka zahada DAle aura trikuTA, trisugaMdha ( taja, patraja, ilAyacI ye savaM auSadhi judI judI kUTa pIsakara DAle 8 TaMka javAkhAra DAle inameMse eka haraDa nitya prAtaH kAla khAveM aura avaleha TaMka 8 pIve to ghora zvAsa aura pAMca prakArakI khAMsIkA nAza kare // 1-5 // Aho ! Shrutgyanam Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] maassaattiikaashitH| (63) kaTerI pApha / samUlapatrAnvitakaNTakAryAstulAM jale droNapariplutAM ca / rItakInAM ca zataM nidadyAdattvA'tra paktvA caraNAvazeSam // 1 // guDasya dattvA zatametadagnau supakkamuttArya tataH sushiite| kaTutrikaM ca triphalApamANaM palAni SaTpuSparasAni ttr||2|| tugAkSIrI ca gAyatrI bhAI karkaTazRGgikA / kaTphalaM puSkaraM vAsA kSipedarddhapalonmitAn // 3 // kSipeJcatu taphalaM yathAgni prayujyamAno vidhinaa'vlehH| vAtAtmakaM pittakaphodbhavaM ca dvidoSanaM kAsamapi trayaM ca // 4 // kSatodbhavaM ca kSayanaM ca hanyAt sapInasaMzvAsamurakSitaM ca / yakSmAgamekA dazamugrarUpaM bhRgUpadiSTaM hi rasAyanaM ca // 5 // kaTerIkA paJcAMga 100 pala 4096 TaMka pAnImeM haraDa 100 DAlakara auTAve, jaba caturthAza jala zeSa rahe taba utAraleve, usa jalako chAnakAra 100 pala guDa DAlakara auTAve, pIche utAra zItala kara 3 pala trikuTA 6 pala zahada DAle aura vaMzalocana, khairasAra, kAkaDAsiMgI, kAyaphala, puhakaramUla, aDUsA ye auSadhi ATha ATha ThaMka DAle aura 1 pala cAturjAta DAlakara avaleha banAve / isameMse manuSyakI agni dekhakara khAneko deve to vAta, pitta, kapha, dvidoSa, tridoSa hanake vikArase utpanna khAMsI, urakSitakI khAMsI, kSaya, pInasa, zvAsa, urakSita aura gyAraha prakArakI yakSmAko dUra kare. yaha avaleha bhRguRSine kahAM hai // 1-5 // TAva500 pala guDa DAla aura vaMzaloca AThaThaka 8 agni Aho! Shrutgyanam Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) yogcintaamnniH| [pAkAdhikAraH bhilAvA pAka / bhallAtakAnAM pavanodbhutAnAM vRntAccyutAnAM ca tathA''DhakaM syAt / tacceSTakAcUrNacayaM vighRSya prakSAlya toye visRjet pravAte // 1 // zuSkaM punastadvidalIkRtaM ca tataH pacedapsu cturgunnaasu| tatpAdazeSaM paripUtazItaM kSIre pacettacca punastathaiva // 2 // ghRtAMzayuktena ghanaM yathA syAtsitopaleSoDazabhiH palaizca / vimRzya saMsthApya dinAni sapta tataH prayujyAgnibalena mAtrAm // 3 // jaye. dvikArAnakhilAMzva kuSThAn dRSTiM ca dIptiM ca balaM karoti / zatAyuSaM caiva naraM vidhatterAjA hyayaM sarvarasAyanAnAm // 4 // pavanase TUTakara gire bhilAve eka ADhaka (4096 TaMka ) le moTe kapaDemeM bAMdhakara pRmi pachADe, pIche IMTake kukuAse masala pAnIse dhokara zuddha kare aura havAmeM rakha deve, jaba sUkhajAya~ taba do do TukaDe kara caugune jalameM auTAve, jaba caturthAMza jala zeSa rahe taba vastrameM chAnaleve, pIche caugunA dUdha DAlakara phira auTAve, jaba caturthAza dUdha zeSa rahe. taba nikAlakara ghRtameM pakAve, pIche 16 pala mizrIkI cAsanImeM pAka banAleve / isako cInI vA kAcake pAtrameM sAta dina rakhakara pIche barAbara dekhakara khAneko deve to sampUrNa kuSThake vikAroMkA nAza kare, dRSTiko baDhAve, bala kare, sau varSakI Ayu hoya, yaha saba rasAyanoMkA rAjA hai. athavA khAMDakI cAsanI karake ilA Aho! Shrutgyanam Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH] bhaassaattiikaashitH| yacI, kapUra, lauMga, taja, patraja, nAgakezara, jAvitrI, jAyaphala ina saba auSadhiyoMkA 33 TaMka cUrNa DAle, pIche avaleha banAkara ghRtake cikane baratanameM rakhade aura dhAnameM ATha dina gADakara khAve, isapara tela lagAnA, khArA khaTTA khAnA varjita hai // 1-4 // suurnnpaak| trivRttenovatI dantI zvadaMdA vitrakaM saTI / gavAkSI vizvamustA ca viDaGgA ca harItakI // 1 // palomitAni caitAni palAnyaSTau carukSarAH / tAvatphalaM vRddhadAru sUraNasya tu SoDaza // 2 // jaladroNadvaye kvAthyaM caturbhAgAvazeSitam / pUrva tu taM rasaM bhUyaH vAthebhyastriguNo guDaH // 3 // lehaM pacettu taM tAva dyAvaha:pralepanama / avatArya tataH pazcAccUrNAnImAni dApayet // 4 // vivRttejovatI kandaci. kAndipalAM zakAn / elAtvamaricaM cApi nAgAvaM cApi SaTpalam // 5 // dvAtriMzatpalakaM caiva cUrNa dattvA nidhApayet / tato mAtrAM prayujIta jIrNe kSINe rasAyane // 6 // paJca gulmAn pramehAMzca pANDurogaM halImakam / jayedIsi sarvANi tathA sarvodarANi ca // 7 // rasAyanavaracaiva medhAjananakArakaH / guDaH zrIbAhuzAlo'yaM durnAmAriH prakIrtitaH // 8 // Aho ! Shrutgyanam Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) yogacintAmaNiH / [ pAkAdhikAraH nisotha, mAlakAMganI, daMtUna, gokharU, citraka, kacUra, indrAyaNa, soMTha, nAgaramothA, vAyaviDaMga, haraDa ina auSadhiyoMko solaha solaha Ta~ka leve, pAnI 81992 TaMka leve, bhilAve 8 pala, vidhAyarA 8 pala, jamIkanda 16 pala ina sabako pUrvokta jalameM DAlakara auTAve. jaba cauthAI zeSa rahe taba utArakara kvAthase tigunA guDa DAlakara auTAve aura kar3achI se calAtA jAya, Age kahe prakAra avaleha banAleve | jaba kaDachImeM lipaTane lage, taba utArakara ye cUrNa aura DAle - nisotha, mAlakAMganI, sUraNa (jamIkaMda ), citraka inako battI battIsa pala leve / ilAyacI choTI, taja, miraca, nAgakezara ye auSadhi aura chaH chaH pala leve, ina sabako usa avalehama Dalakara rakhe, pIche isakI mAtrA deve ajIrNatA aura kSINatA meM yaha rasAyana hai. pAMca prakArake gulma, pramehamAtra, pAMDuroga, halImaka sarva prakarakI bavAsIra tathA sarva prakAra ke udararogapara yaha uttama rasAyana hai / tIvra bRddhi kare, yaha bAhuzAla guDa durnAma (bavAsIra) kA zatru hai zAstrAnta meM isako bAhuzAlaguDa kahate haiM // 1-8 // ArdrakapAka | cUrNitaM cArdraprasthaM guDaprasthena pAcayet / sarpiSaH kuDavaM dattvA cUrNa taM vedamApacet // 1 // cAturjAtaphalaM vyoSaM triphalA turyabhAgakAH / lavaMgamabhayA bhAGga vRpaM bhUniMbapauSkaram // 2 // devadArvazvagaMdhA ca jAtIpatraphalAguru / gAyatrIsAramRdI ca dviguNaM ca rasaM peit // 3 // kAsaM zvAsaM kSayaM zoSaM paNThaikAdazarUpiNam / zleSmaprakopamAmaM ca maMdAgnimudaragraham // 4 // Aho ! Shrutgyanam Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH ] mASATIkAsahitaH / hRdrogaM raktadoSaM ca hanti varNAbhivRddhikRt / balapuSTiprado vRSya ArdrAko leha ucyate // 5 // (67) adarako chIla TukaDe kara unako dhImeM DAlakara lohe yA miTTIkepAtra meM bhUne, pIche jitanA adarakha leve utanA guDa lekara usameM usa arrest DAlakara auTAve, kaDachI se calAtA jAya, jaba acche prakAra paripakka hojAya taba itanI auSadhi aura milAve - soMTha, jIrA, miraca, nAgakezara, jAvitrI, ilAyacI, taja, patraja, pIpala dhaniyAM, kAlA jIrA, pIpalAmUla, vAyaviDaMga ye auSadhi zItala honepara milAkara rakha chor3e, ATha TaMka nitya zItakAlameM khAya tau zvAsa, khAMsI, baharApana, svarabhaMga, aruci, hRdroga, saMgrahaNI, golA, zUla, sUjana itane roga naSTa hoveM // 1-5 // lahasanapAka / tadugragandhamAdAya rAtrau take vinikSipet / prAtarnissArya tatpiSTvA tato dugdhe vipAcayet // 1 // nistuSaM lazunaM prasthaM kSIraprasthacatuSTaye / vipAcya sAMdrIbhUte'sminsarpiSaH kuDavaM kSipet // 2 // rAtrA varI vRSA cchinnA saTI vizvA suradrumam / vRddhadArukadIpyAnisutAhvA sapunarnavA // 3 // phalatrayaM pippalI ca kRmighnaH karSasaMmitaH / vicUrNya zIte madhunaH kuDavaM tatra yojayet // 4 // zItayA bhakSayenmAtrAM mAMdyavAte hanugrahe / AkSepakAdibhagreSu kakSorustambhahRdrahe // 5 // Aho ! Shrutgyanam Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68 ) yogacintAmaNiH [ pAkAdhikAra : sarvAGgasandhibhane ca vAtajAzItirogiNe / pathyo lazunapAko'yaM varNAyuH - puSTikArakaH // 6 // lahasanakI durgaMdha dUra karane ke nimitta rAtriko chAcha meM bhigode, prAtaHkAla chAcha meM se nikAlakara chilakA dUra kara pIse phira caumune dUdhameM auTAve, jaba khovA hojAya taba ghI 64 TaMka DAle | rAstA, zatAvara, aDUsA, giloya, kacUra, soMTha, devadAru, vidhAyarA, ajamAyana, citraka, sAMThakI jaDa, triphalA, pIpala, vAyaviDaMga ye auSadhi cAra TaMka leve, sabakA cUrNa kara pUrvokta khovAmeM milAve. sabakI barAbara mizrI le cAsanI kara avaleha banAve, jaba zItala hojAya taba 64 TaMka zahada usameM DAle to yaha lahasunapAka banakara taiyAra hove| yaha pAka mandavAta, hanugraha, AkSepakAdi bhagnaroga, kamara Uru jakaDanA, hRdayakA jakaDanA, sarvAgameM sthita vAta, saMdhiyoM meM sthita vAta aura assI prakAra ke vAtarogako naSTa kare, yaha lahasanapAka pathyarUpa hai. varNa, Ayu aura puSTikA kartA hai. athavA ghI tela milAkara le, so granthAntaroM meM likhA bhI hai. lahasanakA tela aura ghRta milAkara prAtaHkAla sUryodaya ke samaya khAnese viSamajvara aura vAtake vikArako 2STa kare, buDhApe ko dUra kare, isake khAnese manuSya kAmadeva se bhI atyanta sundara hove // 1-6 // strI yogya kaselApAka | kaselaM kuDavaM caiva ghRtaM deyaM ca tatsamam / gokSIramADhakaM deyaM pacetsamyagbhiSagvaraH // 1 // uttArya ca kSipettatra gundrakolaM paladvayam / khaNDa prasthadvayaM caiva pAtiM kRtvA kSipetpunaH // 2 // vyoSaM pASANabhedaM ca lor3a jAtI zatAvarI / Aho ! Shrutgyanam Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH 1 bhASATIkAsahitaH / ( 69 ) maMjiSThA dhAtakI mAjU bilvamocarasaM tathA // 3 // eteSAM zuktimAtraM ca yatuH karSe ca modakam / strIpradaraM nihantyAzu yonidoSaM ca zAmyati // 4 // kaselA 64 TaMkako ghRta 64 TaMkameM pakAve pIche gaukA dUdha 1024 TaMka DAlakara uttama vaidya bhalI bhA~ti se khovA kare. pIche isako utArakara babUla kA goMda 32 TaMka leve usameM ghI DAlakara tala leve, 512 TaMka khAMDakI cAsanI kara usameM pUrvokta goMda aura khovA DAlakara ina auSadhiyoMko aura milAve --soMTha, miraca, pIpala, pASANabheda, lodha, jAvitrI, zatAvara, ma~jITha, dhAyake phUla, mAjUphala, belagirI, mocarasa ye saba auSadhi do do karSa leve. sabako milAkara cAra karSake anumAna laDDU banAve, isake khAnese striyoM kA pradara aura yonike doSa dUra hoveM // 1-4 // aNDIpAka / nistuSaM bIjamairaNDaM payasyaSTaguNe pacet / tasminpayasi zoSaM ca taM bIjaM paripeSayet // 1 // pazcAt ghRtena saMyuktaM sampacenmRduvahninA / kaTutrikaM lavaGgaM ca elA tvakpatrakezaram // 2 // azvagandhAziphA rAsnA SaDgandhA reNukA varI / lohaM punarnavA zyAmA uzIraM jAtipatrakam // 3 // jAtIphalamabhrakaM ca sUkSmacUrNa tu kArayet / zItIbhUte'valeo'yaM tasminkhaNDaM samodayam // 4 // vAtAripAkanAmA'yaM prAtarutthAya bhakSitaH / azItivAtarogAMzca catvAriMzacca paittikAn // 5 // Aho ! Shrutgyanam Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) yogcintaamnniH| [pAkAdhikAraH-- udarANi tathA cASTau zopharogAnihanti ca / viMzatiM mehajAn rogAnpaSTiM nADIvraNAni ca // 6 // hantyaSTAdaza kuSThAnikSayarogAMzca sapta ca / paMcaiva pANDarogANi paMca zvAsAnpraNAzayet // 7 // caturo grahaNIrogAnhadrogaM ca galagraham // anekavAtarogANi tAni sarvANi vArayet // 8 // zuklApAketi vikhyAtaH sarvaroganivAraNe // 9 // nAgapurIyayatigaNazrIharSakIrtisaMkalite / vaidyakasArodvAre prathamaH pAkAdhikAro'yam // 1 // - araNDIka chilake dUra kara AThagune dUdhameM auTAve, jaba dUdha sUkha jAya taba pIsakara ghRta milAya pacAve. trikuTA, lauMga, ilAyacI, patraja, taja, kezara, asagandha, sovAke bIja, pIpalAmUla, reNukA, zatAvara, sAra, sAMThakI jaDa, dAruhaladI, uzIra, jAvitrI, jAyaphala, abhraka ye auSadhi saba barAbara leve, sabakA cUrNa kara pIche avaleha kare jaba zItala hojAya taba saba auSadhiyoMkI barAbara khANDa ddaale| yaha vAtArinAma pAka hai / isako prAtaHkAla bhakSaNa kare to assI prakArake vAtaroga, cAlIsa prakArake pittaroga, ATha prakArake udaravikAra, sUjana, bIsa prakAraka prameha, sATha prakArake nADIvraNa, aThAraha prakArake kuSTha, sAta prakArakI kSaya, pAMca prakArake pANDuroga, pAMca prakArake zvAsa, cAra prakArakI saMgrahaNI, hRdayaroga, galagraha, aneka vAdIke roga ina sabako naSTa karatA hai / yaha zuklApAkanAmase vikhyAta hai, isI prakAra aura bhI, pAka vaidya apanI buddhise banA leve // 1-9 // iti zrImAthura dattarAmacauvekRta mAthurImaJjUSA bhASATIkAyAM pAkAdhikAraH prathamo'dhyAyaH // 1 // . .. Aho ! Shrutgyanam Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha cUrNAdhikAraH- dvitIyo'dhyAyaH 2. kuMkumAdicUrNa | kuMkumaM mandanI mustA cAtujItaphalatrikam / nagari ani dADimaM maricaM kaNA // 1 // yavAnI taMtaDIkaM ca hiMgulaM ghanasArakam / tumbaraM tagaraM toyalavaMgaM jAtipatrikA // 2 // samaMgA puSkaraM zyAmA padmabIjaM tugA saTI / tAlIsaM citrakaM mAMsI jAtIphalamuzIrakam // 3 // *balA nAgabalA mAMsI kuSTagraMthikamASikAH / yAvatyetAni sarvANi tAvanmocarasaM dadet // 4 // sarvatulyA sitA yojyA karSamAtraM tuM bhakSayet / prabhAte ca nizAdau ca bhojanAnte vizeSataH // 5 // saMdhyAkAle tathA bhojyaM vAjIkaraNamuttamam / ajIrNe jarayatyAzu naSTAzvAdipanam // 6 // azItitrAta jAnU rogAMzcaturviMzatipaittikAn / viMzatizleSmajAMzcaiva hRllAsaM chardyarocakam // 7 // paJcaiva grahaNIdoSAnatisAraM vizeSataH / kSayamekAdazaM vAsaM kAsaM paJcavidhaM tathA // 8 // udaravyAdhinAzaM ca mUtrakRcchraM galagraham / putraM janayate vaMdhyA sevyamAne tathauSadhe // 9 // Aho ! Shrutgyanam Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) yogcintaamnniH| cUrNAdhikAra:sannipAtAturaM caiva visphoTakabhagandaram / netrarogaM zirorogaM karNamanyAhUnugraham // 10 // hRdrogaM kaNTharogaM ca jAnujaMghAgataM tthaa| sarvarogavinAzAya carakeNa prabhASitam // 11 // kezara, kastUrI, cAturjAta, triphalA, akarakarA, abhraka, dhaniyA~, anAradAnA, miraca, pIpala, ajamAyana, taMtaDIka, hiMgula, kapUra, tuMbarU, tagara, netravAlA, lauMga, jAvitrI, ma~jITha athavA lajAla, pohakaramUla, priyaMgu, kamalagaTTA, vaMzalocana, kacUra, tAlIsapatra,citraka, chaDa, jAyaphala, khasa, khareTI, gaMgeranakI chAla, sonAmakkhI , kRTha, pIpalAmUla, uDada ye saba auSadhi barAbara leve tathA sabakI barAbara mocarasa aura sabakI barAbara mizrI milAve, isa cUrNako prAta:kAla, sAyaMkAla aura bhojana ke antameM vA rAtrimeM khAya to vAjIkaraNa karatA hai. ajIrNako tatkAla naSTa kare, mandAgniko prabala kare, assI prakArake vAtaroga, cAlIsa prakArake pittaroga, bIsa prakArake kapharoga, sUkhI radda, vamana, aruci, pAMcaprakArakI saMgrahaNI, atIsAra, gyAraha kSayaroga, zvAsa, pAMcaprakArakI khAMsI, udararoga, mUtrakRcchU aura galagraha ina sabakA nAza kare / isa cUrNake khAnese vaMdhyAke putra hoya, sannipAta, visphoTaka, bhagaMdara, netraroga, zirake roga, karNaroga, manyAnADIkA jakaDanA, hanugraha, hRdayaroga, kaMTharoga aura jAnuke roga ina rogoMse Adi le sarvaroga naSTa karaneke nimitta carakaRSine kahA hai // 1-11 // lavaGgAdi cuurnn| lavaMgaka kolamazIracadanaM natAMsanIlotpalakaSNajIrakam / elAsakRSNAgaranAgakezaraM kaNaM savizvAnaladaM sahAMbunA // 1 // karpUrajAtIphalavaMza. locanA sitArddhamAtrAsamamukSmacUrNitam / sarocanaM Aho! Shrutgyanam Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH / (73) tarpaNamagridIpanaM balapradaM vRSyatamaM tridoSanut // 2 // azavibadhdhaM tamakaM galagrahaM sakAsahikkAruciyakSmapInasam / grahaNyatIsAramathAsRjaHkSayaM pramehagudamAzca nirhati satvaram // 3 // lauMga, kaMkola, khasa, sapheda candana, tagara, nIlakamala, kAlAjIrA, choTI ilAyacI, kAlA agara, nAgakezara, pIpala, soMTha, chaDa, netravAlA, kapUra, jAyaphala, vaMzalocana ye saba auSadhi barAbara leve, sabakI barAbara mizrI milAve | yaha cUrNa rudhirakarttA, iMdriyoM kI puSTi kare, afrat dIpta kare, bala kare, vRSya hai, tridoSako hare | bavAsIra, aphArA, tamakazvAsa, galagraha, khAMsI, hicakI, aruci, yakSmA, pInasa, saMgrahaNI, atIsAra, rudhirake vikAra, kSaya, prameha aura golA ina sabako zIghra nAza karatA hai // 1-3 // bRhalavaGgAdicUrNa | lavaGgamelA tajapatrajotpalaM zIramAMsI tagaraM savAlakam / kaGgolakRSNAgarunAgakezaraM jAtIphalaM candanajAtipatrikA // 1 // vyajAjikA tryUSapuSkaraM saTI phalatrikaM kuSThaviDaMgacitrakam / tAlIsapatraM suradAru dhAnyakaM yavAni miSTAkhadirAmlavetasam // 2 // tugA'jamodA ghanasAramabhrakaM zRGgI vRSAgraMthikamagrimathakam / priyaMgumustAtiviSA zatAvarI sattvaM guDUcyAstrivRtAdugalabhA // 3 // samAni sarvezva samA sitA bhavedavRhaddhava Aho ! Shrutgyanam 1277 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) yogcintaamnniH| [cUrNAdhikAra GgAdirayaM nigadyate / sAyaM prage khAdati karSasamitaM bhavanti dehe balavIryapuSTayaH // 4 // nihataM dIpayatyagniM tanuvarNakaraM param / vAtaghnaM netrahRdayakaNThajihAvizodhanam // 5 // pramehakAsAruciyakSmapInasakSayAsradAhagrahAMtridopanut / hikkAtisArapradaraM galagrahaM nihanti pANDaM svarabhaMgamazmarIm // 6 // lauMga, ilAyacI, taja, patraja, kamalagaTTAkI miMgI, khasa, chaDa, tagara, netravAlA, kaMkola, kAlI agara, nAgakezara, jAyaphala, sapheda candana, jAvitrI, donoM jIre, soMTha, miraca, pIpala, pohakaramUla, kapUra, haraDa, baheDA, AMvalA, kUTha, bAyaviDaMga, citraka, tAlIsapatra, devadAru, dhaniyAM, ajamAyana, mulahaThI khairasAra, amlaveta, vaMzalocana, ajamoda, bhImasenIkapUra, abhraka, kAkaDAsiMgI, aDUsA, pIpalAmUla, aranI, phUlapriyaMgu, mothA, atIsa, zatAvarI, giloyakA sattva, nisotha, javAsA ina saba auSadhiyoM ko barAbara lekara sabakI barAvara mizrI milaave| yaha 'bRhallavaGgAdi cUrNa ' hai isako sAyaMkAla aura prAtaHka lake samaya cAra TaMkake anumAna nitya khAya to dehameM bala aura vIryakI puSTatA hove / prameha, khAMsI, aruci, rAjayakSmA, pInasa, kSaya. rudhiramanyadAha, saMgrahaNI, tridoSa, hicakI, atIsAra, pradara, galagraha, pAMDU roga, svarabhaMga aura patharI dUra hove, agniko dIpana kare, dehakA varNa uttama kare / vAtake roga, netrake roga, hRdaya aura kaMThake roga naSTa hoveM, jitAko zuda kare // 1-6 // Aho! Shrutgyanam ": Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaasditH| pipplyaadicuurnn| pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH| maricena samAyuktaM budhaiH SaTkaTu kathyate // 1 // pIpala, pIpalAmUla, cavya, citraka, soMTha, miraca inako paMDita paTakaTu kahate haiM // 1 // zuMgyAdicUrNa / savizvasauvarcalapuSkarAhvayaM sahiGmuSNodakapItametat / hatkoSThapRSThAntacaraM kSaNAMtaH zUlaM jayatyAzu marutkaphottham // 1 // soMTha, kAlAnona, pohakaramUla, hIMga inakA cUrNa gamma jalake sAtha pInese hRdaya, koThA, pITha, peTa AdikA zUla tathA vAdI aura phaphakA zUla tatkSaNa naSTa hotA hai // 1 // trikuTAdi cUrNa / trikuTaMgranthikaM brAhmI reNukAkallapuSkaram / lavaMgamazvagaMdhA ca kigataM hapuSA maTI // 1 // rAstrA zvetA vacAbhRGgaM sarvamekatra cUrNayet / sannipAte mahAvAte cUrNametat sadA hitam // 2 // soMTha, miraca, pIpala, pIpalAmUla, brAhmI, reNukA, akarakarA, pohakaramUla, lauMga, asagaMdha, cirAyatA, hAUvera, kacara, rAnA, sapheda vaca, bhAMgarA saba bagavara lekara cUrNa kre| yaha cUrNa sannipAta aura ghora vAtavyAdhi dUra karaneko atyanta hita hai // 1 // 2 // elAdi cUrNa 1.4 // sUkSmailA kesaraM bhRGgaM patraM tAlIsakaM tugaa| mRddIkA dADimaMdhAnyaM jIrake de dvikarSikA // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) yogcintaamnniH| cUrNAdhikAraHpippalI pippalImUlaM cavyacitrakanAgaram / maricaM dIpyakaM caiva vRkSAmlaM caamlvetsm||2||ajmodaa'jgndhaa ca kapikaccheti karSikA / atyantasuvizuddhAyAH shrkraayaashctuHplm|| 3 // cUrNa sadA hitaM puMsAM paramaM rucivarddhanam / plIhakAsAmayArzAsi zvAsaM zUlaM ca sajvaram // 4 // nihanti dIpayatyagniM balavarNakaraM param / vAtaghnaM locanaM. hRdyaM kaNThajihvAvizodhanam // 5 // 1-choTI ilAyacI, kezara, bhAMgarA, tAlIsapatra, vaMzalocana, dAkha, anAradAnA, dhaniyAM, donoM jIre ye ATha ATha TaMka leve. pIpala, pIpalAmUla, cavya, citraka, soMTha, miraca, ajamAyana, saMtaDIka, amalaveta, ajamoda, asagaMdha, kauMca ke bIja ina auSadhiyoMko cAra cAra TaMka leve, mizrI 4 pala DAle / yaha carNa rucikara hai, tApatillI, khA~sI, bavAsIra, zvAsa, zUla, aura jvara inako nAza kare, agniko baDhAve, varNa uttama kare, vAdI, netraroga, hRdaya, aura kaMThake rogako naSTa kare // 1-5 // truTilavaGgaviDaMgakaTutrikaM ghanazivAzivapatrajakaM samam / triguNitA trivRtA ca sitA samA adana Ama patiSyati kaamtH||1|| 2-choTI ilAyacI, lauMga, vAyaviDaMga, soMTha, miraca, pIpala, nAgaramoyA, AMvale, haraDa, tamAlapatra ina saba auSadhiyoMko barAbara leya aura saca auSadhiyoMse triguNa nisotha DAle aura sabake samAna mizrI milAte / isa carNako khAnese Ama jhaDakara girapaDe // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / 'elAkuGkumacocajAtipalayukchrIpuSpajAtIphalaM mastakyA karahATanAgarayutaM phenAhikRSNAnvitam / eteSAM samazAlazItalarajaH syAdarddhakastUrikA dadyAtkSaudrayutaM dinAMtasamaye yAmadvayaM stambhakRt // 1 // dvitIya: ] (77) 3 -- ilAyacI, kezara, taja, jAvitrI, tamAlapatra, lauMga, jAyaphala, mastaMgI, akarakarA, soMTha, aphIma, pIpala ina sabako barAbara leve aura ina sabakI barAvara mizrI aura auSadhiyoMse AdhI kastUrI leve, sabako milAya rAtrike samaya isa cUrNako zahada milAkara leve to do prakArakA staMbhana hove // 1 // zilAjatukSaudraviDaGgasarpilahAbhayApAradatApyabhASyam / ApUryate durbaladehadhAtuH striyaM nizAyAM ca yathA zazAMkaH // 2 // zilAjIta, zahada, vAyaviDaMga, ghRta, sAra, haraDa, rasasiMdUra, sonAmakkhI ina sabakA cUrNa pandraha dina sevana karanese durbala devakI saba dhAtupuSTi kare, candramAke samAna prakAzamAna kare // 2 // sattvaM guDUcyA gaganaM salohamelA sitA mAgadhikAsametam / etatsamastaM madhunA'valIDhaM rAmA zataM sevayatIha SaNDhaH // 3 // giloyakA sattva, abhrakasAra, choTI ilAyacI, mizrI, pIpala ina sabakA cUrNa zahada ke sAtha milAkara khAnese napuMsakabhI sau striyoMse sambhoga kare || 3 || Aho ! Shrutgyanam Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) yogcintaamnniH| [cUrNAdhikAraH-- gokSurakaH kSurakaH zatamUlI vAnarinAgabalA'tibalA ca / cUrNamidaM payasA nizi peyaM yasya gRhe pramadAzatamasti // 4 // gokharU, tAlamakhAne, zatAvarI, kauMcake bIja, gaMgeranakI chAla, khagTo ina sabakA cUrNa rAtriko dUdhake saMga usa manuSyako pInA cAhiye jisake gharameM 100 strI hoveM // 4 // pramehameM elAdicUrNa 4 / elAzmabhedakazilAjatapippalInAM cUrNAni taNDulajalailulitAni pItvA / yadvA guDena sahitAnya- . valihya mAsamAsannamRtyurapi jIvati mUtrakRcchI // 1 // 4-choTI ilAyacI. pASANabheda, zilAjIta, pIpala inakA cUrNa sAMThI cAMvaloMke pAnIke sAtha mahInebhara pIve athavA muDa DAlakara avaleha sevana kare to nikaTa mRtyuvAlA bhI mUtrakRcchrI jIve // 1 // cAturjAtakacUrNa / cAturjAtatugA dvijIrakapanA tAlImasArAdhasA vRkSAglaM kapikacchupaTakakaTuvaryAmladvidIpyA ca sstt| cUrNastulyasito balAgnirucikRttatplIhamUlAnila. zvAsArza kasanavyathAjvaravamIhatkaNThajihvAtijit / .. cAturjAta, vaMzalocana, donoM jIre, dhaniyAM, tAlIsapatra, anAradAnA inako daza daza karSa leve / taMtaDIka, kaitha, SaTakaTu (pIpala, pIpalAmUla, cavya, citraka, soMTha, miraca) amalaveta, ajamoda, ajamAyana inako chaH karSa leve aura sabakI barAbara mizrI milAve / Aho! Shrutgyanam Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhaassaattiikaashitH| (79) yaha cUrNa bala, agni, ruci inako vaDhAve, tApatillI, vAdIke roga, vAsa, bavAsIra, khAMsI, jvara, vamana aura hRdaya kaMTha jIbha ina sabake rogoMko, nAza karatA hai // 1 // trijaataadicuurnn| vijAtavizvA triphalA viDaMgaM drAkSA nizAyugmamariSTapatram / kRSNA guDUcI masimeSazRMgI purAtanAH paSTikataNDulAzca // 1 // etAni cUrNAni samAni kRtvA sitA pradeyA tadanantaraM samA / dinodaye cUrNamidaM hi khAdankuryAnnaraH zItarasopahAram // 2 // daNi raktaM kupitaM ca pittaM kuSThAmlapittaM savicarcipAmA / visphoTakA maNDalakAH pradoSA hyanekadoSAH prazamaM prayAnti // 3 // trijAtaka ( taja, tamAlapatra, ilAyacI), soMTha, triphalA, vAyaviDaMga, dAkha, haladI, dAruhaladI, nImake patte, pIpala, giloya, soyAke bIja, meDhAsiMgI, purAne sAMThI cAvala ye saba barAbara lekara ina sabake samAna mizrI milAve aura prAtaHkAla khAya, zItala AhAra kare to dAda, rudhiravikAra, pittake vikAra, koDha, amlapitta, khAja, khasara, visphoTaka, cakattA aura aneka doSa naSTa hoveM // 1-3 // triphlaadicuurnn| triphalAM bApuSaM bIjaM saindhavaM ca zilAjatu / baddhamUtre hitaM cUrNa nAtra kAryA vicAraNA // 1 // triphalA, kakaDIke bIja, saidhAnona aura zilAjIta inakA cUrNa vaddhamUtravAle rogIko hita hai // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiHtAlIsAdicUrNa 1-3 | tAlI sopaNacavyanAgalavaNaistulyAMzakairdvisthitaM kRSNAgraM thikatantaDIka hutabhuktvagjIrakau tUryakau / vizvailAbadarAmlavetasa ghanairdhAnyAjamodAnvitAstisro dADimasArapAdasahitaH zreSThaH sitA khANDavaH // 1 // kaNThAsyodarahRdvikArazamanaM kAmAgnisandIpano gulmAdhmAna viSUcikA gudarujaH zvAsaM kRmIJchardikAma | kAsArucyatisAragUDhamarutAM hRdrogiNAM kIrtitazcUrNo'yaM bhiSajAmatIva dayitaH khyAto mahAkhANDavaH // 2 ( 80 ) [ cUrNAdhikAraH . 3 1 - tAlIsapatra, kAlImiraca, cavya, nAgakezarara, saiMdhAnona ye auSadhi pratyeka cAra cAra TaMka leve, pIpala, pIpalAmUla, taMtaDIka ( dasarA ), citraka, donoM jIre, taja, tamAlapatra, ina auSadhiyoMko ATha ATha TaMka leve sAMTha, ilAyacI, berakI mIMgI, amlaveta, nAgaramothA, dhaniyAM ajamoda ina auSadhiyoMko bAraha bAraha TaMka leve, ina sabakA caturthAMza anAradAnA leve aura sabake samAna mizrI milAve, 'athavA sapheda cInI milAkara nitya khAya to kaMTha, mukha, udara, hRdaya inake vikAroM ko naSTa kare, kAmAgniko baDhAve, golA, apharA, haijA, bavAsIra, zvAsa, kRmi, chardi khAMsI, aruci, atisAra, gUDhavAtavyAdhi aura hRdayarogoMko hita hai, vaidyoMko atyanta pyArA yaha cUrNa mahAkhANDava nAma se vikhyAta hai // 1-2 // tulyaM tAlIsacavyoSaNalavaNagajadviHkaNA graMthyajAjI vRkSAmlA'mitvacaM trirghanabadaraghanai lAjamo Aho! Shrutgyanam Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 81 ) dAlavizvam / sArddhaM zveto sAre'tisRtikRmivamau khANDavArucyajIrNe gulmAdhmAnAnalAsyodara'lavAsakAse // 1 // 2 - tAlIsapatra, cavya, kAlImiraca, nAgakezara, gajapIpala, pIpalAmUla, pIpala, jIrA, taMtaDIka, citraka kI chAla, taja, nAgaramothA, bhiMgI, dhaniyAM, ilAyacI, ajamoda, amalaveta, soMTha, anAradAnA ina saba auSadhiyoMko barAbara lekara inase AdhI mizrI milAve, mizrIko chor3akara saba auSadhiyoMkA AdhA sAra milAve | isake svAnese atIsAra, kRmiroga, vamana, aruci, ajIrNa, golA, udaravikAra, mandAgni, mukharoga, kaMTharoga, gudAroga, miTTI khAnekA roga, zvAsa, khAMsI ina saba rogoMko yaha khAMDavacUrNa dUra karatA hai // 1 // tAlIsagraMthidhAnyairbhavarabidhakaNAkRSNajIracchadAmlaM sAmudraM vizvajIroSaNamatha rucakaM tvakcuTIdADimaistaiH / viMzatyaSTatripaJcaikacaturavayavairbhAskaronmanthavAlairgulme sAzartikA sagrahaNijaTharahRttvaggadazleSmavAte // 1 // 3 - tAlIsapatra, pIpalAmUla, dhaniyAM, biDanona, pIpala, kAlAjIrA, amalaveta, samudranona, soMTha, saphedajIrA, patraja, kAlAnona, rAja, choTI ilAyacI, anAradAnA, inako kramase bIsa, ATha, tIna, pAMca, eka aura cAra bhAga leve, isameM nIMbU ke rasakI bhAvanA deve, yaha bhAskara cUrNa golA, bavAsIra, khAMsI, saMgrahaNI, udararoga, tvayoga, kaphavAtake roga ina sabako naSTa kare // 1 // 6 Aho! Shrutgyanam Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 yogacintAmaNiH / gaganAzayacUrNa | 1 trikaTu trisugandhaM ca lavaMgaM jAtikAphalam / tugAkSIrI saTI zrRMgI vAjigandhA ca dADimI // 1 // etAni samabhAgAni sarvatulyamayorajaH / Ayasena samaM deyaM gaganaM ca suzodhitam // 2 // yAva - ntyetAni cUrNAni tAvaddadyAtsitopalAm / karSapramANaM dAtavyaM khAdayecca yathAbalam ||3|| agnisaMjananaM hRdyaM pramehaM hanti dAruNam / azmarIM mUtrakRcchraM ca dhAtusthaM viSamajvaram // 4 // nAzayecca tridoSaM ca rAjayakSmajvarApaham / pInasazvAsakAsanaM rucyaM kAsaharaM param // 5 // ( 82 ) cUrNAdhikAraH- . soMTha, miraca, pIpala, taja, patraja, ilAyacI, lauMga, jAyaphala, tavAkhIra, kacUra, kAkaDAsiMgI, asagaMdha, anAradAnA ye saba barAvara leve aura sabake samAna sAra leve aura sArakI barAbara zuddha abhraka leva aura sabakI barAbara mizrI milAve. balAbala dekhakara isakI mAtrA cAra TaMka deve to agniko dIpta kare, hRdaya ke roga, prameha, patharI, mUtrakRcchra, dhAtuoMmeM sthita viSamajvara, tridoSa, rAjayakSmA, jvara, pInasa, zvAsa, khAMkhI inakA nAza kare // 1-5 // sitopalAdicUrNa | sitopalA SoDaza syAdaSTau syAdvaMzalocanA / pippalIsyAt catuHkarSA elA ca dvayakarSikA // 1 // ekakarSA ca tvakkAryA cUrNayetsarvamekataH / sitopalAdikaM cUrNa madhusarpiryutaM lihet // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhaassaattiikaashitH| (83) kAsazvAsakSayaharaM hastapAdAMgadAhajit / mandAgnizuSkajihAM ca pArzvazUlamarocakam / jvaramUrdhvagataM rakta pittamAzu vyapohati // 3 // mizrI 16 karSa, vaMzalocana 8 karSa, pIpala 4 karSa, choTI ilAyacI 2 karSa, taja 1 karSa ina sabakA cUrNa kara zahadameM milAkara khAve to khAMsI, zvAsa, kSaya aura hAtha pairoMke dAhako dUra kare, mandAgni, jIbhakA sUkhanA, pasavADekA zUla, aruci, jvara, Urdhvagata rudhirake vikAra tathA pittake rogoMko yaha sitopalAdi cUrNa dUra karatA hai // 1-3 // shriikhnnddaadicuurnn| zrIkhaNDaM maricaM lavaMgaphalanaM drAkSA tajaM patra raktaM candanavAlakaM madhunizA zuNThIkaNAgranthikAH / dhAnyA jIrakakezaraM jalaphalaM khajUrasamyaktvacazzUrNa bheSajamizritaM samamitaM mAtrA biDAlaM padam // 1 // zvAsaM zoSayutaM kSayajvaraharaM pittapramehApahaM raktastApajaDaM prakAzamaruciM vyAdhi bhagendrApaham / kSINe dehapatatrayayutAbalaM sarvAtisArApahaM sarvavyAdhivinAzanaM nigaditaM zrIkhaNDa. cUrNAbhidham // 2 // candana, miraca, lauMga, jAyaphala, dAkha, taja, patraja, lAlacandana, netravAlA, mulahaThI, haladI, soMTha, pIpala, pIpalAmUla, dhaniyAM, jIrA, kezara, pavahaDI, chuhArA ina sabako samAna bhAga leve, sabakI barAbara mizrI milAdeve aura cAra TaMkake aMdAja nitya khAya to zoSayukta zvAsa, kSaya, jvara, pitta, prameha, rudhiravikAra, tApa, jaDatA, bahuta Aho! Shrutgyanam Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 84 ) yogacintAmaNiH / [ cUNAdhikAraH dinakI vyAdhi, bhagandara inakA nAza kare, kSINa dehako puSTa kare atisArakA nAza kare, sarvavyAdhiyoMkA nAza kare isako vaidya zrIkhaMDacUrNa kahate haiM // 1 // 2 // zaMkhAdicUrNa | zaMkhacUrNa salavaNaM sahiMgu vyoSasaMyutam / uSNodakena sampItaM hanti zUlaM tridoSajam // 1 // zaMkhakA carA, seMdhAnoMna, hIMga, sauMTha, miraca, pIpala inakA cUrNa banAkara garama jala ke sAtha lenese tridoSakA bhI nAza hove // 1 // kAyaphalAdi cUrNa | kaTphalaM puSkaraM bhAGga zRGgI ca madhunA saha / zvAsakAsajvaraharaM kaTphalAdikaphAntakRt // 1 // kAyaphala, pohakaramUla, bhAraMgI, kAkaDAsiMgI inakA cUrNa zahada ke sAtha khAnese khAMsI, zvAsa aura jvarako dUra kare, yaha kaTUphalAdicUrNa kaphanAzaka hai // 1 // SaDyogacUrNa | tavarAjakaNA drAkSA kharjUraM madhuraM truTiH / lavaMgaM patrakaM caitra nAgakezaranAmataH // 1 // mizrI, pIpala, dAkha, chuhAre, mulahaThI, ilAyacI, lauMga, patraja aura nAgakezara inake cUrNako SaDyoga cUrNa kahate haiM // 1 // mizrAdicUrNa | citrakendrayavA pAThA kaTukA'tiviSA'bhayA / mahAvyAdhiprazamano yogaH SaTcaraNaH smRtaH // 1 // madhunA bhakSitaM hanti cUrNamekaM hi nizcitam / bhramaM dAhaM zItapIDAM kSayarogaM na saMzayaH // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 85 ) citraka, iMdrayava, pADha, kuTakI, atIsa, haraDa yaha mahAvyAdhizamanakartA SaTcaraNayoga kahAtA hai / isa sAtha khAne se bhrama, dAha, zItakI pIDA aura kare // 1 // 2 // cUrNa ko zahadake kSayarogakA nAza kIlakAdicUrNa | gRhadhUmo yavakSAraM pAThAvyoSarasAJjanam / tejovA triphalA lodhraM citrakaM ceti cUrNitam // 1 // sakSaudraM dhArayedetadgalarogavinAzanam / cUrNa tu bhakSayeddhImAndantAsyasya ca rogajit // 2 // gharakA dhuAM, javAkhAra, pADha, soMTha, miraca, pIpala, rasauMta, taja, dAlacInI, triphalA, lodha, citraka inakA cUrNa zahada saMyukta khAne se galeke roga naSTa hoveM aura dAMtoMke tathA mukhake rogoMkA nAza hove // 1 // 2 // paJcanimvacUrNa | 1 mUlaM patraM phalaM puSpaM tvaG nimbasya samAharet / sUkSmacUrNamidaM kuryAtpalaiH paMcadazonmitaiH // 1 // lohabhasma harItakyau cakramardakacitrakau bhallAtakaM viDaMgAnizarkarA''malakaM nizA // 2 // pippalI maricaM zuNThI bAkucIkRtamAlakaiH / gokSuraM ca padonmAnamekaikaM kArayed budhaH // 3 // sarvamekIkRtaM cUrNaM bhRGgarAjena bhAvayet / aSTabhAgAvaziSTena khadirAvaravAriNa, hai 4 // bhAvayitvA suzuSkaM ca karSamAtraM pivet / khadirasAratoyena sarpiSA payasA'thavA // 5 // Aho ! Shrutgyanam Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86 ) yogacintAmaNiH / [ cUrNAdhikAraH mAsena sarvakuSTAni viniryAnti rasAyanam / paJcanimbamidaM cUrNa sarvarogapraNAzanam // 6 // niMbakI jaDa pattA phala phUla, aura, chAla lekara cUrNa kare. lohe kI bhasma 15 pala, haraDa, pavAMDake bIja, citraka, bhilAve, vAyaviDaMga, mizrI, AMvale, haladI, pIpala, miraca, soMTha, bAvacI, amalatAsakA gUdA gokharU ye saba auSadhi judI 2 eka eka pala leve. saba cUrNako ekatra kara bhAMgareke rasakI 21 bhAvanA deve pIche sukhAkara eka karSa nitya khairasArake jala athavA ghRtake sAtha vA dUdhake sAtha pIve to eka mahIne meM sakala kuSToM ko dUra kre| yaha paJcanimcacarNa sakalaroganAzaka hai // 1-6 // sudarzana cUrNa | triphalA rajanIyugmaM kaNTakArIyugaM saTI | citrakaM granthikaM mUrvA guDUcI dhAnyayAsake // 1 // kaTukA parpaTI mustA trAyamANaM ca bAlakam / nimbaM puSkaramUlaM ca madhuyaSTI ca vAsakam // 2 // yavAnIndrayavA bhAGgI zigrubIjaM surASTrakam / vacA tvakpadmakozIraM candanAtiviSA balA // 3 // zAlaparNI pRSTiparNI viDaGgaM tagaraM tathA / citrako devadAruzca cavyaM patraM paTolakam // 4 // taarat caiva lavaMgaM vaMzalocanam / puNDarIca kAkolIpatrakaM jAtipatrakam // 5 // tAlIsapa ca tathA samabhAgAni cUrNayet / sarvacUrNasya codaziM kirAtaM prakSipet sudhIH // 6 // Aho! Shrutgyanam Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaashitH| (87) etatsudarzanaM nAma cUrNa doSajvarApaham / jvarAMzca nikhilAnhanti nAtra kAryA vicAraNA // 7 // sannipAtodbhavAMzcApi mAnasAnapi nAzayet / zItajvaraikAhikAdInmohaM tandrAM bhramaM tRSAm // 8 // zvAsaM kAsaM ca pANDaMca hRdrogaM hanti kAmalAm / trikapRSThakaTIjAnupArzvazUlanivAraNaH // 9 // zItAmbunA piveddhImAnsarvajvaranivRttaye / yathA sudarzanaM cakraM dAnavAnAM vinAzakam // 10 // tathAjvarANAM sarveSAmidaM cUrNa prazasyate / nAnAdezodbhavAMzcaiva nIradoSAn vyapohati // 11 // triphalA, haladI, dAruhaladI, choTI baDI donoM kaTerI, kapUra, soMTha, miraca, pIpala, pIpalAmUla, mUrvA, giloya, dhaniyA, aDUsA, kuTakI, pittapApaDA, moyA, trAyamANa, netravAlA, nImakI chAla, pohakaramUla, mulahaTI, javAsA, ajamAyana, indrayava, bhAraMgI, sahajaneke bIja, phiTakarI, vaca, taja, padmAkha, khasa, candana, atIsa, khareTI, sarivana, piThavana, vAyaviDaMga, tagara, citraka, devadAru, cavya, paTolapatra jIvaka, RSabhaka, lauMga, vaMzalocana, kamalagaTTA, kaMkola, tamAlapatra, jAvitrI, tAlIsapatra, ye saba auSadhi barAbara bhAga le cUrNa kare aura cUrNase AdhA cirAyatA milAve. yaha sudarzanacUrNa tridoSajvara tathA sampUrNa jvaroMko nAza kare vAta pitta kaphoMke jvara, indaja, Agantuka, dhAtumeM sthita, viSamajvara, satripAtaja jvara, mAnasa (jo manase sambandha rakhatA ho), zItajvara, ikatarA, moha, tandrA, bhrama, pyAsa, zvAsa, khAMsI, pANDuroga, hRdroga, kAmalA, trikapIDA, pITha, kamara, ghoMTU, pasavADA, inakA dukhanA ye saba naSTa hove. jaise Aho! Shrutgyanam Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) yogcintaamaanniH| [cUrNAdhikAra:sudarzanacakra daityoMkA nAza karatA hai taisehI yaha sudarzanacUrNa saba jvaroMko nAza karatA hai aura aneka dezoMke jalavikArako nAza karatA hai // 1-11 // SoDazAMga cuunn| kirAtaM titakaM tiktA guDUcI cAbhayA ghnaa| dhanvayAsakavAyaMtI kSudrA zRGgI mahauSadham // 1 // parpaTaM ca priyaMDaM ca paTolaM mAgadhI sttii| SoDazAMgamiti prokta jvarazUlavinAzanam // 2 // cirAyatA, nIMbakI chAla, kuTakI, giloya, haraDa, mothA, javAsA, trAyamANa, kaTerI, kAkaDAsiMgI, soMTha, pittapApaDA, phUlapriyaMmu, paTolapatra, pIpala, kacara inakA cUrNa SoDazAMganAmase vikhyAta hai yaha jvara zUlakA nAzaka hai 1 // 2 // arissttaadicuurnn| nimbacchado dazapalaMtryUSaNaM ca palatrayam / tripalaMtriphalA caiva triphalaM lavaNatrayam // 1 // dvau kSArau dvipalaMcaiva yavAnI palapaMcakam / sarvamekIkRtaM cUrNa pratyUSe bhakSayennaraH // 2 // aikAhikaM vyAhikaM ca tryAhikaM ca tathAjvaram / cAturthikaM mahAghoraM nAzayetsaMtatajvaram // 3 // nIMbakI chAla 10 pala, trikuTA 3 pala, triphalA 3 pala, seMdhAnona, viDanona, saMcaranona tInoM eka eka pala, sajjIkhAra, javAkhAra do do pala, ajamAyanarapala sabako ekatra cUrNa kara khAya to ikatarA dvayAhika tijArI, cauthiyA aura santatajvara ye saba naSTa hoveM // 1-3 // Aho! Shrutgyanam Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH 1 bhASATIkAsahitaH / zrRMgyAdicUrNa | i ( 89 ) zRMgIkaTutrikaphalatrayakaNTakArI bhAGga sapuSkarajaTA lavaNAni paJca / cUrNa pibedazizireNa jalena hikkAzvA sordhvavAta kasanA rucipInaseSu // 1 // kAkaDAsiMgI, soMTha, miraca, pIpala, triphalA, kaTerI, bhAraMgI, buhakara pUla, saiMdhAnona, saMcaranona, biDanona, samudranona, kaciyAmona inakA cUrNa garama jalake sAtha pIne se hicakI, UrdhvazvAsa, vAca kaphake roga, aruci aura pInasa ye saba naSTa hoveM // 1 // lavaNabhAskara cUrNa | pippalIpippalImUlaM dhAnyakaM kRSNajIrakam / saindhavaM ca viDaGgaM ca patraM tAlIsakezaram // 1 // eSAM dvipalikAn bhAgAnpaJca sauvarcalasya ca / maricaM zuNThyajAjI syAdekaikaM ca palaM palam // 2 // tvagelA cArddhabhAgena sAmudraM ca palASTakam / catuHpalaM dADimaM ca dvipalaM cAmlavetasam // 3 // etaccUrNIkRtaM sUkSmaM lavaNaM bhAskarAbhidham / gavAM takaM surA suSThudadhi kAMjikayojitam // 4 // vAtazleSmaM vAtagulmaM vAtazUlaM ca nAzayet / mandAgniM grahaNImarzo hRdrogaM plIhamevaca // 5 // pIpala, pIpalAmUla, dhaniyAM kAlAjIga, saiMdhAnona, vAya viDaMga. cAlIsapatra, nAgakezara ina auSadhiyoM ko do do pala leve. saMcaranona, miraca, soMTha, jIrA inako eka eka pala leve taja, ilAyacI inako 8 TaMka leve samudranona 8 pala, anAradAnA 4 pala . Aho ! Shrutgyanam Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) yAgacintAmaNiH / [ cUrNAdhikAraH amalaveta 2 pala le sabako milAkara khUba bArIka pIse / yaha lavaNabhAskara cUrNa bhAskaravaidyakA banAyA huA hai, sugandhayukta aura amRtake tulya hai isako chAMcha, kAMjI, dAru, dahI inake sAtha khAse vAta kaphake vikAra, vAyagolA, mandAgni, saMgrahaNI, bavAsIra, hRdroga, plIhake roga ye saba naSTaM hote haiM // 1-5 // vajrakSAracUrNa | sAmudraM saindhavaM kAcaM yavakSAraM suvarcalam | TaMkaNaM svarjikAkSAraM tulyaM cUrNa prakalpayet // 1 // arka - kSIraiH snuhI kSIrairbhAviyedAtape tryaham / arkapatre lipettaM tu ruddhA cAMdhapuTe pacet // 2 // sakalaM cUrNayitvA'tha tryUSaNaM triphalArajaH / jIrakaM rajanI vahnirnimbakasya rasaM samama // 3 // ekIkRtya prayogeNa sUkSmaM cUrNe tukArayet / vajrakSAramidaM cUrNa svayaM proktaM pinAkinA // 4 // sarvodareSu gulmeSu zophe zUleSu yojayet / agnimAMdyamajIrNeSu bhakSyaM niSkadvayaM dvayam // 5 // arkapatraM salavaNaM puDhe dagdhaM sucUrNitam / nihanti madhunA pItaM lIhAnaM zUladAruNam // 6 // samudranona, saiMdhAnona, kaciyAnona, javAkhAra, saMcaranona, suhAgA, sajjI ina sabako barAbara le cUrNakara Akake rasakI aura thUhara ke dUdhakI tIna tIna bhAvanA deve, pIche isa cUrNako Akake pattoMse lapeTakara aMdhamUSApuTa meM rakhakara phUMka deve / jaba sabakI bhasma hojAya taba isameM itanI auSadha aura milAve-soMTha, miraca, pIpala, triphalA, jIrA, haladI, citraka, inakA cUrNakara auSadhiyoMke samAna nIMbU ke rasakI bhAvanA Aho! Shrutgyanam Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaashitH| (91) deve, yaha vajrakSAra zrImahAdevajIne kahA hai, isako saba udarake roga, golA, sUjana, zUla inameM denA cAhiye, mandAgni aura ajIrNameM do TaMkake anumAna khAve // 1-6 // arkapatraM salavaNaM puTadagdhaM sucUrNim / nihanti madhunA lIDhaMplIhAnaM ca sudAruNam // 1 // Akake pattoMmeM nona milAkara bhasma kare, usa bhasmako zahadake sAtha cATanese mahAbhayAnaka plIhAroga naSTa hove // 1 // viddlvnnaadicuurnn| viDarucakayavAnI jIrake dve ca pathyA trikaTukahutabhugbhyAM vetasAmlAjamodAH / samavihitarajobhirdhAnyakaM tintaDIkaM jarayati nagakUTaM kA kathA bhojnsy||1|| biDanona, ajamAyana, donoM jIre, haraDa, soMTha, miraca, pIpala, citraka, amalaveta, ajamoda, dhaniyAM, titaDIka ina sabako samAna leve / yaha cUrNa pattharako jIrNa karadeve, bhojanakI to kyA baDI bAta hai ? // 1 // saamudrikcuurnn| sAmudrasauvarcalasaindhavAnAM kSAro yavAnAmajamodabhAgam / harItakI pippalizRMgaveraM hiMgurviDaMgAni samaM ca dadyAt // 1 // etAni cUrNAni ghRtaplutAni bhuJjIta piNDAnprathamaM ca paJca / ajIrNavAtaM gudagulmavAtaM vAtapramehaM viSamaM ca vAtam // 2 // viSUcikAMkAmalapANDDarogAnkAsaM ca zvAsa harate pravRddham // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) yogcintaamnniH| [cUrNAdhikAraH... samudranona, saMcaranona, saiMdhAnona, javAkhAra, haraDa, ajamoda, soMTha, hIMga, vAyaviDaMga ina sabako samAna le inakA cUrNakara ghRta milAya bhojanake prathama pAMca grAsa leve to ajIrNa, vAdI, gudAke roga, vAyagolA, vAtaprameha, viSamavAta, haijA, kAmalA, pAMDuroga, khAMsI aura zvAsa ina sabakA nAza kare // 1-.3 // hiNgvssttkcuurnn| trikaTukamajamodAsaindhavaM jIrake dve samacaraNadhRtAnAmaSTamo hiDabhAgaH / prathamakavalabhuktaM sarpiSA cUrNametajanayati jaTharAgniM vAtagulmaM nihanti // 1 // soMTha, miraca, pIpala, ajamoda, saiMdhAnoMna, saphedajIrA, kAlAjIrA ina sabako barAbara lekara aSTamAMza, hIMga ghImeM bhUnakara DAle pIche isa cUrNako bhojanake prathama pAMca grAsoMmeM khAya to jaTharAgniko prabala kare aura vAyagolAko naSTa kare // 1 // hiMgupaMcaka cUrNa / vizvauSadhena rucakena sadADimena syAdamlavetasayutaM kRtahiMgubhAgam / taddhiMgupaJcakamidaM jaTharAmayanaM bheDAbhidhAnamuninA gaditaM munInAm // 1 // soMTha, saMcaranona, anAradAnA, amalaveta ye barAbara leve, inameM eka hissA hiMgu milAve / yaha hiMgupaJcaka udarake rogoMko dUra kare, yaha bheDanAma munine kahA hai // 1 // hiMgutrayoviMzati cUrNa / hiMgvagnicavyalavaNatrayavetamAmlakSAradvayaM trikaTu dADimatitaDIkam / sagraMthikAnikasaTI hupuSA'jagaMdhA pAga'bhayAsusitajIrakapuSkarAhvA // 1 // gu milAva // 1 // na cUrNa / Aho ! Shrutgyanam Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH soya sadhAnyakamiti pravidhAya cUrNa bhUyaH plutaM hi phalapUraphaladraveNa / uSNodakena paripItamidaM nihanti zUlAni gulmagudajAn grahaNIrujazca // 2 // hIMga, cItA, saiMdhAnona, cavya, saMcaranona, bir3anona, amalaveta, sajIkhAra, javAkhAra, soMTha, miraca, pIpala, anAradAnA, taMtaDIka, pIpalAmUla, araNA, kacara, hAUbera, asagaMdha, pADha, haraDa, saphedajIrA, pohakaramUla, vaca, dhaniyAM ye saba barAbara lave, sabakA cUrNa kara bijore nIMbUkI bhAvanA deve. pIche isako garama jalake sAtha khAya to vAyagolA, zUla, gudAke roga aura saMgrahaNI ina sabako nAza kare // 1 // 2 // tumbagadicUrNa / tumbarANi trilavaNaM yavAnI puSkarAhvayam / yavakSArAbhayA hiGgaviDaMgAni samAni ca // 1 // trivRtribhAgavijayA sUkSmacUrNAni kArayet / pibeduSNena toyena yavakvAthena vA pibet / jayetsarvANi zUlAni gulmAdhmAnodarANi ca // 2 // tuMbaru, saiMdhAnona, saMcaranona biDanona, ajamAyana, pohakaramUla, javAkhAra, haraDa, hIMga, vAyaviDaMga ye samAna bhAga leve, ina sabakA tIsarA bhAga nisotha leve, sabako pIsakara mahIna kara leve| garama jalake sAtha pAve athavA javake kADheke sAtha pIve to saba prakArake zUla, golA, apharA aura udararogoMko jIte // 1 // 2 // __ ajmodaadicuurnn| ajamodA viDaGgaM ca saiMdhavaM devadAru ca / citrakaM pippalImUlaM zatapuSpA ca pipplii| Aho!.Shrutgyanam . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) yogacintAmaNiH / [cUrNAdhikAra:- . maricaM ceti karSAMzaM pratyekaM kArayed budhH| karSAstu paJca pathyAyA daza syurvRddhdaarukaaH||2|| nAgarAcca dazaiva syuH sarvAnekatra cUrNayet / pibetkoSNajalenaitaccUrNa zophavinAzanam // 3 // AmavAtarujaM hanti sandhipIDAM ca gRdhrasIm / kaTipRSThagudasthAM ca jaMghayozca rujaM jayet // 4 // tUnIpratUnIvAtAMzca kaphavAtAmayAJjayet / samena vA guDenAsya vaTikAH kArayed budhH||5|| ajamodA, vAyaviDaMga, saiMdhAnona, devadAru, citraka, pIpalAmUla, sauMpha, pIpala, miraca, ina sabako eka eka karSa leve aura haraDa pAMca karSa leve, vidhAyarA daza karSa leve, soMTha daza karSa leve, sabako ekatra kara cUrNa kare aura garama jala ke sAtha leve to sUjanakA nAza kare, AmavAta, saMdhiyoMkI pIDA, gRdhrasI roga tathA kamara, pITha, gudA, jaMghA inakI pIDAkA nAza kare. tUnI, pratUnI, vizvAcI aura kaphake rogoMko dUra kare. athavA isameM barAbara guDa milAkara golI banA leve // 1-5 // udaravikArameM vijayacUrNa / zrIdIpogrAgnihiMguddhiviSimizivakIcavyatiktApaTUni granthikSArendrajatritrikamiti vijayaH soSNakairaNDatailam / hantyarzaHkAsagulmagrahaNikRmirujApANDurugbhUtazUlaM zvAsaplIhaM pramehaM jvaramarucimudAvartadharmAmavAtAn // 1 // ajamoda, vaca, cItA, hIMga, atIsa, soyA, pAr3ha, cavya, kuTakI, pAMcoM naoNna, pIpalAmUla, javAkhAra, indrayava, soMTha, miraca, pIpala, Aho ! Shrutgyanam Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaashitH| (95) trisugaMdha ina sabako barAvara 2 leve, garama jalase aMDIkA tela milAkara deve to yaha vijayacUrNa bavAsIra, khAMsI, golA,saMgrahaNI, kRmiroga, pAMDaroga, bhayAnaka zula, zvAsa, tApatillI, prameha, jvara, aruci, udAvartta, apharA aura AmavAta ina saba rogoMkA nAza kare // 1 // naaraaynncuurnn| dvau kSAraulavaNAni paMca hapuSAdhAnyAjagandhA saTI vyoSAjAjyupakuJcikA kRmijitaH kNkusstthkusstthaagryH| ugrAgaMdhakakAravI misiyutaM yojyaM phalAnAM trayaM mUlaM puSkarajaM yavAn paribhavedetAni tulyAnyatha // 1 // trivRdizAle dviguNAtha dantinI trisaguNA svAdathatiktakA bhvt| catuguNA cUNamudAhRtaM janairidaM hi nArAyaNamauSadhaM budhaiH // 2 // uSNodakena yavakola kulasthatoyaistakeNa madyadadhimastumurAsavairvA / nArAyaNaM prapibataH sakalaudarANi nazyanti viSNumiva daityagaNA dviSantaH // 3 // sajjIkhAra, javAkhAra, pAMcoM nona, hAUbera, dhaniyA, ajamoda, kacUra, soMTha, miraca, pIpala, kAlA jIrA sapheda jIrA, vAyaviDaMga, kaMkola, kUTha, citraka, vaca, pIpalAmUla, sovAke bIja, triphalA, pohakaramUla, ajamAyana ina saba auSadhiyoMko bagabara lekara nisotha, indrAyanakI jaDa haraeka dUnI leve, daMtI tigunI leve, kuTakI caugunI leya sabakA cUrNa kara garama jalase athavA. yavake kADheke sAtha tathA kulathIke kADheke sAtha athavA chAMchake sAtha vA madirAke sAtha vA dahIse vA dahIke jalase vA murAmAMsIke Asavase isa nArAyaNacUrNako pIve Aho! Shrutgyanam Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) yogcintaamnniH| [cUrNAdhikAraHvo sampUrNa udarake vikAra aise naSTa hoveM jaise viSNubhagavAn ke sudarzana'cakrase daityoMkA nAza huA // 1-3 // trilvnnaadicuurnn| trilavaNahapuSAjamodogragandhA vacA hiMgu pAThopakuMcikA saTI jIrakA dhAnikastuMbarI sApi kAkAvagatuMbarUsarjikA yAvazUkAjaTA puSkaraM dADimaM tintaDIkaM viDaMbAni bhAGgI varI vetasAmlo marIcaM gajakaNA'bhayA paMcakolAni kubhAvizAlA yavAnI surAtA ca tatsarvamekatra cUrNIkRtaM bIjapUrAIkarasenAsakRdbhAvitaM yaH pibetprAtarutthAya cAhArakAle'thavA mAsamAtraMhitAzI naraHplutamazizireNa vAriNA jIrNamana taNa kolAMbhasA mastunA vA pibet sarpiSA koSNadugdhena tatkSAranaSToraniSTastataH zvetavAdADimaM vArasenAtmavAnebhirevauSadhaiH sAritaM vyAdhiddhRdayagudakaTiyakRplIhagulmAzritaM tasya zUlapraNAzastathA gulmaviSTaMbhadurnAmahRdrogakRcchodarAdhmAnahallAsayakSmArucizvAsakAsAnprapacayatyasakaubhavetpAcakaH prAzyamAnAni pASANacUrNAnyapi // - tInoM nona, hAubera, ajamoda, asagaMdha, vaca, hIMga, pADha, kAlA jIrA, kacUra, ajavAyana, dhaniyAM, hiMgupatrI, sovA, tuMvarU, sajjI, javAsA, pohakaramUla, anAradAnA, vaitaDIka, vAyaviDaMga, bhAraMgI, zatAvara, amalaveta, kAlI Ahoi Shrutgyanam Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH / (97) miraca, gajapIpala, haraDa, paMcamUla, ( pIpala, pIpalAmUla, cavya, citraka, soMTha, ) berakI miMgI, dAMtaNa, indrAyaNakI jaDa, devadAru ya saba auSadhi kUTa pIsa kapaDachAnakara bijoreke rasakI aura adarakha ke isakI aneka bhAvanA dekara rakha choDe / isameMse eka mahInA paryaMta prAtaHkAla nitya khAya athavA bhojanake samaya khAya aura pathyase rahe isako garama vA zItala jala ke sAtha vA purAne madyake sAtha yA chAcha berake pAnI sevA dahIke jalase, ghRta vA garama dUdhake sAtha pIve athavA canAkhAra Adike sAtha sevana kare vA anArake rasake sAtha sevana kare to itane rogoMkA nAza kare- hRdaya, gudA, kamara, yakRt lIhA, golA inake Azrita vyAdhiM, zUla, vraNaroga, bavAsIra, golA, apharA, hRdayaroga, udararoga, aura sUkhI raddako nAza kare || " kSArAmRta / kSAraM kiMzukamuSkakArjunadhavApAmArgarambhAtilAjIvantIkanakAhvayA surajanI kUSmANDavallI tathA / vAsAsUraNakatrivRddahanakaiH prajvAlya bhasmIkRtaM toyena pratizodhya niHsRtamayaHpAnaM vidheyaM sakRt // 1 // zUlAnAhavibandhagulmakaphajAnrogAayetkAmalAM vAyuM vidradhizUlapANDugrahaNIzophArasaM pInasam / mandAgni jaTharasya pInasaguruplIhAtimedAdikAn pASANA udare bhavanti bahudhA bhasmIbhavanti kSaNAt // 2 // DhAkA khAra, muSka vRkSa ( vanapalAza ) nAma se prasiddha hai, arjuna ( koha ) iti bhASA ), oMgA, kelA, tila, jIvantI ( DoDI ) Aho! Shrutgyanam Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) yogcintaamnniH| [cUrNAdhikAra:dhatUrA, haladI, peThA, aDUsA, jimIkaMda aura nisotha ina sabakI rAkhako pAnImeM bhigokara agni para rakha khArakI kriyAse khAra nikAla leve Ara khAroMko jalameM milAkara pInese zUla, peTakA apharA, bandhakuSTha, golA, kaphake roga, kamalagayu, vidradhi hRdayakA zUla, pAMDa, saMgrahaNI, sUjana, bavAsIra, pInasa, mandAgni, peTake roga, prameha, patharI ityAdi rogoMkA nAza karatA hai // 1 // 2 // amalavetasacUrNa / katyamlavetasaphalAni vidAritAni sidhvAdipaMcalavaNena supUritAni / hiMgvAdijena paTubhAskarajena cAtha tAlIsapuSpajanitena vibhAvya yuktyA // 1 // saMzoSya tIvrakiraNai ravitaptatApaiH siddhAni tatsakalameva subhakSitaM c| gulme'rucau yakRti duSpavanAgnimAMdye plIhAmayeSu jaThareSu gudodbhaveSu // 2 // kitaneka phala amalavetake lekara cIra 2 kara unake bhItara pAMcoMnimaka athavA lavaNabhAskara cUrNa bharadeve, vA hiMgvaSTaka bharadeve vo tAlIsAdi bharade, phira una phaloMko dhUpameM sukhAve jaba sUkhajAya~ taba usameMse eka TaMka khAya to gulma, aruci. plIhA, duSTavAta, mandAgni, tApatillI aura udara tathA gudAke sampUrNa rogoMkA nAza karatA hai||1-2|| atIsAre-laghugaMgAdharacUrNa / ajamodA mocarasaM sazRMgaveraM ca dhAtakIkusumam / gomathitatakrapItaM gaGgAmapi vegavAhinI rundhyAt // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaashitH| (99) ajamoda, mAcarasa, soMTha aura dhAyake phUlake cUrNako gAyake mahake sAtha pIve to gaMgAke samAna vegavAlA atIsAra bhI nAza hoya // 1 // ___ atiisaare-vRddhgNgaadhrcuurnn| arulukadhanazuNThI dhAtakI bilvalodhaM kuTajapalasametaM mocaniryAsayuktam / ativiSajalapAThA sAhakAraM ca bIjaM mamRNamavimizraM taNDulAmbuprapItam // 1 // kaphodbhavaM mArutapittasaMbhavaM jayedatIsArapurANamAmajam / prasiddhagaMgAdharanAmacUrNa tathA hi roge grahaNIgade ca // 2 // aralUkI chAla, mothA, soMTha, dhAyake phUla, belagirI, lodha, kuDAkI chAla, iMdrayava, mocarasa, atIsa, sugaMdhavAlA, pAThA, AmakI guThalI inako zahadameM milAkara sAMThI cAvaloMke sAtha khAya to kapha, vAta pittase jo bahuta dinakA atIsAra, AmasaMgrahaNI Adi rogoMko jIte / yaha cUrNa vRddhagaMgAdhara nAmase prasiddha hai // 1 // 2 // kpitthaassttkcuurnn| aSTrau bhAgAH kapitthasya SaDbhAgA zarkarA mtaa| dADimaM tintaDIkaM cazrIphalaM dhAtakI tathA / / 1 // ajamodA ca pippalyAH pratyekaM syustribhAgakam / maricaM jIrakaM dhAnyaM granthikaM bAlakaM tathA // 2 // sauvarcalaM yavAnI ca cAturjAtaM sacitrakam / nAgaraM caikabhAgAH syuH pratyekaM suukssmcuurnnitaaH||3|| kapitthASTakasaMjJaM syAccUrNametajalAmayAn / nihanti grahaNIrogAnatIsAraM vyapohati // 4 // Aho! Shrutgyanam . Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) yogcitaamnniH| , [cUrNAdhikAraH: ATha bhAga kaitha aura cha: bhAga mizrI, anAradAnA, tantaDIka, belagirI, dhAyake phUla, ajamoda, pIpala ye pratyeka tIna tIna bhAga leve, sugaMdhavAlA, kAlAnona, ajamAyana, cAturjAta, cItA, soMTha ina saba auSadhiyoMko do dobhAga la sUkSma cUrNa kara mizrI milAve / yaha cUrNa duSTa jala ke roga, saMgrahaNI aura atIsArako dUra karatA hai // 1-4 // yvaanyaadicuurnn| yvaaniipippliimuulcaaturjaatknaagraiH| maricandrayavAjAjIdhAnyasauvarcalaiH smH||1|| vRkSAmladhAtakIkRSNAbilvadADimadIpakaiH / triguNaiH SaDguNaiH siddhaiH kapittho'STaguNaH smRtH||2|| cUrNamatIsAragrahIkSayagulmagalAmayAn / , kAsazvAsAnimandArzaH pInasArocakAJjayet // 3 // ajamAyana, pIpalAmUla, cAturjAta, soMTha, miraca, indrajava, jIrA, dhaniyA kAlAnona ya saba samAna leve / amalaveta, dhAyake phUla, pIpala, bela, anAradAnA, ajamoda ye saba haraeka tigunI laya aura mizrI chaH gunI leve, kaithake ATha bhAga leve / yaha cUrNa atIsAra, grahaNI, kSaya, gulma, goleke roga, khAMsI, zvAsa, mandAgni, arza, pAnasa, aruci Adiko dUra karatA hai // 1-3 // daaddimaassttkcuurnn| dADimasya palAnyaSTau zarkarAyAH palASTakam / / pippalI pippalImUlaM yavAnI maricaM tathA // 1 // dhAnyakaM jIrakaM zuNThI pratyekaM plsmmitm| karSamAtrA tugAkSIrI tvakpatrailAzca kezaram // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhaassaattiikaashitH| (101 ) pratyeka kolamA syAttaccUrNa dADimASTakam / atIsAraM kSayaM gulmaM grahaNIM ca galagraham / mandAgniM pInasaM kAsaM cUrNametabdhapohati // 3 // anAradAnA 8 pala, mizrI 8 pala, pIpala, pIpalAmUla, ajamAyana, miraca, dhaniyAM, jArA, soMTha, ye saba eka eka pala leve, vaMzalocana 4 TaMka, taja, tejapAta, dAlacInI, ilAyacI, nAgakezara ina auSadhiyoMko do do TaMka leve, yaha dADimASTaka cUrNa atIsAra, kSayI, golA, saMgrahaNI, galaroga, mandAgni, pInasa, khAMsI Adi rogoMkA nAza kare // 1-3 // udarakRmirogameM vacAdicUrNa / vacA'jamoTA kamihatpalAzabIjaM saTI rAmaTakaM trivRcca / jalena taptena tu peSyapeyaM patanti zIghraM kRmayaH samUlAH // 1 // vaca, ajamoda, vAyaviDaMga, DhAkake bIja, soMTha, kacUra, hIMga, nisotha inakA cUrNa garama jalake sAtha pIve to saba kRmi girapaDeM // 1 // kapillakaM viDaGgAni kSAraM saindhavameva ca / piSTvA takraNa pAtavyaM nityaM kRmivinAzanam // 1 // kabIlA, vAyaviDaMga, javAkhAra, saiMdhAnona inako pIsakara maTeke saMga pIve to kRmi nAza hoveM // 1 // kolamajjA kaNA vahnipakSabhasma sazarkaram / madhunA lehayecchIdahikAkopasya zAMtaye // 1 // berakI miMgI, pIpala, cItA, morapaMkhakI rAkha, mizrI zahadake sAtha leve to chardi, hicakI ye saba dUra hoveM // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) yogcintaamnniH| cUrNAdhikAraHlAjAkapitthamadhumAgadhikoSaNAnAM kSudrAbhayAtriH kaTudhAnyakajIrakANAm / pathyAmRtAmaricamAkSi kapippalInAlehAstrayaHsakalavamyaruciprazAntyai // 2 // pahilA-dhAnakI khIla, kaitha, mulahaThI, pIpala, miraca, dUsarA kaTerI, haraDa, trikaTu, dhaniyAM jIrA inakA avaleha aura tIsarA-harar3a, giloya, miraca, zahada, pIpala inakA avaleha saba aruci aura chardikA nAza karatA hai // 2 // kolAmalakamajjAnau makSikAviT sitA madhu / sakRSNAtaNDulo lehaH zreSThazchardinivAraNaH // 3 // berakI miMgI, AMvalekI miMgI, makkhIkI bITa, mizrI, zahada, pIpala inako sAMThI cAvaloMke pAnIke sAtha leve to saba prakArakI chardi jAya // 3 // dantapIDAmeM jaatiiptraadicuurnn| jAtIpatrapunarnavAgajakaNAkoraNTakuSThAvacAzuNThI divyazatAvarI samaghRtaM cUrNa mukhe dhaaryte| vAtanaM kaphanAzanaM kRmiharaM durgadhinirNAzanaM krasyApi samastadoSahananaM dantazca vajrAyate // 1 // jAvitrI, sAMThakI jaDa, gajapIpala, koraTaMka vRkSake phUla, kUTha, vaca, soMTha lauMga, zatAvara ina sabako barAbara leve aura sabake samAna ghI lekara mukhameM rakhanese vAyuvikAra, kapha, kRmi tathA muMha kI durgaMdha jAya aura dA~ta vajrake samAna hojAveM // 1 // kuSThaM dAvI lodhramabdaM samaGgA pAThA ktA tejanI pItakA ca / etaccUrNa gharSaNaMtadvijAnAM raktasrAvaM Aho! Shrutgyanam Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 103) hanti kaNDUrujaM ca // 2 // phalAnyaglAni zItAmbu rUkSAnnaM dantadhAvanam / tathA'tikaThinAnbhakSyAndantarogI vivarjayet // 3 // kuTha, dArUhaldI, lodha, mothA, ma~jITha, pADha, kuTakI, mUrvA ( eka latA hotI hai ), haladI ina saba auSadhiyoMkA cUrNa kara dAtoM meM male to rudhira giranA, khujalI, darada Adiko dUra kare aura khaTTA phala tathA khaTAI na khAve, ThaMDhA pAnI na pIve, rUkhA anna dantadhAvana, atikaThina bhojana ina sabako daMtarogI choDadeve // 2-3 // dantamasI / kAsIsaM triphalA mAjUphalaM juGgI harItakI / karpUraM khadiraM tApyaM lohacUrNe ca vidrumam // 1 // dADimaM tvakca maMjiSThA lodhraM tutthaM surASTrajA / mastaMgI vidalaM pUgaM sarva sUkSmavicUrNitam / dantazUlaharaM cAmlaM dantakRSNIkaraM tathA // 2 // kasIsa, triphalA, mAjUphala, jaMgIharaDa, kapUra, khairasAra, sonA makkhI, lohacUrNa, mUMgA, anArakA chilakA, ma~jITha, lodha, nIlAthothA, phiTakarI, mastaMgI, vidala, supArI, ina sabako barAbara lekara pIsa le| yaha dA~toM kA darada dUra kare tathA dA~toM ko syAha kare, yaha khaTTA hai // 1 // 2 // kAyAkalpameM bhRMgarAjacUrNa | samUlaM bhRMgarAja caM chAyAzuSkaM tu kArayet / tatsamaM triphalA cUrNa sarvatulyA sitA bhavet // 1 // palaikaM bhakSayeccaitadapamRtyujvarApaham // 2 // bhAMgarA paMcAMgako chAyAmeM sukhAve usakI barAbara triphalA aura Aho ! Shrutgyanam Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) yogacintAmaNiH / [ cUrNAdhikAraH sabake samAna mizrI DAle. isa cUrNako eka pala leve to apamRtyu aura jvarakA nAza kareM // 1-2 // sUkSmIkRtaM bhRGganRpasya cUrNaiH kRSNaistilairAmalakaizva sArddham / sitAyutaM bhakSayatAM narANAM na vyAdhayo naiva jarA na mRtyuH // 3 // bhAMgare ke pacAMgako mahIna pIsakara kAle tila, AMvale barAbara leve aura phira inake barAbara mizrI DAle isa cUrNako jo koI khAve Dasako vyAdhi, buDhApA, palita aura apamRtyu na satAve // 3 // AmalakAdicUrNa | AmalaM citrikaM pathyA pippalI saindhavaM tathA / bhedI rucikaraH zleSmajetA pAcanadIpanaH // 1 // AMvalA, cItA, haraDa, pIpala, saiMdhAnona inakA carNa bhedI, ruci kAraka, tathA zleSmavikArako dUra kare aura agniko dIpana karatA hai // 1 // stambhanacUrNa | akArakarabhaH zuMThI kaMkolaM kuGkumaMkaNA / jAtIphalaM lavaGgaM ca candanaM ceti karSakAn // 1 // cUrNAni mAnataH kuryAdahiphenapalonmitAn / sarvamekIkRtaM cUrNamASaikaM pradhunA lihet // 2 // zukrastambhakaraM cUrNa puMsAmAnandakArakam / nArINAM prItijananaM seveta nizi kAmukaH // 3 // akarakarA, soMTha, kaMkola, miraca, kezara, pIpala, jAyaphala, lauMga, candana, ina sabako cAra cAra TaMka leve, sabase AdhI aphIma 16 TaMka sacakA cUrNa kara zahada ke sAtha eka mAsA nitya cAhe to vIryako staMbhana kare, puruSako ati Ananda Aho ! Shrutgyanam Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH] bhaassaattiikaashitH| (105) kare, striyoMko paramaprIti hove, yaha cUrNa kAmI puruSako rAtrisamaya khAnA cAhiye // 1-3 // buddhivRddhi ke liye sArasvatAdicUrNa / kuSThAzvagandhelavaNAjamode dve jIrake trINi kaTUni pAThA / mAMgalyapuSpA ca samAnacUrNa kRtvA ca cUrNena vacodbhavena // 1 // tulyena yuktaM bahuzo rasena tadbhAvitaM brahmavinirmitAyAH / sarpimadhubhyAM catato'kSamAtraM lihyAdinAtsaptaguNAMzca sapta // 2 // sArasvatamidaM cUrNa brahmaNA nirmitaM svayam / jagaddhitAya lokAnAM durmedhAnAmacetasAm // 3 // kUTha, asagaMdha, seMdhAnona, ajamoda, donoM jIra, soMTha aura sabakI barAbara vaca leve, miraca, pIpala, pADha, zaMkhAhUlI inakI samAna mAtrA leve. inako cUrNa kara brAhmIke rasakI bhAvanA deve, yaha brahmAne apanI buddhise racA hai. ghRta athavA zahada 4 TaMka le, 49 dina khAve to yaha sUrNa mUrkhakI buddhi ko baDhAve // 1-3 // guDUcyapAmArgaviDaGgazavinI brAhmI vacA zuNThizatAvarI ca / ghRtena lIDhA prakaroti manavAMstribhidinairgranthasahasradhAriNaH // 4 // brAhmI muNDI pippalI nAgarAja kuSThaM sarpiH zvetavarNA vacA vaa| moDhayAttAnAmakSamAtra dadAta prajJA medhA vaddhate mAsayugmAt ||5||jyotissmtyaastailmekN pibecca guJjAvRddhayAkarSamAtraMtu yAvat / saure parvaNyambumadhye praviSTaH prajJAmUrtirjAyate'sau kavIndraH // 6 // Aho! Shrutgyanam Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) yogacintAmaNiH / [ cUrNAdhikAraH giloya. oMgA, vAyaviDaMga, zaMkhAhulI, brAhmI, vaca, soMTha, zatAvarI ye saba barAbara leve aura cUrNa kara ghRtake saMga avaleha kara sevana kare to tIna dinameM hajAra zlokakI dhAraNA hove, mAlakAMganI telako sUrya parvake samaya jalameM pIve to paMDita hove // 4-6 // trikaTutriphalA dhAnya yavAnI zatamUlikA / vacA bhAGga tathA brAhmIcUrNa samadhu lehayet // 7 // vAkpradAyi ca bAlAnAM vINAvAdyasamasvaram / tailaM tIkSNaM rUkSamamlaM vAtalaM ca vivarjayet // 8 // jyotiSmatyAstailamatrAbhimantraya vAgvAdinyA maMtra- bIjaM trikaMtu / jihvAyAM vai likhyate yasya janto lekhanyA jAyate'sau kavIzaH // 9 // nAgapurIyayatigaNazrIharSakIrtisaMkalite / vaidyakasAroddhAre cUrNAdhikRtirdvitIyeyam // 2 // soMTha, miraca, pIpala, triphalA, dhaniyAM, ajamAyana, zatAvarI, vaca, brAhmI, bhAraMgI ina sabako barAbara leve aura zahadake sAtha sevana kare to bAlakabhI bolane meM catura hoya, vINAkAsA zabda bole / ina cIjoMse paraheja kare-taila, caraparA, rUkhA, khaTTA, vAtala / brAhmI, gorakhamuMDI, pIpara, nAgezvara, kUTha, makkhana aura sapheda vaca ye auSadha mUkhako 1 tolA denese kavIndra karatA hai athavA mAlakAMganI ke telako sarasvatI ke mantrase abhimantrita kara bAlakakI jIbhapara sarasvatI bIjako likhe to kavirAja hoya // 7-9 // iAta zrImAthuradattarAma caubekRtamAthurImaJjUSAbhASATIkAyAM cUrNAdhikAro dvitIyo'dhyAyaH // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] bhaassaattiikaashitH| (107) atha guTikAdhikAraH-tRtIyo'dhyAyaH 3. rucikara amRtaprabhA nAma guTikA 1-2 / maricaM pippalImUlaM lavaGgaM ca harItakI / yavAnI tintaDIkaM ca dADima lavaNatrayam // 1 // etAni palamAtrANi mAgadhIkSAracitrakam / vyajAjI nAgaraM dhAnyamelA dhAtrIphalaM samam // 2 // etAndvipali. kaanbhaagaanbhaavyedviijpuurkaiH| bhAvanAtritayaM dattvA guTikAM kArayed budhaH // 3 // chAyAzuSkAM prakurvIta hyajIrNasya prazAntaye / aniM ca kurute ghoraM guTikA cAmRtaprabhA // 4 // 1-miraca, pIpalAmUla, lauMga, haraDa, ajavAyana, taMtaDIka, anAradAnA, seMdhAnona, kAlAnona, kacanona ye saba auSadhi eka eka pala leve. pIpala, javAkhAra, cItA, donoM jIre, soMTha, dhaniyAM, ilAyacI, AMvalA, ye saba auSadhi eka eka pala leve phira bijaureke rasameM ghoTakara tIna puTa de, golI banAkara chAyAmeM sukhAve / yaha ajIrNako dUra kare, agnidIpana kare aura ye golI amRtake tulya haiM // 1-4 // AkallakaM saindhavavahnizuNThIdhAtryUSaNaM divyasamA sapathyA / rasena bhAvyaM phalapUrakeNa mandAnilatve hyamRtaprameyam ||5||kaase galAmaye zvAse prati zyAye capInase / apasmAre tathonmAde sannipAte sadA hitaa||6|| Aho! Shrutgyanam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAraH 2 - akarakarA, saiMdhAnona, cItA, soMTha, AMvalA, miraca, loMga aura hara inako bijaure ke rasakI bhAvanA dekara golI banAve | mandAnivAle ko yaha amRta samAna hai, isase khAMsI, galaroga, zvAsa, pInasa Adi roga dUra hoveM. apasmAra, unmAda, sannipAtavAloM ko bhI hitakArI hai // 5 // 6 // vaTaprarohAdiguTikA | vaTaprarohUM madhu kuSThamutpalaM salAjacUrNairguTikAM prakalpayet / sazarkarA sA vadane ca dhAritA tRSAM pravRddhAmapi hanti satvaram // 1 // vaDakI jaTA, zahada, kUTha, kamalagaTTA, dhAnakI khIla inakI golI banAkara mizrI ke sAtha mu~ha meM rAkhe to pyAsa baMda hove // 1 // rAjaguTikA 1-2 | zuNThyAH palaM palArddha ca gandhakaM saindhavaM tathA / nimbUkarasasaMbaddhAhantyajIrNe viSUcikAm // 1 // 1 - soMTha eka pala, gandhaka, saMdhAnona AdhA pala, inako nImbuke rasameM milAya choTe bera ke samAna golI banA leve to ajIrNa aura viSUcikA ko dUra kare // 1 // 43 nAgaraM ca caturbhAgaM tadarddha saindhavaM tathA / gandhakaM bhAgamekaM ca kApathyA gandhakaM samam // 2 // nimbUrasasya saptAhaM puDhaM dadyAdvizAradaH / viSUcikAjIrNazUlaM mandAgniM vamanaM haret // 3 // eSA rAjavaTI nAma kolamAtraM tu bhayakSeta // 4 // 2 - sATha 4 TaMka, saiMdhAnona 2 TaMka, haraDa 1 TaMka, gandhaka 1 TaMka inakI nImbUke rasameM choTe berake samAna golI banAve Aho ! Shrutgyanam Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] . bhaassaattiikaashitH| (109) aura khAya to bipUcikA, ajIrNa, mandAgni aura vamana ina sabakA nAza kare // 2-4 // unmiilniiguttikaa| unmIlanI buddhibalendriyANAM nirmUlanI vAtakaphArditAnAm / saMzodhinI mUtrapurIpayozca harItakI zuNThiguDaprayuktA // 1 // haraDa, soMThase guDakI golI buddhi baDhAve, manuSyakI idriyoMko caitanya kare, vAta kaphAdika rogoMko nirmUla kare, malamUtrako zuddha karatI hai // 1 // guddctussttyvttikaa| AmeSu saguDAM zuNThImajIrNe guDapippalIm / kRcchre jIraguDaM dadyAdarzoghnaM guDadADimam // 1 // AmarogameM soMTha muDa, ajIrNameM guDa pIpala, mUtrakRcchrogameM jIrA guDa aura bavAsIra rogameM anAradAnA guDasaMyukta denA cAhiye // 1 // guDavizvauSadhaM pathyAmAgadhIdADimaiH kRtA / vaTihanyAd bhakSyamANA gulmArzovahnijAn gdaan|| guDa, soMTha, haraDa. pIpala, anAradAnA inakI golIko khAve to gulma Adi rogoMkA nAza kare aura agniko dIpana suurnnaadivttikaa| cUrNIkRtAH SoDaza sUraNasya bhAgAstadardaina ca citrakasya / mahauSadhI dvau maricasya caiko guDena durnAmajayAya piNddii|| 1 // maricamahauSadhicitraka Aho! Shrutgyanam Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) yogcintaamnniH| guTikAdhikAraHmUraNabhAgA yathottaraM dviguNAH / sarvasamo guDabhAgo vaTikA durnaamnaashaay||2||vRddhdaarukbhllaatshunntthii cUrNena yojitH| modakaH saguDo hanyAtSaDvidhAzaMskRtAM rujam // 3 // jimIkandakA cUrNa 16 pala, citraka 8 pala, soMTha 2 pala, miraca 1 pala inakI golI guDameM banAve to arzako dUra kare miraca cAra TaMka, soMTha 8 TaMka, cItA 16 TaMka, jimIkaMda 32 TaMka, guDa sabake barAbara leve aura golI banAkara khAya to arzarogako dUra kare / vidhAyarA, zuddha bhilAvA aura soMTha inakA cUrNa guDa milAya golI banAkara khAve to chaH prakArake arzarogoMkA nAza kare // 1-3 // sanAgarApuSkaravRddhadArukaM guDena yo modakamattyudArakam / azeSadurnAmakarogadArakaM karoti vRddhaM sahasaiva dArakam // 4 // soMTha, puhakaramUla, vidhAyarA inakI bhale prakAra guDameM golI banAkara khAve to sampUrNa prakArake arzokA nAza kare aura bala buddhiko baDhAve // 4 // ___ kaaNkaayniiguttikaa| pathyApaJcapalAnyekamajAjimaricasya ca / pippalI pippalImUlaM cayacitrakalAgaraiH // 1||plaabhivRddhH kramazo yavakSAraM paladvayam / bhallAtakapalAnyaSTau sUraNo dvigunnomtH||2|| dviguNena guDenaiSA vaTikA caaksssNmitaa| ekekA bhakSayetprAtastakamamlaM pibedanu // 3 // vahni saMdIpayatyAzu grahaNI Aho! Shrutgyanam Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (111) pANDurogajit / kAMkAyanena ziSyebhyaH zastrakSArAgnibhirvinA // 4 // kathitA guTikA caiSA gudajAnAMvinAzikA // 5 // haraDa 5 pala, jIrA 1 pala, miraca 1 pala, pIpala 1 pala, pipalAmUla 1 pala, cavya 4 pala, citraka 5 pala, soMTha 6 pala ye saba auSadhi palapala kramase aura javAkhAra 2 pala, zuddha bhilAvA 8 pala, jimIkaMda sabase dUnA aura guDa milAke choTe berake samAna golI banAve aura prAtaHkAla chAchake sAtha leve to agniko dIpta kare, saMgrahaNI aura pANDurogakA nAza kare, yaha kAMkAyanakavine apane ziSyoMse kahA hai aura saMpUrNa gudAke rogoMkA nAzaka hai // 1 // 5 // ___ abhayAdimodaka / abhayA pippalImUlaM maricaM nAgaraM tathA / tvakpatraM pippalI mustaM viDaGgAmalakAni ca // 1 // karSa pratyekameSAM tu daMtyAH karSatrayaM tthaa| SaTkarSAzca sitAyAstu dvipalA trivRtA bhavet // 2 // sarva saMcUrNitaM kRtvA madhunA modakaH kRtAH / khAdeva pratidinaM caikaM zItaM cAnu pibejalam // 3 // tAvadviricyate janturyAvaduSNaM na sekyet / pANDurogaM viSaM kAya jaMghAyAzca rujastathA ||4||shiroti mUtrakRcchaM ca durnAmakabhagandarau / azmarImehakuSThaM ca dAhazophodarANi ca // 5 // haraDa, pIpalAmUla, miraca, soMTha, taja, tejapAta, pIpala, mothA, vAyaviDaMga, AmalA ina sabako cAra cAra TaMka leve aura dantI 12 Aho! Shrutgyanam Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAraH TaiMka (dantI vaha hai jisakA phala jamAlagoTA hotA hai ), mizrI 24 TaMka, nisotha 32 TaMka inakA cUrNa kara zahada meM golI banAve aura eka golI nitya ThaMDhe pAnI ke sAtha khAya to jabataka garama jala na pIve tabataka dasta hoya aura pANDuroga, viSaroga, kRzatA aura jaMghA ke saba roga, mastakaroga, mUtrakRcchra, arza, bhagaMdara, patharI, meha, koTa, dAha, sUjana, udararogAdikoM ko dUra karatA hai // 1-5 // ajamodAdiguTikA yA cUNa 1-2 / ajamodA maricakaNA viDaMgasuradArucitrakazatAhvA / saiMdhava pippalimUlaM bhAgau navakasya palikaH syAt // 1 // zuNThI dazapalikA syAtpalAni tAvaMti vRddhadArova / daMtyAH palAni paMca ca sarvANyeka kArayeccUrNam // 2 // samaguDavaTikA adatacUrNa vA koSNavAriNA pibataH / naiyaMtyanilodbhUtAH sarve rogAstathA vAtAH // 3 // 1- ajamoda, miraca, pIpala, vAyaviDaMga, devadAru, citraka, sovA, saiMdhAnona, pIpalAmUla ye saba nau pala aura soMTha 10 pala, vidArI kanda 10 pala, dantI 5 pala, haraDa5pala ina saba auSadhiyoMke barAbara guDa milAve athavA carNakohI garama jalake sAtha pIve to saMpUrNa vAtarogoMkA nAza karatA hai // 1-3 // hiMgubhAgau bhavedeko vacA ca dviguNA bhavet / yo bhAgA viDaMgAnAM saindhavaM ca caturguNam // 1 // ajAjI paMcabhAgA ca SaDbhAgaM nAgaraM tathA / maricaM saptabhAgaM ca pippalyaSTaguNA bhavet // 2 // ... Aho ! Shrutgyanam Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (113) kuSThasya nava bhAgAH syurdazabhAgA hriitkii| ekAdaza citrakasya ajamodA ca dvAdaza // 3 // guDazca sarvadviguNo guTikAM kArayedRDhAm / hanyAdanekavAtAMzca harSa caiva caturdaza // 4 // aSTAdazaiva gulmAni pramehAnvizati tathA / hRdrogakuSThazUlAni vAtagulmaM galagraham // 5 // zvAsaM ca grahaNI pANDumagnimAMdyArucI tthaa| dhanvaMtarikRto yogo nijaputrasya hetave // 6 // 2-hiMga 1 bhAga, vaca 2 bhAga, saiMdhAnona 4 bhAga, jIrA 5 bhAga, soMTha 6 bhAga, miraca 7 bhAga, pIpala 8 bhAga, kUTha 9 bhAga, haraDa 10 bhAga, cItA 11 bhAga, ajamoda 12 bhAga, ina sabase dUne guDameM golI 7 TaMka pramANakI banAve / yaha aneka vAyugega, 14 prakArakA harSa, 18 prakArakA gulma, 20 prakArakA prameha, hRdayaroga, kuSTha, zUla, vAyagolA, galagraha, zvAsa, saMgrahaNI, pAMDuroga, agnimAMdya aura aruci ina rogoMko dUra kare / yaha yoga dhanvaMtarine apane putrake liye kahA hai // 1-6 // udaravikArameM elAdivaTikA / elIyakaM kaNA pathyA zuNThI citrakaTaMkaNam / rAjikA sarjikA sauro viDaMgAjAjisaindhavam // guDena guTikA kAryA yakRtplIhavinAzinI // 1 // ilAyacI pIpala, hagDa, soMTha, citraka, suhAgA, rAI, sajjI, zorA, vAyaviDaMga, jIrA, seMdhAnona inako barAbara leve aura guDake sAtha golI banAye to yakRta plIhAdi rogoMko dUra kare // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAra: pANDuroga navarasAdiguTikA / citrakaM triphalA mustaM viDaMgaM tryUSaNAni ca / samabhAgAni kAryANi srvtulymyorjH||1|| madhusarpiryutaM lehyaM guDena guTikAthavA / gomUtramathavA takrAnupAne prazasyate // 2 // pANDDarogaM jayedugraM hRdrogaM ca bhagandaram / zophakuSTodarAzosi mandAgnimaruciM kRmIn // 3 // citraka, triphalA, mothA, vAyaviDaMga, soMTha, miraca, pIpala saca barAbara aura sabake barAbara lehasAra zahada aura ghAsa khAya athavA guDameM golI banAve aura gomUtra vA chAchake saMga lebe to pAMDuroga, hRdayaroga, bhagadara, sajana, koDha, udararoga,arza, maMdAgni, aruci, krimi Adi rogoMko nAza kare // 1-3 // vRddhinavarasaguTikA / viDaGgaM triphalA vyoSaM cAturjAtakacitrakam / svarNamAkSI tavAkSIraM jImUtaM vaMzalocanam // 1 // kvAthasaMpavalohaM ca zarkarApi samanvitA / guTikAM madhusaMyuktAM prAtarekAM tu bhakSayet // 2 // pramehazophArucimAmavAtaM sakAmalaM pANDugadaMsakuSTham / zvAsaM ca kAsaM ca nihanti gulmaM durnAmakaM nAzayate ca sadyaH // 3 // .. vAyaviDaMga, triphalA, soMTha, miraca, pIpala, taja, tejapAta, ilAyacI, nAgakezara, cItA, sonAmakkhI, tavAkhIra, mothA, vaMzalocana, sAra,. maMDUra ye saba barAvara, mizrI sabake barAbara Aho ! Shrutgyanam Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 115 ) lekara zahada meM golI banAve aura prAtaHkAla khAve to prameha, zUla, aruci, AmavAta, pIliyA, pAMDuroga, koDha, zvAsa, khAMsI, golA aura arza Adiko nAza kare // 1-3 // prameha meM candrakalAguTikA / elA sukarpUrasudhAsadhAtrI jAtIphalaM gokSurazAlmalI ca / sUtendravaMgAyasabhasma sarvametatsamAnaM parimardayecca // 1 // guDUcikA zAlmalikA kaSAyapiSTaM samAnA madhunA tatazca / baddhA guTI candrakaleti saMjJA meheSu sarveSu niyojanIyA // 2 // ilAyacI, kapUra, mizrI, AMvalA, jAyaphala, gokharU, semalakA goMda, pArA, iMdrayava, baMgasAra isakI samAna mAtrA lekara eka prahara mardana kare phira giloya aura semala ke goMdake kADhemeM ghoTe aura zahada meM golI banAve. yaha candrakalA guTikA saMpUrNa pramehoMko dUra karatI hai // 1 // 2 // pInasAdimeM vyoSAdiguTI / vyoSAmlavetasaM cavyaM tAlIsaM citrakaM tathA / jIrakaM tintaDIkaM ca pratyekaM karSabhAgakam // 1 // trisugaMdhaM tribhAgaM syAdguDaH syAt karSaviMzatiH / vyopAdivaTikA nAma pInasa zvAsakAsajit // 2 // rucisvarakarI khyAtA pratizyAyapraNAzinI // 3 // soMTha, miraca, pIpala, amalaveta, cavya, tAlIsa, citraka, jIrA, saMtaDIka DI ina sabako eka eka karSa, trisugaMdha tIna bhAga aura guDa 20 karSa leve, yaha vyopAdivaTI hai / isake khAnese pInasa, khAMsI zvAsa, aruci aura svaramaMga Adi roga nAza hoveM // 1-3 // Aho ! Shrutgyanam Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / maricAdimuTI / karSa saMmitA / maricaM karSamAtraM syAtpippalI arddhakarSa yavakSAraM karSayugmaM ca dADimam // 1 // etaccUrNIkRtaM yuJjyAdaSTakarSaguDena hi / zANapramANAM guTikAM kRtvA vakre ca dhArayet // asyAH prabhAvAtsarve'pikAsA yAMtyeva saMkSayam2 // miraca 4 TaMka, pIpala 4 TaMka, javAkhAra 2 TaMka, anAradAnA 8 TaMka inako pIsakara 32 TaMka guDa milAve aura TaMka TaMkake pramANa goliyAM bAMdhe aura mukhameM rakkhe. ina goliyoMka prabhAvase pAMca prakArakI khAMsIkA nAza hotA hai ( isako dADimAdi guTikA bhI kahate haiM ) // 1 // 2 // ( 116 ) [ guTikAdhikAraH khaira sArAdiguTikA | bibhItaka harItakyau dhAtrIkaTuphalAni ca / zuMThImaricapippalya elA karkaTabhRMgikA // 1 // karpUraM pippalImUlaM lavaGgaM zuMThisaMyutam / etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet // 2 // khadiraM ca samaM deyamAdaka dravabhAvanA | bhAvayetki kakkAthairvaTikA kolamAtrayA // 3 // kAsaM kaNThe kaphaM hanti svarabhaGgaM ca dAruNam / gRdhrasI ca nihaMtyAzu kSayarogaharI parA // 4 // baheDA, haraDa, AMvalA, kAyaphala, soMTha, miraca, pIpala ilAyacI, kAkaDAsiMgI, kapUra, pIpalAmUla, lauMga, kacUra ye auSadhi barAbara le mahIna cUrNa kara sabake barAbara khairasAra DAla phira adarakha ke rasakI bhAvanA deve, phira choTe berakI barAbara golI Aho ! Shrutgyanam Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (117.) banAve / yaha golI pAMca prakArake kAsaroga, kapha, dAruNa svarabhaMga, gRdhrasI aura kSayarogako nAza karatI hai // 1-4 // viijpuuraadivttikaa| trikaTuvikaTadaMSTrA hiMguguMjAraraudrastrilavaNanakhamugraM jIrake dve capeTaH / prakaTitakaTukAyaprollasatkezaraughaH kaphamadagajahantA kezarI biijpuurH||1|| soMTha, miraca, pIpala yahI bhaI vikaTa DADha, hIMga mAno vikarAla zabda (muMjAra ), saiMdhAnona, kAlAnona, biDanona, ye mAno ugranakha, donoM jIre ye capeTa prakaTa jo adarakhakI kaTutAI tisakarake hai prakAza jisakA aisA kesarI mAno kapha, madayukta jo hastI isako mAranevAlA yaha vijorA hai // 1 // kAsarogameM babUlaguTikA / rasabhAgo bhavedeko gandhako dviguNo mtH| tribhAgA pippalI grAhyA caturbhAgA harItakI // 1 // vibhItakaM paJcabhAgamaTarUpazca SaDguNaH / bhAGgA saptaguNA grAhyA sarvacUrNa prakalpayet // 2 // babUlakvAthamAdAya bhAvanA ekaviMzatiH / kAryA vibhItakamitA guTikA madhunA saha // 3 // kAsaM paMcavidhaM hanyAdUrdhvazvAsaM kphNjyet||4|| pArA eka bhAga, gaMdhaka do bhAga, pIpala tIna bhAga, haraDa cAra bhAga, baheDA pA~ca bhAga, aDUsA chaH bhAga, bhAraMgI sAta bhAga ina sabakA cUrNa kara phira babUla kI chAlake kADhekI 21 bhAvanA deve aura vaheDeke samAna golI banAve, yaha golI prAMca prakArakA kAsa, urdhvazvAsa aura kaphako dUra karatI hai // 1-4 // Aho ! Shrutgyanam Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) yogcintaamnniH| [guTikAdhikAra: aamlaadivttikaa| AmalaM kamalaM kuSThaM lAjAzca vaTagehakam / etaccUrNasya madhunA guTikAM dhArayenmukhe / tRSAM pravRddhA hatyeSA mukhazoSaM ca dAruNam // 1 // AmalA, kamalagaTTA, kUTha, dhAna kI khIla, baDakI jaTA inakA cUrNa kara zahadameM golI banAkara mukhameM rakkhe to bahuta pyAsa aura bhayAnaka mukha sUkhanA dUra hove // 1 // - zaMkhavaTI 1-2 / / ciMcAkSArapalaM paTuvajapalaM nimbUjale kalkitaM tasmiJchaMkhapalaM prataptamasakRtrirvApya zIrNAvadhi / hiGguvyoSapalaM rasAmRtapalaM nikSipya nikaaskaan| hIzaMkhavaTI kSayagrahaNirugdyA'ntrazUlAdiSu // 1 // imalIkA khAra eka pala, pAMcoM nona eka pala, nIMbUkA rasa inameM eka pala zaMkhako garama karake jabataka usake TukaDe na hoM tabataka bujhAve, phira hIMga, soMTha, miraca, pIpala 1 pala, zuddha pArA zuddha gaMdhaka inako DAlakara golI 1 TaMkake pramANa banAve / yaha golI kSayagega, saMgrahaNI, hRdaya, pasalIke zUlAdikoMko dUra karatI hai // 1 // : ciMcAkSAraM lavaNamakhilaM nimbutoyena piSTaM taptaM zaMkhaM punarapi punarnikSipetsaptavArAn / tasmiJchaMkho bhavati zithilo mardayettena sArddha vyoSa hiMgustadapi ca punaH pAdamAnena dadyAt // 1 // cAturthAzaM viparasabalI yojayitvA'tra kuryAtsamyagbavA bhiSagatha guTI bAdarAsthipramANAm / zUle Aho! Shrutgyanam Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] / mApATIkAsahitaH / maMdAgnyupazamayane paMktizUle kuzUle tAmudayasamaye yojayetpuSTivRddhau // 2 // 2 - imalIkA khAra, pAMcoM noMna, nIMbUke rasameM ghoTe, phira zaMkhako tapAkara sAta vAra bujhAva jaba zaMkha khilajAya taba usI nIMbU ke rasa meM ghoTa leveM. phira soMTha, miraca, pIpala, hIMga zaMkha se cauthAI DAle, gandhaka, teliyA, pArA caturthIza inakI kajalI DAle, phira berakI guThalI ke samAna golI banAve | yaha golI zUla, maMdAgni, pasalIkA darada, kukhake zUlako dUra kare, eka golI sUryodaya ke samaya leve to puSTi vRddhi kare // 11 // (( 119) ekaiai caturazIti ( 84 ) vAte amarasundarIguTikA / trikaTu triphalA caitra reNukA granthikAnalam / mRta lohaM catujAtaM pAradaM gaMdhakaM viSam // 1 // viDaMgAkalakaM mustA sarvebhyo dviguNo guDaH / caNakapramANaguTikA nAmnA amarasuMdarI // 2 // apasmAre sannipAte kAse zvAse gudAmaye / azItivAtarogeSu unmAdeSu vizeSataH // 3 // trikaTu, triphalA, saMbhAlU ke bIja, pIpalAmUla, citraka, marA sAra, cAturjAta, pArA, gaMdhaka, viSa, viDaMga, akarakarA, mothA inakI samamAtrA aura inase dUnA guDa DAlakara caneke pramANa gAlI banAve, yaha amarasundarI nAma golI miragI, sannipAta 13 zvAsa, khAMsI, gudaroga, arza aura 80 prakAra ke vAtaroga aura unmAdako vizeSakara dUra karatI hai // 1-3 // vijayAdiguTikA | palatrayaM harItakyAzvitrakasya palatrayam / elAtvakpatramustAnAM bhAgazcArddhapalaH smRtaH // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120) yogcintaamnniH| [guTikAdhikAra:vyoSaM ca pippalImUlaM viSaM karSapramANakam / . nAgakezaracUrNa ca karSa dadyAdvicakSaNaH // 2 // reNukAIpalaM mAtrA tathA gandharasau kSipet / etAnsaMbhRtasambhArAnsUkSmacUrNaM tu kArayet // 3 // guDasya ca tulAM dadyAnmaIyettadvicakSaNaH / etena guTikAH kAryAH paSTayA'dhikazatatrayam // 1 // ekaikaM bhakSayetprAtaH kRtvA''hAraM yathAsukham / mAsena palitaM hantiM karotyani dvitIyake // 5 // zukravRddhi tRtIye ca balavarNaprasAdhinI / hantyaSTAdaza kuSThAni sapta mehAn mahAkSayAn // 6 // plIhAnaM zvAsakAsau ca aNDavRddhimarocakam / azItivAtajAvogAnmUtrakRcchaM galagraham // 7 // sarvamRcchA viSaM hanti sarvasthAvarajaMgamam / yonidoSamapasmAramunmAdaM viSamajvaram // 8 // balena gajatulyo vA vegena turgopmH| mayUrastu bhavedanau vArAhazrotrameva ca // 9 // hayatulyo bhavetstrISu gRdhradRSTihi jAyate / upayogAtparaM jIvennaro varSazatatrayam // 10 // na cAtra parihAro'sti na ca kAme na maithune / grAmyadharmo'tha vAgbANo bhojane ca yathecchayA // 11 // na kevalaM viSNupitAmahAbhyAM mUbhiSekastridi. veshvrenn| ayaMvaraH sarvarasAyanAnAM yogena hanyAda Aho! Shrutgyanam Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] . bhaassaattiikaashitH| (121) cireNa rogAn // 12 // vijayA nAma guTikA vikhyAtA rudrabhASitA / bhakSayedyo naro varSa tasya siddhirna saMzayaH // 13 // haraDa 3 pala, citraka 3 pala, ilAyacI 8 TaMka, taja 8 TaMka, sejapAta 8 TaMka, mothA 8 TaMka, soMTha, miraca, pIpalAmUla, teliyA 4 TaMka, nAgakezara 4 TaMka, saMbhAlUke bIja 8 TaMka, gandhaka 1 pala, pArA 1 pala, pAre gandhakakI kajalI kara leve aura sabako mahIna pIsakara aura saba auSadhiyoMke barAbara guDa DAlakara 360 goliyAM banAve, prAtaHkAla eka golA nitya khAve. bhojana icchA rucise kare to eka mahInemeM buDhApeko dUra kare, do mahInemeM agniko prajvalita kare, tIna mahInemeM vIryako baDhAve, bala varNako baDhAve, koDha 18, prameha 20, mahAkSaya, plIhA, zvAsa, khAMsI, AteM baDhaneko, aruci, vAtajaroga 80 mUtrakRcchra, galagraha, sampUrNa mUrchA tathA sthAvara jaMgama viSa, yonidoSa, miggI, unmAda, viSamajvara AdikoMkA nAza karatA hai aura hAthikAsA bala, ghoDekAsA vega, mArakIsI agni, zUkarakAsA zravaNa Ara strIsaMgameM ghoDeke samAna bahuta prabalatA hoya, netroMmeM jyoti gIdhake tulya ho isa auSadhike samAna dUsarI auSadhi jagatke viSe nahIM hai, jisase manuSya apanI pUrI AyuSya bhoge. isameM maithuna karanA varjita nahIM hai aura grAmyadhama aura bhojana yatheSTa karanA / yaha brahmA aura viSNune banAyA, rAjyAbhiSeka indrane karI yaha zreSTha rasAyana hai. yaha saba rogoMkA zIghrahI nAza karatI hai, yaha vijayAnAma golI prasiddha mahAdevajIne phahI hai, jo manuSya ise eka varSa sevana kare usako nissaMdeha siddhi prApta hoya // 1-13 // .. .. . Aho! Shrutgyanam Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogcintaamnniH| [guTikAdhikAraH kSayarogama shivaaguttii| zilAjatupalAnyaSTau tAvatI sitshrkraa|| tvavakSIrI pippalI dhAtrI karkaTAkSI plonmitaa||1|| nirdagdhaphalamUlAbhyAM palaM yujyAtrigandhakAn / madhutripalasaMyuktA vidheyA'kSasamA guTI // 2 // zilAjIta 8 pala, mizrI 8 pala, vaMzalocana, pIpala, AMvalA, kAphaDAsiMgI yaha eka eka pala lenI, kaTerI paMcAGga 16 TaMka aura triphalA inako zahadameM milAkara baheDeke pramANa pramANa golI banAve // 1 // 2 // . . zivaguTikA / drAkSAbhIruvidArikAdvayapRthakparNIsthirApuSkaraiH pAThAkoTajakarkaTAkSakaTukAganAmbudAlAmbujaiH / dantIcitrakacavyavAgNakaNAvIgaSTavargauSadhIrandroNe caraNasthite palamitairabhiH zritairbhAvayet // 1 // dhAtrImepAviSaNikAtrikaTukairebhiH pRthak paMcabhidravyaizca dvipalonmitarapi palaM cUrNa vidArI bhavet / tAlIsa kuDavaM catuHpalamiha prakSipyate sarpiSA tailasya dvipalaM palASTakamasau kSaudraM bhiSagyojayet // 2 // tulyaM palaiH SoDazabhiH sitAyAstva. vakSArikApatrakezarasya / bilvazikastvaktruTi saMprayuktarityakSamAtrAguTikAH prakalpyAH // 3 // tAsAmekatamAM prayujya vidhivatyAtaH pumAnbhojanAtprAgvA muddalAmbujAMgalarasa. zItaM zRtaM vA Aho! Shrutgyanam Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] . bhaassaattiikaashitH| (123 ) jalam / mAkSIkaM madirAmagurvazanabhukpItvA payo vA gavAM prApnotyaMgamanaMgavAstubhavanaM sampannamAnaMdakRt ||4||shoph graMthyavamaMthavepathuvamIM pAMDavAma yA alIpadaM plIhArzaHpradara pramehapiTikA meho'zmarI zarkarA / hRdrogArbudavRddhividradhiyakRdyonyAjarInsAnilAnUrustaMbhabhagandaraM jvararujastUnIpratUnI tRSA // 5 // vAtAsakprabalaM pravRddha mudaraM kuSThaM kilAsakrimInkAsazvAsajvarasvarakSayamamRkpittaM sapAnAtyayam / unmAdaM madamapyapasmRtimatisthaulyaM kRzatvaM tanorAlasyaM ca halImakaM prazamayenmUtrasya kRcchANi ca // 6 // jhaTiti ca yuvA sarvaiH zvetairakAla jarAkRtaiH kRtamalikulAkArairebhiH zirazca ziroruhaiH / balimadabalivyastAtahUM vapuzca samudrahanprabhavati zataM strINAM gantuM prbhurjnvllbhH||7|| stimitamatiravijJAnAndhaH sadasyapaTuH pumAn sakRdapi yathA jJAnopetaH zrutismRtimAnbhavet / vrajati ca yathA yukto yogI zivasya samIpatAM zivaguTikayA kRtsnAmekAM karoti hi mAnavaH // 8 // dAla, zatAvara, vidArIkaMda, pRSThavarNI, zAlaparNI, kaTerI, puhaka-- ramUla, pADha, kuDAkI chAla, kAkaDAsiMgI, baheDA, kuTakI, rAnA, mothA, kaDavI, tUMbI, dAMtaunI, cItA, cavya, gajapIpala, aSTa Aho ! Shrutgyanam Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) yogcintaamnniH| [guTikAdhikAra:varga ( mahAmedA 1 medA 2, jIvaka 3, RSabha 4, siddha 5, Rddha 6, kaMkolI 7, kSIrakAkolI 8, ) aura ye na mile to varI, vidArI, asagaMdha leve, ye saba auSadhi cAra cAra TaMka leve aura AMvalA 16 TaMka, meDhAsiMgI 16 TaMka, soMTha, miraca, pIpala, do do pala, vidArIkaMda 16 TaMka, tAlIsapatra 64 TaMka, ghRta, tela 32 TaMka, zahada 16 pala, mizrI 256 TaMka, vaMzalocana, tejapAta, nAgakezara, belagirI, taja, ilAyacI saMyukta eka TaMkake pramANa goliyAM banAve prAtaHkAla sadA vidhise sevana kare, bhojana pahile leve, mUMgakA pAnI, mAMsarasa, ThaMDhA pAnI athavA garama pAnI, zahada madirAse isake Upara gariSTha bhojana pahile leve aura gauke dUdhake sAtha leve to rUpa baDhe aura sadA AnaMdakArI hai aura sUjana, gAMTha, kaMpavAyu, pAMDuroga, vamana, kRmi, ilIpada, plIhA, arza, prameha, patharI, zarkarA prameha, hRdayaroga, arbuda, vRddhi, yakRta, yonidoSa, vAyuroga, UrustaMbha, bhagaMdara, khAMsI, zvAsa, jvara, svarabhaMga, kSayI, raktapitta, mUtrakRcch, tUnI, pratUnI, pyAsa, vAtarakta, peTa baDhaneke roga, koTa, kRmi, pAnAtyayaroga, aura samasta deha ke roga, unmAda, atizUla, atidurbalatA, Alasya. halImaka, sarva mUtrakRcchra buDhApese jo bAla sapheda, hojAya~ ina rogoMko dUra kare masta hAthIke samAna bala hove / balayukta mastazarIra hojAya aura 100 striyoMse bhoga karanekA sAmarthya hove, lokameM pyArA hove, ajJAnako dUra kare aura mahApaMDita puruSa sadA jJAnavAn smRti bhUle nahIM / jo manuSya isa auSadhikA sevana kaga vaha mahAdevake samAna yogIndra hojaaveNge| yaha zivanAma golI mahAdevajIne kahI hai // 1-8 // pyArA ho 100 striyoMse bhogabala hove / balayukta jvaranI guttii| rasaM viSaM TaMkaNagaMdhakaM ca satryUSaNaM bhRGgarasena Aho! Shrutgyanam Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (125) bhAvyam / guTI pradeyA samazarkarAMzaiH sadyojvaraM nAzayati kSaNena // 1 // pArA, mIThA teliyA, suhAgA, gaMdhaka, soMTha, miraca, pIpala inakI samamAtrA le, cUrNa kara bhAMgake rasameM golI banAve aura mizrIke sAtha khAve to jvara dUra hove // 1 // virecananAma guttikaa| aSTau viSatuSadaMtibIjakalikAmAgatrayaM nAgarAd dvaugandhAnmaricAniTaMkaNarasA ekaikabhAgAHkramAt / guMjAmAnavaTI virecanakarI deyA suzItAMbunA gulmaplIhamahodarArtizamanI nArAcanAmA rasaH // 1 // jamAlagoTekA chilakA dUra kara dUdhameM pakAve phira jIbha, rahita kara 8 TaMka, soMTha 3 TaMka, zuddha gaMdhaka 2 TaMka, miraca, suhAgA phUlA eka TaMka, pArA 1 TaMka kramase lekara ciramiTIke pramANa golI banAke aura ThaMDhe pAnIke sAtha leve to plIhA aura saba udararogoMko zAMti kare / yaha nArAca nAmaka rasa hai // 1 // vizvauSadhaM TaMkaNagandhakaM ca sapAradaM ceti samAMzayuktam / nRpAlacUrNa triguNaM ca dadyAdguDena baddhA guTikA prasiddhA // 2 // virecanI mUtravikAranA. zinI ladhvI hitA dIpanapAcanI ca / saMzodhanI zItajalena satyaM saMstambhanI coSNajalena stym||3|| soMTha, suhAgA phUlA, pArA, zuddha gaMdhaka yaha samamAtrA, jamAlagoTA tigunA inakI guDake sAtha guTikA banAve. yaha virecanakArI, mutravikArako dUra kare, laghukArI, hitakArI, agnidIpana, pAcana, Aho! Shrutgyanam Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) yogcintaamaanniH| {guTikAdhikAraHkoTheko zuddha kare aura TeDhe jalase virecana hove, garama jalase virecana baMda hote haiM. virecana nAma dastoMkA hai // 2 // 3 // TaMkaNamayUratutthaM snuhIkSIra ajaipAlameraNDam / nAbhipralepadattaM narapatiyogyaM virecanaM kurute // 4 // madhyamastrivRtastiktA rAjavRkSo virecanam / krUgamnukpayasAhemakSIradaMtIphalAdibhiH // 5 // eraMDatailaM dugdhaM gostathA tuMbI harItakI / vajrI kSIraguTI cAtha pippalI tena bhAvitA // 6 // mahiSAvalikhA caiva kaMpillaM takrameva c| uSTrIdugdhaM tathA peyaM ghoDAcolI guTI tathA // 7 // suhAgA, nIlAthothA, sehuMDakA dUdha, zuddha jamAlagoTA, araMDIke vIja inako pIsakara nAbhIpara lepa kare, yaha rAja yogya virecana hai. eluA, nisotha, kuTakI, amalatAsa yaha madhyama julAba hai / AkakA dUdha, thUharakA dUdha, zuddha jamAlagoTA yaha krUra julAba hai| araMDIke tela vA gAyake dUdhameM golI banAve athavA pIpaloMko thUhara ke dUdhameM bhAvanA deve, sA~ThI cAMvaloMmeM kabIlA mahA saGga pIve athavA UMTanIke dUdha ghoDAcolIrasa sevana kare // 4-7 // viSUcikAharaguTikA / palatrikaM vyoSakaraabIjaM rasaM tathA dADimamAtulugayoH / nizAyugaM piSya kRtA ca vartistadAnaM hanti viSUcikAM ca // 1 // .: triphalA, soMTha, miraca, pIpala, karaMjueke bIja, haladI, dAruhaladI, pIsakara vijaureke rasameM athavA anArake rasameM Aho! Shrutgyanam Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tRtIyaH ] bhASATIkA sahitaH / ( 127 ) caneke barAbara goliyAM banAve phira usa golIse aJjana kare to viSUcikArogaM tathA marcchA jAya // 1 // viSUcikA aJjanaguTikA / vyopA karaMjasya phalaM haridre mUlaM samAvApya ca mAtuluGgA / chAyA vizuSkA guTikA vidheyA hanyAdviSUcIM nayanAMjayena // 1 // soMTha, miraca, pIpala, karaMjabIja, haladI pIsakara bijaure ke rasa meM golI banAve aura chAyA meM sukhAkara aJjana kare to viSUcikAroga nAza hove // 1 // mAtuluGgajaTA vyopanizAbInaM karaJjakam / kAJjikenAJjanaM hanyAdviSUcImatidAruNAm // 2 // bijaurekI jaDa, soMTha, miraca, pIpala, haladI, kaMjAke bIja inakI kAMjI ke pAnI meM golI banAve aura aJjana kare to dAruNa viSUcikA dUra hove // 2 // pracetA guTikA | tryUSaNaM triphalA hiGa saindhavaM kaTukA vacA / naktamAlasya bIjAni tathA gaurAzca sarpapAH // 1 // meSamUtreNa piSTAni cchAyAzuSkaM vidhApayet / bhUtonmAdepyacaitanye'JjanamaikA hikAdiSu // 2 // soMTha, miraca, pIpala, triphalA, hIMga, saiMdhAnona, kuTakI, baca, kaMjAkI miMgI, sapheda sarasoM inakI maiDheke mUtrameM gAlI banAve aura chAyA meM sukhAve aura netra meM, AMje to yaha aJjana bhUtAdikoMko tathA aikAhika jvarAdi acetanatA aura unmAdako dUra kare // 1-2 // Aho ! Shrutgyanam Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) yogacintAmaNiH / guTikA dhikAraH rAjikAM maricaM kRSNAM saindhavaM bhUtanAzanam / naramUtreNa saMpiSya aJjanaM jvaranAzanam // 3 // rAI, miraca, pIpala, saiMdhAnona inakI manuSya ke mUtra meM golI banAve aura aMjana kare to bhUtAdikAM ko dUra kare || 3 // sapapAdiguTikA | siddhArthako vacAhiGgukarao devadAru ca / maJjiSThA triphalA zvetA kaTukItvakkaTutrikam // 1 // samAMzAni priyaMguzca zirISo rajanIdvayamU / bastamUtreNa piSTo'yamaGge deyastathA'Jjanam // 2 // nasyamAlepanaM caiva snAnamudvarttanaM tathA / apasmAre viSonmAde kRtyAlakSmIjvarApaham // 3 // bhUtebhyazca bhayaM nAsti rAjadvAre ca zasyate // 4 // sarasoM, vaca, hIMga, kaMjAke bIja, devadAru, maMjITha, triphalA, mAlakAMganI, taja, soMTha, miraca, pIpala, samabhAga priyaMgu, sirasake bIja, donoM haladI inakI bakare ke mUtrameM golI banAve aura mardana kare to saba roga dUra hoMveM, aJjana kareM tathA nasya leya, lepana kare, ubaTanA kare to mRgI, viSa, unmAdajvarAdi tathA bhUtAdikoMko dUra kare / yaha rAjAke yogya hai // 1-4 // cintAmaNirasaguTikA / dvau jAjI kaNavizvapaJcalavaNA mArIcagandhAbhrakaM kSAraMtrINi rasendramarddhamamRtaM tatsarvamekIkRtam / kSiptvA cArdraka nAgavallisahitaM paJcaiva guMjAnvitaM sAme sajvarasannipAtakamahAmedAdyudAvarttake // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ]. bhaassaattiikaashitH| (129) , donoM jIre, pIpala, soMTha, pA~coM nona, miraca, zuddha gandhaka, abhraka, suhAgA, sajjI, javAkhAra, pArA, AdhI mAtrA taliyA mIThA yaha saba barAbara ekatra kara adarakhake rasakI pAMca bhAvanA tathA pAnaka rasakI pAMca bhAvanA deve, phira gola miracake barAvara golI banA khAve to AmavikAra, jvarasahita sannipAta, asAdhya prameha aura udAva di roga dUra hoya // 1 // vddvaanlrsguttikaa| sUtaM bhujaGgamamRtaM lavaNaM haridrA vyoSaM dhanaM jayajaTAvani 1 bhU dhritrii| aSTAdaza 18tri 3 nava 9 vahni 3mitazca bhAgaHprokto raso rasaguNairvaDavAnaloya'm // 1 // nimbukAIkakarIrapayobhiH shigrukesribhujnggltaabhiH| sAdhyamanisadanAni lazUlAdhmAnahAni vaDavAnalacUrNam // 2 // pArA 1 TaMka, zIzA 1 TaMka, gandhaka 1 TaMka, zIzA pAreko milA eka karale, saiMdhAnona 18, haladI 3, soMTha, miraca, pIpala 9, cItA 3 bhAga ina sabako nImbUke rasakI, adarakhake rasakI, karIrake rasakI, dUdhakI, saiMjanake rasakI, aura nAgakezarakI sAta sAta bhAvanA deve, phira golI banAve aura khAve to jaDa buddhiko, mandAgniko, vAyuzUlako, aphareko dUra kare // 1 // 2 // . paMcAnanarasamuTikA 1-3 / sUtaM gandhakacitrakaM trikaTukaM mustaM viDaGgaM viSameteSAM samatulyamArkavarasaM guJApramANA vaTI / kuSThASTAdazagulmarogamudaraplIhapramehAdayo roganekasubhUridarpadalane khyAtazca paJcAnanaH // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) yogacintAmaNiH / [ guTikA dhikAraH 1 - pArA, gaMdhaka, cItA, soMTha, miraca, pIpala, mothA, vAyaviDaMga, teliyA mIThA ina sabakI samAna mAtrA leve bhAMgareke rasameM golI banAve, ApramANa leve to yaha 18 prakArake kuSTha, gulma, udararoga, plIhA aura pramehAdi rogoMko nAza kare // 1 // zaMbhoH kaNThanivAsanaM ca maricaM gandhaM rasendro raviH pakSau sAgaralocane zazimukhaM bhAgo'rkasaMkhyAkRtaH / khalve tatkhalu marditaM ravijalairgujArddhamAtraM dadet siddho'yaM jvarahastidarpadalane paJcAnano'yaM rasaH // 2 // pathyaM ca deyaM dadhibhaktayuktaM sindhUtyayuktaM sitayA sametam / gandhAnulepaM himatoyapAnaM dugdhaM ca peyaM zubhadADimaM ca // 3 // 2 teliyA mIThA 2 TaMka, miracI 4 TaMka, gaMdhaka 2 TaMka, pArA 1 TaMka AkakA dUdha 12 TaMkameM kharala kare aura AdhI rattI pramANa goliyAM banAve | yaha golI hastIrUpa jvarako siMharUpa hai. pathyadahI, cAvala khAve aura saiMdhAnona, mizrIsahita leve, sugaMdhi dravya apane zarIra meM lagAve, ThaMDhA jalapAna, dugdhapAna anAra khAve // 2 // 3 // sUtaM gandhakacitrakaM trikaTukaM mustA viSaM traiphalametaistulyakRtairguDaM dviguNitaM guJjapramANA vaTI / kuSThaM gulmamatisrutikRmirujaM zUlapramehApahaM vAtAnekakarIndradarpadalane khyAtazca paJcAnanaH // 4 // 3 - pArA, gaMdhaka, cItA, sauMTha, miraca, pIpala, mothA, teliyA mIThA yaha saba barAbara leve aura guDa isase dUnA le golI guMjA pramANa banAve, kuSTha, gulma, atIsAra, kRArma, zUla, prameha, vAkhAdi Aho! Shrutgyanam Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (131) aneka madamasta istI samAna rogoMko yaha paJcAnana rasa nAza karatA hai // 4 // jvarAMkuzarasaguTikA / . zuddhaM mUtaM viSaM gandhaM dhUrtabIjaM tribhiH samam / caturNI dviguNaM vyoSaM cUrNa guMjAiyaM matam // 1 // jaMbIrakasya majjAyA AIkasya dravaiyutam / mahAjvarAMkuzo nAma hyaSTajvaranivArakaH // 2 // aikAhikaM vyAhikaM ca tArtIyaM ca caturthakam / viSamaMca tridoSotthaM hantyavazyaM na saMzayaH // 3 // pArA zuddha, teliyA mIThA, gaMdhaka, dhatUreke vIja yaha tInoM barAbara inase dUnI soMTha, miraca, pIpala leya, jaMbhIrI athavA adarakhake rasameM golI do guJjApramANa banAve, yaha mahAjvarAMkuza nAma rasaguTikA hai, aSTajvaroko tathA aikAhika, vyAhika. tRtIyaka, caturthaka, viSamajvara, tridoSa inako nAza kare // 1-3 // ghoddaacolii| viSa rasa gaMdhaka aru haratAla, trikaTu triphalA ttNknnkhaar| ajayapAla bhAMgarA rasa golI, cauMsaTha rogagamAvai ghoDAcolI ||1||khnndden saha gRhIyAdguTikAnAM catuSTayam / uSNaM jalaM cAnu peyaM vArAnsapta ca paJca vA // 2 // mUkSmaM virecanaM kuryAjIrNajvaravinAzinI / ajIrNazUlagrahaNIgulmavAtAmavAtajit // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) yogcintaamnniH| guTikAdhikAra:. pArA, gandhaka le pAre gaMdhakakI kajalI kare, teliyA mIThA, zuddha haratAla, soMTha, miraca, pIpala, triphalA suhAgA inako cUneke pAnIkI tIna puTa deve phira bhAMgareke rasameM golI banAve, yaha golI cauMsaTha rogoMko dUra kare aura khAMDake sAtha cAra golI leve, Uparase garama pAnI pIve to sAta bAra yA pAMca bAra virecana kare, jIrNajvara,ajIrNa, saMgrahaNI, gulma aura AmavAtako dUra kare // 1-3 // prabhAvatI guTikA / dve haridre niMbapatrapippalImaricAni c|bhdrmustaa viDaMgaM ca saptamaM vizvabheSajam // 1 // saiMdhavaM citrakaM caiva bAvacI pittaparpaTam / pAThA'bhayA