Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 7 35 A.K.MAYE KER www.kobatirth.org na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 vidyate munA3 divasA mANikacanda- digambara jaina granthamAlA' For Private And Personal Use Only laghIyastrayAdisaMgrahaH /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mANikacandadigambarajainagranthamAlA, prathama puSpa / lghiiysvyaadisNgrhH| arthAt 1 bhAkalakadevakRtaM laghIyastrayam anantakIrtiracitatAtparyavRttisahitam , 2 bhaTTAkalaGkadevakRtaM svarUpasambodhanam , 3-4 anantakIrtikRtalaghubRhatsarvajJasiddhI c| paNDita kallApA bharamAppA niTave ityanena sNshodhitH| prakAzikAmANikacanda-digambara jainagranthamAlAsamitiH / zrIvIra ni0 saMvat 2442 / vikramAbda 1972 For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir printed by :Ratan Parkhi and Co. Art Press Bombay only Cover page. Kallapa Bharmapa Nitre at the Jainendra Press, Kolhapur from page No.1 to 204, Crishngrao Sakharam Patker, at the Laxmi Narayan Pross, Bombay, the remaining. Published by Nath uram Premi Honorary Secretary Manickchandra D. Jain Granth Mala Hirabag Near C, P, Tank Bombay, For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / nivedn| svargIya dAnavIra seTha mANikacanda hIrAcandajI je. pI. ke kRtI nAmako smaraNa rakhaneke lie kaunasA kArya kiyA jAya, jisa samaya isa viSayapara vicAra kiyA gayA usa samaya yahI nizcaya kiyA gayA ki unake nAmase eka graMthamAlA nikAlI jAya jisameM saMskRta aura prAkRtake prAcIna granthoMke prakAzita karanekA prabandha kiyA jAya / granthoMkA prakAzita karanA aura unakA pracAra karanA, yaha seThajIkA bahuta hI pyArA kArya thA, ataeva unake smArakameM bhI yahI kArya kiyA jAnA sabane pasanda kiyA aura tadanusAra smArakaphaNDakameTIkI sammatise yaha kArya zurU kara diyA gayA / kameTIne isa kAryake lie eka svataMtra samiti bhI banA dI jisakI anumatise granthoMkA cunAva, Amada kharcakI vyavasthA Adi kArya sampAdita hote haiN| granthamAlAke do aMka laghIyastrayAdisaMgraha aura sAgAradharmAmRta eka sAtha hI prakAzita kiye jAte haiN| Ageke lie kavi hastimallakRta vikrAMtakauravIyanATaka, aura mahAkavi vAdirAjasUrikRta 'pArzvanAthacIrata' ye do graMtha taiyAra karAye jA rahe haiM jo sambhavataH do do mahIneke aMtarase prakAzita ho jaayeNge| graMthamAlAkA pratyeka graMtha lAgatake mUlyapara becA jAyagA, yaha nizcaya ho cukA hai, isalie yaha AzA nahIM ki granthamAlAmeM kucha munAphA rahegA jisake dvArA yaha kArya sthAyIrUpameM calatA rahegA / isake sivAya isakA phaNDa bhI itanA nahIM hai jisake vyAjase isakA kharca calatA rahe, ataeva dharmAtmA bhAiyoMko cAhiye ki eka to graMthamAlAke phaNDako baDhAnekA prayatna kareM aura dUsare isake dvArA prakAzita hue granthoMkI sau sau pacAsa For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pacAsa, yA kamase kama daza daza pA~ca pA~ca pratiyA~ kharIdakara jainasaMsthA oMko, vidyArthiyoMko, nirdhanoMko aura anyadharmI vidvAnoMko dAna kara diyA kreN| yadi jainasamAjake dharmAtmAoMne isa aura dhyAna diyA, to hama vizvAsa dilAte hai ki isa saMsthAke dvArA saikar3oM luptaprAya aura durlabha jainagranthoMkA uddhAra ho jAyagA aura vizvasAhityameM jainasAhitya bhI eka gaNanIya sAhitya samajhA jAne lgegaa| hIrAbAga, bmbii| kArtika vadI 2 saM0 1972) viniitnaathuuraampremii| (avaitanika maMtrI) For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grnthsuucii| 204 1 laghIyastrayam ... ' ... 2 svarUpasambodhanam 3 laghusarvazasiddhiH 5 bRhatsarvazAsiddhiH 207 130 For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mANikacandadigambara-jainagranthamAlAkI niymaavlii| 1. isa granthamAlA meM kevala digambara jaina sampradAyaka saMskRta aura prAkRta bhASAke prAcIna grantha prakAzita hoNge| yadi kameTI ucita samajhegI to kabhI koI dezabhASAkA mahattvapUrNa grantha bhI prakAzita kara skegii| 2. isameM jitane grantha prakAzita hoMge unakA mUlya lAgata mAtra rakkhA jaaygaa| lagatameM grantha sampAdana karAI, saMzodhana karAI, chapAI, ba~dhavAI Adike sivAya Afisa kharca, vyAja aura kamIzana bhI zAmila samajhA jaaygaa| 3. yadi koI dharmAtmA kisI granthakI taiyAra karAImeM jo kharca par3A hai vaha, athavA usakA tIna caturthAMza, sahAyatAmeM deMge to unake nAmakA smaraNapatra aura yadi ve cAheMge to unakA phoTU bhI usa granthakI tamAma pratiyoMmeM lagA diyA jAyagA / jo mahAzaya isase kama sahAyatA kareMge unakA bhI nAma Adi yathAyogya chapavA diyA jaaygaa| 4. yadi sahAyatA karanevAle mahAzaya cAheMge to unakI icchA nusAra kucha pratiyA~ jinakI saMkhyA sahAyatAke mUlyase adhika na hogI muphtameM vitaraNa karaneke lie de dI jAyaMgIM / 5. isameM granthamAlAkI kameTIdvArA cune hue grantha hI prakAzita hoNge| patravyavahAra karanekA patA nAthUrAma premI, hIrAbAga, po0 giragAMva; bambaI / For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - mANikacanda-digambara-jainagrantha mAlA samiti (prabandhakAriNI sabhAke sabhya ) - - -CD 1. rAyabahAdura seTha svarUpacanda hukumacanda / 2. , ,, ,, tilokacanda klyaannml| 3. ,, ,, ,, oMkArajI kastUracanda / 4. seTha guramukharAyajI sukhAnanda / 5. hIrAcanda nemIcanda A0 majisTreTa / 6.mi.lallUbhAI premAnanda parIkha el.sii.ii.| 7. seTha ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI / 8. brahmacArI shiitlprshaadjii| 9. paM0 dhannAlAlajI kAzalIvAla / 10.paM0 khUbacandajI shaastrii| 11. nAthUrAma premI (mNtrii)| For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svargIya seTha mANikacanda hIrAcandajI je. pI. ke smAraka phNddmeN| candA denevAloMkI suucii| [jina nAmoMke sAtha * cihna lagA hai, unakA candA vasUla nahIM huA hai|] 1001) zrImAn seTha hukamacandajI dAnavIra 501) guramukharAya sukhAnandajI 251) guramukharAya nihAlacandajI 251) nAthAraMgajI gAMdhI 201) anUpacanda mANikacandajI 101) khemacanda motIcandajI 101) hIrAcanda nemacandajI, zolApura 101) revacanda dhanajI, guMjoTIvAlA, zolApura 101) *kIkAbhAI kizanadAsa 101) sUrajamala lallUbhAI javerI 51) cunnIlAla hemacanda jarIvAlA 51) premAnandadAsa nArAyaNadAsa, borasadavAlA 51) ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI 51) revAzaMkara jagajIvanadAsa jauharI 51) lallUbhAI lakhamIcanda caukasI 51) *bhAgamalajI prabhudayAlajI 51) padamacandajI bhUrAmala 51) DAhyAbhAI premacanda javerI 51) devajI rAyasI 51) dosI jayacanda mAnacanda pUnAvAlA 25) chaganalAla dhanajI, bhAvanagaravAlA For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25) *mANikacanda lAbhacanda caukasI 25) tArAcanda dAmodaradAsa 25) mukatAgiri nArAyaNa penTara 25) amathAlAla khImacanda, pADanAkuvA 21) chaganalAla vecaradAsa, mAlAvADA 21) cunIlAla kAlIdAsa, ujeDiyA 21) mistrI lallU khuzAla, vIsanagara 15) mANikalAla jakasI javerI 15) jasakarana mayAcanda mehatA 15) vaidya bharamannA vamannA upAdhyAya 15) hIrAlAla nihAlacanda modI 15) jaisiMhabhAI harajIvanadAsa, ahamadAbAda 15) *ugaracanda revAcanda zIvavAlA 15) nagInadAsa mANikalAla 15) hIrAcanda ugaracanda, phatepura 15) rikhabadAsa mannAlAla, 15) ugaracanda rAyacanda, pATanAkuvA 15) mAsTara maganalAla dAmodaradAsa hI. gu.jaina.bo.suparinTenDa 11) *uttamacanda rikhavacanda, aMkalezvaravAlA 11) tribhuvanadAsa raNachor3adAsa 11) ciraMjIlAla mathurAvAlA 11) amIcanda dalIcanda sIvavAlA 11) amRtalAla gulAbacanda paratAbagar3havAlA 11) *kastUracanda chAvar3A indoravAlA 11) ghAsIrAma lakhamIcanda, sanAvada 11) kAlIdAsa amarasI, sera dalAla For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kezavalAla vaccharAja javerI 11) 11) kastUracanda amUlaka naror3AvAlA 11) rAmacanda motIcanda, kaDegAMva. 11) jIvanalAla jeThAlAla, sonAsaNavAlA 11) nArAyaNadAsa raNachor3adAsa, mAlavAr3AvAlA 11) jaisiMgabhAI maMchAcaMda javerI 10) jasakaraNa godara 11) paMDita lAlana 11) talakacanda sakhArAma javerI 5) bhAU rAmacanda kavAla 5) dulIcandajI siMghaI, klarka tIrthakSetrakameTI 5) amRtalAla viThThaladAsa dhAmI 5) mANikacanda rAyacanda orANavAlA 5) cunnIlAla jayacanda vadarADavAlA 5) cunnIlAla mANikacanda, phatepuravAlA 5) jagamohana cunnIlAla 5) hemacanda harakhacanda IDaravAlA 3) *nArAyaNarAva inspekTara, tIrthakSetra kameTI 2) kastUracanda becaradAsa 1) seTha bApU pUnAjI 5) ghelAbhAI narapata dAnAvAlA, 15) kAlIdAsa jaisiMgabhAI 51) cunnIlAla javeracanda javerI hIrAbAga 6) zA jIvarAja vanamAlIdAsa, naror3A 5) zivalAla dharmacanda, naroDAvAlA 5) chaganalAla gaMgAdAsa For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 25) dUdU harIcanda revAjI, phalaTana 1) kacarAdAsa kAlIdAsa, delavAr3avAlA 15) bAI jIvakora, svargIya prANalAla halocandakI vidhavA / 11) rAmacaMdra tribhuvana, ghoghA 2) vakhariyA jamunAdAsa kuveradAsa 4) hIrAlAla kizanadAsa. baroDAvAlA 1) bhAI ghAsIrAmajI, mainejara rAjagirikSetra 15) sudAsana ke samasta hUmar3a jainapaMca 15) jodhapura ke samasta jainapaMca 5) motIlAla dazarathasA, bar3avAhA 5) seTha mUlacandajI sarApha, baravAsAgara 10) dhanakumArasiMha bakasara 22|| ) bArasIke samasta paMca 2) hIrAcanda gIgA bhAvanagara 51) kIlAcanda chaganalAla, indauravAlA 58 = ) bar3avAnI ke samasta digambara jaina paMca 12) amathAlAla nArAyaNajI, narasIpura 11) nathUbhAI amathAlAla nArANajI, narasIpura 10) lallUbhAI nArAyaNajI 8) haragoviMdadAsa nArAyaNajI 4) abulekha nArAyaNajI 5) bAvacanda gulAbacanda 2 ) pItAmbaradAsa devacanda, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1) mallUkacanda raghunAtha 501) I bAlacaMda ugaracaMda bambaI / For Private And Personal Use Only "" 91 :1 33 99 I 501) seThajIkI mUrti banavAne ke lie aura 100) mANikacandagranthamAlA lie /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIparamAtmane namaH // graMthakartRNAM sAmAnyataH paricAyakaM vRttaM / shriibhttttaaklngkH| svasti zrImaddigambarAcAryavaryANAM paramparAyAM zrIsvAmisamaMtabhadrajIvanasamayamatikramya ye ye vidvadvareNyAH samabhUvan teSu bhagavAnakalaMkaH sakalAbhirUpagariSThassamabhUt / nAyaM bhagavAn kevalaM graMtharacanacAturyeNaiva kRtadhiyAM stutipathamavAtarat kiMtu tadAnIMtanadurvAdivijayasaMpAditajinadharmapunarjIvanopakAreNA'pi, iti jAnantu / ayamaparo'pyasya mahAbhAgasyAvatAraprabhAvo yadetajjIvanakAlAnaMtaraM karNATadeze vidyAnaMdaprabhAcaMdramANikyanaMdivAdisiMhakumArasenAdayo'neke tArkikaziromaNayaH samudbhUyemaM sarvajJapraNItadharmamavitathamajeyatvena prakAzayAMcakruH / stutyaM janma yadIdRzameva / vAdirAjaprazaMsAyAM " sadasi yadakalaMkaH kIrtane dharmakIrtiH" ityAdizlokena vAdirAje akalaMkAhAryAbhedanirdezAt sulabhamasya sadasi vAkpATavamapyanumAtuM sudhiibhiH| etasya ca bhaTTAkalaMketyapareNa bhaTTapadasaMvalitena nAmnA tadAnImatiduHsaMpAdyabhaTTetibirudasampAdanamapi jJApyate eva / tathA'yaM kavyupapadadhAryapyAsIt / laghusamaMtabhadravidyAnaMdAbhyAM tu 'sakalatArkikacakracUDAmaNi' iti vizeSaNavaiziSTyenAyaM svopajJagraMthAdau smRtaH / ityetatsarvametasya mahAbhAgasya jJAnotkarSameva prakAzayati / For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2] rAjavArtikAlaMkAraprathamAdhyAyAMtyazlokAdayamakalaMko laghuhavvanAmno rAjJaH putra AsIdityavagamyate / laghuhavvanAmA kazcana mANDaliko bhUpo mAnyakheTa( malakheDa )nagarasyAsamaMtAt svAM rAjadhAnImakalpayadityanumIyate / rAjAvalikathAtastu zrImadakalaMkadevasya janma kAMcIpure'bhUditi vijJAyate / ayamakRtadAraparigraha evAsIt / anena ca pontakagrAmavartibauddhavidyAlaye zAstrajJAnamadhigataM / sthAnamidaM TviTUragrAmanikaTe tatrattyaiH paraMparAtaH pradarzyate / ___ kathAMtarAnusAratastu tatrabhavAnayamakalaMkaH sudhApure dezIyagaNAcAryapadamadhiSThita AsIditi vijJAyate / nagaramidAnI uttarakanArAdeze 'soDa' iti nAmnA prasiddhamAste dezIyagaNeti devasaMghAntargataikazAkhAnAmAbhUditi ca / / vAdivijayinA'nena paMDitapravareNa sAkaM himazItalabhUpasabhAyAM / tatratyapaMDitAnAM mahAn vivAdaH samajani / ayaM himazItalabhUpatiH pallavavaMzIyaH kAMcInagarI ( kAMjIvaram ) khAM rAjadhAnI prakalpya tAmevAdhyatiSThat / bhUpatirayaM bauddha AsIdata upari nirdiSTA vivadiSavo bauddhA evAsanniti vispaSTameva / tadAnIM parAbhUtiprakupitena rAjJA sarve te bauddhapaMDitAH svarAjadhAnItaH silonadezIyakaiMDIgrAmaM prati nirvAsitAH / idaM vivAdavRttaM zravaNabeLaguLapuNyagrAmopalabdhamalliSaNaprazastito'vagamyate / anyacAyaM paMDitadhaureyaH sAhasa For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [3] tuMgamahIpateH sabhAyAmapi vivAdayAcnAyai gatavAnAsIdityapi malliSeNaprazastita evAvagamyate / ayaM ca sAhasatuMgamahArAjo rASTrakUTa-(rAThora)-vaMzIya AsIt / etasya prasiddha nAmanI zubhatuMga iti kRSNarAja iti ca AstAM / anena khaMduvasumita-( 810 )-vikramasaMvatsaramArabhya locanAgnivasumitavatsaraM (852) yAvat rAjyasukhamanubabhUve iti bahupramANato nizcetuM zakyate / tenaM cAyamevAtrabhavato'kalaMkasvAminaH sthitikAla iti suvispaSTaM / _ vidvadagresarasyaitasya guruparaMparA, katarasmAdguroH sakAzAdidamanalpaM zAstravijJAnamadhigatamiti ca nopalabhyate / malligheNaprazastitaH kevalaM puSpaSeNAkhya etasya satIryo vA gurutanayo vA''sIdityevAvagamyate / zrImadakalaMkadevapraNAMtA graMthA adho likhyate1 aSTazatI- zrIsamaMtabhadrasvAmiviracitadevAgamastotrabhASyamidaM aSTasahasrIpustakAMtarmudritaM / 2 rAjavArtikAlaMkAraH- bhagavadumAsvAtipraNItatattvArthasUtrabhASyamidaM kAzyAM sanAtanajainagraMthamAlAyAM mudritaM / 3 nyAyavinizcayaH- asyaikameva pustakaM zrIvAdirAjakRtavRttisahitaM ArAnagarIyasiddhAMtabhavane vartate / 4 laghIyastrayaM / For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [4] 5 bRhatrayaM- graMtho'yaM kolhApUranagarIyajainagraMthabhAMDAgAre vartate iti zrUyate / 6 nyAyacUlikA- ayamapi zrImadakalaMkadevapraNIta iti zrUyate paraM nopalabhyate / 7 akalaMkastotraM-- mudritamidaM / paramidamakalaMkapraNItaM syAnnaveti saMdehaH / 8 svarUpasaMbodhanaM / anye'pi kecana graMthAH zrImadakalaMkabhagavatpraNItAH syuritynumiiyte| sarvamidaM bhagavadakalaMkadevavRttaM jainahitaiSinAmakamAsikapustake ekAdazatamabhAge 78 aMkayorvistarazo likhitamasmAbhiratra tu saMkSipya jijJAsuvidvajanasaMtoSAya prakAzitamiti zam // zrImadabhayacandrasUriH / bhaTTAkalaMkapraNItalaghIyastrayavyAkhyAnagraMthA aneke syurityanumIyate / dvau vyAkhyAgraMthau idAnImupalabdhau tayorekaH zrIprabhAcaMdrAcAryapraNIto nyAyakumudacaMdrodayanAmA aparazca syAdvAdabhUSaNAparanAmnI tAtparyavRttiH / iyaM tAtparyavRttiH zrImada. bhayacaMdrasUripraNItA nyaaykumudcNdrodyaadrvaaciinaa| yatasta For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [5] tpraNetrA 'prabhAbalAdadaH sarvaM ' ( pR0 18 ) ' akalaMkaprabhA - vyaktaM ' ( pR0 28) ' akalaMkaprabhAbhAradyotitaM ' (pR. 92 ) iti ca tatra tatra prabhApadasaMvalitaH prabhAcaMdrAsaMbodhanAnupapannasArthakya vAkyavinyAsaH prANAyi / tato'numathite nyAyakumudacaMdrodayAdanaMtarabhAvitvametasyAH / ayaM zrImadabhayacaMdrasUriH amukasminneva samaye babhUveti nizcetuM naiva zakyate / etadrathaviracanAraMbhe zrImadanaMtavIryAcAryapraNAmApacitividhAnamidamanumApayati nyAyakumudacaMdrodapraNetranaMtara bhAvitvametasya paMDitapravarasya / zrImadanaMtavIryAcAryasamayastu RtunAgakhedumita - ( 1096 ) - vikramasaMvatsara pUrvAparIbhUtaH kAla iti pramANAMtarAnnizcIyate / tena ca taduttarabhAvitvametasya nizcetavyaM / paramatra kiJcidvAdhakamapi vartate / yato'yaM tatrabhavAnabhayacaMdrasUrirAtmAnaM municaMdramunIM - drAMtevAsinaM prathayati / tadyathA- nAbhyAsastAdRgasti pravacanaviSayo naiva buddhizva tADhakU, nopAdhyAyospi zikSAniyamanasamayastAdRzo'stIha kAle / kiM tvatanme nIMduvatapaticaraNArAdhanopAttapuNyaM, zrImadbhaTTAkalaMkaprakaraNavivRtAvasti sAmarthyahetuH // 1 // jinAdhIzaM muniM caMdramakalaMkaM punaH punaH // municaMdranAmA kazcitpaMDitapravaraH RtuvasulocaneMdumita( 1286 )- vikramasaMvatsarasamaye AsIditi pramANAMtarAdava For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gamyate / sa ca raTTarAjasya kArtavIryasaMjJasya gururAsIditi ca / tena yadyayaM zrImAnabhayacaMdro municaMdrAMtevAsyabhaviSyat tadA zrIvikramArkasya trayodazazatatamAbdyAmabhaviSyaditi sidhyati / / __ anyadapi- zrIjJAnabhUSaNAcAryAMtevAsinA zrInemicaMdrAcAryavaryeNa viracitA gommaTasAragraMthapravarasyaikA TIkA vartate / iyaM tu pratApagaDhanagare tathA jayapurasthapATodImaMdire ca saMpUrNA vartate / asyAM bhagavAn nemicaMdraH- dAkSiNAtyAcAryamunicaMdrAdadhigatasiddhAMtAgamo'haM dharmacaMdrAbhayacaMdralAlAvarNinAmanujighRkSayemAM vyAkhyAM vyaracamiti- suvispaSTaM nirdizati / pATodImaMdirasthapustakasya prAMte'yaM zlokazcopalabhyate--- nigraMthAcAryavaryeNa traividyacakravartinA // - saMzodhyAbhayacaMdreNAlekhi prathamapustakaM // 1 // iti / itazca zrInemicaMdraviracitagommaTasAravyAkhyAyAH prathama pustakamabhayacaMdreNAlekhIti vijJAyate / ayameva cAbhayacaMdro nemicaMdragurormunicaMdrasyApi ziSyatvaM svIcakAretyetadapi nAsaMbhavi / paraM laghIyastrayatAtparyavRttipraNetA zrImAnabhayacaMdro yadi zrInemicaMdreNa gomaTasAravyAkhyApraNayanenAnugRhItAdabhayacaMdrato'bhinnaH syAttarhi saH vasukhamunIMdumita-( 1708). vikramasaMvatsarapUrvAparIbhUtakAle syAditi / yatazca gomaTasAra. vRtiriyaM zrIvIranirvANato munyarSIdulocanamita-(2177 ) saMvatsare babhUveti jJAyate // For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [7] zrImadanaMtakIrtiH / zrImadanaMtakIrtyAcAryasyedAnI yAvadimau laghubRhatsarvajJasidhdyabhidhAnakau graMthau samupalabdhau / atrApi na tena mahAbhAgena svaparicAyakaM kimapi vyalekhi / ato'sya janisthAnAdiviSaye nizcayena na kimapi likhituM pArayAmaH / kintvetAvadeva nivedayAmo yadayaM vidvanmukuTahIraH zrIvAdirAjasUritaH prAksamajanIti / yatazca zrIvAdirAjenAdhigato'yaM paMDitapravaraH AtmanaivAdvitIyena jIvasiddhiM nibadhnatA / anaMtakIrtinA muktirAtrimArgeva lakSyate // iti // ayaM zrIvAdirAjaH pArzvanAthakAvyapraNetA''sIt / tacca kAvyamanena locanavasukheMdu-(1082)-mitavikramasaMvatsare vyaracIti vijJAyate / anenaiva ca zrIvAdirAjakRtanAmanivadhanazlokena zrImadanaMtakIrtinA jIvasidhyabhidho'nyo'pi graMtho niramAyIti jJAyate / ito'dhikamasmin paMDitapravaraviSaye na labhyate / kevalamasya sarvajJasiddhigraMthasyAMtimazlokAt etAvadeva jJAtuM zakyate yadayaM vidvadvariSTho mahAkIrtibhAjanamabhUditi / samastabhuvanavyApiyazasA'naMtakIrtinA / kRteyamujvalA siddhirdharmajJasya nirargalA // iti zam // nivedakaHnAthUrAma premI. For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIparamAtmane nmH|| atha laghIyastrayam . jinAdhAzaM muni candrama kalaGka punaH punaH // anantavIryamAnaumi syAdvAdanyAyanAyakam // 1 // na tazAtvA'bhimAnena kintu mAdRkapratItaye // laghIyastrayatAtparyavRttiM vakSye yathAzrutam // 2 // zrImato nyAyazAstraratnAkarasyAmeyaprameyamaNigaNagarbhasyAtigambhIrasya bAlAnAM duravagAhatayA hitAhitavizeSavijJAnArtha pravacanArthamudhdRtya pratipipAdayiSuH sakalatArkikacakracUDAmaNimarIcimecakitacaraNanakhamayUkhollekho bhagavAn bhaTTAkalaGkadevaH potAyamAnaM laghIyastrayAkhyaM prakaraNaM prArabhamANastadAdau nirvighnatAdiphalacatuSTayajuSTaM paramamaGgalamaGgIkurute-- dharmatIrthakarebhyo'stu / syAhAdibhyo namo namaH // vRssbhaadimhaaviiraa-| ntebhyaH svAtmopalabdhaye // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhaTTAkalaMkapraNItaM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avayavArthapratipattipUrvikA samudAyArthapratipattiriti nyAyAdasyAdizlokasya tAvadavayavArthaH kathyate || astu bhUyAt / kiM ? namo namaH bhRzaM punaH punarvA namaskAraH praNAma ityarthaH / anena namaskRtAvAstikyamAsthitaM bhRzAdau dvirvacanavidhAnAt // kebhyaH ? vRSabhAdimahAvIrAntebhyaH / vRSabhaH purujinaH AdiH prathamAvayavo yeSAM te vRSabhAdayaH / mahAvIro vardhamAnajinaH anto'vasAnAvayavo yeSAM te mahAvIrAntAH / vRSabhAdayazca te mahAvIrAntAzca te tathoktAstebhyaH / namaH zabdayoge caturthIvidhAnAt / idamevAha paramamaGgalaM yajjine* dvanamanaM nAma malagAlanamaGgAdgAlanalakSaNaphalasyAta eva samAsespi ( ? ) / malaM pApaM gAlayati dhvaMsayati maGgaM puNyaM lAtyAdate asmAditi vA maGgalamiti nirvacanAt / nanu jinendra namaskAravat zrutAdinamaskArasyApi maMgalatvena te'pi kimiti naiM namaskRtA ityAzaMkyedaM vizeSaNamAha- dharmatIrthakarebhya iti / dharma eva tIrthaM, dharmasya pratipAdakaM tIrthaM, dharmAya pravartanaM tIrthamiti vA dharmatIrthaM pravacanaM paramAgama iti yAvat / tatkurvanti svopajJatayA pratipAdayantIti dharmatIrtha - karAstebhyaH / ko'yaM dharma iti cet- uttamakSamAdilakSaNo jIvAdivastusvabhAvo jIvasya sukhapradaH zubhadharmarUpaH pugalapariNAmazca dharma ityucyate / sa eva tIrthaM saMsArottaraNakAraNatvAduttamakSamAdeH sAmAnAdhikaraNyAvirodhAt / tasya tIrtha 1 For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 3. mityapyaviruddhaM jIvAditattvapratipAdakatvAtpravacanasya / tasmai tIrthamiti cAnumatamevAbhinavapuNyAsravaprayojanatvAtparamAgamasyetyata idamupapannaM / vRSabhAdimahAvIrAntA arhanta eva svahitai - SibhirnamaskArya dharmatIrthakaratvAt / yo'rhanna bhavati sa na dharmatIrthakaro yathA rathyApuruSaH / dharmatIrthakarAzcaite tasmAtta eva namaskArArhA ityavinAbhAvaniyamanizcayaikalakSaNAtsAdhanAtsAdhyasiddhirabAdhanAt / nanvanaikAntikamidaM dharmatIrthatvaM anasvapi sugatAdiSu darzanAt / te'pi hi svAbhipretadharmAgamapratipAdakatvena tattadvAdibhirabhidhIyante iti cettadyavacchedanArthamAha- syAdvAdibhya iti / syAtkathaJcit sadasadAtmakaM vastu vadantItyevaMzIlAH syAdvAdinastebhya iti / tathA hi arhanta eva dharmatIrthakarAH syAdvAditvAt / na khalvanarhatAM syAdvAditvamupapannaM yato dharmatIrthakaratvaM teSAM prakalpyeta / kSaNika nityatvAdisarvathaikAntavAditvena tadviruddhatvAt / nanu kimarthaM maMgalaM zAstrakAreNAbhidhIyate ityAzaGkAyAmAha-svAtmopalabdhaye svasya namaskarturAtmA anantajJAnAdi svarUpaM tasyopalabdhiH siddhistasyai / siddhiH khAtmopalabdhirityabhidhAnAt / jJAnAvaraNAdimalavilayAdanantajJAnAdikharUpalAbhasya maMgalaphalatvopapatteH // nanu sugatAdInAM sarvathaikAntavAdinAmapi dharmatIrthakaratvamaviruddhameva bAdhakapramANAbhAvAt tattIrthe'pi pramANAdilakSaNa For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM pratipAdanasambhavAditi pratyavasthAM nirAkurvan syAdvAdavamano niSkaNTakazudhdyarthamAha--- santAneSu niranvayakSaNikacittAnAmasatveva ce-| ttattvAhetuphalAtmanAM svaparasaGkalpena buddhaH svym|| sattvArtha vyavatiSThate karuNayA mithyAvikalpAtmakaH / syAnnityatvavadeva tatra samaye nArthakriyA vastunaH // 2 // buddhaH kSaNikaikAntavAdI / cedyadi / svayaM AtmanA / vyavatiSThate na nirvAti (?) / kimarthaM sarvArtha duHkhAdvineyajanoddharaNArthaM / kayA karuNayA kRpayA / 'tiSThantyeva parAdhInA yeSAM tu mahatI kRpA' iti vacanAt / kena vyavatiSThate svaparasaGkalpena svaH pratipAdako buddhaH paraH pratipAdyo diGnAgAdiH tayoH saMkalpo'sataH sadAropo yastena / keSu santAneSu prabandheSu / kiMviziSTeSu asatsveva aparamArthasatsveva / keSAM niranvayakSaNikacittAnAM kSaNe niraMzakAlavizeSe bhavAni kSaNikAni, cittAni jJAnAni, kSaNikAni cittAni kSaNikacitAni; anvayo dravyaM tasmAnniSkrAntAni niranvayAni parasparAtyantabhinnAnItyarthaH / tAni ca tAni kSaNikacittAni ca For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. teSAM / kathambhUtAnAM tattvAhetuphalAtmanAM hetu: kAraNaM phalaM ca kArya te AtmAnau svarUpe yeSAM tAni tathoktAni / tattve paramArthe na hetuphalAtmAni tattvAhetuphalAtmAni teSAmiti / tadA sa buddhaH kathaM dharmatIrthakaraH syAdityabhiprAyaH / mithyAvikalpAtmakatvAt mithyA asatyo vikalpaH svarUpasaGkalpaH AtmA svarUpaM yasyAsau tathoktaH / prathamAntasyApi hetuprayogasambhavAt / kiMvat nityatvavat yathA vastunaH sarvathAnityatve paramArthasati vyavatiSThamAnA IzvarakapilabrahmANo dharmatIrthakarA bhavanti mithyAvikalpAtmakatvAttathA buddho'pItyarthaH // nanvidaM sarvamiSTameva pratibhAsAdvaitasyaiva paramArthasattvAditi kazcita pratyAha- tatretyAdi, tatra tasmin samaye saMgataH samastajJAnepvanugato'yaH pratibhAsaH samayastasmin pratibhAsAdvaite / vastuno'dvayapadArthasya / arthakriyA'nubhavo na syAt mithyAvikalpAtmakatvAvizeSAt / nanu svapnendrajAlapratyayavatsarvapratyayAnAM nirAlambanatvena kathamanumAnasya prAmANyaM yato'rhanneva dharmatIthaMkaraH sAdhyata iti mAdhyamikamatamAzaMkyAha- tatra tasmin samaye samaH svapnobodhasAdhAraNo'yo bodhastasmin / arthasya heyopAdeyarUpasya / kriyA hAnopAdAnalakSaNA / na syAt / kathaM vastutaH paramArthataH / pAThAntarApekSayedamuktaM / na khalvapramANAddhAnAdivyavasthA'tiprasaMgAt / anena vibhramaikAnto'pi nirastaH / tata eva yathA kSaNikatvAdyekAntAnAM mithyAvi For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM kalpAtmakatvaM tathA yathA'vasaraM zAstrakAraH svayameva vakSyatItyuparamyate // . tadevaM kaNTakazuddhiM vidhAya sambandhAbhidheyazakyAnuSThAneSTaprayojananirdezapUrvakaM pramANasya lakSaNabhedopalakSaNArthamidaM sUtramAha-- pratyakSaM vizadaM jJAnaM / mukhysNvyvhaartH|| parokSa zeSavijJAnaM / pramANe iti sNgrhH||3|| catvAro hi pratipAdyAH / vyutpanno'vyutpannaH sandigdho viparyastazca / tatra nAdyatuyau~ vyutpAdyau vyutpitsAvirahAt / avyutpannastu lobhabhayAdinA vyutpitsAmApAdya vyutpAdyaH / sandigdhazca svasandigdhArthapraznakAle vyutpAdyaH / tadetadvayutpAdyadvayaM prati pramANasyoddezalakSaNaparIkSAH pratipAdyante zAstrapravRttestrividhatvAt / tatrArthasya nAmamAtrakathanamuddezaH / uddiSTasyAsAdhAraNasvarUpanirUpaNaM lakSaNam / pramANabalAttallakSaNavipratipattipakSanirAsaH parIkSA / tatra pramitirityuddezaH / sarvazUnyavAdinAmapi sveSTAniSTasAdhanadUSaNAnyathAnupapattyA tdbhyupgmprsiddheH| tacca jJAnameva bhavatIti lakSaNanirdezaH For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. avyAptyAdidoSavidhuratvAt / pramANatvAnyathAnupapateriti hetuvAdarUpA parIkSA | tatastallakSaNavipratipacinirAkaraNAt / tathAhi prakarSeNa saMzayaviparyAsAnadhyavasAyavyavacchedena mimIte jAnAti svaparasvarUpaM, mIyate'neneti mitimAtraM vA pramANamiti vyutpatteH / nizcayavyavahArAstyAM dravyaparyAyayorabhedetaravivakSayA tathA nirukteH sambhavAt / na cAjJAnena saMzayAdivyavacchedaH zakyastadavirodhAt / yadyasya hi virodhi tadeva tasya vyavacchedakaM nAnyat prakAza ivAndhakArasya / tadavyavacchedakaM cAjJAnAtmakaM sannikarSAditi kathaM prAmANyamAstighnuvIta / na hi rUpavadrase'pi cakSussaMyuktasamavAyalakSaNaH sannikarSo vidyamAno'pi tatpramAhetuH / na cakSuSo'pi rUpasannikarSo'sti tasyAprAptArthaprakAzakatvAt / na khalu parvatA - dyarthapradezaM prati cakSurgacchati nApyasau cakSurdezamAgacchati yena tatsaMyogaH syAt / yogyapradezAvasthAnasyaiva tayoH pratIteH / tattejaH saMyogo 'styeveti cenna tejaH saMyogAttamasa eva vicchedAnna saMzayAderavirodhAdityuktameva / tanna sannikarSaH pramANamacetanatvAt ghaTadivat / nApi kArakasAkalyaM tasyApyacetanatvAvizeSAt / kiJca kArakasAkalyasya pramANatve kartRkamadInAmapoddhArAyeogAnnirAlambanaM niSkalaM ca pramANaM syAt / kArakasAkalyayoratyantabhedAdayamadoSa iti cettadA kathaM pramANatatsAkalyayorabhedaH syAt / pramANasya karaNatvena tadA For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM tmakatvAyogAt / akaraNameva pramANamiti cenna kriyAkArakavyatirekeNa tatsiddherarthakriyAzUnyatvAt khapuSpavat / kArakasamudAyapakSe'pi tatpramitau tatsAkalyalakSaNapramANAntare kalpyamAne tatpramitAvapi tathetyanavasthAprasaMgAt / tato na kArakasAkalyamapi pramANamajJAnatvAdeva / indriyavRttiH pramANamityapyasambhAvyamacetanatvAvizeSAt sannikarSavat / kiJca indriyANAM vRttirunmIlanAdivyApAraH saMzayAdivyavacchedo vA prathamapakSe na pramANatA vyabhicArAt / kvacitsaMzayAdAvapi tadvyApAradarzanAt / dvitIyapakSe tu jJAnameva pramANamityAyAtaM ajJAnAttavyavacchedAnupalabdheH / jJAnotpattikAraNatvAdindriyANAmupacArataH pramANatvaM sarvatrAnumatameva / jJAtRvyApArasya prAmANyamapi jJAnAtmakatve satyeva sughaTaM / saMzayAdivicchittiphalasya tenaiva vyApyatvAt / ajJAnAtmakatve tu tatra tavyavacchedakaM kiJcidarthAntaramanusaraNIyaM tasyApi tathAtve'navasthApatteH / nanvajJAnamapi sannikarSAdikaM saMzayAdivyavacchedakAraNamastu ko doSa iti cenna / saMzayAderajJAnavizeSatvena jJAnasAmAnyena vyApyatvAt / na ca vyApakena vyApyaM vyavacchedyate'nyathA vyApyavyApakabhAvavirodhAt / nanu saMzayAderzAnavizeSatvena jJAnasAmAnyena vyApyatvAtkathaM jJAnena virodha iti cenna / atra samyagjJAnasyaiva jJAnatvena vivakSitatvAtsaMzayAdezca mithyAjJAnatvena samyagjJAnena virodhasiddheH / tataH For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. sAdhUktaM jJAnameva pramANamajJAnanivRttyanyathAnupapattariti // nanu jJAnaM pramANamastu vijJAnAkAragocare eva / tattu nirvikalpakameva vikalpasyAvastuviSayatvAditi saugatavipratipattiM nirAkurvannAha- vijJAnamiti / vizeSasya jAtyAdyAkArasya jJAnamavabodhanaM nizcayo yasya tadvijJAnaM / vizeSeNa vA saMzayAdivyavacchedena jJAnamavabodhanaM yasya tadvijJAnamiti / na punarnivikalpakaM darzanaM tasya vyavahArAnupayogAt / na khalu hAnAdirUpaM phalaM vyavahAriNAM nirvikalpakadarzanena nirvaya'te anyathA nizcayavaiphalyaprasaGgAt / vibhramaikAnte'pi saMvyavahAravizeSAnupapatteH / saMzayAdivyavacchedAdeva hi jJAnaM saMvyavahAraheturna tu bhrAnteH / yataH sarvamapi jJAnaM bhrAntaM syAt / nanu nizcayAtmakapapi jJAnaM na bahirAlambanaM tasyaivAbhAvAditi jJAnAdvaitavAdinaH / arthanizcayAtmakameva jJAnaM na svarUpAvabodhakaM svAtmani kriyAvirodhAditi yaugAdayaH / tadetanmatadvayanirAkaraNArthamidamevArthApyate- vijJAnamiti- vividhaM svApUrvArthagocaraM jJAnamavabodhanaM yasya tadvijJAnamiti vyAkhyAnAt / na hi bahirarthazUnyaM jJAnaM pramANaM yato bahirarthazUnyatA tasya sAdhyeta / tatsAdhanAnumAnasya bahirAlambanatvAt / anyathA sAdhyasAdhanayoravizeSAt / kiJca jJAnasattvamantarmukhAnubhavabalAdabhyupagacchan bahirmukhAnubhavabalAt jJeyaM nAbhyupagacchatIti kimapi mahAdbhutam / ekasya samyaktvama For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 bhaTTAkalaMkapraNItaM nyasya mithyAtvamityapi svecchAkAritvameva na prekSAvatvamavizeSAt / tanna bahirarthazUnyaM jJAnam / na ca pramANAntareNa nizcito'pi saMzayAdyAlIDhApUrvArtha ityucyate tatraiva pramANasya sAphalyAt / nApi svarUpAnavabodhanaM, avabodhanasya prakAzarUpatvAt / tasya ca svaparaviSayatvena pratItisiddhatvAt / idaM nIlAdikamahaM vedmItyantarbahirAlambanasyAnubhavasya siddheH / anyathA bAhyArthAnubhavasyApyapalApApatteH / svAtmani kiyAvirodha ityapyanupapannaM, anyatarAnupalambhasAdhyatvAdvirodhasya / upalabhyate ca jJAne svarUpAvabodhanadvayaM pradIpavat / yathaiva hi pradIpaprakAzanayorekatrAvirodhaH sakalasammatastathA svarUpAvabodhanayorapyAtmanyavirodho'GgIkartavya eva nyAyAyAtatvAt / anyathA pakSapAtaprasaGgAt / tataH sAdhUktaM vijJAnaM svApUrvAvyavasAyAtmakaM jJAnamiti // tacca pratyakSameveti cArvAkA vipratipadyante / pratyakSAnumAna eveti saugatavaizeSikAH / pratyakSAnumAnAgamA iti saaNkhyaaH| pratyakSAnumAnopamAnAgamAnIti naiyAyikAH / pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApatya iti prabhAkarAH / pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApattyabhAvA iti bhATTA: / tatsamastavipratipattivikSepArthamidamAha pramANe iti saMgraha iti / sakalapramANabhedaprabhedAnAM saMkhyAsaGgraho dvaividhyameva, naikatvAdi, tatrAnya For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 11 bhedAnAmantarbhAvAt / saMkSepeNa sAmastyena vA grahaH saGgraha iti vyAkhyAnAt / nanu pramANamityekatvasaMkhyayaivAlaM tatraivetatsakhyAntarbhAvAt kiM tadvitveneti cenna / bhedagaNanAyA eva saMkhyAtvAdekatvasya cAbhedatvAt / dravyArthikanayavivakSayA tadabhyupagamAt / paryAyArthikanayavivakSayA tu pramANabhedAnAM dvitvasyaiva saGgrahatvAt / nanvastu dvitvaM pramANasya pratyakSAnumAnabhedAdityAzaGkAmapAkurvan pratyakSa parokSabhedAditi manasi kRtvA tatrAdyaM tAvadAha - pratyakSaM vizadamiti yadvizadaM spaSTapratibhAsanaM jJAnaM tatpratyakSapramANaM bhavati / akSNoti vyAmoti jAnAtItyakSa AtmA / tameva kSINopazAntAvaraNaM kSINAvaraNaM vA pratiniyataM parAnapekSaM tat pratyakSamiti vyutpatteH / na hyavizadakharUpasya pramANasya pratyakSatvamupapannaM atiprasaGgAt / tacca pratyakSaM dvidheti pratipAdayati- mukhyasaMvyavahArataH / mukhyaM ca saMvyavahArazca tAvAzritya pratyakSaM dvedhA bhavatIti bhAvaH / tatra mukhyaM pratyakSamavadhimanaH paryayakevalabhedabhinnaM azeSato vaizadyAdindriyAdinirapekSatvAcca / svAvaraNavizeSavizleSaprAdurbhUtaM hi tanmukhyataH pratyakSavyapadezabhAgbhavati pratyakSamanyaditi siddhAntAnurodhAt pratyakSatA'nupacArAt / yatpunarindriyAnindriyanimittaM matijJAnaM tatsAMvyavahArikaM pratyakSamityucyate dezato vaizadyasambhavAt / samIcInapravRttirUpo vyavahAraH saMvyavahArastamAzritya pravRtteH pratyakSatopacArAvirodhAt / Aye For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 bhaTTAkalaMkapraNItaM parokSamiti hi mukhyavacanaM tato nAyamapasiddhAntaH / idAnIM parokSalakSaNamAha- parokSaM zeSamiti / zeSamavitathaM jJAnaM smRtipratyabhijJAnatarvAnumAnAgamabhedabhinnaM parokSaM pramANamityAkhyAyate / tasya parapratyayApekSayA pravRtteH pratyakSAdinimittatvAtsmRtyAdeH / atra pramANe ityanenAbhidheyavattvamasya zAstrasya sUcitaM bhavati / anena pramANanayanikSepANAmabhidhAnAttacchUnyasyaiva vandhyAsuto yAtItyAdivadanAdaraNIyatvAt / sambandhazca vAcyavAcakabhAvalakSaNaH sughaTa eva / zAstratadabhidheyayostatsadbhAvAt / anyathA daza dADimAni SaDapUpA ityAdivAkyavadaprayojakatvAt / zakyAnuSThAneSTaprayojanaM ca sAkSAtpramANAdiviSayAjJAnanivRttilakSaNamupalakSyata eva, zAsvAdhyayanAnantarabhAvitvAttasya / paramparayA tu hAnAdirUpaM hitAhitaprAptiparihArasamarthatvAtpravacanasya / niSprayojanasya pravRttyanaGgatvAtkAkadantaparIkSAvat / tataH sAdhUktaM pratyakSamityAdi // nanu vizadaM pratyakSamityuktaM tatkIdRzaM jJAnasya vaizadyamityAzaMkyAha anumAdyatirekeNa vizeSapratibhAsanam // tadvaizacaM mataM buddheravaizadyamataH param // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 13 tanmatamiSTaM syAdvAdibhiH / kiM vaizA vizadasya bhAvo vaizadyaM / kasyAH buddheH jJAnasya / kiM tat yadvizeSapratibhAsanaM vizeSasya varNasaMsthAnAdyAkArasya pratibhAsanamavabodhanaM / vizeSeNa vA pratItyantarAvyavadhAnena pratibhAsanaM / kathaM anumAdyatirekeNa anumAnamAdiryeSAmAgamAdInAM tebhyo'tireka AdhikyaM tadanAdaraNaM tena / na khalvanumAnAdisAdhAraNaM vizeSapratibhAsanaM pratyakSasya pratItaM yatasteSAmapi vaizA sambhavet / ata uktalakSaNAdvaizadyAtparamanyaddhyavahitapratibhAsanamavaizadyamityucyate / tasyAnumAnAdiSu parokSabhedeSu vyavasthitatvAt / evaM jJAnasya bAhyArthApekSayaiva vaizadyAvaizaye devaiH praNIte / svarUpApekSayA tu sakalamapi jJAnaM vizadameva svasaMvedane jJAnAntarAvyavadhAnAt / tasya jJAnasya prAmANyAprAmANye api bahirarthApekSayaiva na kharUpApekSayA / tatra sarvasaMvedanasya prAmANyAbhAvAt / bhAvaprameyApekSAyAM pramANAbhAsanihnavaH // bahiHprameyApekSAyAM pramANaM tannibhaM ca te // iti vacanAt // atha sAMvyavahArikapratyakSasya kAraNabhedanirNayArthamidamAhaakSArthayoge sattAloko'rthAkAravikalpadhIH // avagrahe vizeSAkAMkSehA'vAyo vinishcyH||5|| dhAraNA smRtihetustanmatijJAnaM caturvidham // For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 bhaTTAkalaMkapraNItaM sopaskAratvAtsUtrANAmevaM vyAkhyAyate / utpadyate / kaH sattAlokaH sattAyAH samastArthasAdhAraNasya sattvasAmAnyasya Aloko nirvikalpakagrahaNaM darzanamiti yAvat / sAmAnyagrahaNaM darzanamityAmnAyAt / nanu matijJAnaprakaraNe kimiti darzanamaprakRtamupakrAntamiti cenna / jJAnAtpUrvapariNAmapradarzanArthatvAt / darzanapUrvaM jJAnaM chadmasthAnAmiti vacanAt / nanu svarUpagrahaNaM darzana miti rAddhAntena kathaM na virodha iti cenna / abhiprAyabhedAt / paravipratipattinirAsArtha hi nyAyazAstraM tatastadabhyupagatasya nirvikalpakadarzanasya prAmANyavighAtArthaM syAdvAdibhiH sAmAnyagrahaNamityAkhyAyate / svarUpagrahaNAvasthAyAM chadmasthAnAM bahirarthavizeSagrahaNAbhAvAt / prAmANyaM ca bahirarthApekSayaiva vicAryate / vyavahAropayogAt / na khalu pradIpaH svarUpaprakAzanAya vyavahAribhiranviSyate / tato bahirarthavizeSavyavahArAnupayogAddarzanasya / jJAnameva pramANaM tadupayogAt / vikalpAsmakatvAttasya / tattvatastu svarUpagrahaNameva darzanaM kevalinAM tayoryugapatpravRtteH / anyathA jJAnasya sAmAnyavizeSAtmakavastuviSayatvAbhAvaprasaGgAt / kasmAtsattAloka utpadyata ityAhaakSArthayoge-- akSANIndriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi paJca / manazca SaSThaM / tAni ca dvividhAni dravyabhAvabhedAt / tatra pudgalapariNAmo dravyendriyaM nirvRttyupakaraNalakSaNam / bhAvendriyaM jIvapariNAmo labdhyupayogabhedam / tatrArthagrahaNazakti For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15 laghIyastrayam. labdhiH / arthagrahaNavyApAra upayogaH / nirvRttyupakaraNe dravyendriyaM labdhyupayogau bhAvendriyamiti vacanAt / nanu kathaM manasa indriyatvamiti cedantaHkaraNatvena tadavirodhAt / artho viSayastayoryogaH sannipAto yogyadezAvasthAnaM / tasmin sati utpadyate ityarthaH / nanvakSavadartho'pi tatkAraNaM prasaktamiti cenna tavyApArAnupalabdheH / anvayavyatirekAnuvidhAnAbhAvAcca kezoNDukajJAnavat / na hi nayanAdivyApAravadarthavyApAro jJAnotpattau