vacA kuSThamajAmUtreNa peSayet // 2 // sASTazataM vA'bhimaMtrya jAtIpuSpANi prakSipet / dIpotsava. dine rAtrau guTIM kRtvAbhimaMtrayet // 3 // sarveSu bAlarogeSu jvaraaikAhikAdike / bhUtapretAdidoSeSu vazye netrAmayeSu ca // 4 // aMjanaM bhakSaNaM puMDU yathAyogaM prayojayet / prabhAvatI nAma guTI sarvakAryaprasAdhinI // 5 // donoM haladI, nImake patte, pIpala, miraca, nAgaramothA, vAyaviDaMga, soMTha, saiMdhAnona, cItA, bAvacI, pittapApaDA, pAThA, haraDa, vaca kUTha, unako bakarIke mUtrameM 108 camelIke phUla DAla yaha maMtra paDhe"OM namaH pArzvanAthAya mahAsattvAya OM ahimahi cara 2 cAMDAlini svAhA / " aura divAlIkI rAtako golI banAve / yaha golI samasta bAlaroga, aikAhikAdi jvara aura bhUta, pretAdika rogoMko nAza Aho! Shrutgyanam Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (133 ) kare aura aMjana kare to netraroga nAza hoveM, tolake yathAyogya bhakSaNa kare to yaha golI samastakAryoko siddha kare // 1-5 // ___atIsAre aralUguTikA / arelU bilvajambvAnaM kapitthaM ca rasAJjanam / lAkSA haridrA hIberaMsyonAkaM kaTphalaM tathA // 1 // lobhraM mocarasaM zRMgI dhAtakI ca vaTAMkurAn / piSTvA taNDulatoyena guTikAM cAkSasaMmitAm // 2 // chAyAzuSkAM pibekSipraM jvarAtIsArazAntaye / raktapittaprazamanI grahaNIzUlanAzinI // 3 // aralUkI chAla, belagirI, jAmunakI chAla, AmakI chAla, kaitha, rasota, lAkha, haladI, hAubera, netravAlA, kAyaphala, lodha, mocarasa, soMTha, dhAyake phUla, vaTake aMkUra ina sabako cAvalake pAnImeM kharala kara baheDeke samAna golI banAve aura chAyAmeM sukhAkara sAMThI cAMvaloMke pAnIle saMga prabhAta samaya khAve to jvara, atIsAra, raktapitta, saMgrahaNI aura zUlako dUra karai // 1-3 // grhnniikpaattguttikaa| cAturjAtakacavyajIrakayugaM vyoSAralU graMthika zrIvRkSAtiviSA'jamodayugalaMcUtAsthipAThAMbudam / yaSTI cendrayavAmlakAsthikavacA lobhraM samajhArajaH kuryAnmocarasAnvitaM samajayedvAsAvanotadguNAn // 1 // AbaddhA grahaNIkapATavaTikA akSapramANA bhajetsAdhmAnagrahaNIvikArarudhirAtIsAravicchittaye 2 / Aho! Shrutgyanam Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAraH taja, tejapAta, ilAyacI, nAgakezara, cavya donoM jIre, soMTha, miraca, pIpala, aralUkI chAla, pIpalAmUla, belagirI, atIsa, ajamoda, ajamAyana, AmakI guThalI, pAThA, mothA, mulahaThI, iMdrajava, imalI ke bIja, baca, lodha, maMjITha inakA cUrNa kara mocarasa samAna mAtrA leve, itanAhI guDa DAlakara baheDeke samAna goliyA~ banAve | yaha saMgrahaNI, rakta atIsArakA nAza kare // 1 // 2 // elAdiguTikA / elAtvakpatrakaM drAkSA pippalyarddhapalaM tathA / sittAmadhukakharjUra mRdvIkAzca palonmitAH // 1 // saMcUrNya madhunA kuryATikAM cAkSasaMmitAm / kAsaM zvAsaM jvaraM hikkAM chardi mUrcchA matibhramam // 2 // raktaSThIvaM pArzvazUlaM svarabhedaM kSatakSayam / guTikA tarpaNI vRSyA raktapittaM ca nAzayet // 3 // ilAyacI 4 TaMka, taja 4 TaMka, tejapAta 4 TaMka, dAkha 4 TaMka, pIpala 8 TaMka, mizrI, mulahaThI, chuhAre, munakkA 16 TaMka inako zahadameM baheDeke samAna goliyAM banAve | yaha golI khAMsI, zvAsa, jvara, hicakI, chardi, sUrcchA, cittabhrama, mukhakA raktadoSa, pasalIkA darada, svarabheda, kSatakSaya, rudhiravikAra aura pittAdikoMko dUra kare // 1-3 // tAlIsAdiguTikA | cavyAmlavetasakaTutrikatintaDIkaM tAlIsajIrakatugAdahanaiH samAMzaiH / cUrNa guDapramRditaM trisugaM1. dhayuktaM vaisvaryapInasakaphAruciSu prazastam // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] bhASATIkAsahitaH / (135) cavya, amalaveta, soMTha, miraca, pIpala, taMtaDIka, tAlIsapatra, jIrA, vaMzalocana, ilAyacI, taja, patraja, cItA inako barAbara leve aura muDake saMga golI banAve yaha golI pInasa, kapha, aruci inako dUra karatI hai // 1 // kAmadeva TikA | palaM gokSurabIjAni dvipalaM kapikacchujam / palaM nAgadalA mUlaM palamekaM zatAvarI // 1 // vidArIkandacUrNa tu paladvayamathA'balA / dvipalaM trapusIbIjaM vAjigaMdhA palatrayam // 2 // trisugaMdhakaNA dhAtrI lavaMgaM nAgakezaram / vaMzI mAMsI tAlamUlI guDUcI raktacandanam // 3 // etAni karSamAtrANi sUkSmacUrNAni kArayet / bAlazAlmalikAdrAvairbhAvayeccaikaviMzatiH // 4 // kuzakAza dravairevaM zarkarA samayojitam / naSTazukrarujaM hanti mUtrakRcchrANi yAni ca // 5 // zataMgacchettu nArINAM hayatulyasamo bale / kAmadevamidaM nAma dhanvantarivinirmitam // 6 // 4 gokharU ke bIja 1 pala, kauMcake bIja 2 pala, gaMgeranakI chAla 1 cala, zatAvara 1 pala, vidArIkandakA cUrNa 2 pala, khareTIkI jaDa 2 * pala, kakaDIke bIja DeDha pala, asagaMdha DeDha pala, taja, patraja, choTI ilAyacI, pIpala, AMvale, loMga, nAgakezara, vaMzalocana, chaDa, kAlI mUsalI, giloya, lAla candana ina saba auSadhiyoM ko eka eka karSa lekara cUrNa kare, isameM komala semalake pattoMke rasakI ikkIsa bhAvanA Aho! Shrutgyanam 1 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAra: tathA DAbha kAMsake rasakI bhI ikkIsa bhAvanA dekara barAbara khAMDa milAkara anumAna muvAphika khAya to naSTa zukra ke rogako tathA mUtra kRcchrako nAza kare aura sau striyoMse bhoga kareM, ghoDeke samAna parAkrama hove | yaha kAmadevaTI zrIdhanvantari bhagavAn ne banAyI hai // 1-6 // laghukAmezvaraguTikA / zatAvarI gokSurazca kapikacchu uTiMgaNam / gaMgerI kabilA mustA muzalI khurasANakam // 1 // samudrazoSo hiparA cavikA zAlmalI saTI | makuSThasya jaTAmAMsI vAjigandhA ca reNukA // 2 // vidArI graMthikaM guMdaM viDaMgaM jIrakaM saNam / mAMsI sitAhvA dhAnyAkaM vijayA turyabhAgikA // 3 // jAtipatraM jAtiphalaM cAturjAtakaTutrikam / karpUraM gaganaM lohaM rasasiMdrakA sikA // 4 // guTikA dviguNakhaMDena vRddhakolapramANataH / vIryavRddhiM balaM puSTiM kAmadIptiM karotyalam // 5 // zatAvara, gokharU, kauMca ke bIja, uTaMgana, gaMgerana, khareTI, bAlA, mothA, mUsalI, khurAsAnI ajamAyana, samudrazoSa, samudraphena, cavya, semalakA mUsalA, medA, kacUra, jaTAmAMsI, asagaMdha, saMbhAlUke bIja jAvitrI jAyaphala, taja, tejapAta, ilAyacI, soMTha, miraca, pIpala, kapUra, abhraka, sAra, rasasiMdUra, mizrI, vidArIkaMda, pIpalAmUla, mastaMgI, vAyaviDaMga, jIrA, sanake bIja, chaDa, sauMpha, dhaniyAM inase cauthAI mAMga aura dUnI khAMDa DAlakara bar3e berake samAna guTikA banA khAve to vIryavRddhi, bala, puSTi, kAmadIpana pUrNa kare // 1-5 // Aho! Shrutgyanam Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitaaH| (137) stambhanaguTikA / kaMkolaM kuMkumaM phenaM mastaMgI jaatiptrikaa| jAtIphalaM ca karpUraM karahATamuTIGgaNam // 1 // jalAdibhirvinaivaitAM guTikAM vrddhyedlii| . dinAnte bhakSayeccaikAM retastaMbhakarI matA // 2 // kaMkola, kezara, aphIma, mastaMgI, jAvitrI, jAyaphala, kapUra, akarakarA, uTaMgana inakI vinA pAnIse golI banAve. saMdhyAko eka golI leve to staMbhana kare, aura vIryako puSTa kare // 1 // 2 // netraambujvttii| zaMkhanAbhikaNAtutthaM bolakharparasaMyutam / niMbUkarasatoyena hyaMjanaM nayanAmRtam // 1 // zaMkhakI nAbhi, pIpala, nIlAthothA zuddha, bIjAbola, zuddha khapariyA inako nIMbUke rasameM kharala kara aJjana kare, yaha aJjana nayanAmRta nAmase prasiddha hai // 1 // / cndrprbhaavttiH| azItitilapuSpANi SaSThibhAgAdhikA knnaa| paJcAzajAtikalikA maricAnatha SoDaza // 1 // bhRGgarAjarasenedaM kAMsyapAtreNa mardayet / eSA candraprabhA vartizcakSurogavinAzinI // 2 // toyena timiraM hanti madhunA hanti puSpakam / ajAmUtreNarAvyandhaM gomUtreNa ca cirpaTam // 3 // tilake phUla 80, pIpalake dAne 60, jAIkI kalI 50, miraca 16 inako bhAMgareke rasameM kAMseke pAtrameM kharala kare, yaha candraprabhA Aho! Shrutgyanam Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) yogacintAmaNiH / [ guTikAdhikAraH vartI hai. so sampUrNa netrarogoMko nAza kare, isako pAnIse AMje to timira jAya. zahadase AMje to phUlA jAya, bakarIke mUtrase AMje to ratauMdhI jAya, gomUtrase AMje to AMkhoMkA cimacimAhaTa jAveM // 1-3 // netrAvaguTikA | dhAtryakSapathyAbIjAni ekadvitriguNAni tu / piTvA varti jalaiH kuryAdaMjanaM tviha reNukam / netrasrAvaM haratyAzu vAtaraktakajaM tathA // 1 // triphalekI miMgI kramase 1, 2, 3 bhAga inako pIsakara pAnI meM golI banAve. phira aJjana kare to AMkhoMke pAnI, vAyu aura rudhirapIDAko dUra kare // 1 // rAtryandhatAyA guTikA / rasAMjanaM haridre dve mAlatI nimbapallavAH / gozakRdrasasaMyuktA vartirnaktAMdhyanAzinI // 1 // rasota, suramA, donoM haladI, mAlatIke patte, nIma ke patte inakI atara rasa meM golI banAve aura AMkha meM AMje to ratauMdhakA nAza hove // 1 // saptAmRtaguTI | triphalAlohacUrNe ca mAkSikaM madhuyaSTikA / sAyamAjyAnvitaM mASaM sadyastimiranAzanam // 1 // triphalA, sAra, zahada aura mulahaThIko sAyaMkAlameM ghIke saMga khAya to zIghrahI timirarogakA nAza kare // 1 // atinidrAyAM guTikA / kSaudrAzvalAlAsaMghRSTairmaricairnetramaJjayet / atinidrA zamaM yAti tamaH sUryodaye yathA // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH] bhaassaattiikaashitH| (139) zahada aura ghoDekI lArameM miraca ghisakara lagAve to atinidrA dUra hoya, jaise sUryake udaya honese andhakAra dUra hojAtA hai // 1 // zirISabIjagomUtrakRSNAmaricasaiMdhavam / aJjanaM syAtprabodhAya sarasonazilAvaraiH // 2 // jayapAlabhavAM majjAM bhAvayenimbukadravaiH / ekaviMzativelaM tu tato varti prakalpayet manuSyalAlayA ghRSTvA tato netre niyojayet / sarpadaMSTAviSaM jitvA saMjIvayati mAnavam // 3 // sirasake cIyAM pIpala, miraca, saiMdhAnona inakA gomUtrase aJjana kare to tandrA dUra hoya / lahasana, mainasila, zuddha jamAlagoTekI miMgI, nIMbUke rasakI 21 bhAvanA deya, golI banAya manuSya kI lArase aJjana kare to sarpakA viSa utara jAya // 2-3 // kAcaM saphenaM kanakaM satutthaM zaMkha zilArocanamAkSikaM ca / puMsaH kapAlaM zikhikukkuTAMDamAjanmajAtaM kusumaM nihanti // 4 // kAMca, samudraphena, dhatUrekA phala, zuddha nIlAthothA, zaMkhakA cUrNa, mainazila, gorocana, sonAmakkhI, manuSyakI khopaDI, mora tathA murgekA aNDA yaha acana janmabharakI phUlIkA nAza karatA hai // 4 // nayanAmRtAJjanam / triphalAbhRGgamahauSadhimadhvAjyacchAgapayasi gomUtre / nAgaM navatiniSiktaM karoti garuDopamaM cakSuH // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) yogcintaamnniH| [guTikAdhikAra:pAradaM zIsakaM tulyaM tayoguiNamaJjanam / ISatkapUrasaMmizramAnaM nayanAmRtam // 2 // zIseko triphalAmeM 30 bAra, bhAMgareka rasameM 10 bAra, soMThake kADhe 10 bAra, zahadameM 10 bAra, ghImeM 10 bAra, bakarIke dUdhameM 10 bAra, gomUtrameM 10 ghAra bujhAve / yaha aJjana garuDake samAna netroMkI jyotiko karatA hai. pArA, zIzA barAbara inase dUnA suramA aura thoDAsA kapUra milAkara aMjana kare to netroMko yaha aMjana amRtake tulya hai // 1-2 // __vAle kutteke kATaneparaM golii| tumbIgiraM mAlavakekSuhiGgalaM nepAlamadhyaM maricAni TakaNam / bhAgaiH samAnaguTikA vidheyA viSaM zuno hanti sutaptavAriNA // 1 // kaDavI tuMcIke bIja, mAlatI, gur3a TaMka 16, hiMgala 2 Taka jamAlagoTekI miMgI, miraca 2 TaMka, suhAgA 2 TaMka, guDase golI banAkara garama jalase leve to kuttekA viSa dUra hove // 1 // guDatailArkadugdhaizca lepaH zvAnaviSaM haret / apAmArgasya mUlaM tu kakkaM madhunA lihet // 2 // zvAnadaMSTrAviSaM hanti lepaH kukkuTaviSThayA / unmattazvAnadaSTANAM kumArIdalasaindhavam / sukhoSNaM yaH pibetpIDA tridinAMte sukhAvahA // 3 // Ajyena taNDulImUlaM tulasImUlikApi vaa| taNDulodakapAnena guTI zvAnaviSApahA // 4 // tailaM tilAnAM palalaM guDaM ca kSIraM tathA'rka samameva Aho! Shrutgyanam Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] . bhASATIkAsahitaH / ( 141 ) pItam / alarkasaktaM viSamAzu hanti sadyobhavaM vAyurivAbhravRndam // 5 // chAyAzuSkArkamUlaM ca marIcaM karSa bhakSayet / taddaNaM tatkSaNAdeva dahelohazalAkayA // 6 // cokamAjyaM meghanAdau deyau zvAnaviSApahau / anyeSAM sarvakITAnAM viSaM hanti carAcaram // 7 // guDa, tela, AkakA dUdha lepana kare to zvAnakA viSa dUra hove / oMgAkI jaDa 4 TaMka zahadameM cATe to kuttekA viSa jAya / murge kI bITakA lepa kare to kuttekA viSa dUra hoya / kumArapAThA, saiMdhAnona zahada garama jala ke sAtha pIve to tIna dinameM darda dUra hoya athavA ghIse caulAIkI jaDako pIve yA tulasIkI jaDa ghIse pIve vA tulasIko cAvala ke pAnI se pIve to kuttekA viSa dUra hove / tela, guDa, AkakA dUdha inako pAnAke saMga pInesa kuttekA viSa esa dUra hove jaise bAdaloMkA samUha pavanase / athavA chAyA meM AkakI jaDako sukhA cAra TaMka miracoMke sAtha khAya to kuttekA viSa zIghrahI jAya / nIlAthothA, ghRta, caulAIkA rasa inako milAkara kutteke kATeko deve to viSa dUra hove. athavA lohe kI kIla garama kara dAga deve, ina davAiyoMse saba kITAdikoM ke viSa dUra hote haiM // 27 // kuSThavikAre triphalAdiguTikA / triphalA SaTpalA kAryA bhallAtAnAM catuH palam / bAkucI paMcapalikA viDaMgAnAM catuHpalam // 1 // hataM, lohaM trivRcaiva gugguluzca zilAjatu / ekaikaM palamAtraM syAtpalArddha pauSkaraM bhavet // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) yogcintaamnniH| [ guTikAdhikAraHcitrakasya palA syAda dviguNaM maricaM bhavet / nAgaraM pippalImUlaM tvagelA patrakuMkumam // 3 // zANonmitaM tadekaikaM cUrNayet srvmektH| tatastatprakSipeccUrNa pakkakhaNDe ca tatsame // 4 // modakAnpalikAnkRtvA prayuMjIta yathocitam / hanyuH sarvANi kuSThAni tridossprbhvaamyaan||5|| zirokSibhugatAnrogAnhanyAt pRSThagadAmapi / bhagandaraplIhagulmAn jihvAtAlugalAmayAn // 6 // prAgbhojanasya deyaM syAdadhakAyasthite gde|| bheSajaM bhakSyamadhye ca roge jaTharasaMsthite / bhojanasyopari grAhyamUrva jantugadeSu ca // 7 // triphalA 6 pala, bhilAvA 4 pala, bAvacI 5 pala, vAyaviDaMga 4 pala, sAra 1 pala, nisotha 1 pala, gUgala 1 pala, zilAjIta 1 pala, pohakaramUla 1 pala, cItA AdhA pala, miraca 1 pala, soMTha, pIpala, mothA, taja, tejapAta, ilAyacI, kezara, ye eka eka pala le ina sabakA cUrNa kara aura sabakI barAbara khAMDakI cAsanI kara 16 TaMka pramANa laDDU banA leve / isake khAnese koDha, tridoSa, bhagaMdara, plIhA, golA, jihvAroga, tAluroga, galaroga, AMkharoga, bhauMharoga, pITharoga, kAnarogAdikoMkA nAza kare, bhojanase pahile sevana kare to ardAgaroga jAya aura madhyameM khAve to udararoga jAya aura pIche khAya to kamarake roga dUra hoveM // 1-7 // bhallAtakAMstilaiH sArdhamathavA zuNThitaNDulaiH / khaNDena guTikA kAryA kuSTharoganivRttaye // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH ] bhaassaattiikaashitH| (153) bhilAvoMko tiloMke sAtha athavA soMTha, cAvaloMke sAtha mizrI milAkara ATha guTikA kuSTharogakI nivRtti ke liye banAve // 1 // saJjIvanI muTikA / / viDaGgaM nAgaraM kRSNA pathyA''malavibhItakau / vacA guDUcI bhallAtaM sadviSaM cAtra yojayet // 1 // etAni samabhAgAni gomUtreNa ca peSayet / guMjAbhA guTikA kAryA dadyAdAkajai rasaiH // 2 // ekAmajIrNayuktasyA dve viSUcyAM ca dApayet / tisazca sarpadaSTasya catasraH sanipAtinaH // 3 // guTikA jIvanI nAma saMjIvayati mAnavam // 4 // nAgapurIyayativarazrIharSakIrtisaMkalite / vaidyakasAroddhAre guTikAdhyAyastRtIyo'yam // 3 // vAyaviDaMga, soMTha, haraDa, pIpala, AMvalA, baheDA, vaca, giloya, zuddha bhilAvA, zuddha teliyA mIThA inakI samAna mAtrA leve, gomUtrameM kharala kara mujApramANa goliyAM banAve, adarakhake rasase deve, ajIrNacAleko eka golI, haijAvAleko 2 golI, sarpa kATe hueko 3 golI, sannipAtavAleko 4 golI deve to ve roga nAza hoya // 1-4 // iti zrI dattarAmacaubekRtayogacintAmaNimAthurImajjuSAbhASATIkAyAM guttikaadhikaarstRtiiyo'dhyaayH|| 3 // Aho! Shrutgyanam Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) yogcintaamnniH| [ kAthAdhikAra:kvAthAdhikAraH---caturthodhyAyaH 4. -atok tatrAdau kvaathbhedaaH| rasaH 1 kalko 2 himaH 3 kvAthaH 4 phAMTa 5 zcaiva smRtastathA / bhedAH paJca kaSAyANAM pUrva pUrve balAdhikAH // 1 // pAnIyaM SoDazaguNaM kSuNNadravyapale kSipet / mRtpAtre vAthayebAhyamaSTamAMzAvazeSitam // 2 // tajjalaM pAyayeddhImAna koSNaM mRdagnisAdhitam / smRtaH kvAthaH kaSAyazca niyUhaH sa nigadyate ||3||kaathH saptavidhaHproktaH pAcanaH zamanastathA / dIpanaH kledano bhedI santarpaNavi. mohanau // 4 // pAcanaH pacyate doSAndIpano dIpyate'nalam / zodhano malazodhI syAcchamanaH zamate gadAna // 5 // tarpaNastayate dhImAnbhedI cotkledkaarkH| vizoSI zoSamAdhatte tasmAduSNaM parikSipet // 6 // kledI vizoSI vijJAya vamanaM kaaryetttH| kAthe kRte na laMgheta nAnyathA'nyatra cAlayet // 7 // pAcanovizeSaH syAcchodhano dvAdazAMzakaH / vedanazcaturaMzazca zamanazcASTazeSataH // 8 // dIpanIyo dazAMzazca tarpaNazca dshaaNshkH| vizoSI SoDazAMzazca kvAthabhedAH prakIrtitAH // 9 // rasa 1, phalka 2, hima, 3 kvAtha 4, phAMTa 5, yaha pAMca bheda kADheke haiM, pUrva 2 meM bala adhika hai. pAnI 16 guNA Aho! Shrutgyanam Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: 1 bhASATIkAsahitaH / ( 145 ) * auSadhi 16 TaMka gerakara miTTIke baratanameM kADhA pakAve jaba AThavAM hissA rahe taba utAra leve usakA jala rogIko pilAve, maMdAgnise kAve usako kvAtha, kaSAya, niryUha kahate haiM. vAtha sAta prakArakA haipAcana 1, zamana 2, kledana 3, dIpana 4, bhedI 5 saMtarpaNa 6, vimohana 7. pAcana jo hai so doSoM ko pacAtA hai. (pAcana use kahate haiM jo do serakA serabhara rahajAya ), dIpana use kahate haiM jo agniko dIpta kare 1 dIpana 10 kaTorIkI eka rahe ), zodhana mala zuddha kare. ( do kaTorIkI eka rahe, use zodhana kahate haiM ). zamana doSoMko zAMta kare, ATha kaTorI kI eka rahe ) saMtaparNa meM dhAtu baDhe. (chaH kaTorIkI eka rahe ). kledI utkleda kare. ( cAra kaTorIkI eka rahe ) vizoSI zoSa karatA hai ( solaha kaTorIkI eka rahe ). isase uSNa jalakI parIkSA kara leve / kkedI, vizoSI vamana karAve kvAtha karake lAMbe nahIM na 1 calAyamAna kare // 1-9 // sarvavAyuvikAre rAstrAdikvAthaH / rAnA guDUcI eraNDaM devA cAbhayA saTI | baloyagaMdhA pAThA ca zatapuSpA punarnavA // 1 // paMcamUlI viSA muMDI sarpapazca durAlabhA / yavAnI puSkaraM mUlamazvagaMdhA prasAriNI // 2 // gokSuraM cAMdrarUpaM ca hapuSA vRddhadArukam / zatAvarI tathA brAhmI gugguluH kSIrakaMcukI || 3 || samabhAgairimaiH sarvaiH kaSAyamupakalpayet / vAtarogeSu sarveSu kaMpa zophe pratAnake // 4 // manyAstaMbhe tathA zope pakSAghAte sudAruNe / ArditAkSepakubje ca hanugrasvara || 5 || ADhayavAte tathA muke khaMje Aho ! Shrutgyanam Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 146 ) yogacintAmaNiH / [ kvAyAdhikAraH caivApabAhuke / gRdhrasya jAnubhede ca gulmale kaTihe || 6 || sAme caiva nirAme ca saptadhAtugatAnile / AvRte'nAvRte caiva vAtarakte vizeSataH // 7 // eSa dvAtriMzakaH kAthaH kRSNAtreyeNa bhASitaH / kRSNacUrNena vA yoge rAjaguggulunAthavA // 8 // ajamodAdinA vApi tailenairaNDajena vA // 9 // rAstrA, giloya, eraNDakI jaDa, devadAru, haraDa, kacUra, khareMTI, vaca, pADha, sauMpha, sA~ThakI jaDa, paMcamUla, rasauta aNDI, dhamAsA, ajamAyana, pohakaramUla, asagandha, prasAraNI, ( latAvizeSa lajjAlulatA ), gokharU, aDUsA, hAUbera, vidhAyarA, zatAvarI, brAhmI, gUgala paMcAMga, kSIrakanda inakI barAbara mAtrA le tIna puDiyA banAve, aSTAvazeSa kAtha, kare kucha gUgala DAla deve, phira pIpala ke cUrNase deve athavA yogarAja gUgalase athavA eraNDI ke tela se athavA ajamodase deya to samasta vAyuroga, kampavAyu, pratAnakavAyu, jAvaDekA stambha, mukhazoSa, pakSAghAta, baDI pIDA, kubaDApana, hanugraha, svarabhaGga aura sampUrNa vAyuke vikAroMko dUra kare // 1-9 // . laghurAstrAdikAthaH / rAsnAguDUcIvAtAridevadArumahauSadhaiH / pibetsarvAMga ke vAte sAmamajjAsthisaMdhige // 1 // rAstrA, giloya, eraMDakA tela, devadAru, soMTha, inakA aSTAvazeSa kAtha kara pIve to sarvAMgavAta dUra hoya // 1 // sannipAtalazaNama | yadi kathamapi puMsAM jAyate karNapIDA bhramamadaparitApo mohavaikalyabhAvam / vikalanayanahAsyo Aho ! Shrutgyanam Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - caturthaH ] bhaassaattiikaashitH| (147) gItanRtyapralApAnviMdadhati tamasAdhyaM kampacittabhramAkhyam // 1 // uttiSThati balAtkAraM kRtvA brUte yadRcchayA / yAmIti vadate nityaM sa tyAjyo bhiSaguttamaiH // 2 // jo kadAcit puruSake karNapIDA hove, tApakI pIDA, bhrama, mada, paritApa, moha, vikalatA aisA rUpa hoya aura AMkheM phaTIsI ho jaoNya aura haMse, gAve, nAce bake yaha lakSaNa hoMya to asAdhya aura koI cittabhramako asAdhya kahate haiM aura balAtkAra karake uThe, jo manameM Avai so bole aura nirantara yahI kahe -- jAtAhUM' to uttama vaidya usa rogIko tyAga deve // 1 // 2 // sannipAte harItakyAdikvAthaH / pathyAparpaTakaTukAmRdvIkAdArujaladabhUnimbaiH / brAhmIpaTolasamyakkAthazcittabhramaM hanti // 1 // haraDa, pittapApaDA, kuTakI, dAkha, dAruhaladI, mothA, cirAyatA, brAhmI, paTolapatra inakA kvAtha cittabhrama aura sannipAtako dUra karatA hai // 1 // sannipAte tagarAdikvAthaH / tagaraturagagandhA parpaTaH zaMkhapuSpI tridazaviTapatiktA bhAratI bhUtakezI / jaladharakRtamAlazcetakI gostanInAM saha harati kssaayHpksspaanaatprlaapm||3|| " tagara, asagandha, pittapApaDA, zaMkhAhulI, devadAru, brAhmI, kaTuka (kuTakI ), cheDa, amalatAsa, mothA, amalatAsakA gUdA, sambhAla, dAkha inakA kADhA 15 dina pIve to asAdhya sannipAtakA nAza karatA hai // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) yogcintaamnniH| [kAthAdhikAra: sannipAte dAhasthAnam / kAlIyake dagaM dadyAdaMsayozca prakoSThayoH / brahmasthAne zaMkhayozca sannipAtanivRttaye // 1 // satripAtanivRttike nimitta hAthoMke donoM pahu~coMmeM athavA bIca mastaka aura kanapaTImeM agnise dAga deya // 1 // zaMkhayozca bhravormadhye dazamadvAra eva ca / grIvAyAM dAhayecchIghraM pralApe sannipAtake // 2 // dhanurvAte mRgIvAte hyantake cittavibhrame / abhinyAse ca unmAde nizcaitanye tathA vamau // 3 // eteSAM caiva rogANAM tptlohshlaakyaa| bhruvau zaMkhau ca pAdau ca kRkATImUlaraMdhrayoH // 4 // netraroge hyapasmAre dhruvau zaMkhau ca dAhayet / kAmale pANDuroge ca kRkATImUlamAdahet // 5 // pAdarogeSu sarveSu gulphordhvaM caturaMgulam / tiryagdAhaM prakurvIta dRSTvA pAdaziro dahet // 6 // udaraM sarvarogeSu hatpIDApi prajAyate / hRdaye yadi piiddaasyaadaahyedvRdyopri| yatra pIDAzca jAyante tatratatra ca dAhayet // 7 // kanapaTI, bhauMha, dazamadvAra ( brahmaraMdhra ), nADameM dAge, pralApaka sannipAtameM aura dhanurvAta, mRgI, antaka, cittabhrama, abhinyAsa, unmAda, behoza, vamana ina rogoMmeM lohekI zalAkAse bhauMha, kanapaTI, kaNTha paira aura gudAmeMse kisa meM dAga de. netraroga, apasmAra inameM bhauMha kanapaTImeM dAge, kAmalAroga, pAMDuroga inameM kaNThakI jaDameM dAga de, caraNaroga, gulmaroga inameM caraNako 4 aMgula UMcA dAga de. udarake rogoMmeM peTapara dAga Aho! Shrutgyanam Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH] bhaassaattiikaashitH| (149) de / hRdapapIDAma hRdayapara dAga de, jahAM jahAM pIDA hoya tahAM tahAM dAge // 2-7 // sannipAte bhaanggaadikvaathH| bhAbhUnimbanimbaidhanapaTukavacAvyoSavAsAvizA lA raasnaanNtaapttoliisurtrurjniipaattaalaattiNttukiibhiH| brAhmIdAva/guDUcItrivRtaativiSApuSkaratrAyamANA vyAghrIsiMhIkaliGgItriphalasaTiyutaiHkalpitastulyabhAgaiH // 1 // kAtho dvAtriMzanAmA trikalitadazakAnsannipAtAnihaMti zUlaM zvAsaM ca hikAM kasanagudarujAdhmAnavidhvaMsakaH syAt / manyAstambhA vRddhiM gadagalasurataM sarvasandhigrahAMzca mAtaMgaughaM nihanyAnmRgaripuradhikaM rogajAlaM tathaiva // 2 // bhAraGgI, cirAyatA, nImbakI chAla, mothA, kuTakI, soMTha, miraca, pIpala, aDUsA, indrAyana, gasnA, javAsA, paTolapatra, devadAru, haladI, arala, jalazirasa, brAhmI, dAruhaladI, giloya, nisoya, atIsa, pohakaramUla, trAyamANa, kaTerI, indrajava, triphalA, kacUra ina sabako barAbara lekara kADhA ko, yaha teraha sannipAtoMko dUra kare / zUla, zvAsa, hicakI, khAMsI, gudAroga, apharA, AMtoMkI vRddhi, galaroga, aruci, saba saMdhiyoMkA gaTha jAnA ina rogoMke jAlakA jaise hAthiyoMke samUhakA siMha nAza kare taise nAza karatA hai // 1 // 2 // __ rudhiravikAre maMjiSThAdikvAthaH 1-2 / maMjiSThApicumandacandanaghanAchinAgavAkSIvRSAtrAyantItrivRtAzatadvirajanIbhUnimbapAgaviSA / gAyatrI Aho! Shrutgyanam Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ kAthAdhikAra: triphalApaTolakuTakI kITadvipApappaTairugrAvalgujavAsavatsakayutaiH kvAthaM vidadhyAdbhiSak // 1 // kaMDUmaNDalapuNDarIka kiTibhaH pAmAvicarcitraNaiH sidhmazvitra kilAsadgurasa kairvyAptAH prasuptAstvacaH / kiMcAnyatkrimibhirvizIrNagalitaM prANAMghripAyuddhavAnenaM prApya mahAkaSAyamacirAtpaMceSu tulyA nraaH||2|| (150 ) 1- maMjITha, nImakI chAla, raktacandana, mothA, giloya, indrajava, aDUsA, trAyamANa, nisota, dhamAsA, donoM haldI, cirAyatA, pADha, atIsa, khairasAra, triphalA, paTolapatra, kuTakI, vAyaviDaMga, pittapApaDA, vaMca, bAvacI, netravAlA javAsA, kuDekI chAla, bakAyana ina sabako barAbara lekara kvAtha kara pInese khujalI, cakattA, phunasI, phoDA, dAda, khAja ye samasta vikAra dUra hoveM || 1 || 2 || maMjiSThA kuTajAmRtAghanavacA zuNThI haridrAdvayaM kSudrAriSTa paTolakuSTaka TukI bhAGgaviDaGgAnvitam / mUrvAdArukaliGgabhRGga-magadhAtrAyaMtipAThAvarIgAyatrI triphalA kirAtakamahAnimbAsanAragvadham // 1 // zyAmAvAlgujacandanaM varuNakaM pUtIkazAkhoTakaM vAsAparpaTasArivAprativiSAnaMtA vizAla jalam / maMjiSThAdimimaM kapAya vidhinA nityaM pumAnyaH pivetvagdoSA hyacireNa yAMti vilayaM kuSThAni cASTAdaza // 2 // raktavAtaprasuptau ca visa vidradhau tathA / sarveSu vAtarogeSu maMjiSThAdiH prazasyate || 3 || Aho! Shrutgyanam Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH] bhaassaattiikaashitH| (151.) .2-maMjITha, kuDekI chAla, giloya, mothA, vaca, soMTha, haladI, kaTerI, nIMbakI chAla, paTolapatra, kUTha, kuTakI, bhAraMgI, vAyaviDaMga, cItA, mUrvA devadAru, iMdrajava, bhAMgarA, pIpala, trAyamANa, pADha, zatAvara, khairasAra, triphalA, cirAyatA, bakAyana, vijayasAra, amalatAsa, nisotha, bAvacI, raktacandana, varaNAkI chAla, kaMjuA, sahoDAkI chAla, bAMsA, pittapApaDA, sArivA, atIsa, javAsA, netravAlA inakA kADhA nitya pIve to saMpUrNa tvacAke doSa aura 18 prakArake koDha dUra ho // 1-3 // ___ maMjiSThAdi ctuHssssttikvaathH| maMjiSThA triphalA priyaMgumamRtA brAhmI vacA pauSkaraM bhRGgAsyAtrikaTuH kirAtakaviSAniNDikA''ragvadhaH / trAyantI khadiraM kaTutvacavRkI pItAdvayaM rohiNI tiktA parpaTavAsakendraphalinInaMtAvizAlAgadam // 1 // eraNDaM picumaMdacitrakavarI bhAGgI malendraM saTI bilvaM nimbamajUlapADalatrivRttejasvinIvAlakam / daMtImUlapalAzacandanayugaM muNDIviDaMgAnvitairayoraraNIkaraMjadhavayoH parNAni mUlAni ca // 2 // kSudrAbAdvayadevadArujaladAH kahArakaM kalkajamebhiH siddha asau paTolasahitaiH kAthazcatuHSaSTikaH / aSTAMzena vipAcayecca mati mAnutkalpyamRdbhAjane pIto hanti sapittaraktamakhilaM kuSThAni cASTAdaza // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152) yogacintAmaNiH / [ kAthAdhikAraH maMjITha, igDa, baheDA A~valA, phUlapriyaMgU, giloya, brAhmI, vaca, pohakaramUla, bhAMgarA, soMTha, miraca, pIpala, cirAyatA, atIsa, saMbhAlU, amalatAsa, trAyamANa, khairasAla, kuTakI, chAla, pAThA (nepAlI cirAyatA ), nisota, kuTakI, donoM haladI, pittapApaDA, aDUsA, iMdrAyaNa, javAsA, indrayava, kUTha, aMDakI jaDa, nIMbakI chAla, cItA, zatAvarI, bhAraMgI, candana, kacUra dhAyake phUla, chaDa, pADhala, nisotha, mAlakAMganI, netravAlA, dantI, (vRkSavizeSa kI jaDa, DhAkake bIja, candana, muMDI, vAyaviDaMga, kAyaphala, aranI, kaMjuA, dhAyake phUla, aura mUla, dono kaTerI, devadAru, mothA, kamalagaTTA, paTolapatra, inakA kvAtha kare, jaba isakA AThavAM hissA raddajAve taba isake pIne se vAtarakta aura 18 prakArake kuSTha nAza hoveM // 1-3 // kuSThe khadirAdikvAthaH / khadiraH kuNDalI vAsA paTolaM ca phalatrikam / ariSTasamabhago'yaM kvAthaH kuSThavinAzanaH // 1 // khairasAra, giloya, aDUsA, paTola patra, triphalA, nIma kI chAla inakI barAbara mAtrA lekara miTTIke baratana meM kADhA kara pIve to kuSTha dUra hove // 1 // satripAtajvare bhUniMbAdikAthaH / bhUnimbadArudazamUlamahauSadhAbdati kendrabIjaghanake bhakaNAkaSAyaH / tandrA pralApakasanArucidAhamohazvAzAdiyuktamakhilaM jvaramAzu haMti // 1 // 1 cirAyatA, devadAru, dazamUla, soMTha, jIrA kuTakI, indrajava, gajapIpala, inakI samAna mAtrA lekara kvAtha pakAve phira ThaMDA kara pIve to nidrA, pralApa khAMsI, zvAsa, aruci, dAha, moha, mUrcchA, jvara ye saMpUrNa dUra hoveM // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patuH bhaassaattiikaashitH| (153) assttaadshaaNgkaathH| kirAtakaTukAmustAdhAnyendrayavanAgareH / dazamUlamahAdArugajapippalikAyutaiH // 1 // kRtaH kaSAyaH pAzcartisatripAtajvaraM jayet / kAsazvAsavamIhikAtandrAgrahaNinAzanaH // 2 // cirAyatA, kuTakI, mothA, dhaniyA, indrajava, soMTha, dazamUla, devadAru, gajapIpala, inakA kvAtha pInese pasaliyoMkA darada, satri, pAtajvara, khAMsI, zvAsa, vamana, hicakI aura tandrAdidoSa dUra hote haiM // 1 // 2 // viSamajvare dAAdikvAthaH / dAvIdArukaliMgalohikalatAzamyAkapAThAsaTIzauNDIvIrakirAtakuJjarakaNAtrAyaMtikApadmakaiH / cakrAdhAnyakanAgarAbdasaralAzIghrAMbusiMhIzivAvyAghIparpaTadarbhamUlakaTukA'nantA'mRtApuSkaraiH // dhAtUtthaM viSamaM tridoSajanitaM caikAhikaM vyAhika pittaM hanti mahAvyartha bahurujaM sdyHprlaapaanvitm||3|| dAruhaladI, devadAru, indrajava, maMjITha, amalatAsa, pADha, kacUra, pIpala, khasa, cirAyatA, gajapIpala, trAyamANa, padamAkha, kAkaDAsiMgI, dhaniyAM, soMTha, mothA, nisotha, piyAvAMsA, haraDa, kaTerI, pittapApaDA, kuTakI, jabAsA, giloya, pohakaramUla, inakA kAtha aSTAvazeSa lenese dhAtugata jvara, aikAhika, vyAhika, tridoSa, mahAjvara, pittajvara, pralApAdi dUra hoveM // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ kAthAdhikAraH dazamUlakAyaH / zAlaparNI pRSTaparNI bRhtiidvygokssuraiH| bilvAgnimaMthasyonAkakAzmarIpATalAyutaiH // 1 // dazamUlamiti khyAtaM kathitaM tajjalaM pibet / pippalIcUrNasaMyuktaM vAtazleSmaharaM param // 2 sannipAtajvaraM hanti sUtikAdoSanAzanaH / hRtkaMThagrahapAvarti tandrAma stakazUlahRt // 3 // ( 154 ) zAlaparNI, pRSThaparNI, donoM kaTerI, gokharU, belagirI, araNI, aralR, khaMbhArI ( vRkSavizeSa ) pADhara yaha dazamUla nAmaka kADhA prasiddha hai, isa kvAthako pIpala ke cUrNake saMga leve to vAta zleSmako dUra kareM / sannipAta, prasUta, hRdayaroga, kaMThagraha, pasalIkA darada taMdrA ziradarada inakA nAza kare // 1-3 // vAtazophe punarnavAdikAthaH 1 - 2 | punarnavAniva paTolazuMThI tiktAmRtA dArvyabhayAkapAyaH / sarvAgazophodara pANDurogAnsamyakprayuktaH sakalAnnihanti // 1 // 1- sAMThI kI jaDa, nIMbakI chAla, paTolapatra, soMTha, kuTakI, giloya, dAru haladI, haraDa inakI samAna mAtrA lekara 1 - zrI pANinIjvalana maMthavasaMtadUtITiMka bilvamiti talaghu paMcamUlam / vyAghrIvRhatya tiguhAzvaguhAzvadaMSTrA jyeSThaM dvayaM ca gaditaM dazamUlametat // zAlaparNI, pRSThaparNI, araNI, mAdhavIlatA, bela ye laghupaMcamUla haiN| donoM kaTerI, gokharU, kuMbhArI, pADhara ye bRhat paMcamUla haiM, aura choTe milakara dazamUla kahA jAtA hai | aisA bhI pATha hai // Aho! Shrutgyanam Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuthaH ] bhASATIkA sahitaH / ( 155 ) inakA kAr3hA kara pIne se sarvAMga sUjana, udararoga aura pAMDuroga dUra hoveM // 1 // punarnavAbhayAnimbadAvatikkApaTolakaiH / guDUcInAgarayutaiH kvAthaH sarvAGgazophahA // 1 // gomUtraguggulayuta AmazophodarApahaH // 2 // 2 - sAMThIkI jaDa, haraDa, nIMbakI chAla, dAruhaLadI, kuTakI, paTolapatra, giloya, soMTha, inakA kADhAbhI sarvAMgasUjanakA nAza karatA hai aura gomUtra tathA gUgalayukta lava to AmavAta, zopha aura udarake rogoMko dUra karatA hai // 1 // 2 // kapharoge kaTphalAdikvAthaH / kaTphalAMbudabhAGgabhirddhAnyarohipaparpaTaiH / vacAharItakI zRMgI devadArumahauSadhaH / kvAthaH kAsaM jvaraM hanti zvAsazleSma galagrahAn // 1 // kAyaphala, mothA, bhAraMgI, dhaniyAM, rohiSatRNa, pittapApaDA, vaca, haraDa, kAkaDAsiMgI, devadAru, soMTha ina auSadhiyoMkA kADhA kara pIve tau khAMsI, jvara, zvAsa, kapha, galagraha ye sampUrNa roga dUra ho jAveM // 1 // zrRMgyAdikvAthaH / zRMgI dArunizA surAhvamabhayA bhAGga ca vizvauSadhaM mustAparpaTa kaTphalaM ca savacA kustuMburuM kattRNam / kAthaM kSaudrayutaM pibecca kaphaje kAse kSaye pInase zvAse vAtayute jvare ca vamane hikkAsu pittAmaye // 1 // kAkaDAsiMgI, dAruiladI, devadAru, haraDa, bhAraMgI, soMTha, mothA, pittapApaDA, kAyaphala, vaca, dhaniyAM, rohiSaTaNa inakA kADhA zaha Aho ! Shrutgyanam Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) yogcintaamnniH| [kAyAdhikAraHdasaMyukta pInese kapha, zvAsa, khAMsI, kSaya, pInasa, vAtavara, vamana, hicakI aura pittaroga saba nAza hoveM // 1 // kaphavikAre guDUcyAdikvAthaH / dhaaraadhaaraadhrvRpvissaagiirvlliidrvlliidaa:kaaliikraaliiarnnikriknnaakttphlaarissttkusstthaiH| pRthvIthvIkalisuratarUyAkaliMgAkaliMgaiH zivyAghIkaTutRNavadhUrohaNIrohiNIbhiH / kvAthazcaiSaH kavacaracanA paMcakolAnukUlaistulyairebhiH kaphagadajaye siddhikaM triMzadAyA' // 1 // giloya, nAgaramothA, aDUsA, atIsa, haladI, iMdrajava, dAruhaladI, agara araNI,gajapIpala,kAyaphala,nIMbakI chAla,kUTha, jIrA, hIMga, baheDA, devadAru, vaca, iMdrajava, kuDekI chAla, saha~ janA, kaTerI, kacUra gandhela ( gandhapalAsI, ) kuTakI, haraDa inameM pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA, soMTha inakI samamAtrA lekara aSTAvazeSa kvAtha karake pIve to kaphake roga dUra hoveM // 1 // vAtaroge lazunAdikAthaH / rasonaM pippalImUlaM kucIlaM vizvabheSajam / bhAI puSkaramUlaM ca kirAtaM kalihArakam // 1 // samAMzASTAvazeSaH syAtvAtho vAtavinAzane / dhanuSaM mRgavAtaM ca sannipAtaM nivArayet // 2 // tryUSaNaM cArddhakarSa ca prakSipya yojayedbhiSak / azItivAMtajAna rogAMstAMzca sarvAn prnnaashyet||3|| Aho! Shrutgyanam Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - caturtha ] bhaassaattiikaashitH| (157) lahasana, pIpalAmUla, zuddha kucalA, soMTa, bhAraMgI, pohakaramUla, cirAyatA, akarakarA ina sabako barAbara lekara aSTAvazeSa kADhA karake pInese vAyuroga, dhanurvAyu, mRgI, sannipAta Adi sampUrNa doSoMko dUra kareM aura Uparase soMTha, miraca, pIpala TaMka 2 DAlakara pIve to assI prakArake vAtajanya rogoMko nAza karatA hai // 1-3 // zirovyathAyAM shresstthaadikvaathH| zreSThAnimbapaTolamustarajanItrAyantihemAmRtAH kRtvA SaDguNavAriNA vinihitaM SaSThAMzapItA nishi| ghUzaMkhAkSizirorujAM bahuvidhAM karNAsyanAsAgadaM naktAndhyaM nimiraM ca kAcapaTalaMdaityAnyathA keshvH|| triphalA, nIMbakI chAla, paTola, mothA, donoM haladI, trAyamANa, cirAyatA, giloya inakA kADhA chaH guNa pAnImeM kare jaba eka hissA rahajAya taba pIva to bhauMhakA roga, (zaMkha) kanapIke roga, AMkharoga, mastakagega, ratauMdhA, timira, motiyAbindu kAcavindu ye sampUrNa roga nAza hoveM // 1 // pathyAdikvAthaH / pathyAkSadhAtrIbhUnimbainizAnimbAmRtAyutaiH / kRtaH kvAthaH SaDaGgo'yaM saguDaH zIrSazUlahA // 1 // bhUkarNazaMkhazUlAni tathA'rddhaziraso rujam / sUryAvarta zaMkhakaM ca cakSuHpIDAM vyapohati // 2 // haraDa, baheDA, AMvalA, cirAyatA, haladI, nIMvakI chAla, giloya inako barAbara le kADhA kare SaSThAMza pAnI rahe tava utAraleve, guDa Aho! Shrutgyanam Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) yogcintaamnniH| [kAthAdhikAra:DAlakara pIve to mAthekA darada, bhauMha, kAna, zikhA, AdhAsIsI, ratauMdhA Adi pIDA nAza hove // 1 // ___ jvare upadrava daza bhavanti / tannAmAni / zvAsamUruicicchaditRSAtIsArahRdgrahAH / hikA kAso'GgabhaMgazca jvarasyopadravA daza // 1 // zvAsa, mUrchA, aruci, vamana, pyAsa, atIsAra, hRdayagraha, hicakI, khAMsI, aMgamardana ye jvarake daza upadrava haiM // 1 // jvare kSudrAdikvAthaH / kSudrAmRtAnAgarapuSkarAdvaiH kRtaH kaSAyaH kaphamArutottare / sazvAsakAsArucipAcazUle jvare tridoSaprabhave prazasyate // 1 // kaTerI aura giloya, soMTha, pohakaramUla ina sabako eka eka TaMka leve aura kADhA karake pIve to kapha, vAyu, zvAsa, khAMsI, aruci, pasaliyoMkA darada aura tridoSa jvarAdi nAza ho // 1 // vRddhakSudrAdikvAthaH 1-2 / kSudrAnimbapaTolacandanaghanaistiktAmRtApadmakAsAvesaNazuNThipuSkarajaTAbhUnimbabhAGgA saha / bIjaM kuSThadhamAsakaM kRmiharaM kAsaM varmi kAmalAM kvAthazcASTavidha jvaraM kaphamarutpittaM sadAhaM jayet // 1 // kaTerI. nIMvakI chAla, paTolapatra, candana, mothA, gilAya, padamAkha, dhaniyAM, soMTha, pohakaramUla, cirAyatA, bhAraMgI, indrajau, kUTha, dhamAsA, inakA kADhA kara pInese kRmiroga, khAMsI, vamana, kAmalA, ATha prakArake jvara, kapha vAtapitta aura dAhAdi dUra hoveM // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASATokAsahitaH / kSudrAdhAnyakazuNThIbhirguDUcImustapadmakaiH / raktacandanabhUnimbapaTolavRSapuSkaraiH // 2 // kaTukendrayavAriSTabhAGgaparpaTakaiH samaiH / kAthaM prAtarniSeveta sadyaH zItajvaracchidam // 3 // caturthaH ] ( 159 ) 2 - kaTerI, dhaniyAM, soMTha, giloya, mothA, padamAkha, raktacandana, cirAyatA, paTolapatra, aDUsA, pohakaramUla, kuTakI, indrajava, nIMvakI chAla bhAraMgI, pittapApaDA yaha saba barAbara le kADhA banAkara pIve to zItajvarakA nAza kare // 2 // 3 // zuNThcAdikkAyaH / nAgaraM devakASThaM ca dhAnyakaM vRhatIdvayam / dadyAtpAcanakaM pUrva jvaritAya hitAvaham // 1 // soMTha, devadAru, dhaniyAM choTI baDI donoM kaTerI ina pAMca auSadhi yoMkA kADhA pAcanake artha tathA jvaranAzanArtha jvaravAloko deve // 1 // dhAnyapaMcakakkAthaH 1-2 / dhAnyanAgaramustaM ca bAlakaM bilvameva ca / AmazUlavibaMdhanaM pAcanaM vahnidIpanam // 1 // 1- dhaniyAM, soMTha, mothA, netravAlA, belagirI inakA AmazUla tathA vibaMdhako dUra kare aura agriko dIpta kare dhAnyanAgarajaH kvAthaH pAcano dIpanastathA / eraNDamUlayuktaJca jayedAmAnilavyathAm // 1 // '' kAtha 1 // 2 - dhaniyAM, soMTha inakA kADhA pAcana, dIpana kare aura jo raMDI jaDa DAle to AmavAtako dUra kare // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) yogcintaamnniH| [kvAthAdhikAra: aargvdhaadipNckkaathH| AragvadhaM graMthikatiktamustAharItikIbhiH kvathitaH kaSAyaH / sAme sazUle kaphavAtayukte jvare hito dIpanapAcanazca // 1 // amalatAsa, pIpalAmUla, kuTakI, mothA, haraDa inakA kADA thAmazUla, kapha vAtajvara inameM hitakArI tathA dIpana pAcana hai // 1 // . paMcabhadrakAthaH / parpaTAbdA'mRtAvizvakairAtaiH sAdhitaM jalam / paJcabhadramidaM jJeyaM vAtapittajvarApaham // 1 // pittapApaDA, mothA, giloya, soMTha, cirAyatA inakA kADhA vAnapicajvarakA nAza karatA hai // 1 // zaTyAdikAthaH / zaTIpuSkaramUlaM ca bhAGgI zRGgI duraalbhaa| guDUcI nAgarA pAThA kirAtaM kaTurohiNI // 1 // eSa zaTyAdikaH kAthaH sarvavAtajvarApahaH / kAsAdizophayukteSu dadyAtsopaveSu ca // 2 // kacUra, pohakaramUla, bhAraMgI, kAkaDAsiMgI, kaTerI, giloya, soMTha, pADha, cirAyatA, kuTakI, yaha zaTyAdikvAtha sampUrNa vAtajvaroMkA nAza karatA hai / khAMsI sUjanabhI hoya to yahI kADhA devai tau ArAma hove // 1 // 2 // * bRhcchttyaadikvaathH| zaTI paToladinizogragandhA vAsA kirAtaM dazamUladhArA / sahAcarI bhAGgivarI sazRGgIrAnendrabIja Aho! Shrutgyanam Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuthaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 161 ) suradAru zizuH || 1 || durAlabhA dhAnyakazuNThipAThAsurendra kalkaM saharItakIbhiH / trAyaMta kendraH kaTukAgadaM ca kaSAya eSAM vihitaH savAyau // 2 // zleSmajvare kAsazvAsazUle vAtAdhike rogiNa zItake ca / cirajvare kAsasazvAsakespi nUnaM hito'yaM satataM zaTyAdiH ( ? ) || 3 || kacUra, paTolapatra, donoM haladI, vaca, aDasA, cirAyatA, dazamUla, giloya, mUgonI, bhAraMgI, zatAvarI, kAkaDAsiMgI, rAstrA, iMdrajau, devadAru, sahajanA, kaTerI, dhaniyAM, soMTha, pADha kUDekI chAla, haraDa, trAyamANa, indrAyaNa, kuTakI, kuTha. inakA kADhA jvara, zleSmajvara, khAMsI, zvAsa, zUla, vAta, zItAMga, bahuta dinoMkA jvara, dRSTijvara, mala, saMgrahaNI Adiko dUra kare / / 1-3 // paTolAdikkAyaH / paTolaM ca guDUcI ca mustA caiva dhamAsakam / nimbatvakparpaTaM tiktA bhUniMbatriphalAvRSAH // 1 // paTolAdirayaM kvAtho vAtajvaraharaH smRtaH // 2 // paTolapatra, giloya, mothA, javAsA, nIMvakI chAla, pittapApar3AcirAyatA, triphalA, aDUsA yaha paTolAdikvAtha vAtajvarakA nAza karatA hai // 1 // 2 // mustAdikkAthaH / mustA paryaTakaM zuNThI guDUcI sadurAlabhA / kaphavAtArucicchardidAhazoSajvarApahaH // 1 // 19 Aho ! Shrutgyanam Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) yogacintAmaNiH / [ kvAthAdhikAraH mAthA, pittapApaDA, sATha, giloya, javAsA yaha kvAtha vAdI, aruci, vamana, dAda, zoSa, jvara, ina saba rogoMkA nAza kare // 1 // vRddhamustAdikAyaH / mustA guDUcI saha nAgareNa vAsAjalaM parpaTakaM ca pathyA / kSudrA ca duHsparzayutaH kaSAyaH pIto hito vAtakaphajvarasya // 1 // mAthA, giloya, soMTha, aDUsA, netravAlA, pittapApaDA, haraDa, kaTerI, javAsA yaha kADhA vAtajvara aura kaphajvarakA nAza karatA hai // 1 // guDacyAdikAthaH / guDUcInimbadhAnyAkaM padmakaM raktacandanam / eSa sarvajvaraM hanti guDUcyAdistu dIpanaH // 1 // 1 - giloya, nIMvakI chAla, dhaniyAM, padamAkha, raktacandana inakA kAr3hA saba jvarakA nAza karatA hai // 1 // guDUcIdhAnyamustAbhizcandanozIranAgaraiH / kRtaM kvAthaM pibetkSaudrasitAyuktaM jvarAturaH || 1 | 2 - giloya, dhaniyAM mothA, khasa aura soMTha, inake kADheko mizrI aura zahada ke sAtha pIve to jvarakI zAMti hove // 1 // vRddhaguDUcyAdikkAyaH / guDUcIdhAnyakozIrazuMThIvAlakaparpaTaiH / bilvaprativiSApAThAraktacandanavatsakaiH // 1 // kirAta mustendrayavaiH kvathitaM zizire jale | sakSaudraM raktapittaghnaM jvag2atIsAranAzanam // 2 // giloya, dhaniyAM, khasa, soMTha, hAUvera, pittapApaDA, bela Aho ! Shrutgyanam 1 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH bhaassaattiikaashitH| (163) girI atIsa, pADha, raktacandana, kuDekI chAla, cirAyatA, mothA, indrajI inakA aSTAvazeSa kADhA ThaMDhA kara zahadake saMga leve to rakta, pittajvara, atIsAra ye saba dUra hoveM // 1-2 // . candanAdikAthaH / candanaM ca sugandhaM ca bAlakaM pittaparpaTam / mustA zuMThI kirAtaM ca uzIraM pittnaashnm|| 1 // malayAgiri candana, sugaMdhavAlA, netravAlA, pittapApaDA, mothA, soMTha, cirAyatA, khasa inakA kADhA pittajvarakA nAza karatA hai // 1 // bRddhcndnaadivaathH| malayajapicuvizvAH zrIphalaM padmakaM ca jlruhkttumustaasaarivaahaarhuuraa| ativiSayavayaSTIkalkitastulyabhAgairharati guruvivAdhAM pittasantApamU z2am // 1 // malayAgiri candana, nIMbakI chAla, soMTha, belagirI, padmAkha, kamala, kuTakI, mothA, sArivA ( latAvizeSa), munakkA, atIsa, indrajava, mulahaThI inakI sama mAtrA lekara kADhA banAkara leve to pittakI mUrchA dUra hove // 1 // traaymaannaadikvaathH| traayNtiiprpttoshiirtiktaabhuunimbduspRshaa| kaSAyo madhusaMyuktaH pittjvrvinaashnH||1|| trAyagaNa, pittapApaDA, khasa, cirAyatA, kuTakI, javAsA inakA kADhA zahadake sAtha pInese pittajvarakA nAza hoya // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ kvAthAdhikAraH vRddhatrAyamANAdikvAthaH / cAyaMtIndrayavAvAsA chinnAtiktApaTolakaiH / nimbadusparzabhUnimbazampAkapadmapappaTaiH // 1 // aSTAvazeSitaH kvAthaH pittazleSmajvarApadaH // 2 // ( 164 ) trAyamANa, indrajau, aDUsA, giloya, kuTakI, cirAyatA, paTolapatra, nIMbakI chAla, javAsA, amalatAsa, padamAkha, pittapApaDA inakA kADhA karake pIve to pittazleSmajvarako dUra karatA hai // 1 // 2 // drAkSAdikAyaH / drAkSAbhayApapaTakAbdatiktAkkArthaM sa samyaksaphalaM vidadhyAt / pralApamUrcchAbhramadAhazopha tRSNAnvite pittabhavajvarespi // 1 // munakkA, haraDa, pittapApaDA, mothA, kuTakI inakA kADhA amalatAsa saMyukta dene se pralApa, mUrcchA, bhrama, dAha, sUjana, pyAsa ina karake yukta jo pittajvara usako nAza kare || 2 || vAsAdikvAthaH 1-2 / vAsAdrAkSAbhayAkvAthaH pItaH sakSaudrazarkaraH / nihanti raktapittArti zvAsaM kAsaM jvaraM tathA // 1 // 1- aDUsA, munakkA, haraDa inakA kADhA zahada aura mizrI DAlakara pIve to raktapitta, zvAsa, khAMsI aura jvara inakA nAza kare // 1 // vAsA kSudrAmRtA mustA zuNThI dhAtrI samAkSikaH / pippalI cUrNasaMyukto viSamajvaranAzanaH // 2 // 2- aDUsA, kaTerI, giloya, mothA, soMTha, AMvale, zahada inako pIpalasaMyukta kADhA kara pIne se viSamajvara jAya // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkA sahitaH / paTolAdikpAthaH / paTolatriphalA nimbadrAkSAzampAkavAsakaiH / kvAthaM sitAmadhuyutaM pivedaikAhike jvare // 1 // caturtha: ] ( 165 ) paTolapatra, nIMva kI chAla, munakkA, amalatAsa, aDUsA, inakA mizrI aura zahadake sAtha kAr3hA pIve tau aikAhika jvara nAza hoya // 1 // tRtIyajvaranAzAya tRSNAdAhanivAraNaH / pIto maricacUrNena tulasIpatrajo rasaH // droNapuSpIraso vApi nihanti viSamajvarAn // 1 // miraca cUrNako tulasIpatrarasa saMyukta pInese tRtIya jvara, pyAsa tathA dAha dUra hove aura gobhI ke phUlake rasake sAtha pInese viSamajvarakA nAza kare // 1 // jvarAtisAre nAgarAdikvAthaH / nAgarAtiviSAmustA bhUnimbAmRtavatsakaiH / sarvajvaraharaH kvAthaH savatIsAranAzanaH // 1 // soMTha, atIsa, mothA, cirAyatA, giloya, kUDekI chAla inakA sampUrNa jvaroM tathA atIsArako nAza karatA hai // 1 // atIsAre vatsakAdikkAyaH / savatsakaH sAtiviSaH sabilvaH sodIcyamustazca kRtaH kaSAyaH / sAme sazUle ca sazoNite ca cirapravRtte ca hito'tisArai // 1 // kuDekI chAla, atIsa, belagirI, netravAlA, mothA inakA kADhA kara pIdhe tau / AmazUla, raktAtisAra, bahuta dinakA atIsAra ye nAza hoveM // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / atIsAre kuTajASTakakvAthaH / kuTajAtiviSApAThAdhAtakI lodhra mustakaiH / dADimayutaiH kRtaH kvAthaH samAkSikaH // 1 // peyo mocarasenaiva kuTajASTakasaMjJakaH / atisArAJjayeddAhaM raktazUlAmadustarAn // 2 // ( 166 ) [ kAthAdhikAraH- kUDekI chAla, atIsa, pADha, dhAyake, phUla, lodha, mothA, hAUbera anArakA bakkala inakA kADhA zahada DAlakara mocarasa saMyukta leve tau atIsAra, dAha, rudhirazUla, bhayAnaka AmazUla ye saba dUra hoveM // 1 // 5 // mocarasAdikvAthaH / mocarasazca maJjiSThA dhAtakI padmakesaram / piSTairetairyavAguH syAdraktAtIsAranAzinI // 1 // dhAtakI vizvapASANasAlUra majamodakam / mustA mocarasaM taM sarvAtIsAranAzanam // 2 // mocarasa, maMjITha, dhAyake phUla, kamala inakA kAr3hA kara leya tau rudhirAtisArako dUra kare / dhAyake phUla, soMTha, pASANabheda, belagirI, ajamoda, mothA, mocarasa inako peTheke sAtha lenese saba prakArakA atIsAra nAza hove || 1 || 2 | dAdikAthaH / dAbudAtiktaphalatrikaM ca kSudrApaTolaM rajanI saniMbam | kvAthaM vidadhyAjjvarasannipAte nizvetane puMsi vibodhanArtham // 1 // dArUhaldI, mothA, kuTakI, triphalA, kaTerI, paTolapatra, haldI, frest chAla inakA kADhA kara pIche tau sannipAtajanya jvarako nAza kare aura acetako saceta kare // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH] bhaassaattiikaashitH| (167 ) hAridrAdijvare guDacyAdikvAthatrayam / hAridrake haridrAbho varNamUtrAdirAtimAn / Adau virecanaM kRtvA stambhayettadanantaram / zRGgairyadvA jalaukAbhI raktasrAvaM tu kArayet // trAyantImustamadhukAdrAkSAbhUnimbavAsakaiH // 1 // guDUcIpippalImUlanimbaH kvArtha prakArayet / zItaM madhuyutaM dadyAddhAridrajvaranAzanam // 2 // kRte kriyAvidhAne'pi saMjJA yasya na jAyate / dahettaM pAdayornAle kRkATIraMdhramaulayoH // 3 // zaMkhayozca bhruvormadhye dazamadvAra eva ca / grIvAyAM dAhayecchIghra pralApe sannipAtake // 4 // vAlaM ca parpaTaM mustA guDUcI dhAnyakaM shiphaa| AragvadhaM nimbachAlI tiktA'naMtA hriitkii||5|| drAkSA ca candanaM raktaM padmakaM ca zatAvarIm / samamAtraM kRtaH kvAtho haridrakaharo mtH|| 6 // punarnavA nimbakirAtakaM ca paTolikA cApi satiktaka ca / nizA'mRtA vA khadiraM kaNA ca hAridrakaM zAmyati tatkSaNAcca // 7 // hAridrakajvarameM haladIke samAna dehakA varNa aura mRtra hoya, peTameM darada hoya, pahile virecana deve phira thAma leya, phira sA~gI vA joMka lagavAya rudhira kaDhavAya deve phira trAyamANa, mothA, mulahaThI, munakA, cirAyatA, aDasA, giloya, pIpalAmUla, nIvakI chAla inakA kADhA Aho! Shrutgyanam Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168) yogcintaamaanniH| [ kAthAdhikAraHThaMDAkara zahada DAlakara pIve to hAridrakajvara nAza hove aura isa upAyase dUra na ho to paira, mastaka, kapAla, bhauMhake madhya, dazamadvAra aura grIvA ina jagaha para dAga deve. pralApaka sannipAtameM netravAlA, pittapApaDA, mothA, giloya, dhaniyAM, sauMpha, amalatAsa, nImbakI chAla, kuTakI, javAsA, haraDa, munakkA, raktacandana, padamAkha, zatAvara inakI sama mAtrA le kADhA kara pIve to hAridraka jvara nAza hoya aura sAMThIkI jaDa, nImbakI chAla, cirAyatA, haladI, giloya, pIpala khairasAra inake denese zIghrahI hAridrakaroga nAza hoya // 1-7 // kamalavAte rjnyaadikkaathH| haridrAmustabhUnimbatriphalAriSTavAsakam / kaMTakArIdvayaM bhArgI kaTukaM nAgaraM kaNA // 1 // paTolaM parpaTaM zRGgI devadAru sarohiSam / vidhanvikaM balA bilvakumbhakArI harItakI // 2 // kaTphalaM kuTajaM zyAmA sarvamekaikabhAgakam / rAnAbhAgadvayaM cAtra datvA kAthaM ca sAdhayet // 3 // vyoSacUrNayutaH kyAtho jvaraM hanti tridoSajam / trayodazamahAghorAnaMdhakArAnyathA raviH // 4||vmiH svedaH pralApazca stamityaM zItagAtratA / mohatandrAtRSAzvAsakAsadAhAgnimAMdyahA // 5 // hRtpArzvazUlaviSTaMbhakaNThakUjanakaM tathA / jihAsphuTanakaM karNazUlaM cAzu vinAzayet // 6 // nAtaH parataraM kiMcidauSadhaM sannipAtake / rajanyAdigaNo hyeSa dhnvtrivinirmitH||7|| Aho! Shrutgyanam Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 169 ) haladI, mothA, cirAyatA, triphalA, nImbakI chAla, aDUsA, donoM kaTerI, bhAraMgI, kuTakI, soMTha, paTolapatra, pittapApaDA, kAkaDAsiMgI, devadAru, rohitRNa, dhanvayAsa, nAgabalA, haraDa, kAyaphala, kumbhakArI ( bhASA meM puraina), kuDekI chAla, pIpala, priyaMguke phUla yaha saba barAvara leya aura rAsnA do bhAga le kADhA kara soMTha, miraca, pIpalasaMyukta kAtha pIne se tridoSajvara aura mahAghora 13 sannipAta jaise sUrya ke prakAse andhakAra dUra hotA hai taise dUra hoveM. aura vamana, pasInA, pralApa, zIta, moha, tandrA pyAsa, zvAsa, dAha, madAgni, hRdaya aura pasalIkA darada, viSTaMbha, kaMThakkUjana, jihvA phaTa jAnA, kAnakA zUla inakA nAza kare, isase pare koI auSadhi sannipAtakI nahIM hai. yaha dhanvantarIneM kahI hai // 1-7 // kamalavAte phalatrikA dikvAthaH / phalatrikAmRtAtitAniMbakairAtavAsakAH / haridrA padmakaM mustAspAmArgazcandanaM kaNA // 1 // paTolaM parpaTaM caiSAM kvAthaH kamalavAtahA / triphalAyA rasaH kSaudrayukto dAvI'raso'thavA // 2 // niMbasya vA guDUcyA vA pIto jayati kAmalAm / kaTukA saindhavaM caiva hyapAmArgasya bhasma ca / zvetajIrakasaM yuktaH kAmalAyAzca nAzanaH // 3 // triphalA, giloya, kuTakI, nIMbakI chAla, cirAyatA, aDUsA, donoM haldI, padamAkha, mothA, oMgA, candana, pIpala, paTolapatra, pittapApar3A inakA kAr3hA kamalavAtako dUra karatA hai. triphalA, haladI fia aura giloyakA rasa pIne se kamalavAta jAtA hai. kuTakI, saiMdhAnona, oMgAkI bhasma, sapheda jIreke sAtha pIne se kamalavAta dUra hoya // 1-3 // Aho ! Shrutgyanam Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) yogacintAmaNiH / mUtrakRcchre elAdikAthaH / elAmadhukago kaMTareNukai raMDavAsakaiH / kRSNAzmabhedasahitaiH kvAtha eSa suzodhitaH / zilAjatuyutaH peyaH zarkarAima rikRcchrahA // 1 // ilAyacI, mulahaThI, gokharu, saMbhAlU, eraMDa, aDUsA, pIpala, pASANabheda inakA kADhA zuddha zilAjIta saMyukta pIne se zarkarA, patharI, mUtrakRcchra dUra hoya // 1 // [ kvAthAdhikAraH harItakIgokSurarAjavRkSapApANabhindanvaya vAsakAnAm / kvAthaM pibenmAkSikasaMprayukta kRchre sadAhe saruje vibandhe // 2 // haraDa, gokharU, amalatAsa, pASANabheda, javAsA inakA kADhA zahada ke sAtha pIne se mUtrakRcchra tathA dAhasaMyukta aura pIDAyukta vibaMdha dUra hoya // 2 // rasAMjanaM taNDulakasya mUlaM kSaudrAnvitaM taNDulatoyapItam asRgdaraM sarvabhavaM nihanti zvAsaM ca bhAGga saha nAgareNa // 3 // rasata, caulAIkI jaDa, zahada, cAMvaloMke pAnI ke sAtha pIve to saMpUrNa pradara roga dUra hoveM aura jo bhAraMgI soMTha saMyukta deve to zvAsa dUra hoya || 3 || phalatrikAbdadAvaNAM vizAlAyAH zRtaM pibet / nizAkalkayutaM sarvapramehavinivRttaye // 4 // triphalA, mothA, dAruhaLadI, indrANI inakA kADhA haladIsaMyukta pIne se saba prakArakA prameha dUra hoya // 4 // dAva rasAMjanaM mustaM bhAtaH zrIphalaM vRzam / Aho ! Shrutgyanam Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 171 ) kirAtazca pibedeSAM kvAthaM zItaM samAkSikam // jayetsazUlaM pradaraM pIta vetAsitAruNam // 5 // dArUhaldI, rasauta, mothA, bhilAvA, belagirI, aDUsA, cirAyatA inakA kADhA zahadasaMyukta ThaMDA kara pInese zUlasahita pIlA, sapheda, kAlA aura lAla pradara nAza hove // 5 // vidadhyAtpradare pAlAzarohItaka mUlapAThAkvAthaM sapANDau / pIte zite'yaM madhusaMprayuktaH prasiddhayogaH zatazo'nubhUtaH // 6 // DhAka, lAlakaraMjI jaDa, pAThA inakA kADhA mizrI tathA zahada saMyukta pIve to pIliyA saMyukta pradararoga dUra hove | yaha kvAtha saikaDoM vAra parIkSA kiyA huA hai // 6 // chardiroge kvAthaH / kvAtho guDUcyaH samadhuH suzItaH pItaH prazAMti vamanasya kuryAt / viNmakSikANAM madhunA'valIDhA sacaMdanaM zarkarayA'nvitA vA // 1 // nIreNa siMdhUttharajo'tisUkSmaM nasyena nUnaM vinihanti hikkAm / mayUrapicchasya zikhAsya kRSNA madhvanvitA vA kaTukA sadhAtuH // 2 // giloyakA kADhA zahadake sAtha ThaMDhA kara pIve to bamana dUra hoya aura morapaMkhI caMdrikAko jalAkara zahadake sAtha ThaMDhA kara pIve to vamana dUra hAtha aura makkhIkI viSThA zahadake saMga cATe to vamana dUra hoya aura pAnIse saiMdhAnona pAve athavA nAza denese hicakI dUra hove aura mora paMkhakI caMdrikAko jalAkara zahadake sAtha cATe to vamana nAza hove athavA kuTakI ke sevana se vamana nAza hove // 1-2 // Aho! Shrutgyanam Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) yogcintaamnniH| kvAthAdhikAra: bAlaroge kyaathH| bilvaM ca puSpANi ca dhAtakInAM jalaM salobhraM gajapippalInAm / kvAtho'valIDho madhunA vimizrI bAleSu yogyo hyati sAriteSu // 1 // belagirI, dhAyake phUla, netravAlA, lodha, gajapIpala inakA kADhA zahadasaMyukta pInese bAlakoMkA atisAra dUra hove // 1 // kAsaroge kyaathH| puSkaraM kaTphalaM bhAGgI vizvapippalisAdhitam / pibetkvAthaM kaphe caitatkAse zvAse ca hRdgrahe // 1 // pohakaramUla, kAyaphala, bhAraMgI, seTha, pIpala inakA kvAtha karake pInese kapha, khA~sI, zvAsa aura udararoga ye saba dUra hoveM // 1 // zarapuMkhAyAH kalkaH pItastakeNa nAzayatyacirAt / ciratarakAlasamutthaM plIhAnaM ruuddhmaagaaddhm||1|| kSudrAkulatthavAsAbhinAgareNa ca sAdhitaH / vAthaH puSkaracUrNADhayaH zvAsakAsau nivArayet / pAnAdeva hi paMcAnAM hikAnAM nAzanaM kSaNAt // 2 // zaraphoMkekA kADhA maTeke sAya pIve to purAnI plIhAbhI dUra hojaay| kaTerI, kulathI, aDUsA inakA kADhA soMTha saMyukta kara pohakaramUlakA cUrNa DAlakara leve to khAMsI nAza hove aura pIte hI pAMca prakArakI hicakI dUra hoya // 1-2 // sarvavAyuvikAre zuNThyAdicatuHSaSTikvAthaH / zRGgIrAmaTharAmasenarajanIrugveNikArohiNIrAnera Aho! Shrutgyanam Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 173 ) DarasonadArurajanI rAjendrarAjaiH phalaiH / trAyaMtItrivRtAhutAzananatAnaMtAmRtAsutratA daMtI tuMbaricitrataNDulatruTitvaktiktanaktaMcaraiH // 1 // vAsAvAsavabIjavAsavasurAvalyAvarIvalgujAtrAhmI brAhmaNayaSTivAraNakaNAvizvAvayasthAviSA / mUrvAmAlava kAsamU - lamagadhAmustAjjamodAdvayaM mizrA- Agaracandanendu vikAsphoTAyutA kaTphalaiH // 2 // ityetaddazamUlayuG nigaditaH kAthazcatuHSaSTikaHzRMgyAdirmathanAdisiMha viSajAzeSAmayonmUlanaH / puMsAmaSTavidhajvarArtizamane mandAgnisaMdIpane sarvAMgINasamIradvipaghaTAzArdUlavikrIDitaH // 3 // . Aho! Shrutgyanam 2 kAkaDAsiMgI, hIMga, cirAyatA, haladI kuTha, saMbhAlU, brAhmI, rAsnA, eraNDa, lahasana, dArUhaldI, amalatAsa, paTola, trAyamANa, nisota, cItA, tagara, javAsA, giloya, kacUra, detI ( latAvizeSa ), dhaniyAM, vAyaviDaMga, ilAyacI, taja, kuTakI, gUgala, aDUsA, iMdrajau, devadAru, iMdrAyaNa, zatAvara, asagaMdha, bhAraMgI, mulahaThI, gajapIpala, soMTha, ikola, atIsa, maroDaphalI, kAlInisota, pIpalAmUla, haraDa, ajamoda, ajamAyana, sauMpha, agara, kapUra, cavya, aphIma, kAyaphala inameM dazamUlakA kADhA milAkara pInese ATha prakArake jvara, mandAgni, sarvAMga vAtaroga dUra hote haiM, jaise siMhanAdase hAthI dauDate haiM, taise yaha rogarUpa hAthiyoMmeM zArdUla hai yoM isa kADheko jAnanA cAhiye // 1-3 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / jvare aSTAvazeSapAnIyam / aSTamenAMzazepeNa caturthenArddhakena vA / athavA kAthanenaiva siddhamuSNodakaM vadet // 1 // zleSmoSNavAtamedoghnaM bastizodhanadIpanam | kAsazvAsajvaraM hantipItamuSNodakaM nizi // 2 // arddhavirtta caturthIzamaSTabhAgAvazeSitam / atIsAreSu pAnIyamadhikAdadhikaM phalam // 3 // 174 ) [ kAthAdhikAraH jalakA AThavAM bhAga cauthAI tathA AdhA athavA auTAnesehI inako siddha garama pAnI kahate haiM / yaha pAnI kapha, vAta, pitta, medakA nAzaka, bastikA zodhanevAlA, dIpana, khAMsI, zvAsa, jvarako dUra karatA hai, rAta meM pInese khAMsI, zvAsa, Adi roga dUra hoN| AdhA, cauthAI, AThavA~ bhAga jo pAnI hai so atIsArameM deve to adhikAdhika phala haiM // 1-3 // paMcakoTakkAthaH / pippalIpippalImUlacavyacitrakanAgaraiH / paMcakolamidaM proktaM dIpanaM rucikArakam // 1 // pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA, soMTha yaha paMcakolakvAtha dIpana aura rucikArI hai // 1 // dazAMgakvAthaH / vAsAmRtAparpaTakaniMbabhUniMbamAdavaiH / triphalA kulatthakaiH kvAthaH sakSaudrazcAmlapittahA // 1 // aDUsA, giloya, pittapApaDA, nIMbakI chAla, cirAyatA, dAkha, triphalA, kulathI inakA kADhA zahadasaMyukta pInese amlapitta dUra ho // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH] bhaassaattiikaashitaaH| (175 ) amlapittavikAre ydaadikvaathH| Urdhvage cAmlapitte tu vamanaM kArayodbhiSak / adhogate cAmlapitte virecanaM pradApayet // 1 // nistuSayavavRSadhAtrIkAthastrisugaMdhamadhuyutaH piitH| apanayati cAmlapittaM yadi bhuMkte mudgayUSeNa // 2 // jo Urdhvagata amlapitta hoya to vamana karAve aura adhogata hoya to dasta karAvai phira kuTehue jau, aDUsA, AMvalA inakA kADhA, taja, tejapAta, ilAyacI, zahada saMyukta pInese amlapitta dUra hove. pathya mUMgakI dAla khAve // 1 // 2 // phalatrikaM paTolaM ca tiktA kvAthaH sitaayutH| pItaH klItakamadhvakto jvaracchadyamlapittajit // 3 // sadrAkSAmabhayAM khAdetsakSaudrAM saguDAM ca tAm / amlapittaM jayejaMtuH zvAsaM kAsaM jvaraM vamim // 4 // triphalA, paTola, kuTakI inakA kADhA mizrIsaMyukta pIve tathA mulaiThI zahadake saMga pIve to jvara, vamana, amlapita saMpUrNa dUra hove athavA munakkA haraDa khAve athavA zahada, guDa khAve to amlapitta dUra hoya aura zvAsa, khAMsI, vamIkA nAza kare // 3-4 // madyavikAre kAthaH / manthaH khajuramRddhIkAvRkSAmlAmlakadADimaiH / parUSakairAmalakairyukto madyavikAranut // 1 // chuhAre, dAkha, amalaveta, anAradAnA, phAlase, AMvale inakA kADhA madyavikArako nAza karatA hai // 1 // drAkSAkapitthaphaladADimapAnakaM ca prAyo hi vibhramaharaM madhuzakarAvyam // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) yogcintaamnniH| [kvAthAdhikAraH chuhAre, munakkA, amlaveta, anAradAnA, phAlase, AMvale inakA kADhA zahada mizrIke sAtha leve to bhramako dUra kare // 2 // sauvarcalamajAjyazca vRkSAmlaM sAmlavetasam / tvagelAmaricAhe ca zarkarAbhAgayojitam // 3 // hitaM lavaNamaSTAGgaM madAtyayarujApaham / pUgImade jalaM zItaM vastrapUtaM hitaM bhavet // 4 // zarkarAbhakSaNe deyA mastu vA zarkarAnvitam / lavaNasya bhakSaNAdA pUgIphalamadovrajet // 5 // kodravANAM bhavenmUrchA deyaM kSIraM suzItalam / saguDaH kUSmAMDaraso haMti kodravajaM madam // 6 // dhattUrajamade dugdhaM zarkarA dadhi vAthavA / kArpAsamajjApAnAdvA vRtAkaphalabhakSaNAt / anyeSu ca madeSvevaM viSeSu vamanaM hitam // 7 // ___ nAgapurIyayativarazrIhaSakIrtisaMkalite / ___ vaidyakasAroddhAre turyaH kAthAdhikAro'yam // 4 // kAlAnona, saphedajIrA, amalaveta, AMvalA, taja, ilAyacI inase AdhI mizrI, AThavAM bhAga saiMdhAnona inakA kADhA madyavikArako dUra karatA hai, supArIke madake Upara ThaMDhA pAnI chAnakara pIve aura mizrI mukhamai rAkhe athavA mahA mizrIsaMyukta pIve vA seMdhAnoMna DAlakara pIke to supArIkA mada dUra ho. gAyakA dUdha kaccA pInese vA peTeke rasako guDa DAlakara pInese kodoMkA mada dUra ho aura dUdha vA dahImeM mizrI DAlakara pIve to dhatUrekA mada jAya. athavA kapAsakI migI tathA baiMganakA phala khAve aura saMpUrNa viSoMke liye vamana karAve // 3 // 7 // iti zrImAthuradattarAmacauvekRtamAthurImaJjUSAbhASATIkAyAMkAthAdhikAra zcaturtho'dhyAyaH // 4 // Aho! Shrutgyanam Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bhUtAdhikAraH 5] bhaassaattiikaashitH| (177 ) atha ghRtAdhikAraH-paMcamo'dhyAyaH 5. tatrAdau sarvonmAdeSu kalyANaghRtam / vizAlA triphalA kauMtI devdaarvelvaalukm| sthirAnante haridre dve sArikhe dve priyaMgukA // 1 // nIlotpalailA maMjiSThA daMtIdADimakezaraiH / / tAlIsapatraM bRhatI mAlatyAH kusumaM navam // 2 // viDaGga pRSThaparNI ca kuSTacandanapadmakam / aSTa vizatibhiH kalkairetaiH karpasamanvitaiH // 3 // caturguNe jale paktvA ghRtaM prasthaM prayojayet / caturguNaM gavAM kSIraM kSiptvA pazcAtpacet punaH // 4 // apasmAre jvare kAse zoSe maMdAnale kssye| vAtarakta pratizyAye tRtIyakacaturthake // 5 // vaMdhyAnAM putradaM balyaM viSamehArzasAM haram / bhUtopahatacittAnAM gaddAnAmacetasAm // 6 // kalyANakamidaM sarpiH sarvonmAdaharaM smRtam // 7 // iMdrAyaNa 4 TaMka, triphalA, 4 TaMka, reNukA rUkhaDI, devadAru, eluA, netravAlA, zAlaparNI, tagara, haladI, sArivA ( sarayUnadImeM hotI hai ), priyaMgu, nIlophara, ilAyacI, maMjITha, jamAlagoTekI jaDa, anAradAnA, nAgakezara, tAlIsapatra, donoM kaTerI, mAlatIke phUla, vAyaviDaMga, pRSThaparNI, kUTha, caMdana, padamAkha ina aTThAIsa auSadhiyoMko samAna 4 TaMka leve aura caugune pAnImeM kADhA uvAle jaba cauthAI rahajAya taba 256 TaMka ghRta kADhemeM DAle. 12 Aho ! Shrutgyanam Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178) yogacintAmaNiH / [ ghRtAdhikAra: phira caugunA dUdha DAle, phira pakAve jaba pakajAya taba pAtrameM rakhachoDe, yaha ghI mRgI, jvara, khAMsI, zoSa, maMdAgni, kSayaroga, bAtarakta, pInasa, tRtIyakajvara, cAturthikajvara Adiko dUra kare, bAMjhake putra hove, bala kare, yaha kalyANaghRta viSama prameha, viSama arza, bhUtonmAda, cittabhrama, totalAhaTa, acetana Adi saMpUrNa unmAdakA nAza kare // 1-7 // mahA kalyANaghRtam / trikaTu triphalA mustA viDaMgelA nizAdvayam / zAritrivRtyanaMtA padmA kavAnarI // 1 // maMjiSThA madhukaM kuSTaM brAhmI tAlIsavilvakam / aSTavargo jIvanIyo gaNaH syAccaMdanadvayam // 2 // drAkSAmadhUkapuSpANi balA parNIcatuSTayam / devadAru saTI pAThA reNukA jIrakadvayam || 3 || azvagandhA'jamodA ca kaTudADimasArakam / indravAruNikA zaMkhapuSpI ca bRhatIdvayam // 4 // cAturjAtizubhozIraM zirasaM vAlakaM tathA / priyaGamAlatI jAtIpuSpaM puSkaramUlakam // 5 // vidArI kadalIkandaM muzalI hastiparNikA | triviSaM vapuSIbIjaM kauMtI mAlyelabAlakam // 6 // etairakSasamaiH kalkairdhRtaprasthaM caturguNam / kSiraM ca dviguNaM nIraM taptvA tandrAbhayAgninA // 7 // prApte ca taptasaMyukte pacetkhAdecca nityazaH / sarpiretannaro nArI pItvA karSe vRSAyate // 8 // Aho ! Shrutgyanam Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 179) yAca vaMdhyA bhavennArI yA ca kanyAH prasUyate / yA caivAsthiragarbhA syAdyA vA janayate mRtam // 9 // alpAyuSaM vA janayedyA vA zUlAnvitA punaH / IdRzI janayetputraM tasyA doSAn vyayohati // 10 // etatkalyANakaM nAma ghRtaM zambhuprakIrtitam / jIvadvatkavarNA yA ghRtaM tasyAstu gRhyate // 11 // soMTha, miraca, pIpala, vAyaviDaMga, ilAyacI, donoM haladI, donoM sArivA, nisotha, daMtI ( vRkSavizeSa ), javAsA, haraDa baheDA, AMvalA, padamAkha, kauMca ke bIja, maJjITha, kUTha, brAhmI, tAlIsapatra, belagirI, aSTavarga (jIvaka 1, RSabhaka 2, medA 3, mahAmedA 4, kAkolI 5, kSIrakAkokI 6, Rddhi 7, vRddhi 8, jIvanIyagaNa (aSTavarga, jIvaMtI, nAgapaNa, mudraparNI, madhuyaSTI ) prasiddha hai. donoM candana, munakkA, mahuA ke phUla, nAgabalA, zAlaparNI, pRSThaparNI, devadAru, kacUra, pADha, donoM reNukA, gaganadhUla, donoM jIre, asagandha, ajamoda, kuTakI, anArakA dAnA, tumbIkI jaDa, indrAyaNa, zaMkhAhulI, donoM kaTerI, taja, tejapAta, ilAyacI, nAgaramothA, nAgakezara, vaMzalocana, khasa, sirasa, netravAlA, priyaMgu, mAlatIke phUla, jAyaphala, jAvitrI, pohakara - mUla, vidArIkanda, kele kA kaMda, mUsalI, istiparNI, atIsa, kakaDIke bIja, chaDa, eluA ina auSadhiyoMko cAra cAra TaMka lekara 25 TaMka ghRtameM DAle aura ghIse caugunA dUdha DAle, dUdhase dUnA pAnI DAlakara Arane upaloMkI Agase pakAve, jaba pakajAya taba 3 TaMka puruSa aura 4 TaMka strI nitya pIve to vaMdhyA putravatI hoya aura jisake kanyAhI hove aura jo asthira garbhavAlI hoya jisake marAhuA bAlaka hoya Aho! Shrutgyanam Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) yomcintaamnniH| [ghRtAdhikAraH athavA thoDI umara hoya to pUrNa Ayu hove, jo zUlase yukta hoya jisako garbha na rahe vaha putra jane aura saba doSoMko dUra karatA hai| yaha kalyANaghRta mahAdevajIne kahA hai, isameM jisa gaukA bachaDA jItA hove usa gaukA ghRta leve // 1-11 // matAntara kalyANavRta 1-2 / siddhArthastrikaTuH kSapAyugavacAmaMjiSThakA rAmaThaM zvetAhAtriphalAkaraMjakaTubhiH shyaamaashiriissaamraiH| ityaSTAdazabhiH smRtaM ghRtamidaM gomUtrayuktaM nRNA munmAdanamapasmRtinamagadaH syAd bastamUtreNa c||1|| ... 1-sarasoM, soMTha, miraca, pIpala, donoM haladI, vaca, majITha, hIMga, sapheda kaTerI, triphalA, karaMjake bIja, mAlakAMganI, nisotha, sirasake phUla, devadAru, ina aThAraha auSadhiyoMko ghI aura gomUtrameM auTAve aura bakareke sUtrameM deve to unmAda dUra hove // 1 // tAlIsatriphalailavAluphalinIsaumyApRthakparNinIdantIdADimadArucandananizAdA:vizAlotpalaiH / jAtIpuSkarareNupadmakayutairjatughnamaMjiSThakAruksihItruTisArivAdvayanatairnAgendrapuSpAnvitaiH // 1 // aSTAviMzatibhizcaturguNajalaM kalyANamebhiH zRtaM haMtyetacca caturthakajvaramura kaMpaM savaMdhyAmayam / sApasmAragadodarau sapavanonmAdau sajIrNajvarau jAyante na punaH kRtena haviSA kalyANakenAmunA // 2 // 2-tAlIsapatra, triphalA, eluA, bhoMphalI, priyaMgu, zAla Aho! Shrutgyanam Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJcamaH] bhaassaattiikaashitH| (181 ) parNI, pRSThaparNI, daMtI, anAradAnA, caMdana, donoM haladI, devadAru, iMdrAyaNa, kamalagaTTA, jAyaphala, jAvitrI, reNukA, padamAkha, vAyaviDaMga, maMjITha, kaTerI, ilAyacI, donoM sArivA, javAsA, nAgakezara ina ahAIsa auSadhiyoMko caugune pAnImeM auTAve jaba cauthAI rahajAya taba dhImeM pakAve / yaha vRta tRtIyaka caturthaka jvarako aura hRdayakaMpako dUra kare, bAMjha strIke putra hove / mRgI, udararoga, unmAda, purANA jvara Adi dUra hoveM, yaha kalyANaghRta kalyANaRSine kahA hai // 1-2 // brAhmayAdighRtam / brAhmIrasavacAkuSThazaMkhapuSpIbhireva ca / purANaM mayamunmAdaM bhUtApasmAranAzanam // 1 // brAhmIrasa, vaca, kUTha, zaMkhAhulI inako dhImeM pakAve to purAnA unmAda jAya // 1 // buddhivardhakamahApaizAcivRtam / jaTilAM pUtanAM kezI varaTI markaTIM vacAm / trAyamANAM jayAM vIrAM corakaM kaTurohiNIm // 1 // kAyasthA zUkarAM chatrAM sAticchavAM palaMkaSAm / mahApuruSadattAM ca vayasthAM nAkulIdvayam // 2 // kaTuMbharAM vRzcikAlI sthirAM cAhatya taighRtam / siddhaM caturthakonmAdaM grahApasmAranAzanam // 3 // mahApaizAcikaM nAma ghRtametadyathA'mRtam / medhAbuddhismRtikaraM bAlAnAMcAGgavarddhanam // 4 // bAlachaDa, haraDa, kauMcake bIja, vaca trAyamANa, araNI, khasakI ___ jaDa, gaMTola, kuTakI, kAkolI, vArAhIkaMda, vArAhI, gaMdhatRNa Aho! Shrutgyanam Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) yogcintaamnniH| [ghRtAdhikAra:gUgala, viSNukAMtA, giloya, javAsA, javAsI, AkAzavela, zAla. parNI inake kADheko cauthAI ghRtameM pakAve, yaha ghRta buddhiko baDhAve aura caitanya karai tathA bAlakake zarIrako puSTa kare // 1-4 // santAnArtha phalaghRtam 1-2 / triphalA madhukaM kuSThaM dve nize kaTurohiNI / viDaGgaM pippalI mustA vizAlAkaTphalaM vcaa||1|| mede dve caiva kAkolyo sArikhe dve priyaMgukA / zatapuSpA hiMgu rAnA caMdanaM raktacaMdanam // 2 // jAtIpuSpaM tugAkSIrI kamalaM zarkarA tathA / ajamodA ca daMtI ca kalkairetaizca kaarssikaiH||3|| jIvadvatsaikavAyA ghRtaprasthaM ca goH kSipet / zatAvarIrasaM cApi ghRtAdeyaM caturguNam // 4 // caturguNena payasA pacedAraNyagomayaiH sutithau puSya nakSatre mRdbhANDe tAmraje'thavA // 5 // tataH pibecchubhadine nArI vA purusso'thvaa| etatsapirnaraH pItvA strISu nityaM vRSAyate // 6 // putrAnutpAdayedIrAnvandhyA'pi labhate sutAn / alpAyuSaM yA janayedyA ca sUtvA punaH sthitA // 7 // putraM prApnoti sA nArI buddhimantaM zatAyuSam / yA ca vaMdhyA bhavennArI yA ca kanyAH prasUyate // 8 // - yA caivAsthiragarbhA syAdyA vA janayate mRtam / __ tAdRzI janayetputraM vedavedAMgapAragam // 9 // Aho! Shrutgyanam Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaH 1 bhASATIkAsahitaH / rUpalAvaNyasaMpannaM zatAyurvigatajvaram / jIvadvatsaikavarNAyA ghRtamatra prazasyate // 10 // etatphalaghRtaM nAma bhAradvAjena bhASitam / anuktaM lakSmaNAmUlaM kSipatyatra cikitsakaH // 11 // triphalA, mulahaThI, kula, donoM haladI, kuTakI, vAyaviDaMga, pIpala, nAgaramothA, iMdrAyaNa, kAyaphala, vaca, kAkolI, kSIrakAkolI, donoM sArivA, priyaMgu, sauMpha, hIMga, rAsnA, caMdana, raktacaMdana jAvitrI, vaMzalocana, kamalagaTTA, mizrI, ajamoda, jamAlagoTekI jaDa ina saba auSadhiyoMko cAra cAra TaMka lekara kADhA kare aura bachaDevAlI ekaraMgI gAyakA 256 TaMka ghI zatAvarI 4 prastha, caugune ghImeM ve phira caugune dUdhameM arane upaloMkI Aga dekara acchI tithi aura zubha nakSatra meM miTTI vA tAMbeka pAtrameM auTAvai, phira acchA dina dekhakara strI athavA puruSa paMve, jo puruSa sevana kare to strIko sadA sukha deve aura putra vIryavata hove aura vaMdhyA putra jane aura jisakA alpAyu putra hove aura gUMgA, vaha strI buddhimAna aura sau varSakI AyuvAlA putra jane, jisa strIke kanyA hotI hoya vahabhI putra jane, jisakA garbhapAta hotA hove usakA garbha sthira hove, jo marAhuA putra janatI ho vaha buddhimAn putra jane / rUpavAn nirogI putra hove, paraMtu ekavarNI gaukA ghI leve, yaha saMtAna ke liye ghRta bhAradvAjaRSIne kahA hai aura acche vaidyoMne kahA hai ki, pIche lakSmaNAjaDI DAlakara leve // 1-11 // ( 183 ) sahAvare dve triphalA guDUcI sapunarnavA / zukanAsA haridre dve rAtrA medA zatAvarI // 1 // kalkIkRtya ghRtaprasthaM pacetkSIraM caturguNam / Aho ! Shrutgyanam Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) yogcintaamnniH| [dhRtAdhikAra: tatsiddhaM yA pibetrArI yonizUlaM nivArayet // 2 // pIDitA calitA yA ca niHsRtA vivRtA ca yaa| pittayonizca vibhrAMtA SaNDhayonizca yA smRtA // 3 // prapadyate hitAH sthAnaM garbha gRhaMti cAsakRt / etatphalaghRtaM nAma yonidoSaharaM param // 4 // 2-triphalA, aDUsA, piyAvAMsA, giloya, sAMThakI jaDa, aralUkI chAla, donoM haladI, rAsnA, zatAvarI inakA kADhA karai, jaba siddha hojAya taba eka prastha sevana kare to strIkA yonizUla jAya, pIDA vahanA, vivRtA, pittayonI, DarAvanI, paMDhayonI, jisakI raga bhItara ho ye saMpUrNa yonidoSa dUra hoveM // 1-4 // udararoge biMdughRtam / arkakSIrapale dve ca suhIkSIrapalAni SaT / pathyA kaMpillakazyAmA zamyAkaM girikarNikA // 1 // nIlinI trivRtA ratnI zaMkhinI citrakaM tthaa| vRddhadArurdevadAlI daMtIbIjaM ca zAtalA // 2 // hemakSIrI ca kaTukI viDaGgaM graMthikaM tthaa| eteSAM palikairbhAgaghRtaprasthaM vipAcayet // 3 // athAsya maline koSTe bindamAnaM pradApayeta / yAvato'sya pibedvidUstAvadvArAn viricyate // 4 // kuSThaM gulmamudAvattai zvayadhuM sabhagandaram / zama yatyudarANyaSTau vRkSamindrAzaniryathA // 5 // etadvindughRtaM nAma tenAbhyakto viricyate // 6 // Aho! Shrutgyanam Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH] bhaassaattiikaashitH| (185) AkakA dUdha 2 pala, thUharakA dUdha 2 pala, haraDa 16 TaMka, kavIlA 101 TaMka, priyaMgu 16 TaMka, amalatAsa 16 TaMka, sehuMDa 1 pala, nIlakA bIja 1 pala, nisotha 1 pala, dantI 1. pala, zaMkhAhulI 1 pala citraka 1 pala, vidhAyarA 1 pala, devadAru 1 pala, jamAlagoTA 1 pala, sAtalA 1 pala, kauMca 1 pala, kuTakI 1 pala, vAyaviDaMga 1 pala, pIpalAmUla 1 pala ina saba auSadhiyoMko eka eka pala lekara eka prastha ghRtameM auTAve, phira jisakA koThA malayukta ho usako eka bUMda de aura jitanI bUMda deve utanehI dasta hoveM aura koDha, gulma, apharA, udAvata, vamana, bhagandara aura ATha prakArakI udaravyAdhi dUra hove, jaise indra ke vajrasa vRkSa kaTatA hai vaise isa bindunAma ghRtase virecana hove // 1-6 // duSTatraNAdau jAtyAdikaM ghRtam / jAtIpatrapaTolaniMbakaTukAdAUnizAzArivAmaMjiSThAbhayasiktharaktamadhukairnaktAbIjaiH samam / sarpiH zIghramanena sUkSmavadanaM marmAzritaH zrAvaNA gaMbhIrAH sarujo vraNAH sugatikAH zudhyaMti rohanti ca // 1 // jAyaphalake patte, paTola, nIMbakI chAla, kuTakI, dAruhaladI, maJjITha, haraDa, gaurIsara, kUTha, moma, kezara, mulahaThI, kaMjA inakI samAna mAtrA lekara ghRta DAla kADhA kare, yaha ghRta gambhIravraNa, duSTavraNa phoDA phusiyoMko dUra kare // 1 // rudhiravikAre mahAtitakaM ghRtam / karaMjasaptacchadapippalInAM mUlAni kRSNA madhukA vizAlA / yavAsakazcaMdanamutpalaM ca satrAyamANA Aho! Shrutgyanam Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186.) yog'cintaamnniH| [ghRtAdhikAraHkaTukA vacA ca // 1 // uzIrapAThAtikSiA rajanyau kirAtatiktaM kaTujasya bIjam / nivAsanAragvadhamAlatInAM patrANi mUlAni ca kaNTakAryAH // 2 // zatAvarIpadmakadevadArumustAni kAleyakakezarANi / vAsA guDUcI natasArikhe dve balA paTolI triphalA ca mULa // 3 // nIpAkadaMbo dhavavetasau ca karkoTakaM parpaTakaM yavAsaH / vArAhi kandaM damayantikA ca brAhmI samaMgarSabhavAlakaM ca // 4 // ebhiH samaziratha kArSikaizca ghRtasya prasthaM vipacenadasya / droNaM jalasyAkalupasya dadyAtprasthadvayaM cAmalakIrasasya // 5 // pakvaM prazAntaM gataphenazabdaM prayojayetkuSThaharaM prshstm| tadraktapittAnilasannipAte visphottdussttvrnnvidrdhiissu||6|| kilAsakAsajvaragaMDamAlAgraMthyarbudatvambhavavAtaraktam / ghRtaM mahAtiktamidaM prazastaM nihaMti sarvAJchyathUnvicarcIn // 7 // karaMjake bIja, satavana, pIpalAyUla, pIpala, mulahaThI, indrAyaNa, javAsA, candana, kamala, trAyamANa, kuTakI, vaca, khasa, pADha, atIsa, donoM haladI, cirAyatA, indrajau, vijaisAra, amalatAsa, mAlatIpatra tathA jaDa, kaTerIkI jaDa, zatAvara, padamAkha, pIlAcandana, devadAru, mothA, agara, nAgakezara, aDUsA, giloya, tagara, sArivA, 2, nAgabalA, paTola, triphalA, mulahaThI, nIlakanda dhAyake phUla, vetasa, Aho! Shrutgyanam Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH ] bhASATIkAsahitaH / (187 ). karelAkI jaDa, pittapApaDA, javAsA, vArAhI kanda, kevaDekI jaDa, brAhmI, ma~jITha, RSabha ( lahasanake muvAphika himAlaya ke pahADameM hotA: hai ) netravAlA yaha saba auSadhi cAra cAra mAse leve aura 256 TaMka vRtameM tathA pAnI 256 pala meM auTAve phira 64 pala rakkhe, AmalekA, rasa 512 TaMka DAla deve, jaba jhAga aura zabda banda hojAve taba nikAla leve / 18 prakArake koDha, raktapitta, vAyuroga, sannipAta, duSTa phoDe, duSTa roga, dAda, bhrama, khAMsI, jvara, gaMDamAlA, gAMTha, arbuda, tvacAroga aura vAtaraktapara yaha ghRta mahAtIkSNa hai, yaha ghRta sampUrNa prakArakI sUjana ko dUra karatA hai // 1 // 7 // mastakaroge SaDabiMdughRtam / / zuNThIviDaGgayaSTyAhvA bhRGgatoyaiH zRtaM ghRtam / nasyaM SaD bindudAnena sarvamUrddhagadApaham // 1 // soMTha, vAyaviDaMga, mulahaThI inakA bhAMgarake kADhemeM ghRta banAya nAsa denese saMpUrNa mastakaroga jAte haiM // 1 // vAyuvikAre dazamUlAdivRtam / dazamUlasya niryUherjIvanIyaiH palonmitaiH / kSIreNa ca ghRtaM pakvaM tarpaNaM pavanArtijit // kvAthena triguNaM sarpiH prasthasAdhyapayaH samam // 1 // dazamUla 1 pala, jIvanIyagaNa 1 pala, inako dUdha aura ghImeM auTAve, jaba kADhA ho taba kADhese tigunA ghI aura dUdha 256 TaMka. DAle | yaha saMpUrNa vAyurogoMkA nAza karatA hai // 1 // azvagaMdhAghRtam / azvagaMdhAkaSAyeNa kalke kSIraM caturguNam / ghRtapakvaM tu vAtaghnaM vRSyaM mAMsavivarddhanam // 1 // '' Aho ! Shrutgyanam Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) yogcintaamnniH| [ghRtAdhikAraH asagandhakA kADhA kara cauguNA dUdha usameM DAle, phira ghRtameM pakAve yaha ghRta vAyuko dUra kare tathA mAMsako baDhAve aura vRSya hai // 1 // vAtarakte guDUcIvRtam / amRtAyAH kaSAyeNa kalkena ca mahauSadhAt / mRdaminA ghRtaM siddhaM vAtaraktaharaMparam // 1 // AmavAtAdivAtAnAM kRmiduSTavaNAnyapi / azAMsi gulmAMzca tathA nAzayatyAza yojitam // 2 // giloyake kADhemeM soMTha DAlakara phira ghRta DAlakara mandAgnise auTAve / yaha ghRta vAtarakta aura AmavAtayukta vA kRmi, duSTatraNa, bavAsIra, gulma, Adi saMpUrNa rogoMko nAza karatA hai // 1-2 // vAtazUle zuMThIghRtam / nAgarakvAthakalkAbhyAM ghRtaprasthaM vipAcayet / caturguNena tenAtha kevalenodakena vA // 1 // vAtazleSmaprazamanamagnidIpanakaM param / nAgaraM ghRtamityuktaM kaTayAmazUlanAzanam // 2 // soThake, kADheko eka prastha ghImeM auTAve, parantu soMThakA pAnI ghRtase caugunA hove. yaha ghRta vAtazleSmako dUra karatA hai, mandAgniko dIpana kare yaha soMThakA ghRta kaTizUla, AmavAta aura kaThina daradakA nAza karatA hai // 1-2 // lUtAvicacikAyAM kAzIsAdighRtam / kAzIsaM dve nize muste haritAlaM manaH shilaa| kaMpillakaM ca gaMdhaM ca viDaoN gugguluM tthaa||1|| siddhakaM maricaM kuSThaM tutthakaM gaurasarSapaH / Aho! Shrutgyanam Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH ] bhaassaattiikaashitH| (189) rasAMjanaM ca sindUraM zrIvAsaM raktacandanam // 2 arimedaM nimbapatraM karalaM sArivA vcaa| maMjiSThA madhukaM mAMsI zirISaM lodhrapadmakam // 3 // harItakI prapunnATa cUrNayet kArSikAM pRthak / tatastu cUrNamAloDya triMzatpalamite ghRte // 4 // sthApayettAmrapAtreSu dharme saptadinAni ca / asyAbhya3na kuSTAni dadrapAmAvicarcikAH // 5 // zUkadoSA visappazci visphoTA vaatrktjaaH| ziraHsphoTopadaMzazca nADIduSTavraNAni ca // 6 // zophA bhagandarAzcaiva lUtAH zAmyanti dehinAm / zodhanaM ropaNaM caiva sarvavarNakaraM matam // 7 // hIrAkasIsa, donoM haladI, mothA, haritAla, mainazila, kabIlA, gandhaka, vAyaviDaMga, gUgala, moma, miraca, nIlAthothA, sarasoM, rasauMta, sindUra, cIDha, raktacandana, katthA, nImake patte, karaMjuA, gaurIsara, vaca, maJjITha, mulahaThI, bAlachaDa, lodha, padamAkha, haraDa, pamArake bIja ina sabako judI 2 cAra cAra TaMka leve, inakA cUrNa 30 pala ghRtameM DAlakara auTAve / tAMbeke pAtrameM sAta dina dhUpameM rakkhe / phira mardana kare to dAda, pAmA, vicarcikA, zUkadoSa, visarpa, visphoTaka, vAtarakta, ziradoSa, garamI, nADIvraNa, duSTabraNa, bhagandara, makaDI phailanA inako zodhana kare aura dehakA kAlApana dUra hove // 1-7 // ___ paJcatiktakaM ghRtam / vRSAnimbAmRtAvyAghrIpaTolAnAM zRtena ca / kalkena pakaM sarpistu nihanyAdviSamajvarAn // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) yogcintaamaanniH| [dhRtAdhikAra: aDUsA, nIMvakI chAla, giloya, kaTerI, paTola inake kADheko dhImeM auTAve, yaha ghRta viSamajvarako tatkAla dUra karatA hai // 1 // ___ puSTau kAmadevaghRtam / azvagandhA tulaikA syAttado gokssurstthaa| balA'mRtA zAliparNI vidArI ca zatAvarI // 1 // punarnavA svacchazuNThI kAzmaryAstu dalAnyapi / padmabIjaM saTI bIjaM dadyAdazapalaM ghRtam // 2 // caturdoNaM payaHpaktvA pAdazeSa zRtaM nayet / jIvanIyagaNaH kuSThaM padmakaM raktacandanam // 3 // patrakaM pippalI drAkSA kapikacchuphalaM tthaa| nIlotpalaM nAgapuSpaM sArive dve tathA balA // 4 // pRthakkarSasamA bhAgAH zarkarAyAH paladvayam / rasasya pauNDrakekSaNAmADhakaikaM samAharet // 5 // ghRtasya cASTakaM dattvA paacyenmRduvhninaa| ghRtametannihantyAzu raktapittaM surakSitam // 6 // halImakaM pANDurogaM vraNabhedaM svarakSayam / vAtaraktaM mUtrakRcchaM zazvacchUlaM tu dArayet // 7 // zukrakSayamurodAI kAyamojakSayaM tthaa| strINAM caiva prajananaM garbhadaM zukradaM nRNAm / kAmadevaghRtaM nAma hRdyaM balyaM rasAyanam // 8 // aba puSTatAke Upara kAmadevaghRta likhate haiM / asagandha 100 pala, * gokharU 50 pala, kharaiTI, giloya, zAlaparNI, Aho! Shrutgyanam Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 191) * vidArIkaMda, zatAvarI, sAMThI, pIpala, soMTha, kumbherana, kakaDI yaha saba eka eka pala, kamalagaTTA, kacUra, bIjakala, 40 leve, 64 sera pAnImeM caDhAve, jaba cauthAI rahajAya taba utAraleve jIvanIyagaNa ( arthAt auSadhi ), kUTha, padamAkha, raktacaMdana, tejapAta, pIpala, dAkhake bIja, kauMca ke bIja, kamala, nAgakezara, donoM gaurIsara, belagirI yaha cAra cAra TaMka leve, mizrI 2 pala, kamalakezara tathA gauDakezara 64 pala DAlakara pakAve, jaba siddha hojAya taba nikAle / yaha ghRta bahuta dinoMkA raktapitta, halImaka, pAMDuroga, vraNabheda, svarakSaya vAtarakta, mUtrakRchra, pasalIke darada, pIliyA, vIryakSaya, peTakA darada, dubalApana aura kSapakA nAza kare aura striyoMko santAnadAyaka tathA puruSako vIryadAyaka hai / yaha kAmadevaghRta hRdayako hita tathA balakAraka rasAyana hai // 1-8 // rudhira vikAre maMjiSThAdighRtam / maMjiSThA ca haridrA ca devadAru harItakI zRGgaveraM hyativiSA vacA kaTukarohiNI // 1 // hiMgutazcAkSamAtreNa tatsiddhamavatArayet / etanmAjiSTakaM sarpirbahUnrogAtrivArayet // 2 // farai zvAsaM jvaraM kuSTaM grahaNIM pANDurogatAm / pramehamadhumehAMzca krimigulmamarocakam || 3 || kAsaM zoSamudAvarttamapasmAraM tathaiva ca / - azasi zvayathuM caiva gaNDamAlAM tathodaram // 4 // maMjITha, haladI, devadAru, haraDa, soMTha, atIsa, vaca, kuTakI hIMga ye eka eka pala lekara aThagune pAnI meM pakAve, jaba cauthAI raha jAya saba vRta DAla deve, jaba siddha hojAya taba utAra leve / yaha ghRta bahuta dinake rogoMko dUra kare hicakI, zvAsa, jvara, koTa, saMgrahaNI, Aho ! Shrutgyanam Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) yogacintAmaNiH / [ ghRtAdhikAra: pAMDuroga, prameha, arza, sUjana, gaNDamAlA, kRmiroga, gAMTha, aruci, khAMsI, zoSa, udAvartta, mRgI, aura udararogAdikoM ko dUra kre||1-4|| saMgrahaNIvikAre kalyANaguDaH / pAThAdhAnyajavAnyajAjihapuSAcavyanisindhUdbhavaiH sazreyasyajamoda kI ripuMbhiH kRSNAjaTAsaMyutaH / savyoSaiH saphalatrikaiH satruTibhistvagyatnajairauSadhaiH pratyekaM palikaiH satailakuDavaiH sArddhaM trivRnmussttibhiH||1|| sarvairAmalakIrasasya tulayA sArddhaM tulAI guDaM sampAcyo bhiSajAvalehavadayaM prAgbhojanAdbhujyate / ye kecidrahaNa gadAH sagudajAH kAsAH sazophAmayAH sazvAsaM zvayathuM zirodararujaH kalyANakastAn jayet 2 nAgapurIyayativara zrIharSa kIrti saMkalite / vaidyakasAroddhAre paJcamavRtAdhikAro'yam // 5 // pADha, dhaniyAM, ajamAyana, jIrA, kabAbacInI, cavya, saiMdhAnona. pIpala, ajamoda, vAyaviDaMga, pIpalAmUla, soMTha, miraca, pIpala, triphalA, ilAyacI, taja, tejapAta, nAgakezara yaha saba barAbara arthAt eka eka pala leve / tela 64 TaMka, nisotha 16 TaMka, AMvaloMkA rasa 160 TaMka, guDa 1000 TaMka DAlakara acche prakAra auTAve phira auSadhiyoMko DAlakara avaleha banAve, bhojanake prathama cAra TaMka khAve / yaha guDa-saMgrahaNI, udararoga, khAMsI, kaMTha sUkhanA, zvAsa, kaMThasUjana AdirogoM kA nAza kare // 1 // 2 // iti zrImAthuradattarAmacaubekRtamAthurI maJjUSA bhASATIkAyAM ghRtAdhikAraH paJcamo'dhyAyaH // 5 // Ahot Shruigyanam: Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASATIkAsahitaH / atha tailAdhikAraH--SaSTodhyAyaH 6. tailAdhikAraH 6 ] ( 193 ) sarvavAteSu nArAyaNatailam | bilvAgnimanthaiyonA kapATalApAribhadrakAH / prasAraNyazvagandhA ca bRhatI kaNTakArikA // 1 // balA cAtivalA caitra vadaMdrA sapunarnavA / eSAM dazapalAnbhAgAMzcaturdroNe'mbhasaH pacet // 2 // pAdazeSaM parizrAvaM tailADhakaM pradApayet / zatapuSpA devadAru mAMsI zaileyakaM vacA // 3 // candanaM tagaraM kuSTamelAparNI catuSTayam / rAtrA turagagandhA ca saindhavaM sapunarnavam // 4 // eSAM dvipalikAn bhAgAnpeSayitvA vinikSipet / zatAvarIrasaM caiva tailatulyaM pradApayet // 5 // AjaM vA yadi vA gavyaM dadyAtkSIraM caturguNam / zanairvipAcayetsarvaM tatsiddhamavatArayet // 6 // pAne bastau tathA'bhyaGge bhojye caiva prazasyate / azvo vA vAtasaMbhagno gajo vA yadi vA naraH // 7 // paMgulaH pIThasapa ca tailenAnena siddhayate / adhobhAgAzca ye vAtA ziromadhyagatAzca ye // 8 // dantazUle hastambhe manyAstambhe galagrahe / kSINeMdriyA naSTazukA jvarakSINAzca ye narAH // 9 // Aho ! Shrutgyanam 13 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194) yogcintaamnniH| tailAdhikAra: badhirA lamajihvAzca vikalA mandamedhasaH / mandaprajA ca yA nArI yA ca garbha na vidti| kuraNDamantravRddhizca yeSAM teSAmidaM hitam // 10 // yathA nArAyaNo devo duSTadaityavinAzanaH / tathedaM vAtarogANAM tailaM nArAyaNaM smRtam // 11 // bela, araNI, arala, pADhala, nIMbakI chAla, gaMdhaprasAraNI, asagaMdha, kaTerI,gaMgerana,gokharU, sAMTha yaha saba dasa dasa pala lekara 64 sera pAnImeM auTAve, jaba cauthAI rahajAya taba 1024 TaMka tela DAle. sauMpha, devadAru, bAlachaDa, chArachavIlA, vaca, candana, tagara, kUTha, ilAyacI, zAlaparNI, mASaparNI, mudgaparNI, pIlavanI, rAnA, asagandha, saiMdhAnona, soMTha, yaha saba do do pala le pIsakara DAladeve aura zatAvarIkA rasa telake barAbara arthAt cAra sera DAle, bakarI aura gAyakA caugunA dUdha DAlakara maMdI 2 AMcase pakAve, jaba siddha hojAya taba utArale, phira isa telako pIve tathA mardana kare, bhojanake prathama tela leve / ghoDA hAthIke vAtagega tathA manuSyake paMgu, pIThabhanna vAyu itane roga isa telake lagAnese nAza hoveM ora nIce aMgakI vAyu, mAthekI vAyu, danta zUla, 4 nustambha, jAbaDAstambha, gala graha, iMdriyakSINa, vIryanaSTa, jvarakarake kSINa hove, jIbha phUlanA, vikalatA, mandabuddhi, strIke saMtAna na hoya, nalabaMdhanA, AMtokI vRddhi Adika saMpUrNa rogoMko nAza karatA hai // 1-11 // jIrNavare tApAtidAhAdau ca lAkSAditailam / candanAMbu nakhaM vAdyaM yaSTI zaileyapadmakam / maniSThA saralA dAru zayyelA nAgakezaram // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH ] bhaassaattiikaashitH| (195) patraM cailA murA mAMsI kaMkolaM ca natAMbudam / haridre sArikhe tiktaM lavaGgAgurukumam // 2 // tvagreNunalikAstvebhistailaM mastucaturguNam / / lAkSArasaM samaM siddha grahaghnaM balavarNakRt // 3 // apasmArakSayonmAde kRtAlakSmIvinAzanam / gAtrANAM sphuTane dAhe kaNDUjIrNajvarApaham // 4 // 1-caMdana, netravAlA, nakha, mulahaThI, zilAjIta, padamAkha, maMjITha, nisotha, devadAru, kacUra, ilAyacI, nAgakezA, tejapAta, bAlachaDa, kSIrakAlolI, tagara, nAgaramothA, donoM haladI, donoM gaurIsara, kuTakI, lauMga, agara, kesara, reNukA, cItA inase caugunA tela gAyakA mahA 5 sera, lAkhakA rasa 5 sera ina sabako auTAve, jaba siddha ho jAya taba kAmameM lAve / galagrahakA nAza kare, zarIrakA varNa acchA kare, mRgI, kSayI, unmAdako dUra kare, zarIrako puSTa kare, gAtrabhaMga, dAha, khAja, jIrNajvara Adiko dUra kare // 1-4 // lakSADha kvAthayitvA jalasya ctraaddhkaiH| caturthAzaM zRtaM nItvA tailaprasthe vipAcayet // 1 // takADhakaM ca godanastatraiva ca niyojayet / zatapuSpAmazvagandhA haridrA devadAru ca // 2 // kaTukA reNukA mUrvA kuSThaM ca madhuyaSTikA / candanaM mustaka rAnA pRthakkRtvA pramANataH // 3 // cUrNayettatra nikSipya saadhyenmRduvhninaa| asyAbhyaMgAtprazAmyati sarve'pi vissmjvraaH|| 4 // Aho! Shrutgyanam Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (196) yogcintaamnniH| ..[tailAdhikAraH-- vAtapitte kSaye dAhe gurviNIpuSTidaM matam / kAsavAsAsRgvikAre kaNDUzUlabhrameSu ca // 5 // 2-lAkhakA rasa 1024 TaMka, pAnI 256 pala DAlakara kADhA kare, mIThA tela 16 pala DAle, gAyakA mahA 164 pala DAle aura vidhipUrvaka pakAve phira sauMpha, asagaMdha, haladI, devadAru, kuTakI, saMbhAlU, mulahaThI, jhUTha, mothA, raktacandana, gasnA, mUrvA ina sabako cAra cAra TaMka le pIsakara DAle, phira mandAgnimeM pakAve, isake mardana karanese saMpUrNa viSama jvara na za hove. vAyu, pitta kSaya, dAhako hita hai aura khAMsI, zvAsa, rudhira vikAra, khAja, zUla bhramAdikoM ko dUra karatA hai. garbhiNIko hita hai // 1 // 5 // ___ dadumaNDalapAmAvi carcikAdau maricAditalam / maricacaMdanadArunizAdvayaM jldmeghshilaalshkRdrsaiH| trivRtayA'zvaharokapayovipaiH surabhimUtrayutaM vipa cedbhiSak // 1 // kaTukatailamidaM maricAhvayaM kaThinacarmadalArasakApaham / bahulamaNDalasidhmavicaciMkApravarakuSThakilAsavisarpajit // 2 // miraca, candana, donoM haladI, devadAru, khasa, mothA, mainazila, haratAla, govarakA rasa, nisota, asagaMdha, AkakA dUdha, teliyA mIThA inako gomUtrameM auTAve, phira kaDavA tela DAlakara utAra leve. yaha tela carmadala, dAda, baDe cakatte, koDha, pAmA, phoDA, vicarcikAdi saMpUrNa rogoMko dUra kare // 1-2 // ___ vRddhamaricAditailama / maricaM triphalA dantIkSIramAkai shkRdrsaiH| devadAru haridre re mAMsIkuSThaM sacandanam // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH] bhaassaattiikaashitH| (197) vizAlA karavIraM ca haritAlaM mnHshilaa| citrako lAGgalI lAkSA viDaGgaM cakramardakam // 2 // zirISakuTanau nimbsptprnnsnuhiimRtaa| sampAko naktamAlazca khadiraM pippalI vacA // 3 // jyotiSmatI ca palikA viSaM ca dvipalaM nayet / ADhakaM kaTutailasya gomUtraM ca caturguNam // 4 // mRtpAtre lohapAtre vA zanairmudagninA pacet / paktvA tailavaraM hyetatkarSayetkoSakaM vraNam // 5 // pAmAvicacikAkaNDUdadruvisphoTakAni ca / valitaM palitaM chAyA nIlI vyaGgatvameva ca // 6 // abhyaMgena praNazyanti saukumArya ca jAyate / prathame vayasi strINAM nasyamasya tu dIyate // 7 // jarAmapi tathA prApya nAmnA nAyAti vikriyAm / balIvardasturaMgo vA gajo vA vaayupiidditH|| tribhirabhyaMjayegADhaM bhavenmArutavikramaH // 8 // miraca, 1 pala, triphalA 1 pala, jamAlagoTekI jaDa 1 pala, bhAkakA dUdha do sera, thUharakA dUdha do sera, govarakA rasa do sera, devadAru 1 pala, donoM haladI 1 pala, bAlachaDa 1 pala, kUTha 1 pala, candana 1 pala, indrAyaNa 1 pala, kanerakI jaDa 1 pala, haratAla 1 pala, mainasila 1 pala, citraka 1 pala, karihArI 1 pala, lAkha 1 pala, vAyaviDaMga 1 pala, pamADake bIja 1 pala, sirasakI chAla 1 pala, kuDekI chAla 1 pala, nIMbakI chAla 1 pala, sAtapUDA 1 pala, thUhara, giloya, amalatAsa, kaMjA, jAvitrI, pIpala, khairasAra, baca, mAla Aho ! Shrutgyanam Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 198) yogacintAmaNiH / [ tailAdhikAra:kAMganI, maMjITha, teliyAmIThA, kaDavAtela, 64 pala, gomUtra 256 pala inako miTTIke pAtrameM athavA lohe ke pAtrameM mandAgnise pakAve / jaba pakajaoNya tava utAraleve / yaha tela koDha, vraNa, pAmA, vicarcikA, zarIrameM gulajaTa aura sapheda bAloMkA honA, khujalI AdimeM hitakara hai isa telake mardanase zarIra suMdara hoya. prathama umaravAlI strIko nAsa deve to buDhApemeM bhI sundara tathA dRDha zarIra hoya. kisI taraha vikArako prApta nahIM hoya. baila, ghoDA, hAthI ye vAyuvikArase pIDita hoveM to tIna dina mardana karanese pavanake samAna parAkramavAlA hotA hai // 1-8 // sarvavAtaroge viSagarbhatelam 1-2 / viSaM ca puSkaraM kuSThaM vacA bhAI zatAvarI / zuNThI haridre lazunaM viDaGga devadAru ca // 1 // azvagandhA'jamodA ca maricaM prathikaM blaa| rAsnA prasAriNI zizu guDUcI hapupA'bhayA // 2 // dazamUlAni nirguNDI mizI pAThA ca vAnarI / vizAlA zatapuSpA ca pratyekaM palikonmitAn // 3 // caturguNajalaiH paktvA pAdazeSa zRtaM nayet / tilatailaM kSipetprasthaM tathairaNDaM ca sArSapam // 4 // dhattUraM cANDabhRGgArkarasAnprasthamitAnkSipet / pAcayedgomayarasaistailazeSa samuddharet // 5 // palamekaM viSaM cAtra sUkSmaM kRtvA vinikSipet / sarveSu vAtarogeSu sadA'bhyaGgo vidhIyate // 6 // Aho! Shrutgyanam Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH] bhaassaattiikaashitH| (199) saMdhivAte sannipAte trikapRSThe kaTirahe / pakSAghAte tathA'ddhIge gAtrakaMpe'tidAruNe // 7 // kubjake ca dhanurvAte gRdhrasyAM ca pratAnake / vipaga midaM tailaM yojanIyaM sadA budhaiH // 8 // 1-teliyAmIThA, pohakara mUla, soMTha, vaca, bhAraMgI, satAvara, maMjITha, haladI, lahasuna, vAyaviDaMga, devadAru, asagaMdha, ajamoda, miraca, pIpalAmUla, kharaiTI, gaMdhaprasAraNI, sahajanA, giloya, hAUbera, haraDa, dazamUla, saMbhAla, methI, pADha, kauMcake bIja, iMdrAyaNakI jaDa, sauMpha ina sabako eka eka pala lekara caugune jalameM auTAve, jaba caturthAza bAkI rahe taba utAraleve, isameM eka prasya mIThA tela, eka prastha aMDIkA tela aura eka prastha sarasoMkA tela DAle, pIche inameM dhatUrA, aMDa, bhAMgarA, AkakA rasa eka eka prastha DAle. phira gobarakA rasa DAlakara pakAve. jaba tela siddha hojAya taba eka pala viSa DAlakara deza meM lagAve. yaha tela saMpUrNa vAtarogoMkA nAza kare, isakI mAlizase saMdhigata vAyu, sanipAta, trika, pITha, kamara, inakA dukhanA, pakSAghAta, ardoga kaMpavAyu, kubaDApana, dhanuSavAyu, gRdhrasIvAyu, pratAnavAyu Adika roga dUra hoveM yaha viSagarbha tela hai // 1-8 // kanakazcApi nirguDI tuMbinI sapunarnavA / vAnarIyA'zvagaMdhA ca prAnnATaH sacitrakaH // 9 // saubhAMjanaM kAkamAcI kalihArI tu niNbkaiH| mahAnibezvarI caiva dazamUlI zatAvarI // 10 // kAravellI sArive dve zrIpI ca vidArikA / vajrArkameSazRGgI ca karabIradvayaMtathA / / 11 // Aho! Shrutgyanam Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200 ) yogacintAmaNiH / [ taiAdhikAraH 13 // kAkajaMghA tvapAmArgastathA syAtsuprasAriNI / triphalA tatsamAMzena rasaM tailaM samAni ca // 12 // azukkatilatailaM ca tailamairaNDasArSapam / pacedekatra sarva tattailaM siddhaM ca buddhimAn // trikaTUnyazvagandhA ca rAsnA kuSThaM ca niMbake / devadAru kaliMgaM ca dvau kSArau lavaNAni ca // 14 // tutthaM kaTuphalaM pAThA bhArgI ca navasAdaram / gandhakaM puSkaraM mUlaM zilAjatu saTI vacA // 15 // eta ni karSamAtrANi tailazeSe vinikSipet / prasRtaM ca viSaM dadyAtsUkSmacUrNIkRtaM kSipet // 16 // viSagarbhamidaM tailaM sarvavyAdhInvyapohati / kukSiSTagaNDeSusaMdhAnaM zophameva ca // 17 // sa ca zirovAyuM sarvAgasphuTanaM tathA / daNDApatAna kASTIlaM karNanAdasya zUnyatAm // 18 // kampanaM caurdhvavAtaM ca bAdhirye palitaM tathA / gaNDamAlApacIgranthiziraHkampApatantrakam // 19 // anena sarvatAzca sannipAtAtrayodaza / vanamabhyAgate siMhe palAyante yathAmRgAH / tathA vAteSu sarveSu yojanIyaM bhiSagvaraiH // 20 // 2 - dhature ke bIja, saMbhAlu, kaDavI tuMbI, soMTha, kauMcake bIja, asagaMdha, pamADa, cItA, sahajanA, makoya, kalihArI, nIvakI chAla, bakAyana, dazamUla, zatAvarI, karelA, donoM Aho ! Shrutgyanam Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTaH ] bhASATIkAsahitaH / ((201) gaurIsara, zrIparNI, vidArIkaMda, sehuMDa, Aka, meDhAsiMgI, lAla kanera tathA sapheda kanera, kAkajaMghA, oMgA, prasAriNI, triphalA yaha saba barAvara leve aura caugune pAnI meM kADhA kare kAle tilakA tela kADheke barAbara, eDakA tala dUnA, sarasoMkA tela tigunA ina sabako buddhimAna vaidya ekatra kara pakAve. tadanaMtara soMTha, miraca, pIpala, asagaMdha, rAsnA, kUTha, nIM kI chAla, devadAru, indrayava, javAkhAra, sajjI, pAMcoMnoMna, zuddha nIlAthothA, kAyaphala, pADha, bhAraMgI, navasAdara, gaMdhaka, pohakaramUla, zilAjIta, kacUra, vaca, yaha auSadhi cAra cAra TaMka jaba telamAtra zeSa rahe taba DAla deve phira battIsa TaMka teliyA mIThA DAle / yaha viSagarbha tela saMpUrNa rogoM ko dUra karatA hai / pIThakA darada, bhauMhakI pIDA, kukhakA darada kanapaTIkI pIDA, saMdhipIDA, sUjana, gRdhrasI, mAthekI vAyu, sarvAMgaphUTana, pratAnavAyu, udaragATha, karNaroga, sunavAyu, kaMpavAyu UrdhvavAyu, adhovAyu, baharApana, palita, gaMDamAlA, apacIvAta, mastakakaMpa, teraha prakArakA sannipAta, Adi saMpUrNa bAtaroga isa tela se nAza hote haiM / jaise vanameM siMhako dekhakara saba mRga bhAga jAte haiM usI prakAra isa davA ke sevana se saMpUrNa roga nAza hote haiM / isako acchA vaidya saMpUrNa vAtaroga meM deve // 9-20 mastakaroge pavindu tailam / it eraNDamUlaM tagaraM zatAhvA jIvaMtirAsnA lavaNottamaM ca / bhRMgaM viDaMgaM madhuyaSTikA ca mahauSadhaM ceti tilasya tailam // 1 // etairvipakkaiH payasA ca tulyaM caturguNe bhRMgarase ca samyak / SaD bindavo nAsikayopayuktAH sarvAnnihanyuH ziraso Aho! Shrutgyanam Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) yogcintaamnniH| [tailAdhikAraHvikArAn // 2 // cyutAMzca kezAn skhalitAMzca dantAnudvaddhamUlAMzca dRDhIkaroti / suparNanAgapratima ca cakSurbuddhiM balaM cAbhyadhikaM karoti // 3 // eraMDamUla, tagara, satAvara, jaitI, rAsnA, seMdhAnoMna, bhAMgarA, vAyaviDaMga, mulahaThI, soMTha, tila kA tela, pahale telako bakarIke dUdhameM pakAve phira telase caugunA bhAMgarekA rasa DAle aura auSadhiyoMkA kADhA DAlakara pakAve, jaba siddha hojAya taba barte. isa tela kI chaH vRnda nAka meM DAle to sarva mastakavikAra naSTa hoveM, bAloMkA dRDha kare, ukhaDe bAloMko phira jamAve aura dAMtoMko dRDha kare, dRSTi baDhAve, bala adhika kare // 1-3 // vAtaroge zatAvarItelam / zatAvarIrasaM grAhyaM pAcyaM vA yantrapIDitam / prabhUtaM tasaM kSiptvA tailasyADhakameva ca // 1 // dadhikSIreNa vipacedravyANyetAni dApayet / zatapuSpA vacA kuSThaM mAMsIzaileyacandanaiH // 2 // priyaMgu padmakaM mustA hIberozIrataTphalam / saindhavaM madhukaM roghaM gairyakaM raktacandanam // 3 // caNDA