kAraNamupalamyate tasyaudAsInyAt / tataH punaH sa evAvagraho bhavati / kiMviziSTaH arthAkAravikalpadhIH artho viSayastasyAkAro varNasaMsthAnAdivizeSaH tasya vikalpadhIH nizcayAtmakaM jJAnaM / ayamarthaH darzanameva jJAnAvaraNavIryAntarAyakSayopazamavijRmbhitamarthavizeSagrahaNalakSaNAvagraharUpatayA pariNamata iti yathA AkAze idaM vastviti / tataH sa evAvagrahaH punarIhA bhavati / kiMrUpA vizeSAkAMkSA vizeSasya balAkAtvAderAkAMkSA bhavitavyatA pratyayarUpA yathA balAkayA bhavitavyamiti / tataH saivehA'vAyo bhavati / kiMlakSaNo vinizcayaH AkAMkSitavizeSanirNaya ityarthaH / yathA balAkaiveyamiti / tataH sa evAvAyo dhAraNA bhvti| kiMlakSaNA smRtihetuH smRteratItArthAvamarzasya hetuH kAraNam / idameva hi saMskArasya lakSaNaM yatkAlAntare'pyavismaraNamiti / tadetanmatijJAnaM sAMvyavahArikapratyakSamavagrahAdibhedAccaturvidhaM catuH For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 bhaTTAkalaMkapraNItaM prakAraM bhavatItyarthaH / etacca pratIndriyamavaboddhavyam // atha tasya bhedAn pramANaphalavyavahAraM ca nirUpayatibahvAdhavagrahAdyaSTacatvAriMzatsvasaMvidAm // pUrvapUrvapramANatvaM phalaM syAduttarottaram // 6 // bahurAdiryeSAM te bahvAdayo'rthavizeSAH / bahubahuvidhakSiprAniHsRtAnuktadhruvAH sapratipakSA dvAdaza / teSAM pratyekamavagrahAdayazcatvAro'rthagrahavizeSAH teSAmaSTacatvAriMzat / bahvAdibhiravagrahAMdayo guNitA aSTacatvAriMzadbhedA bhavantItyarthaH / pratIndriyametAvadbhedasambhavAt SaDbhirguNitA artha pratyaSTAzItyuttarA dvizatI pratipattavyA / vyaJjanaM prati punaravagraha eva / cakSurmanorahitairindriyairbahvAdInAmaSTacatvAriMzadbhedAstatrehAderasambhavAt / avyaktasya zabdAdisamUhasya vyaJjanatvAt / tatra bahvAdayo manAGnirUpyante / bahuraneko'rthaH yathA bahujanaH / tatpratipakSa eko janaH / bahuvidho nAnAjAtibhinnaH yathA brAhmaNakSatriyavaizyazUdrA iti / tatpratipakSa ekavidhaH yathA brAhmaNA iti / kSipraM jhaTiti idaM jJAnasya vizeSaNam / yathA ekasaMsthayA grahaNam / tadvipakSaH zanairgrahaNam / aniHsRtaH saMvRto yathA jale puSkarazeSamagno hstii| nissRto vivRtaH yathA sarvonmano hastI / anukto'bhiprAyagato yathA'nyAnayane zarAvAdiH / uktaH pratipAditaH yathA sphuttmaanyeti| For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 17 dhruvamavasthitaM idaM ca jJAnavizeSaNam / abhravamanavasthitaM yathA bhinnabhAjanajalam / athavA dhruvaH sthiraH parvatAdiH / adhruvaH asthiro vidyudAdiH / etadviSayatvenAvagrahAdayo viziSyante / evaM vyaJjane'pi yojyAH / tadetadubhayasaGkalane SaTtriMzaduttarA trizatI matijJAnasya bhedA bhavanti / nanu bahirarthAvalambanatvenaiva jJAnasya tadbhedasambhavAtkathaM svavyavasAyAtmakamiti ceducyate / svasaMvidAmiti / atrApizabdasyAdhyAhAraH kartavyaH / na kevalamarthasaMvidAmete bhedAH kintu svasaMvidAmapi avagrahAdayo bhavantItyarthaH / svasya jJAnasvarUpasya saMvidvedanaM jJAnAntarAnapekSamanubhavanaM yeSAM te svasaMvida iti vyAkhyAnAt / na hi jJAnamasvasaMvedanamarthasaMvedanavirodhaprasaGgAt / svarUpasya jJAnAntaravedyatve'navasthAprasaGgAt / tato jJAnaM parokSameveti vadanmImAMsakaH, jJAnAntarapratyakSamiti yaugAH, cetanamiti sAMkhyaH, prAthavyAdipariNAma iti cArvAkazca pratikSiptAH / tanmatasya pratyakSAdipramANabAdhitatvAt / nanvavagrahasya pramANatve phalAbhAvaH prasajyate ityAzaMkyAha - pUrvapUrvapramANatvaM syAt, vIpsAyAM dvirvacanam / pUrvapUrvasyAvagrahAderyathA pramANatvaM syAttathottarotara mIhAdikaM sAkSAtphalaM syAditi pramANaphalayoH kathaJcidabhedopapatteH / sarvathA tayorbhede'bhede vA'rthakriyAnupapatteH / vivakSAtaH kArakapravRttiriti nyAyAt / yadeva ciddravyamanugatA - kAramakhaNDamanvayajJAnabalAtprasiddhaM tadeva pUrvottarAkAraparihA For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 bhaTTAkalaMkapraNItaM rAvyAptisthitilakSaNapariNAmena pariNamamAnaM vyatirekajJAnabalAtpratiparyAyaM bhinnamanubhUyate iti pramANaphalavyavahAropapatteH / paramparAphalaM tu hAnAdikaM sarvatra sAdhAraNameva / tacca pramANatvaM jJAnasyAbhyastaviSaye khataH sidhyet tatra jJAnAntarAnapekSaNAt / anabhyastaviSaye tu parataH pramANAntarataH sidhdyet tatrAnumAnAdyapekSaNAt / na sarvathA atiprasaGgAdanavasthAnAcca / tato yuktamuktaM sAMvyavahArikapratyakSamavagrahAdIti // akalaGkazazA.ryadvizadaM pratibhAsitam // prabhAbalAdadaH sarva saurI vRttiya'nakti vaH // 1 // ityabhayacandrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syAdvAdabhUSaNasajJAyAM pratyakSaparicchedaH prathamaH // atha pramANasya viSayavipratipattinirAkaraNArthamidamAhatadravyaparyAyAtmArtho bahirantazca tttvtH||7|| - pramANamityanuvartamAnamatra SaSThayantamabhisambadhyate / arthavazAdvibhaktipariNAma iti nyAyAt / aryate gamyate jJAyate ityartho viSayo bhavati / kasya pramANasya / kaH bahiracetano ghaTAdiH / na kevalaM bahiH api tu antazca a.tazcetana AtmA ca pramANasya khArthavyavasAyAtmakatvena pratipAditatvAt / kiMviziSTaH dravyaparyAyAtmA dravyamanvitAkAraH paryA For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. yazca vyAvRttAkArastAvAtmAnau khabhAvau dharmoM yasya sa tathoktaH / kathaM tattvataH paramArthataH na kalpanayetyarthaH / kutastatkasmAddhetoH arthatvAnyathAnupapatterityarthaH / tathAhi pramANArtho jIvAdivyaparyAyAtmA pramANArthatvAt / yo dravyaparyAyAtmA na bhavati sa na pramANArtho yathA vandhyAstanandhayaH / pramANArthazca jIvAdistasmAt dravyaparyAyAtmeti / na khalvekAntato dravyameva paryAya eva parasparanirapekSaM tadvayameva vA'rthakriyAsamarthaM yataH pramANaviSayaH syAt / tattadekAnte kramayogapadyaviraheNArthakriyAnupapatteH / tayoranekAntena vyAptatvAttadabhAvyAnupapatteH / tAbhyAM cArthakriyAyA vyApyatvAt / tayA ca prameyasya vyApyatvAt / vyApakAnupalambhaH paramparayA'pi vyApyAbhAvaM sAdhayatyeva / vyApyopalabdhi; vyApakavidhi sAdhayati kiM nazcintayA / nanvarthakriyA prameyasya kathaM vyApiketi cenna / utpAdavyayadhrauvyapariNatilakSaNArthakriyAyAmeva bahirantarvA'rthe pramANapravRtteH / anyathA gRhItagrAhitvena nirviSayatvena ca jJAnAnAmaprAmANyAt asattvAcca / na khalu tAdRgarthakriyAM vinA sattvaM khane'pyupalabdham / na hyasatprameyamatiprasaGgAt / na vanekAntaH kramayogapadyayoH kathaM vyApaka iti cenna / paryAyApekSayA dezakAlakramasya dravyApekSayA ca yogapadyasya sambhavAt / nanu vaizeSikamate bhedaikAnte dravyaparyAyayoH prameyatvamaviruddhameva / tathAhi dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAH SaT padArthA bhAva For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 bhaTTAkalaMkapraNItaM rUpAH / tatra dravyaM navavidhaM / guNAzcaturviMzatiH / karmANi paJca / sAmAnyaM dvidhA / vizeSA aneke / samavAya eka iti / abhAvarUpAstu catvAraH prAgabhAvapradhvaMsAbhAvetaretarAbhAvAtyantAbhAvA iti / so'yaM sadasadvargaH parasparamatyantabhinnaH pramANArtha, iti cenna / atyantabhede sambandhAnupapatteH / samavAyo'stIti cenna tasya sarvasAdhAraNyenAniyAmakatvAt / yathaiva hi jJAnAdInAmAtmani samavAyastathA pRthivyAdAvapi tatprasaGgAt / kiM ca dravyAdbhinnAnAM guNAnAmadravyatvavat sattAsAmAnyAdbhinnAnAM dravyAdInAmapyasattvaM kiM na syAt vizeSAbhAvAt / dravyamanugatasvarUpaM cetsAmAnyameva / vyAvRttasvarUpatve tu vizeSa eva / evaM guNAdiSvapi yojyamiti / padArthadvaitaprasaGgazca / nIrUpaH pramANArtho'nupapanna eva / anyathA kezoNDukajJAnAdInAM nirviSayANAmapi prAmANyaprasaGgAt / abhAvapramANabhAvo viSayo'stIti cet kezoNDukajJAne'pi kezoNDukamavizeSAt / tatra kezoNDukasya kalpitatvAnmithyAtvamiti cedabhAvasyApi nIrUpatvAnmithyAtvaM kiM na syAt / ato durAgrahagrahaM parityajya bhAvAbhAvAtmaka evaM kathaJcitmamANArtho'numantavyaH / tanna vaizeSikamataM sumataM dRSTeSTavirodhAt / atha pramANaprameyasaMzayaprayojanadRSTAntasiddhAntAvayavatarkanirNayavAdajalpavitaNDAhetvAbhAsaMcchalajAtinigrahasthAneSu SoDazapadArtheSu naiyAyikamateSu AtmazarIrendriyArthabuddhimanaH pravRttidoSa For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam.. pretyabhAvaphaladuHkhApavargabhedAt dvAdazavidhasya prameyatvamupapadyata iti cenna / atrApi bhedaikAnte sambandhAnupapatteH / indriyabuddhimanasAmarthopalabdhisAdhanatvena prameyatvAnupapattezca / Atmanazca pramAtRtvAt , pramAtA pramANaM prameyaM pramitirityanta:dopagamAt / saMzayAdInAmaprayatve ca vyavasthAnupapatteH / bhedaikAnte saGgrahavirodhAt / pratyakSAdInAmanantarbhAvAcca / tanna SoDazapadArthavyavasthA sambhavati / ___tattvacatuSTayaM prameyaM cArvAkaparikalpitamatyantabhinnaM yujyata iti cenna / jIvatattvasya paJcamasya sadbhAvAt / teSAM parasparato'tyantabhedAsambhavAcca / tattvadvayavyavasthAnAt / pRthivyAdivikAra eva caitanyaM na tatvAntaramiti cet mahadadbhutamidaM yadatyantavilakSaNayorbhUtacetanayorabhedaH salakSaNAnAM ca pRthivyAdInAM bheda iti / saMvillakSaNaM hi caitanyaM sparzAdilakSaNAni bhUtAnIti bhedasya sparzAdimattvena teSAmabhedasya ca pratIteH / nanvastu bhedaikAnte'yaM doSaH / abhedaikAnte dravyaparyAyayoH prameyatvaM yuktaM bhedAnAmavidyAkalpitatvAt / anavasthAnAcca / na khalu bhedA anantAH pramIyante'zakyatvAt / pratyakSeNa hi nirvizeSaM pramIyate / kalpanA punastatra bhedAn kalpayati tato'dvaitameva tattvamiti brahmAdvaitino jJAnAdvaitinazca manyante / tadapi pramANabAdhitameva / kriyAkArakabhedAbhAve'rthakriyAnupapatteH / asattvAt yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasaditi For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 bhaTTAkalaMkapraNItaM vacanAt / advaitazabdaH svAbhidheyapratyanIkAvinAbhAvI naJpUkhiNDapadatvAdagaurityAdipadavadityAdyanumAnabAdhitatvAcca / karmaphalaparalokAdibhedavirodhAcca / kiJca dvaitasiddhiH sAdhanAttadvinA vA? yadi sAdhanAt dvaitaprasaGgaH sAdhyasAdhanayo dena pravRtteH / tadvineti cet vAGmAtreNa sarvaM sarvasyApi yatheSTaM sidhyati / tato nAdvaitaikAnte prameyatvaM pramANavirodhAt / nanu sAMkhyaparikalpite'bhedaikAnte prakRtyAditattvasya prameyatvamupapannaM sarvatrAvirbhAvatirobhAvavazAtpradhAnapariNAmasambhavAditi cettadapyasaGgatam / abhedaikAnte khalvAvirbhAvatirobhAvayorevAsambhavAt kautaskutaH pariNAmaH / prakRtipuruSayorapi bhedAbhAvaprasaGgAt / arthakriyAnupapattezca / nAbhedaikAnte'rthakriyA sambhavati kramAbhAvAt / tadevaM bhedaikAntatadabhedaikAnte'pi prameyatvasyAsambhavAttattvato dravyaparyAyAtmakameva cetanAcetanAtmakaM prameyamiti susthitam // athaikAnte'rthakriyAvirodhitAmeva sulakSaNaM prarUpayatiarthakriyA na yujyeta nityakSaNikapakSayoH // kramAkramAbhyAM bhAvAnAM sA lakSaNatayA matA 1 arthasya kAryasya kriyA karaNaM niSpattirna yujyeta na yuktimadhirohet / keSAM bhAvAnAM cetanAcetanapadArthAnAM / kAbhyAM kramAkramAbhyAM kramo dezakAlavyAptiH akramazca yogapadyaM tAbhyAM For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 23 tAvAzrityetyarthaH / kayoH nityakSaNikapakSayoH nityapakSaH sarvathA kauTasthyaparigrahaH / kSaNikapakSastu sarvathA'nityAbhinivezaH tayordvayorapi / tathAhi na khalu kUTasthanityasya krameNa kAryakaraNamupapannaM sarvakAryANAmekakAryotpAdanakAle eva tasyo - tpAdanasAmarthyAt sahakArisAnnidhyasyAkiJcitkaratvAt / tadA tatkaraNasAmarthyAbhAve nityatvahAniprasaGgAt / asamarthasvabhAvaparityAgena samarthasvabhAvopAdAnena ca pariNamamAnasyaivAnityatvAt / nApi yaugapadyena, pUrvasamaye kRtakRtyatvena tasyottara - samayeSvarthakriyAvirahAt asattvaprasaMgAt svabhAvanAnAtvaprasaGgAcca / na hyekenaiva svabhAvenAnekakAryakaraNaM yuktamatiprasaGgAt kAryAbhedaprasaGgAcca / sahakArivaicitryAtkAryavaicitryamityapyayuktaM svabhAvamabhindatAM sahakAritvAnupapatteH / tataH kramayaiaugapadya - virahAdarthakriyAvirahaH siddha eva sarvathAnityapakSe iti tasyAsattvamevetyarthaH / vyApakAnupalambhasya vyApyAbhAvaM prati gamakatvAt / kSaNikasyApi na krameNa kAryakAritvaM dezakAlakramasya tatrAsambhavAt // yo yatraiva sa tatraiva yo yadaiva tadaiva saH / / na dezakAlayorvyAptirbhAvAnAmiha vidyate // 1 // iti vacanAt // anyathA kSaNikatvavirodhAt / santAnApekSayA kramo'stIti cenna / tasyAvastutvAt / kiJca saMtAna eva kAryakArI svalakSaNaM vA syAt ? AdyapakSe tasyaiva vastutvAt kiM kSaNikavastukalpanayA / dvitIyapakSe tu santAnasyAvastu For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNIta tvAttadapekSaM krameNa kAryakAritvamapyavAstavaM syAt / tRtIyapakSe kathaJcinnityAnityAtmakatvaM vastuna AyAtam / tanna krameNa kAryakAritvaM kSaNikasya / nApi yaugapachena vibhramaprasaGgAt / kAraNakAla eva kAryasyotpatestatkAryasyApi tadaivotpatteriti / nanu mA bhUnnityakSaNikapakSayorarthakriyA kA no hAnirityAzaMkyAha- setyAdi- sA'rthakriyA jJaptyutpattilakSaNA bhAvAnAM sadbhUtAnAmarthAnAM / lakSaNatayA lakSyate jJAyate aneneti lakSaNaM liGgamityarthaH / tasya bhAvo lakSaNatA tayA liGgatvena matA sakalAstikairabhyupagatA vyApakatvAt / vyApakAnupalambhazca nityakSaNikapakSayorvyApyasya sattvasya niSedhaM sAdhayatIti bhAvaH / tathaivAkhyAnAt / sattvaM hi pratyakSasiddhaM bahirantazca svavyApikAmarthakriyAM gamayati / sA'pi dhrauvyotpAdavyayapariNatilakSaNA kramayogapadye svavyApake jJApayati / te ca svavyApakamanekAntaM sAdhayataH / tadviruddhaM ca sarvathaikAntaM niSedhayata iti bhaavH| tata utpAdavyayadhrauvyapariNAmavata evArthakriyAsambhavAdravyaparyAyAtmA pramANaviSaya iti susthitam // nanu kathamekasyAnekAkAravyApitvamekArthakriyAkAritvaM ca anekatve vA kathamekatvaM virodhAt iti pratyavasthAmavahastayan anekAnte virodhAbhAvaM darzayatinAbhede'pi virudhyeta vikriyA'vikriyaiva vA // For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 25 naiva virudhyeta pratyakSAdinA na bAdhyeta / kA vikriyA vizeSeNa kAlabhedena kriyA pUrvottarAkAraparihArasthitilakSaNapariNatiH / na kevalaM vikriyA, apitvavikriyA vA yugapadanekAkAravyAptilakSaNA'pi naiva virudhyeta / ka abhede'pi kathaMcit dravyArthikanayApekSayA vivakSite'bhede'nvaye 'nugtaakaare'pi| tadapekSayA vastudharmANAmavyatirekAt yadeva hi mRde - kadravyaM piNDAdyAkArapariNataM tadeva tamAkAraM pariharat ghaTAkAramuttaramAskaMdatpratIyate / na ca pratIyamAne virodhaH zakyaH kalpayituM tasyAnupalambhasAdhyatvAt / apizabdAdbhede'pItyAkSipyate / kathaMcit paryAyArthikanaya vivakSayA bhede vyatireke'pi dravyaparyAyayorarpite kramayaugapadye na virudhyete yato'rthakiyA virudhyeta / pUrvAkAranivRttAvevottaraparyAyaprAdurbhAvAt / anyathA saMkarAdidoSaprasaMgAt / tadevaM kathaMcidbhedAbhedAtmakaM nityAnityAtmakaM sadasadAtmakaM ca tattvamabhyupagaMtavyam / tatraivArthakriyAsaMbhavanAdanyathA virodhAt // etadevAne kAntAtmakatvaM vastunaH saugatAbhipretacitrajJAnahaSTAntabalena samarthayate - midhyetarAtmakaM dRzyAdRzyabhedetarAtmakaM // 4 // cittaM sadasadAtmakaM tattvaM sAdhayati svataH // vijJAnavAdino bauddhA evamabhimanyate jJAnaM bahirA - For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 bhaTTAkalaMkapraNItaM kAraviSayatvena mithyA svarUpAlaMbanatvenAmithyA / svarUpApekSayA'dRzyaM grAhyAkArApekSayA dRzyaM / grAhyagrAhakAkArApekSayA bhedaH saMvedanApekSayA cAbheda iti / evaM mithyAmithyAtmakaM dRzyAdRzyAtmakaM bhedAbhedAtmakaM ca cittaM jJAnaM svataH svarUpeNa sAdhayati jJApayati / kiM tattvaM jIvAjIvAdi / kiMviziSTaM sadasadAtma satsattvaM asadasattvaM te AtmAnau svabhAvau yasya tattathoktaM / nanu dravyAdisadAtmakaM prAgabhAvAdi cAsadAtmakaM bhinnameva tattvaM dvayameva siddhamiti / tayavacchedArthamAha- ekamabhinnaM pramANAdezAdekamapi dravyaparyAyA rthAdezAtsadasadAtmakaM jIvAdi tattvaM prasiddhaM pramANabalAcitrajJAnavadityarthaH / yatazcitrajJAnamekamapi mithyetarAdyanekAtmakamaviruddhaM tadvajjIvAdyapi sadasadAtmakamaviruddhamupalaMbhAt / evamekAnekAtmakaM nityAnityAtmakaM ca vastu nyAyabalAdanumaMtavyamutpAdavyayadhrauvyapIraNatilakSaNArthakriyAnyathAnupapatteriti bhAvaH / ato virodhAbhAvAdvaiyadhikaraNyamapi nirAkRtameva / ekAdhikaraNatvena sdsdaadidhrmaannaamuplbdhH| nanu yena rUpeNa sattvaM tena sattvAsattvayoranekAMtAtprasaMgaH saMkara iti cenna / arpaNAbhedAt / svarUpAdyarpaNayA sattvasyaiva pararUpAdyarpaNayA cAsattvasyaiva vidhAnAt / pramANApaNayaivobhayAtmakatvapratipAdanAt / etena vyatireko'pyanekAMte nirastaH / svadravyAdivivakSayA'sattvasyApratipAdanAt // syA For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. nmataM- sattvAsattvayorvastuno bhedAbhedAtmakatvAttayorapi tato' parabhedAtmakatvakalpanAyAmanavasthAprasaMgAditi / tadetadavicAritavacanaM / dravyArthikanayavivakSayA hi vastvabhedAtmakaM pratipAdyate / abhedazca dravyameva, naca tasyAparaM dravyAMtaraM rUpamasti / paryAyArthikanayavivakSayA tu bhedAtmakaM / bhedazca paryAya eva, na cAsyAnyatparyAyAMtaraM rUpaM yenAnavasthA syAt AdezavazAt pratiniyatadharmavyavasthAnAt / pramANavivakSayA hi vastvanekAMtAtmakaM tatrAnavasthAnasyApyadoSatvAt / mUlakSaterabhAvAt / vyavahAropayogi svarUpaM hi mUlamucyate / tacca dravyaM paryAyastadAtmakaM vastu vA tattanayapramANaprAdhAnyAtsiddhaM vyavahArAya kalpate iti / vastunyanaMtadharmANAM vyavahArAnupayogAt yatastadanavasthA doSAya syAt / jJAtRzaktivaikalyAccAnavasthAnaM vastudharmANAM tatsAkalyaM tu kasyacitsarvaM susthitameva sakalapramANaprameyaprapaJcavyApitvAttajJAnasya / tannAnavasthAdoSo'nekAMte saMbhavati / nanu vastunyanekAMtAtmani idamitthamiti nirNayAbhAvAt saMzayaH syAdyatastatsattvasiddhiriti cenna / nayArpaNAyAM sadeva sarva svarUpAdicatuSTayApekSayA / asadeva sarvaM pararUpAdicatuSTayApekSayeti nirNayasadbhAvAt / pramANArpaNAyAM tvanekAMtAtmakaM sarvamityapi nirNayAt / asadAropo hi saMzayo nAma nAyamanekAMto'san pramANasiddhatvAt / yata ubhayAtmaka For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 bhaTTAkalaMkapraNItaM grahaNaM saMzayaH syArunna vastuno bhAvaH prakalpeta nirNAtasya bhAvAtmakatvAt / tato virodhAdidoSarahitamanekAMtAtmakamekAzItivikalpaM vastu sthityutpAdavyayAtmakatvAdavagaMtavyaM / bhUtabhavadbhAvikAlabhedAtpratyekaM sthityAdInAM trividhatvena nava bhedaaH| tathAhi sthitaM tiSThati sthAsyati / utpannaM utpadyate utpatsyate / naSTaM nazyati naMkSyatIti / tatpariNAmAnAM sthitatvAdInAM navAnAmapi pratyekaM sthitAdinavaprakArasambhavAdekAzItivikalpopapatteH / tadevaM susthito bahirantazca pramANArtho dravyaparyAyAtmeti // akalaMkaprabhAvyaktaM prameyamakhilaM punaH / pazyati mAdRzAH kiM na prabuddhAH zuddhadRSTayaH // 1 // ityabhayacaMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syadvAdabhUSaNasaMjJAyAM pramANaviSayaparicchedo dvitIyaH // 2 // athedAnIM parokSasya kAraNabhedaprarUpaNAmAha-- jJAnamAyaM matissaMjJA ciMtA cAbhinibodhanaM // prAGnAmayojanAccheSaM zrutaM zabdAnuyojanAt 1 zeSa yadavizadaM parokSamityuktaM tadityarthaH / katidhA smRtiH saMjJA ciMtA AbhinibodhakaM zrutaM ceti cazabdena smRteH samuccayAt / etacca paMcavidhaM parokSaM nAmayojanAtprAk zabdaprayogAt pUrvamutpadyata itydhyaahaarH| cazabdo bhinnaprakramatvenAtrApi For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 29 saMbadhyate / na kevalamevamapi tu zabdAnuyojanAcca zabdoccAraNAcca samutpadyate ityarthaH / tasya kAraNamAha- matiH matisaMjJaM jJAnaM sAMvyavahArika pratyakSamAdyaM kAraNamityarthaH / tatra dhAraNAbalodabhUtA'tItArthaviSayA taditi parAmarzinI smRtiH| na smRtiH pramANaM gRhItagrAhitvAditi cenna / tadviSayasyAtItAkArasya pratyakSAdinA'gRhItatvAt / asati pravRtteH smRteraprAmANyamityapyacAru / dezAdivizeSeNa sata eva grahaNAt sarvathA'sattvAnupapatteH / anyathA pratyakSaviSayasyApyasattvaprasaMgAt / tataH smRtiH pramANaM pratyabhijJAnaprAmANyAnyathAnupapatteH / kiM punaH pratyabhijJAnamiti ceducyate / pratyakSasmRtihetukaM saMkalanamanusaMdhAnaM pratyabhijJAnaM saMjJA / yathA sa evAyaM devadattaH, gosadRzo gavayaH, govilakSaNo mahiSaH, idamasmAdalpaM, idaM mahat, idamasmAd dUraM, idamasmAtprAMzu, vRkSo'yamityAdi pUrvottarAkAravyApino dravyasya tadviSayasya darzanasmaraNAbhyAmagRhItatvAt / tarkapramANAnyathAnupapattezca pratyabhijJAnaM pramANaM / anyathA dattagrahAdisakalavyavahAravilopApatteH / kaH punastarka iti ceducyate / anvayavyatirekAbhyAM vyAptijJAnaM darzanasmaraNAbhyAmagRhItapratyabhijJAnanibaMdhanaM tarkaH ciMtA, yathA'nau satyeva dhUmastadabhAve na bhavatyeveti // nanvavinAbhAvasya pratyakSeNAnumAnena vA nirNayAtkimiti tarkAkhyaM pramANAMtaraM parikalpitamityAzaMkAyAmAha - For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 bhaTTAkalaMkapraNItaM avikalpadhiyA liMgaM na kiMcitsaMpratIyate // nAnumAnAdasiddhatvAt pramANAMtaramAMjasaM // 2 // liMga sAdhyasAdhanayoravinAbhAvaH / kiMcidISadapi / na saMpratIyate na sAmastyena jJAyate / kayA avikalpadhiyA nirvikalpakapratyakSeNa saugatAbhipretena / yAvAn kazciddhUmaH sa sarvo'pi agnijanmaivAnamijanmA vA na bhavatItyetAvadvikalpavikalatvAt tasya / anyathA savikalpakatvApatteH / nanvastu savikalpakAtpratyakSAdavinAbhAvanirNaya ityapyayuktaM / tasyApi saMbaMdhavartamAnaviSayatvena dezakAlAMtaravyavahitasAdhyasAdhanavyaktigatavyAptivikalpAnupapatteH / tanna pratyakSeNAvinAbhAvanirNayaH / nApyanumAnAt tasyaivAsiddhatvAt / vyAptigrahaNapUrvakatvAdanumAnotthAnasya / anumAnAMtarAttatrApyavinAbhAvanirNaye cAnavasthAprasaMgAt / prathamAnumAnAt dvitIyAnumAne vyAptinirNaya iti cetso'yaM prspraashrydossH| tannAnumAnamapi vyAptigrAhakamiti tadgrAhakaM pramANAMtaraM tarkAkhyaM / AMjasaM pAramArthikaM na mithyA vikalpAtmakamabhyupagaMtavyaM / anyathA'numAnaprAmANyAyogAt // kiM punaranumAnaM pramANamityanuyoge sUtramidamAhaliMgAtsAdhyAvinAbhAvAbhinibodhaikalakSaNAt / liMgidhIranumAnaM tatphalaM hAnAdibuddhayaH // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. anumAnaM pramANaM bhavati / kiM liMgidhIrliMginaH sAdhyasya dhInimityarthaH / liMgamavinAbhAvasaMbaMdho'syAstIti liMgIti vigrahAt / tasyotpattikAraNamAha- liMgAt sAdhanAt / sAdhyAvinAbhAvAminibodhaikalakSaNAt sAdhyena iSTAbAdhitAsiddharUpeNa sahAvinAbhAvo'nyathAnupapattiniyamaH tasyAbhito dezakAlAMtaravyAptyA nibodho nirNayaH sa ekaM pradhAnaM lakSaNaM kharUpaM yasya tattathoktaM tasmAliMgAdutpadyamAnA liMgidhIranumAnamityarthaH / nanvasya tarkaphalatvAtkathaM pramANatvamityAzaMkyAha- tatphalaM hAnAdibuddhayaH hAnaM parihAraH AdizabdenopAdAnamupekSA ca gRhyate / tAsAM buddhayo vikalpAstasyAnumAnasya phalaM bhavaMti / tataH phalahetutvAdanumAnaM pramANaM prtykssvditybhipraayH| na cAsyAprAmANye pratyakSasya prAmANyamupapannaM agaunntvaadihetupryogaanupptteH| kvacidabhyastaviSaye svataHprAmANyasiddhAvapi tasyAnabhyastaviSaye' numAnata eva tatsiddhiH / paralokAdiniSedhasyApyanupalabdhisAdhyatvena nAnumAnamapalApArha / paracaitanyapratipattau vA vyavahArAdiliMgajAnumAnaprAmANyAt / tannAnumAnamapramANaM kalpanIyaM yuktivirodhAt / nanu pakSadharmatvaM sapakSe sattvaM vipakSAghyAvRttiriti rUpatrayasya hetulakSaNatvAdekalakSaNatvamanupapannaM / anyathA'siddhaviruddhAnekAMtikadoSAvyavacchedAditi cenna asAdhAraNasvarUpasyaiva lakSaNatvAt / na khalu rUpatrayamasAdhAraNaM For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 bhaTTAkalaMkapraNItaM sa zyAmastatputrAdityAdau hetvAbhAse'pi darzanAt / vivAdAdhyAsite tatputre anyatra zyAme ca tatputratvAt / azyAme ca kvacittatputratvasyAsattvAt / atra vipakSAdhyAvRtterniyamAbhAvAdahetulakSaNatvamiti cenna sa evAvinAbhAvastallakSaNamastu kimnyenaaNtrgddunaa| taduktaM - " anyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kiM " iti / anenAsatpratipakSatvamabAdhitaviSayatvamapi tallakSaNaM nirastaM avinAbhAvAbhAve gamakatvAyogAta / so'pyavinAbhAvo dvedhA vartate saha krameNaceti / tatra sahAvinAbhAvaH sahacAriNo rUparasayoApakayozca vRkSatvazizipAtvayoH sAdhyasAdhanayovartate / kramAvinAbhAvastu pUrvottaracarayoH kRttikodayazakaTodayayoH kAryakAraNayodhUmadhUmadhvajayozca vartate // nanu tAdAtmyatadutpattibhyAmavinAbhAvo vartate / tato vyApyameva vyApakasya liMga kArya ca kAraNasyeti dvividhameva vidhisA dhanamiti saugatavipratipattiM nirAkurvan kAraNasyApi liMgatvamAhacaMdrAderjalacaMdrAdipratipattistathA'numA // 4 // caMdra AdiryasyAdityAderasau caMdrAdistasmAtkAraNabhUtAt / jale svacchAMbhasi / caMdrAdezcaMdrAdipratibiMbasya / pratipattiravabodho'numAnamanumaMtavyamavyabhicArAt / kiMvat tathA kAryAtkAraNapratipattivat / avinAbhAvo hi gamyagamakabhAvani For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 33 baMdhanaM / na kAryatvamanyadvA / avikalasAmarthyasya kAraNasya kAryajananaM pratyavyabhicArAt / na khalu pAdapasyAtapacchAyAvyabhicAro maNimaMtrAdyapratibaddhasAmarthyasyAmeH sphoTAdivyabhicAro vA'sti / anyathA na kadA'pi kAryotpattirityasattvameva vastunaH syAt / arthakriyAvirahAt // idAnIM pUrvacarasyApi liMgatvaM khyApayannAha---- bhaviSyatpratipadyeta zakaTaM kRttikodayAt // zva Aditya udeteti grahaNaM vA bhaviSyati 5 sopaskArANi hi sUtrANi / tadevaM vyAkhyAyate / zakaTaM rohiNI dharmI / muhUrtIte bhaviSyadudeSyaditi sAdhyadharmaH / kutaH ? kRttikodayAditi sAdhanaM / na khalu kRttikodayaH zakaTodayasya kArya svabhAvo vaa| kevalamavinAbhAvabalAdgamayatyeva svottaracaramiti pratipadyetAnumanyeta sarvo'pi jana iti / tathA zvaH prAtarAdityaH sUryaH / udetA udeSyati / adyAdityodayAditi pratipadyeta / tathA zvo grahaNaM rAhusparzI bhaviSyati evaMvidhaphalakAMkAditi vA pratipradyeta / sarvatrAvyabhicArAt / kramabhAvaniyamasya kAryakAraNavat pUrvottaracarayorapyavirodhAt / tadevaM pakSadharmatvAdikaM vinA'pi hetoranyathAnupapattisAmarthyAdgamakatvasaMbhavAt / kAryasvabhAvAnupalabdhibhedAt vaividhyaniyamo'pi liMgasyApAstaH / anenaiva kAraNaM For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 bhaTTAkalaMkapraNItaM kArya saMyogi samavAyi virodhi ceti paMcadhA liMgamiti naiyAyikamatamapyapAkRtaM / uktahetunAmatrAnaMtarbhAvAt / mAtrAmAtrikakAryavirodhasahacArisvasvAmivadhyaghAtakasaMyogibhedAtsaptadhA liMgamiti sAMkhyakalpitAMgasaMkhyAniyamo'pi na saMbhavatIti jJeyaM // ___ athedAnIM dRzyAnupalabdhiriva niSedhasAdhanaM nAdRzyAnupalabdhirityekAMtaM nirAkurvannAha adRzyaparacittAderabhAvaM laukikA viduH|| tadAkAravikArAderanyathAnupapattitaH // 6 // vidurjAnaMti / ke laukikAH apizabdo'tra draSTavyaH / tena laukikA gopAlAdayo'pi kiM punaH parIkSakA ityarthaH / kaM abhAvaM asattAM / kasya adRzyaparacittAdeH pareSAmAturANAM cittaM caitanyamAdiryasyAsau paracittAdiH / adRzyazcAsau paracitAdizca sa tathoktastasya / Adizabdena bhUtagrahavyAdhiprakRtirgRhyate / yasya sUkSmasvabhAvaH / kutaH tadityAdi / tasya paracittAdeH kAryabhUto'vinAbhAvI AkAra uSNasparzAdilakSaNastasya vikAro'nyathAbhAva Adiryasya vacanavizeSArogyAdestasyAnupapattitaH asaMbhavAt / kathaM anyathA adRzyaparacittAderabhAvaM vinA / na khalu paracittabhUtavyAdhyAdayo dRzyate sUkSmatvAt / nApyadRzyasyAbhAvaH sAdhayitumazakyo'nyathA For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 35 sa~skartRNAM pAtakitvaprasaMgAt / tadbhAve'pyanAzvAsAt / yathaiva zuSNasparzAdyAkAropalaMbhAtparacittAderbhAvaH sAdhyate tathA tadanupAlaMbhAdabhAvo'pItyarthaH / nanu kAryopalabdheH kAraNasattA sughaTA sAdhayituM na tu tadanupAlaMbhAt kAraNAbhAvaH / kAraNasya kAryeNa sahAvinAbhAvAbhAvAditi cenna / evaM nibaMdhAbhAvAt / kAryajananasamarthasya kAraNasya tenAvinAbhAvopapatteH / sati samarthe kAraNe kAryasyAvazyaM bhAvAt / anyathA na kadApi kAryotpattiriti sarvasyArthakriyAkAritvAbhAvAt zUnyatAprasaMgAt / tata upalabdhyanupalabdhibhedAlliMga dvividhaM / tatropalabdhirvidhau sAdhye SoDhA pratiSedhe ca tathA / anupalabdhizca pratiSedhe sptdhaa| vidhau tu vidheti suvyavasthitaM / sarvatrAvinAbhAvaniyamanizcayaikalakSaNabalAdgamakatvasiddheH / nanvadRzyAnupalabdherabhAve saMzaya eva syAditi cenna / evamupalabdheH svacittAbhAve'pi saMzayaprasaMgAt / kiMca bahiraMtazca niraMzaM tattvaM na pramANapadavImadhirohati / kramAkramAbhyAmanekasvabhAve bahiraMtastatve pramANasya pravRtteH / tataH pramANabAdhitaviSayatvAtsaugataparikalpitaM sarva sattvAdisAdhanamakiMcitkaraM viruddhameva vA syAditi kutastanmate'numAnasya prAmANyamiti // nanu syAdvAdinAmapyanekAtmakasya tattvasya pratyakSasiddhatvAdanumAnavaiphalyaprasaMga ityAzaMkAyAmidamAha For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 36 bhaTTAkalaMka praNItaM vIkSyANuparimAMDalya kSaNabhaMgAdyavIkSaNaM // svasaMvidviSayAkAravivekAnupalaMbhavat // 7 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIkSyamupalabdhilakSaNaprAptaM sthUlaM tasyANavaH sUkSmA bhAvA avayavAsteSAM pArimAMDalyaM vartulatvamanyonyavivekaH kSaNekSaNe bhaMgaH kSaNabhaMgaH samayaM prati nAza ityarthaH / sa Adiryasya kAryakAraNasAmarthyAderasau tathoktaH vIkSyANupArimAMDalyaM ca kSaNabhaMgAdizca tattathoktaM / tasyAvIkSaNaM pratyakSeNAnupalaMbho' zaktiH / na khalu sAMvyavahArikapratyakSeNa kSaNabhaMgAdivakSyate tena sthirasthUlasAdhAraNAkArasyaiva vIkSaNAt / yogipratyakSasyaiva tadvIkSaNasAmarthyAt / tatastatrAnumAnameva jAgarti tasya tannirNayasAmarthyAdityarthaH / sattvAtprameyatvAdarthakriyAkAritvAdityAdihetUnAM kathaMcidane kAnityAdidharmavyApyatvAttadavinAbhAvaprasiddheH / prakRtArthe dRSTAMtamAha- svasaMvidityAdi / svasaMvitsvasaMvedanaM tasyA viSayAkAroM ghaTAdyAkArastasmAdviveko vyAvRttistasyAnupalaMbhaH pratyakSeNAgrahaNaM tadvat / yathA jJAnasya svarUpapratibhAsane bahirarthAkAranivRttirvidyamAnenApi na pratibhAsate saugatAnAM tasya tAdRksAmarthyAbhAvAt tathA bahiraMtazcANupArimAMDalyAdi pratyakSeNa na pratibhAsate tathAzaktyabhAvAt / ato'numAnamanekAMtamate saphalamityarthaH // For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. nanu mAyAtsaugatamate'nupalabdhiliMgaM kAryakhabhAvaliMgadvayaM bhaviSyatIti cettadapi na ghaTate ityAhaanaMzaM bahiraMtazca pratyakSaM tadabhAsanAt / kastatsvabhAvo hetuH syAtkiM tatkAryaM yato'numA yat saugataiH parikalpitaM / bahiracetanamaMtazcetanaM / niraMzaM aMzA dravyakSetrakAlabhAvavibhAgAstebhyo niSkrAMtaM niraMzaM tadapratyakSaM pratyakSAviSayaH / kutaH tadabhAsanAt tasya niraMzatvasyAbhAsanAdananubhavAt / na khalu dravyAdivibhAgarahitaM cidacidvA tattvaM pratyakSabuddhau pratibhAsate / tatra nityAnityAdyanekAMzavyApitvena vastunaH pratIteH / tatastasya niraMzasya pratyakSato'siddhasya svabhAvo dharmaH ko heturliMgaM syAt / na ko'pItyarthaH / pramANato'siddhasyAhetutvAt / tasya kArya ca kiM nu hetuH syAt / sarvathAniraMzasyApariNAminaH kAryakAraNAyogAt / yato'numA bhavedityAkSepavacanaM na kuto'pItyarthaH / tanna saugatamate'numAnaM prAmANyamAskaMdatyanupapatteH // kiM cAnumAnaM vikalpAtmakaM saugatamate na sidhdyatyeveti pratipAdayatidhIvikalpAvikalpAtmA bahiraMtazca kiM punaH // nizcayAtmA svataH sidhdyetparato'pyanavasthiteH 9 For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 bhaTTAkalaMkapraNItaM kiM punaH sidhdyet na sidhyedityarthaH / kA dhIrbuddhiH / kiMviziSTA nizcayAtmA'numAnabuddhirityarthaH / punarapi kathaMbhUtA vikalpAvikalpAtmA vikalpo vyavasAyaH avikalpo' vyavasAyaH tAvAtmAnau yasyAH sA tthoktaa| ka bahiraMtazca atra yathAsaMkhyamabhisaMbaMdhaH kartavyaH / bahirghaTAdiviSaye vikalpAtmA aMtaH svarUpe nirvikalpAtmA ceti / kuto na sidhdyet svataH svasaMvedanAttasya nirvikalpakatvena vikalpAviSayatvAt / sarvacittacaittAnAmAtmasaMvedanaM svasaMvedanamiti vacanAt / na kevalaM svataH, api tu parato'pi kiM punaH sidhdhati parasmAdvikalpAMtarAdapi na sidhdhatItyarthaH / kutaH anavasthiteH tadapi vikalpAMtarataH svato na sidhdyatyagocaratvAt / tatrApi tasidhdyarthaM vikalpAMtaraM kalpanIyamiti kvacidapyanuparamAt / tato'numAnasyAsiddheH kathaM bauddhakalpitaH pramANasaMkhyAniyamo ghaTata iti bhAvaH // . nanu bhavatAmapi pramANadvaividhyaniyamo na vyavatiSThate upamAnasya pramANAMtarasyAsaMgrahAditi naiyAyikAdipratyavasthAM vihastayastanmate'pi saMkhyAniyamaM vighaTayati upamAnaM prasiddhArthasAdhAtsAdhyasAdhanaM // tadvaidhAtpramANaM kiM syAtsaMjJipratipAdanaM // atra yadityetadadhyAhiyate / prasiddhapramANena nizci For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. to'rtho gorUpastena sAdharmyAt sAdRzyAt / upajAyamAnaM sAdhyasya jJeyasya tatsAdRzyaviziSTasya gavayalakSaNasya sAdhanaM gosadRzo gavaya iti jJAnaM yadyupamAnaM pramANAMtaramabhyupagamyate / tadA tadvaidhAt prasiddhArthavaisAdRzyAdupajAyamAnaM sAdhyasAdhanaM govilakSaNo mahiSa iti jJAnaM / kiM pramANaM syAt tasya kiM nAmetyAkSepaH / na hi tadupamAnameva tallakSaNAbhAvAt / nApi pratyakSAdi bhinnaviSayatvAdbhinnasAmagrIprabhavatvAcca / tathA saMjJino vAcyasya pratipAdanaM ca vivakSitasaMjJAviSayatvena saMkalanaM yathA vRkSo'yamiti / tadapi kiM nAma pramANaM syAdityAkSipyate / na khalu saMjJAsaMjJisaMbaMdhajJAnamapramANaM AgamaprAmANyavilopApatteH / upamAnApramANyApattezca // etadeva samarthayatepratyakSArthAMtarApekSA sNbNdhprtipdytH|| tatpramANaM na cetsarvamupamAnaM kutastathA // 11 // yato ysmaajjnyaanaadbhvti| kA saMbaMdhapratipat saMbaMdhasya vAcyavAcakabhAvasya pratipat jnyptiH| kiMviziSTA pratyakSArthAMtarApekSA prakRtAt zabdalakSaNAdarthAdanyo'rtho'rthAMtaraM pratyakSaM ca tadarthAMtaraM ca pratyAkSArthAMtaraM vRkSAdi tattathoktaM / tasyApekSA yasyAM sA pratyakSArthAMtarApekSA / tajjJAnaM cedyadi na pramANaM syAttadA For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 40 bhaTTAkalaMkapraNItaM tarhi sarvaM naiyAyikamImAMsakAdikalpitaM upamAnaM kutaH pramANaM syAdavizeSAt / na hi sAdRzyasaMbaMdhajJAnaM pramANaM na punarvAcyavAcaka saMbaMdhajJAnamiti vizeSo'sti / tataH saMjJAsaMjJisaMkalanamapi pramANAMtarameva bhaviSyatIti kutaH pramANasaMkhyAniyamaH // na kevalametadeva pramANAMtaramapi tu anyadapIti darzayannAhUidamalpaM mahad dUramAsannaM prAMzu neti vA // vyapekSAtaH samakSe'rthe vikalpaH sAdhanAMtaraM 12 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhanAMtaraM pramANAMtaraM syAt / kiM vikalpo nizcayaH / tasyollekhamAha- idamasmAdalpaM / idamasmAnmahat / idamasmAdAsannaM / idamasmAtprAMzu dIrghaM / idamasmAnna prAMzu iti / vAzabdaH parasparasamuccaye / kasmin samakSe pratyakSe padArtha / kutaH vyapekSAtaH viruddhasya pratipakSasyApekSA kathaMcidajahadvRttistata iti / evamalpamahattvAdisaMkalpanamapi parapramANasaMkhyAniyamaM vighaTayatItyarthaH // nanu syAdvAdinA - mapyevaM pramANasaMkhyA kathaM na vihanyata iti cenna / tanmate parokSabhede pratyabhijJAne sAdRzya saMkalanAdInAmaMtarbhAvAt / nanvarthApatteH pramANAMtaratvamanumaMtavyameva tasyAH kvApyanaMtarbhAvAditi cenna / anumAneM'tarbhAvAt / nadIpUrAderupari vRSTayA - vinAbhAvitvena liMgatvAt / liMgajajJAnasya cAnumAnatvAt / pakSadharmatvAbhAvAttasyAliMgatvamiti cenna / apakSadharmasyApi For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 41 hatutvasamarthanAt / avinAbhAvo hi gamyagamakabhAvanibaMdhanaM nAnyat / sa cAtrApyastItyarthApattiranumAnameva / etenAbhAvaH pramANAMtaramityapi nirastaM / pratyakSAdipramANasyaiva bhAvAbhAvAtmavastuviSayatvena tathA vyavahArAt / na khalvekAMtato bhAvaviSayaM pramANamabhAvaviSayaM vA tato'rthakriyAnupapatteH / yadyabhAvaH svataMtraH syAttadA tadgrAhakapramANAMtaraM kalpanIyaM / tasya ghaTo nAstIti bhAvataMtrasyaivopalaMbhAt / bhAvagrAhakeNaiva tadgrahaNAt / kiM ca bhAvagrAhakajJAnAdabhAvagrAhakaM jJAnamanyadeveti nibaMdhe sAmAnyagrAhakAdvizeSagrAhakaM nityatvagrAhakAdanityatvagrAhakamapi pramANAMtarameva bhavediti na kApyavayavisiddhiH syAt / tannAbhAvAkhyaM pramANAMtaraM viSayAbhAvAtkezoMDukajJAnavaditi susthitaM parokSaM smRtyAdyavizadajJAnatvAdatraiva sakalAspaSTajJAnAnAmaMtarbhAvAditi // spRsstto'klNkcNdroddhgviibhirvishdetrH|| tatra pramANabhede syAtsorI gauH kiM na bhAsinI // 1 // ityabhayacaMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syAdvAdabhUSaNAyAM parokSaparicchedastRtIyaH // 3 // evaM samyagjJAnalakSaNapramANaM pratyakSaparokSabhedaM dravyaparyAyAtmakArthaviSayamajJAnanivRttyAdiphalaM ca pratipAdyedAnIM pramANAbhAsaM nirUpayannAha For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 42 bhaTTAkalaMkapraNItaM pratyakSAbhaM kathaMcitsyAtpramANaM taimirAdikaM / yadyathaivAvisaMvAdi pramANaM tattathA mataM // 1 // syAdbhavet / kiM pratyakSAbhaM pratyakSapramANAbhAsamityarthaH akSamiMdriyAniMdriyaM prati niyataM pratyakSaM jJAnamAtraM tadivAbhAtIti vyutpatteH / kiMviziSTaM taimirAdikaM timirAdAgataM taimiraM tadAdiryasyAzubhramaNAdestathoktaM / tatkiM syAt pramANaM bhavati / kathaM kathaMcit bhAvaprameyApekSayA dravyApekSayA vA na sarvathA pramANAbhAsameva / bahirarthAkAraviSaya eva jJAnasya visaMvAdAt / svarUpApekSayA tasyAvisaMvAdAt / atrAvinAbhAvaM darzayati yadityAdi yat jJAnaM yathaiva yAvadviSayAvabodhanaprakAreNAvisaMvAdi visaMvAdo gRhItArthavyabhicArastadrahitaM avisaMvAdi tat jJAnaM tathA tAvadviSayAvabodhanaprakAreNa pramANaM matamiSTaM parIkSakairiti / tathAhi sarvaM saMzayAdikaM pramANAbhAsaM svarUpApekSayA dravyApekSayA vA pramANaM bhavati tatrAvisaMvAditvAt / yadyatrAvisaMvAdi tattatra pramANaM yathA rase rasajJAnaM / avisaMvAdi ca saMzayAdikaM svarUpe dravyarUpAdau vA / tatastatra tatkathaMcitpramANamiti / visaMvAda eva khalvaprAmANyanibaMdhanaM avisaMvAdazca prAmANyanibaMdhanamiti nyAyasya sakalavAdisaMmatatvAt / sarvathApramANAbhAsatvasya nyAyazUnyatvAt / bahiH prameyApekSAyAM pramANa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 43 tannibhaM ca te