cailA murA spRkkA nalikA padmakezaram / zrIveSTakaM sarjarasaM jIvakarSabhako saTI // 4 // pataMgareNukA dAva: kacUMraM sArivA tthaa| maniSTA madhukaM caiva dravyairetaiH palonmitaiH // // madhyapAkaM vijAnIyAttatastamavatArayet / Aho! Shrutgyanam Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH] bhaassaattiikaashitaaH| (203) pathyaM pAne tathA'bhyaMge nasye yojye ca dApayet // 6 // pIDayamAne tathA vAte pakSAghAtAbhimaMthake / Adite karNazUle ca urustambhe kaTigrahe // 7 // pavane ca ziraHkampe sUtikAyAM pradApayet / / manyAstambhe dhanuHkampe hyasthibhaMge ca dAruNe // 8 // tathA sarvagate bAyau zuSyamANeSu dhAtuSu / anAtakSINaretastu vandhyAyAM garbhiNISu ca // 9 // vRkSaM punarnavAkAraM balamArogyadaM mahat / zatAvarItailamidaM sarvavAtavikAranut // 10 // zatAvarIkA rasa 1024 TaMka nikAlakara mIThA tela 1024 TaMka DAle phira dahI, dUdha DAlakara pakAte / sauMpha, vaca, kUTha, zilAjIta candana, priyaMgu, padamAkha, mothA, hAubera, khasa, kAyaphala, sedhAnoMna, mulahaThI, lodha, agara, pataMga, lAla kanera, kastUrI, ilAyacI, bAlachaDa, chArachavIlA, kamala, nAgakezara, cIDha, rAla, jIvaka, RSabhaka, kacUra, saMbhAlU, dAru haladI, gaurIsara, maMjITha yaha saba auSadhi eka eka pala lekara telameM DAlakara pakAve. jaca pakajA~ya taba utArakara pAnameM, mardana, nAsa, tathA bhojana AdimeM leve. yaha vAyuvIDA, pakSAghAta, darada, kAnakA darada, urustambha, kamarakA dagda, vamana. mastakaroga, prasUtikAroga, ina rogoMmeM avazya deve / jAvaDAstambha, dhanurvAta haDaphUTana bhayAnaka darada, dhAtu sUkhanA, kSINavIrya Adika rogoMko dUra karatA hai, vandhyA sevana kare to putravatI hoya. zarIrako puSTa kare. bala kare, Arogya kare, saba prakArake vAyuke nAzaka hai // 1-10 // Aho! Shrutgyanam Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2014) yogcintaamnniH| tailAdhikA vAtapittAdiroge valAdyatailam / balAzataM guDUcyAzca pAdaM rAsnASTabhAgakam / jalADhakazataiH paktvA zatabhAgasthite rase // 1 // dadhimastvikSuniyAMse zukkaistailADhake shnaiH| pacetsA ca payo zaM kalkairebhiH plonmitH||2|| saTIsaraladAyelAmadhiSThAgarucandanaH / pdmkaatriphlaamustaasuuryprnniihrennubhiH||3|| yaSTayAhvAsurasAvyAghrInavarSabhakajIvakaiH / plaashrskstuuriinlikaajaatikoshkaiH||4|| sprkaakuNkumshaileyaamaaltiikttphlaaNbubhiH| tvakkundarasakarpUrIturuSkazrInivAsakaiH // 5 // lavaGganakhakakolakuSThamAMsIpriyaMgubhiH / / kSIreyatagaraM vApi vacAdamanakacchukaiH // 6 // sanAgakezaraM siddhe ddyaacaatraavtaarite| palamAtraM tataH pUtaM vidhinA tatprayojayet // 7 // kAsaM zvAsaM jvaraM mUchauM chardigulmakSatakSayAn / daurbalyaM zirasastApaM sarvadhAtvAvRtAnilam // 8 // plIhazoSAvapasmAramalakSmI ca praNAzayet / balAtailamidaM zreSThaM vAtavyAdhivinAzanam // 9 // khareTI 100 pala, giloya 25 pala, rAsnA 12 pala, inako daza mana pAnIma pakAve jaba sau pala rahajAya taba, utAraleve 'phira dahI mahA .. guDa . inake kADhema. pakAve, phira 1 Aho! Shrutgyanam Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH] bhaassaattiikaashitH| (205) ADhaka tilake tela meM pakAva, bakarIke Adha ADhaka dUdhameM kADhA kara ina auSadhiyoMko DAle-kacUra, devadAru, dAruhaladI ilAyacI, maMjITha, agara, candana, padamAkha, triphalA, mothA, mASaparNI, reNukA, mulahaThI, rAsnA, kaTerI, nakha, sugandhidravya, RSabhaka, jIvaka, palAza (DhAka) rasa, kastUrI, nisota, jAyaphala, kezara, zilAjIta, mAlatIpuSpa, kAyaphala, netravAlA, taja, kunda, tvacA, kapUra, lohabAna, cIDha, lauMga, karaMja, miraca, kaMkola, kUTha donoM maruA, bAlachaDa, priyaMgU, phAvUlA tagara, vaca, damanaphUla, kauMcake bIja, nAgakezara, jaba tela pakanAya taba ina auSadhiyoMko 16 TaMka DAlakara phira pkaave| isako vidhisaMyukta sevana kare to khAMsI, zvAsa, jvara, mUrchA, chauMdai, golA, kSaya, durbalatA, mastakazUla, sampUrNa dhAtuoMke bhItara kI vAyu. plIhA, sUjana, mRgI, zarIrakA doSa (mala ) itane rogoMko balAtela nAza karatA hai aura sampUrNa prakArakI vAyuko dUra karatA hai // 1-9 // vAtaroge prasAraNItailam / prasAraNIkAthapayombutakramasvAranAlaM vipacenu tailam / kalkIkRtaM vizvaghanAMbukuSThaM mAMsIzatAhvAmaradArusevyaiH // 1 // zaileyarAsnAgarusArikhA ca sindhUtthabilvAnalamaMthacoJcaiH / tagaraM latAMbhojapunarnavA syAcchayonAkayaSTayAbhakuTaMnaTaizca // 2 // chinodbhavAdAya'bhayAkaraMjamedAnizAdvaiH saphalatrikaizca / eraNDagokaMTakajIvakaizca tatsAdhitaM hatyanilottharogAn // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) yogcintaamnniH| [tailAdhikAra:sarvAMzca dIptAnapi pakSaghAtAnvAtAzritAdhmAnahanugrahAdIna // 4 // saMzuSkabhanaprabalAGgayaSTiM yo'sAdhyatAmulbaNamArutena / nItaH pumastisya bhavedavazyaM prasAraNAtailamidaM hitAya // 5 // prasAraNIkA kADhA kara dUdha, dahI, mahA, kAMjI inako milAkara pakAve jaba tela zeSa rahajAya taba utArakara soMTha, mothA, netravAlA, kUla, araNI, taja, maJjITha, agara, kamala, sAMThI, arala, mulahaThI, manasila, chaDa, sauMpha, devadAru, zilAjIta, rAsnA, agara, gaurIsara, saiMdhAnoMna, bela, giloya, dAruhaladI, haraDa, kAMja, aSTavarga, haladI, baheDA, AMvalA, eraMDa, gokharU, jIvaka inase siddha kiyA tela saMpUrNa vAyurogoMko dUra karatA hai. saba indriyoMko bala kare aura pakSAghAta, peTakA apharA, hanugraha, gRdhrasI, saba bhunAroga, bAhuzoSa, hRdaya, mastaka, zarIraphaTeko ulvaNa sannipAta, Adi saMpUrNa vAyurogoMko dUra karatA hai // 1-5 // sAdhAraNaguNabhUSAdhaIcandanAditai lam / candanaM padmakaM kuSThamuzIraM devadAru c| nAgakezarapalAtvaGmAMsItagaraM jalam // 1 // jAtIphalaM ghoNTaphalaM kuMkumaM jAtipatrikA / nakhaM kundarukastUrI caNDAsailehadaM manaH // 2 // pataGgaM puSkaraM mustA rktcndnsaarivaa| zaTIkarpUramaniSThAlAkSAyaSTipriyaMgubhiH // 3 // zatapuSpA varI mUrvA hyazvagandhA mahauSadham / padmakezarazrIbilvamaralAgahareNubhiH // 4 // Aho! Shrutgyanam Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaashitH| (2.7 ) spRkAlavaMgakaMkolaM drvairebhirdikrsskaiH| dazamUlakaSAyasya bhAgAH SaSTayAyasastathA // 5 // yavakolakulatthAnAM balAmUlasya caiktH| nikAthya bhAgo bhAgAzca tailasya ca cturdsh||6|| tataH pakke vijAnIyAtkSipraM tadavatArayet / zubhe pAne vinikSiptamauSadhaistu sugndhibhiH||7|| pratIpApaM tataH kAryameSAM saMyojane vidhiH| prayojyaM sukumArANAmIzvarANAM suhAtmanAm // 8 // strINAM strIvRndabhartRNAmalakSmIkalinAzanam / sarvakAle prayogeNa kAMtilAvaNyapuSTidam // 9 // jIrNajvaraM sadAhaM ca zItaM ca viSamajvaram / zoSApasmArakuSThaghnaM vaMdhyAnAM ca sutapradam // 10 // azItiM vAtajAvogAvAtaraktaM vishesstH| sUtikAbAlamAsthihatakSINeSu pUjitam // 11 // vyAdhitAnAM hitArthAya ye tu kNvaartipiidditaaH| vizeSAdrUkSadehAnAM vicitrANAM vizeSataH // 12 // vinirmitamidaM tailaM cAtrayeNa mhrssinnaa| na cAsmAtsahasA rogAH prbhvNtyuurvjtrujaaH|| 13 // asya prayogAttailasya jarIna labhate nrH| candanAdi tvidaM tailaM lokAnAM ca hitapradam // 14 // candana, padamAkha, kUTha, uzIra, devadAru, nAgakezara, tejapAta, ilAyacI, taja, bAlachaDa, tagara, netrabAlA, jAyaphala, supArI, Aho! Shrutgyanam Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2046), yogcintaamnniH| [tailAdhikAraH-- kezara, jAvitrI, nakha, (nakha nAmase prasiddha sugaMdhiyukta hotA hai), goMda, kastUrI, kokecha, chArachabIlA, pataMga, pohakaramUla, mothA, raktacandana, gArIsara, kacUra, kapUra, maJjITha, lAkha, mulahaThI, priyaMgu, sauMpha, zatAvara, mULa, asagandha, soMTha, kamalake zara, hAUbera, cIDha, pittapApaDA, gaThivana, lauMga, kaMkola ina auSadhiyoMko 8 TaMka lekara aura dazamUla 1 bhAga le lohekI kaDhAI meM kADhA ghare, bera kulathIkA kADhA kare. inako pakatra kara aura khauMTa kI jaDakA kADhA yathokta kara caugunA tela DAle. jaba paripakka ho nAve taba utAra lave aura sundara pAtrameM rakha deve aura sugaMdhavAlI auSadhiyoM ko Uparase DAla deve| isake mardanase zarIra sundara hove. strI puruSa donoM lagAyeM to zarIra zobhAyukta ho, bahuta dinakA jvara, dAha, zaM tajvara, viSamajvara, mukhazoSa, mRgI, koTa Adeko dUra kare, bA~jha stra ke putra hoya, 80 prakArake vAtaroga, prasUtaroga, bAlakA marmaroga, vIryakSINa, hatavIrya, khAja, rUkhI deha, tvacAke roga aura truke Upara jo roga hoveM una sabameM yaha caMdanAdi tela hitakAraka hai. yaha Atreya munine kahA hai // 1-14 // kuSThadadruvikAre vajratailam / vajrIkSIraravikSIre dravyadhAnyAracitrakam / mahipIviDbhavaM drAvaM sarvAMzatilatailakam // 1 // pacettailAvazeSaM tu gomUtre'tha caturguNam / tailAvazeSa paktvA ca tattailaM prasthamAtrakam // 2 // gandhakAgnizilAtAlaviDaGgAtiviSAviSam / titakozAtakI kuSThaM vacA mAMsI kaTutrikam // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH ] bhaassaattiikaashitH| (209) pItadAru ca yaSTyAhUM sarjikSAraM ca jIrakam / devadAru ca karSAzacUrNa taile vimizrayet // 4 // vajratailamiti khyAtamabhyaMgAtsarvakuSThanut // 5 // thUharakA dUdha, AkakA dUdha, dhatUrekA rasa, cItekA rasa, bhaisake gobarakA rasa ina sabake barAbara tilakA tela DAlakara pakAve, jaba telamAtra rahajAya taba utAra leve, tela eka prastha DAle phira gomUtra caugunA DAlakara pakAve phira cItA, gaNDaka, manasila, haratAla, vAyaviDaGga, atIsa, teliyAmIThA, sajjIkhAra, jIrA, devadAru, inako cAra cAra TaMka, cUrNa kara DAle / isa telake lagAnese sampUrNa kuSTha nAza hoveM // 1-5 // kuSThe kAlAnalatailam / vizAraM paTupaJcakolarajanI tAlaM zilA gandhakaM / sindUraM rasarATharAmaThanRpaM lohaM rasonAMjanam / kuSThaM tutyakadAruvellamahijaM snuhyarkadugdhaplutaM / pAcyaM sarSapatailamaSTadadhikaM kuSTe hi kAlAnalam // 1 // sajI, javAkhAra, suhAgA, pAMcoM nona, bera, haladI, haratAla, manasila, gandhaka, sindUra, pArA, maiMnaphala, hIMga, bhAMgarA, sAra, lahasana, rasauMta, kUTha, nIlAthothA, dAru haladI, vAyaviDaMga, cigayatA, thUhara, AkakA dUdha ina sabako barAbara lekara sarasoMkA tela ATha pala, gAyakA mahA 8 pala le taila banA leve / yaha tela 18 prakArake kuSThoMkA nAza kare // 1 // sindUrAditailam 1-2 / sindUraM candanaM mAMsI viDaMgaM rajanIdrayam / priyaMguH padmakaM kuSThaM maniSThA khadiraM bacA // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) yogcintaamnniH| [tailAdhikAra:jAtyakatrivRtA nimba karaMjaviSameva ca / kRSNA chatrakarodhaM ca prapannATaM ca saMharet // 2 // amlapiSTAni sarvANi yojyettailmaatryaa| abhyaMgena prayuMjIta sarvakuSTavinAzanaH // 3 // pAmAvicarcikAkacchUvisarpa vihitaM matam / raktapittotthitAnhanti rogAnevaMvidhAnbahUn // 4 // 1-sindUra, candana, bAla chaDa, vAyaviDaMga, donoM haladI, priyaMgu, padamAkha, kUTha, maMjITha, khairasAra, vaca, camelI, AkakA dUdha, nisotha, nImbakI chAla, kaMjA teliyApIThA, pIpala, chatonA, chArachabIlA, lodha, pamArake bIja inako ekatra kara imalI ke rasameM pIsa telameM pakAve, jaba siddha ho jAya taba mardana kare to sampUrNa koDha dUra hoveM, aura pAmA, vicarcikA, dAda, phoDA tathA raktapittAdi roga dUra hoveM 1-4 // sindUrAddhapale piSTaM jIrakasya palaM tthaa| kaTutailaM pacattAbhyAM sadyaH pAmAharaM param / vRddhavaidyopadezena pacettailaM palASTakam // 1 // 2-sindUra 8 TaMka, jIrA 16 TaMka, sarasoMkA tela 8 pala le pakAve / isa telako mardana karanese pAmA aura kuSTha dUra hoveM // 1 // guMjAditailam / guJjAmUlaM phalaM tailaM toyaM dviguNitaM pacet / tasyAbhyaGgena saMmardaigaNDamAlAM sudAruNAm // 1 // ciramiTIkI jaDa aura phala sAtha lekara tela aura dugune pAnImeM auTAve jaba taila siddha hojAya taba isake mardana karanese kaThina gaMDamAlA dUra hove // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThaH] bhaassaattiikaashitH| bhallAtakatailam / bhallAtakavyUSaNamakSacUrNa kuSThaM ca guMjA triphalA ca tailam / kSArAMzca paMcAtha vipacya caitadabhyaMjanAdanti ca kuSThadrum // 1 // bhilAvA, soMTha, miraca, pIpala, baheDA, kUTha, ciramiTI, triphalA, kaDavAtela, pAMcoM nona ina auSadhiyoMko pakAkara tela banAkara isako mardana karanese koDha tathA dAda dUra hove // 1 // arkatailam / arkapatrarase pakkaM haridrAkalkasaMyutam / zodhayetsArSapaM tailaM pAmAkacchUvicarcikAH // 1 // Akake pattoMke rasameM haladI pIsakara kADhA kare, sarasoMkA tela DAlakara pakAve, jaba, tela zeSa rahe taba utAraleve yaha tela pAmA, dAda, vicarcikAko dUra karatA hai // 1 // nIlakAdyaM tailam / nIlakA ketakIkandaM bhRgarAjakuraNTakaH / tathA'rjunasya puSpANi biijkaaksssmaanpi|| 1 // kRSNAstilAzca tagaraM samUlaM tagaraM tthaa| ayorajaH priyaMguzca dADimatvagguDUcikA // 2 // triphalA padmakASThaM ca kalkairebhiH pRthakpRthak / karSamAnaM pacettailaM triphalAkvAthasaMyutam // 3 // garAjarasenaiva siddha kezaH sthirIbhavet / akAlapalitaM kaNDUmindraluptaM ca nAzayet // 4 // Aho! Shrutgyanam Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) yogcintaamnniH| [tailAdhikAraH nIlavRkSa ( patraja ), ketakIkI jaDa, bhAMgarA, piyAvA~sA, arjunavRkSake phUla, vijaisAra, baheDA, inakI barAbara mAtrA le, phira kAle tilakA tela, tagara, kamalakI jaDa, lohakI cUrA, priyaMgU, anArakI chAla, giloya, triphalA, padmAkha, ina sabako cAra cAra TaMka lekara telameM pakAye, phira triphalekA kADhA, bhAMgarekA rasa DAlakara pakAve, jaba tela rahajAya taba utAra leve / isake lagAnese bAla sthira hoveM aura javAnImeM bAla sapheda hojAya~ to kAle hoveM, khAja, honese bAla uDajAya to phira AveM // 1-4 // romazAtane nADIvraNAdau ca kSArAditailam / zuktizambUkazaGkhAnAM dIrghavRntAna samAkSikAn / dugdhazAraM samAdAya kharamUtreNa bhAvayet // 1 // kSArASTabhAgaM vipacettailaM sarSapaja budhH| idamantaHpure deyaM tailamAtreNa pUjitam // 2 // bindurekApateyatra tatra roma punrnhi| idaM nADIvraNe tailamazvibhyAmeva nirmitam // 3 // azIsi kuSTharogANi pAmAdavicarcikAH / kSAratailamidaM zreSThaM sarvakezaharaM param // 4 // sIpa, ghoMghA, baDA zaMkha ( bhAnAma kadu ) inako garama kara gadheke pezAbameM bujhAve, ATha bhAga kSArako eka bhAga sarasoMke telameM pakAve, jaba tela zeSa rahe taba utAra leve / yaha tela antaH purameM deve / eka bUMda DAlanese roma dUra hoveM, nADIvraNake nimitta yaha taila azvinI kumAroMne kahA hai arza, 18 prakArakA koDha, pAmA, dAda AdikA nAza kare / sampUrNa bAloMko dUra karatA ha yaha kSAratela zreSTha hai // 1-4 // Aho! Shrutgyanam Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkA sahitaH / stana vikAre kAsIsAditailam / kAsIsa turagagandhAsAMbaragajapippalI vipakkena / tailena yAnti vRddhi stanakarNavarAMgaliMgAni // 1 // kaTItaTanikuMjeSu saMsthito vAtakuMjaraH / eraNDataila siMhasya gandhamAghrAya gacchati // 2 // SaSThaH ] nAgapurIpayativara zrIharSa kI rti saMkalite / vaidyasArAdvAre SaSThastailAdhikAro'yam || 6 || ( 213 ) kAsIsa, asagandha, lodha, gajapIpala inako telameM DAlakara pakAve jaba tela mAtra rahajAya taba utAraleve / isake malanese striyoMke stana baDheM, yonivRddhi tathA liMga vRddhi kare / kamara meM darda karanevAlA vAtarUpI hAthI eraMDatelarUpa siMhakI gandha sUMghatehI bhAgatA hai // 1-2 // iti zrIdattarAma caube kRtayoga cintAmaNimAthurI maMjUSAbhASATIkAyAM tailAdhikAraH SaSTo'dhyAyaH // 6 // atha mizrAdhikAraH-- saptamo'dhyAyaH 7. tatrAdau viSayanirUpaNam | guggulaH zaMkhadrAvo gandhakaM ca zilAjatu / svarNatAmrA divaMgAdisAramaNDUramAraNam // 1 // abhrakaM tasya sattvaM ca pAradaM tAlakaM tathA / nAgatAnaM ca mAkSIkaM manaH zilAdizodhanam // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH rasAstathA''savAriSTalepAzca malamAgudam / raktasrAvaM ca nasyaM ca vireko vamanaM tathA // 4 // svedabandhera NoddUlaroSTa gaMDUSadhUpavat / tapAnakaTIrohA himA ghAmAzca muddrakaiH (1) // 4 // kecitsAdhAraNA yogAH kecitkAyacikitsakAH / vandhyauSadhaM tathA karmavipAkaM kiMciducyate // 5 // jvarAdirogasaMkhyA ca nADImUtraparIkSaNam / netrasyarasanAjJAnaM parIkSA mAtrayA saha // 6 // rAjaprazastiradhyAye saptame parikIrttitA // 7 // ( 214 ) isameM itanI cIjeM kaheMge - yogarAjagUgala Adi 1 zaMkhadrAvAdi 2, gandhakazodhana 3, zilAjItazodhana 4, suvarNa 5, tAMbA 6 vaMgAdimAraNa 7, maNDUramAraNa 8, abhraka, 9 abhrakasattva 10, pAradazodhana tathA mAraNa 11, haratAla zodhana mAraNa 12, zIsA zodhana mAraNa 13, sonArUpAmakkhI zodhana mAraNa 14, manasila zodhana 15, rasakriyA 16, Asava 17, ariSTa 18, lepa 19, malahama 20, rudhirasrAva 21, nasya 22, virecana 23, vamana 24, svedakriyA 25, bandhana 26, ulana 27, roTI bAMdhanA 28, kullA karanA 29, dhUpa denA 30, tapAna 31, kaTiroha 32, hima 33, ghAma 34 madhurakajvara lakSaNa 35, kucha sAdhAraNa yoga 36, kAyacikitsA 37, bandhyA auSadha38, karmavipAka 39, jvarAdirogoM kI ginatI 40, mUtraparIkSA 41, netrajJAna 42, mukhajJAna 43, jihvAjJAna 44, mAtrAkI parIkSA 45, ( 41 se 45 taka AdimeM hI kahA gayA hai ) rAjaprazaMsA 46, granthakI tArIpha 47 yaha sAtaveM adhyAyameM kahI haiM // 1-7 // , Aho! Shrutgyanam Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (215) prathamaM muggulu prakaraNam / tatra vAtavyAdhau yogarAjagugguluH 1-2 / pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH| bhRSTaM hiMgvajamodA ca sarSapA jIrakadvayam // 1 // reNukendrayavA pAThA viDaGgaM gajapippalI / kaTukA'tiviSA bhAGgI vacA maurvAti bhaagtH||2|| pratyekaM zANamAtrANi dravyANImAni viNshtiH| dravyebhyaH sakalebhyazca triphalA dviguNA bhavet // 3 // ebhizzUrNIkRtaiH sarvaiH samo deyastu gugguluH / ghRtena piNDaM saMkulya dhArayed ghRtabhAjane // 4 // guTikAM zANamAtrAM tu kRtvA grAhyA ythocitaa| gugguluryogarAjo'yaM tridoSano rasAyanam // 5 // maithunAhArapAnAnAM tyAgo naivAtra vidyate / savAn vAtAmayAnkuSThAnazAsi grhnnaaNgdaan||6|| pramehaM vAtaraktaM ca nAbhizUlaM bhagandaram / udAvate kSayaM gulmamapasmAramurograham // 7 // mandAgniM zvAsakAsau ca nAzayedaruciM tthaa| retodoSaharaH puMso rajodoSaharaH striyAH // 8 // puMsAmapatyajanako vandhyAnAM grbhdstthaa| rAnAdikAthasaMyukto vividhaM haMti mArutam // 9 // kAkolyAdizRtAtpittaM kaphamAragvadhAdinA / 6 Aho! Shrutgyanam Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 216 ) yogacintAmaNiH / ( mizrAdhikAra : dAvazRtena mehAMzca gomUtreNa ca pANDutAm // 10 // medovRddhiM ca madhunA kuSThaM niMbabhRtena ca / chinnAkvAthena vAtAsraM zophaM zUlaM kaphAmayAn // 11 // pATalAkkAthasahito viSaM mRSakajaM jayet / triphalAkAthasahito netrArti hanti dAruNAm / punarnavA dikkAthena hanyAtsarvodarANica // 12 // 1 - pIpala, pIpalA pUla, cavya, cItA, soMTha, bhUnI hIMga, ajamodA, sarasoM, donoM jIre, sambhAlU, indrAyaNa, pADha, vAyaviDaMga, gajapIpala, kuTakI, atIsa, bhAraMgI, vaca, maroDaphalI ina 20 davAiyoM kI jadI 2 mAtrA eka eka TaMka aura ina sabase dUnA triphalA ina sabakA cUrNa kara sabake carAcara zuddha gUgala DAle aura ghImeM sAnakara sabakI golI banAkara cikane bartana meM rakha deve, 2 TaMkake pramANa golI sevana kare, yaha yogarAjagUgala saMpUrNa vAtarogoMko tathA koTa, arza, saMgrahaNI, prameha, vAtarakta, nAbhizUla, bhagaMdara, udAvarta, kSaya, gulma, mRgI, uragraha, maMdAgni, zvAsa, khAMsI, aruci, vIryagata doSa aura striyoMkA madarako dUra kare, puruSoMke santAna utpatti kare, sarva tridoSoMkA nAza kare, aura rasAyana hai maithuna, AhAra, pAnakA kucha paraheja nahIM hai, vandhyA putravatI hoya aura rAsnAke kADheke sAtha leve to bahuta prakArake vAtaroga nAza hoveM, kaMkolake kADheke sAtha leve to pitta dUra hove, amalatAsa ke kADheke sAtha leya tau kapha nAza hove, dAruhaLadIke kADheke sAtha lene se prameha dUra hoya, gomUtra se leya to pAMDuroga jAya, zahadake sAtha leya to medaroga dUra hoya, nIMvakI chAla ke kADheke sAtha leya tau 18 prakArakA koDha nAza hoya, giloya ke kADheke sAtha leya tau AmavAta, sUjana, zUla, kapha dUra hove, pADharIke kvAtha ke sAtha lene se udaraviSa jAya, triphaleke kADheke sAtha lenese netradarada jAve aura soMTha ke sAtha lene se saMpUrNa udararoga nAza hoveM // 1-12 // Aho ! Shrutgyanam Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / ( 117 ) pippalIpippalImUlacavyacitrakanAgaraiH / pAThAviDaMgendrayavA hiMgubhAMgIvacAnvitaiH || 13 || sarpapAtiviSAjAjI jIvakAreNukAnvitaiH / gajakRSNA'jamodA ca mUrvA kaTukamizritam // 14 // samabhAgAnvitaire taistriphalA dviguNA bhavet / triphalAsahitairetaiH samabhAgastu gugguluH // 15 // guggulasya samaM kSIraM kSIrAdarddha ca sarpiSaH / sarpiH poDazagomUtraM sAdhitaM guggulIsaha // 16 // triphalAsamamaNDUraM lohaM caiva caturguNam / madhunA pariplutaM caitra bheSajaM tatprakArayet // 17 // yogarAja iti khyAto bhakSayetprAtarutthitaH / azasi vAtagulmaM ca pANDurogamarocakam // 18 // nAbhizUlamuddAvarte pramehAnvAtazoNitam / bhagandaraM kSayaM kuSThaM hRdrogaM grahaNIgadam // 19 // mahAntamagnisAdaM ca vAsaM kAsaM tathaiva ca / retodoSAzca ye puMsAM yonidoSAzca yoSitAm // 20 // nihaMtyudAyudhAnsarvAn durvArAnnAtra saMzayaH / asminna parihArastu pAnabhojanamaithune // 21 // saptamaH ] 2 - pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA, soMTha, pADha, vAyaviDaMga, iMdrajau, bhunI hIMga, bhAraMgI, vaca, sarasoM, atIsa, jAvitrI donoM jIre, sa~bhAlU, gajapIpala, ajamoda, maroDaphalI, kuTakI inakI samAna mAtrA leve aura sabase dUnA triphalA aura sabake barAbara zuddha gUgala gUgalake Aho ! Shrutgyanam Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra:barAbara gaukA dUdha, dUdhase AdhA ghI aura ghIse solaha muNA gomUtra ina sabako milAkara pakAya zahada DAle,triphalAke barAbara maMDUra usase doguNA lohasAra, maMDUra-sAra DAlakara kAmameM lAve / isa yogarAjagUgalako prAtaHkAla sevana karanese arza, vAyugolA, pAMDuroga, aruci, nAbhizUla, udAvartta, prameha, vAtarakta, bhagaMdara, kSaya, koDha, hRdayaroga, grahaNI, zvAsa, aura khAMsIko dUra kare / agnikA dIpana kare, vIryako baDhAve, striyoMke yonidoSoMko dUra kare / isapara khAnA pInA kuchabhI varjita nahIM hai // 13-21 // kizoragugguluH / triphalAyAstrayaH prasthAH prasthaikamamRtA bhavet / saMkSipya lohapAtreSu sAIdroNAMvunA pacet // 1 // jalamarddhazRtaM jJAtvAgRhNIyAsragAlitam / tatra kAthe kSipecchuddhaM guggulu prasthasammitam // 2 // punaH pradeyaM tatpAtre dA sNcaalyenmuhH| sAndrIbhUtaM ca tajjJAtvA guddpaaksmaakRtiH||3|| cUrNIkRtya tatastatra dravyANImAni nikSipet / pathyA dvipalikA jJeyA guDUcI palakonmitA // 4 // paDakSaM tryUSaNaM proktaM viDaMgAni palAIkam / karSa karSa trivRdantyo pIDitaM snigdhabhAjane // 5 // guTikAM zANikAM kRtvA yuMjyAdoSAdyapekSayA / anupAne bhiSag dadyAtkoSNaM nIraM payo'thavA // 6 // maJjiSThAdizRtenApi yuktaM yuktimatA param / jayetsarvANi kuSThAni vAtaraktaM tridoSajam // 7 // Aho! Shrutgyanam Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (219)) sarvatraNAni gulmAMzca pramehapiDikAstathA / pramehodaramandAmikAsazvayathupANDutAH // 8 // hanti sarvAmayAnitthaM sukhayukto rasAyanaH / kizorakAbhidhAno'yaM kuryAtkaizorakaM balam // 9 // amlaM tIkSNamajIrNa ca vyavAyaM zramamAtapam / madyaM roSaM tyajetsamyagguNArthI purusevakaH // 10 // triphalA 48 pala, giloya,10 prastha inako 24 sera pAnI meM DAlakara loheke pAtrameM pakAye,jaba AdhA pAnI zeSa rahe taba utArakara kapaDemeM chAnaleve, phira guggula 1 prastha DAlakara auTAve, kalachIse hilAtA jAya, java guDakI cAsanIka samAna gADhA hojAya taba utAra ThaMDhA kara nimnalikhita auSadhiyoMko DAle-haraDa 2 pala, giloya 2 pala, soMTha, miraca, pIpala 24 TaMka, vAyaviDaMga 8 TaMka, nisoya 4 TaMka, jamAlagoTekI jaDa 2 TaMka / phira sabako milAkara eka eka TaMkake pramANa goliyAM banAve aura cikane bartana meM rakha choDe, doSa aura balAbala dekhakara vaidya garama pAnIke sAtha anupAna deve athavA dUdha vA maMjIThake kADhese deve to sampUrNa roga, vAtarakta. tridoSa, saba prakArake vraNa, gulma, prameha, phunsI gAMTha, 18 prakArakA koDha udara vikAra, mandAgni, khA~sI, sUjana, pAMDDaroga, AmavAta ina rogoMko nAza kare aura yaha kizora guggula javAnakAsA balakare / jo guNakI icchA ko to khaTTA, caraparA, ajIrNa, zrama, dhUpa, madya, roSa inako tyAga kare // 1-10 // triphlaagugguluH| tripalaM triphalAcUrNa kRSNAcUrNapalonmitam / guggulaM paJcapalikaM kuTTayetsarvamekataH // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (220) yogcintaamnniH| mizrAdhikAraHtatastu guTikAM kRtvA prayuMjyAd vahnayapekSayA / bhagandaraM gulmazophamarzAsi ca vinAzayet // 2 // triphalAcUrNa 3 pala, pIpala 1 pala, gUgala 5 pala, ina saba ko pIsakara golI banAve, yathAyogya agni bala dekhakara golI deve. yaha gUgala bhagandara, gulma, sUjana aura arzako dUra kare // 1 // 2 // kaaNcnaargugguluH| kAMcanAratvaco grAhyAH palAnAM dazakaM budhaiH / triphalA SaTpalA kAryA trikaTu syAtpalatrayam // 1 // palaikaM varuNaH kAryaelAtvak patrakaM tthaa| pratyekaM karSamA syAtsarvAnekatra cUrNayet // 2 // yAvatsarvamidaM cUrNa tAvanmAvastu gugguluH| saMkuTaya sarvamekatra piNDaM kRtvA ca dhArayet // 3 // guTikAH zANikAH kRtvA prAtAhyaM yathocitam / gaNDamAlAM jayaMtyugrAmapacImabuMdaM tthaa|| 4 // granthIntraNAni gulmAMzca kuSTAni ca bhagandaram / pradeyazcAnupAnAthe kAtho munnddiitikaabhvH| kvAthaH khAdirasArasya pthyaakaathoyvossnnkH||5|| kacanArakI chAla 10 pala, triphalA 6 pala, soMTha, miraca, pIpala 3 pala, baranA 1 pala, ilAyacI, taja, tejapAta 4 TaMka ina sabake barAbara gUgala DAlakara golI 1 TaMkake pramANa banAve, prAtaHkAla balAbala dekhakara deve to gaMDamAlA, apacI, arbuda, gAMTha, vraNa, 18 prakArakA koDha aura bhagaMdarako hare. anupAna muMDIke kADheke sAtha tathA khairasArake kADheke Aho! Shrutgyanam Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 221 ) sAtha deve tathA harake kADheke sAtha deve vA garama pAnIse deve to Upara likhe roga dUra hoveM // 1-5 // gokSurAdigugguluH / aSTAviMzatisaMkhyAni palAnyAnIya gokSurAn / vipacetSaDguNe nIre kvAtho grAhyo'rddhazeSataH // 1 // tataH punaH pacettatra puramaSTapalaM kSipet / guDapAkasamAkAraM jJAtvA taM tatra nikSipet // 2 // trikaTutriphalAmustaM cUrNa tu palasaptakam / tata piNDIkRtastasya guTikAmapi yojayet // 3 // hanyAtpramehaM kRcchraM ca pradaraM mUtraghAtakam / vAtAstraM vAtaraktaM ca zukradoSaM tathA'zmarIm // 4 // gokharU 28 palako chaHguNe pAnI meM auTAve, jaba AdhA pAnI raha jAya taba utAra leve, chAnakara 8 pala gUgala DAle, jaba gADhA hojAya taba utAraleve aura ThaMDA hojAnepara ina auSadhiyoMko DAle - soMTha, mirca, pIpala, triphalA, mothA 7 palakA cUrNa kara DAle, sabako milAkara eka TaMka pramANa golI banAve. yaha auSadhi prameha, mUtrakRcchra sUtrAtrAta pradara, vAtarakta, vIryadoSa aura patharI Adiko dUra karatI hai // 1-4 // siMhanAda gugguluH / phalatrikozIra viDaMgadantIpunarnavAmbhodharavahnivivA / rAnAmRtAbhIrusurAhvadArvI sagraMthikailebhakaNApalAMzaiH // 1 // droNAMbhaso guggulatulya bhAgairarddha taiH sUkSmapaTAntapUtaiH / bhUyaH zRtairaMguli rUpo lehaH suzIto bhuvi bhAjanasthaH // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) yogcintaamnniH| [mishraadhikaar:sucuurnnitaistryuussnnjntuhbiichinnodbhvaadaay'bhyaatrijaataiH| trivRtsamairakSamitaM vicUrNa nidhAya guptaM yavadhAnyapUte // 3 // mAsasthitaM prAzya zubhe'hni zuddhaH prayAtyarogaM rujito manuSyaH / zophodaraplIharujovikAranAbhitraNAjhegrahaNIpradoSaiH // 4 // savAtaraktaiH sakalaizca kuSThaivimucyate pANDugadaizca ghoraiH| prabhaMjano rogamahAtarUNAM vivarddhano rogabalAyuSAM ca // 5 // mAsAdhyamastIti vikArajAtaM khyAtastu nAnnA bhuvi siNhnaadH|| 6 // triphalA, khasa, vAyaviDaMga, soMTha, mothA, daMtI, cItA, rAnA, giloya, kaTasenA, devadAru, haladI, pIpalAmUla, ilAyacI, gajapIpala, solaha sera pAnI saba auSadhiyoMke barAbara gUgala inako milAke auTAve. jaba AdhA pAnI rahajAya taba chAna leve. phira maMdAgnise auTAkara jaba gADhA hojAya taba utAraleve aura ina auSadhiyoMko DAle-soMTha, mirca, pIpala, vAyaviDaMga, giloya, dAruhaladI, haraDa, taja, tejapAta, ilAyacI, nisotha inakI samAna mAtrA 14 TaMka cUrNa karaDAle, phira cikane bAsanameM bharakara rakha deve, yava tathA dhAnameM eka mahInA rAkhai, phira acchA dina dekhakara sevana kare to sUjana, udararoga, plIhA, darada, nAbhIke vraNa, bavAsIra, saMgrahaNI, vAtarakta, saMpUrNa koTa, pAMDaroga ye roga nAza hoveM / yaha gUgala rogarUpI vRkSoMkA chedana karanevAlA hai // 1-6 // pramehe mUtrakRcchre ca candraprabhAgugguluH / bilvaM vyoSaphalatrikaM trilavaNaM dvikSAracavyAni ca zyAmApippalimUlamustakakaNAmAdhvIkadhA Aho! Shrutgyanam Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (223) nytvcH| SagraMthAmaradAruvAraNakaNAbhUnimbadantInizApatrailAtiviSAH pricuamitayo lohasya karSASTakam // 1 // tvakkSIraM palikAM paraM dazajalAnyaSTau zilAjinmato matsyaMDIkuDavonmiteti guTikA saMyojya kuryAdbhiSak / tatraikaM prativAsaraM sahaviSAkSaudreNa lihyAdimAM taptaM mastupayorasaM madhughRtaM taavtpibenmaatryaa||2|| azAsi pradaraM jvaraM suviSamaM nADIvraNAnazmarI kRcchaM vidradhimanimAMdyamudaraM pANDvAmayaM kAmalAm / yakSmANa sabhagandaraM sapiDikAgulmapramehArucIretodoSamuraHkSataM kaphamarutpittAtimugrAM jayet // 3 // vRddhaMsaMjanayedhuvAnamasamaujaskaM balaM varddhayedetasyAM na niSiddhamaMgamasakRnnecchAgamaM maithunam / vikhyAtA guTikeyamaMcitataga caMdraprabhAnAmatazcandrAnandakarI karoti rucirAM candreNa tulyAM tanum // 4 // bela, soMTha, mirca, pIpala, triphalA, saiMdhAnoMna, kAlAnoMna, kacanona, sajjIkhAra, javAkhAra, cavya, nisotha, pIpalAmUla, mothA cirAyatA, jamAlagoTekI jaDa, haladI, tejapAta, ilAyacI, sonAmakkhI, dhaniyAM, taja, ajamoda, devadAru, gajapIpala, atIsa, nIMba cAra TaMka, lohasAra 32 TaMka, vaMzalocana 1 pala, gUgala, 160 TaMka, zilAjIta 8 pala, mizrI khAMDa 64 TaMka ina sabako ikaTThA kara 1 TaMka pramANa golI banAkara / ghRtake saMga nitya sevana kare / mahA, dUdha, zahada Aho! Shrutgyanam Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraUparase pIve, yathA bala dekha leve / bavAsIra, pradara viSamajvara, nasAke phoDe, phunsI, patharI, mUtrakRcch, mandAgnipeTakA darda, pAMDuroga, kamalavAyu, bhagandara, gAMTha, bIsa prakArakA prameha, aruci, vIryadoSa, ura: kSata, kapha, vAta, pitta inakI pIDAko jIte. buDDheko javAna kare, jaba auSadhiko sevana kare taba maithunako na choDadeve / yaha gUgala sampUrNa rogoMko dUra karatA hai // 1-4 // zaMkhadrAva / sphaTikA ca yavakSAraM soro'tha navasAdaram / samabhAgamitairebhiHzaMkhadrAvo raso mataH // 1 // kAcakUpIdvayaM nItvA dattvA karpaTamRttikAm / ekasya vivaraM kRtvA bhRtvA cAnyAH sadoSadhIH // 2 // gajakumbhAsyayaMtreNa cullyAMca kharparopari / dhRtvAdattvA ca mandAgniM tadrasaM kAcabhAjane // 3 // gRhItvA sthApayetsamyaggrahIyaM zubhe dine / zaMkhau dravati tanmadhye zaMkhadrAvastato mtH||4|| kumbhakena pramuMceta jihvAgre tAlukopari / dantAH patanti lagne'smiJcheSarogasya kA kathA // 5 // akhilodararogANAM nihantA gulmakasya ca / kAliMja plIhakaM hanti hRdrogaM grahaNI ykRt||6|| urva kAsaM karpha zvAsaM hyAmavAtaM vinAzayet / kAMti nIrogatAM puSTiM jaTharAgniM vivardhayet // 7 // phiTakarI, yavakSAra, zorA, nausAdara ina sabako barAbara lekara kAcakI do zIzI le kaparamiTTI kara ekame davA bhara Aho! Shrutgyanam Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (225) deve, phira gajakuMbhakara cUlhe para caDhA mandAgni deve, jaba usakA rasa dUsarI zIzImeM AjAya taba lekara acchI jagaha svakhe aura acchA dina dekhakara sevana kre| isameM zaMkha tathA kauDI DAlanese bhasma ho jAtI hai isIse isako zaMkhadrAva kahate haiM / isakI mAtrA ruIke phohemeM lagAkara jihvApara lagA deve aura jo dAMtoMmeM laga jAyagA to dAMta girajAveMge aura sampUrNa udararogoMko tathA gulmako nAza karai / plIhA, hRdroga, grahaNI, yakRta, urvazvAsa, kapha, khAMsI, AmavAta inako dUra kare, sundara kAyA kare, puSTI kare, peTakI agniko, baDhAve // 1-7 // gandhaka vidhiH| lohapAtre vinikSipya ghRtamagnau pratApayet / tapte ghRte tatsamAnaM kSiptvA gandhakajaM rasam // 1 // galitaM gandhakaM jJAtvA dugdhamadhye vinikSipet / evaM gandhakazuddhiH syAta sarvakAryeSu yojayet // 2 // loheke pAtrameM ghRta DAlakara taDakAve, jaba khUra garama hojAya taba gandhaka pIsakara DAladeya, jaba gaMdhaka galajAya taba dhIsahita dUdhameM DAladeya. yaha zuddha gaMdhaka saba kAmama lAve // 1-2 // dugdhe ghRte ninbarase bhRGgarAjarase'thavA / gandhakaM zodhayetprAjJo dolAyantreNa vAsasA // 3 // sadugdhabhANDe'pi paTasthito'yaM zuddho bhave kUrmapuTena gandhaH / sadugdhabhANDasya mukhe suvastraM baddhaM kSipedgandhakasUkSmakhaNDAn // 4 // vimudrayitvA Aho! Shrutgyanam Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 226) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraHsamitAdinA tanmandAgninA yAmayugaM pacecca // 5 // zodhitaM gandhakaM yAvattAvatI triphalA bhavet / dvayostulyA sitA deyA karSAI khAdayet sudhii||6|| kaNDUvicarcikAdadrUsidhmamaNDalakuSTanut / amlakSAra hiGgu talamagnitApaM ca vajayet // 7 // dUdha, ghI, nIMva kA rasa, bhAMgarekA rasa, pratyekameM gandhakako zodhe, eka hAMDImeM gandhaka kapaDekI poTalI banAya dolAyantrameM mandAgnise pakAve, phira dUdha hAMDImeM bharakara Upara kapaDA bAMdhakara gandhaka rakha mandAgnise deya, kUrmapuTase isa prakAra gandhaka zuddha hove, phira gandhaka sUkSma pIsakara, kapar3e meM bAMdhakara sUkSma vastrase mudrA kara cAra prahara yantrameM rAkhe, phira do prahara mandAgni deve, jaba zuddha ho jAya taba triphalekA cUrNa, gandhaka triphalAkI barAbara mizrI 2 TaMka milAkara khAya to khAja, vicacikA, dAda, sidhma, maNDala aura koDha dUra hoveM / paraheja khaTTA, khArI, hIMga, tela, agnikA tApanA banda kare // 3-7 // shilaajtushodhnprkaarH| bInvArA prathamaM zilAjatu jale bhAvyaM bhavetraphale nikAthe dazamUlaje ca tadnu cchinnodbhavAyA rsaiH| vATyAlaM kathane paTolasalile yaSTIkaSAye punagomUtre ca payasyathApi ca gavAmeSAM kaSAye ttH||1|| tIna bAra pahile zilAjItako triphaleke kADhekI bhAvanA deve. phira dazamUlake kADhekI bhAvanA deve. phira giloyake kADhekI bhAvanA deve. phira paTolake kADhekI bhAvanA deve. phira mulahaThI, gomUtra, dUdha inakI bhAvanA deve to zuddha hoya // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhaassaattiikaashitH| (227) zilAjatusattvam / zilAjatu samAnIya grISmataptazilAjatu / godugdhaitriphalAkAthai gadrAvaizca mardayet / Atape dinamekaikaM tatsiddhaM zuddhatAM vrajet // 1 // zilAjItako garamIke dinoMmeM goke dUdhase, triphaleke kADhese, bhAMgareke rasase mardana kare, phira eka eka dina puTa detA jAya aura dhUpameM sukhAtA jAya to zilAjIta zuddha hove // 1 // mukhyaM zilAjatuzilAsUkSmakhaNDaM prakalpayet / nikSipyAtyuSNapAnIye yAmaikaM sthApayetsudhIH // 1 // mardayitvA tato vAri gRhnniiyaastrgaalitm| sthApayitvA ca mRtpAtre dhArayedAtape punH||2|| AloDaya ca punastasmAduparisthaM ghanaM nayet / adhaH sthitaM ca yaccheSaM tasminnIraM vinikssipet||3|| vimarya dhArayedvameM pUrvavaccaiva taM nayet / eva punaH punanAtvAdvimAsAbhyA zilAjatu // 4 // bhUyAtkAryakSamaM vahnau kSiptaM liGgopamaM bhavet / nidhUmaM ca tataH zuddhaM sarvakarmasu yojayet // 5 // elApippalisaMyuktaM mASamAtraM tu bhakSayet / mUtrakRcchaM mUtrarodhaM hanti mehaM tathA kSayam // 6 // zilAjItake choTe 2 TukaDe kara eka prahara pAnI meM bhigove, phira malakara kapaDemeM chAnaleve aura miTTIke pAtrameM DAlakara dhUpa meM rakha deve, phira mathe jo Upara malAI Ave use letAjAya jo pAnI nIce zeSa Aho! Shrutgyanam Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 228 ) yogacintAmaNiH / [ mizrA dhikAraH rahe use pheMka deve, aise hI malatAjAya aura dhUpameM rakha 2 kara Upara kI malAI letA jAya aura nIceko pheMkatA jAya, isI taraha do mahIne zilAjItako zodhana kare, aura agnipara rakkhe to laMbAsA AkAra hojAya aura dhuAM na deve to jAne zuddha hogayA / isa zilAjItako saba kAmoM meM varte / ilAyacI aura pIpala ke sAtha eka mahIne khAya to mUtrakRcchra mutrakA rukanA, kSaya inako dUra kare // 1--6 // svarNadidhAtumAraNam / taile ta gavAM mUtre kAMjike ca kulatthake / taptataptAna siMceta dvAve dvAve tu saptadhA // 1 // suvarNatAratAmrANAM patrANyagnau pratApayet / prasiMcettaptataptAni taile takre ca saMsthite // 2 // gomUtre ca kulatthAnAM kaSAye ca tridhA tridhA / evaM svarNAdilohAnAM vizuddhiH saMprajAyate || 3 || tela, mahA, gomUtra, kAMjI, kulathI ina pratyeka meM dhAtuko tapA 2 kara sAta sAta bAra bujhAve, sonA, cAMdI, tAMbA inake patra kara tapA tapA kara tela, maTTA, kAMjImeM bujhAve, aura gomUtra, kulathIke kADhemeM tIna tIna vAra bujhAve isa prakAra lohe, sone AdikI zuddhi hotI hai // 1-3 // mRgAMkavidhiH 1-3 / svarNasya dviguNaM sutamamlena saha mardayet / tagolakasamaM gandhaM nidadhyAdadharottaram // 1 // gokalaM ca tato rudvA zarAva dRDhasaMpuTe / Aho ! Shrutgyanam Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkA sahitaH / ( 229 ) triMzadvanopalairdadyAtpuTenaiva caturdaza // 2 // nirutthaM jAyate bhasma gaMdho deyaH punaH punaH // 3 // saptamaH ] 1 - sone se dugunA pArA nIMbU ke rasa meM ghoTe, phira golI banAve aura usa golIke barAbara Upara nIce gandhakakA saMpuTa deve. phira do zaMkhoM meM rakhakara sAta kapara miTTI aura 30 Arane upaloMkI agni deve. jaba bhale prakAra nirdhUma hojAve isI taraha caudaha puTa deya aura bAra 2 gandhaka DAle to niruttha bhasma hove || 1-3 // bhUrjavatsUkSmapatrANi hemnaH sUkSmANi kArayet / tulyAni tAni sUtena khalve kSiptvA vimardayet // 1 // kAMcanArarasenaiva jvAlA mukhyA rasena vA / lAMgalyA vA rasaistAvadyAvadbhavati piSTakam // 2 // tathA macaturthIzaM TaMkaNaM tatra nikSipet / piSTamauktika cUrNa ca svarNAdviguNitaM kSipet // 3 // teSu sarvasamaM gandhaM kSiptvA caikatra mardayet / teSAM kRtvA tato golaM vAsobhiH pariveSTayet // 4 // pazcAnmRdA veSTayitvA zoSayitvA ca sAdhayet / zarAva saMpuTasyati tatra mudrAMprayojayet // 5 // lavaNApUrite bhAMNDe dhArayettaM ca saMpuTam / mudrAM datvA zoSayitvA bahubhirgomayaiH pacet // 6 // tataH zIte samAhRtya gandhaM sutasamaM kSipet dhRtvA ca pUrvavatkhalve pacedgajapuTena ca // 7 // svAMgazItaM tato nItvA guMjAyugmaM prayojayet / Aho ! Shrutgyanam Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 230 ) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH aSTAbhirmaricairyuktA kRSNAtrayayutA tathA // 8 // vilokya deyA doSAdInekaikA rsrktikaa| sarpiSA madhunA cApi deyA pathyaM ca bhojayet // 9 // mRgAMko'yaM raso hanyAtkRzatvaM balahInatAm / zleSmANaM grahaNI kAsaM zvAsaM kSayamarocakam // 10 // agniM ca kurute dIptaM kaphavAtAniyacchati // 11 // 2-suvarNakA bhojapatrake samAna sUkSma patra kare aura utanAhI pArA DAla kara kharala kare, phira kacanArakA rasa, jvAlAmukhIkA rasa, kaliyArIkA rasa isameM jabataka piSTake samAna na ho tabataka mardana kare, phira sonese cauthAI suhAgA DAle, phira sonese dugunA motiyoMkA cUrNa aura sabake barAbara gandhaka DAlakara mardana kare.phira sabakA golA banAve phira usapara kapaDA lapeTa pIche kaparamiTTI kara sukhA leve, jaba sUkhajAya taba do zaMkhoMmeM rakhakara kaparamiTTI kara sukhA leve, phira eka hAMDImeM Upara nIce nonabhara bIcameM rakha saMpuTa kaparamiTTI kara sukhA leve, phira khUba Arane upaloM kI AMca deve, jaba ThaMDhA hojAya taba nikAlakara gandhaka, pAga barAbara DAlakara pUrvokta rItise mardana kare, phira gajapuTakI AMca deve. jaba khUba ThaMDhA hojAya taba nikAla leve / ATha miracake yogameM tIna pIpala sayuMkta do rattIke pramANa deve / jaisA doSa dekhe vaisA de, vA eka rattI de, balAvala dekhakara ghI, zahada pathyameM deve. yaha mRgAMkarasa kRzatA, balahAni, zleSma, grahaNI, khAMsI, zvAsa, kSaya aura aruciko dUra kare, agniko dIpta kare aura kapha vAtakA nAza kare // 1-11 // zuddhaM sUtaM svarNapatraM jambIre mardayetsamam / tayodviguNitA muktAstribhistulyaM tu gandhakam // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] , bhaassaattiikaashitH| (231 ) TaMkaNaM gandhakAdadhaiM sarva jmbiirjaivaiH| madha yAmena tadgolaM vastre baddhA vipAcayet // 2 // dolAyantreNa pAtAle yAmAduddhRtya zoSayet / tato mRnmayabhANDAMtalavaNaM cAMgulIdvayam // 3 // kSiptvA taddhikSipetpUrvagolaka vastraveSTitam / / lavaNaiH pUrayedbhANDaM mudrayitvA dinaM pacet // 4 // cullyAM kramAgrinA siddho mRgAMko'yaM mahArasaH / rAjaroganivRttyartha deyo guMjAmito ghRte / dazabhirmaricaiH sArdai pippalyA madhunA'pi vA // 5 // 3-zuddha pArA aura suvarNapatra barAbara le jambIrIke rasameM mardana kare, inameM dUne motI leve aura sabake barAbara gandhaka, aura gaMdhakase AdhA sugAhA le ina sabako jambIrIke rasameM eka prahara ghoTakara golA banAve phira Upara kapaDA lapeTakara dolAyaMtra yA pAtAlayaMtrameM pakAve, kAMjImeM pakAve, phira eka praharake bAda sukhAve, phira miTTIke vartanameM do aMgula nona nIce bharakara kapara miTTI kara eka dina cUlhepara kama (manda, madhya, tIkSNa ) se Agni deve to yaha mRgAMkamahArasa siddha hove / yaha yakSmA rogakA nAza kare, eka rattI ghIke sAtha deya athavA dasa mirca athavA pIpala zahadake sAtha deve // 1-5 // raajmRgaaNkrs| bhasmasUtatrayo bhAgA bhAgaikaM bhasma hemakam / mRtatAmrasya bhAgaikaM zilAgandhakatAlakam // 1 // pratibhAgadvayaM zuddhamekIkRtya vicUrNayet / varATaM pUrayettena cchAgIkSIreNa TaMkaNam // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (232) yogcintaamnniH| mizrAdhikAra:kSiptvA tena mukhaM ruddhA mRdbhANDe tannirodhayet / / zuSkaM gajapuTe paktvA cUrNayetsvAMgazItalam // 3 // raso rAjamRgAMko'yaM catugujaH kssyaaphH| dazapippalikAkSaudre ekonatriMzadadUSaNaiH // 4 // pArekI bhasma tIna bhAga, sonekA bhasma eka bhAga, tAMbekI bhasma eka bhAga, zilAjIta, gandhaka, zuddha haritAla ye saba do do bhAga sabakA milA cUrNa kara kauDiyoMmeM bharadeve, phira bakarIke dUdha aura suhAgese inakA muha banda kara deve phira miTTIke pAtrameM bharakara kaparamiTTI kara sukhA leve, phira gajapuTakI AMca deve, jaba zItala hojAya taba nikAle. yaha rAjamRgAMkarasa cAra rattI balAbala dekhakara deve to kSayarogakA nAza kare / pIpala 10, zahada, miraca 29 ke sAtha le / yaha kSayAdi rogoMko nAza kare // 1-4 // ___ taamrmaarnnvidhiH| sUkSmANi tAmrapatrANi kRtvA saMsvedayed budhaH / vAsaratrayamamlena tataH khalve vinikSipet // 1 // pAdAMzaM mUtakaM dattvA yAmamamlena mardayet / tata uddhRtya patrANi lepayedviguNena ca / / 2 / / gandhakenAmlapiSTena tasya kuryAcca golakam / / dhRtvA tadgolakaM bhANDe zarAveNa ca rodhayet // 3 // vAlukAbhiH prapUryAtha vibhuutilvnnaaNbubhiH| dattvA bhANDaM mukhe mudrAM tatazzullyAM vipaacyet||4|| kramavRddhAgninA samyagyAvadyAmacatuSTayam / svAMgazItalamuddhRtya mRtatAnaM zubhaM bhavet // 5 // Aho! Shrutgyanam Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saptamaH ] bhASATIkA sahitaH / ( 233) tAMbe ke sUkSma patra kara zodha leve, phira chAcha meM tIna dina rakha mardana kareM, phira cauthAI pArA DAlakara imalIke rasameM eka prahara mardana kare, phira tAMbe ke patra nikAlakara aura dugunI gandhaka nIMbUke rasameM ghoTakara tAMbeke patroMpara lepa kara golI banAve. phira do sakoroMko bIcameM golI rakhadeve, kaparoTIkara eka hAMDImeM bAlU vA nona bhara bIcameM saravA rakhadeve, hAMDI ko kapara miTTI kara cUlhe para caDhAve, ani kramase deve, pahale mandAgni pIche madhyama tatpazcAta tIkSNAgni deve, cAra prahara bhale prakAra agni deve jaba ThaMDhA hojAya taba nikAla leve, yaha tAMbezvara rasa haiM // 1-5 // tasya guNA doSAzca / UrdhvazvAsaM kaphaM kAsaM hRdrogaM pAMDutAM kSayam / jayetpramehakuSThAzaH zophazUlAnimandatAH // 1 // azuddhaM vAtasutkedaM mUrcchAdoSaM karoti ca / apakkaM kAMtidhAtughnaM bhramazUloSmakuSThanut // 2 // na viSaM viSamityAhustAnaM tu viSamucyate / eko doSo viSe tAmre cASTau doSAH prakIrtitAH // 3 // bhramo mUrcchA vidAhazca svedaH kedastathA tamaH / arucizvittasaMtApastAmre doSaH prakIrtitAH // 4 // UrdhvazvAsa, kapha, khAMsI, hRdroga, pAMDuroga, kSaya, prameha, koDha, arza, sUjana, zUla aura mandAgniko dUra kare aura jo azuddha rahajAya to bAta, utkleda, mUrcchA doSa kare, apakka ho to dhAtukA nAza, bhrama, zUla, garamI, ko kare / viSahIko viSa mata jAno, tAmra, visshai| viSameM eka doSa hai, tAmbemeM ATha doSa haiM-bhrama, mUrcchA, dAha, sveda kleda tama aruci pitta saMtApa ye tAMbemeM doSa haiM // 1-4 // 2 vaGgamAraNavidhiH / mRtpAtre drAvite vaGge ciJzcAzvatthatvaco rasaH / i Aho ! Shrutgyanam Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 234 ) yoga cintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH kSiptvA kSiptvA cAturthIzamayodaya pracAlayet // 1 // tato dviyAmamAtreNa vaGgabhasma prajAyate / pramehadAhapANDunaM puSTikAntibalapradam // 2 // miTTIke ThIkaremeM rAMgeko galAve imalI, pIpalakI chAlakA cUrNaM cauthAI DAlakara lohekI kalachI se calAve to do praharameM rAMgakI bhasma ho jAvegI / prameha, dAha pAMDurogako dUra kare aura puSTi kAnti balI denevAlI hai // 1 // 2 // sIkamAraNavidhiH / azvasthacicAtvagbhasma bhasmatulyA manaHzilA / jambIrairAranAlaizca piSTvA ruvA puTe pacet // 1 // svAMgazItaM punaH piTvA viMzatyaMzazilAtmakaiH / nAgaH siMdUravarNAbho mriyate sarvakArya kRt // 2 // " pIpala kI chAla imalIkI chAla inakI bhasma karaleve Ara zIzekI barAbara manazila leya jaMbhIrIke rasameM aura kAMjIke rasameM pIsakara zIzeke patrake Upara lepa kare aura agni deya jaba ThaMDhA hojAya taba nikAla leya, phira vIsa bhAga manasila saMpuTa kara phUMke, jaba sindUrakAsA raMga hojAya taba yaha rasa saba kAryo ko kare // 1 // 2 // sAramAraNavidhiH / zuddhaM lohabhavaM cUrNa pAtAlagaruDIrasaiH / gomUtra triphalAkkAthairmardayitvA'gninA puTet // 1 // arkadugdhaiH punaH piTvA puTedyAmacatuSTayam / punaH kanyArasaiH piTvA paceddvajapuTena ca // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 235) puTatrayaM kumAryAzva arkadugdhe puTatrayam / evaM saptapuTairmRtyuM lohaM cUrNamavApnuyAt // 3 // yathA yathA pradIyante puTAstu bahavoM yataH / tathA tathA vivarddhante guNAzcAsya sahasrazaH // 4 // tAvachohaM puDhe deyaM yAvaccUrNe kRte jale | nistaraMgo laghustoye samuttarati haMsavat // 5 // tAvadvicUrNayedetadyAvatkajjalasannibham / karoti nihitaM netre naiva pIDAM manAgapi // 6 // AyuH pradAtA balavIryakartA rogapraharttA madanasya karttA / ayaHsamAnaM nahi kiMcidanyadrasAyanaM zreSThatamaM hitaM ca7 zuddha lohake cUrNako chirahaTIke rasameM mardana kare aura gomUtra, triphalA kADhemeM mardana kare, agnideya, phira Aka ke dUdhameM cAra prahara bhAvanA deve phira gvArapATheke rasa meM pIsakara gajapuTameM phUMke, phira gvArapAThe meM tIna bhAvanA deya aura arkadUdhameM aise sAta puTa dene se lohA maratA hai, aura jyoM 2 jiyAdaha puTa deya tyoM 2 guNa baDhate jAte haiM, vaidya near puTa detA rahe ki, jabataka jalapara taire nahIM aura jabataka kAjalake samAna na hoya tabataka cUrNa karatA rahe tathA netrameM lagAnepara thoDI bhI pIDA na kare / yaha AyukA denevAlA hai vIrya baDhAve, rogoMkA nAza kare, kAmoddIpana kare, lohake samAna dUsarA rasAyana nahIM hai, zreSTha aura hitakAraka hai // 1-7 // maNDUrakaraNam / akSAMgAre dhametkihUM lohajaM tadbhavAM jalaiH / siMcayettaptataptaM ca saptavAraM punaH punaH // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236) yogcintaamnniH| mizrAdhikAraH cUrNayitvA tataH kvAthardviguNaitriphalA bhavet / pacettatazcArkadugdhairmaNDUraM jAyate param // 2 // triphalA trikaTurmustAgniviDaMgaiguMDe guttii| takreNa pItamathavA mAsaM vA sptsptkaiH||3|| urvazvAse pANDuroge zopha AmAnile kRmau / mRdbhakSitavikAreSu vAriroge ca zasyate // 4 // dairasAra vA baheDekI lakaDIke koyaloMmeM loheke kITako tapAve aura gomUtrameM sAta bAra bujhAve pIche dUnA triphalA lekara donoMko Akake dUdhameM bhAvanA dekara saMpuTa meM phUkadeve to maMDUra uttama bane, phira triphalA, soMTha, miraca, pIpala, mothA, citraka, vAyaviDaMga inako milAkara guDameM golI banAve, prAtaHkAla chAchake sAtha golI eka mahInA yA49 dinameM khAya to UrdhvazvAsa, pAMDuroga, sUjana AmavAta, kRmiroga, miTTIvikAra aura pAnI laganA ye saba roga dUra hoveM // 1-4 // abhrkmaarnnvidhiH| kRSNAbhrakaM dhamedragau tato dugdhena siMcayet / bhitrapatraM tataHkRtvA taNDulIyAmlayovaiH // 1 // bhAvayedaSTayAmaM tadevaM zudhyati cAbhrakam / / bavA dhAnyayutaM vastre mardayetkAMjikaiH sahaH // 2 // AdAyAmlagataM zuddhaM zuddhadhAnyAbhrakaM bhavet / akakSI rairdinaM piSTvA cakrAkAraM ca kArayet // 3 // veSTayedapatrAMzca samyaggajapuTe pacet / punarmo punaH pAcyaM saptavAraM prayatnataH // 4 // Aho! Shrutgyanam Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 237 ) tato vaTajaTAkvAthaistadvaddeyaM