iti vacanAt / na hi jJAnaM svarUpe visaMvAdi tasyAhaMpratyayasiddhatvAt / prasiddhe ca viSaye pravartamAnaM kathamapramANaM syAditi // ___ athedAnIM yatsaugataiH parikalpyate vikalpajJAnaM pratyakSAbhAsamiti tannirAkurvannAhasvasaMvedyaM vikalpAnAM vizadArthAvabhAsanaM // saMhatAzeSaciMtAyAM savikalpAvabhAsanAt // 2 // bhavati / kiM svasaMvedyaM svena tattvajJAnAtmanA saMvedyaM grAhya svasaMvedyaM jJAnasvarUpamityarthaH / vedyavedakAkAradvayAvirodhAta jJAnasya anyathA avastutvApateH / kiMviziSTaM vizadArthAvabhAsanaM arthasya paramArthasato'vabhAsanamavabodhanamarthAvabhAsanaM / vizadaM spaSTaM tacca tadarthAvabhAsanaM ca tattathoktaM / keSAM vikalpAnAM ghaTo'yaM gaurayaM zuklo'yaM gAyako'yamityAdi nizcayajJAnAnAM / kutaH savikalpAvabhAsanAt vikalpo jAtyAdyAkArAvabodhaH saha vikalpeneti savikalpakaM tasyAvabhAsanAdanubhavAt / kadA saMhRtAzeSaciMtAyAM saMhRtA naSTA azeSAH smRtyAdayazcitA vikalpA yasyAmavasthAyAM sA tathoktA tasyAM / cakSurAdibuddhau jAtyAdyAkAravizeSasyAvabodhanasyApratihatatvAttato vikalpajJAnasya pratyakSAbhAsatvamayuktamityarthaH // For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 bhaTTAkalaMkapraNItaM nanu svasaMvedanAdipratyakSabuddhau vikalpA na saMtyevAnupalakSaNAditi pratyavasthAM nirAkurvannAhapratisaMviditotpattivyayAH satyo'pi klpnaaH|| pratyakSeSu na lakSeraistatsvalakSaNabhedavat // 3 // na lakSeran na vivicyeran / kAH kalpanA vikalpAH / keSu pratyakSeSu svasaMvedanAdiSu / kiMviziSTA api satyo' pi vidyamAnA api / punaH kathaMbhUtAH pratisaMviditotpattivyayAH utpattiH svarUpalAmaH vyayo'bhAvapratyayaH pratisaMviditau pratiprANisamupalabdhau utpattivyayau yAsAM tAstathoktAH / na khalu sattvaM vinA utpAdavyayavattvamanubhUyate / anyathA'tiprasaMgAt / na cotpAdavyayavattvaM vikalpAnAmasiddhaM kAryakAraNaprabaMdhena pravartamAnatvAt / na hi nirvikalpakAdvikalpa utpattumarhati / tasyAkiMcitkaraNatvAt vikalpotpAdanazaktivaikalyAt / nanu satAM vikalpAnAM pratyakSabuddhAvanupalakSaNe kiM kAraNamiti cetpratipatturazaktirapraNidhAnaM ceti brUmaH / atra nidarzanamAha- tadityAdi / teSAM vikalpAnAM svalakSaNaM svarUpaM tasya bhedaH sajAtIyavijAtIyavyAvRttiH sa iva tadvat / ayamarthaH yathA pratItotpAdavyayA satyapi svalakSaNavyAvRttiH kalpanAsu na lakSyate anumAnata eva tasiddheH tathA pratyakSeSu kalpanA api na lakSyaMta iti / tarhi kathamalakSitAnAM tAsAM For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 45 tatrAstitvasiddhiriti cenna / punastadviSayasmaraNAnyathAnupapattyA tatsiddheH / saMhRtasakalavikalpAvasthA hyazvaM vikalpayato godarzanAvasthA / tatrApi godarzanaM nizcayAtmakameva punastadviSayasmaraNAnyathAnupapatteH / yatra nizcayAbhAvastatra smaraNaM notpadyate yathA gacchattRNasparzane / asti ca punaH tatsmaraNamityanumAnavikalpAstitvasiddheH tatsvalakSaNavyAvRttisiddhivat / na hi tavyAvRttiradhyakSataH siddhA tathA'nanubhavanAt / tataH sthitaM nizcayaH pramANamavisaMvAdAditi // etadeva samarthayamAnaH prAha-- akSadhIsmRtisaMjJAbhizcitayA''bhinibodhikaiH // vyavahArAvisaMvAdastadAbhAsastato'nyathA // 4 // pramANamityanuvartate / tenAbhisaMbaMdhAdakSadhyAdInAM prathamAMtatvamarthavazAdvibhaktivipariNAma iti nyAyAt / tata evaM vyAkhyAyate- akSadhIsmRtisaMjJAbhizcitayA''bhinibAdhikaizca vyavahAre hAnopadAnarUpe'visaMvAdAvyabhicAraH sakalavyavahAriNAM pratItisiddhaH / tatastAni pramANaM bhavaMtItyarthaH / ajhairjanitA dhIH akSadhIH / sAMvyavahArikapratyakSaM / smRtiratItArthAvarzinI / saMjJA pratyabhijJA / ciMtA tarkaH AbhinibodhikamanumAnaM / abhinibodho hetoranyathAnupapattiniyamanizcayastatra bhavamAbhinibodhikamiti vyAkhyAnAt / etaizca prameyaM For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 bhaTTAkalaMkapraNItaM paricchedya pravartamAno hAnAdiphale na visaMvAdyate iti kathaM na prAmANyaM teSAmiti / nanvevaM teSAM prAmANyaM kathamityAzaMkAM nirAkaroti- tato vyavahArAvisaMvAdAdanyathA tadvisaMvAdaprakAreNa / sadAbhAsaH pramANAbhAso'kSAdhyAderiti / na khalvarthakriyAvyabhicAriNaH pramANatvamatiprasaMgAt / tatra pratyakSAbhAsAH saMzayaviparyAsAnadhyavasAyAdarzanAdayaH / atasmi~staditi parAmarzaH smRtyAbhAsaH / atatsadRze tatsadRzamidamatasmi~stadeveda mityAdi pratyabhijJAnAbhAsaH / asaMbaddhe vyAptigrahaNaM tarkAbhAsaH / asiddhaviruddhAnekAMtikAkiMcitkarA hetvAbhAsAH / pratyakSAdibAdhitaH sAdhyAbhAsaH / sAdhyasAdhanobhayavikalA dRSTAMtAbhAsAH / "vistaraH parIkSAmukhAlaMkArAdau draSTavyaH // athedAnIM zrutajJAnasya pramANetaravyavasthAM pratipAdayatipramANaM zrutamartheSu siddha dvIpAMtarAdiSu // anAzvAsaM na kurvIran kacittadvyabhicArataH // 5 // vyavahArAvisaMvAda ityanuvartate / AptavacanAdinibaMdhanaM matipUrvakamarthajJAnaM zrutaM tacca pramANaM siddhameva / kena siddhamiti cet vyavahArAvisaMvAdAdityucyate / pratyakSAdivat / keSu artheSu prameyeSu / kIdRkSu dvIpAMtarAdiSu prakRto jaMbUdvIpaH / tasmAdanye dhAtakIkhaMDAdayo dvIpAMtarANi tAnyAdiryeSAM kAlasvabhAvavyavahitAnAM te tathoktAH teSu / dezakAlAkAraviprakR For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. STeSvityarthaH / na hi zrutAdarthaM paricchidya pravartamAno rasAya - nAdikriyAyAM visaMvAdyate grahaNAdau vA malayAdiprAptau vA / tatosnAzvAsamavizvAsaM na kurvIran parIkSakAH / kutaH kaci - tadvyabhicArataH kacinnadItIre modakAdipratipAdane tasya zrutasya vyabhicAro visaMvAdastasmAt / na hi kacidvisaMvAdAdaprAmANye jJAnasya sarvatrAprAmANyaM zaMkanIyaM pratyakSAdiSvapi tathAtvaprasaMgAt sakalavyavahAravilopApatteH / zrutaviSaye vAdinAM vipratipattidarzanAdaprAmANyamiti cet pratyakSAdAvapi tata evAprAmANyamastu vizeSAbhAvAt / yathaiva hi paralokapuNyapApasarvajJAdau zrutaviSaye vAdinAM vipratipattistathA pratyakSAdiviSaye'pi jIvAdyarthe sadasannityAnityAdivipratipattirastIti / tato'visaMvAdakRtA prAmANyetaravyavasthA zrutasyAnyasya vA pratipattavyA nyAyatvAt // zrutasya sarvatrAprAmANyazaMkAyAmatiprasaMgaM darzayati For Private And Personal Use Only www 47 ka prAyaH zrutervisaMvAdAtpratibaMdhamapazyatAM // sarvatra cedanAzvAsaH so'kSaliMgadhiyAM samaH 6 cedyadi bhavet / kaH anAzvAsaH avizvAsaH / sarvatra avisaMvAdizrutiprAmANye / keSAM pratibaMdhamapazyatAM zabdArthayoH sahajayogyatAlakSaNaM saMbaMdhamanIkSamANAnAM saugatAnAM / kasmAt visaMvAdAt / kasyAH zruterAgamasya / kathaM prAyaH kacitkadAcidityarthaH / tadA so'nAzvAsaH
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. nanvastu sugatavacanasyApyaprAmANyaM pratyakSAnumAnayoreva prAmANyAtpuMsAM vicitrAbhiprAyattvenArthavyabhicArAditi dAzabalazaMkA nirasyatipuMsazcitrAbhisaMdhezceddAgarthavyabhicAriNI // kAryaM dRSTaM vijAtIyAcchakyaM kAraNabhedi kiM 8 cedyadi / vAgAptavacanaM / arthavyabhicAriNI bAhyArthavisaMvAdinI syAt / kasmAt citrAbhisaMdheH / citraH satyAsatyAdinAnArUpo'bhisaMdhirabhiprAyo vivakSA tasmAt / kasya puMso vaktuH sarAgA api vItarAgavacceSTaMte iti vacanAt / tarhi vijAtIyAdapi kAraNAt kArya dRSTamaviruddhaM syAt / tatastatkAraNabhedi kAraNaM pratiniyataM khAtmalAbhanibaMdhanaM bhinatti vijAtIyAdvizinaSTItyevaMzIlaM kiM zakyaM syAnna syAdevetyarthaH / tasya yataH kutazcidutpatteravirodhAt / na khatvaniyatakAraNajanyaM kArya kAraNabhedaM gamayatyazakteH / tataH kAryasya kAraNavyabhicArAdaliMgatvamityanumAnoccheda iti bhAvaH / sat vivecitaM kArya kAraNaM nAtivartata iti cet suprayuktA vAgapi yathArthavivakSAM nAtivartate iti kathamarthavyabhicAraH / nanu vivakSAdhirUDha eva vAgartho na bAhya iti cenna / vivakSAyAstadavyabhicArAt / vakturicchA hi vivkssaa| na ca bAhyArthaniyamaM tadicchAniyamo yujyate For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 50 bhaTTAkalaMkapraNItaM atiprasaMgAt / karazAkhA zikharAdhikaraNa kareNuzatAstitvAdipratipAdanavacanAnAM pratAraNatvAdaprAmANyasiddheH / rAgadveSamohAkrAMtapuruSavacanasyAgamAbhAsatvAt / tataH siddhaM zrutaM pramANaM dvIpAMtarAdyartheSu visaMvAdAbhAvAditi sAdhUktaM || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pramANAbhaM kathaMcidyadakalaMkaprabhajitaM // gAvaH sauryo vivRNvaMti tadetatsyAnmatAzrayAt // 1 // ityamaya caMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syAdvAdabhUSaNasaMjJAyAM pramANAbhAsaparicchedazcaturthaH // iti bhaTTA kalaMkazazAMkasmRte laghIyastraye pramANapradezaH prathamaH namo namanmarumaulimilatpadanakhAMzave // svAMtadhvAMtapratidhvaMsaprazaMsAya jinAMzave // 1 // athedAnIM pramANaM tadAbhAsaM parIkSya nayatadAbhAsalakSaNaparIkSArthamAha bhedAbhedAtmake jJeye bhedAbhedAbhisaMghayaH // ete'pekSAnapekSAbhyAM lakSyaMte nayadurnayAH // 1 // lakSyaMte nizcIyate / ke nayadurnayAH nayAzca durnayAzca nayAbhAsAzca nayadurnayAH / kAbhyAM apekSAnapekSAbhyAM apekSA pratipakSadharmAkAMkSA anapekSA tato'nyA sarvathaikAMtaH tAbhyAM / For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. kiMviziSTAste ye bhedAbhedAbhisaMdhayaH bhedo vizeSaH paryAyo vyatirekazca abhedaH sAmAnyamekatvaM sAdRzyaM ca bhedazcAbhedazca bhedAbhedau tayorbhedAbhedayorabhisaMdhayo'bhiprAyAH zrutajJAnino vikalpA ityarthaH / kasmin jJeye prameye jIvAdau / kiMviziSTe bhedAbhedAtmake bhedAbhedAvAtmAnau svabhAvau yasya tattathoktaM tasmin / na khalvekAMtato bhedAtmakamabhedAtmakaM vA prameyamupalabdhaM / anuvRttvyaavRttprtyyblaadubhyaatmksyaivoplbdheH| pramANasyAnekAMtaviSayatvAt / anekAMtaH pramANAditi vacanAt / na cobhayAtmakatvenArpitaM vyavahArayogyaM vastu / tatastadupayogina ekAMtasya nayAdhInatvAnnayA ucyte| tadekAMto'rpitAnnayAditi rAddhAMtAt / te ca parasparApekSA eva vyavahArAya kalpate / anyathA tadvilopahetutvena durnayatvAt / nirapekSA nayA mithyA sApekSA vastu te'rthakRditi svAmibhirabhidhAnAt / te ca dvividhAH dravyArthikAH paryAyArthikAzceti / dravyaM sAmAnyamabhedo'nvaya utsargo'rthoM viSayo yeSAM te dravyArthikAH / paryAyo vizeSo bhedo vyatireko'pavAdo'rtho viSayo yeSAM te paryAyArthikA iti nirukteH| tatra dravyaM dvidhA zuddhadravyamazuddhadravyaM ceti / satsAmAnyaM hi zuddhadravyaM / jIvatattvAdi punarazuddhaM dravyamiti // ___ nanu dezakAlAkArabhedAdatyaMtabhinnA eva bhAvAH paramArthasaMto na satsAmAnyamiti bauddhavipratipattiM nirAkurvannAha-- For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM jIvAjIvaprabhedA yadaMtInAstadasti sat / ekaM yathA svanirbhAsi jJAnaM jIvaH svaparyayaiH 2 asti vidyate pratIyate / tatki sat sattAsAmAnyaM / kiMviziSTaM yadityAdi yasminnaMtIMnA aMtarbhUtAH / ke jIvAjIvaprabhedAH / jIvazcetanAlakSaNaH / ajIvaH punastadviparyayaH pudgalAdiH / prabhedAzca trasasthAvarAdyavAMtaravizeSAH / jIvAjIvau ca prabhedAzca te tathoktAH / na khalu dravyaM paryAyo vA sattvavyatiriktamastIti kiMcidvyavahartuM zakyaM svavacanavirodhAdatiprasaMgAcca / nanvekasya kathamanekajIvAdibhedavyApakatvamiti cedatrAha-- ekamityAdi / yathA ekaM jJAnaM citrapaTAdiviSayaM svanirbhAsi sve AtmIyA jJAnAtmAno nirbhAsA nIlAdyAkArA vidyate'syeti svani si / yathA caiko jIva AtmA svaparyayaiH sve cidrUpAH paryayAH rAgAdayaH pariNAmAstairAkrAMtaH pratItipadArUDho na virudhyate tathA sattvamapi jIvAdyanekabhedAkrAMtaM na virudhyata ityarthaH / / tasya satsAmAnyasya nayaM nirUpayatizuddha dravyamabhipraiti sNgrhstdbhedtH|| bhedAnAM nAsadAtmaiko'pyasti bhedo virodhataH 3 abhipreti viSayIkaroti / kaH saMgrahaH saMgrahanayaH / For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 53 kiM zuddhaM dravyaM satsAmAnyaM tasyAnyopAdhirahitatvena zuddhisaMbhavAt / tadviSayo hi nayaH saMgrahaH sajAtyavirodhena paryAyAnAkrAMtabhedAnakadhyamupanIya samastagrahaNaM saMgraha iti nirvacanAt / kutaH tadabhedataH tasya sarasAmAnyalakSaNasya zuddhadravyasyAbhedAt / sarveSu jIvAjIveSvavyatirekAt / nanu prAgabhAvAdeH sattvavyatirekAtkathaM tadabheda ityAzaMkyAha-bhedAnAM jIvAdInAM sadvizeSANAM madhye eko'pi bhedo jIvastatparyAyo'nyo vA'sadAtmA'satsvarUpo nAsti na vidyate / virodhataH / yadyasadAtmA kathamasti / yadyasti kathamasadAtmeti svavacanavirodhAdasya prasiddheH / tataH prAgabhAvAdiranyo vA kathaMcitsadAtmaka evAbhyupagaMtavya : pratItibalAt // nanu pratyakSato bhedasya siddharabhedanayaH saMgraho mithyA pratyakSabAdhitatvAditi saugatavipratipattiM nirAkurvannAhapratyakSaM bahiraMtazca bhedAjJAnaM sadAtmanA // dravyaM svalakSaNaM zaMsejhedAtsAmAnyalakSaNAt 4 zaMset stUyAt kathayedityarthaH / kiM pratyakSaM vizadamiMdriyAniMdriyajJAnaM / kiMviziSTaM bhedAjJAnaM bhedAn paraparikalpitAn niraMzakSaNAnna jAnAti na gRhAtIti bhedAjJAnaM / kiM zaMset dravyaM zuddhamazuddhaM vA svalakSaNaM vastubhUtaM na kalpisamityarthaH / va bahiracetane ghaTAdau / aMtazcetane / kena For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 bhaTTAkalaMka praNItaM sadAtmanA sadrUpeNa na khalu sadrUpeNa bhedaH padArtheSu pratyakSato jJAyate yena pratyakSaM dravyaM na (?) zaMset / kassAt bhedAt bhedamAzritya / kiMviziSTAt sAmAnyalakSaNAt sAmAnyamanvayo lakSaNaM liMgaM yasyAsau sAmAnyalakSaNastasmAt / na hi bhedanirapekSamamedaM pratyakSamanyadvA pramANaM sAdhayati / tasyAnupalabdheH / tataH pratyakSamapi dravyasiddhinibaMdhanameveti kutaH saMgrahanayo mithyA syAt // evaM satsAmAnyalakSaNaM zuddhadravyaM samarthya UrdhvatAsAmAnyamazuddhadravyaM samarthayate sadasatsvArthanirbhAsaiH sahakramavivartibhiH // dRzyAdRzyairvibhAtyekaM bhedaiH svayamabhedakaiH // 5 // vibhAti vizeSeNa pratyakSAdibuddhau pratibhAsate / kiM ekaM dravyarUpeNAbhinnaM jIvAdi vastu / kaiH saha bhedaiH paryAyaiH saha / kathaMbhUtaiH sahakramavivartibhiH saha yugapat krameNa ca kAlabhedena vivartate vipariNamaMte ityevaMzIlAstaiH guNaparyAyairityarthaH / guNaparyayavaddravyamiti vacanAt / sahavartinastu paryAyA rAgAdaya iti / punazca kiMbhUtaH svayamabhedakaiH svayaM svarUpeNa guNaparyAyAtmanA na vidyate bhedo guNaH paryAyo vA yeSAM te tathoktAstaiH / dravyAzrayA nirguNA guNA iti vacanAt / guNaparyAyayorapi guNaparyAyavattvena dravyatva For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 55 prasaMgAt / tallakSaNatvAddravyasyeti / bhUyo'pi kathaMbhUtaiH dRzyAdRzyaiH dRzyAH sthUlA vyaMjanaparyAyAH adRzyAH sUkSmAH kevalagamagamyA arthaparyAyAH dRzyAzca adRzyAzca dRzyAdRzyAstairiti / asminnarthe paraprasiddhaM dRSTAMtamAha- sadasatsvArthanirmAsaiH / atra yathA jJAnamityetAvAnadhyAhAraH / yathA ekaM jJAnaM vibhAti / kaiH saha saMtazcAsaMtazca sadasaMtaH / svaM cArthazca svArthau tayornirbhAsA nIlAdyAkArAstathoktAH / sadasaMtazca te svArthanirmAsAzca sadasatsvArthanirbhAsAstairiti / ayamarthaH yathA sadbhirjJAnagatAkArairasadbhirarthAkArairnIlAdibhiH sahaikaM jJAnaM vibhAti tava na virudhyate / tathA arthavyaMjanaparyAyaiH sahakramavivartibhiH guNaparyAyaiH sahaikaM dravyamapi vibhAti na virudhyate iti / virodhasyAnupalaMbhasAdhyatvAt / upalabhyaMte ca dravyaM bhedAzca / tataH siddhaM bhedAbhedAtmakaM jIvAdi vastu / tathA jJeyatvAt arthakriyAkAritvAcca / na khalu sarvathAnityaM kSaNikaM vA'rthakriyAM kurvatpratIyate / yatastatparamArthasanmanyeta // nanu kAryakAraNayorminnakAlatvAt kSaNike evArthakriyAsaMbhavo na nitye iti zAkyavAkyaM zodhayannAha - kAryotpattirviruddhA cetsvayaMkAraNasattayA // yujyeta kSaNike'rthe'rthakriyAsaMbhava sAdhanam // 6 // cedyadi viruddhA vipratiSiddhA syAt / kA kAryotpattiH For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM kAryasyottarapariNAmasyotpattiH svarUpalAbhaH / kayA svayaMkAraNasattayA svayaMkAraNaM vivakSitakAryajanakaM dravyasvarUpamupAdAnaM tasya sattayA bhAvena / tarhi yujyeta yuktaM syAt / kiM arthakriyAsaMbhavasAdhanaM arthasya abhimataprayojanasya kriyA niSpattistatsaMbhavasAdhanaM nityakramayogapadyavirahAdityAdhanumAnaM / ka arthe / kiMviziSTe kSANake niranvayakSaNanazvare / idamatipattivacanaM / na ca sA viruddhA kAryakAle sata eva kAraNatvAt / anyathA kAryasyAkasmikatvaprasaMgAt / kSaNikaikAMte kAryakAraNabhAvavirodhAcca / na hi yadabhAve yadutpadyate yadbhAve yannotpadyate tayoH kAryakAraNabhAvo'sti / anyathA'tiprasaMgAt / tataH kathaMcitsata eva kAraNatvaM kAryatvaM vA'numaMtavyamiti dravyaparyAyAtmakameva vastu / tatraivArthakriyAsaMbhavAt / nanu kathamekasyAnekakAryakAritvamanekadharmavyApitvaM ca virodhAdityAzaMkAM nirAkurvannAhayathaika bhinnadezArthAnkuryAyApnoti vA skRt|| tathaikaM bhinnakAlArthAnkuryAdvyApnoti vA kramAt 7 __ yathA yenAvirodhaprakAreNa ekaM saugatAbhimataM kSaNikasvalakSaNaM / sakRdekakSaNe / bhinnadezArthAn bhinno viprakRSTo dezo yeSAM te bhinnadezAste ca te'rthAzca kAryANi tAn svasaMtAnava For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. rtinamupAdAnatvena saMtAnAMtaravartinazca nimittatvena jnyedityrthH| yathA vA ekaM jJAnaM bhinnadezArthAn viprakRSTanIlAdyAkArAn vyAnoti na virudhyate tathA ekamabhinnadravyaM / kramAt kAlamedena / bhinnakAlArthAn bhinnaH pUrvAparIbhUtaH kAlo yeSAM te ca te'rthAzca kAryANi tAn / kuryAt pUrvottarAkAraparihArAvAptisthitirUpeNa pariNamata ityarthaH / tAneva vyAmoti vA tAdAtmyamanubhavati vA na virudhyate / ekasyaiva nAnAdezakAryakAritvamaviruddhaM / nAnAkAlakAryakAritvaM tu viruddhamityapi khadarzanAnurAgamAtraM / nyAyasya samAnatvAt / tataH siddhamekAnekAdyanekAMtAtmakaM jIvAdi vastvanyathA'rthakriyAvirodhAditi // __ evaM satsAmAnyarUpaM paradravyamutpAdavyayadhrauvyayuktamaparadravyaM ca pratipAdya tatra paradravyaviSayaM parasaMgrahaM tadAbhAsaM ca darzayannAha - saMgrahaH sarvabhedaikyamabhipraiti sadAtmanA // brahmavAdastadAbhAsaH svArthabhedanirAkRteH // 8 // abhipreti viSayIkaroti / kaH saMgrahaH saMgrahanayaH / kiM sarvabhedaikyaM sarve ca te dravyAdayo bhedA vishessaastessaamaikymbhedN| kena sadAtmanA sarvaM saditi sadrUpeNa satsAmAnyAttu sarvaikyamiti pravacanAt / na sarvathA tathA'pratIteH / nanvevaM brahmavAda eva samarthitaH syAditi cedatrAha- brahmetyAdi / tadAbhAsaH For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM saMgrahAbhAso bhavati / kaH brahmavAdaH sattAdvaitaM bhAvaikAMta ityarthaH / kutaH svArthabhedanirAkRteH svasya brahmavAdasyArthI viSayaH sanmAnaM tasya bhedA jIvAdivizeSAsteSAM nirAkRteH pratiSedhAt / na khalu sarvathA sattve bhedAnAmavakAzo'sti / bhedarahitaM ca tatkathaM sAmAnya nAma nirAzrayatvAt arthakriyAvirahAcca / naikaM svasmAtprajAyata iti nyAyAt / na hi tadadvaite kriyAkArakabhedo'sti yato'rthakriyA saMbhavet // athedAnI naigamanayaM tadAbhAsaM ca nirUpayati--- anyonyaguNabhUtaikabhedAbhedaprarUpaNAt // naigamo'rthAMtaratvoktau naigamAbhAsa iSyate // 9 // iSyate manyate syAdvAdibhiH / kaH naigamaH nigamo mukhyagauNakalpanA tatra bhavo nayo naigama iti / kutaH anyonyetyAdiguNabhAvo'pradhAnabhUtaH ekazca pradhAnabhUtaH anyonyaM parasparaM guNabhUtaiko anyonyaguNabhUtakau tau ca tau bhedAbhedau ca tayoH prarUpaNAt grahaNAt / tathAhi guNaguNinAmavayavAvayavinAM kriyAkArakANAM jAtitadvatAM ca kathaMcidbhedaM guNIkRtyAbhedaM prarUpayati / abhedaM vA guNIkRtya bhedaM prarUpayati / naigamanayasyaivaMvidhatvAt / pramANe bhedAbhedayoranekAMtagrahaNAt / nanu guNaguNyAdInAmatyaMtabheda eveti cedatrAha- arthetyAdi / arthAMtaratvaM guNaguNyAdInAmatyaMtabhedaH tasyoktau prarUpaNAyAM For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. naigamAbhAsa ipyate tasya pramANabAdhitatvAt / na khalu dravyAdguNAdayo'tyaMtabhinnAH pratIyate / azakyavivecanatvena kathaMcitAdAtmyapratIteH / saMbaMdhAbhAvAcca / / nanu samavAyasaMbaMdho'styeva guNaguNyAdInAmiti yaugamataM nirAkurvannAhasvato'rthAH saMtu sattAvatsattayA kiM sadAtmanAM // asadAtmasu naiSA syAtsarvathA'tiprasaMgataH // 10 // yogamate bhAvAnAM svataH sadAtmanAM sattAsamavAyo'sadAtmanAM veti vikalpadvayaM manasikRtya prathamapakSe dUSaNamAhasvataH svarUpeNArthAH padArthAH saMtu / kiMvat sattAvat yathA sattAMtarAdvinA'pi sattA parasAmAnyaM svata evAsti tathA dravyAdInyapi svata eva saMtu vidyutAM / tathAca svataH sadAtmanAM sattayA kiM sAdhyaM na kimapItyarthaH / vinA'pi tayA teSAM sattvAt / dvitIyavikalpaM dUSayati / sarvathA' sadAtmasu dravyAdiSu parA sattA na syAt na varteta atiprasaMgAt / kharaviSANAdAvapi sarvathA'sati sattAsamavAyaprasaMgAt / evaM dravyatvAdisamavAyo'pyanayaiva dizA ciMtanIyaH / svato dravyasya dravyatvasamavAyAnarthakyAt / adravyasya tu tatsamavAye'tiprasaMgAdivikalpopapatteH / kiMca avayavyavayavepvekadezena sarvAtmanA vA varteta ? AdyapakSe For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 bhaTTAkalaMkapraNItaM tasya tAvadbhiraMzaibhavitavyaM anyathA avayavAnAmekatvaprasaMgAt tatrApi vRttau tasya tAvadaMzAMtarakalpanAyAmanavasthA syAt / sarvAtmanA cedavayavibahutvApatteH / anyathA vRttivirodhAt / tataH kathaMcittAdAtmyalakSaNaH samavAyasteSAmabhyupagaMtavyo nAnyatheti sthitaM // nanu brahmavAdabhedavAdayorapi pramANAdivyavahArasaMbhavAtkathaM saMgrahanaigamAbhAsatvamityAkSepaM vikSipannAhaprAmANyaM vyavahArAddhi sa na syAttattvatastayoH / mithyaikAMte vizeSo vA kaH svapakSavipakSayoH 11 pramANaM sveSTAniSTasAdhanadUSaNanibaMdhanaM pratyakSamanyadvA sarvairabhyupagaMtavyamanyathA'tiprasaMgAt / tacca vyavahArAt vidhipUrvakamavaharaNaM vibhaMjanaM bhedakalpanaM vyavahArastasmAt tamAzrityetyarthaH / sa ca tattvataH paramArthato na syAt / ka tayoH sNgrhaabhaasnaigmaabhaasyoH| na khalu nirapekSe bhAvaikAMte pramANAdibhedavyavahAro'sti nirAkRtatvAt / bhedaikAMte vA pramANaphalavyavahAro'sti saMbaMdhAbhAvAt / aupacArikaH pramANaphalavyavahArastatrAstIti cedatrAha-- mithyetyAdi / mithyakAMte pramANaphalavyavahArasyAvAstavaikAMte aMgIkriyamANe / vizeSo'bhedo'pi kaH ? na ko'pItyarthaH / kayoH svapakSavipakSayoH svapakSo brahmavAdo bhedavAdo vA / vipakSaH kSaNi For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laMghIyastrayam. kavAdo'dvaitavAdo vA tayoH saMkaraprasaMgAdityarthaH / tataH kathaMciyavahAro'pi vAstavoM'gIkartavyaH // sAMprataM tasya sunayatvaM pratipAdayativyavahAro'visaMvAdI nayaH syAdurnayo'nyathA / bahirartho'sti vijJaptimAtrazUnyamitIdRzaH // 12 // syAdbhavet / kaH nayaH saMgrahAdiH / kiMviziSTaH bahirartho'stItIdRzaH / itizabdAtpramANamasti sAdhyasAdhanabhAvo 'sti ityAdi / kathaMbhUtaH san vyavahArAvisaMvAdI hetuphalabhAvAdivyavasthA vyavahAraH tasyAvisaMvAdo'vyabhicAraH so'syAstIti tathoktaH / vyavahArasya hi sunayatve tadAzrayA hetuphalabhAvAdisiddhiH syAt / anyathA vyavahAravisaMvAdI durnayaH syAt / kIdRzaH vijJaptimAtraM vijJaptivijJAnameva tattvaM nAnyat / zUnyaM samastajJAnajJeyopaplava eva tattvamitIdRzaH / itizabdaH prakAravAcI sanmAtrameva tattvaM vibhrama eva tattvaM ityAdiprakArAn sUcayati / saMgraheNa hi sarvaM sattadabhedAditi sarvaikyamabhipraiti / vyavahArastu tadeva vidhipUrvakamavaharati bhinatti / yathA yatsatta vyaM paryAyo veti / punaraparasaMgraho jIvAdIn dravyamiti saMgRhNAti / jJAnaM rAgAdIMzca paryAya iti saMgRhNAti / aparavyavahAraH punadravyaM tajjIvo'jIvo veti / yazca paryA For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 bhaTTAkalaMkapraNItaM yo'sau sahabhAvI kramabhAvI bhavati / evaM parAparasaMgrahavyavahAraparaMparA vartate yAvadRjusUtraviSaya iti // idAnIM RjusUtranayaM nirUpayAti - RjusUtrasya paryAyaH pradhAnaM citrasaMvidaH // cetanANusamUhatvAtsyAdbhedAnupalakSaNaM // 13 // / Rju praguNaM vartamAnaparyAyalakSaNaM sUtrayati nirUpayatIti RjusUtrasya pradhAnaM viSayaH syAdbhavet / kaH paryAyaH vartamAnavivartaH / atItasya vinaSTatvena bhaviSyatazcAsiddhatvena vyavahArAnupayogAt / vyavahArAvisaMvAdI naya iti vacanAt / nanu citrajJAnamekamanekAkAraM vyavahAropayogi syAditi cedAha - citetyAdi / citrA nIlapItAdinAnArUpA saMvit jJAnaM tasyAH / cetanANusamUhatvAt cetanA jJAnaM tasyANavaH aMzAH avibhAgapraticchedAsteSAM samUhaH samudAyAH tattvAnna citrasaMvidRjusUtranayasya viSayaH / na khalu samudAyaH pratiniyatavyavahAropayogIti / nanvevaM tatra bhedaH kimiti nopalakSyate iti cedAha - bhedAnupalakSaNamiti / sadRzau parau parotpattivipralaMbhAdityadhyAhAraH / tato bhedasya nAnAtvasyAnupalakSaNamadarzanaM sadRzAparAparotpattyA vipralabdhabuddhiH syAditi vyAkhyAyate / ayamarthaH yathA ayogolakAdau paryAyabhedo vidyamAno'pi vipralabdhabuddhinA na nizcIyate tathA citra / For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. saMvidyapi tadaMzabhedo vasannapi nopalakSyata iti / athavA syAtkathaMcidravyAvinAbhAviparyAya RjusUtrasya pradhAnaM / sarvathA dravyanirapekSasya paryAyasyAvastutvAt / niranvayasya kSaNikaikAMta RjusUtrAbhAsa iti vyAkhyeyaM / / adhunA zabdasamabhirUDhetthaMbhUtA~strInapi nayAnnirUpayati-- kAlakArakaliMgAnAM bhedAcchabdArthabhedakRt // AbhirUDhastu paryAyaritthaMbhUtaH kriyaashryH|| 14 // ___ zabdo nAma nayaH syAt / kiMviziSTaH arthabhedakRt arthasya prameyasya bhedaM nAnAtvaM karotyabhipretItyarthabhedakRt / kasmAdbhedAdvizeSAt / keSAM kAlakArakaliMgAnAM kAlazca kArakaM ca liMgaM ca kAlakArakaliMgAni teSAmupalakSaNametat tena saMkhyAsAdhanopagrahAdapItyarthaH / tatra kAlabhedAttAvadabhUdbhavati bhaviSyati jIvaH / na khalu sattAbhedaM vinA bhUdAdiprayogo yukto'aprasaMgAt / kArakabhedAtpazyati devadattaH, dRzyate devadattena devadattaM gopayati, devadattana dIyate devadattAya, devadattAllabhate, devadatte pauruSamiti / na hi svAtaMtryAdidharmabhedAbhede kAdikArakaprayogo yuktaH atiprasaMgAt / evaM liMgabhedAt dArAH kalatraM bhAryeti puMstvAdidharmabhede'pi tatprayoge sarvatra tnniymaabhaavprsNgaat| saMkhyAbhedAt jalamApaH AmravanaM caitramaitrau kulamiti / For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 64 bhaTTAkalaMka praNItaM 3 ekatvAdidharmabhedAdeva tadvacanaM bhedopapatteranyathA'tiprasaMgAdeva / sAdhanabhedAt devadattaH pacati tvaM pacasi, ahaM pacAmIti / na khalu anyArthatvAdyabhAve prathamapuruSAdiprayogo dRSTo'tiprasaMgAdeva / upagrahabhedAdapyarthabhedo yathA tiSThati vitiSThate avatiSThate iti vyavAdyupasargANAmitaretarabhedAdarthabhedakatvAdanyathA pratiSThate ityAdAvapi tadarthaprasaMgAt / ataH kArikottarArdhaM vyAkhyAyate / tu punarabhirUDho nAma nayaH / paryAyaiH paryAyazabdaiH / arthabhedakRt yathA iMdanAdiMdraH zakanAt zakraH pUrvAraNAtpuraMdaraH iti / na hIMdanAdidharmabhedAbhAve iMdrAdizabdaH prayoktuM zakyaH / anyathA'tiprasaMgAt / abhi svArthAbhimukhyena rUDhaH prasiddho'bhirUDhaH iti nirukteH / punaritthaMbhUto nAma nayaH / kriyAzrayo vivakSitakriyApradhAnaH sannarthabhedakRt / yathA yadaiveMdati tadaiveMdraH nAbhiSecako na pUjaka iti / anyathA'pi tadbhAve kriyAzabdaprayoganiyamo na syAt / tato'rthabhedAbhAve'pi kAlAdibhedo'viruddha iti vaiyAkaraNaikAMtaH zabdanayAdyAbhAsaH syAt nanvevaM lokasamayavirodha iti cedvirudhyatAM tattvamImAMsAyAstadicchAnuvRttyabhAvAt / na hi bheSajamAturecchAnuvarti / kathaM tarhi tadvirodhadhvaMsa iti cetsyAtkArabalAditi brUmaH / sarvatra pratipakSAkAMkSAlakSaNasya tadarthasya saMbhavAt / naigamAdayo hi nayAstrayo dravyArthakAH / RjusUtrAdayazcatvAraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 65 paryAyArthakAH / te ca parasparApekSA eva vyavahArAya ceSTate na tannirapekSaH / ato vyavahAropalabdhau ca kutastyo virodha iti / naigamasaMgrahavyavahAra jusUlAzcatvAro'rthanayAH / zabdasamabhirUDhatthaMbhUtAstrayaH zabdanayAH zabdAzrayeNa pravRtteH // nanu zabdArthayoH saMketagrahaNAbhAvAtkathaM zabdabhedAdarthabhedaH syAt / pratyakSeNa tadgrahaNe'pi vyavahArAnupayogAt / gRhItasaMketayostadaiva naSTatvAt / smRtezca tadaviSayatvAttayoratItatvAditi saugatavipratipattiM nirAkurvannAha- akSabuddhiratItArthaM vetti cenna kutaH smRtiH // pratibhAsabhidaikArthe dUrAsannAkSabuddhivat // 15 // akSairjanitA buddhirjJAnaM atItArthaM svakAraNabhUtaM zabdaM vAcyaM ca / cedyadi / vetti jAnAti saugatamate hi viSayasya jJAnakAraNatvAt / kAraNaM ca kAryakSaNAtpUrvakSaNavarti ityucyate / tadA kutaH kAraNAtsmRtirapyatItArthaM na vetti, api tu vettyevetyarthaH / nanvevaM smRteH kathaM prAmANyaM gRhItamAhitvAdityAzaMkyAha - pratItyAdi / eko'bhinno'tItatvAvizeSAtsAdhAraNo'rtho viSayaH zabdArthalakSaNastasminnapi smRtiH pramANamiti zeSaH / kutaH pratibhAsamidA pratibhAsasyAtItAkAraparAmarzasya bhidbhedastayA / pratyakSeNa hIdamiti yadanubhUyate tadeva kAlAMtare punastadityatItAkAratayA smRtyA viSayIkriyate iti / asmi For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 66 bhaTTAkalaMkapraNItaM nnarthe dRSTAMtamAha- dUretyAdi / dUrazvAsAvAsanazca dUrAsannastasminnarthe pAdapAdau / akSabuddhivat yathA pratyakSajJAnAnAM spaSTAspaSTapratibhAsabhedAt prAmANyaM tathA smRterapItyarthaH // nanu zabdArthayoH saMbaMdhAbhAvAtkathaM zabdasya prAmANyaM yatastadviSaye zabdAdayo nayAH samyaMca iti tadvipratipattinirAkaraNArthamAhaakSazabdArthavijJAnamavisaMvAdataH samaM / aspaSTaM zabdavijJAnaM pramANamanumAnavat 16 samaM samAnaM pramANaM bhavati / kiM akSazabdArthavijJAnaM / akSamiMdriyaM / zabdo varNapadavAkyAtmako dhvaniH / tAbhyAM janitamarthasya sAmAnyavizeSAtmakavastuno viziSTaM saMzayAdivikalaM jJAnamavabodhanaM / kutaH avisaMvAdataH arthakriyAyAmavyabhicArAt / yathA'kSajanitamarthajJAnamavisaMvAdAtpramANaM tathA zabdajanitamapItyarthaH / na hyanAptavacanajanitajJAnasyArthakriyAvisaMvAdAdevaM AptavacanajanitajJAnasyAprAmANyaM zakyamakSajJAne api kvacidvisaMvAdAt / sarvatrAprAmANyazaMkAprasaMgAt / nanvakSajJAnaM pramANaM spaSTatvAt na zAbdamaspaSTatvAdityAzaMkyAhaaspaSTamiti / aspaSTamavizadamapi zabdajanitaM jJAnaM pramANamabhyupagaMtavyamavisaMvAdAdeva / na hi spASTyamaspASTyaM vA prAmANyetaranibaMdhanaM tayoH saMvAdetaranibaMdhanatvAt / kiMva For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. anumAnavat yathA'numAnamaspaSTamapi visaMvAdAbhAvAtpramANamanumanyate tathA zAbdamapi pramANamanumaMtavyamavisaMvAdAvizeSAditi // nanu kAlakArakaliMgabhedAcchabdo'rthabhedakRdityayuktaM taddmAhakapramANAbhAvAdityAzaMkAM nirAsayannAha - kAlAdilakSaNaM nyakSeNAnyatrekSyaM parIkSitaM // dravyaparyAyasAmAnyavizeSAtmArthaniSThitam ||17|| IkSyamAlokanIyaM / kiM kAlAdilakSaNaM kAla AdiryeSAM kArakaliMgasaMkhyAsAdhanopagrahAdInAM te kAlAdayaH teSAM lakSaNamasAdhAraNaM svarUpaM / kiMviziSTaM parIkSitaM vicAritaM svAmisamaMtabhadrAdyaiH sUribhiH / kathaM nyakSeNa vistareNa / ka anyatra tattvArthamahAbhASyAdau / kiMviziSTaM dravyetyAdi / dravyaM pUrvAparapariNAmavyApakamUrdhvatA sAmAnyaM paryAyAH ekasmin dravye kramabhAvinaH pariNAmAH / sAmAnyaM sadRzapariNAmalakSaNaM tiryaksAmAnyaM / vizeSo'rthAMtaragato vyatirekaH / dravyaM ca paryAyAzca sAmAnyaM ca vizeSazca dravyaparyAyasAmAnyavizeSAH / te AtmA svabhAvo yasyAsau tathoktaH / sa cAsAvarthazca tasminniSThitaM niyataM tadAtmakamiti yAvat / evaMvidhasyaiva arthakriyAsaMbhavAnnirapekSakAMte tadvirodhAt / na hi kevalaM dravyaM paryAyarahitaM, paryAyo For Private And Personal Use Only 67
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 bhaTTAkalaMkapraNItaM vA dravyavyAtIraktaH, sAmAnyaM vizeSazUnyaM, vizeSo vA sAmAnyazUnyaH pramANapadavImadhirohati tathA'pratIteH / yataH kAlAdikamekAMtarUpaM syAt / tatra kAlastridhA atItAnAgatavartamAnabhedAt / kriyAnirvartakaM kArakaM / tacca SoDhA / kartRkarmakaraNasaMpradAnApAdAnAdhikaraNabhedAt / zabdapravRttinimittamarthadharmo liMga tacca tridhA strIpuMnnapuMsakabhedAt / tridhA saMkhyA ekatvadvitvabahutvamedAt / sAdhanaM kriyAzrayaH tadapi tridhA anyayuSmadasmadarthabhedAt / upagrahaH prAdirupasargaH anekadheti // nanvekAMte'pi kathamekasya SaTkArakyodhanakatvaM ghaTata ityAzaMkyAhaekasyAnekasAmagrIsannipAtAtpratikSaNaM // SaTkArakI prakalpyeta tathA kaalaadibhedtH||18|| - prakalpeta ghaTeta / kA SaTkArakI SaNNAM kArakANAM samAhAraH ssttkaarkii| kasya ekasyApi jIvAdivastunaH / apizabdasyAdhyAhArAt / kathaM pratikSaNaM kSaNaH samayaH kSaNaM kSaNaM prati pratikSaNaM / kasmAt anekasAmagrasinnipAtAt anekA bahiraMgAMtaraMgA sAmagrI kAraNakalApaH tasyAH sannipAtaH sannidhistasmAt / tathAhi yadaiva cakrAdisannidhAnAddhaTasya kartA devadattastadaiva svaprekSakajamasannidhAnAt sa For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. eva dRzyate iti karma / prayojanApekSayA devadattena kArayatIti karaNaM / dIyamAnadravyApekSayA devadattAya dadAtIti saMpradAnaM / apAyApekSayA devadattAdapaitIti apAdAnaM / tatrasthadravyApekSayA devadatte kuMDalamityadhikaraNamiti avirodhAt tathA pratIteH / na hi pratIyamAne virodho nAma / tathA yugapadiva kAlAdibhedataH kAladezAkArANAM bhedaH kramastenApi SaTkArakI prakalpeta / tathAhi akarodevadattaH karotikariSyatIti pratItibalAyAtatvAt / athavA tathA ekasya SaTkArakIprakalpanavatkAlAdyapi prakalpyeta / kutaH bhedataH kathaMcidarthasya bhedAt / sarvathA'bhinne sakalakAlakArakAdibhedAnupapatteH / tataH syAdvAda eva zrutajJAnavikalpAt / sarve'pi naigamAdayaH sunayA dRSTeSTAvirodhAt / anyatra durnayAstadvirodhAditi sUktaM bhaTTAkalaMkadevairbhedAbhedetyAdi / nanu naigamAdayaH siddhAMte nayAH prtipaaditaaH| atra punaH saMgrahAdaya iti kathamapasiddhAMto na syAditi cenna abhiprAyabhedAt / sarvatastokaviSayo hItthaMbhUtastasya kriyAbhedAdevArthabhedakatvAt / tato bahuviSayaH samabhirUDhasya paryAyazabdabhedAt bhedakatvAt / tato bahutaraviSayaH zabdaH tasya kAlAdibhedAr3hedakatvAt / tataH punaH RjusUtro bahutamaviSayaH zabdagocaretaravivakSitaparyAyaviSayatvAt / tato'pyadhikaviSayo vyavahAraH paryAyaviziSTadravyagrahaNAt / tatazca For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNIta pracuraviSayaH saMgrahaH sakaladravyaparyAyavyApI sarvagrahaNAt / tataH punarabhyadhikaviSayo naigamaH sattvAsatvayorguNamukhyabhAvena grahaNAt / tato. viSayApekSayA naigamAdInAM pUrvanipAtaH siddhAMte yuktaH / atra punAyazAstre samastanAstikavipratipattinirAkaraNArtha sakalapadArthAstitvasUcanasya saMgrahanayasya pUrvanipAte virodhAbhAvAt / nanu nayasya vikalpAtmakatvAnna tattvAdhigamasAdhanatvaM smRtyAdivaditi saugatAdipratyavasthAM pratyAcakSANaH prakaraNopasaMhAramAha-- vyAptiM sAdhyena hetoH sphuTayati na vinA ciMtayaikatradRSTiH / sAkalyenaiSa tarko'nadhigataviSayastatkRtArthaMkadeze // prAmANye cAnumAyAH smaraNamadhigatArthAdisaMvAdi sarvaM / saMjJAnaM ca pramANaM samadhigatirataH saptadhAkhyanayodhaiH // 19 // na sphuTayati na prakAzayati / kA ekatradRSTiH ekasminmahAnasAdau sAdhyasAdhanayoISTidarzanaM pratyakSamityarthaH / kAM vyAptiM avinAbhAvaM / kasya hetoH sAdhanasya dhUmAdeH / kena saha sAdhyenAmnyAdinA saha / kena sAkalyena saka For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. - 71 lAnAM dezakAlAMtaritasAdhyasAdhanavyaktInAM bhAvaH sAkalyaM tena / kathaM ciMtayA vinA UhapramANAbhAve ityarthaH / na hi dRSTAMtadharmiNi sAdhyasAdhanasaMbaMdhadarzanaM sAkalyena vyAptipratipattau samarthamanumAnAnarthakyaprasaMgAt / tadraSTurabhijJatvApattezva / tarhi kiM pramANaM tAM sphuTayatIti ceducyate / eSa tarkaH yaH sAkalyena sAdhyasAdhanayorvyAptiM sphuTayati jJAnaM, sa eva ca sakalAnumAnikaprasiddhastarka ityucyate / nanu gRhItagrAhitvAdasyAprAmANyamityAzaMkyAha- anadhigataviSayaH / anadhigataH pramANAMtareNAnizcitaH viSayo' vinAbhAvo yasyAsau tathoktaH / kiMviziSTaH saMjJAnaM samyakjJAnaM arthapramANaM bhavatIti / tathA smaraNaM smRtizca pramANaM / kiMviziSTaM adhigatArthAvisaMvAdi adhigataH pratyakSeNAnubhUto'rtho viSayastatrAvisaMvAdi visaMvAdarahitamiti / etacca saMjJAnamiti / kasmin sati prAmANye pramANatve sati / kasyA anumAyAH anumAnasya / ka tatkRtArthaikadeze tena tarkeNa kRto nizcitaH artho'vinAbhAvastasyaikadezaH sAdhyaM tatrAnumAnaprAmANyasya smRtitarkaprAmANyAvinAbhAvivAdityarthaH / athavA saMjJAnaM ca pratyabhijJAnaM ca pramANamavisaMvAdAvizeSAt / na kevalametatparokSameva vikalpAtmakaM pramANamapi tu sarva pratyakSamapi vikalpAtmakaM pramANaM tasyaiva vyavahAropayogitvAt / nirvikalpakasya kvacidapyanupayogAt / ataH kAraNAttarkAdivat vikalpAtmakairevaM For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72 bhaTTAkalaMkapraNItaM naughaiH samadhigatiH samyagadhigamo jIvAditattvanirNayo bhavati / kiMbhUtaiH saptadhAkhyaiH saptadhA naigamAdisaptaprakArA AkhyA nAma yeSAM tairiti / pramANanayairadhigama iti vacanAt / pramANapa rigRhItArthaviSayatvAnnayAnAM nirviSayatvamiti cenna, dravyaparyAyAtmano vastunaH pramANena parigRhItatvAt / nayAnAM ca tadekadeze dravye paryAye vA pratipakSAvinAbhAvini pravRtteH / sakalAdezaH pramANAdhIno vikalAdezo nayAdhIna iti pravacanAt // nanu saugatAdimate'pi tattvasya samadhigatirastItyAzaMkA yAmAha - sarvajJAya nirastabAdhakadhiye syAdvAdine te nama- / stAtprayakSamalakSayan svamatamabhyasyApyanekAMtabhAk // tattvaM zakyaparIkSaNaM sakalavinnaikAMtavAdI ttH| prekSAvAnakalaMka yAti zaraNaM tvAmeva vIraM jinam // 20 // na syAt sakalavit trikAlagocarAzeSadravyaparyAyavedI na bhavet / kaH ekAMtavAdI ekAMtaM kevalaM dravyameva paryAya eva vA tattvaM vadati pratipAdayatItyevaMzIla ekAMtavAdI sugatAdiH / kiM kurvan alakSayan ajAnan / kiM tattvaM jIvAdivastu For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. svarUpaM / kiMviziSTaM anekAMtabhAk anekAMtaM dravyaparyAyAtmatAM bhajatyAtmasAtkarotItyanekAMtabhAk / punaH kathaMbhUtaM zakyaparIkSaNamapi zakyaM parIkSaNaM saMzayAdivyavacchedena vivecanaM yasya tathoktaM laukikagocaramapItyarthaH / kathaM pratyakSaM spaSTaM yathA bhavati tathA / kiM kRtvA'bhyasya bhAvayitvA / kiM khamataM sarvathaikAMtadarzanaM niranvayavinAzAdibhAvanAvahitacetaso'nekAMtatattvamadhigaMtumanalamiti kathaM sarvaveditvaM teSAmityarthaH / tataH kAraNAt bho akalaMka jJAnAvaraNAdikalaMkarahita namaskaravANi / kasmai te tubhyaM / kathaMbhUtAya sarvajJAya sarvaM lokAlokavastujAtaM jAnAtIti sarvajJastasmai / punaH kiMviziSTAya nirastabAdhakadhiye nirastamanekAMta tattvabhAvanAbalAdvizleSitaM bAdhakaM doSAvaraNadvayaM yasyAH sA nirastabAdhakA tAdRzI dhIryasya tathoktastasmai / bhUyaH kiMbhUtAya syAdvAdine syAtka - thaMcitsadAdyanekAMtAtmakaM tattvaM vadatItyevaMzIlastasmai / na kevalamahameva te namaskaromi kiMtu prekSAvAn parIkSakaH sarvo'pi tvAmeva zaraNaM yAti pratipadyate / nityapravRttavartamAnavivakSayA evaM vacanAt / kiMnAmAnaM vIraM pazcimatIrthakaraM vardhamAnaM / punarapi kathambhUtaM jinaM bahuvidhaviSamabhavagahanabhramaNakAraNaM duSkRtaM jayatIti jinaH taM / tattIrthakRtopakAratvAt zAstrakArANAmiti // bhaTTAkalaMkazizirAMzugavIbhireta For Private And Personal Use Only 73