putrayam / mriyate nAtra saMdehaH sarvakAryeSu yojayet / nizcandramabhrakaM tatsyAjjarAmRtyurujApaham // 5 // kAle abhrakako agnimeM tapAve, phira dUdhase sIMceM, phira jude 2 patra et Halls pAnI meM aura imalIke rasameM ATha praharakI bhAvanA deve to abhraka zuddha hove, phira dhAnyayukta kapaDe meM bAMdhakara kAMjI meM mardana kare to zuddha dhAnyAbhraka hove, phira Aka ke dUdhameM eka dina ghoTakara TikiyA banAve aura Aka ke patte Upara nIce lapeTakara gajapuTakI AMca deve phira ghoTakara AMca deve, aise 7 bAra AMca deve, phira vaTakI jaDake kADhe meM tIna puTa deve, isa prakAra nissaMdeha abhraka mare phira saba kAryoM meM vartte, jo acchA abhraka bane to buDhApe va mRtyuko dUra kare // 1-5 // amRtIkaraNam / kSiptvA'bhreNa ghRtaM tulyaM lohapAtre'tipAcayet / ghRte jIrNe tadabhraM tu sarvakAryeSu yojayet // 1 // abhraka ke barAbara vRta DAle aura pAtrameM pakAve, jaba saba ghRta sukhajAya taba utArakara kAmameM lAve // 1 // kRSNAbhrakaM samAdAya dviprasthaM cUrNayedudhaH / gomUtrAloDitaM bhANDe kSiptvA vahnau dinaM pacet // 1 // arkadugdhe punaH piSTvA kRtvA TikaDikAH zubhAH / veSTayitvA'rkapatraizca kharparasthAH punaH pacet // 2 // evamevArkadugdhasya dadyAtsaptapuTAni ca / puTatrayaM kumAryAzca triphalAyAH putrayam || 3 || Aho ! Shrutgyanam Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238). yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraHguDasya ca puTaM dattvA punaH paMcAmRtaiH pacet / tato vaTajaTAkvAthaiH samyag deyaM puTatrayam // 4 // evaM nizcandratAM yAti sarvarogeSu yojayet / mRtamabhraM harenmRtyuM jarApalitanAzanam // 5 // yojitaM cAnupAnena sarvarogaharaM smRtam // 6 // kAlA bhoDala do prastha cUrNa kara Akake patte lapeTakara ThIkarImeM AMca deve, aisehI Akake dUdhakI sAta puTa deve aura pakAve, phira tIna puTa kumArIke rasakI deve, phira tIna puTa triphaleke rasakI deya, phira guDakI eka puTa deya, phira paJcAmRtakI eka puTa deya, phira baDakI jaTAke kADhekI tIna puTa deya, isa prakAra ujvala kare, phira saba rogoMmeM barte / yaha marA huA abhraka mRtakako jilAve, buDhApeko dUra kare anupAnase deya to sahasA roga na hove, saba roga nAza hoveM // 1-6 // sarvadhAtusattvavidhiH 1-2 / lAkSA mInaM payazchAgaM TaMkaNaM mRgazRGgakam / piNyAkaM sarSapAzigrugujorNA guDasaindhavam // 1 // yavastiktA ghRtaM kSaudraM yathAlAbhaM vicUrNayet / ebhirvimizritAH sarve dhAtavo gADhavahninA // 2 // mUSAdhmAtAH prajAyante muktasattvAna sNshyH||3|| 1-lAkha, machalI, bakarIkA dUdha, suhAgA, hiranakA sIMga, sarasoMkI khala, sahajanA, ciramiTI, una, guDa, seMdhAnona, yava, kuTakI, ghRta, zahada jisa prakAra ho sake usa prakAra cUrNa kare aura saba dhAtumAtrakA satva nikAle ina cIjoMkA mUSA saMpuTakara satva nikAle // 1.3 // Aho! Shrutgyanam Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (239) guDaM ca guggulaM caiva lAkSApAmANDaTaMkaNam / uSNaM mInaM samAdAya samabhAgAni kArayet // drAvayetsarvasattvAni pASANAdapi mRttikA // 1 // 2-lAkha, pamAra, suhAgA, una, machalI inako samAna le ina sabako milAkara mUsameM satva nikAle, isase pattharase bhI miTTIkA sattva nikalatA hai // 1 // mRtdhaatusNjiivnii| ghRtamadhuTaMkaNagunAguDena piNDIkRto mRto dhaatuH| sa punarjIvati yadA tadA niruttho mRto dhAtuH // 1 // ghI, zahada, suhAgA, ciramiTI, guDa inameM dhAtuko milAya golI banAve to marI huI dhAtu jIve aura phira usa dhAtuko mArai to vaha niruttha arthAt pUrNa mRta ho jAtA hai // 1 // pArAzodhanavidhiH / kumArI citrakaM vyAdhimUlakAMkulyavAriNA / pRthakpRthakcaturyAmaM mardayetsarvakarmasu // 1 // aMkolena viSaM hanti pAvakaM hanti citrakaiH / rAjavRkSaimalaM hanti kumaariisptkNcukaiH||2|| pAreko ghIgvArapATheke rasameM mardana karai, cAra prahara cItA. amalatAsa, kUTameM mardana kare, cAra prahara aMkolakI jaDake rasameM mardana kare, phira saba kAmameM lAve / aMkolake mardanase pArekA viSa nAza hove, cItese mardana karanese dAha dUra hove, amalatAsake mardanase mala dUra hove, kumArIrasake madana sa sAta kA~calI pArekI dUra hoveM // 1-2 // hrgauriirsH| rasabhAgo bhavedeko dviguNo gaMdhako mtH| Aho ! Shrutgyanam Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH khalve kajjalasaMkAzaM kAcakupyAM kSipetsudhIH // 1 // khapare vAlukApUrNa sthApayettatra kUpikAm / iSTakAM ca mukhe dattvA kRtvA karpaTamRttikAm // 2 // saptaviMzatiyAmaizca tribhiH kUpairvipAcayet / pazcAdU samAyAti rasaM jJAtvA vicakSaNaH // 3 // haMsapAdasamaM varNa niSpannaM rasamAdizet / guMjAyugmaM pradAtavyaM sitAdugdhAnupAnayuk || 4 || pramehazvAsakAseSu SaMDhe kSINe'lpavIryake / haragaurIraso deyaH sarvarogaprazAntaye // 5 // ye kSINAgatavIryAzca kathaM sIdanti te narAH / IzvareNa tvidaM proktaM haragaurIrasAyanam || 6 || eka bhAga pArA, do bhAga gandhaka kharala meM ghoTakara kajalI kare, phira zIzI meM DAlakara ikaTThI kare, phira vAlukAyaMtra meM rakha Upara nIce bAlU bhare, bIcameM zIzI rakkhe aura pakI IMTase mukha banda kare aura vidhipUrvaka sAta kaparoTI kara sattAIsa prahara tIna tIna zIziyoM meM pakAve, phira jaba Upara ur3akara AjAya taba jAno rasa bana gayA, siMgaraphakAsA raMga niSpanna rasa jAno / do rattI pAnameM le aura mizrI milAkara Upara se dUdha pIve. yaha haragaurIrasa - prameha, zvAsa, khAMsI, napuMsakatA, kSINatA, vIryakSaya ina saba rogoMkA nAza karatA hai jina manuSyoMkA vIrya kSINa hai ve kyoM duHkha pAte haiM / Izvarane unake liyehI haragaurisa kahA hai // 1-6 // rasasiMdUram / sUtakaM ca samAdAya dviguNaM gandhakaM kSipet / tatazca kajjalIM kRtvA kAcazIzyAM tu dhArayet // 6 // Aho ! Shrutgyanam Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] mASATIkAsahitaH / ( 241 ) mRnmayAM mudritAM datvA nandasaMkhyA pramANataH / pRthagbhANDaM tu saMsthApya vAlukArddhapramANataH // 7 // madhye ca zIzikAM dhRtvA mukhe mudrAM ca kArayet / dvAtriMzadyAmamagrizca svAMgazIte'vatArayet // 8 // rasAsiMdUranAmedaM bhAskareNa vinirmitam / aagri sadA grAhyaM nAgavalIdalaiH saha // 9 // pArese dUnI gandhaka DAlakara kajalI kare, phira kAcakI zIzI meM bhara mukha banda kara kapara miTTI nA bAra kara eka pAtra meM AdhA bhAga bAlU bhara bIcameM zIzI rakha phira Upara bAlU bhara mukha banda kare. sAta kapa miTTI kara battIsa praharakI AMca deve. jaba ThaNDhA hojAya taba utAra leve | yaha rasasindUra bhAskarajIne kahA hai. mAtrA do rattI nitya pAnake sAtha sevana kare // 6-9 // madanamudrA 1-2 | nAgendra sikthakamayomalasarjikAbhirlAkSA ca cuMbakamadhUphala bhUrjapatram | saMkuTyamAnamatasIphalatailamizra zrIpAradasya maraNe madanAkhyamudrA // 1 // 1- sandUra, moma, loha, kITa, sajjI, lAkha, cumbaka patthara, mahuA phala, bhojapatra inako kUTakara alasI telameM milAve. yaha pArA mArane ke liye madanamudrA kahI hai // 1 // udumbarArkavaTa dugdhapalaM palaM ca lAkSApalaM palacatuSTaya bhUrjapatram / saMkuTya sarvamata sIphalatailamizraM zrIpAradasya maraNe madanAkhyamudrA // 2 // 16 Aho ! Shrutgyanam Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 242 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH 2-- gUlarakA dUdha, AkakA dUdha, vaTakA dUdha eka eka pala la, lAkha 1 pala aura bhojapatra cAra pala le ina sabako kUTakara alasI ke telameM milAve. yaha bhI pArA mAraneke liye madanamudrA hai // 2 // vajramudrA / khaDI kha dirabhasmAM lavaNazvAthavA dhruvam / kArISabhasma lavaNAM dvAbhyAM mudrA prakIrtitA // 1 // khaDiyA, khairasAra, rAkha, pAnI, nona athavA kevala rAkha, nona, pAnI se yaha donoM milAkara vajramudrA banatI hai // 1 // pAradaguNAH / dehasya zuddhiM kurute ca pArado nAnAgadAnAM haraNe samarthaH / karoti puSTi harate ca mRtyuM kalpAyupaM cApi karoti nUnam // 1 // pAradaH sakalarogapArado rAjayakSmazaraNaikapAradaH / sarva rogamapi hanti tatkSaNAnnAgavalirasarAjabhakSaNAt // 2 mUcchito harate vyAdhiM baddhaH khecaratAM brajet / sarvasiddhikaro nIlo nizcalo muktidAyakaH // 3 // tAre guNAzIti tadarddhakAMte vaMge catuHSaSTi khau tadarddham / hemnaH zataikaM gagane sahasraM vatre guNAH koTiranaMtasute // 4 // saMskArahInaM khalu sutarAjaM yaH sevate tasya karoti bAdhI / dehasya nAzaM vidadhAti nUnaM kuSThAn samagrAn janayennarANAm // 5 // vikAro yadi jAyeta pAradAnmalasaMyutAt | gaMdhakaM Aho ! Shrutgyanam Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (243) sevayeddhImAnpAcitaM vidhipUrvakam // 6 // gaMdhakaM mASayugmaM ca nAgavallIdalaiH saha / khAdet pArada: saMgrasto doSazAntistadA bhavet // 7 // pArA dehakI zuddhi karatA hai aura nAnAprakArake rogoMke nAza karaneko samartha hai. puSTikAraka, mRtyukA hartA, nizcaya kalpakI umara karatA hai, pArA saMpUrNa rogoMko pAra karatA hai. zoSa, yakSmA, dAha inako meghake samAna zAMta karatA hai, pArA nAgarapAnake sAtha sevana karanese saMpUrNa rogoMko dUra karatA hai. mUJchita pArA rogakA nAza karatA hai, pArekI golI mukhameM rakhanese AkAzamArgameM hokara cale, nIlA pArA sarva siddha karatA, nizcala muktikA denevAlA hai, cAMdImeM 80 guNa, kAMtisArameM 40 guNa, vaMgameM 64 guNa, tA~bemeM 32 guNa, suvarNameM 100, abhrako 1000 guNa, hIrAmeM 10000000 guNa, aura pAremeM anaginata guNa jAno, para ina sabakI bhasmameM guNa hai| aura saMskArahIna pArA khAya to avaguNa karatA hai, dehakA nAza, koDhako kare / pArA khAnese jo vikAra hoveM to do mahIne pAnameM zuddha gaMdhakakA sevana kare to pArA khAneke sarva roga zAMta hoveM // 1-7 // paardvikaarshaantiH| drAkSAkUSmAMDakhaNDA ca tulasI zatapuSpikA / lavaGgatajanAgaM ca gandhakena samAMzakaH // 3 // karSamAtrapayobhuktaM sarva sarva pRthak pRthak / sarvayogAntarAsAdhyasUtadoSavikAranut // 2 // nAgavallIrasaM prasthaMgarAjarasaM samam / tulasIrasaprasthaM ca chAgIdugdhaM samAMzakam // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) yogcintaamnni| [mizrAdhikAra: mardayetsarvagAtreSu yAmayugmaM dinatraye / nAnaM zItalanIreNa sUtadoSaprasAntaye // 4 // munakA, peThA, khAMDa, tulasI, sopha, lauMga, taja, nAgakezara, gaMdhaka inakI samAna mAtrA le ina sabako gaMdhaka saMyukta cAra TaMka khAya, uparase dUdha aura ghI pIve, eka eka karSa judI 2 auSadhi leve, yaha saba rogoMko zAMta kare aura pAreke vikAroMko dUra karatA hai. pAna aura bhAMgarekA rasa eka eka prastha leve, tulasIpatrakA rasa eka prastha cakarIkA dUdha eka prastha inako 2 prahara zarIrameM mardana kare aura ThaMDe pAnIse snAna kare to pArekA doSa dUra hoya // 1-4 // bhsmsuutm| zuddhaM mUtaM samaM gandhaM vaTakSIravimardayet / pAcayenmRttikApAtre vaTakASThairvicAlayet // 1 // lavaminA dinaM pAcyaM bhasma sUtaM bhavedhruvam / dvigunaM nAgapatreSu puSTamanezca vRddhikRt // 2 // pArA 4 TaMka, gaMdhaka 4 TaMka, baDake dUdhameM mardana kare aura miTTIke pAtrameM pakAye, baDakI lakaDIse hilAtA jAya, eka dina mandAgni deya to pArA bhasma ho jAyagA, mAtrA eka rattI pAnameM deve to puSTi karai, agni dIpana aura kSudhAko baDhAve // 1.2 // haritAlazuddhiH / tAlakaM kaNazaH kRtvA taccUrNa kAMjikekSipet / dolAyaMtreNa yAmaikaM tataH kUSmAMDavaiH // 1 // tila tailaM pacedyAmaM yAmaM ca triphalAjalaiH / Aho! Shrutgyanam Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 245) evaM yaMtre caturyAmaM pAcyaM zuddhayati tAlakam // 2 // zuddhaM syAttAlakaM chinnaM kUSmANDasaliletataH / cUrNodake pRthakkaile bhasmIbhUtaM na doSakRt // 3 // tAlakaM poTTalI baddhA mRdbhANDe kAMjike kSipet / dolAyaMtreNa yAmaikaM tataH kUSmANDajaidravaiH // 4 // tilataile pacedyAmaM yAmaM ca triphalAjalaiH // 5 // haritAlake TukaDe kara kAMjImeM DAla eka prahara dolAyantra meM pakAve phira peTheke rasa meM eka prahara pakAve, tilake tela aura triphaleke kAr3he meM eka eka prahara pakAve, aise cAra prahara A~ca deve to haritAla zuddha hove | usa zuddha haritAlako peTheke rasameM pakAve, phira tela meM tathA eka prahara triphaleke rasameM pakAya zuddha karaleve to nirdoSa hoya // 1-5 // tAlaM vicUrNayetsUkSmaM madye nAgArjunIdravaiH / sahadevyA balAyAzca mayedivasadvayam // 6 // tattAlaM roTakaM kRtvA cchAyAyAM ca vizoSayet / iMDikAyaMtra madhyasthaM pukSabhasma talopari // 7 // pAcayaM vAluka yaMtreNa bhiditaM caNDavahninA / svAMgazItaM samuddhRtya sarvayogeSu yojayet // 8 // haritAlako nAgArjana ke rasameM 3 dina aura sahadevI kaMdhaIke rasama 2 dina mardana kare phira haritAlakI TikiyA kara chAyA meM sukhAve, phira bAlukAyantra meM DhAka kI rAkha bhara bIca meM TikiyA rakha pakAve, atitIkSNa agni deya, jaba ThaMDhI hojAya taba nikAla sampUrNa kAmameM lAve // 6-8 // Aho! Shrutgyanam Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (246) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH rskrpuurvidhiH| pAradaH sphaTikA caiva hIrAkAsIsameva ca / saindhavaM samabhAge te viMzAMzaM navasAdaram // 1 // khalve vimarya sarvANi kumArIrasabhAvanA / kramavRddhAgninA pakko rasaH karpUrasaMjJakaH // 2 // pIsI phiTakarI, hIrAkasIsa, nona pratyeka eka eka sera, bIsavAM hissA navasAdara inako kharala kara kumArIrasameM kramase agni deve, pahile mandAgni, phira madhyamAgniM, phira tIkSNAgni de to * rasakapUra banai // 1-2 // sUtaM saMzodhya cakrAmaM kRtvA liptvA ca hiNgunaa| dvisthAlIsampuTe dhRtvA pUrayellavaNena ca // 3 // adhaHsthAlyAM tato mudrAM pradadyAd dRDhatAM budhaiH / vizoSyAgni vidhAyAdho niSicedabunopari // 4 // tatastu kuryAttIvAgniM tadadhaH praharatrayam / evaM nipAtayedUrdhvaM raso doSavivarjitaH // 5 // atho piTharImadhye lagno grAhyo rsottmH||6|| pAreko zodhakara nirmala kare, phira hAMDImeM hA~gakA lepa kare, dUsarI hAMDIkA sampuTa kara nonase bhara de aura hAMDImeM dRDha mudrA deve, jaba sUkha jAya taba cUlhe para caDhAve, kramase Agne deve aura tIna prahara tIkSNa bhagni deve aura pAnIse bhIgA kapaDA rakkhe, thoDA 2 pAnI DAlatA jAya, jaba zItala hove taba nikAle jo UMcA caDhajAya vo nirdoSa mAno, UparakI hAMDImeM ho use uttama nAno / 3-6 // Aho! Shrutgyanam Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaaNttaakaashitH| (247) zuddharasasya mukhakaraNam / arksiihuNdddhttuurlaaNgliikrviirkaaH| gunAhiphenA cetyetAH sptopvissjaatyH||1|| etairvimarditaH stazchinnapakSaH prajAyate / mukhaM ca jAyate tasya dhAtUMzca grasate drutam // 2 // Aka, thUhara, dhatUrA, karihArI rUkhaDI (tathA zAkavizeSa ) kanera, ciramiTI, aphIma yaha sAta upaviSakI jAti haiM / ina karake pAreko mardana kare to chinnapakSa hojAya aura pAreke mukha hoya ( bubhukSita ) sampUrNa dhAtuoMkA zIghra grasa jAya // 1 // 2 // athavA kaTukaH kSAro rAjI lavaNapaJcakam / rasonA navasArazca zigruzcaikatra cUrNayet / / 3 // samAMzaH pAradodetairjambIreNa draveNa vaa| nimbutoye kAnnikai soSNakhalve vimardayet // 4 // ahorAtratrayeNa syAdrase suruciraM mukham / / 5 // soMTha, miraca, pIpala sajjI, javAkhAra, rAI, pAMcoM noMna, lahasana, nausAdara saha~ janA inakA cUrNa kara tIna dina arthAt 24 prahara mardana karanese pArAke mukha hotA hai / isameM sandeha nahIM // 3-5 // paardmaarnnvidhiH|| mRtpiNDe prakSipentrIraM tanmadhye ca zarAvakam / mahatkuNDaM pidhAnAbhaM tanmadhye mekhalAyutam // 1 // likheccamekhalAmadhye svarNenAtra rasaM kSipet / rasasyopari gandhasya rajo dadyAtsamAMzakam // 2 // dattvopari zarAvaM ca bhasmamudrAM pradApayet / Aho! Shrutgyanam Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) yogcintaamnniH| [mitrAdhikAra:tasyopari puTaM dadyAccaturbhirgomayopalaiH // 3 // evaM punaH punargandhaM SaDguNaM jAsyedbudhaH / gandhe jIrNe bhavetsUtaM tIkSNAniH sarvakarmakRt // 4 // dhUmasArarasaM tAro gandhakaM navamAdaram / yAmaikaM mardayedamlairbhAgaM kRtvA samaM samam // 5 // kAcakupyAM vinikSipya tAM ca mRdstrmudryaa| vilipya parito vakre mudrAM dattvA ca zoSayet // 6 // adhaH sacchidrapiTharImadhye kUpI nivezayet / piTharI vAlukApUrai tvA AkUpikAgalam // 7 // nivezya cullyAM taddhaH kuryAdvahiM zanaiH shnaiH| tasmAdapyadhikaM kiJcitpAvakaM vAlayekramAt // 8 // evaM dvAdazabhiryAmaimriyate matakottamaH / sphoTayetsvAMgazItaM ta mUrkhAM gandhakaM tyajet // 9 // adhaHsthaM mRta mUtaM ca sarvakarmasu yojayet // 10 // miTIke baratana meM pAnI bhara bIca samvA rakve, usake Upara eka baDA Dhakkana Dhake, unake cAroM tarapha gaihA karai, usa gaiDhemaM soneke varatanase rasa DAlatA jAya, usa rasake Upara gandhaka pIsakara samAna mAtrA DAle, Upara eka samvA rakve, phira bhasmadA deo, titake Upara puTa dekara upalakI A~ca deve, imI prakAra chaH bAra gandhakako buddhimAn vaidya jala vai / jaise 2 gandhaka jale vaise 2 pAga tIkSNAgni ho kArya karanevAlA ho jAtA hai. jaise dhUmasAra, pArA, phiTakarI, gandhaka, nausAdarako eka prahara khaTAImeM mardana kare aura Aho! Shrutgyanam Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH bhASATIkA sahitaH (249) saba auSadhi barAbara leve . phira kAMca kI zIzImeM bharakara eka zIzI usake sampuTameM deve, phira vAlukAyantrameM zIzIke galetaka bAlU bharadeve aura hAMDI ke mukhameM kapara miTTI kara cUlhepara rakha kramase agni deve, aise bAraha prahara A~ca deve to pAga uttama mare jaba ThaMDhA hojAya taba phoDakara UparakI gandhakachoDa deve, nIceke pArAko kAmameM lAve // 1-10 // hiMguddha se pArA kADhane kI vidhi | nimbUrasairnimbapatrarasairvA yAmamAtrakam / piTvA daradamUrdhva ca pAtayetsUtamuktavat // tataH zuddhaM rasaM tasmAnnItvA kAryeSu yojayet // 1 // nIMbU ke rasa tathA nImake pattoMke rasama hiMgalako eka prahara kharala kare phira DamarUyantrameM caDhAve, usase ur3akara pArA Upara jA lage use zuddha jAne aura usako saba kAmameM lAve // 1 // haratAlazuddhiH / palAzabhasma mRdbhANDe kSiptvopari ca tAlakam / tAlopari punarbhasma dattvA sthAlIM vimudyet // 1 // cullyAM paceccaturyAmaM pazcAttatsiddhatAM vrajet / gADhe tathA'yasi nyastaM nirdhUmaM ca tadAzubham // 2 // khaNDena raktikAmAtraM khAdetkuSTa nivRttaye / pathyaM makuSThacaNakA lavaNasnehavarjitAH // 3 // DhAkI rAkhako hAMDI meM bharakara bIcameM haratAla rakkhe, phira mudrA caDhAya cUlhe para rakhakara cAra prahara ani deve, jaba mRta ho jAya taba isa prakAra parIkSA kare ki, loheko garama kara usameM DAle jo dhuAM na deve to jAne zuddha hogaI / isako khAMDameM eka rattI deve to koTa dUra hove | pathya- moTha, nona, canA, tela ghRta na deve inako choDakara aura pathya deve // 1-3 // Aho! Shrutgyanam Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 250 ) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH-- palamekaM zuddhatAlaM kumArIrasamarditam / zarAvasampuTe kSiptvA yAmAndAdaza tatpacet // 4 // zuddha haratAla 1 pala le kumArIrasameM mardana kare aura do zarAvoMmeM sampuTa kara 12 praharakI A~ca deve // 4 // haritAlaM karSamAtra marditaM knykaadrvaiH| satelaM cAyase pAtre kSiptvA mandAgninA pacet // 5 // eka karma haratAla kumArIrasameM mardana kara loheke pAtrameM tela DAlakara mandAgni deve // 5 // naagtaaNbaavidhiH| mayUrapicchAnAdAya jvaalyedaajyspaiH| guDaguggulamInorNA TaMkaNaM sarjikA madhu // 1 // guJA ca pippalI lAkSAghRtaMcaikatra kArayet / dhamettadandhamUSAyAM nAgatAnaM prajAyate // 2 // morapakha 4 sahasroMke candA nikAle aura miTTIka bar3e bartanameM DAlakara jalAve, phira do TaMka guDa, sarasA, gUgala, choTI macchI, Una, suhAgA, sajjI, zahada, ciramiThI, pApala, lAkha ye saba barAbara lekara eka hAtha nIcA gaDDhA khode eka orameM morapaMkhakI rAkha rakkhe aura Upara davAI DAlatA jAya aura nIcese dhokatA jAya, jaba saba DAlacuke aura ThaMDA hojAya, taba choTe 2 kaNa bIna leve aura galAleve so nAgatAMbA hove // 1-2 // suvarNamAkSikazodhanam / mAkSikaM svedayetpUrva kulatthakvAthayogataH / athavA naramUtreNa dolAyantre vizuddhayati // // Aho! Shrutgyanam Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: ] mASATIkAsahitaH / ( 251 ) mAkSikasya yA bhAgA bhAgekaM saindhavasya ca / mAtuluMgadravaizvAtha jambIrotthadravaiH pacet // 2 // kSAlayellohaje pAtre yAvatpAtraM salohitam / bhavettataH susiddhaH syAtsvarNamAkSikamRcchati // 3 // kulatthasya kaSAyeNa ghRtatailena vA pacet / takreNa'vAjamUtreNa mriyate svarNamAkSikam // 4 // sonAmakkhIko pahale zahada meM phira kulathIke kATemeM phira manuvyake mUtrameM ghoTakara dolAyaMtra meM zuddha kare | phira zahada tIna bhAga, seMdhAnoMna eka bhAga le bijaurA tathA jaMbhIrIke isameM pAve / usako loheke pAtrameM DAlakara jaba lAla ho jAya tabaas hilAve to sonAmakkhI zuddha hoya / kulathIke kADhe athavA ghRta telameM pakAve yA maTThAmeM pakAve vA bakarIke mUtrameM pakAve tau sonAmakkhI mare // 1-4 // rUpamAkSikazodhanam / karkoTImeSa zRMgyutthaidravairjabIrajairdinam / bhAvayedAtape tIvre vimalA zuddhayati dhruvam // 1 // rUpAmAkhI kakoDA, meDhAsagIkA rasa, jaMbhIrIkA rasa inameM eka dina bhAvanA dekara phira dhUpameM sukhAve to rUpAmAkhI zuddha hove // 1 // manaHzilAzodhanam / patryahamajAmUtre dolAyantre manaHzilAm / bhAvayetsaptadhA pittairajAyAH zuddhimRcchati // 1 // manazilako bakarI mUtraviSa dolAyaMtra meM tIna dina pakAve, phira bakarIke pittekI sAta bhAvanA deve to zuddha hove // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / nIlAMjanazodhanam / nIlAMjanaM cUrNayitvA jaMmbIradravabhAvitam / dinaikamAta pe zuddhaM sarvakAryeSu yojayet // 1 // evaM gairikakAsIsaM TaMkaNAni varATikA / zaMkhatruTI ca kaGguSThaM zuddhimAyAnti nizcitam // 2 // 252 ) [ mizrAdhikAraH suramAko pIsakara jaMbIrIke rasakI eka dina bhAvanA de, phira dhUpameM sukhAve to zuddha hove taba saba kAma meM varte / isI prakAra gerU, kasIsa, suhAgA, kauDI, zaMkha, phiTakarI, khapariyAdi zuddha hote haiN|| 1-2 atha rasaprakaraNam / lokanAtharasaH / bhAgau dagdhakapardakasya ca tathA zaMkhasya bhAgadvayaM bhAgau gaMdhaka tayormilitayoH piSTvA marIcAdapi / bhAgAnAM tritayaM niyojya sakalaM nimbUrasaivarNitaM pItastakramanu grahaNyapaharaH zrI lokanAthorasaH // 1 // kauDIkI bhasma do bhAga, zaMkha, do bhAga, gandhaka eka bhAga, pArA eka bhAga inako pIsakara tIna TaMka miraca DAla sabako milAve phira nIMbU ke rasa meM golI banA aura chAchake sAtha leve to yaha zrIlokanAtha rasa saMgrahaNI rogako dUra karatA hai // 1 // zuddho bubhukSitaH sUto bhAgadvayamito bhavet / tathA gaMdhaka bhAgau dvau kuryAtkajjalikAM tayoH // 2 // mUtAccaturguNeSveva kapardeSu vinikSipet / bhAgaikaM TaMkaNaM dattvA gokSIreNa vimardayeta // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhASATIkAsahitaH / (253 tathA zaMkhasya khaNDAnAM bhAgAnaSTau prakalpayet / kSipet sarva puTazcAntazcUrNa liptshraavyoH||4|| garte hastonmite dhRtvA puTedgajapuTena ca / svAMgazItaM samuddhRtya piSvA tatsarva mektH||5|| SaDguMjAsamitaM cUrNamekonatriMzadUSaNaiH / ghRtena vAtaje dadyAnnavanItena pittje||6|| kSaudreNa zleSmaje dadyAdatIsArakSaye tthaa| arucau grahaNIroge kAsamaMdAnale tathA // 7 // kAsazvAseSu gulmeSu lokanAtho raso hitaH / tasyopari ghRtAnaM ca muMjIta kavalatrayam // 8 // maMce kSaNaikamuktAnaM zayItAnupadhAnake / rasAcca jAyate tApastadA zarkarayA yutam / guDUcyA vAtha gRhNIyAdvaMzalocanayAthavA // 9 // zuddha aura bhUkhA pArA do bhAga, gaMdhaka do TaMka inakI kajalI kara pArese caugunI kauDI DAle, suhAgA eka TaMka DAlakara gauke dUdha kharala karai phira zaMkhakI bhasma eka TaMka DAlakara phira sabako sakoremeM rakha kaparamiTTI kara eka hAtha gaDDhe tathA gajapuTameM phUMka deve. jaba ThaMDhA ho jAya taba nikAla leve phira pIsakara kAmameM lAve / chaH rattI rasa 29 kAlI miracoMke sAtha, vAyuvAleko ghRtameM deve aura pittavAleko mAkhanameM, kaphavAleko zahadameM deve / atIsAra aura kSayameM zahadake sAtha leve, aruci, saMgrahaNI, khAMsI, mandAgni, zvAsa, gulmameM lokanAtharasa phAyadA karatA hai aura tIna grAsoM ke sAtha vRta leve aura khATapara sIdhA Aho! Shrutgyanam Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra:takiyA lagAkara kSaNamAtra leTe / rasase garamI mAlUma ho to mizrI saMyukta leve athavA giloya vA vaMzalocanameM leve to aruci, saMgrahaNI Adi dUra hoveM // 2-9 // kaphakuMjararasaH 1-2 / rasagandhaH sIpimAsaM snuhyakai ca payaHpalam / palaM palaM paJcalUNamekIkRtya tu cUrNayet // 1 // AloDaya cArkadugdhena pUrayecchaMkhamadhyataH / pippalI viSakarvIra cUrNa kRtvA pralepayet // 2 // prajvAlayeyAmamAtraM sUkSmaM cUrNa tu kArayet / karpUranAgapatraizca deyA mAtrA'dragujayA // 3 // zvAsaM kAsaM ca hRdrogaM karpha paJcavidhaM tathA / vajravaddhanti rogAMzca raso'yaM kaphakuMjaraH // 4 // 1-pArA 16 TaMka, gaMdhaka 16 TaMka, sIpI 16 TaMka, thUharakA dUdha 1 pala, AkakA dUdha 1 pala, pAcoM nona inako ekatra kara Akake dUdhameM sAna zaMkhameM bharai / pIpala, teliyA mIThA, kanera inako bhI zaMkhameM bhara deve aura kAroTI kara eka prahara Adi deve jaba ThaMDhA hojAya taba sabakA cUrNa kara kapUra pAnake saMga AdhI rattI de to zvAsa, khAMsI, hRdayaroga, pA~ca prakArake kapha vajrake samAna kaphakuMjara rasa rogarUpI vRkSoMko jaDase ukhADe // 1-4 // nAgaM pAradasaMyutaM samaricaM sadvatsanAbhaM zubhaM devAlIrasabhAvanA munimitA k--rkaakllyoH| deyaM vallamitaM mahauSadharasaiH santrAgavallIdalaiH zleSmAvAtavikArajATharapare syAtsannipAte jvare // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 255 ) 2 - zIzA, pArA vidhipUrvaka milAvai / vidhi - zIzeko galAkara cUne ke pAnAma tIna cAra DAle, pAreko sAta bAra kapaDe meM chAnaleve phira IMTa ke kukkuAse eka prahara kharala kare phira zIzeko galAkara pAremeM DAla deve, miraca 4 TaMka, teliyA mIThA eka TaMka bandAla ( DoDI ) kI 7, bhAMgarekA rasa kacUrakArasa akarakarAkA rasa, soMThakA rasa, pAnakA rasa inakI sAta 2 bhAvanA deve| yaha rasa zleSmavikAra, vAyuvikAra, peTake roga aura sannipAtajvarAdikoM ko bhI nAza kare // 1 // zvAsa kuThAro rasaH / rasaM gandhaM viSaM caiva TaMkaNaM ca manaH zilA / etAni TaMkamAtrANi maricaM TaMkakASTakam // 1 // ekaikaM maricaM dattvA khalve sUkSmaM vimardayet / trikaTuM TaMkaSaTkaM ca dadyAtpazvAdvimardayet // 2 // rasaH zvAsa kuThAroyaM pUrNa khaNDena buddhimAna / zvAse'tidustare dadyAd guJjAmAtraM prayatnataH // 3 // pArA, gandhaka, teliyA mIThA, suhAgA, manazila ina sabako eka eka TaMka leve | miraca 8 TaMka le eka eka miraca DAlatA jAya aura kharala kare soMTha, miraca, pIpala 6 TaMka DAlakara mahIna pIse / isa zvAsakuThAra nAma rasako buddhimAna purAnI khAMDake sAtha deveM / baDe kaThina zvAsameM eka rattI mAtrA yatna se deve // 13 // AnandabhairavarasaH / hiMgulaM vatsanAgaM ca maricaM TaMkaNaM kaNA / jaMbIrasya rasaM dattvA mardya yAmacatuSTayam // 1 // zvAse kAse sannipAte grahaNyAM zUlamehayoH / AsmArAnilacchada rasazvAnandabhairavaH // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH- hiMgula, zuddha teliyA mIThA, miraca, suhAgA, pIpala inako jambIrIke rasakI cAra praharakI bhAvanA deve / yaha rasa khAMsI zvAsa, sanipAta, saMgrahaNI, zUla, prameha, mRgI, vAyu, chardi itane rogoMko dUra karatA hai| yaha Anandabhairava rasa hai // 1 // 2 // kAlArirasaH 1-2 / trizANaM pAradaM caiva gaMdhakaM zANapaMcakam / trizANaM vatsanAgaM ca pippalI dazazANikA // 1 // lavaMgaM ca catuHzANaM trizANaM kanakAhvayam / TaMkaNaM vahnizANaM ca paMca jAtIphalaM kSipet // 2 // maricaM paJcazANaM syAdakallaM ca trizANakam / karIrAIkanimbUkairmadayecca dinatrayam // 3 // kAlArirasanAmA'yaM vaatvyaadhivinaashnH| mardane bhakSaNe nasye dviguMjaM saMnnipAtajit // 4 // 1-pArA 3 TaMka, gandhaka 5 TaMka, teliyA mIThA 3 TaMka, pIpala 1. TaMka, lauMga 4 TaMka, dhatUrA 3 TaMka, suhAgA phUlA 3 TaMka, jAyaphala 5 TaMka, miraca 5 TaMka, akarakarA 3 TaMka, karIla, adaraka inako le nIMbU ke rasameM tIna dina mardana karai yaha kAlAri nAma rasa mardana aura bhakSaNa karai, tathA nAsa deve to vAtarogoMko dUra karai, do rattI pramANa khAya to sannipAtako jIte // 1-4 // zuddhaM sUtaM mRtaM tAnaM gandhakaM nAgaraM viSam / jAtIphalaM lavaGgAni kanakaM maricaiH saha // 5 // rasAca dviguNaM grAhyaM TaMkaNaM bhRSTameva ca / pippalI karahATazcasadhigRhya kovidaiH||6|| Aho! Shrutgyanam Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamaH ] bhaassaattiikaashitH| (257) karSamAtrANi sarvANi rasAdyA mricaatkaaH| piSTA sUkSmamidaM yojyaM nasyabhakSaNayodayoH // 7 // bhAvanA nimbukAvallIhimAIkarasaistathA / vAratrayaMsadA deyAH kAlArirasasiddhaye // 8 // sarve vAtAH zirovAto mehaH prasveda eva ca / / mUtikAnAM ca ye rogAH sarve nazyanti vegtH|| 9 // rasaH kAlArisaMjJo'yaM pratIto bahuSu zrutaH / zirograhaHkarNanAdo manyAstambho hngrhH|| 10 // dhanurvAtAdayopyevaM vAhyAH pAmAdayastathA // 11 // 2-zuddha pArA, phUMkA tAMbA, gandhaka, soMTha, teliyA mIThA, jAyaphala, lauMga, dhatUreke bIja, mirca, pArese dUnA suhAgA bhUnA, pIpala, akarakarA ye saba auSadhi Adhe le. saba auSadhi marica paryaMta cAra 2 TaMka leve inako pIsakara nasya aura khAnemeM varte nIMbU ke rasakI 3 bhAvanA, brAhmIke rasakI 3 bhAvanA, adarakhake rasakI 3 bhAvanA kanerake rasakI 3 bhAvanA deya to kAlArirasa siddha ho jAtA hai / yaha saMpUrNa vAta, zirakA vAta, prameha, pasInA, prasUtikAdi rogoMko dUra kare, yaha kAlArirasa bahuta jagaha ajamAyA huA hai. ziroroga, uragraha, manyAstambha, joDoMkA jakaDanA, dhanurvAta bAharakI khAja Adi rogoMkA nAza karatA hai // 5-11 // caitanye--sUcIbharaNo rsH| viSa palamitaM sUtaM zANakaM cUrNayedvayam / taccUrNa saMmpuTe dhRtvA kAcaliptazarAvayoH // 1 // mRdaM datvA ca saMzodhya tatazthullyAM nivezayet / Ahol Shrutgyanam Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 258 ) yogacintAmaNiH / [ mitrAdhikAraH vahni zanaiH zanaiH kuryAtpraharadvayasaMkhyayA // 2 // tatazvodvAyya tanmudrAmuparisthazarAtrakAt / saMlagno yo bhavetsUtastad gRhNIyAcchanaiH zanaiH // 3 // vAyusparzo yathA na syAttathA kupyAM nivezayet / yAvatsUcyA mukhe lagnaM kupyAM niryAti bheSajam // 4 // tAvanmAtrI raso deyo mUcchite sannipAtake / kSureNa prasthite mUrdhni tatrAGgulyA ca gharSayet // 5 // raktabheSaja saMparkAnmUrcchito'pi hi jIvati / yadA tApo bhavettasya madhuraM tatra dIyate // 3 // zuddha teliyA mIThA 1 pala, pArA 1 pala ina donoM ko pIsakara kAMca kI zIzI meM bhara sakoroMmeM rakha kapara miTTI mudrA kara dhUpameM sukhAve phira cUlhe para caTAkara do maharakI mandAgni deve| jaba TaMDhA ho jAya taca saMpuTa khole, jo kAcake pAtrameM pArA lagA hove use khuraca leve, haule 2 dUsare pAtra meM bharakara vartAvameM lAve. pavana na lagane deve, phira zIzI meM bharakara rakha deya aura jitanA suIke mukhameM lage utanA kADhe, suIke agrabhAgakI varAvara mAtrA leve / mUrcchita sannipAtavAle ke mastakapara cakkUse thoDA cIrakara u~galIse mardana kare to aceta mUrchita jIve aisehI sAMpakA kATA bhI marAvasthA se jIve aura jise tApa hoya ta use mIThA khavAve // 1-6 // AmavAta udayabhAskararasaH / pAradaM gandhakaM divyaM vyopaM trilavaNAni ca / sitakandA ca vRddhailA rasakarpUrameva ca // 1 // samAni sarvatulyaM ca zuddhaM jaipAlakaM kSipet / Aho ! Shrutgyanam Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 259 ) bIjapUrarasairbhAvyo raso hyudayabhAskaraH // 2 // pAradaM gandhakaM vyoSaM dvau kSArau lavaNAni ca / TaMkaNaM ceti tulyAni jaipAlaM sakalaiH samam // 3 // bhAvanA bIjapUrasya sUkSmaM cUrNa vicUrNayet / saMgrAhyaM raktikAyugmaM vAtaM sAmaM vinAzayet // 4 // godugdhaM kevalaM pathyaM deyamuSTrIpayo'thavA / annaM ca varjayettAvadAmazophaM nivArayet // 5 // pArA, zuddha gaMdhaka, soMTha, miraca, pIpala, tInoM nona, mizrI, baDI ilAyacI ke dAne, zuddha rasakapUra ina sabako barAbara le zuddha jamAla gomeM milAkara bijaure ke usakI tIna bhAvanA deve / yaha udayabhAskara rasa hai / pArA, gaMdhaka, soMTha, miraca, pIpala, rujjIkhAra, javAkhAra, tInoM nona ye saba barAbara leve, ina sabake barAbara suhAgA, jamAlagoTA barAbara le aura cUrNa kara bijorake rasakI bhAvanA deve | isako do rattI pramANa mAtrA deva to saMpUrNa bAtako nAza kare / aura kevala godugdha yA u~TanIkA dUdha pathyameM deve| jabataka AmakI sUjana ma jAya tabataka anna na khAya // 1-5 // vAtakAse bhUtAMkuzo rasaH / + zuddhasUtasya bhAgaikaM dvibhAgaM zuddhagandhakam / bhAgatrayaM mRtaM tAmraM maricaM dazabhAgakam // 1 // mRtAbhrakaM caturbhAgaM bhAgamekaM viSaM kSipet / bhUtAGkuzasya bhAgaikaM sarvamaglena mardayet // 2 // yAmaM bhUtAMkuzo nAma mASaikaM vAtakAsajit / anupAnaM lihetkSaudraM vibhItakaphalatvacA // 3 // Aho ! Shrutgyanam Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (260 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH zuddha pArA 1 TaMka, zuddha gandhaka 1 TaMka, tAmezvara 3 TaMka, mirca 10 TaMka, abhraka 4 TaMka, teliyA mIThA 1 TaMka saba ikaTThI kara imalIke rasa meM eka prahara mardana kareM, isa bhUtAMkuza rasako eka mAsA le zahada aura baheDekI rAkhake sAtha cATane se vAyuroga aura khAMsI dUra ho jAtA hai // 1-3 // amand tAlakezvaraH // tAlaM tApyaM zilA sUtaM zuddhaM saiMdhavaTaMkaNam / samAMzaM cUrNayet khalve sutAdviguNagandhakam // 1 // gandhatulyaM mRtaM tAmra jambIryA dinapaMcakam / mardya svadbhiH puDhe pAcyaM bhUdharodarasaMpuTe || 2 || puTepuTe dravairma sarvamekatra paTpalam / dvipalaM mAritaM tAmraM lohabhasma catuHpalam // 3 // jambIrAmlena tatsarvaM dinaM madye puTe laghu / triMzadaMzaM viSaM cAsya kSiptvA cUrNa vimardayet ||4|| mahiSyAjyena saMmizraM karSArdha bhakSayetsadA / madhvAjyaivakucIcUrNa karSamAtraM lihenu / sarvakuSTAnnihanyAzu mahAtAlezvaro rasaH // 5 // haratAla, sonAmakkhI, manasila, pArA zuddha, zilAjIta, zodhA suhAgA ina sabako barAbara lekara cUrNa kara pArese dUnA gaMdhaka, gaMdhakake barAbara tAmezvara lekara jaMbIrIke rasameM pAMca dina mardana kare | aise 6 puTa deve aura jamIna meM gADa deve| do puToM meM jaMbIrIkA rasa detA jAya sabakA pramANa chaH pala ekatra kara do pala tAmezvara aura lohabhasma 4 pala inako jaMbIrIke rasameM eka dina IssA teliyA mIThA DAlakara cUrNa kara mardana kare aura tIsavAM sake ghIke sAtha AdhA Aho! Shrutgyanam Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / (261) karSa bhakSaNa kre| ghI, zahata inake sAtha bAbacIkA cUrNa 4 TaMka leve to saMpUrNa koDhoM kA nAza kare / yaha mahAtAlakezvara rasa hai // 1-5 // atisAre rasaH / lavaMgamahiphenaM ca hiMgulaM zAlmalIrasaH / sitAsamA guTI jyeSThA jalapItA'tisArajit // 1 // lavaMga, aphIma, hIMgala, semala, mocarasa, mizrI ina sabako barAbara lekara bera ke pramANa golI banAve | eka golI jalake sAtha leve to atIsAra dUra hove // 1 // atisAre--AnandabhairavarasaH / daradaM vatsanAgaM ca maricaM TaMkaNaM kaNA / cUrNayet kramabhAgena raso hyAnandabhairavaH || 2 || guMjaikA vA dviguMjA vA balaM jJAtvA prayojayet / madhunA lehayeccAnu kuTajasya phalatvacaH // 3 // cUrNitaM karSamAtraM tu dvidoSotthAtisArajit / madhyAhne dApayetpathyaM gorAjyaM tatrameva ca // 4 // pipAsAyAM jalaM zItaM vijayAM nizi dApayet // 5 // ziMgarapha, teliyA mIThA, miraca, suhAgA, pIpala ina sabako barAbara leve aura cUrNa kare, isa Anandabhairava rasako eka vA do rattI balAvala dekhakara zahada meM caTAdeve, vuDekI chAla vA kuDeke phalakA cUrNa eka karSamAtra deve to dvidoSaja atIsAra dUra hove / madhyAnhameM gaukA dUdha tathA ghRta aura maTThA leve pyAsa lage to TaMDhA jala pIve yA rAtriko bhAMga pIva // 25 // Aho ! Shrutgyanam Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH kanakasundararasaH / hiMgulaM maricaM gandhaM pippalI TaMkaNaM viSam / kanakasya ca bIjAni samAMzaM vijayAdravaiH // 1 // mardayedyAmamAtreNa caNakAbhA vaTI kRtA / ( 262 ) bhakSitA grahaNIM hanti rasaH kanakasundaraH // 2 // siMgarapha, miraca, gandhaka, suhAgA, pIpala, teliyAmIThA, dhatUreke bIja inako samAna bhAga lekara bhAMgake rasameM ekamahara ghoTakara caneke pramANa goliyAM banAve | ina goliyoMke khAnese saMgrahaNI nAza hove // 1-2 // ajIrNe - kravyAdarasaH / palaM rasasya dvipalaM baliH syAcchukkAyasI cArddha palapramANam / saMcUrNya sarve drutamagniyogAderaNDapatreSu nivezanIyA // 1 // piTvA'tha tAM kajjalikAM nidadhyAllohaM ca pAtraM varapUtamasmin / jambIrajaM pakkarasaM phalAni zataM tale'syAgnimathAlpamAtram // 2 // jIrNe rase bhAvitametadetaiH supNckolodbhvvaaripuutaiH| sevetasAmlaiH zatapatrayojyaM samaM rajaSTaMkaNajaM sumRSTam // 3 // viDaM tadarddha maricaM samaM ca tatsaptavAraM caNakAmlatoyaiH / kravyAdanAmA bhavati prasiddho rasastu maMthAnakabhairavoktaH // 4 // mAsadvayaM saindhavatapItametasya dhanvau khalu bhojanAnte / gurUNi mAMsAni payAMsi piSTaiH kRtAni khAdyAni phalAni vegAta // 5 // mAtrAtiriktAnyati sevitAni Aho ! Shrutgyanam Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / ( 263 ) yAmadvayAjjArayati prasiddhaH / nihantyajIrNAnyapi SaTprakArANyagniM karoti kramasevanena // 6 // kuryAddIpanamuddhataM ca pavanaM duSTAmayo yakSmaNAM / tundasthaulya nibarhaNaM sugahanaM zUlArtinirmUlanam / gulmalIhavinAzano bahurujAM vizvAsanaH santataM sevyo graMthamahodarApaharaNaH kravyAdanAmA rasaH // 7 // saptamaH ].. pArA 16 TaMka, gaMdhaka 32 TaMka, tAMcA 8 TaMka, sAra 8 TaMka ina sabako pIsakara deve aura eraMDake pattoM meM pasAre / agnimeM phira pIsakara kajalI kareM. phira kapar3achAna kara lohe ke pAtrameM DAlakara pakI jaMbIrIke 100 phaloMkA rasa DAle nIce mandAgni deya jaba rasa zoSa jAya taba paMcakolake pAnIko bhAvanA deve. tathA amalavetake rasakI bhAvanA deve . isake barAbara phUlA suhAgA, kaccA nona AdhA DAle. miraca suhAgekI barAbara DAlakara caneke khArameM sAta bAra male yaha kravyAdanAma prasiddha rasa hai, rasoMke bIcameM baDA bhayAnaka rasa hai, do mAse chAcha aura seMdhAnoMna ke sAtha nitya pIve / bhojana pIche kare, bhArI anna. mAMsa khoA Adi, peTeke padArtha, phalAdi khAyA hoya to isakI yathocita mAtrA sevanase do prahara meM jIrNa hove, gariSTha bhojana, mAMsakhAnA, chAcha, mIThA phala inake khAnese jo ajIrNa huA ho to isa rasakI eka mAtrA rattIbhara sevana karane se do prahara meM sako bhasma kara deve / chaH prakArake ajIrNakA nAza kare aura aneko pracala kare, kramase sevana kareM to vAta aura duSTa rogoMko nAza kare, peTasUjanako dUra karai, zUlakA nAza kare, gulma, gAMTha, plIhA inakA aura bahutase rogoMkA nAza kare / isakA nirantara sevana karanese saba udaravikAra dUra hoveM yaha kravyAdanAmA rasa atizreSTha hai // 1-7 // Aho ! Shrutgyanam Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra: vaajiikrnne-cndrodyrsH| palaM mRdusvarNadalaM rasendraMpalASTakaM gndhkssoddshaaNshm| zANaistu kAsibhavaiH prasUnaiH sarva vimAtha kumArikAbhiH // 1 // tatkAcakumbhe nihitaM sugADhe mRtkarpaTaM tadivasatraye ca / pacekramAnau sikatAkhyayaMtre tato rajaH pallavarAgaramyam // 2 // nigRhya caitasya palaM palAni catvAri karpUrarajastathaiva / jAtIphalaM zoSaNamindrapuSpaM kastUrikAyA iha zANa ekaH // 3 // candrodayo'yaM kathitazca mAsaM bhakSyo'hivallIdalamadhyavartI / madonmadAnAM pramadAzatAnAM garvAdhikatvaM zlathayatyakAMDe // 4 // zRtaM ghanIbhUtamatIva dugdhaM mRdUni mAMsAni ca maMDakAni / lavAnapiSTAni bhavanti pathyAnyAnandadAyInyaparANi cAtra // 5 // valIpalinanAzanastanubhRtAM vayaH stambhanaH samastagadakhaNDanaH pracurarogapaMcAnanaH / gRhe na rasarAjako bhavati yasya candrodayaH sa paJcazaradarpito mRgadRzAM kathaM vallabhaH // 6 // soneke varka 16 TaMka, zuddha pAga 8 pala, gaMdhaka 16 pala, kapAsake phUla 1 pala ina sabako pIsa gvArapATheke rasameM "sAna AtazI zIzImeM bhara kapara miTTI kara vAlukA yaMtrameM kramase do dina agni deve, jaba lAla hojAya taba grahaNa Aho! Shrutgyanam Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH J mApATIkAsahitaH / ( 265 ) kare / phira 1 pala kapUra, 4 pala jAyaphala, samudrazoSa, lauMga, kastUrI 1 TaiMka ina sabako milAkara varte / isa candrodaya nAma rasako eka mAsA pAnameM khAve to 100 madamAtI striyoMkA garva bhaJjana kare / Uparase kaDhatI biriyAkA dUdha pIve, narama mAMsa khAve, maidAko roTI, tItara aura gariSTha vastu gariSTha bIja pathya le AnaMdakArI bhojana kare to buDhApe ko dUra kare deha puSTa kare, staMbhanakAraka hai, sampUrNa rogoM ko dUra kare, hAthIrUpa rogoMko yaha rasa siMhasamAna jAno, jisake ghara meM candrodaya rasa nahIM hai ve mRganayaniyoM ko kaise pyAra lage ? // 1-6 // kAmadeva saH / 1 sva zulvaM kezaraM lohacUrNa jAtIpatraM sarpaphenaM lavaGgam / elAsUkSmaM kSIrakaM kolanAgajAtIjAtaM cINakAvA viyuktam ||1|| abdheH zoSaM saptakarSAkSadezakSaudairmizraM mizramAkalayuktam | kSINe vIrye retasAM sAgaro'yaM sAyaM bhakSedyo guTIM valayuktAm // 2 // gacchennArIH sAdhyayogAtsahasraM vRddho dehairyAtu tAruNyabhAjam / rAmAvazyaM sarvakAle kRtau ca proko vaidyaiH kAmadevo raso'yam // 3 // abhraka, tAMcA, kezara, lohasAra, jAvitrI, tamAlapatra, aphIma, lauMga choTI ilAyacI, kSIrakAkolI, nAgakezara, jAyaphala, kabAbacInI, candrodaya, samudrazoSa ye saba auSadhI sAta karSake samAna leve / isameM zahada, mizrI aura akarakarA milAkara leve to kSINavIryavAlA manuSya vyapAra vIryavAlA hove / isakI golI chaH chaH rattIkI banAkara sAyaM Aho ! Shrutgyanam Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266 ) yogacintAmaNiH / [ mizradhikAra: kAlako bhakSaNa kare tA hajAra striyoMse bhoga karanekI zakti hove, vRddha dehavAlA taruNatAko prApta hove / striyoMko sadaiva vaza kare / isako vaidyoMneM kAmadevarasa kahA hai // 1-3 // zukrala auSadhiH / yasmAcchukrasya vRddhiH syAcchukalaM ca taducyate / yathAzvagandhA muzalI zarkarA ca zatAvarI // dugdhamASAzca bhallAtAH phalamajjAmalAni ca // 1 // jisa auSadhise zukra (vIrya) baDhe usako zukala kahate haiM / jaiseasagaMdha, muzalI, mizrI, zatAvarI, dUdha, uDada, bhilAve, AmrAdiphalakI majjA aura AmalAdika // 1 // virecakarasaH / nepAla kaM pAradaTaMkaNAkSaM kSAro yavAnI maricAni pathyA / eraNDabIjAni ca gandhakaM ca icchAvibhedI rasacakravartI 1 // zuddha jamAlagoTA, 3 TaMka, pArA 3 TaMka, phUlA suhAgA, javAkhAra, ajavAyana, miraca, haraDa, aMDI, gandhaka inako ekatra kara pIsaleve, yaha rasa icchAbhedI nAma saba rasoMkA rAjA hai // 1 // trikaTu triphalA sUtaM zuddhaM gandhakaTaMkaNam / sarvaiH samAno jaipAlo rAjayogyaM virecanam // 2 // soMTha, miraca, pIpala, triphalA, zuddha pArA, gandhaka, phUlA suhAgA, zuddha jamAlagoTA sabake barAbara leve yaha dastoMke liye rAjayogya hai || 2 || nepAlamaricaTaMkaNasamabhAgo meli ekIkRtya / arddha hiMgulabhAgo payaso buddho churIkAro // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamaH ] bhASATIkAsahitaH / .. ( 267 ) jamAlagoTA, miraca, suhAgA inako barAbara lekara aura inase AdhA hiMgula DAle yaha rasa churikAra nAmase prasiddha hai // 3 // gAthAzloka // jvarahArI rasaH / nepAlakaM TaMkaNapAradaM ca turya tathA cAmalagandhasAram / sarvaiH samAMzai rasa eva piSTaM jvareSu sarveSu ca nityamiSTam // 1 // rasaH pradeyaH sphuTamekaguMjA pathyaM sitA tandulamudrayUSAH / zrIpUjyarAjaiH kathito raso'yaM sadyo jvaraM cApi nihaMti satyam // 2 // jamAlagoTA, zuddha suhAgA, pArA, zuddha gaMdhaka ina sabako barAbara le, cUrNa kara leve, isameMse guMjA pramANa leve, pathyamizrI, cAMvala, mUMgakA pAnI deve to sampUrNa jvaroMko dUra kare. yaha rasa zrIgururAjane kahA hai aura zIghra jvarakA nAza karatA hai // 1 // 2 // jvarAdau - cintAmaNirasaH 1-2 / vyoSaM gandhaM rasendraM viSamapi lavaNaM nAgavaGga tathA'bhraM sAraM trikSArayuktaM gajakaNacavikA sAgnikaM jIrake dve / pathyA vA cUrNametatprabalarasayutaM nAgavallIkarIra nimbU kA rasAdiprabalarasayutaM zuddhacintAmaNIzaH // 1 // 1 - soMTha, miraca, pIpala, gandhaka, pArA, teliyAmIThA, pAMcoM nona, sItAbhasma, vaMga abhraka, sajjI, khAra, suhAgA, javAkhAra, catrya, gajapIpala, cItA, donoM jIre haraDa, pArA, gandhaka inako pAnake rasa, karelA ke rasa, nImbUke rasa, aura adarakhake rasakI sAta 2 bhAvanA deve, zuddhacintAmaNi rasa hai // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268) yogcintaamnniH| [mizrAvikAra:sUtaM gandhakaTaMkaNaM samaricaM zuNThI viSaM pippalI sajikSArasuphAnvitaM ca lavaNaM paJcAdhakaM jIrakam / yAvakSArasamaM samAMzakamidaM khalve samaiH zoSayet saptainimbubhujaGgamAIkarasaiH zuddhaHsa cintaamnniH||2|| 2-pArA, gandhaka, suhAgA, miraca, soMTha, teliyA mIThA, pIpala' sajjI, sauMpha, pAMcoM nona, abhraka, donoM jIre, javAkhAra inakI sama mAtrA leve, nimbU aura adarakhake rasakI sAta 2 bhAvanA deve to zuddhacintAmaNi rasa hove // 2 // tripurabhairavarasaH / vedavedaguNA pRthvI zuNThI maricaTaMkaNam / caturtho vatsanAgazca rasastripurabhairavaH // 1 // bhAvanA nAgavallyA ca tathA''kasya bhAvanA / nimbukasyApi dAtavyA vAratrayamanukramAt // 2 // sannipAte tathA vAte zleSmaroge mahanvare / grahe ca mastakasyApi pIDAyAmudarasya ca // 3 // soMTha 4 bhAga, miraca 4 bhAga, suhAgA 3 bhAga, teliyA mIThA 1 bhAga inako pAna, nImbU, adarakha inake rasakI tIna tIna bhAvanA anukramase deve aura vidhise leve to sannipAta, vAta, zleSma, -mahAjvara, mastakaroga, peTakA darada ye saba dUra hote haiM // 1.-3 // mhaavaatjvraaNkushrsH| - pRSThe tAlakamenadarddhamamalaM zaMkhasya cUrNa kSipet prakSipyAtha navAMzake'pi ca zikhigrIvAM punaHpeSayet / kaumArIrasamarditaM gajapuTe pAcyaM ca zItaM tato .. Aho! Shrutgyanam Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 269 ) gRhNIyAdatha guMjikA jvaraharaM khaMDena saMyojayet // 1 // ekA trita caturthakamidaM velAjvaraM nAzayecchItAdijvara sarvanAzanakaraM bhAnuryathA zarvarIm / pathyaM dugdhamathApi tanduyutaM chAgaM ca zItaM payaH peyaM gavyamidaM svabhAvaja nitaM pittaM jayedrogiNAm // 2 // jvarAbhibhUte SaDahe vyatIte vipakkadoSe kRtalaMghanAdiH / yo bheSajaM vaidyavaraH prayukte niHsaMzayaM hantyacirAtsa rogAn || 3 || haratAla se Adhe zaMkhake cUreko le gomUtrameM bujhAvai. phira zuddha nIlAthothA nau hissA DAladeve, phira kumArIrasake tIna puTa dekara kharala kara TikiyA banAya zarAvasaMpuTa kara tIna kapaDamiTTI kara gajapuTakI AMca deve. jaba zItala hojAya taba nikAla leve, isakI mAtrA 1 rattI yA do rattI garama pAnIse deve, Uparase khAMDa pathya-dUdha, cAMvala, bakarIkA ThaMDhA dUdha pIve aura jitanI ruci hoya utanA yathecchAse dUdha pIve to pittakI zAMti kare khAMDake saMga leve to ekAhika, tRtIyaka, caturthaka, velAjvara ina sabakA nAza kare aura jvara honepara chaH dina laMghana kare athavA doSa jabataka na pace tavataka laMghana kare, pIche isa auSadhiko deve to roga dUra hove // 1-3 // sarvajvare --mRtyuMjayarasaH / pravAlamuktAphalavatratAra suvarNatAmrAbhrakasAra sItAH / yathottarA vaGgazilAlanAthA palonmitaiH sutakasaptabhAgAH // 1 // catuzcatuH zaMkha kapardikAnAM sata Aho! Shrutgyanam Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH - krajambIravimarditAnAm | ahiphenapippalyaviSatrapANAM palaM palaM dantiphalAnvitAnAm // 2 // samastamekI kRtamatra cUrNa dinatrayaM citrakavAri pUrNam vizuSkabhRGgArasakAkatuMDIsnuhyarkadhUtAmaradArumuNDI || 3 | kirAta bhallAta nikuMbha kumbhAkuThe vIrAkaravIrarambhA || 4 || balA trivRnnAgavallyA - khukarNI kaTutrikaM zItizivAdikarNI / yAso'mRtAkANDaruhAsalA viMzo vRpAkSa ca rujaH saguA || 5 || amIbhiruccAbhujagArtiyuktairvarAhagodhA zikhimIna pittaiH / pRthak pRthaksAdhitamevamasyAM dRDhe puDhe tAmramaye vipakkam // 6 // suzItamuddhRtya mupepaNIyo raso hi mRtyuJjayanAmadheyaH // 7 // * ( 270 ) mUMgA, motIcUra, hIrA, cAMdI, sonA, tAMcA, abhraka, gandhaka, moma, vaMga, manazila aura haratAla ye saba eka eka pala aura pArA 7 bhAga, zaMkha, kauDI ye cAra cAra palale inako maTThA aura jaMbIraki rasameM ghoTe / phira teliyAmIThA, aphIma aura pIpala, dantI, jamAlagoTA pratyeka 1 pala le ekatra cUrNa kara do dina cIte ke kATemeM mardana kare | jaba sUkha jAya taba bhAMgarekA rasa. kAkatuMDIkA rasa, sehu~Da, Aka, dhatUrA, devadAru, gokharU, muNDI, cirAyatA, bhilAvA, mamAlagoTA, nAgahUlI, vanatulasI, kAMkanera, kelA, khireMTI, nisotha, gaMgerana. mUsAkarNI, soMTha, miraca, pIpala, saiMdhAnona, viSNukAMtA, javAsA, giloya, kuTakI, lajjAvantI, aDUsA, bhRGgarAja ciramiTI evaM sUara, goha, mora, machalI inakA pittA ina sabako alaga 2 Aho ! Shrutgyanam Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (271) -sAdhana kara aura dRDha puTa de tAMbeke pAtrameM pakAve / jaba ThaMDhA hojAya taba isako pIsa rakkhe / isa mRtyuMjaya nAma rasako balAbala dekhakara do guMjA mizrImeM deve to bahuta doSoMkarake saMyukta ugra doSoMko dUra kare mRtyuko jIte // 1-7 // atha aasvH| drAkSAsavaH / drAkSAyAzca palazataM sitAyAstaccaturguNam / karka ndhumUlaM tasyAdai mUlAI puSpadhAtakI // 1 // kramukaM ca lavaGgaM ca jAtIpuSpaM phalAni ca / cAturjAtaM trikaTukaM mastakI karahATakam // 2 // AkallakarasaM kuSThaM palAni daza cAharet / ebhyazcaturguNaM toyaM bhANDe caiva vinikSipet // 3 // sthApayedbhUmimadhye tu caturdazadinAni ca / tato jAtarasaM zuddhaM kSipet kacchapayaMtrake // 4 // mudrayitvA ca tasyAdho vahni prjvaalyetsudhiiH| tasyAnta plAvitaM sIdhuM gRhNIyAtsarvameva tat // 5 // punareva ca tasIdhuM kSipetkacchapayaMtrake / dharAdho nikSipettasya mRganAbhiM sakuMkumam // 6 // etatsiddhaM kSipeddhImAnkAcabhAMDe nidhApayet / tridineSu vyatIteSu tatpeyaM palasaMkhyayA // 7 // madhyAhne dvipalaM grAhyaM saMdhyAkAle catuHpalam / gariSTaM nindhamAhAraM bhakSayedasya sevakaH // 8 // vIryA. Aho! Shrutgyanam Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (272) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra:bhivRddhiH prabhavennarANAM rAmA suvazyA bhavatIha loke / ta eva dhanyA manujA narendrA drAkSAsavaM ye kila sevayanti // 9 // munakkA sau pala, mizrI 400 pala, berakI jaDa 50 pala, dhAyake phUla 26 pala, supArI 10 pala, lauMga, 10 pala, jAvitrI 10 pala, jAyaphala 10 pala, taja, ilAyacI, tejapAta 40 pala, soMTha, miraca, pIpala 30 pala, nAgakezara 10 pala, mastaMgI 10 pala, kazerU 10 pala, akarakarA 10 pala, kUTha 10 pala, ina auSadhiyoMse caugunA pAnI miTTIke baratana meM bharakara davA DAlakara jamInameM gADa deve aura 14 dinake bAda nikAlakara bhabhakemeM caDhAve aura mandAgnise siddha kara kezara kastUrI DAla kAMcake pAtrameM rakha deve / jaba tIna dina ho jAyeM taba balapramANa dekhakara sabere eka pala pIve aura madhyAhnameM do pala leve aura sAyaMkAlameM cAra pala pIve / gariSTha tathA cikanA AhAra sevana kare to vIryako baDhAve, striyoMko vazIbhUta kara / lokameM ve loga dhanya haiM, jo drAkSAsavakA sevana karate haiM // 1-9 // drAkSAriSTam / drAkSAtulAI dvidroNe jalasyApi pacetsudhIH / pAdazeSekapAtre ca pUtazIte vinikSipet // 1 // guDasya dvitulAM tatra tvagelA patrakezaram / priyaMgurmaricaM kRSNA viDaGgaM ceti cUrNayet // 2 // pRthakpalonmite gaistato bhANDe nidhApayet / samantato hi dUSitvA pacejjAtarasaM tataH // 3 // uraHkSataM kSayaM iMti kAsa zvAsagalAmayAn // 4 // Aho! Shrutgyanam Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] mASATIkAsahitaH / ( 273 ) munakkA 50 pala le do droNa pAnImeM auTAve jaba cauthAI rahajAya taba kapaDe meM chAnakara ThaMDhA kara phira 200 pala gur3a DAle. phira taja, tejapAta, ilAyacI, nAgakezara, priyaMgu, miraca, pIpala, vAyaviDaMga ina sabako eka eka pala lekara cUrNa kara DAla kara hilAtA jAya / jaba pakakara zuddha ho jAya taba varte / yaha drAkSAriSTa uraHkSata, kSaya, khAMsI, zvAsa, AdikA nAza kare // 1-4 // lohAsavaH / lohacUrNa trikaTukaM triphalA ca yvaaskm| viDaGga citrakaM mustA catuHsaMkhyApalaM pRthak // 1 // cUrNIkRtya tataH kSaudraM catuH SaSTipalaM kSipet / dadhAgaDatulAM tatra jalaM droNadvayaM tataH // 2 // ghRtabhANDe vinikSipya nidadhyAnmAsamAtrakam / lo martyaH pibedvahnikaraM param // 3 // pAMDuzvayathugulmAni jATharANyarzasAM rujam / kuSThaM plIhAmayaM kaNDUM kAsaM zvAsaM bhagandaram // 4 // arocakaM ca grahaNI hRdrogaM ca nivArayet // 5 // lohacUrNa 4 TaMka, soMTha, miraca, pIpala 12 TaMka, triphalA 12 TaMka, javAmA, vAyaviDaMga, cItA, mothA pratyeka cAra cAra TaMka le inakA cUrNa kara zahada 64 pala, gur3a 100 pala, pAnI do droNa cikane pAtrameM bhara saba auSadhiyoMko DAla eka mahInAtaka rAkhe to yaha lohAsava zuddha hotA hai / yaha lohAsava agniko dIpta kare evaM pAMNDurAga sRjana, gulma peTake roga, arza, koTa, plIhA, Ama, khAja, khAMsI, zvAsa, bhagandara, aruci, saMgrahaNI, hRdayaroga Adiko dUra karatA hai // 1-5 // 18 Aho ! Shrutgyanam Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274) yogcintaamnniH| [mitrAdhikAra:-- dazamUlAsavaH / dazamUlaM tulArddhaM ca pauSkaraM ca tadardhakam / harItakInAM prasthAI dhAtrIprasthadvayaM tathA // 1 // citrakaM puSkaramitaM citrakAI duraalbhaa| guDUcyA vai zatapalaM vizAlA palapaMcakam // 2 // khadirasya palAnyaSTau tadaddhaM bIjakaM tathA / maMjiSThA madhukaM kuSThaM kapitthaM devadAru ca // 3 // viDaGgaM cavikaM lodhaM bhAIcASTakavargakam / kRSNAjAjI pippalI ca kramukaM padmakaM saTI // 4 // priyaMguH zArivA mAMsI reNukA nAgakezaram / trivRtA rajanI ganA meSazRGgI punarnavA // 5 // zataM cendrayavA mustA dvipalAn kvaathyejjle| caturguNe pAdazeSe drAkSAmaSTapalaM kSipet // 6 // viMzatpalaM tu dhAtakyA guDaM palacatuHzatam / madhu dvAtriMzatpalaM ca sarvamekatra kArayet // 7 // bhAMDe pugaNe snigdhe ca maaNsiimricdhuupite| pRthak dvipalikAnetAn pippalI candanaM jalaM // 8 // jAtIphalaM lavaMgaM ca tvagelA patrakezaram / karSamAtraM ca kastUrI dadyAt pathyaM nidhApayet // 9 // tato rAjarasaM zuddhaM kSipetkacchapayaMtrake / katakadruphalaM cUrNa kSipenirmalatAM vrajet // 10 // pakSAdUrdhva pibedyastu mAtrayA ca yathAbalam / / Aho! Shrutgyanam . Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhaassaattiikaashitH| (275) dhAtukSayaM jayatyetatkAsaM paMcavidhaM tathA // 11 // arzAsi SaTprakArANi tathA'STAbudarANi ca / pramehaM ca mahAvyAdhimaruciM pANDutAM tathA // 12 // sarvAnvAtAMstathA zUlaM zvAsaM chardimasRgdaram / aSTAdazaiva kuSThAni zopha zUlaM bhagandaram // 13 // zarkarAcaM mUtrakRcchra mazmarI ca vinAzayet / kRzasya puSTiM kRtvA ca puSTasyaca mahAbalam // 14 // mahAvego mahAtejA mahAvegI mhoddhtH| kAmapuSTiM karotyeSa vandhyAnAM putrado bhavet // 15 // dazamUla ( zAlaparNI, pRSThiparNI, donoM kaTerI, gokharU, vela, araNI, aralu, khaMbhAri, pADha) 50 pala, pohakara mUla 25 pala, haraDa 38 pala, AMvalA 128 pala, cItA 25 pala, javAsA 12 pala, giloya 100 pala, indrAyaNa 5 pala, khairasAra 8 pala, vijaisAra 4 pala, maMjITha, mulahaThI, kUTha, kaitha, devadAru, vAyaviDaMga, cavya, lodha, bhAraMgI, aSTavarga, (jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, RddhI, vRddhI ) kAlA jIrA, pIpala, paThAnIlodha, padmAkha, kacUra, priyaMgu, sArivA, bAlachaDa, reNukA, nAgakezara, nisota, haladI, rAnA, meDhAsiMgI, sAMThI, sauMpha, indrajau, mothA ina sabako pratyeka do do pala leve aura inase caugune pAnImeM kADhA kare, jaba cauthA zeSa rahe taba ATha pala munakA DAle aura tIsa pala dhAyake phUla 100 pala guDa, battIsa pala zahada sabako milAya purAne cikane baratanameM bhara do pala bAlachaDa aura do pala miracoMkI dhUnI deve. phira pIpala, candana, mothA, jAyaphala, lauMga, Aho! Shrutgyanam Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra:taja, tejapAta, ilAyacI, nAgakezara ina saba auSadhiyoMko cAra cAra TaMka, kastUrI 4 TaMka DAlakara paMdraha dina jamInameM gADadeve, jaba rasa zuddha ho jAya taba bhabhakemeM baiMcaleve phira nirmalIke phalakA cUrNa DAlanese jaba nirmala hojAya, taba paMdraha dina pIche pIve isakI mAtrA balAbala dekhakara deve / yaha dazamUlAsava dhAtukSaya, pAMca prakArakI khAMsI, chaH prakAra kI bavAsIra, ATha prakArake udararoga, mahAroga, prameha, aruci, pAMDuroga, saba prakArake vAtaroga, zUla, zvAsa, vamana, pradara, aThAraha prakArakA koDha, sUjana, zUla, bhagandara, zarkarAdi, mUtrakRcchra, patharI Adi rogoMkA nAza kare. dubaleko moTA kare aura puSTako mahAbala kare. mahAvega ati vIryavAn atibalavAna kAmoddIpana bharanevAlA aura vaMdhyAko putravatI karatA hai // 1.-15 // kuussmaannddkaasvH| kUSmANDaM ca phalaM pakaM tasmiMzchidraM tu kArayet / chidramadhye guDo deyo dvitulazca zanaiH zanaiH // 1 // vacaM bIjaM ca utkRSya snigdhabhANDe nidhApayet / badarItvapalAnyaSTau tasya kvAthaM pradApayet // 2 // dvau kaselau ca dhAtakyA hapuSA ca palaM palam / triphalA hauhabera ca zRGgI bhAI ca puSkaraM // 3 // tAlamUlI svayaMguptA kakolaM vaMzalocanam / yaSTI mocarasaM mustA graMthikaM cASTavargakam // 4 // cAturjAtaM viDaGgAni vyoSa citrakakuMkumam / jAtIpatraM lavaGgaM ca karabhaM mAlatIphalam // 5 // dazAMghriraktasAraM ca kaTphalaM reNukA sttii| Aho! Shrutgyanam Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 277 ) tiktasAraM catuH karSamATarUSaM kuliJjanam // 6 // ajamodAzvagandhA ca cavyaM mAjUphalaM varI / sAraM sUrNa tejabalaM tAlIsaM zyAmapUgakam // 7 // eteSAM karSamAtraM ca sUkSmacUrNa tu kArayet / mUlabhAMDe kSipetsarva palamekaM bhajennaraH // 8 // kAsaM zvAsaM ca hRdrogaM pANDurogaM kSataM kSayam / gulmodaraM grahaNyarzomUtrakRcchraM tathAzmarIm // 9 // pramehazophAtIsArakhAtapittakaphApahaH / kUSmANDAsava ityeSa balakunmalazodhanaH // 10 // peTheke pake huye phala meM cheda kare usa chedameM do tole guDa haule haule bhare phira chilakA aura bIja alagakara cikane baratana meM bhara jhaDaberIkI 8 pala chAlakA kADhA kara usameM DAle / kaselA do pala, dhAyake phUla do pala, hAUcera 1 pala, triphalA, kAkaDAsiMgI, bhAraMgI, pohakaramUla, mUsalI, gokharU, kaMkola, vaMzalocana, mulahaThI, mothA, mocarasa, pIpalAmUla, aSTavarga, cAturjAta, vAyaviDaGga, soMTha, miraca, pIpala, cItA, kezara, jAyaphala, akarakarA, mAlatIphala, raktacandana, dazamUla, kAyaphala, reNukA, kacUra, kaMda, saMbhAlU aDUsA, kuliMjana, ajamoda, asagandha, cavya, mAjUphala, zatAvarI, sAra, tejabala, tAlIsapatra, cikanI supArI ina sabako cAra 2 TaMka lekara mahIna cUrNa kara eka baratana meM DAla deveM / usameMse eka pala sevana karanese khAMsI, zvAsa, hRdayaroga, kSata, kSayaroga, gAMTha, udararoga, grahaNI, mUtrakRcchra, patharI, prameha, sUjana, atIsAra, bAta, pitta, kapha ityAdika rogoMkA nAza Aho ! Shrutgyanam Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278 ) yogacintAmaNiH / [ mizrA dhikAraH karatA hai / yaha kuSmANDAsava balakArI aura malakA zodhanevAlA hai || - 10 // udaravikAre--jambIradrAvaH / zataM jambIrarasakaM rAmaThaM ca paladvayam / saindhavaM ca viDaGgaM ca pRthagdattvA palaM palam // 1 // tryUSaNaM palamekaikaM sauvarcalacatuSTayam / yavAnikApalaM caikaM karSamAnacatuSTayam // 2 // snigdhabhAMDe vinikSipyAM'zvazAlAyAM nidhApayet / ekaviMzadinaM yAvattataH sarve samuddharet // 3 // sucandre sudine loke pUjayitvA bhiSaggurUn / yakRtlIhAmagulmaM ca vidradhyaSTIlikAdayaH // 4 // vAtagulmamatIsAraM zUlaM pArzvadAmayAn / nAbhizUlaM vibandhaM ca AdhmAnaM ca gudodaram // 5 // nazyati tasya zIghreNa vAta zleSmAmayAzcaye / jIryate tasyakoSThe tu jambIrIdrAvasevanAt || 6 || jambIrIkA rasa 100 pala, hIMga 2 pala, saiMdhAnona, 1 pala, vAyaviDaMga 1 pala, soMTha, miraca, pIpala eka eka pala, kAcanona 4 pala, ajavAyana, 1 pala, sarasoM 4 pala cikane baratana meM bhara jahAM ghoDA ba~dhatA hove vahAM gADa deveM. phira ikkIsaveM dina nikAla acchA caMdramA acchA dina dekha acche vaidyakA pUjana kara usakA sevana kare to yakRt, plIhA, Ama, gAMTha, vidradhi, aSThIlikA, vAtagulma, atIsAra, zUla, pasalI, hRdayaroga, nAbhizUla, dastakA banda, apharA, udararoga AdikA jaldI nAza kare aura vAtazleSma Adi Aho ! Shrutgyanam Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhASATIkAsahitaH / (279 ) koMko aura peTakA ajIrNa Adi isa jaMbIrIdrAva sevana karanese nAza hove // 1-6 // atha lepaprakaraNam / vimarpA lepaH / zirISayaSTInatacandanailAmAMsIharidrAdvaya kuSTavAlaiH / lepo dazAMgaH saghRtapralepAdvisarpakaNDUtraNadAhahantA / 1 // sirasakI chAla, mulahaThI, tagara, lAla candana, aluA, bAlachaDa haldI, dAru haladI, kUTha, netravAlA ina daza cIjoMko ghImeM milAkara lepa karanese khujalI, phoDA, phunasI, visarpa, vraNa, dAha AdikA nAza hove // 1 // zophe lepaH / punarnavA dAru zuNThI sidvArtha zigrureva ca / piTvA caivAranAlena pralepaH sarvazophajit // 1 // bIjapUrajaTA hiMsra | devadArumahauSadhaiH / rAstrAgnimanthalepo'yaM vAtazothavinAzAnaH // 2 // sAMThI kI jaDa. devadAru, soMTha, sarasoM, sahijanA inako pIsa kAMjI meM milAkara lepa karane se saba prakAra kI sUjana jAya / bijaurekI jaDa, vAyaviDaMga athavA kaTerI, devadAru, soMTha, rAsnA, araNI, inakA lepa karane se vAtakI sUjana jAya // 1-2 // madhUkaM candanaM dUrvA nalamUlaM ca padmakam / uzIraM vAlakaM padmaM pittazophe pralepanam // 3 // kRSNA purANapiNyAkaM zizutvakca zatAvarI | mUtre piTvA sukhoSNo'yaM pralepaH zleSmazophahA // 4 // Shrutgyanant Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 280) yogcintaamnniH| [mitrAdhikAra: ajAdugdhatilaileMpo navanItena sNyutH| zothamAruSkaraM hanti lepazca kRSNamArtikaH // 5 // mulahaThI, candana, dUrvA, nalamUla, padmAkha, khasa, netravAlA, kamala inakA lepa karanese pittakI sUjana dUra hove / pIpala, purAnI khala, sahijanekI chAla, sapheda sAMThI inako gomUtrameM pIsa garama kara lepa karanese kaphakI sUjana jAya / bakarIkA dUdha aura tila inako makkhanameM milAkara lagAnese bhilAvekI sUjana jAya athavA kAlI miTTIkA lepa karanese bhI sUjana dUra hotI hai // 3-5 // ziro? le| kuSThamairaNDatailena lepaH kAMjikapeSitaH / ziroti vAtajA hanyAt puSpa vA mucukundajam // 1 // devadAru nataM kuSThaM naladaM vizvabheSajam / sakAMjikA snehayuko lepo vAtazigAtenut // 2 // dhaahkseruhiiberpdmpdmkcndnaiH| dUauzIranalAnAM ca mUlaiH kuryAtpralepanam // 3 // ziroti pittajAM hnyaadrktpittrujstthaa| hrennuntshaileymustailaagrudaarubhiH||4|| mAMsIganAsacukrazca lepaH zleSmazirotinut / maricaM kuSThamadhukavacAkRSNotpalaistathA // 5 // lepaH sakAMjikanehaH suuryaavrddhbhedyoH||6|| zuMThIcandanamaraNDajaTAlepaH zirotinun / rAjikAbhiH sarSapaizca zuMbyA'tha maricairatha // 7 // Aho! Shrutgyanam Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 281 ) kuThako aMDIke tela meM yA kAMjI meM pIsakara lepa karaneM se vAtaja zirakI pIDA dUra hove, athavA mucakunda ke phUlakA lepa karanese bhI dUra hove / devadAru, tagara, kUTha, bAlachaDa, soMTha inako kAMjI aura tela meM milAkara lepa kare to vAtaja zigdarada dUra hove. AmalA, kaserU, hAUcera, kamala, padamAkha, candana dUrvA, khasa, chaDa, nIMbakI jaDa inakA lepa karanese pittaja ziradarda aura raktapittaroga dUra hove / saMbhAlU, tagara, pASANabheda, mothA, ilAyacI, agara, devadAru, bAlachaDa, istar as inako lepa karanese kaphaja zigdarada nAza hove / miraca, kUTha, mulahaThI, cavya, pIpala inako kAMjI aura tela meM pIsakara lepa kare to AdhAsIsI aura sUryAvartta jAya, soMTha, candana, eraMDIkI jaDa inake lepase bhI zigdarada jAya / rAI, sarasoM, soMTha, miraca inake lepase bhI ziradarada jAve // 1-7 // karNapIDAyAM lepaH / kuSThazuMThIca cAdAruzatAhvAhiMgusaindhavam / vatsItrabhRtaM tailaM sarvakarNAmayApaham // 1 // kUTha, soMTha, vaca, dArUhaldI, sauMpha hIMga, saiMdhAnona inako chiyAke mUtra ke sAtha kAna meM DAlanese kAnake saba roga dUra ho jA~ya // 1 // udarapIDAyAM lepaH / elIyakaM haridrA ca sphaTikA navasAdaram / TaGkaNaM dhenumUtreNa koSNaM jaTharalepanam // 1 // eluA, haladI, phaTakarI, nausAdara, suhAgA inako gomUtrameM pIsa thoDA garamakara peTapara lepa karanese darada jAya // 1 // zUle lepaH / madanasya phalaM tiktAM pitA kAMjikavAriNA / Aho ! Shrutgyanam Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) yogcintaamnniH| mizrAdhikAraHkoSNaM kuryAtrAbhilepaM shuulshaaNtirbhvetttH||1|| puSkaraM zAbaraM zRGgaM kuSThaM vizvauSadhaM tthaa|| uSNodakena saMpiSTo lepaH zUlavinAzakRt // 2 // mainaphala, kuTakI, inako kAMjIke pAnImeM ghola gunagunIkara nAbhipara lepa karanese darda dUra hove. pohakara mUla, sAMbarasIMga, kUTha, soMTha inako pIsakara garama garama lepa karanese darda dUra hove // 1-2 // vraNa lpH| gRhadhUmaM ca kaMpillaM TaMkaNaM maricaM nishaa| ghRte ghRSTvA pralepo'yaM sarvavraNanivRttaye // 1 // tailena vA ghRtenaiva piSvA cUrNa pralepayet / dhAtrIphalAnAM rakSA vA vraNe lepyA ghRtena sA // 2 // apako yadi vA pakko nimvaH sarvavraNe hitH| apakkaM pAcayenimbaM pakkaM cApi vizodhayet // 2 // gharakA dhuA~, kabIlA, suhAgA, miraca, haladI inako telameM athavA dhImeM pIsakara phoDe phunasI para lepa karanese phoDA phunasI dUra hoveM, AMvale kI rAkha dhImeM milAkara lepa karanese phoDA dUra hove| nIMbake pattoMko pIsa lepa karanese kaccA vA pakA phoDAmeM hita hone aura vinApakekA pakAve aura pakeko zodhana kare // 1-3 // gaMDamAlAdau lepH| sarSapAJchigrubIjAni zaNabIjAtasIyavAn / mUlakasya ca bIjAni tazeNAmlena peSayet // 1 // gaNDamAlArbudaM gaNDaM lepenAnena zAmyati / "Aho! Shrutgyanam Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ]. bhASATIkAsahitaH / ( 283 ) kaTutailAnvite lepAtsarpakaMcukabhasmabhiH // 2 // rayaH zAmyati gaNDasya prakopAtsphuTati dhruvam // 3 // zANamUlakazigrUNAM phalAni tilasarSapAH / rAmaH kiNvamalasIpradehaH pAcanaH smRtaH // 4 // dantIcitrakamUlatvaksnuvarka payasA guDaiH / bhallAtakAsthi kAsIsasaindhavairdAruNaH smRtaH // 5 // kapotakaM gRdhrANAM malalepena dAruNaH // 6 // dUrvAbhayA saindhavaizva cakramarda kuTherakA | nizAtatrayuto lepaH kaNDUdadruvinAzanaH // 7 // cakrahasarSapayukti kuSThaM vAvacikArajanIdvayatakram | hanti vicarcika maNDaladadrUrvarSazatAnyapi nazyati kaNDUH // 8 // palAzaparpaTaM ghRSTvA lepyaM nimburasena vA / guAdAlI citrakaM ca prapunnATajaTA'thavA // 9 // prapunnATasya vIjAni dhAtrI sarjaraso nizA / lepaH sarpapatailena ghRSTvA dadruvinAzanam // 10 // sarasoM, sirasake bIja, sanake bIja, alazI, mUlIke bIja inako maTThe meM pIsakara lepa karanese gaMDamAlA, arbuda, gAMTha dUra hove / sAMpakI kAMcIkI rAkha kaDuve tela meM milAkara lagAne se gaMDamAlA jAya arthAt phUTajAya, sanake bIja, mUlI ke bIja, saha~jane kI phalI, tila, sarasoM, hIMga, surAbIja, alazI inakA lepa karanese pakajAya | jamAlagoTA, vItekI jaDa aura chAla, thUharakA dUdha, AkakA dUdha, guDa, bhilAvekI miMgI, kasIsa, saiMdhAnona inakA lepa karane se gaMDamAlA Aho ! Shrutgyanam Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 284 ) yogacintAmaNiH / [ mizrA dhikAraH jAya / purAnI belagirI, araNI, jamAlagoTA, cItA, kanerakI jaDa, kabUtara aura gIdaDakI bITha lepa karanese gaMDamAlA dUra ho jAya / dUrvA, haraDa, saiMdhAnona, pamAra, thUhara, haladI inako mahemeM milAkara lepa kare to khujalI dAda dUra hove / pamADa, sarasoM, tila, kUTha, bAvacI, donoM haladI inako mameM milAkara lepa karanese vicarcikA aura sau varSakA dAda tathA khAja dUra hove DhakakeM bIja, pittapApaDA inako nIMbU ke rasa meM lepa karanese dAda dUra hove ciramiThI, devadAru, cItA, pADake bIja, inakA lepa karanese dAda dUra hove. pamADake bIja, AmalekA rasa, sajjI haladI inako sarasoMke telameM gholakara lepa kare to dAda dUra hove // 1-10 // sidhmaroge lepaH / dAvamUlakabIjAni tAlakaM suradAru ca / tAmbUlapatraM sarvANi kArSikANi pRthakpRthak // 1 // zaGkhacUrNa zANamAtraM sarvANyekatra kArayet / lepo'yaM vAriNA piSTaH sidhmAnAM nAzanaM param // 3 // dhAtrI sarjarasazcaiva yavakSArazca cUrNitaH / sauvIreNa pralepo'yaM prayojyaH sidhmanAzakaH // 3 // sagandhakaM yavakSAracUrNapiSTaM nihanti tAn / apAmArgarasAtviSTamUlikAbIja lepataH // 4 // sarvAGgasambhavaM sidhmaM nAzayatyapi vegataH // 5 // anubhUtoyaM lepaH // dAruhaladI, mUlI ke bIja, haratAla, devadAru, pAna ina sabako judI judI cAra cAra TaMka aura zaMkhakA cUrA 1 TaMka Aho ! Shrutgyanam Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / ( 285 ) leve ina sabako ikaTThI pIsakara lepa karanese simakoTa dUra hove. AmalA, kezara, sajjI, javAkhAra inakA cUrNa kAMjImeM milAkara lepa karanese sidhma koDha jAya / gaMdhaka, javAkhAra inako kAMjIme milAkara lepa karanese sapheda koDha jAya / oMgAke rasameM mUlIke: bIja milAkara lepa karanese tatkAla sarvAMga sidhmakoDha nAza hove // 1-5 // tAruNyapIDikA saptamaH 1 paH / raktacandanamaMjiSThA lodhraM kuSThaM priyaMgavam / vaTArA haridve dve vyaGgahA mukhakAntidaH // 1 // kuSThatilajIrakadvaya sidvArthA nizaH yugai samaH payasA / lepo vadanasudhAkaravyaGgakalaGkaM vinAzayati // 2 // vaTasya pANDupatrANi mAlatI raktacandanam / kuSTaM kAlIyakaM lodhamebhirlepo vidhIyate // 3 // tAruNyapiDikAvyaMganIlikAdivinAzanam // 4 // raktacandana maMjITha, lodha, kUTha, priyaMgu, vaTake aMkura, dono haladI inakI barAbara mAtrA dUdhamaM milAkara lepa kare to mukhakI kAMti baDhe aura jhAMIke dAga dUra hoveM. kuTha, tila, donoM jIre, sarasoM, haldI, dAruhaladI, inako dUdhake sAtha lepa karane se mukhakI jhA~iyoMko dUrakara mukhako caMdramA ke samAna nirmala karatA hai / vaTake patte, camelI, raktacandana, kUTha, agara lodha inakA lepa karane se javAnI avasthAse honevAle muhA~se tathA mukhakI jhAIM aura nIle dAga dUra hoveM // 1-4 // nAsArudhire lepaH / AmalakaM ghRtabhRSTaM piSTaM kAMjikavAribhiH / jayenmUrddhapralepena raktaM nAsikayA snutam // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra: Amaleko ghRtameM bhUnakara kAMjImeM pIsa mAthepara lepa karai to nAkase khUnakA bahanA banda hove // 1 // netraroge lepH| pathyAgarikasiMdhRtvadA/tAyasamAMzakaiH / jalapiSTaibahirlepaH sarvanetrAmayApahaH // 1 // harItakIsaindhavamakSazailaiH sagairikAsvacchajalena pissttaiH| bahiHpralepaM nayanasya kuryAtsarvAkSirogopazamArthametat 2 haraDa, gerU, saiMdhAnona, dAruhaladI, rasauMta inakI samAna mAtrA le jalameM pIsakara netroM meM lagAye to netroMke saba roga jAveM, parantu netroMke bAhara lepa kare / haraDa, saiMdhAnona, akSa, zala, gerU inako sApha jalameM pIsa kara AMkhoMke bAhara lepa kare to AMkhoMke sarva roga nAza ho jAveM // 1 // 2 // keshklplepH| ayorajo bhRGgarAjastriphalA kRSNamRttikA / sthitamikSurase mAMsa lepanAtpalitaM jayet // 1 // triphalA nIlikApatraM lohaM bhRGgarasaH samam / ajAmUtreNa sampiSTaM lepAkRSNIkaraM smRtam // 2 // triphalA lohacUrNaM tu dADimaM tvagviSaM tthaa| pratyekaM paJcapalikaM cUrNa kuryAdvicakSaNaH // 3 // bhuMgarAjarasasyApi prasthaSaTkaM pradApayet / kSiptvA lohamaye pAtre bhUmimadhye nidhApayet // 4 // mAsamekaM tataH kuryAcchAgIdugdhena lepanam / kuryAcchirasi rAtrau ca saMveSTayairaMDapatrakaiH // 5 // svapyAtprAtastataHkuryAtnAnaM tena prajAyate / Aho! Shrutgyanam Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (287) palitasya vinAzazca vibhilepairna saMzayaH // 6 // tAmracUNe lohacUrNa tutthaM mAjUphalaM tthaa| dhAtrI ,garasaM nIlI mahidIsarvamIlitam // 7 // lohapAtre tu lohasya musalena vigharSayet / zIrSakUrcAdipalite lepanAtkezaraMjanam // 8 // kAkiNyAH patramUlaM sahacarasahitaM ketakInAM ca kandaM chAyAzuSkaM ca bhRGgaM triphalarasayutaM tailamadhye nidhAya / nikSiptvA lohabhANDe kSititalanihitaM mAsamekaM ca yAvatkezAH kAzaprakAzAbhramarakulanibhA mAsamekaM bhvnti||9|| - lohacUrA, bhAMgaga, triphalA, kAlImiTTI inako loheke pAtrameM ganneke rasameM eka mAsa paryaMta rakhakara lepa kare to bAloMkA giranA banda hojAya / triphalA, nIlake patte, lohakA cUrana inakI samAna mAtrA le bhA~gareke rasa aura bakarI ke mUtrameM pIsakara lagAnese kAle bAla ho jAveM. triphalA, lohe kA cUra, anArakI chAla pAMca 2 pala lekara bhAMgareke rasameM DAlakara eka mahInA jamInameM gADa deve. phira bakarIke dUdhameM milAkara gatameM lepa kare aura Upara aMDake patte bAMdhakara sove. phira prAtaHkAla snAna karaDAle to sapheda bAla eka vArake lepase kAle ho jAve. tAMbekA cUrA, lohekA cUga, nIlAthothA, mAjUphala, Amale, nIla, meha~dI inako lohake baratanameM loheke mUsalase ghoTe. isake lagAnese sapheda bAla kAle hojAveM, kAkajaMghAke patte aura jaDa, piyAvA~sA, ketakIkI jaDa inako chAyAmeM sukhAkara bhAMgarA, triphalAke Aho! Shrutgyanam Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH rasasaMyukta tailameM DAla lohapAtrameM eka mahIne paryaMta jamInameM gADa deve phira bAloMmeM lagAne se bhramara ke samAna kAle hojAveM // 1-9 // kezavardhanam / gokSIre tilapuSpANi tulyena madhusarpiSA / ziraHpralepanaM kuryAtkezasaMvarddhanaM parama // 1 // hastidantamaSiM kRtvA chAgIdugdharasAMjanam / romANyetena jAyante hastapAdataleSvapi // 2 // catuSpadAnAM tvagromanakha zRGgAsthibhasmabhiH / tailena saha lepo'yaM romasaMjananaM param || 3 || gau dUdhameM tilake phUla, zahada, ghI barAbara milAkara zirapara lepa kare to bAla bar3heM / hAMthIdAMtako jalAkara rasauMtasahita bakarI ke dUdhameM milAkara zarIra meM lagAnese hAtha pairAmeM bhI roma baDheM / caupAyoMkI khAla aura unake roma, nakha, sIMga, hADa ina sabakI bhasma karaleve, phira telake sAtha milA kara lepa karane se roma utpanna hoveM // 1-3 // romazAtanam / zaMkhacUrNasya bhAgau dvau haritAlaikabhAgakam / manaHzilArddhabhAgA syAtsarjikA caikabhAgikA // 1 // lepo'yaM vAripiSTastu kezAnutpATaya dIyate / anayA lepayuktayA ca saptavelaM prayuktayA // 2 // nirmUlanaM syAtkezasya kSapaNasya ziro yathA // 3 // zaMkhakI bhasma do TaMka, haratAla 1 TaMka, manasila AdhI TaMka sajjIkhAra 1 TaMka inako pAnImeM pIsakara lagAve to bAloM ko ukhADe aura sAta bAra lagAnese nirmUla karai / jaise jainI vairAgIkA zira // 1-3 // Aho! Shrutgyanam Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH bhaassaattiikaashitH| (289) agnidAhe lepH| agnidagdhe tugAkSIrIplakSacandanagairikaiH / sAmRtaiH sarpiSA snigdhaigalepaM kArayedbhiSak // 1 // yavAn dagdhvA maSI kAryA tilatailena sNyutaa| ayaM sarvAgnidagdheSu pralepo vraNalepanaH // 2 // nimbapatrANi surasA kuSTaM dhAtrIphalAni c| . ISadagdhe yathAlAbhe lepanaM bhiSaguttamam // 3 // kuSThaM madhukayaSTI ca candanairaNDapatrakaiH / madhye dagdhe hito lepo dugdhena paripepitaH // 4 // tavArakhIra, pAkhara, candana, gerU, giloya, ghIse cikanAI kara vaidya lepa kare to agnikA jalA acchA hove athavA jalAye yava tilake telameM milAkara lagAnese agnikA jalA aura phapholA acchA hove / nIMvake patte tathA tulasIke patte, kUTha, AmalA inakA lepa karanese thoDA jalA ho vaha acchA hove. kUra, mahuA, mulahaThI, candana inakA lepa dUdhameM milAkara lagAlene madhyama jalA acchA hove yaha uttama lepa hai // 1-4 // hastapAdadAhe lepH| badarIpallavalepaH zrIkhaNDAriSTaphenasaMyuktaH / dAtavyaH padalepaH zAmyati rugdAhakaM tasya // saindhavaM caiva khaDikAlepo dAhasya nAzanaH // 1 // berake pattoMkA lepa pairoMpara kare vA candana, nIMbakI chAlakA lepa karanese pairoMkA dAha dUra hove athavA nimaka aura kalaI, khaDiyA inakA lepa karanesa pairoMkA dAha naSTa hove // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (290 ) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra: aMtravRddhau lepH| lAkSA kAMcanakAbIjaM zuNThI dArusagairakam / kundarU kAMjikaileMpyamuSNamantravivarddhane // 3 // lAkha, kacanArake bIna, soMTha, devadAru, gerU, kuMdurUkI goMda inako kAMjIke rasameM gholakara garama kara lepa karanese AMtoMkA baDhanA dUra hovaM // 1 // nalavRddhau lepH| eraNDabIjaM nirguNDI nizA lAkSA ca puSkaram / AranAlena saMpiSya uSNaM piNDIkaraNDahRt // 1 // rAmaThaM saindhavaM kuSThaM jIrakaM gomayAnvitam / lepastailena vA samyagantagaNDavinAzanaH // 2 // aMDIke bIja, saMbhAlU, haladI, lAkha, pohakaramUla inako kAMjImeM pIsa garama kara lepa karanese nala na caDhe. hIMga, saiMdhAnona, kUTha, jIrA inako gobarameM athavA telameM pIsakara lepa kare to aMtargalagaMDa dUra hove // 1-2 // azIse lepH| zirISabIjakuSThArkakSIrapippalisaindhavAH / lAgalImUlagomUtraira ghnaM hanti citrakaiH // 1 // zirasake bIja, kUTha, AMkakA dUdha, pIpala, cItA, kalihArIkI jaDa, inako gomUtrameM milAkara lagAnese arzaroga avazya nAza hojAtA hai // 1 // . bhagandare lepaH / kAsIsa sandhavairaNDaM tailayuktaM vimarditam / bhagandaraM pralepena nAzayenAtra saMzayaH // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (291) kAsIsa, saiMdhAnona, inako aMDIke telameM pIsakara lagAnese nissaMdeha bhagandara dUra hove // 1 // kuSThe lepH| gRhadhUmaM paJcalavaNaM kSAradvayacakramardasalile ca / byoSaM viSavahnibRhatIrAtridvayakuSThakaMpillaiH / / 1 // upazilAsarSapasUtaka siNduurtutkaasiisaiH| gomUtre saMpiSTaiH snuhyarkadugdhAnvitairlepaH // 2 // kuSThamapahantyazeSaM samutthitamaNDalaM samullikhati / nAzayati saptabArAcciramapi savarNayeccitram // 3 // zilAlakogrArasatApyagandhaka kaMpillatutthoSaNasarjiTaMkaNam / kAsIsakuSThaM navanItasaMyutaM stravatsu kuSTheSvadhikaM prazastam // 4 // gharakA dhuAM pAMcoM nona, sajjIkhAra, pamADake, vIja ina sabako pAnImeM pIsakara lepa karanese koDha dUra hotA hai athavA soMTha, miraca, pIpala, teliyA mIThA, cItA, kaTerI, donoM haladI, kUTha, kavIlA inakA lepa karanese koDha jAya. vaca, manasila, haratAla, sarasoM, pArA. nIlAthothA, kasIsa inako gomUtra vA thUharake dUdha athavA Aphake dUdhameM pIsakara lepa karanese aThAraha prakArake koDha tathA maMDala dUra hote haiM tathA carmaroga bhI dUra hove aura sAta vAra lagAnese purAnA koDhako nAzakara samAna varNakara detA hai yaha Azcarya hai / manasila, haratAla, vaca, pArA, gaMdhaka, kabIlA, nIlAthothA, miraca, sajjI, suhAgA, kasIsa, kUTha, inako mAkhanake sAtha lagAnese bahatA huA koDha (galitakuSTha ) dUra hove // 1-4 // koTa dUra hotA haladI, so, pArA Aho! Shrutgyanam Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (292) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH * zvetakuSThe lepaH / guMjA vacA'gnikaM kuSThaM vAkucI kAMjikAnvitam / supiSTaM cUrNameteSAM pralepaH zvetalakSmahat // 1 // ciramiThI, vaca, cItA, kUTha, bAvacI ina sabako kAMjIke, pAnImeM pIsakara lagAnese sapheda kuSTha dUra hove // 1 // pAmAkaNDUnAM lepaH / sindUra maricaM tutthaM rasaM gandhaM dvijIrakam / goghRtena samAyuktaM sarvAH kaNDUrvinAzayeta // 1 // pAga, gandhaka, miraca, nIlAthothA, sindUra, donoM jIre inako gauke ghImeM milAkara lagAnese saMpUrNa khujalI dUra hove // 1 // pAdasphuTitopari lepaH / knkbhujgvlliimaaltiiptrduurvaarsgdkunttiibhimrditstailliptH| apanayatirasendraH kuSThakaNDUvicisphuTitacaraNarandhaM zyAmalatvaM tvacAyAH // 1 // dhatUreke bIja, pAna, mAlatIke patte, durvA, pArA, kUTha, manasila, gaMdhaka inako pIsake telameM mardana kare to yaha rasa koDha khAja vivAI inako dUra kare aura tvacA kAlI hove // 1 // mssaalepH| cUrNa sarjikayA pRSTaM masA lepyaM jalena vaa| tUrNaM nausAdaraM cotaM tutthakaM svarNagairikam // 1 // cUnA, sajjI inako pAnImeM ghisakara lepa karai, to masse dUra hoveM athavA nausAdara, coka, nIlA thothA, lAla gerU inako pAnImeM ghisakara lepa karanese masse dUra hoveM // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / prahAropari lepaH / sarjikA ca haridrA ca prahAre lepanaM hitam / TaMkaNaM sarpiSA lepaH kAlameSIjalena vA // 1 // sajjI haladI ina donoM ko pIsakara coTapara lepa karanemeM ArAma hove. suhAgAko ghIma milAya lagAnese yA maMjIThake pAnIkA lepa karanese coTa acchI hove // 1 // granthyupari lepaH / saptamaH ] ( 293 ) maricaM puSkaraM kuSThaM haridrA saindhavaM vacA / sarvagranthau hito lepaH khaTikAlavaNena ca // 1 // miraca, poDakaramUla, kUTha, haladI, saiMdhAnona, vaca inako pIsakara lepa karanese sarva aMgakI gA~Tha dUra hove athavA khaDiyA nona pAnI meM ghisakara gAMThapara lepa karanese gAMTha dUra hove // 1 // sphoTikA ( phoDA ) yAM lepaH / kRSNAjAjI brahmadaNDI maricaM rAmapippalI | sphoTikAyAM hito lepaH pAnaM vA taNDulAMmasA // 1 // kAlA jIrA, brahmadaMDI, miraca, pIpala inako pIsa lepa karanese phoDA ArAma hoveM vA cAMvaloMka pAnIka sAtha inako pInese ArAma hove // 1 // vAtarakte lepaH / dUrvA mUrvA zaThI zuMThI dhAnyakaM madhuyaSTikA / supiSTaM zItatoyena raktavAte pralepanam // 1 // dUrvA, mUrvA, soMTha, dhaniyAM mulahaThI inako ThaMDhe pAnI meM ghisakara lepa karane se vAtarakta dUra hove // 1 // pAdasphoTopari lepaH / lalanAstanadugdhena siktaM guDaghRtaM madhu / Aho ! Shrutgyanam Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH gairikA sphuTapAdo'pi jAyate pNkjopmH||1|| strIke stanakA dUdha, guDa, ghI, zahada, gerU inako milAya lepa karanese phaTe hue paira kamalake samAna hoveM // 1 // bhage lepaH / sUkaDaM dhAtukI jAMgI saurASTrI phullakaM tthaa| mAjUphalaM hohaberaM lodhaM daaddimtvktthaa| kAdaMbaryA bhage lepo gADhIkaraNamuttamam // 1 // kUTha, dhAyake phUla, baDI haraDa, phUlI phaTakarI, mAjUphala, dAuvera, lodha, anArakI chAla inameM zarAba milAkara lepa karanese yoni dRDha hoya ( arthAt sikuDajAya ) // 1 // liGgadRDhIkaraNam / maricaM saindhavaM kRSNA tagaraM bRhatIphalam / apAmArgastilAH puSTaM yavamASAzca sarSapAH // 1 // azvagandhA ca taccUrNa madhunA saha yojayet / asya santatalepena mardanAcca prjaayte| liMgavRddhiH stanotsedhasahitA bhujakarNayoH // 2 // bRhatIphalasiddhArthakavyAdhivacAtagaraturagagandhAbhiH / ebhiH pralepitaM syAtpuruSavarAGgaM hayasyeva // 3 // miraca, saiMdhAnona, pIpala, tagara, kaTerIkA phala. oMgA, tilaM, kUTha, jau, uDada, sarasoM, asagaMdha inakA cUrNa zahadameM milAkara sadA lepa karanese tathA malanese liMga baDhe / tathA ghoDeke samAna ho jAya, stanakI vRddhi hove tathA bhuja aura kAna inakI vRddhi hove / vRhatIphala, sarasoM, vAyaviDaMga, vaca, tagara aura asagaMdha inakA lepa karanese puruSakA liMga ghoDeke liMgasamAna hotA hai // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / malahama 1-2 | tapte ghRte kSipetthamuttArya madanaM kSipet / sarvasmin galite tasmivarNa meSAM vinikSipet // 1 // kuMkumaM muradA zRGgaM sindUraM hiMgulaM tathA / kSiptvA tato jalaM bhUri hastena parimardayet // 2 // dUrIkRtya jalaM sarve siddhabhANDe nidhApayet / dagdhatraNe dagdhame candrikAyAM sadAhitam // 3 // tapte ghRte kSipettutthamuttArya ca kSipedimAn / kapilaM muradA zRGgaM khadiraM raGga patrikA | kSiptvA jalaM mathitvA tatsarvatraNaviropaNam // 4 // saptamaH ] ( 295 ) 1-dhIko tapAkara usameM nIlAthothA DAlakara utAraleve phira moma aura nIce likhI auSadhiyoMko DAle-kezara, muradAsiMga, sindUra, siMgarapha inako DAlakara aura bahutasA jala DAlakara hAthase mardana kare phira jalako alaga kara phira malahamako kisI baratana meM rakhaleve / isa mahalamake lagAne se jalaneke phaphole, gagmIke cakatte aura garamI dUra hove / tape hue ghImeM nIlAthothA DAlakara utArakara ina auSadhi yoko aura DAle -kavIlA, mugdAsiMga, khaigsAra, gaMgake tabaka inameM jala DAlakara mathe phira acche pAtrameM rakkhe isake lagAnese saMpUrNa vraNa dUra hoveM // 1-4 // tapte ghRte kSipedrAlamuttArya ca jalaM kSipet / mathitvA nirjalaM kRtvA vraNAdau tatprayojayet // 5 // mardanaM mastakI tutthaM rAli sindUra TaGkaNam / guggulaM muradAzRGga berajaM raMgapatrikA // 6 // Aho ! Shrutgyanam Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 296 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH kaMpillaM kuMkumaM kvAthaM mAjUmadanakaTphalam / maricaM hiMgulaM jAMgI palA ceti samAH samAH // 7 // lohapAtre ghRte tapte yathAyogyamimAn kSipet / prakSipya ca jalaM pazcAnmathitvA jalamutsRjet // 8 // tatsthApayecchubhe bhAMDe vraNAdau viniyojayet / nAsUracandanAduSTavraNazodhana ropaNam // 9 // 2 -- tape hue dhImeM rAla DAla utAra kara pAnI DAlakara aisA maye ki, usameM pAnI na rhe| isake lagAnese phoDA phunasI dUra hoveM / moma, mastaMgI, nIlAthothA, rAla, sindUra, suhAgA, gUgala, muradA siMga, berakI mIMgI, goMDa, gaMgake varka, kabIlA, kezara, mAjUphala, maina - phalakA kADhA, miraca, siMgarapha, baDI haraDa, ilAyacI ina saba cIjoM ko barAbara lekara loha gatrameM ghIko tapAya usameM yathAyogya ina auSadhiyoMko DAlakara maye aura jalako dUra kare phira usa malahamako acche pAtra rakha deve aura phoDA, phunasiyoMpara lagAye inake lagAne se nAsUra, cakatte, duSTavraNa inakA zodhana kare tathA ArAma hove // 5-9 // udagepari lepaH / viSaM tutthaM tathA guJjA sindUraM navasAdaram / naramUtreNa saMghRSya kRtvA rudhiramokSaNam // 1 // vipaM ca sUtaM navamAdaraM ca mayUratutthaM kalahaMsavallIm / zalye ca naSTe zatavarSapakke vAtArigadyaM munayo vadanti2 // teliyA mIThA, nIlAyothA, ciramiThI, siMdUra, nausAdara inako manuSya ke mUtrameM ghisakara rudhira nikAlakara teliyA mIThA, pArA, nIlAthothA, nausAdara, haMsapadI inakA nepa Aho ! Shrutgyanam Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhaassaattokaashitH| (297) karanese naSTa saMdhiyoMkA darda sau varSatakakA pakAhuA ghAva ArAma hove, yaha davA munIzvaroMne kahI hai // 1 // 2 // viSopari lepH| . sindUraM viSapAradaM sugaNikA cokaM viSaM sarjikA kSAraMtryUSaNasaMcalaM salavaNA paMcArNavAgre nize / eraMDaM svaragaMdhakaM hiramajA raktAvalI anikA nepAlaM navasAdaraM kSuparakaM bhAgaH samaiH peSayet // 1 // gomUtreNa guDena cArkapayasA nuhyAzca dhUmA gRhAdetanAmarasena siMhasahitaH sAraGgarAjo'gadaH // 2 // sindUra teliyAmIThA, pArA, suhAgA, cUka, nisota, sajjIkhAra, soMTha, miraca, pIpala,pAMcoM nona, donoM haladI,kamalapatra vaca, phaTakarI, maMDI, kapUra, maMjITha, cItA, nausAdara inakI barAbara mAtrA lekara gomUtra tathA guDa yA AkakA dUdha vA thUharakA dUdha inameM milAkara lagAnese sampUrNa viSaroga dUra hoveM. yaha sAraMgarAjane kahA hai // 1 // 2 // sarpaviSagade lepH| zambhoH kaNThanivAsanaM manazilA nausAdaraM nIlakaM sAjIcaukakacUrasAvaNarasaM dhUmaM ca mAtrAdvayam / nepAlaM viSagandhakaM ca lazunaM zilyA ca mUtraM narerityetadviSanAzanaM hi munibhiH kAlAhibhukte smRtam teliyAmIThA, manasila, nausAdara, nIlAthothA, sajjI. cauka, kapUra, sAvanakA rasa, dhuAM inakA do TaMka, jamAlagoTA, gaMdhaka, lahasana ye saba auSadhi manuSyake mUtrameM milAkara viSapADApara lagAve tathA male to sarpake kATanekA viSa dUra hove // 1 // . Aho! Shrutgyanam Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (298) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH rudhirasrAvAdau kAlanizcayaH / zaratkAle vasante ca kuryAdraktasrutinaraH / tumbIzRMgIjalaukAbhiH zirAmokSaiH karaistathA // 1 // ASADha ArdrAzaradIha candrAvasaMtake mInagate ca bhaanau| vamivirecaM rudhiratizcatadAnarANAMsukhadAbhavanti // 2 // zaratkAlameM tathA vasaMtakAlameM strI tathA puruSa rudhira nikalavAveM. tumbI, sIMgI, joMka phasta ina karake nasomase ASADha aura AAke sUryameM, zarata, citrAke sUrya, vasaMta, mIna ke sUrya ina RtuoMmeM vamana, dasta (jullAba) aura rudhira nikalavAnA puruSoMkA sukha denevAlA hai // 1 // 2 // - raktasrAve zRMgyAdInAmiyattA / dazAGgulaM harecchRGgI tumbI ca dvAdazAGgulam / jalaukA hastamAtraM tu zirA srvaaNgshodhinii||1|| kSurazcAMgulamAtraMtu gRhNAti rudhiraM balAt // 2 // daza aMgula rudhirako sIMgI nikAlatI hai aura tUMbI bAraha aMgulako nikAlatI hai, joMka hAthabharakA khUna khIMcatI hai aura phasta kula zarIrakA rudhira nikAlatI hai aura naztara eka aMgulamAtra balakara khIMcatI hai // 1 // 2 // raktasrAve yogyarogI / zopha dAhe'GgapAke ca raktavarNe'sRjaH sutau / vAtarakta tathA kuSThe sapIDe durjaye'nileH // 1 // pANDuroge zlIpade ca viSaduSTe ca zoNite / granthyarbudApacIkSudrarogaraktAdhimAdiSu // 2 // vidArIstanarogeSu gAtrANAM svaragauravam / Aho! Shrutgyanam Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (299.) raktAbhiSyaMdaraudrAyAM pUtinANasya dehake // 3 // yakRtplIhavisarpeSu vidhau pittikodgme| karNoSThaghANavakrAMNAM pAke dAhe ziroruji // 4 // upadaMze raktapitte raktasrAvaH prazasyate // 5 // sUjana, dAha, aMgakA pakanA, deha kA lAla hojAnA inameM rudhira nikalavAve / vAtarakta, koDha, pInasa, duSTavAta, pAMDuroga, zlIpadaviSaduSTa ina karake rudhira duSTa hove to nikalavAve aura gAMTha, arbuda, apacI, kSudraroga, rakta vraNa, stanaroga, svarabhaMga, rudhira vikAra hove to rudhira nikalavAve, kAna, hoMTha, nAka, mu~ha yaha saba pakajA athavA inameM dAha hove vA, zirameM darada hove athavA yakRta, plIhA, visarpa vidradhi, phoDe, upadaMza, raktapitta inameM bhI rudhira nikalavAve // 1-5 // ___ raktasrAve ayogyaaH| na kurvIta zirAmozaM kRzasyAtivyavAyinaH / klIvasya bhIrogarbhiNyAH sUtikApANDurogiNAm // 1 // durcala, atimaithuna karanevAlA, napuMsaka, garbhavAlI strI, bhayabhIta, pAMDurogI inakA rakta na nikAle // 1 // . raktasrAve vAni / vyAyAmamaithunakozItasthAnapravAtakAn / ekAzanaM divA nidrAM kSArAmlakaTubhojanam / abhijalpaM jalaM bhUri tyajedAbaladarzanAt // 1 // kasarata, strIsaMga, krodha, zIta aura vAtavAle sthAnameM baiThanA eka bAra bhojana, dinameM sonA, khArA khaTTA kaDavA bhojana, bahuta bolanA. Aho! Shrutgyanam Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (300) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH-. bahuta pAnI pInA ina sabako jabataka dehameM bala na Ave tabataka tyAga deve // 1 // jalUkAdidaMzastrAve upcaarH| atipravRtte rakte ca yavagodhUmacUrNakaiH / sarpanirmokacUrNairvA kSaumavastrasya bhasmanA / mukhe vraNasya baddhA ca zItaizcopacarevraNam // 1 // jalaukAdi dazAdimeM jo ati rudhira bahatA hove tau jaukA ATA, gehUMkA ATA, sarpakI kAMcalI, rezamI kapaDekI rAkha inako pIsakara koDeke mu~hapara bAMdha deve aura zItala upacAra kare // 1 // nsyvidhiH| uttAnazAyinaM kiMcitpralambazirasa naram / AzIrNahastapAdaM ca vastrAcchAditalocanam // 1 // samunnamitanAsAgraM vaiyo nasyena yojayet / koSNamacchinnadhAraM ca hematArAdizuktibhiH // 2 // nasyeSvAsicyamAneSu ziro naiva prakampayet / na kupyena prabhASeta nocchikkena hasettathA // 3 // upavizyAtha niSThIvejrANavakragataM dravam / vAmadakSiNapArzvabhyAM niSThIvetsammukhe na hi // 4 // manuSyako sIdhA sulAkara mAthA UMcA rakkhe aura laMbA zira kara hAtha paroMko phailAdeve aura kapaDese AMkha Dhakaleve aura nAkako UMcA karake vaidya sonA, cAMdI, sIpImeM bhara kara nasya deve, phira garamapAnIkI dhArA deve, acchinna arthAt dhAra TUTe nahIM, tathA vaha nAsa lenevAlA zirako hilAve nahIM, aura na krodhita hove, na bole, na chIMke, Aho! Shrutgyanam Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkA sahitaH / ( 301 ) na ha~se / phira uThakara chIMka leve aura nAka mu~ha seM pAnI gire to bAMI tathA dAhinI tarapha thUke sammukha na thUke / yaha nAsyavidhi kahI hai // 1-4 // nasyaM syAdguDazuMThIbhyAM vikAre vAtake hitam / zarkarA ghRtayaSTIbhiH pittake nasyameva ca // 1 // zleSmake surasAvAsArasaM suvihitaM ca tat / viDaGga hiMgumagadhA kRmidoSe hitaM matam // 2 // raktaje'sRgvirekaM tu zirorogamupakramaH / zarkarA kuMkumaM nasyaM ghRtabhRSTaM zirortinut // 3 // samudraphalanasyena chikkinyA sambhavena vA / SaDbindutailanasyena yAnti rogAH kapAlajAH // 4 // vAtavikAravAleko muDa aura soMThakI nAsa deveM / pittavikAra meM mizrI ghI aura mulahaThIkI nAsa deve / ileSma ( kapha ) ke vikAra meM tulasI, aura aDUseke rasakI nAsa deve. jo mastaka meM kIDe paDa jAya~ to vAyaviDaMga, hIMga, pIpalakI nAsa deve to hita kare / rudhira se mastaka bhArI hojAya to khAMDa aura kezarako ghImeM bhUnakara bUrAkI nAsa deve / samudraphala kI athavA nakachikanIkI aura SaDavindu telakI nAsa lenese kapAra ke saba roga nAza hoveM // 1-4 // saindhavaM zvetamaricaM sarSapAH kuSThameva ca / basta mUtreNa piTvA ca nasyaM tandrAnivAraNam // 5 // dUrvAraso dADimapuSpajo vA prANapravRtte'sRji nasyamuktam / stanyena vA'laktarasena vApi viNmakSikANAM vinihanti hikkAm // 6 // Aho ! Shrutgyanam Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302 ). yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAra: nasyaM dADimapuSpotthaM raso dUrvAbhavastathA / AmrAsthimilitA dUrvA nAsikAcyutaraktajit // 7 // saiMdhAnona, sapheda miraca, sarasoM, kucha inako bakarIke mUtrameM 'bIsakara nasya denese tandrA dUra hove. dUbakA rasa, anArake phUla inakI nasya denese nakasIra dUra hove. strIkA dUdha, mahAvarakA rasa, makkhI kI bITa ina sabakI nAsa denese hicakI dUra hove / anAra ke phUlakA rasa, dUkA rasa, AmakI guThalI inako bake rasa meM milAkara nAsa dene se nakasIra bahatI banda hove // 5-7 // ekaM vRhatyAH phalapippalIkaM zuMThIyutaM cUrNamati prazastam / prAtrApayed ghrANapuTe'tisaMjJAM karoti ceSTAM vinihanti mUrcchAm // 8 // elIyakaMvacA tiktA mustA kaTphalajaM rasaH / udbhUlayetridoSotthe svedAbhiSyandaje jvare // 9 // kaTerIkA eka phala, pIpala aura soMTha inakA cUrNa kara kAgajakI kukanI banAya nAka meM phUMkanese mUrcchAkA nAza kareM aura saMjJA tathA veza hove. eluA, vaca, kuTakI, nAgaramothA, kAyaphala inake rasakA ulana ( zarIrameM mAliza karanA ) tridoSajvaravAleko saceSTa kare // 8-9 // nAsikayA jalapAnam / dvighaTighananizAyAM prAtarutthAya nityaM pibati khalu naro yo prANarandhreNa vAri / sa bhavati matipUrNazcakSuSA tArkSyatulyo valipalitavihInaH sarvarogairvimuktaH // 1 // apasmAre tathonmAde ziro Aho ! Shrutgyanam * Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] . bhaassaattiikaashitH| (303) roge ca pInase / acaitanye'kSinAsAdiroge nasyaM divA hitam // 2 // ekAntaraM dyantaraM vA nasya dadyAdvicakSaNaH / vyahaM paJcAhamathavA saptAhaM vA suyNtritH||3|| do ghaDI rAta rahe taba uThakara nAkake rastese nitya pAnI pIve to buddhimAn hove. netra garuDake netroM ke samAna hojAveM kabhI buDhApA na Ave. tathA koI roga na hove. miragI unmAda, zirake roga, pInasa, behozI, nAsAroga inameM nasya denAhI uttama hai| eka dina bIcameM dekara athavA do dina bIcameM dekara yA tIna dina bIcameM dekara vA sAta dina bIcameM dekara acchA vaidya yuktipUrvaka nasya deve // 1-3 // ___ vAyurogeSu virecnvidhiH| zaratkAle vasante ca prAvRTUkAle ca dehinAm / vamanaM recanaM caiva kArayetkuzalo bhiSak // 1 // tridinaM pAcanaM pUrva gRhItvA ghRtabhojanam / snehanaM svedanaM kRtvA dadyAtsamyagvirecanam // 2 // doSAH kadAcitkupyanti jitA lNghnpaacnaiH| ye tu saMzodhanaiH zuddhAsteSAM na punarudbhavaH // 3 // pItvA birecanaM zItaM jalaiH saMsicya ckssussii| sugandhi kiMcidAnAya tAmbUlaM zIlayennaraH // 1 // nivAtastho na vegAMzca dhArayanna svpettthaa| zItAmbu na spRzetvApi koSNaM nIraM pibenmuhuH // 5 // zaratkAla, vasaMta, barasAta ina RtuoMmeM vaidya manuSyoMko bamana, 'varecana karAve / pahale tIna dinataka virecana ( muMjisa ) deve aura Aho! Shrutgyanam Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAra: ghRta bhojana tathA khicaDI Adi narama bhojana karAve, tela lagAve / pasInA nikalavAve, pIche bhale prakAra virecana karAve / laMghana aura pAcanese jo roga jIte gaye haiM ve kadAcit kupita hojAte haiM, paraMtu saMzodhana (virecana ) se nAza hue roga phira kabhI unakA koSa nahIM hotA, virecana vastu lekara AMkhoMko jalase dhove aura phUla atara ityAdikakI kucha sugaMdha sUMghe, pAna khAve, jahAM havA na lagatI ho vahAM baiThe, bahutasI mehanata na kare, sove nahIM, TaMDhe jalakA sparza na kare aura jaba pyAsa lage gunagunA jala vAravAra pIve // 1-5 // icchAbhedI ca nArAcacchurIkAro raso'thavA / pUjyapAdaguTI zItaM racatyudayabhAskaraH || 6 || abhayAmodakaM pazcAtkiramAlAdipaMcakam / daMtI vizAlA mugdugdhakhaNDena trivRtA tathA // 7 // dugdhenairaMDatailena atha dugdhena nAgaram / uSTI payo'tha kaMpillaM ghoDAcolI guTI tathA // 8 // mAtrotkRSTA virecasya triMzadvegaiH smRtA'tha vA / vegairviMzatibhirmadhyA hInoktA dazavegakaiH // 9 // 1 virekasyAtiyogena mUrcchA bhraMzo gudasya ca / zUlaM kapho'ticchardiH syAdraktaM vApi viricyate // 10 // tadA zItAmbunA hastau pAdau prakSAlayenmuhuH // 11 // icchAbhedI nArAca, churIkAra rasa, pUjyapAda golI, udaya bhAskararasa virecanako nirA ThaMDhe jalase deve, abhayAdimodaka, amalatAsakA paMcaka, jamAlagoTA, indrAyaNa, sehuM Aho ! Shrutgyanam Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / (305) DakA dUdha, khAMDake saMga nisota, dUdhameM athavA soMTha, UMTanIkA dUdha, kabIlA athavA ghoDAcolI golI deve / tIsa vega hoveM to virecanako zreSTha jAnanA, vIsa vega hoveM to madhyama jAne aura daza vega hoveM to hIna julAba jAne / virecana jiyAdA hoveM to mUrcchA ho, bhrama ho, mudAmeM darada hove, kapha aura rudhirakI ulaTI ko aura dastake gantese rudhira jAya to ThaMDhe pAnIse bAra 2 hAtha pairoko dhove // 5- 11 // zAlibhiH pASTikairdugdhairmaraizvApi bhojayet / pitte virecanaM yuMjyAdAmodbhUte tathA gade / udare ca tathAssdhmAne koSThazuddhau vizeSataH // 12 // kuSTAH kRmivisarpavAtAsRkpANDurogiNaH / kaphakAsaviSArtAzca virecyAH syubhiSagvaraiH // 13 // sA~ThIcAvala aura masUra kI dAla pathyameM khAve aura pitta ke roga meM virecana deve to Amaroga, udararoga, apharA, koTA inakI zuddhi kare. vizeSa karake koTa, arza, kRmI, visarpa, vAta rudhira, pAMDuroga, kapha, khAMsI, viSakI pIDAvAleko virecana lenA cAhiye // 12 // 13 // virecanAyogyAH / bAlavRddhAvatisnigdhaH kSatakSINo rujAnvitaH / zrAMtastRSArttaH sthUlazca gurviNI ca navajvarI // 1 // navaprasUtA nArI ca mandAgnizca madAtyayI / zalyArditazca rUkSazca na virecyA vijAnatA // 2 // bAlaka, bUDhA, atikomala, kSINacala, Darapoka, hArAhuA, pyAsa karake duHkhita, moTA, garbhavatI strI, naye jvaravAlA, hAlakI janI huI 20 Aho! Shrutgyanam Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (306) yogcintaamnniH| mizrAdhikAra:strI. maMgagnivAlA, atyaMta madya pInevAlA, jisakI saMdhiyoMmeM darada hote, rUkhA bhAjana karanevAlA inako catura vaidya virecana na deve // 1 // 2 // vamanam / kAse zvAse kaphavyApte hRdroge viSapIDite / galazaMDyAM bhramekuSThe vamanaM kArayeSikU // 1 // pItvA yavAgUmAkaNThaM kSIratakradadhIni vaa| bhuktA zleSmalaM bhojyaM snigdhaH svinnastato vamet // 2 // vamaneSu ca sarveSu saindhavaM madhunA hitam / kRSNArAThaphalaM sindhuM kaphe koSNajalaiH pibet // 3 // paTolavAmAnimbaizca pitte zItajalaM vit / sazleSmavAtapIDAyAM sakSIraM madanaM pibet // 4 // arjINe koSNapAnIyaM sindhuM pItvA vamet sudhIH / kaMThameraNDanAlena spRzantaM vAmayedbhiSak // 5 // pippalIndrayavA sindhustathA madanakaM phalam / kavoSNaM madanAlIDhaM vAmayeka pharogiNam // 6 // amlatakaM salavaNaM tathA madanakaM phalam / tutthaM kArpAsamajA vA zvAnaviD viSavAmane // 7 ativAMtau bhavedikAM kaMThapIDA visNjnyitaa| zAmyatyanena tRSNAyAH pIDAcchardisamudbhavA // 8 // dhAtryantranArasozIralAjacandanavAribhiH / manthaM kRtvA pAyayeca saghRtaM kSaudrazarkaram // 9 // Aho ! Shrutgyanam Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAra / kaphavAta aDUsA. nAvAna, kaphavikAsAna aura zahada ' saptamaH ] bhaassaattiikaashitH| (307) khAMsI, zvAsa, kaphakarake yukta, hRdayaroga, viSapIDita, galemeM phandA paDe, bhrama, kuSThavAle inako vaidya vamana karAve / lapasI pIve aura khuba dUdha pIve athavA maTTA, dahI pIve aura kaphakAraka cIjoMkA bhojana kare phira vamana karAve / saba kmana karAne meM saiMdhAnoMna aura zahada hitakArI hai. pIpala, mainaphala, saiMdhAnoMna, kaphavikArameM garama jalake sAtha deve / paTolapatra, aDUsA. nIMbake patte, pitta vikArameM ThaMDhe jalake sAtha pIve / kapha vAta vikArameM dUdhake sAtha mainaphala pIve / ajIrNa. vikArameM saiMdhAnimaka garama jalake sAtha pIve to vamana hove aura galemeM patalI aMDakI lakar3I DAlakara vaidya damana karAve / pIpala, indrayava, saiMdhAnona, mainaphala inako zahadameM milAkara caTAnese kapharogIko vamana hove khaTTA, mITA, saiMdhAnona tathA mainapala, nIlAthothA, kapAsakI mAMgI athavA kuttaMkI bITase jisane viSa khAyA ho use vamana kraave| bahuta vamana karAnese yaha roga paidA hote haiM-hicakI, kaNTameM darada, behozI aura pyAsa lage. inakI zAMtike artha yaha davA deve-AmalA, nisota, khasa, dhAnakI khIla inako jalameM mathakarake pilAve athavA ghI zahada de to ArAma hove // 1-9 // . .. svedH|... .. svedazcaturvidhaH proktastApoSNau svedasaMjJitau / upanAho dravaH svedaH sarve vAtAtihAriNaH // 1 // pasInA cAra tarahase utpanna hotA hai-eka to tApa, dUsarA uSNa, tIsarA upanAha, cauthe drava. yaha cAra prakArake sveda vAtake harane bAle haiM // 1 // teSu tApAbhidhaH svedo vaalukaavstrpaannibhiH| , kapAlaM kaNTakAGgArairyathAyogyaM prayujyate // 2 // Aho! Shrutgyanam . Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH- tApa sveda vaha hai-jo kapaDemeM vAlU bharakara garama karake seMke athavA ThIkaremeM aMgAra bharakara suhAtA suhAtA seMka kare // 2 // uSNasvedaH prayoktavyo lohpinnddessttkaadibhiH| pratapteramlasiktaizca kAryo naktakaveSTitaiH // 3 // uSNasveda-lohekA golA athavA ITa inako garamakara mahemeM bujhAkara aura kapaDA lapeTakara saka karai // 3 // khapparabhRSTapaTasthitakAMjika sikto hi vaalukaasvedH| zamayati vAtakaphAmayamastakazUlAMgabhaMgAdIn // 4 // khapA ke Upara bhunIhuI vAlako kapaDemeM bAMdha garama kara kAMjImeM bujhAke seMka karanese vAyu kaphake roga, mastakakA darada, aMgabhaMga inako yaha sveda dUra karai // 4 // phalasvedaM ghaTIsvedaM vAlukAsvedameva ca / kArayeddhastapAdeSu-tathA zirasi yuktitaH // 5 // agnitapteSTakA siktA kAMnikena punaH punH| savastrayA tayA svedo rujaMjayati vAtajAm // 6 // puruSAyAmamAtraM vA bhUmisutkIrya khaadiraiH| kASThairdagdhvA tthaa'bhyudykssiirdhaanyaamlvaaribhiH||7|| vAtaghnapatrairAcchAdya zayAnaM svedayetraram / evamApAdibhiH svinne zayAnaM svedamAcaret // 8 // ITa, patthara, ThIkarA, bAlU inase sveda karAve aura yukti karake itanI jagahapara karAve-hAtha, paira, shir| animeM ITa vA bAlUko pAkara kAM meM bujhAya kapaDe meM bAMdhakara bAra pAra Aho! Shrutgyanam . Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / (309 ) seMka karanese jo sveda utpanna hotA hai / vaha sveda vAta karake jitane roga utpanna hote haiM una sabakA nAza karatA hai / puruSakI barAbara pRthvI meM lambA gaDhA khodakara khairasAra kI lakaDI usameM jalAve pIche aMgAroMko usameM se nikAla kara dUdha, kAMjI yA dhAnake pAnI se bujhAkara aMDake pattoMko Upara nIce lagAkara aura manuSyako sulAkara svedana kare // 5 // kaTAhe koSTake vApi sUpaviSTo vigAhayet / nAbheH SaDaMgulaM yAvanmanaH kAthasya dhArayA // 9 // koSThe ca skandhayoH siktastiSThetsnigdhatanurnaraH / evaM tailena dugdhena sarpiSA svedayennaraH // 10 // kaDhAhI vA kisI aura pAtrameM manuSyako baiThAkara svedana kare, jabataka kADhekI dhArAse TreMDI chaH aMguna UMcI rahe arthAta TuMDIke nIce jala rahe tabataka usameM baiThA rahane aura kADhekI dhArA se ( koThA ) aura kandhoM ko seMke usI prakAra manuSya khar3A hai, isI prakAra tela dUdha aura ghRtase svedana kare // 10 // atha bandhanam / taptabhasmanRmUtreNAtyuSNA gardabhaviT tathA / uSNaM sarSapapiNyAkaM tailaM koSNA ca gADhamRt // 1 // snigdhoSNAnyarkapatrANi madhukaM vaTapatrakaiH / svedayitvA ca badhnIyAdudarAdhmAnazAntaye // 2 // garama rAkha manuSya ke sUtra meM sAnakara bAMdhe tathA gadhekI garama lIda bAMdhe vA sarasoMkI garama khala vAMdhe athavA jahAM ghAnIke baila calA. Aho ! Shrutgyanam " Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 310 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAra: karate haiM usa jagahakI miTTI bAMdhe athavA cikane aura garama Akake patte athavA mahuA ke patte tathA vaDake patte bAMdhe / isa prakAra svedana karake bAMdhane se peTakA apharA dUra hove // 1-2 // bASpavidhiH / apAmArga ca nirguDI muNDI pAtA ca nAgaram / granthikaM nimbapatrANi jalenotkAlayedRDham // 1 // tadbhANDaM nizcalaM dhRtvA vastreNAcchAdayedvapuH / gRhNAti namrastadvASpaM ziraHpIDAM nivArayet // 2 // AMgA, sa~bhAlU, gorakhamuMDI, patraja, soMTha, pIpalAmUla, nIMbake patra ina sabako jala meM ubAle, pIche usa pAtrako nizcala sthApana kara aura apane zarIrako kapaDese Dhakakara usa pAtrakI bhAphase mastakako seMke to sirapIDA dUra hove // 1-2 // uddUlanam ( ubaTanA ) | pippalI kaTphalaM zRMgI bacA kuSThaM yavAnikA | puSkaraM nAgaraM tiktA granthikaM suradAru ca // 1 // mudrapiSTaM mASapiSTaM purANA vasudheSTakA / tumbyA varNa vatsanAgaM zirISamyApi bhasma ca // 2 // tricaturvA dRDhe vastre gAlanIyaM punaH punaH / taccUrNamardanAdgAtre zItAMgatvaM nivarttayet // 3 // pIpala, kAyaphala, kAkaDAsiMgI, baca, kUTha, ajamAyana, pohakaramUla, soMTha, kuTakI, pIpalAmUla, devadAru, mUMgakA cUna, uDadakA cUna, purAnI gacakA cUna, purAnI IMTakA kukkuA, tumbIkA cUrNa, vacchanAgaviSa, sirasakI rAkha ina sabako kUTa pIsa tIna cAra bAra gAr3he Aho ! Shrutgyanam y, Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] maassaattiikaashitH| (311 ) kapaDemeM bAra bAra chAne isa cUrNako zarIrameM mardana karanese zItAMga sanipAta dUra hove // 1-3 // kRSNA suparvaviTapI saha nAgareNa tiktA ca dIpakayutA anulepanaM syAt / cUrNa prazastamiti jArayate zarIre svedaM ca zItalatanu vamidaM nihNti||4|| pIpala, devadAru, soMTha, kuTakI, ajamoda ina sabako pIsakara zarIrameM mAliza karanese pasInA AnA aura dehI zItalatA dUra hove // 4 // . mastakaTopabaMdhanam / kAloMjI puSkaraM kuSTamajagandhA vaga viSam / yavAnI khurasANaM tu sarva sUkSma prapepayet // 1 // godhUmacUrNaracite roTake nihitaM tathA / prataptaM mastake baddhaM sannipAtAMgazItahat // 2 // kalauMjI, pohakaramUla, kUTha, asagaMdha, vaca, pluA, khurAmAnI ajamAyana ina sabako mahAna pIsakara gehUMkI geTa meM kha gAma kara mastakameM bA~dhe tA sanipAtakI zIta naSTa hove // 1-2 // . netrpiNddii| piNDikA kavalI proktA baddhA vastrasya pttttkaiH| netrAbhiSyandayogyA sA vraNeSvapi nibaddhayate // 1 // eraNDamUlapatratvanirmitA vaatnaashinii| pittAbhiSyandanAzAya dhAtrIpiDI sukhAvahA // 2 // piNDI nimbadalodbhUtA vaatpittprnnaashinii| triphalApiNDikA proktA nAzinI shvessmpittyo||3|| Aho! Shrutgyanam Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 312) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH zuNThInimbadalaiH piNDI sukhoSNA svalpasaindhavAH / dhAryA cakSuSi saMyogAcchothakaMDUvyathApahA // 4 // piMDikAko kavalI bhI kahate haiM isa piMDikAko kapaDe ke paTTIse bA~dhate haiM, natrAbhiSyaMdake yogya hai. aura vraNaparabhI bAMdhI jAtI hai| eraMDakI jaDa, taja, patraja inakI banI piMDI vAtako dUra kare / AMkalekI piMDA pittagegoMko dUra kare / nIMbake pattoMkI piMDI vAtapittake rogokA nAza kare / triphalAkI piMDI kapha pittake rogoMkA nAza kare / moMTha, nIMbake patte thoDA saiMdhAnimaka inakI piMDI sUjana aura khujalIyukta vyathAko dUra kare // 1-4 // ___ atha gnndduussH| dAtRSNAprazamanaM madhugaMDUSadhAraNam / pibettArAgnidagdhe ca sardhAirya payo'thavA // 1 // tailasaindhavagaMDUSA dantacAle prazasyate / . zopha mukhasya vairasya gaNDUSaH kAMjikaM jyet||2|| zahada ke kurale dAha aura pyAsako dUra karate haiM, viSase athavA kSAroMse athavA agnisa mukha jalagayA ho to dUdha athavA ghRtako mukhameM rakarave / tela aura saiMdhAnimakake kugle hilate dAMtoMvAloMko hita haiM sUjana tathA mukhakI virasatAko kAMjIke kurale dUra kareM // 1-2 // / tathA sahacarakvAtha gaNDUSo mukhapAka hRt / / jAtIpatrAmRtA drAkSA pAThA dAvIphalatrikam / / / padmakaM samadhukAthagaMDUSo mukhapAkahRt // 3 // piyAvAMsA athavA UMTakaTerIke kADheke kurale karanese mukhake chAle miTeM, jAyaphala, giloya,. dAkha, pADha, dAruharudI Aho! Shrutgyanam Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (313) triphalA, padamAkha inake kADhemeM zahada milAkara kuralA karanese mukhake chAle dUra hoveM // 3 // ___aparAjitAdhUpaH / / kArpAsAsthimayUrapicchabRhatI nirmaalypiNddiitktvgvNshaavssdNshvitttssvcaakeshaahinimockaiH| nAgendradvijazRGgahiMgumaricaistulyastu dhUpaH kRtaH svedonmAdapizAcarAkSasasurAvezajvaraghnaH prH||1|| gRheSu dhUpanaM dattaM sarvavAlagrahAlayet / pizAcAvAkSasAnkSiptvA sarvajvaraharaM bhavet // 2 // binaule, mora paMkha, kaTerI, zivanirmAlyaphUla, tagara, taja, vaMzasocana, bilAvakI viSThA, dhAnake tuSa, vaca, manuSyake bAla, kAle sarpakI kAMcalI, hAthIdAMta, gaukA sIMga, hIMga, miraca ina sabako samAna le aura sabake barAbara nIbake patte leve, sabako kUTa pIsakara dhUpa banAve / isa dhUpake denese pasInA, unmAda, pizAca, gakSasa, devasAoMkA Aveza aura jvara ye dUra hove gharameM isakI dhUnI denese sarva bAlagraha dUra hoveM // 1-2 // nRpaziziravivarNa vizvakandapiNI ca malayajagirilohaM vigrahaM bilvakaM ca / nakhajalaghanakezI tatpramANaM ca pUrva kamalajakRtadhUpaH sarvabhUtAnihanti // 1 // kapUra 16 TaMka, kezara 12 TaMka, kasturI, candana 7 daMpha, agara 10 TaMka, zilAjIta 9 TaMka, nakha 16 TaMka, nAgaramothA netravAlA 16 TaMka, kuDAH 16 TaMka ina sabako milAkara, Aho! Shrutgyanam Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraH-- dhUnI deve / yaha brahmAjIkI banAI dhUpa sarvabhUtoMko nAza karatI hai // 1 // atha takasevanam-yogyAyogyAzca / yathA surANAmamRtaM pradhAna tathA narANAM bhuvi takramAhuH / na takadagdhAH prabhavaMti rogA na takasevI vyathate kadAcit // 1 // zazikundahimoH jvalazaMkhanibhaM paripakkakapitthasugaMdhirasam / yuvatIkara nirmalanirmathitaM piva mAnava srvrujaaphrm||2|| zItakAle'gnimAye ca kaphocchede tthaamye| baddhakoSThe ca duSTe'nAvajhegulme'thavAmaye // 3 // zastaM bhukte ca takaM syAdamISAM sarvadA hitam / sarvakAle prazastaM tu ajAjIlavaNAnvitam // 4 // jaise devatAoMko amRta pradhAna hai, vaise hI manuSyoMko pRthvIpara chAcha kahI hai / chAcha sevana karanevAleko kadAcit roga nahIM hote aura chAcha pInevAlA kabhI duHkhI nahIM hove, candramA aura kunda tathA barpha vA zaMkhake samAna ujjvala pake kaithake rasakI gaMdhase milA tathA sra ke hAthase mathA aise maDheko sarva roganAzanArtha he manuSya ! tU pI / zIta kAlameM, mandAgnike rogameM, kaphake vikArameM, baddhakoSTha, bavAsIra, golA ina rogoMpara chAcha pInA sadaiva hita hai / jIrA aura nimaka milAkara chAcha pInA sadaiva zreSTha hai // 1-4 // iti takaguNAjJAtvA na dadyAdyasya taM zRNu / kSaye zoSe tathA takraM noSNakAle zaratsu ca // 5 // na mRcchAMbhramatRSNAsu tathA paittikarogake / na zastaM takrapAnaM ca karoti viSamAna gdaan||6|| Aho! Shrutgyanam Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhaassaattiikaashitH| (315) isa prakAra chAcha ke guNa jAnakara rogIko deve / aba chAchakA pInA varjita batalAte hai-kSayI, zoSa, kSINa, garamIkI Rtu, zaradaRtu, murchA, bhrama, pyAsa aura pittake roga inameM chAcha pInA varjita hai // 5 // 6 // zanaiH zanaiharedannaM takaM tu parivardhayet / takrameva yathA''hAro bhavedanavivarjitaH // 7 // zramaM na kuryAdvahuzo na kuryAdvahu bhASaNam / na kuryAnmaithunaM takapAne krodhaM vivarjayet // 8 // evaM yaH sevate takra grahaNI tasya nazyati / zIghrameva na sandehaH zrIryathA dyUtakAriNaH // 9 // grahaNIrogiNAM takaM saMgrAhi laghu dIpanam / sevanIyaM sadA ganyaM tridoSazamanaM hitam // 10 // dhIre 2 annako choDatA jAya aura chAchako baDhAve isa prakAra karate 2 kevala chAchakAhI AhAra karai / bahuta parizrama karanA adhika bolanA, maithuna aura krodha inako tyAga deve / isa prakAra sevana karanevAlekI saMgrahaNI dUra hove jaisA juAvAlekI sampatti / taka saMgrAhI halakA aura dIpana hai isIse saMgrahaNI rogavAleko sadaiva sevana karanA. cAhiye // 7 // 10 // ktthrohH| SoDazapalAyaH kIlAni lavaNaM ca paladvayam / trikaTu triphalA muMgI tvaglavaMgaM ca patrikA // 1 // pratyekamarddhapalikAnkSipettakaM palatrayam / uSNaM jalaM zatapalaM kSiptvA bhUmaunidhApayet // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316) yogcintaamnniH| [mizrAdhikara:dinAni saptadaza vA sthitaM nisskaasyetttH| palAI tu pibenityaM zvAsapANDukSayAn jayet // 3 // lohakI kIla 16 pala, nona do pala trikuTA pratyeka 8-8 TaMka, bhAMga 8 TaMka. taja 8 TaMka, lauMga 8 TaMka, tamAlapatra 8 TaMka, chAcha 48 TaMka inako ekatra milAya 100 pala garama jalameM milAkara kisI miTTIke baratanameM bhara pRthvImeM gADa deve phira sAta vA dasa dina pIche pRthvamise nikAlakara 8 TaMka nitya pIve to zvAsa, khAMsI, pAMDuroga aura kSaya inako dUra kare // 1-3 // amRtAhimaH (aThapaharI giloya ) / amRtAyA himaH peyo vAsAyAzca himstthaa| prAtaH sazakaraH peyo hito dhAnyAkasaMbhavaH // 1 // antahiM tathA tRSNAM jayetsrotodhizodhanaH / dhAnyAkadhAtrIvAsAnAM drAkSApappaTayohimaH // 2 // giloya vA aDUsA tathA dhaniyAMko gatameM bhigoda aura prAtaHkAla 'pIsa kapaDemeM chAna mizrI milAkara pIve to dehake bhItarakA dAha, 'pyAsa aura mUtrakRcchUko dUra kre| dhaniyAM, AMvalA, aDUsA, dAkha, pittapApaDA inakA hima raktapitta, jvara, dAha, pyAsa aura zoSako 'dUra kare // 1 // 9 // palArddhamajagandhAyA aSTayAmoSitaM jale / vartayitvA pibetprAtarhanti dAhaM savAtakam // 1 // pIto maricacUrNena tulasIpatrajo rsH| droNapuSpIraso vApi nihanti viSamajvarAn // 2 // triphalAyA rasaH kSaudrayukto dArvIraso'thavA / nibasya vA guDUcyA vA pIto jayati kaamlaam||3|| Aho! Shrutgyanam Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / amRtAyA rasaH kSaudrayuktaH sarvaprameha jit / vAsakasvarasaH peyo madhunA raktapittajit // 4 // (317) AdhA pala ajamoda lekara prAtaHkAla kisI miTTI ke pAtra meM bhigo he aura dUsare dina nikAlakara pIse aura jalameM chAnakara pIve to vAtasahita aMtardAha dUra hove / tulasI ke pattoM ke rasameM kAlI miraca milAkara pIve athavA droNapuSpI ( gomA ) kA rasa pInese viSamajvara nAza hove / triphalA ke rasameM zahada milAkara pIve vA dArUhaldIkA rasa zahada milAkara pIve yA nImake patte ATha prahara bhigokara pIve athavA giloya kA rasa pIve to kAmalA naSTa hove / aThaharI giloya zahadake sAtha pIne se sarva prameha nAza hoveM / aura aThapaharI aDUsekA rasa zahada ke sAtha pIne se raktapitta naSTa hove // 1-4 // madhUra kajvaralakSaNam / jvaro dAho bhramo moho hyatisAro va mistRSA / anidrA ca mukhaM raktaM tAlurjihvA ca zuSyati // 1 // grIvAmadhye ca dRzyante sphoTakAH sarSapopamAH / etacihnaM bhavedyasya sa madhUraka ucyate // 2 // jvara, dAha, bhrama, moha, atisAra, vamana, pyAsa, nidrAnAza, mukha kAla honA, tAluvA aura jIbhakA sUkhanA, nADameM sarasoMke samAna phUMsI honA ye cihna jisameM hoveM usako madhUrakajvara kahate haiM // 1-2 // madhUrakasvarasam / sahasravedhapASANaM kapAlaM kacchapasya ca / vRddhelA tulasIpatraM nArikelAsthi nUtanam // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAra:dANA khasakhasAkhyAzca gomayasya rasena c| TvA pAnAya dAtavyaM madhUrakaprazAntaye // 2 // sahasravedhI pASANa, kacvekA kapAla, baDI ilAyacI, tulasIke patra nAriyala kI navIna jaTA, khasakhasake dAne inako govarake rasameM ghisakara denase madhurakajvara zAMta hove // 1-2 // madhUrakamantram / OM namo ananIpata brahmacArI vAcA avicala svAmina ukAja sArivA kSAM kSaH agadhadezarAya vaDasthAna kitihAM musalIkan brAhmaNa tiNe madhuro kiyo // 1 // karavA sameta tIna gAgara bhara unameM candana ghisakara DAle agarakI dhUpa deve, pIche sapheda phUla mAthepara rakhakara 108 bAra mantra jape / isa prakAra sAta dinataka kare, strIke pAsa na jAya, kisI strIkI chota lAvana na paDe / jaba mantra paDhe taba Apa pavitra hoya, sapheda svaccha vastra pahane / rogIko bhIgI canekI dAla hanumAnajIke prasAdase khilAve / eka baDA madhurA pAnIke vikArase hotA hai| jIbha, dAMta kAle hoveM to vaha rogI asAdhya hai // 1 // kecitsaadhaarnnyogaaH| ... madhunA pippalI cUrNa lihekAsajvarApaham / hikAzvAsaharaM kaNDU plIhanaM vAtalocitam // 1 // zvAse kAsetathA zoSe mandAnau viSamajvare / pramehe mUtrakRcchre ca sevyA tu madhupippalI // 2 // zahadake sAtha pIpalakA cUrNa khAnese khAMsI, zvAsa, jvara, hicakI, tApatillI aura kAtake vikAroMko dUra kareM // 1-2 // .... ... . Aho! Shrutgyanam Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsahitaH / varddhamAnapippalI | trivRddhayA paMcavRddhayA vA saptavRddhayA'thavA kaNAm / pibetpaTvA dazadinaM tAstathaiva prakarSayet // 1 // evaM viMzadinaiH siddhaM pippalI varddhamAnakam / anena pANDuvAtAsakAsazvAsArucijvarAH // 2 // saptaga: ] ( 319 ) tIna vA pAMca vA sAtase varddhamAna pIpala dazadina baDhAve aura daza dinameM usI kramase aise ghaTAve 21 dina pIve to pAMDuroga, vAtarakta, khAMsI, zvAsa aruci, jvara udararoga, bavAsIra, kSaya, kapha, vAta aura uragraha ye roga naSTa hoveM // 1-2 // drAkSAharItakI / apaharati raktapittaM kaNDUM gulmaM ca paittikaM hanti / jIrNajvaraM zamayati mRdvIkAsaMyutA pathyA // 1 // drAkSA niyojyA dviguNA zivAyAstankuyitvA guThikA vidheyA / grAhyA dvikarSapramitA prabhAte malagrahe rodhakabaddhakoSThe // 2 // dAkhako haraDa ke sAtha khAne se raktapitta, khujalI, golA, picake vikAra aura viSamajvara inako dUra kare, do bhAga dAkha aura eka bhAga haraDa ina donoMko kUTakara golI banAve, ATa mAse nitya prAtaHkAla sevana kare to malake bandha aruci aura baddhakoSThako dUra kare // 1-2 // harItakIyogyAH / grISme tulyaguDAM ca saindhavayutAM meghAgamADaMbare sArddha zarkarA zaradyamalayA zuMcyA tuSArAgame / pippalyA zizire vasantasamaye kSaudreNa saMyojitAM rAjan bhakSa harItakImiva gadA nazyantu te zatravaH // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) yogcintaamnniH| [mizrAdhikAraHharasya bhavane jAtA haritA ca svbhaavtH| harate sarvarogAMzca tena khyAtA harItakI // 2 // grISmaRtumeM muDake saMga, varSARtumeM saiMdhavanimakake saMga, zaraRtu, bhAvaloke sAtha. hemaMtaRtuma soMThake saMga, zizira RtumeM pIpalake saMga aura vasantaRtumeM zahadake saMga haraDa khAnese jaise sarvaroga nAza hote haiM isa prakAra he gajan ! tere zatru naSTa hoveM / haraDa-hara (zivajIke) sthAna (kailAsa ) meM utpanna huI hai svabhAvasebhI harA raMga hai tathA sarva rogoMko haraNa ( nAza ) karanevAlI hai, isa liye harItakI nAmase kahI jAtI hai // 1-2 // kuttkiipryogH| saMzarkarAmakSamAtrAM kaTukAmuSNavAriNA / pItvA jvaraM jayejantuH kaphapittasamudbhavam // 1 // mizrI 1 TaMka, kuTakI 1 TaMka ina donoMko milAkara garama jasake saMga khAya to jvara aura kapha pittake vikAra dUra hoveM // 1 // ajmodyogH| eka eva kuberAkhyo hanti doSazatatrayam / kiM punastribhirAyuktaH zuMThIsaindhavarAmaThaiH // 1 // eka eva kuberAkhyaH pakko ghRtaguDena c|... kuryAdindriyacaitanyaM hanti vAtodarANi ca // 2 // eka ajamodahI 300 doSoMkA nAzaka hai aura usameM soMTha, saiMdhAmona aura hIMga milI hove to phira kyAhI kahanA ? ekahI ajamoda muDa aura dhImeM pakA huA indriyoMko caitanya kare aura vAtajanya udarake rogoMko nAza kare // 1-2 . Aho! Shrutgyanam Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (321) shuNtthiiyogH| guDAIkaM vA guDanAgaraM vA guDAbhayA vA guDapippalI vaa| karSAbhivRddhayAtriphalApramANaM khAdennaraH pakSamathApi mAsam // 1 // zophapratizyAyagarAdirogAn sazvAsakAsArucipInasAdIn / jIrNajvarA grahaNIvikArAnhanyAttathA'nyAnkaphavAtarogAn // 2 // muDa aura adaraka, yA guDa aura soMTha, athavA guDa aura haraDa, vA muDa aura pIpala eka karSakI vRddhise triphalAke pramANa eka pakSa vA eka mahInA khAya to sUjana,viSaroga, zvAsa, khAMsI, aruci, pInasa, purAnA jvara, bavAsIra, saMgrahaNI aura vAta kaphake saMpUrNa roga naSTa hoveM // 1-2 // triphalAyogaH / ekA harItakI yojyA dvau ca yojyau vibhItako / catvAryAmalakAnyeva triphalaiSA prakIrtitA // 1 // triphalA mohazoSanI nAzayedviSamajvarAn / dIpanI zleSmapittanI kuSThahaMcI rsaaynii| sarpirmadhubhyAM saMyuktA netrarogaM vyapohati // 2 // haraDa eka bhAga, baheDA 2 bhAga, AMvalA 4 bhAga isako triphalA kahate haiM. triphalA-zoSa, moha. viSamajvara, kaphake vikAra, pittake vikAra koDha inako nAza karai aura rasAyana hai, sahada aura ghRtake sAtha triphalA khAnese netrarogoMkA nAza kare // 1-2 // Aho! Shrutgyanam Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / dazAmRtaharItakI / dvau bhAgau ca harItakyAzcaturbhAgAnvibhItakAn / aSTau cAmalakInAM tu sitAM cAmalakIsamAm // 1 // yaSTIkaM pippalI caitra tvakkSIrIM caikabhAgikAm / bhakSayenmadhusarpirbhyAM rAtrau khAdecca yatnataH // 2 // timire puSpake kAce paTale cArbude'pi ca / netrarogeSu sarveSu dazAmRtaharItakI // 3 // (322 ) [ mizrAdhikAra: hagDa do bhAga baDheDA cAra bhAga, AMvalA 8 bhAga, mizrI 8 bhAga, mulahaThI 1 TaMka, vaMzalocana 1 TaMka pIpala 1 TaMka sabako milAkara cUrNa kare, isako ghRta zahada ke saMga rAtriko khAya to timira, phUlA, kAca, paTala, arbuda aura sarva prakAra ke netraroga nAza hoveM // 1-3 // asagandhayogaH zuNTIyogazca / azvagandhaikabhAgA syAnnAgaraM caikabhAgikam | ghRtabhAgAzvacatvAraH khaNDaM SaDbhAgasammitam // 1 // puSTidaM sandhivAtaghnaM zItakAlocitaM nRNAm / karSe vicUrNitA vizvA dvikarSe khaNDa eva ca // 2 // ghRtena modako grAhya udarArtinivAraNe // 3 // asagandha 1 bhAga, soMTha 1 bhAga, ghRta 4 bhAga, mizrI 6 bhAga ina sabako milAkara anumAna muvAphika zaradaRtu meM nitya bhakSaNa kare to dehako puSTa kare, saMdhiyoMkI bAdIko dUra kre| soMTha eka varSa, mizrI do karSa, donoM ko mahIna pIsakara golI banAya khAnese peTake sarva vikAra nAza hoveM // 1-3 // Aho! Shrutgyanam Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH] bhaassaattiikaashitH| cobciinii| cobacInI samutkAlya vizANaM pivataH sdaa| sarvavAtapyathA yAnti pathya nitisevinH||1|| cobacInIko auTAkara tIna zANa pIve to saba vAtavyAdhi naSTa hoveM. isake khAnevAlA pathyase aura pavanarahita sthAnameM rahe // 1 // siddhaharidrA ( jmaaiihldii)| bhAgadvayaM haridrAyA vishvaayaashcaikbhaagkH| gundo'ddhAzo ghRte bhRSTaH khaNDaM bhAgaM caturmatam // 1 // ghRtenAloDya tatsarva dhAnyarAzi vimadhyagam / caturdazadinaM sthApyaM guptaM yatnena bhakSayet // 2 // amlakSArAdikaM vajyai mAghamAse tvidaM hitam / radhirArtivAtabhaneSu zubhaM cakSuHprasAdanam // 3 // haladI do bhAga, soMTha eka bhAga, dhImeM bhunA goMda AdhA bhAga, mizrI cAra bhAga ina sabako ghRtameM milAkara dhAnakI rAzimeM gADa deve, phira caudaha dinake uparAnta nikAlakara khAve aura khaTTA, caraparA, namakIna na khAve. isako mAghake mahInemeM khAya tau rudhirake vikAra, cAdIke roga aura saMpUrNa netravikAroMko nAza kare // 1-3 // siddhArakaH ( jmaayaajiiraa)| jIrakaM bhAgamekaM syAtkhaNDastadviguNaH smRtH| caturguNaM ghRtaM taptaM sarva saMmelya coddharet // 1 // godhUmapuMjamadhye ca caturdazadinasthitam / / mAghamAsakRtaM caitadakSitaM cakSuSohitam // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 324 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAraH jIrA 1 bhAga, mizrI do bhAga isameM caugunA garama ghRta DAla sabako milAkara uttama pAtrameM bhara deve aura gehU~ dhAnakI rAzi gADa deve phira caudaha dina bAda nikAlakara zaradI ke dinoM meM khAve tau netroMko hita hove // 1 // 2 // ghRtapAnam / zuddhaM gavyaM ghRtaM taptaM maricairvA kaNAnvitam / rasAyanaM sadA peyaM ghRtapAnaM prazasyate // 1 // rUkSataviSArttAnAM vAtapittavikAriNAm / hInameghAsmRtInAM ca ghRtapAnaM prazasyate // 2 // zuddha ghRtako tapAkara usameM kAlImiraca vA pIpala DAlakara pIve yaha rasAyana hai. rUkSade havAlA, uraHkSata, viSapIDita, vAtapittavikArabAlA, buddhihIna, smaraNarahita aise mamuSyako ghRta pInA sadA hita hai // 1 // 2 // nimbapAnavidhiH / raso nimbasya maMjaryAH pItazcaitre hitAvahaH / hanti raktavikArAMzca vAtapittaM kaphaM tathA // 1 // caitra ke mahIne meM nImakI koMpala ghoTakara pInese rudhira vikAroM ko tathA vAta, pitta kapha ke rogoMko naSTa kare // 1 // khaNDapAnam / dve pale zuddhakhaNDasya gAlayitvA jale pibet / aGgasAdaM prazamayedrudhirasya vikArajam // 1 // kapitthaM ca zatAhvA ca dhAnyakaM khaNDasaMyutam / athavA zarkarAyuktaM grISmakAle sukhAvaham // 2 // mizrI do palako jalameM gholakara pInese rudhiravikArajanya, zarI * Aho ! Shrutgyanam Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / (325) rakA jakaDanA dUra hoya / kaitha, zatAvarI, dhaniyAM, mizrI ina sabakA garamIke dinoM meM pInA hitakAraka hotA hai // 1-2 // iti sAdhAraNayogAH // sAmAnyakAyacikitsA | eraNDatailaM viSamapravRddhau sagopayaskaM hitametaduktam / sarAjavRkSAmRtavallivAsAkkAthaM hitaM mArutazoNiteSu // 1 aMDavRddhi meM aMDIkA tela gauke dUdhameM milAkara pIve. amalatAsa, AmalA, giloya, aDUsA inakA kADhA vAdI aura rudhirake vikAra - vAloMko hita hai // 1 // mUtreNa vA dugdhasamanvitaM vA sarvodareSu zvayathau ca zastam / pakvAzayasthe pavane prayojya meraNDatailaM hi virecanArtham // 1 // gau mUtrameM aMDI kA tela DAlakara pIve, athavA gauke dUdhameM pIve to saba udarake vikAra tathA sUjana ye saba nAza hoveM. pakvAzayastha vAdI meM dasta karAneko aMDI kA tela deve // 1 // unmAdinAmunmadamAnasAnAmapasmRtau bhUtahatAtmanAM hi / brAhmIrasaH syAtsavacaH sakuSThaH sazaMkhapuSpaH sasuvarNacUrNaH // 1 // unmAdavAle aura mRgIrogavAle, bhUtabAdhAvAle inameM brAhmIke rasa meM baca, kUTha, saMkhAhUlI aura dhatUre ke bIjakA cUrNa milAkara deve // 1 // akSyAmayeSu triphalA guDUcI vAtAsRje gomathitaM grahaNyAm / kuSTheSu sevyaM khadirasya sAraM sarveSu rogeSu zilAhvayaM ca // 1 // Aho ! Shrutgyanam Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) yogacintAmaNiH / [ mizrAdhikAra: netraroga meM triphalA, vAtarakta meM giloya, saMgrahaNI meM chAcha, kuSTharoga meM khairasAra aura sampUrNa rogoM meM zilAjIta sevana kare // 1 // atha daMbhaH / dhanuvate mRgIvAte conmAde cittavibhrame / nizcaitanye sannipAte dambhaM tatra pradApayet // 1 // gat zaMkhe ca pAdeSu kRkATImUlaraMdhrayoH / netraroge hyapasmAre bhruvau zaMkhau ca dambhayet // 2 // kAmale pANDuroge ca kRkATyau ca prakoSThake / audareSu ca sarveSu dambhayedudaropari // 3 // hRdaye yasya pIDA syAddambhayeddhRdayopari // 4 // dhanurvAta, mRgI, unmAdaroga, cittavikAra, behozI aura sannipAta ina rogoM meM dambha arthAta dAga deve. donoM bhauMheM, kanapaTI, paira, kRkATI, mastaka, gudA inameM dAga deya, netraroga aura mRgIroga inameM bhauMha aura kanapaTIko dAge. kAmalA aura pIliyAmeM kRkATI ( ghAMTI ) aura peTako TAge tathA udarake saba rogoM meM peTako dAMge hRdayameM pIDA hove to hRdayake Upara dAga deve // 1-4 // viSacikitsA | zirISapuSpaM sakaraMjabIjaM kAzmIrajaM kuSThamanaHzile ca / eSo gado rAjilavRzvikAnAM saMkrAMtikArI kathito jalena // 1 // zirISaM maricaM nimbaM karkoTI taNDulIyakam / zyAmA pAThA ca zuMThI ca ekaikaM viSadoSahRta // 2 // Aho ! Shrutgyanam Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saptamaH] bhaassaattiikaashitH| (327) zirasakA phUla, kaMjAke bIja, kezara, manazila aura kUTha inako jalameM gholakara lagAnase sAMpa aura bicchUkA viSa dUra hove / zirasa, kAlI miraca, nIMba, kakaDI, caulAI, medA, pADha aura soMTha ye eka eka viSake doSa haraNa karate haiM // 1 // 2 // cihvAyAstAluno yogAdamRtasravaNaM tu yat / viliptastenadaMzaH syAnirviSaH kssnnmaatrtH||1|| ghRtAdi peyaM daSTena bhakSyaM ciTikAdikam / daMze karNamalaM baddhaM tulasImUlabhakSaNam // 2 // jIbha tAlueke milanase amRta srave hai usake lagAnese viSa dUra hove. viSase pIDita manuSya kAlImiraca aura ghRta pIve aura kakoDA Adi khAya aura kATe hue sthAnapara kAnakA mala bAMdhe athavA tulasIkI jaDa khAya to viSa dUra hove // 1 // 2 // strINAM cikitsaa| janmavaMdhyA kAkavaMdhyA mRtavatsAstu yAH striyaH / tAsAM putrodayArthAya zambhugaurImathAbravIt // 1 // janmavaMdhyA, kAkavaMdhyA aura mRtavatsA ye vaMdhyAke tIna bheda haiM inake cirajIvI putra honeke artha zrImahAdevajIne pArvatIjIse upAya kahA hai // 1 // ekApatyA 1 mRtApatyA 2 kanyApatyA 3'napatyatA 4 . mRtaputratva 5 mityevaM paJcadhA'patyavyAdhayaH // 2 // .. ekahI santAna hoya, marI santAna hoya, kanyAhI kanyA hoya, santAna na hoya aura jo santAna hoya so marajAya yaha pAMca prakArakA roga niyoMko hotA hai // 2 // . . AMO: Shrutgyanam Aho 1 Shrutdansin . Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogacintAmaNiH / putrotpattiyogaH / samUlapatrAM sarpAkSIM ravivAre samuddharet / ekavarNagavAM kSIre kanyAhastena peSayet // 1 // RtukAle pivedvaMdhyA palArddha taddine dine / kSIrazAlyannamudraM ca laghvAhAraM pradApayet // 2 // evaM saptadinaM kuryA dvaMdhyApi labhate sutam // 3 // ( 328 ) [ mizrAdhikAra: jaDa aura pattoMsahita lakSmaNA bUTIko ravivAra ke dina ukhADa lAve usako ekaraMgI gauke dUdhameM kanyAka hAthase pisavAve jaba strI RtumatI hoya aura cauthe dina jaba snAna kara cuke taba AdhA pala isako bAMjha strI pratidina pIve aura dUdhabhAta aura mUMga Adi halakA AhAra kareM isa prakAra sAta dina karanese bAMjha strIkobhI putrakA lAbha hove // 1-3 // zvetAyAH kaMTakAryAzca mUlaM tadvacca garbhakRt / na karma kArayet kiMcidvarjaye-chItamAtapam // 8 // azvagandhAkaSAyeNa mRdvaniparisAdhitam / RtukAle pibedvaMdhyA garbhasthApanamuttamam // 5 // mAtuliMga ziphAM nArI RtvaM payasA pibet / nAgakezara pUrA sthicUrNa vA garbhadaM param // 6 // sapheda kaTerIkI jar3abhI garbhadAtA hai, isako khAnevAlI strI kucha kAma na kare aura zaradI garamI se bacatI rahe / asagaMdhake kADheko maMdI Agase pakAve isa kADheko RtumatI strI pIve to vaMdhyAke putra hoya / cijaurekI jaDako strI snAna kara cauthe Aho ! Shrutgyanam Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH ] bhASATIkAsahitaH / ( 329 ) dina dUdhake sAtha pIve to usake putra hoya athavA nAgakezara aura vijaurekI jaDa dUdhake saMga pIve // 4-6 // ziphA barhizikhAyAstu kSIreNa paripeSitam / pibetumatI nArI garbhadhAraNahetave // 7 // pippalI zRGgaveraM ca maricaM kezaraM tathA / ghRtena saha pAtavyaM vandhyApi labhate sutam // 8 // koraMTako'zvagandhAM ca karkoTI zikhicUlikA | ekaikA kurute garbhe pItA kSIreNa yoSitAm // 9 // atha muktAphalamarddhamaviddhamRtukAle'rddhaM sujAtiphalena / vidrumakhaNDayutaM sapayaskaM putrakaraM yuvatestridinastham // 10 // 1 morazikhAke paMcAMgako dUdhake sAtha pIve, athavA pIpalI, adaraka, miraca, nAgakezara inako vRtake sAtha pIve, athavA piyAbAMkI jaDa, asagaMdha, kakoDAkI jaDa aura morazikhA yaha eka eka auSadhi garbhako, karatA hai athavA anavidhA motI AdhA, jAyaphala AdhA, mUMgA AdhA inako vaMdhyA strI tIna dina pIve to garbha hove // 7-10 // garbhanivAraNam / palAzata rubIjAni pibetpuSpavatI tu yA / salilena tryahaM yAvatsA vezyA yAti vandhyatAm // 1 // phalaM tra puSabIjAni yA nArI puSpadarzanAt / pibedinAni saptASTau yadi necchetprasUyitum // 2 // utkAlya badarIlAkSAM tailena saha yA pibet / dvikarSa ca Rtorante tasyA garbho na jAyate // 3 // Aho ! Shrutgyanam Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 330 ) yogacintAmaNiH / [ mizrA dhikAraH sa0] : DhAkake bIja tIna dina RtumatI strI ghoTakara jalameM pIve to vezyAbhI vaMdhyA hove athavA khIrAke bIja RtumatI sAta ATha dina pIve to vaMdhyA hoya athavA berakI lAkhako auTAkara telake sAtha do karSa pIche to usa strIko garbha na rahe // 1-3 // garbhapAtanam | sphaTikAM vaMzAzalIM cotkAlya karSadvayaM pibet / tryahaM vApyatha saptAhaM bhrUNaH patati nizcitam // 1 // nAgapurIyayativarazrIhaSarkA rtisaMkalita / vaidyakasAroddhAre saptama mizrAdhikAro'yam // 7 // phiTakarI, bAMsakI chAla ina donoMko auTAkara 8 TaMkaka anumAna nitya khAya athavA tIna yA sAta dina pIve to gA patana hoya || iti zrIdattarAma caubekRtamAthurI maMjUSAbhASA TIkAyAM mizrAdhikAraH saptamaH // 7 // Aho! Shrutgyanam Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (331), bhaassaattiikaashitH| atha karmavipAkaprakaraNam / aruNa uvAca-kathaM kAryo divAnAtha praznakAlasya yo vidhiH / tattatkarmavimokSAya tatta nisskRtisuuckH||1|| zrIsUrya uvAca-AdhivyAdhimato jantoviraktirjAyate yadA / daivajJaM sa tadA prApya nija- duHkhaM nivedayet // 2 // zrIsUryanArAyaNase aruNa sArathi prazna karate hai. he divAnAtha ! praznake samaya kisa vidhise karmavipAkako dekhe so kaho / isa vacanako sunakara zrIsUryanArAyaNa bole ki, Adhi (manake vikAra ) vyAdhi (deha ke roga) inase jaba manuSyakA citta uparAmako prApta hoya, taba daivajJa (jyotiSI) ke pAsa jAkara apane duHkhako nivedana kare. athavA apane gharapara AdarapUrvaka jyotiSIko bulAkara zraddhAse vidhipUrvaka pUjana kara tathA paMDitoMko bulAkara zubhasthAnameM apane iSTadevakA pUjana kare aura prazrakartA jJAnabhAskara pustakakA gaMdhapuSpAdise aura bahuta dravyase pUjana kare, brAhmaNoMko dAna deve tathA sundara sonA 16 mAse aura do gau inako lAla kapaDese bhUSita kara pIche isa maMtrako paDhe // 1-2 // bhagavandevadeveza karmasAkSilagatprabho / prAbhRtaM prAgbibhamyeva tubhyaM pustakarUpiNe // 1 // prabhUtenAmunA tuSTaH karma samyak prakAzaya / tattaduHkhaughanAzAya duSkRtasya ca me prabho // 2 // Aho! Shrutgyanam Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 332) yogcintaamnniH| [prakaraNam .. isa maMtrako paDhakara sUryanArAyaNakI prArthanA kare aura pustakako namaskAra karake pUrvokta suvarNAdikoMko bheTakara ravikI tarapha pUrva mukha karake baiThe pIche jyotiSI pustakako dekhakara jo kahe use zraddhApUrvaka zravaNa kare jaba dharmavipAka suna cuke taba yathAzakti usakA japa homa dAnAdi kare jina rogoMke karmavipAkameM jaisA kaheMge // 1-2 // rogoMke nAma / jvaro'tisAro grahaNI arzo'jIrNo viSUcikA / ala sazca vilambI ca kRmirukpANDukAmalA // 1 // halImakaM raktapittaM rAjayakSmA urakSitam / kAso hikA sahazvAsaH svarabhedastvarocakama // 2 // chardistRSNA ca mUchAyA rogAH paanaatyyaadyH| dAhonmAdAvapasmAraH kathito'thAnilAmayaH // 3 // bAtaraktamurustambha AmavAtotha zUlaruk / / pittajaM zUlamAnAha udAvartotha gulmaruk // 4 // hRdrogo mUtrakRcchaM ca muutraaghaatstthaa'shmrii| prameho madhumehazca piDikAca prmehjaaH||5|| medo doSodaraM zotho vRddhizca glgnnddkaa|| gaNDamAlA'pacIgraMthirabudaM zlIpadaM tathA // 6 // vidradhivraNazophAzca dvau vraNau bhagnADiko / bhagandaropadaMzau ca zUkadoSAstvagAmayAH // 7 // zItapittamudaIzca koThazcaivA'mlapittakam / / visarpazca savisphoTaH saromAMtyo masUrikA // 8 // Aho! Shrutgyanam Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka ] bhaassaattiikaashitH| (333) kSudrAsyakarNanAsAkSiziraH striibaalkaamyaaH| viSaM cetyamumuddizya saMgrahe'sminprakIrtitA // 9 // jvara, atIsAra, saMgrahaNI, bavAsIra, ajIrNa, haijA, alasaka, vilamba, kRmiroga, pANDu, aura kAmalA, halImaka, raktapitta, kSaya urakSita, kAsa, zvAsa, hicakI, svarabhaGga, aruci, kaya, pyAsa, mUrchA ityAdi tathA atyanta madyapAnase utpanna hue roga, dAha, pAgalapana, miragI vAyuroga, vAtarakta, Urustambha, AmavAta, zUla, pittazUla, apharA, udAvarta, vAtagulma, hRdayake roga, sujAka, mUtrAghAta, patharI, prameha, madhumeha, pramehake phoDe, carbIke doSa, jalodara, zopha, gheghA, gaNDamAlA, apacI, granthi, arbuda, phIlapAva, vidradhi, ghAva, sujana, bhagna, aura nADike do jvara, bhagandara, garmI, zukadoSa, carmaroga, zIta, pitta, udarda, koTha, amlapitta, visarpa, vivAI, bAla giranA, zItalA, mukha, kAna, nAka, zirake roga, strI aura bAlaka, inake roga tathA viSa inakI mukhyatApara isa granthameM (auSadha) kahe gaye haiM // 9 // ____ atha karmaphalam / janmAntarakRtaM pApaM vyAdhirUpeNa bAdhate / tacchAntirauSadhairdAnai pahomasurArcanaiH // 1 // - janmAMtarakA kiyA huA pApa isa janmameM rogarUpa hokara duHkha detA hai, isa kAraNa usakI zAMti, auSadhi, japa, dAna, homa devatAoMke pUjanAdi vidhise kare. deva guruko duHkha denese aura pApa kamoMke karanese jo ghora roga hote haiM, ve asAdhya haiN| Aho! Shrutgyanam Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 334 ) yogacintAmaNiH / [ prakaraNam jo manuSya pUrva janmameM krUrakarmake karttA, pApI, cugalakhora hote haiM ve isa janma meM zItajvarase pIDita hote haiM, isakI zAMti ke liye " jAtavedase' isa mantrako 10000 daza hajAra bAra jape, pIche brAhmaNa bhojana karAve tathA hajAra kalazase zrImahAdevajIkA abhiSeka aura 100 sau brAhmaNoMko bhojana karAve yaha mAhezvarajvara ( garamajvara ) meM kare // 1 // kumbhadAnavidhi | miTTIkA lAla ghaDA lAkara usako cAvaloM para sthApita kare, usako sapheda kapaDe meM lapeTa deve tathA tila vA khAMDa athavA jalase usako bharadeve pIche dhUpa, dIpa phUla Adise usakA pUjana kare, kumbhadAnakI vidhise dAna kara deve. guru brAhmaNa inakI bhakti kare || yajJakI anikA bujhAnevAlA, talAva bAvaDI AdikA toDanevAlA vyatisArarogavAlA hove. aura jo apanI sAdhvI strIkA parityAga kare vo saMgrahaNI rogavAlA hove. donoM arthAt atisAravAlA aura saMgrahaNIvAlA manuSya mahAdevajI kI rudrIke 108 pATha kare aura divya godAna kare | dhenudAnavidhi | divya gau lekara godAnapaddhatikI rItise usakA pUjana kara vedapAThI brAhmaNako dAna kare / jo manuSya gauko mola lekara dUne mola se bece athavA gaukA vyApAra kare athavA dravya lekara gau pUjAve yA dravya lekara devatA kI pUjA kare tathA homa karAve, vaha manuSya harSarogI' hove. isa kAraNa itanI vastuoMko mola na becai. isakI zAMti yaha hai ki ghRta aura sonekA dAna kare, athavA sonekI gaukA dAna kare | Aho ! Shrutgyanam Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka] bhaassaattiikaashitH| (35) atrakA curAnevAlA manuSya ajIrNarogI hoya / zUdrakA anna khAne cAlA zUlarogI hotA hai aura ajINa rogase pIDita hoya / yajJakI agni zAMta karanevAlA mandAgnikA rogI hoya tathA gomAMsa khAnebAloMko mandAgni hoya, jo manuSyako viSa dekara mAre usake mandAgni hove| ye pUrvokta rogI tIna pala suvarNa aura anna dAna kareM, athavA sonekI bakarI banAkara dAna kareM / hAthI, ratha, ghoDekA bigADanevAlA kRmirogI hove / patike maraneke pIche jo strI raMgIna kapaDe pahane vaha isa janmameM kRmirogavAlI hoya, raMgIna bailakA dAna karai / guru brAhmaNa aura devatAkA dravya curAnevAlA pAMDurogI hove / nIca jAtikI strIse bhoga karanevAlA bhI pAMDurogI hove, vaha kRcchcAndrAyaNa vrata kare, 16 TaMka cAMdIkI pRthvIkA dAna karai kAmalA rogavAlA sonekA garuDa banAkara dAna kareM aura yahI kumbhakAmalA halImakavAlA kare / jo pUrva janmameM vaidyakazAstrako paDhakara anyathA auSadhi deve vaha raktapittavAlA rogI hove. vaha caru ghRtakA homa kare / bo brAhmaNakA vinAza kare / vaha kSayarogI hoya 108 niSka soneko dAna kare athavA AdhA dAna kare, 24 brAhmaNa jimAve, 10... mahAdevake maMtrakA japa kre| jo garvita hokara vRthA abhimAna kare, vinA dharmazAstra paDhe sabhAmeM prAyazcitta kaheM vaha rAjayakSmAkA rogI hoya, 30 niSka sonekA dAna, yA gaukA dAna kare // . kRtaghno jAyate martyaH kaphavAJchvAsakAsavAn // kRtaghnI manuSya kapharogI, zvAsa khAMsIvAlA hove| nona aura zahadakA dAna kare, 1000 brAhmaNoMko bhojana karAvai / gurukI vANI Aho! Shrutgyanam Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 336) yogcintaamnniH| [prakaraNamrokanevAlA gadgada vANIvAlA hotA hai / jo brAhmaNake binA jimAye jala pAna yA bhojana kare so hicakIkA rogI hove / caiMTI, kauvA, kutteko ucchiSTa deve / so chardi (vamana ) kA rogI hoya / jo vizvAsa dekara mAre so chardirogI hove / mArga calanese thake manuSyako, gauko, brAhmaNako pyAsA rakkhe vaha tRSArogI tathA mUroigI hovai / jo zAstra paDhakara sabhAmeM dharmakA zloka na kahe, vaha unmAda pAnAtyaya vyAdhivAlA hoya, sarasvatI maMtrakA japa kare, suvarNa dAna deve| gau vecakara UMTa kharIdanevAlA sarvAMgadAha rogI hoya / svAmI gurukA mAranevAlA mRgI rogI hoya, gaNezakA maMtra aura suvarNakA dAna aura brAhmaNa bhojana karAve / jabaradastI parAI strIse bhoga karanevAlA saMdhivAta rogI hoya / jo vanako jalAve usake udarazUla hoya / mAtA pitAke maithunakA anumAna kare usake karNaroga hove, pIche baharA hove, ghRta sonekA dAna kare / apane varNa aura svagotrakI strIse gamana karanese bAsaraktakA rogI hoya, sonekI lakSmInArAyaNakI pratimA dAna kre| homakI agni bujhAnevAlA AmavAta rogI hoya, 10000 gAyatrIkA japa kare / parAye dilakA dukhAnevAlA hRdayarogI hove / gurukI strIko bhoganevAlA mUtrakRcchrI aura sojAka rogI hoya / lauMDevAja manuSya mUtrAghAtI aura phiraMgavAtarogI hoya / brahmAkI sonekI mUrti dAna kre| parastrIgAmI manuSyake patharIroga hoya / kanyAgAmI prameharogI hoya / mAtAgAmI jvararogI hoya / bhAIkI strIse bhogakartA manuSya jalapramehI hoya / cAMdrAyaNa vrata kare, cAMdIkA dAna kare / cAMDAlI gamanase pramehI aura sarvarogI hoya / jo brahmA, viSNu maheza inameM bhedabuddhi kare, vaha udararogI hoya / jo parvatake agrabhAgameM, jalameM, pulinameM, nadI Aho! Shrutgyanam Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryavipAka ] bhaassaattiikaashitH| ( 357) kinAremeM saphala vRkSa ke nIce malamUtrakA tyAga kare tathA thUke usake sUjanakA roga hove // vinakartA ca bhoktRNAM zophI bhavati mAnavaH // dUsareke bhogameM jo vighna kare vaha zopha (sUjana ) gegI hore, 1000 gAyatrIkA japa, tila ghRtakA homa kare / putrIse gamanakI aMDavRddhi rogavAlA hove, vaha cAndrAyaNavrata kare / vinA aparAdha jo rAjA, sevaka ke hAtha paira chedana kare vaha dUsare janma meM la~gaDA dalA hoya tathA DhUMDA hoya, rudrIke 108 pATha kare / yajJameM vighnakartA manuSya AMtoMkArogI hoya / guru aura dUsarekA duHkha dAtA gola aura gaMDamAlAkA rogI hoya / raMDA khIse gamanakartA rakta graMthirogI hoya, kRcchAtikRcchU cAMdrAyaNa vrata kare, sonekA dAna de / svagotrakI strIgamanase zlIpadavAlA rogI hoya / brAhmaNakA bhojana curAnevAlA vidradhirogI hoya / ati abhimAnase, sehase, bhayase jo dharma choDa deM vaha vraNarogavAlA hove / dharmako jAnakara jo adharma kare so bhagaMdara rogI hoya, suvarNa, ratna, dhAnya aura vastra kA dAna kare // mAtRgAmI bhavedyastu liGgaM tasya vinazyati // mAtAse gamana karanevAlekA liMga gala jAve, pUrvokta dAna kare / jIvaghAtI kuSTharogI hotA hai / vastra curAnevAlA saphadakuSThI hotA hai, vaha sAntapanavrata kare / gurupatnIse gamana karanevAlA duSTa carmavAlA hove, sAna aura vastrakA dAna kare / mala mUtra tyAgakara jo pavitratA na kareM aura usI taraha bhojana karane lage usake gudAroga hove| vaha cAndrAyaNa vrata kare / duzvANI bolanevAlA mukharogI hove / dUsarekA bhoga dekhanevAlA netrarogI hoya, vaha cAMdrAyaNa vrata kare // sravadrbhA bhavetsA tu bAlakaM hanti yA purA // jo pUrvajanmameM vAlakako mAre use garbhasrAkkA roga ho / jo strI Aho ! Shrutgyanam Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 338 ) yogacintAmaNiH / [ prakaraNam ' * 1 pitA gurukI spardhA kare vaha pradararogavAlI hove, kRcchU cAMdrAyaNa vrata kreN| jo strI patike marane para brahmacaryako bigADe usake yoniroga hove / jo pUrva janma meM dUdhakA corI kare usake stanoMmeM dUdha nahIM hoya, brAhmaNoMko dUdha annakA dAna deve| jo apane patiko choDa parapuruSakI icchA kare, usake stanoMpara phoDa hoveM aura bhagase rudhira nikale vaha ani maMtrase homa kare aura japa kare // jyotiSadvArA vaMdhyAkA phala | sutapatirastagato vA pApayutaH pAparva kSito va pi / santatibAdhAM kurute kendre pApAnvite candre // 1 // jisake janmapatra meM paMcameza sUrya ke asta sAtha hove athavA pApagrahake sAtha baiThA hove athavA pApadIkSita hoya usake saMtAna kI bAdhA hove aura pApayukta caMdramA kendra meM baiThA hove to bhI saMtAna kI bAdhA hoya / paMcamasthAna meM do| pApI vA tIna asta hokara baiThe ho to strI aura puruSa donoM vaMdhyA hoveM, parantu pUrvokta graha zatruvIkSita hoveM / inakI zAMtika artha budha aura zaniko pUjana kare // 1 // svarNadhenudAnavidhi | sampUjya devAnsvaguruM ca natvA vastrAdibhojyaiH paritoSayitvA / ArAdhayitvA vidhinAmbikAM ca tataH pibecchuddhaphalaM ghRtaM ca // 1 // jo vaMdhyA hoya vaha devatA aura guruko namaskAra kara bhIjana vastrAdise unako prasanna kare aura vidhipUrvaka pArvatIkI AgadhanA kare, 16 mAse sone kI go banAkara dAna kare, pIche phalaghRta jo ghRtAdhikAra meM likha Aye haiM usako pIve / vaMdhyAdoSa dUra karaneko Aho ! Shrutgyanam Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka ] bhASATIkAsahitaH / (339) harivaMzapugaNa strI puruSa dAnA suneM maMgalavArakA vrata kareM athavA bhAgacatameM likhe payovratako vidhipUrvaka kareM, athavA pArasanAthakI dazamIkA vrata kareM // 1 // . sarvarogazAMti / pavitra gharameM pavitra miTTI bichAve aura kuMDa maMDapa banAve. usameM navagraha, daza dikpAla, kSetrapAla, aura vAstudeva Adiko sthApita kara pAdya, Acamana, snAna, vastra, caMdana, dhUpa, dIpa, phala, naivedya Adise pUjana kare aura lohekI cAra cAra aMgulakI cAra kala maMtritakara cAroM dizAoMmeM gADa deve, gharake cAroM konoMmeM balidAna deve| maMtra yaha hai OM hAMhIMhUhahrauMhaH namaH zrIzAntaye amukasya gRhe zAnti dhRti kAMti buddhiM lakSmI kuru kuru svAhA / phira isI maMtrase jala ke kalazako abhimaMtrita kara sabako usake jalase chIMTA deve, pIche guruoMko vastradAna deve, tilaka kare, dakSiNA deve to sarva roga zAMta hoveM // aSTau jvarA dvAdaza vA kutracitpaJcaviMzatiH / vAtAzcaturazItizca gadAH kvApi mtaantre||1|| jvararoga ATha prakArakA hai, athavA 12 prakArakAbhI hai kisI AcAryake matase parcIsa prakArakA hai / vAtaroga 84 prakArakA hai, isI prakAra rogasaMkhyA hai / yaha zArGgadharake prathamakhaMDameM likhA hai dekhalenA cAhiye // 1 // ___ atha prshstishlokaaH| sUrIzvaraH pravarasiMhazirovataMsaH zrIcaMdrakIrtigurupAdayugaprasAdAt / gambhIracArutaravaidyakazAstra. sAraM zrIharSakIrtivarapAThaka uddadhAra // 1 // Aho! Shrutgyanam Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340) yogacintAmaNi:-mA0TI0 / vicArya pUrvazAstrANi harSakIAsUribhiH / kiMciduddhRtamasmAbhiH rahasyaM vaidyakArNavAt / AtreyakazvarakavAgbhaTasuzrutAzvihArItavRndakalikAbhRgubheDapUrvAH / yemInidAnayutakarmavipAkamukhyAsteSAMmataMsamanusRtyamayAkRtoyam // 3 // yathA janAnAmiha vAchitArthAzcintAmaNiH pUrayituM smrthH| tathaiva sadbheSajabhUriyog2AJchrIyogacintAmaNirApiparti // 4 // yathA yogapradIpo'sti pUrvayogazataM ythaa| tathaivAyaM vijayatAM yogacintAmaNizciram // 5 // naagpuriiyytivrshriihrssrkotisNklite| vaidyakasAroddhAre karmavipAkAdhikAro'yam // zrIharSakIrtinirmita yaha yogacintAmaNinAmaka grantha jaise cintAmaNinAmakarana saba janoMkI kAmanAko pUrti karatA hai taisehI vaidya logoMkI abhilASAkI pUrti karanevAlA hai. isameM Atreya bheDa Adi pUrvAcAryoMkA mata saMgRhIta hai. / iti zrIdattarAmacauvekRtamAthurImaMjUSAbhASATIkAyA karmavipAkaprakaraNam // samAptazcA'yaM grnthH| pustaka milanekA ThikAnAgaGgAviSNu zrIkRSNadAsa, / khemarAja zrIkRSNadAsa, "lakSmIveMkaTezvara" sTIm-presa, " zrIveMkaTezvara "TIma presa, kalyANa-baMbaI. / khetavADI-baMbaI. Aho! Shrutgyanam Page #362 -------------------------------------------------------------------------- _