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM tpuSTaM nayetaranirUpaNasasyajAtaM // tatrArthapAkapaTutAM nayaniSThureyaM / saurI bhajatyakhilalokahitAya vRttiH||1|| ityabhayacaMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syAdvAdabhUSaNasaMjJAyAM paMcamaH pricchedH|| samAptazca nayapravezo dvitIyaH athedAnImAgamasvarUpaM nirUpayan pravezasyAdau madhye maMgalabhUtamiSTadevatAguNastotramAdhate praNipatya mahAvIra syAhAdekSaNasaptakaM / pramANanayanikSepAnabhidhAsye yathAgamaM // 1 // abhidhAsye pratipAdayiSyAmi / kAn pramANanayanikSepAn pramANe ca nayAzca nikSepAzca pramANanayanikSepAstAn / kathaM yathAgamaM AgamaH pravacanaM tamanatikramya anAdiparaMparAprasiddha ArSe yathA te pratipAditAstathA tadanusAreNAhamapi tAn vakSye na svaruciracitAnityarthaH / kiM kRtvA praNipatya praNamya / kaM mahAvIraM pazcimatIrthakaraM / kathaMbhUtaM syAdvAdekSaNasaptakaM syAdastItyAdisaptabhaMgamayo vAdaH syAdvAdaH IkSaNAnAM saptakaM IkSaNasaptakaM syAdvAda evekSaNasaptakaM yasmAdvineyAnAM bhavatyasau tathoktastaM na khalu nirupakAraH prekSAvatAM pramANA)'tiprasaMgAt // For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. athoddiSTAnAM pramANAdInAM lakSaNamAhajJAnaM pramANamAtmAderupAyo nyAsa iSyate // nayo jJAturabhiprAyo yuktito'rthaparigrahaH 2 iSyate'bhyupagamyate sakalavipratipattInAM prAgeva nirastatvAt / kiM pramANaM / kiMviziSTaM jJAnaM jAnAti jJAyate' neneti jJaptimAnaM vA jJAnamityucyate / dravyaparyAyayorbhedAbhedavivakSAyAM kAdisAdhanopapatteH / kasya AtmAdeH AtmA svarUpamAdiryasya bAhyArthasya sa AtmAdistasya svArthasya grAhakamityarthaH / athavA''tmA cidravyamAdizabdenAvaraNAnAM kSayopazamaH kSayazcAMtaraMgaM / bahiragaM punariMdriyA'nidriyaM gRhyate / tasmAdupajAyamAnamityadhyAhAraH / tathA iSyate / kaH nayaH / kiMrUpaH abhiprAyaH vivakSA / kasya jJAtuH zrutajJAninaH / tathA iSyate / kaH nyAso nikSepaH / kiMviziSTaH upAyaH adhigamahetuH nAmAdirUpaH / arthasya svataHsiddhatvAt kimetaiH pramANadibhiH ityAzakyAhayuktItyAdi / yuktitaH pramANanayanikSepairevArthasya jIvAdeH parigrahaH pramitirna svata iti / atha nAkAraNaM viSaya iti paramataM nirAkartumarthasya kAraNatvaM pratikSipati-- For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 76 bhaTTAkalaMkapraNItaM ayamartha iti jJAnaM vidyAnnotpattimataH // anyathA na vivAdaH syAtkulAlAdighaTAdivata Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidyAjjAnIyAt / kiM jJAnaM / kathaM ayamartha iti / punarna vidyAt / kAM utpattiM ahamasmAdutpannamiti svajanma / kasmAt arthato ghaTAdeH sakAzAt / idaM ca prameyaM pratItisiddhameva / anyathA yadyarthAtvotpattiM jJAnaM vidyAt tadA vAdiprativAdinorvivAdo jJAnamarthAdutpannaM neti vipratipattiH / kiMvat kulAlAdighaTAdivat yathA kulAlAdeH sakAzAdghaTAderjanmani pratItisiddhe kasyApi na vivAdo'sti, tathA'rthAt jJAnajanmanyapi vivAdo mA bhUt / asti cAyaM vivAdaH / syAdvAdinAM jJAnajanmanIti // athAnumAnAttadutpattisiddhiH syAdityAzaMkyAha -- anvayavyatirekAbhyAmarthazretkAraNaM vidaH // saMzayAdividutpAdaH kautaskuta itIkSyatAM 4 cedyadi kAraNaM kathyate / kaH artho viSayaH / kasyAH vido jJAnasya / kAbhyAM anvayavyatirekAbhyAM / sati bhavanamanvayaH / asatyabhavanaM hi vyatirekaH tAbhyAM / tathAhi jJAnamartha - kAraNakaM tadanvayavyatirekAnuvidhAnAditi / tadA kautaskutaH syAt kutaskuta AgataH kautaskutaH / kaH saMzayAdividutpAdaH For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 77 saMzayaviparyAsajJAnotpattirityevamIkSyatAM tadvAdibhiH svamanasi paryAlocyatAM arthAbhAve'pi saMzayAdyutpatteH / na hi sthANupuruSAtmakaH kezoMDukasvabhAvo vA'rthastajjJAnotpattau vyApriyate / tato bhAgAsiddhamarthAnvayavyatirekAnuvidhAnaM jJAnasyeti // athAjJAnamapi sannikarSaH pramANamityAzaMkAM nirAkurvannAhasannidheridriyArthAnAmanvayavyatirekayoH // kAryakAraNayozcApi buddhiradhyavasAyinI // 5 // adhyavasAyinI nizcAyikA / kA buddhirjJAnameva / kasya sannidherapi sannikarSasyApi na kevalamarthasyetyapizabdArthaH / keSAM iMdriyArthAnAM iMdriyANi cakSurAdIni arthAzca rUpAdayasteSAM na kevalaM saMnidherapi tu anvayavyatirekayozca sannikarSasya bhAvAbhAvayozca / tathA kAryakAraNayozca / kArya sannikarSaH kAraNamiMdriyAdiH tayozca buddhirevAdhyavasAyinI / tataH saiva pramANaM na sannikarSAdi tasya prameyatvAt / / athAlokasya jJAnakAraNatvaM nirAkurvannityAhatamo nirodhi vIkSaMte tamasA nAvRtaM paraM // kuDyAdikaM na kuDyAditirohitamivekSakAH 6 vIkSate vizeSeNa nIlAdirUpatayA pazyati / ke IkSakAH cakSuSmaMto janAH / kiM tamo'dhakAraM pudgalaparyAyaM / kiMviziSTaM For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 bhaTTAkalaMkapraNItaM nirodhi prameyAMtaratirodhAyakaM / punarna vIkSate / kiM paraM ghaTAdikaM / kathaMbhUtaM vRtamAcchAditaM / kena tamasA / tataH kathamAloko jJAnakAraNaM tadabhAve'pi tadutpatteriti / asminnathe dRSTAMtamAha- iva yathA kuDyAdikamIkSate IkSakAH / kuDyAditirohitaM punarghaTAdikaM nekSate / tathA tamo vIkSate tadAvRtaM tu paraM nekSate iti / nanu tamovadAlokAvRtamapi ghaTAdikaM maikSiSateti cetsyAdevaM yadi prakAzasyAvaizadyaM / yasya hi dravyasya vaizadyamasti tenAvRtamapyanAvRtaprakhyameva sphaTikAbhrakAdyAvRtavat / ata AlokavattadAvRtamapi pazyaMti tasya vaizadyAt / tamaH punaH pazyaMti tadAvRtaM na pazyati tasyAvaizadyamiti ! tanna jJAnakaraNamAlokaH prameyatvAt arthavaditi siddhamaMtaraMgakAraNaM jJAnAvaraNavIryAMtarAyakSayopazamaH / bahiraMgaM punariMdriyAnidriyarUpamiti // ___ nanvarthAdanutpannatve jJAnasya sarvArthaprakAzaprasaMgaH syAdavivizeSAdityAzaMkyAha---- mlviddhmaannivyktirythaa'nekprkaartH|| karmavidyAtmavijJaptistathAnekaprakArataH // 7 // yathA syAt / kA malaviddhamaNivyaktiH malaiH kAlimarekhAdibhiH viddhaH sa cAsau maNizca padmarAgAdiH tasya vyaktistejaHprAdurbhAvaH / kathaM anekaprakArataH aneke bahavaH For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 79 prakArA vizadAvizada dUrAdUraprakAzyaprakAzana vizeSAstAnAzritya / tathA syAt / kA karmaviddhAtmavijJaptiH karmANi jJAnAvaraNAdIni tairAviddhaH saMbaddhaH sa cAsAvAtmA ca tasya vijJaptirarthopalabdhiH / kathaM anekaprakArataH aneke nAnArUpAH pratyakSetaradUrAsannArthapratibhAsanavizeSA iMdriyAniMdriyAtIMdriyazaktivizeSAH kSayopazamavizeSAzca tAnAzrityetyarthaH / tadAvaraNaniravazeSanirAse tu sakalArthavijJaptirAtmana upapadyata eva jJAnasvabhAvatvAt tasyeti // - nanu yasmAdarthAjjAyate yadAkAramanukaroti yatra vyavasAyaM janayati jJAnaM tatraiva tasya prAmANyaM na sarvaveti saugatAzaMkAM pratikSipati na tajjanma na tAdrUpyaM na tadvyavasitiH saha // pratyekaM vA bhajaMtIha prAmANyaM prati hetutAM 8 For Private And Personal Use Only iha jJAne / prAmANyaM prati pramANatvamuddizya / hetutAM nimittabhAvaM na bhajaMti / kiM na ityAha- tajjanma tasmAdarthAjjanma utpattiH tasya karaNagrAmeNa vyabhicArAt / na ca tAdrUpyaM tasyArthasya rUpamiva rUpamAkAro yasya tattadrUpaM tasya bhAvastAdrUpyaM tasya samAnArthasamanaMtarajJAnena vyabhicArAt / nApi tadvyavasitiH tatrArthe vyavasitivarvyavasAyo nizvayaH tasya dvicaMdrAdivyavasAyena vyabhicA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80 bhaTTAkalaMkapraNItaM rAt / kathaM pratyekaM ekamekaM prati niyatamekaikamityarthaH / saha militvA vA tAni prAmANyahetutAM na bhajaMti tatritayasyApi zukle zaMkhe pItAkArajJAnajanakena samanaMtarapratyayena vyabhicArAt // tataH svakAraNakalApAdupajAyamAnaM prakAzarUpaM jJAnaM svata evArthagrAhakamityAha svahetujanito'pyarthaH paricchedyaH svato yathA // tathA jJAnaM svahetUtthaM paricchedAtmakaM svataH 9 yathA syAt / kaH arthaH ghttaadiH| kiMviziSTaH syAt paricchedyo jJeyaH / kathaM svataH svabhAvAdeva na jnyaanaadutptyaadeH| kiMbhUto'pi svahetujanito'pi svasya hetumaMdAdisAmagrI tena janito niSpAdito'pi / tathA jJAnaM paricchedAtmakamarthagrahaNAtmakaM syAt / kutaH svabhAvAdeva naarthaadutptyaadeH| kiMviziSTamapi svahetUtthamapi / svasya heturaMtaraMgaH AvaraNakSayopazamalakSaNaH / bahiraMgaH punarAiMdriyAniMdriyarUpastasmAdutthA utpattiryasya tattathoktaM tAdRzamapItyarthaH / arthagrahaNasvabhAvaM hi jJAnaM kenacitpratibaddhazaktikaM kiMcideva jAnAti / pratibaMdhavigamavizeSe ta tadeva svaviSayavizeSaM jAnAtIti // atha jJAna pramANamAtmAderityamumevArthaM vizadayati--- For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. vyavasAyAtmakaM jJAnamAtmArthagrAhakaM mataM // grahaNaM nirNayastena mukhyaM praamaannymshnute||10|| matamiSTaM jJAtaM ca / kiM jJAnaM / kiMsvarUpaM vyavasAyAtmakaM vizeSasya jAtyAdyAkArasyAvasAyo nizcayaH sa eva vA''tmA svarUpaM yasya tattathoktaM / anena pratyakSaM kalpanApoDhamityetannirastaM / punaH kiMviziSTaM AtmArthagrAhaka AtmA svarUpamartho bAhyo ghaTAdistau gRhNAti nirNayatItyAtmArthagrAhakaM / anena jJAnamarthagrAhakameva na svarUpagrAhaka, svagrAhakameva nArthagrAhakamityekAMtadvayaM nirAkRtaM / tena kAraNenAznute bhajati / kiM grahaNaM jJAnaM kartR / kiMrUpaM nirNayaH svArthavyavasAyastadrUpamityarthaH / kiM karmatApannaM prAmANyaM pramANabhAvaM / kiMviziSTaM mukhyamanupacaritaM jJAnakaraNatvAdupacAreNaiveMdriyaliMgAdeH pramANatvAt / tataH sUktaM jJAnaM pramANamAtmAderiti // idAnIM tatsaMkhyAmAhatatpratyakSaM parokSaM ca dvidhaivAtrAnyasavidAM / / aMtabhAvAnna yujyaMte niyamAH prklpitaaH||11|| yatsamyagjJAnAtmakaM pramANaM tat dvidhaiva dviprakArameva / tAveva prakArAvAha- pratyakSaM parokSaM ceti / nanvanumAnAdi For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM pramANabhedasaMkhyA'pi saMbhAvyata ityAha- atretyAdi / na yujyate na saMbhavaMti / ke niyamAH dvitryAdisaMkhyApratijJAH / kiMviziSTAH paraparikalpitAH paraiH saugatAdibhiH kalpitA racitAH / kuto na yujyaMte aMtarbhAvAt saMgrahAt / kAsAM anyasaMvidAM anumAnAdijJAnAnAM / va atraiva pratyakSaparokSasaMgraha eva / tatra pratyakSamiMdriyAnIMdriyAtIMdriyabhedAt tridhA / sparzAdIMdriyavyApAraprabhavamiMdriyapratyakSaM / kevalamanovyApAraprabhavamaniMdriyapratyakSaM / tadetadyamapi sAMvyavahArikaM dezato vaizadyAt / atIMdriyaM punaH mukhyapratyakSa avadhimanaHparyayakevalajJAnabhedAt tridhA / tatra mUrtadravyAlaMbanamavadhijJAnaM dezAvadhiparamAvadhisarvAvadhibhedAt trividhaM / tatra devanArakANAM dezAvadhirbhavapratyaya eva / tiryaDmanuSyANAM guNapratyayaH / itarau manuSyasya caramazarIrasya saMyatasya guNapratyayAveva / RjumativipulamatibhedAnmanaHparyayo dvidhA / praguNanirvartitamanovAkAyagatasUkSmadravyAlaMbana RjumatimanaHparyayaH / praguNApraguNanirvartitamanovAkkAyagatasUkSmetarArthAvalaMbano vipulamatimanaHparyayaH / trikAlagatAnaMtaparyAyapariNatajIvAjIvadravyANAM yugapatsAkSAtkaraNaM kevalajJAnaM akhilAvaraNavIryAMtarAyaniravazeSavizleSavijUMbhitaM / tadvAnasti kazcitpuruSavizeSaH sunizcitAsaMbhavabAdhakapramANatvAt sukhAdivat / na khalu tasya pratyakSaM bAdhakamapravRtteH / tato nivartamAnaM tabAdhakamiti cedayukta For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam.. 83 metat / kuddyaadiprbhaagaaderpysttvaaptteH| nApyanumAnamanutpatteH / sAdhyasAdhanasaMbaMdhagrahaNapUrvakameva hyanumAnamutpadyate / na ca vaktRtvAderasarvajJatvena saMbaMdhaH sAkalyena kenacitpratipattuM shkyH| sarveSAM kiMcijJatvAt / anumAnAMtarAttatsaMbaMdhapratipattau cAnavasthApatteH / tataH saMdigdhAnekAMtikAdvaktRtvAderna sarvajJatvaniSedhaH sAdhanIyaH / nAgamAdapyasau bAdhyate tasyApauruSeyAsiddheH pauruSeyasya tatsAdhakatvAt / dRSTeSTAviruddhaM hi vacanamAgamo na sarvajJaM / tacca sarvajJapraNItameva na rAgadveSamohAkrAMtapuruSaprayuktaM, tasya tathAvidhavacanaprayogAyogAt / rathyApuruSavat / nanvevaM zrutasya sugatAdInAmapi saMbhavAt arhanneva tatpraNetA na saMbhavatIti cenna / teSAmapi dRSTeSTaviruddhavaktRtvAt / anekAMtAtmakavastupratipAdakaM hi pravacanaM dRSTeSTAvirodhi pratyakSAdipramANAvisaMvAdAditi // idAnIM zrutasya vyApArabhedaM darzayatiupayogau zrutasya dvau syAdvAdanayasaMjJitau // syAhAdaH sakalAdezo nayo vikalasaMkathA 12 bhavataH / kau upayogI vyaapaarau| kasya zrutasya zrUyate iti zrutamAptavacanaM / varNapadavAkyAtmakaM dravyarUpaM tasya bhAvazrutasya vA zravaNaM zrutamiti nirukteH| kati dvau / kiMnAmAnau syAdvAdanayasaMjJitau syAtkathaMcit pratipakSApekSayA vacanaM For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 84 bheTTAkalaMkapraNItaM syAdvAdaH / nayanaM vastuno vivakSitadharmaprApaNaM nayaH / syAdvAdazca nayazca syAdvAdanayau / itthaM saMjJe vyapadezau saMjAte yayostau tthoktau| tau lakSaNato nirdizati-syAdvAda ucyate / kaH sakalAdezaH sakalasyAnekadharmaNo vastuna AdezaH kathanaM / yathA jIvapudgaladharmAdharmAkAzakAlAH SaDAH / tatra jJAnadarzanasukhavIryairasAdhAraNairdhamaH sarvatra prameyatvAguruladhutvadharmitvaguNitvAdibhiH sAdhAraNairmUrtatvasUkSmatvAsaMkhyAtapradezatvAdibhizca sAdhAraNAsAdhAraNairanekAMtAtmako jIvaH, pudgalaH punaH sparzarasagaMdhavarNairasAdhAraNaiH sattvAdibhiH sAdhAraNairacetanatvamUtatvAdibhiH sAdhAraNAsAdhAraNaizcAnekAMtAtmakaH / dharmazca gatihetutvenAsAdhAraNena sattvAdibhiH sAdhAraNairacetanatvAdibhirubhayairapyanekAMtAtmakaH / sthitihetutvenAsAdhAraNena sattvAdibhiH sAdhAraNairamUrtatvAdibhizca sAdhAraNAsAdhAraNairadharmo'nekAMtAtmakaH / avagAhanenAsAdhAraNena sattvAdibhiH sAdhAraNairamUrtatvAdibhirdvayairapyAkAzamanekAMtAtmakaM / vartanayA'sAdhAraNyA sattvAdibhiH sAdhAraNairamUrtatvAdibhiH sAdhAraNAsAdhAraNaizca kAlo'nekAMtAtmakaH / utpAdavyayadhrauvyayuktaM saditi vA pratipAdanaM / punarnayo bhavati / kA vikalasaMkathA / vikalasya vivakSitaikadharmasya samyakpratipakSApekSayA kathA pratipAdanaM, yathA jIvo jJAtaiva draSTavya ityAdi / nanu jJAturabhiprAyo naya ityuktaM prAk idAnIM punarvacanAtmako nayaH kimityucyate iti cet upacA' For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. rAnnayahetorvacanasyApi nayatvAvirodhAt / zrutajJAnasya hetorvacanasya zrutavyapadezavacanavat / tathAhi syAjjIva eva jJAnAdyanekAMta iti pramANavAkyaM / syAdastyeva jIva iti nayavAkyaM ca saptabhaMgyA pratiSThitaM / syAdastyeva jIvaH khadravyakSetrakAlabhAvavivakSayA / syAnnAstyeva jIvaH paradravyakSetrakAlabhAvavivakSayA / syAdastinAstyeva jIvaH khaparadravyakSetrakAlabhAvakramavivazayA / syAdavaktavya eva jIvaH yugapatsvaparadravyakSetrakAlabhAvavivakSayA / syAdastyavaktavya eva jIvaH svadravyAdivivakSayA saha yugapatsvaparadravyakSetrakAlabhAvavivakSayA / syAnnAstyavaktavya eva jIvaH paradravyAdivivakSayA saha yugapatvaparadravyakSetrakAlabhAvavivakSayA / syAdastinAstyavaktavya eva jIvaH krameNa svaparadravyAdivivakSayA saha yugapatsvaparadravyotrakAlabhAvavivakSayeti dRSTeSTAvirodhena vidhipratiSedhadvAreNa saptabhaMgIkalpanAyAH sarvatra saMbhavAt / evamekAnekanityAnityabhedAbhedAdAvapi yojyaM // nanu samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga ityAdivAkyeSu zAstre loke vA syAtkAraH kimiti na prayujyate yato'nekAMtaH sarvatra vAkyArthaH syAdityAkSeSe idamAha aprayukte'pi sarvatra syAtkAro'rthAtpratIyate // vidhau niSedhe'pyanyatra kuzalazcatprayojakaH 13 For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM pratIyate'dhigamyate / kaH syAtkAraH syAditi padamavyayaM / ka sarvatra zAstre loke vaa| kasminviSaye vidhau sattvAdau sAdhye / na kevalaM vidhau kiMtu niSedhe'pi asattvAdAvapi sAdhye / anyatrApi anyasminnanuvAdAtidezAdAvapi / kiMviziSTo'pi aprayukto'pi syAdasti jIva ityanukto'pi / tarhi kutaH pratIyate iti cedAha- arthAt sAmarthyAt / tathAhi samyagdarzanAditrayAtmakatve mArgasya kathamekatvamekatve vA kathaM tritvamiti virodhasya kathaMcidityeva parihAro na sarvatheti / dravyaparyAyApekSayA mArgasyaikAnekatvAvirodhAt / tataH kathaMcidityarthasAmarthyAt tadvAcakaH syAtkAro'prayukto'pi pratIyata eva / cedyadi / kuzalaH syAt vyavahAre prabuddhaH syAt / kaH prayojakaH pratipAdakaH / tathA evakAro'pi pratIyate / tata eva ratnatrayAtmaka eva mokSamArga ityavadhAraNAbhAve samyagdarzanameva mArgaH prasajyeta, anyadeva vA dvayameva vetyatiprasaMgasya durnivAratvAt / na caivamasAdhAraNasvarUpasyaiva lakSaNatvAt / nanvevamaprayuktayorapi syAtkAraivakArayorarthataH pratItau kvacitkimiti kaizcitprayujyete iti cenna / pratipAdyAzayavazAttatprayogopapatteH // nanu varNapadavAkyAtmakasya zabdasya vivakSAviSayatvAtkathamarthAtsyAtkAraH pratIyata ityAzaMkyAha For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. varNAH padAni vAkyAni prAhurarthAnavAMchitAn // vAMchitA~zca kvacinneti prasiddhiriyamIdRzI // 14 // svecchayA tAmatikramya vadatAmeva yujyate // vaktabhipretamAtrasya sUcakaM vacanaM nviti // 15 // __ prAhurabhidadhati / ke varNAH akSarANi gakArAdIni / tathA padAni gavAdIni / tathA vAkyAni ca gAmAnayetyAdIni / kAn arthAn abhidheyAn / kiMviziSTAn avAMchitAn avivakSitAn bhUmyAdIn / vAMchitA~zca viva. kSitAnapi sAsnAdimadAdIn / kvacinmaMdabuddhiSu pratipAdyeSu / na prAhusteSAM tato'rthAdhigamAbhAvAt / ityevaMprakArA iyaM sarvajanapratItA prasiddhi rUDhiH / IdRzI vicitrA vyavahAribhiramyupagaMtavyA tathaivArthakriyopapatteH / tatra varNAH svaravyaMjanarUpAzcatuHSaSTiH / varNAnAM parasparApekSANAM nirapekSaH samudAyaH padaM avyayAnavyayamedabhinnaM / tatrAnavyayaM dvidhA subataM tiGataM ceti / avyayamanekadhA tasAdibhedAt / padAnAM parasparApekSANAM nirapekSaH samudAyo vAkyaM / tattredhA kriyApradhAnaM kArakapradhAnamubhayAtmakaM ceti / tAM prasiddhimatikramyaiva ullaMghyaiva / svecchayA svairabhAvana / vadatAM kathayatAM saugatAnAM / yujyate yuktaM bhavatIti adhikSepavacamaM / kathaM zabdaH sUcakaM vAcakaM / kasya vaktra For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM bhipretamAtrasya vaktuH prayojakasyAbhipretamabhiprAyo vivakSA tAvanmAtrasyaiva na bahirarthasyeti / nuH aho AzcaryamityAkSepo gamyate / sAmAnyavizeSAtmano bahirarthasya zabdaprayogAtpatItestasyaiva tadarthatvAt / abhiprAyasya tataH svapne 'pyapratIteH / yato yatra viSaye pratItipravRttiprAptayaH samanubhUyate sa tasyArtha iti nyAyAt / / athedAnI nayabhedAnAha-- zrutabhedA nayAH sapta naigmaadiprbhedtH|| . dravyaparyAyamUlAste dravyamekAnvayAnugaM // 16 // nizcayAtmakamanyo'pi vyatirekApRthaktvagaH // nizcayavyavahArau tu dravyaparyAyamAzritau // 17 // te prAguktalakSaNA nayA bhavaMti / ke te zrutasya sakalAdezasyAgamasya bhedA vikalpA vikalAdezAH / kati sapta / kutaH naigamAdiprabhedataH / naigama AdiryeSAM saMgrahAdInAM te naigamAdayaste ca te prabhedAzca vizeSAstAnAzritya / kiM viziSTAH dravyaparyAyamUlAH dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau mUle viSayau yeSAM te tathoktAH / tatra dravyasya svarUpamAha-dravyaM sAmAnyaM bhavati / kiMviziSTaM ekAnvayAnugaM ekaM cAnvayazca ekAnvayau tAvanugacchati vyAmotItyekAnvayAnugaM tatraikAnugama For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 89 rthatAsAmAnyaM pUrvAparaparyAyavyApakaM sadRzapariNAmalakSaNaM tiryaksAmAnyamanvayAnugaM / punaH kiMviziSTaM nizcayAtmakaM nirgatazva yaH paryAyAMtarasaMkaro yasmAdasau nizcayaH paryAyaH sa AtmA yasya tattathoktaM / api punaranyaH paryAyo vizeSo bhavati / kiMviziSTaH vyatireka pRthaktvagaH / vyatirekazca pRthaktvaM ca te gacchati tAdAtmyena pariNamatIti sa tathoktaH / tatra vyatirekaH ekasmindravye kramabhAviparyAyaH / pRthaktvagaH punararthAMtaragato visadRzapariNAmaH / nanu nizcayavyavahArau nayau zAstrAMtare pratipAditau tayoH kimAlaMbanamityAzaMkyAha - tu punarnizcayavyavahArau mUlanayau Azritau AlaMbitavaMtau / kiM dravyaparyAyaM / dravyaM ca paryAyazca tayoH samAhAradvaMdve ekatvanave / dravyaM zrito nizcayanayo dravyArthika ityarthaH / paryAyAzrito vyavahAranayaH paryAyArthika ityarthaH // atha naigamAdIn prAguktAnapi maMdamatiziSyAnugrahArthaM punarvaktukAmastAvannaigamatadAbhAsau nirUpayati- guNapradhAnabhAvena dharmayorekadharmiNi // vivakSA naigamo'tyaMta bhedoktiH syAttadAkRtiH 18 syAt / kaH naigamo nayaH / kA vivakSA abhiprAyaH / kayoH dharmayoH ekatvAnekatvayoH / kena guNapradhAnabhAvena For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 90 bhaTTAkalaMkapraNItaM guNazca pradhAnaM ca tayorbhAvo mukhyAmukhyatA tena / ka ekadharmiNi eko'bhinno dharmI dravyaM tasmin / tadAkRtiHtasya naigamasyAkRtirAbhAsaH syAt / kA atyaMtabhedoktiH atyaMto nirapekSo bhedo nAnAtvaM tasyoktirvacanaM naiyAyikAdyabhiprAyo naigamAbhAsa ityarthaH // atha saMgrahatadAbhAsAvAha--- sadabhedAtsamastaikyasaMgrahAtsaMgraho nayaH / durnayo brahmavAdaH syAttatsvarUpAnavAptitaH 19 syAtkaH saMgraho nayaH / kasmAtsamastaikyasaMgrahAt samastasyaM jIvAjIvavizeSasyaikyena ekatvena saMgrahAt saMkSipya grahaNAta / kathamanekasya saMkSepaNamityAzaMkyAha -- sadabhedAt / sat satvasAmAnyaM taccAsAvabhedazca tamAzritya / na hi satvAt kiMcidbhinnamastIti vaktuM yuktaM virodhAt / durnayaH saMgrahAbhAsaH / syAt / kaH brahmavAdaH sattAdvaitaM / kutaH tatsvarUpAnavAptitaH / tasya paraparikalpitabrahmaNaH svarUpaM bhedaprapaMcazUnyaM sanmAtraM tasyAnavAptiH pramANAdaprAptistataH / na khalu pratyakSAdipramANAt prApyate tathA'pratIteH // atha vyavahAranayaM nirUpayati vyavahArAnukUlyAttu pramANAnAM pramANatA || nAnyathA bAdhyamAnAnAM jJAnAnAM tatprasaMgataH 20 For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. pramANatA avisaMvAdakatvaM syAt / keSAM pramANAnAM pramANatvenAbhyupagatAnAM / kutaH vyavahArAnukUlyAttu saMgrahabhedako vyavahArastasyAnukUlyamavisaMvAdastasmAdeva / anyathA tadvisaMvAdAt / pramANatA na syAt / kutaH bAdhyamAnAnAM saMzayAdInAM visaMvAdinAM jJAnAnAM / tatprasaMgataH pramANatAprasaMgAt / tatra pramANetaravyavasthAnibaMdhanatvAnyavahAro nayo' nyathA tadAbhAsa ityarthaH // . atha RjusUtranayaM sAbhAsaM prarUpayatibhedaM prAdhAnyato'nvicchan RjusUtranayo mtH| sarvathaikatvavikSepI tadAbhAsastvalaukikaH // 21 // mataH iSTaH / kaH RjusUtranayaH / kiM kurvan anvicchan abhipreyan / kaM bhedaM paryAyaM / kutaH prAdhAnyataH mukhyatvena / anena gauNatvena dravyamapyapekSata ityarthaH / tu punastadAbhAso bhavati / kiMviziSTaH ekatvavikSepI ekatvaM dravyaM vikSipati nirAkarotItyevaMzIla ekatvavikSepI / kathaM sarvathA prAdhAnyato'pradhAnyatazca / punaH kiMviziSTaH alaukikaH loko vyavahArastatprayojano laukikastadviparyayo' laukikaH alaukikAdityarthaH / na hi parasparaM sajAtIyavijAtIyavyAvRttAH pratikSaNavizarAravaH paramANavo vyavas-i yaMte parIkSakaiH yatastadviSayo nayAbhAso na syAt // For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 92 bhaTTAkalaMka praNItaM athoktanayAnAM vizeSaNaM vizeSanayasvarUpaM ca pratipAdayaticatvAro'rthanayA hyete jIvAdyarthavyapAzrayAt // trayaH zabdanayAH satyapadavidyAM samAzritAH // 22 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ete / ke naigamAdayaH prAguktAH / catvAro'rthanayAH arthapradhAnA nayAH / kutaH jIvAdyarthavyapAzrayAt jIvAjIvAnAmarthAnAM vyapAzrayAdAlaMbanAt / trayaH zeSAH zabdasamabhirUDhaivaMbhUtAH / zabdanayAH zabdapradhAnA nayAH / kiMviziSTAH satyapadavidyAM samAzritAH satyAni pramANAMtarAbAdhitAni padAni kAlakArakAdibhedavAcIni teSAM vidyA vyAkaraNazAstraM tAmAzritA AlaMbhitAH / vyAkaraNAzritatvAdityarthaH / tatra kAlakArakaliMgAdibhedAdarthabhedakRcchabdanayaH / paryAyazabdabhedAdarthabhedakRtsamabhirUDhanayaH / kriyAzabdabhedAdarthabhedakudevaMbhUtanayaH // akalaMka prabhAbhAra dyotitaM zrutamarthataH // pramAnayopayogAtma saurI vRttiH prabodhayet // 1 // ityabhayacaMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRtau syAdvAdabhUSaNasaMjJAyAM zrutopayogaparicchedaH SaSThaH // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 93 laghIyastrayam. athedAnI nikSepasvarUpanirUpaNapurassaraM zAstrAdhyayanaphalaM nirdizati shrutaadrthmnekaaNtmdhigmyaabhisNdhibhiH|| parIkSya tA~stAn taddharmAnanekAn vyAvahArikAn // 1 // nayAnugatanikSepairupAyaiAMdavedane // viracayyArthavAkpratyayAtmabhedAn zrutArpitAn // 2 // anuyujyAnuyogaizca nirdezAdibhidAgataiH // dravyANi jIvAdInyAtmA vivRhAbhinivezanaH // 3 // jIvasthAnaguNasthAnamArgaNAsthAnatattvavit // taponirjIrNakarmA'yaM vimuktaH sukhamRcchati // 4 // Rcchati prApnoti / kaH ayaM pratyakSAdipramANasiddha AtmA / kiM sukhaM paramasvAsthyamanaMtajJAnAdiguNarUpaM / kiMviziSTaH san vimuktaH san vizeSeNasAmastyena muktaH karmarahitaH san / punarapi kathaMbhUtaH taponirjIrNakarmA / tapasA yathAkhyAtacAritralakSaNena vyuparatakriyAnivRttizukladhyAnena nirNAini nirmUlitAni karmANi jJAnAvaraNAdIni dravyabhA For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNIta varUpANi yenAsau tathoktaH / anena cAritratapasyArAdhanAdvayaM sUcitaM / bhUyaH kiMbhUtaH jIvasthAnaguNasthAnamArgaNAsthAnatattvavit / jIvAnAM sthAnAni samAsAH sthAnayonyavagAhakulabhedA jIvasthAnAni / guNAnAM mithyAtvAdipariNAmAnAM sthAnAni padAni guNasthAnAni / mArgaNAnAM gatyAdInAmanveSaNopAyAnAM sthAnAni padAni mArgaNAsthAnAni / jIvasthAnAni ca guNasthAnAni ca mArgaNAsthAnAni ca taiH pratyekaM caturdazabhedaiH tattvaM jIvasvarUpaM vetti jAnAtIti tathoktaH / anena jJAnArAdhanA jJApitA / punaH kiMviziSTaH vivRddhAbhinivezanaH / vizeSeNa vRddhaM kSAyikasvarUpeNa pariNatamabhinivezanaM samyagdarzanaM yasyAsau tathoktaH / anena darzanArAdhanA nirUpitA / evamArAdhanAcatuSTayasyaiva mokSamArgatvopapatteH samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti vacanAt / nanu sUtre ratnatrayaM mokSamArga uktaH iha punazcatuSTayaH pratipAditastato virodha iti cenna / tapasazcAritre'tarbhAvAt tathA pratipAdanasaMbhavAt / cAritrasyaiva karmanirjarAhetutvena tapastvapratipAdanAt / na khalu cAritrAtiriktaM tapo'sti / tasya mokSAnaMgatvAt / bahiraMgatapaso ratnatrayasAdhanatvAt aMtaraMgasya tu cAritravizeSatvAt ca zAstre tasya na pRthanirdeza iti / kiM kRtvA viruddhAbhinivezanaH saMjAta ityAzaMkyAha- anuyujya pRSTvA / kAni For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 95 dravyANi dravati droSyatyadudruvaditi dravyaM guNaparyayavadravyamiti vA dravyalakSaNalakSitAni / kiMviziSTAni jIvAdIni jIvapudgaladharmAdharmAkAzakAlanAmAni / kaiH anuyogaizca praznaireva / cazabdasya evakArArthatvAt / kiviziSTaiH nirdezAdibhidAM gataiH nirdeza AdiryeSAM tAni nirdezAdIni nirdezasvAmitvasAdhanAdhikaraNasthitividhAnAni / satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAMtarabhAvAlpabahutvAni ca teSAM bhidA bhedaH tAM gataiH prAptaiH / tatra kimityanuyoge vastusvarUpakathanaM nirdezaH / yathA cetanAlakSaNo jIva iti| kasyetyanuyoge svasyetyAdhipatyakathanaM svAmitvaM / keneti prazne sveneti karaNanirUpaNaM sAdhanaM / kasminnityanuyoge svasminnityAdhArapratipAdanamadhikaraNaM / kiyacciramiti prazne anaMtakAlamiti kAlaprarUpaNaM sthitiH / katividha ityanuyoge caitanyasAmAnyAdekavidha iti prakArakathanaM vidhAnaM / evaM vyAkhyAtA nirdezAdayaH / madhyamarucivineyAzayavazAdetadanuyogasaMbhavAt / vistararuciziSyAbhiprAyeNa punaH sadAdayo vyAkhyAyaMte / tatra dravyaparyAyasAmAnyavizeSoHpAdavyayadhrauvyavyApakaM saditi kathanaM / satprarUpaNaM yathA saMti jIvAH saMti mithyAdRSTayaH saMti sAsAdanasamyadRSTayaH saMti samyamithyAdRSTayaH saMtyasaMyatamyagdRSTayaH saMti dezasaMyatAH saMtyapUrvakaraNasaMyatAH satyanivRttikaraNabAdarasAMparAyasaMyatAH saMti sUkSmasAMparAyasaMyatAH saMtyupazAMtakaSAyachamastha For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM vItarAgAH saMti kSINakaSAyachadmasthavItarAgAH saMti sayogikevalinaH saMtyayogikevalinaH saMti siddhAzca zuddhAtmAna ityAdi / bhedagaNanA saMkhyA / yathA anaMtAnaMtA jIvAH / mithyAdRSTayo'naMtAnaMtA ityAdi / vartamAnanivAsaH kSetraM yathA jIvAnAM kSetraM lokasyAsaMkhyeyabhAgaH saMkhyeyabhAgaH sarvaloko vetyAdi / tadeva trikAlagocaraM sparzanaM yathA sarvalokAdi / kAlo guNasthAnAyAmoM'tarmuhUrtAdiH / vivakSitaguNaM parityajya guNAMtaraM prAptasya punastadguNaprAptiryAvattAvAn virahakAlo'tarmuhUrtAdiH / bhAva AtmanaH pariNAmaH audayikAdiH / parasparaM sNkhyaavishesso'lpbhutvmiti| pUrva kRtvA viracayya nyasya / kAn arthavAkpratyayAtmabhedAn / arthazca vAkca pratyayazca te AtmAnaH svabhAvA yeSAM te ca te bhedAzca vyavahArAstAn / tatrAtmAnau bhedau dravyabhAvau tayorarthadharmatvAt / vAgAtmako nAmavyavahAraH / pratyayAtmakazca sthApanAvyavahAraH tasya saMkalparUpatvAt / kiMviziSTA~stAn zrutArpitAn zrutenAnekAMtena vikalpitAn / kaiH nayAnugatanikSepaiH nayAn dravyaparyAyaviSayAnanugatA anuvRttA nikSepA nyaasaastaiH| kiMrUpaiH upAyaiH kAraNaiH / ka bhedavedane mukhyAmukhyavizeSanirNaye kaarnnbhedairityrthH| Adau kiM kRtvA parIkSya vicArya / kAn tA~stAn vIpsAyAM dvivacanaM / tatra drvykssetrkaalbhaavvivkssitaanityrthH| tAn kAn taddharmAn tasyAnekAMtAtmano vastuno dharmAH sattvAdayastAn / kathaMbhUtAn For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. anekAn anaMtAn / punarapi kathaMbhUtAn vyAvahArikAn vyavahAro hAnAdirUpaH prayojanaM yeSAM te vyAvahArikAstAn / kaiH parIkSya abhisaMdhibhiH jJAturabhiprAyaiH nayairityarthaH / pUrva kiM kRtvA adhigamya jJAtvA / kaM artha jIvAdiprameyaM / kiMviziSTaM anekAMtAtmakaM aneke aMtAH sahakramabhuvo dharmA yasyAsAvanekAMtastaM / kasmAt zrutAt syAdvAdAt / anekAMtaH pramANAditi vacanAt / saMkSeparucivineyAzayavazAdidamuktaM / ayamarthaH- anekAMtAtmakaM jIvAdyarthamutpAdavyayadhrauvyayuktaM sadityAdizrutAnizcitya punastaddharmAn vyavahArArtha naigamAdinayaiH parIkSate saMkSeparuciH prmaataa| tasya tAvataiva tattvAdhigamasaMbhavAt / madhyamaruciH punarvizeSajJAnopAyainAmAdinikSepairAbhidhAnapratyayarUpAn bhedAn nyasya nirdezAdibhiranuyogairanuyukte / tasyaiva tAvatprapaMcakAMkSitatvAt / vistararucistu jIvAdidravyANi pratyeka sadAdibhiranuyogairanuyujya guNajIvaparyAptyAdibhedaistattvaM vetti / tato vizuddhAdhigamasamyagdarzanaH san zukladhyAnarUpAMtaraMgatapasA kRtsnakarmanirmUlanaM kRtvA vimuktaH sukhaM tatphalamanubhavatIti // nirmAtAH pramANanayanirdezAdayaH / nikSepAH ke pratipAdyatAmiti ceducyate- adhigamopAyAH nikSepAH te ctvaarH| nAmanikSepaH, sthApanAnikSepaH, dravyanikSepaH, bhAvanikSepa iti / tatra jAtidravyaguNakriyANi nAmapratIhAra ityAdi / ekajIvAnekAjIvanAma kAkA For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM valikAvAhI hAra ityAdi / anekajIvaikAjIvanAma AMdolakamityAdi / anekajIvAjIvanAma nagaramityAdi / AhitanAmakasya dravyasya so'yamiti saMkalpena vyavasthApyamAnA sthApanA / sA dvidhA sadbhAvasthApanA'sadbhAvasthApanA ceti / tatra mukhyadravyAkRtiH sadbhAvasthApanA arhatpratimAdiH / tadAkArazUnyA asadbhAvasthApanA kaparyAdi / dravyamapi dvidhA AgamanoAgamabhedAt / tatra jIvAdiprAbhRtajJAyI ciraparapratipAdanAdyupayogarahitaH zrutajJAnI AgamadravyaM / noAgamadravyaM tredhA jJAyakazarIrabhAvitavyatiriktabhedAt / tatra jIvAdiprAbhRtajJAyakasya zarIraM trividhaM atItAnAgatavartamAnavikalpAt / atItaM ca tyaktaM cyutaM cyAvitaM ceti tridhaa| tatra tyaktaM prAyopagamaneMginIbhaktapratyAkhyAnabhedasamAdhimaraNavisRSTaM / svAyuHpAkavazAcchinnaM cyutaM / viSavedanAdinA khaMDitAyuSa cyAvitamiti / gatyaMtare sthito jIvo manuSyatvAbhimukho bhaaviityucyte| karmanokarmabhedaM tadvyatiriktaM / tatra jJAnAvaraNAdyaSTavidhamAtmanaH pArataMtryanimittaM karma / zarIratrayaparyAptiSaTkayogyapudgalapariNAmo nokarma / taijasasyaudArikavaikriyikAhArakeSkaMtarbhAvAt / vigrahagatau ca kArmaNoMs tarbhAvAt / bhAvazcAgamanoAgamabhedAt dvedhA / tatra AgamabhAvo jIvAdiprAbhRtajJAyI tadupayuktaH shrutjnyaanii| vivakSitaparyAyapariNato noAgamabhAvaH / nanu nikSepAbhAve'pi For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. pramANanayairadhigamyata eva tattvArtha iti cenna aprakRtanirAkaraNArthatvAt / prakRtaprarUpaNArthatvAcca nikSepasya / na khalu nAmAdAvaprakRte pramANanayAdhigato bhAvo vyvhaaraayaalN| mukhyopacAravibhAgenaiva tatsiddheH / na ca tadvibhAgo nAmAdinikSepairvinA saMbhavati yena tadabhAve'pi tattvAdhigatiH syAt // atha bhUyaH zAstrAdhyayanaphalaM darzayatibhavyaH paMcagurUn tapobhiramalairArAdhya budhvA''gamaM / tebhyo'bhyasya tdrthmrthvissyaacchbdaadpbhrNshtH|| dUrIbhUtatarAtmakAdadhigato boddhA''kalaMkaM padaM / lokAlokakalAvalokanabalaprajJo jinaH syAt svayaM // 5 // syAdbhavet / kaH bhavyaH mokSaheturatnatrayarUpeNa bhaviSyati pariNaMsyatIti bhavyaH / abhavyasya muktaavnaadhikaaraat| kiMviziSTaH syAt jinaH syAt / punaH kathaMbhUtaH lokAlokakalAvalokanabalaprajJaH SadravyasamavAyo lokaH tato bahiralokaH kevalAkAzarUpaH / tayoH kalA vibhAgaH / athavA lokazvAlokazca kalAzca jIvAdayaH padArthAH tAsAmavalo For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 bhaTTAkalaMkapraNItaM kanaM tatra balaM zaktiH prajJA prakRSTaM jJAnaM ca vidyate yasya sa tatheoktaH / kathaM svayaM svenAtmanA neMdriyAdisAhAyyenetyarthaH / punarapi kiMviziSTaH adhigataH prAptaH kiM padaM sthAnaM / kiMviziSTaM AkalaMkaM akalaMkAnAmidaM ArhatyamityarthaH / nanu muktau jIvasya jJAnAbhAvastatsvA - bhAvyavirahAdityAzaMkyAha -- boddhA budhyate jAnAtItyevaMzIlastatsvabhAva ityarthaH / kiM kRtvA abhyasya punaH punarbhA - vayitvA / kaM tadarthaM tasyAgamasyArthoM jIvAdivastu taM / Adau kiM kRtvA budhvA adhItya jJAtvA ca / kaM AgamaM zrutaM / kebhyaH tebhyaH paMcagurubhyaH sakAzAt / kasmAdavadhibhUtAcchabdAt varNapadavAkyAtmakaprayogAt / kiMviziSTAt arthaviSayAt arthe jIvAdivastu viSayo gocaro yasya tasmAdityanenAnyApohaH zabdaviSaya iti saugatamataM pratikSiptaM / tatra pravRttyabhAvAt / punaH kiMviziSTAt apabhraMzataH bhraMzo lakSaNadoSastasmAdapagataH apabhraMzastasmAt / anena yo jAgAretyAdivAkyAprAmANyaM pratipAditaM / tataH pUrvaM kiM kRtvA ArAdhya sevitvA kAn gurUn arhadAdIn / kati paMca | kairguNaiH tapobhirbAhyAbhyaMtarairicchAnirodhaiH / kiMviziSTaiH amalaiH mithyAtvAdimalarahitaiH / paMcagurucaraNasyaiva paramamaMgalatvAt / tadguNagaNAnusmaraNasya zAstraparisamAptau saphalatvAt / evaM paramAgamAbhyAsAtsvArthasaMpattiruktA // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. idAnIM punaH parArthasampattiM nirdizatipravacanapadAnyabhyasyAstitaH prinisstthitaa-| nasakRdavabudhdheddhAdvodhAbudho hatasaMzayaH // bhagavadakalaMkAnAM sthAnaM sukhena smaashritH| kathayatu zivaM paMthAnaM vaH padasya mahAtmanAM 6 kathayatu pratipAdayatu / kaH budhaH jJAnI / kaM paMthAnaM mArgaprAptyupAyaM / kiMviziSTaM zivaM zivasya hetuH zivastamupacArAt / kasya padasya sthAnasya / keSAM mahAtmanAM mahAMtaH saMsAribhyo'tiriktAH siddhA AtmAno jIvAsteSAM / kebhyaH kathayatu vaH yuSmabhyaM vineyebhyaH / kena sukhena tAlvoSThapuTavyApArAklezAbhAvena / kiMviziSTaH san samAzritaH praaptH| kiM sthAnamavasthAnaM na kSaNabhaMgaM tatropadezAbhAvAt / kiMvikSiSTaM bhagavat trilokapUjArha / keSAM sthAnaM akalaMkAnAM na vidyate doSAvaraNarUpAH kalaMkA yeSAM te aklNkaastessaamrhtaamityrthH| kiMviziSTaH san hatasaMzayaH upalakSaNametat / tenAyamarthaH- hatA naSTAH saMzayAdayo yasya sa tathokta iti / kiM kRtvA avabudhdya nizcitya / kathaM asakRt punaHpunAtvetyarthaH / kAn / arthAn jIvAditattvAni / kiMviziSTAn pariniSThitAn / vyavasthitAn / ka tatasteSu pravacanapadeSu / kasmAt bodhAt jJAnAt / For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 bhaTTAkalaMkapraNItaM kiMviziSTAt iddhAt ujvalAt saMkaravyatikaravyatirekAt / ahamahamikayA prakAzamAnAdityarthaH / kiM kRtvA abhyasya pariciMtya / punaHpunarupayujyetyarthaH / kAni pravacanapadAni prakRSTaM pUrvAparavirodharahitaM vacanaM prakRSTasya vA puruSasya vacanaM tasya padAni samyagdarzanAdIni Namo araraMtANamityAdIni vA / paramAgamAbhyAsAt pariNatazrutajJAnaH zukladhyAnAnalanirdagdhadravyabhAvakalaMkaH sArvazyamApanno mokSamArgoMpadezAya parArthAya ceSTatAmiti bhAvo devAnAM // nAbhyAsastAhagasti pravacanaviSayo naiva buddhizca tAdRk / nopAdhyAyo'pi zikSAniyamanasamayastAdRzo'stIha kAle // kiMtvetanme munIMduvratipaticaraNArAdhanopAttapuNyaM / zrImadbhaTTAkalaMkaprakaraNavivRtAvasti sAmarthyahetuH // 1 // mA'yaM madAMdha iti cetasi kopmaadhu-| mAdhuryameva vahate sudhiyAM maduktiH // kiM kaaminiijnmdotkttcaattuvaannii| prANezvarasya rasanATakanartakI na // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghIyastrayam. 103 tathA'pyetatparIkSatAM / maduktaM mtsrojjhitaaH|| hiinaadhikmbhivyktu-| mete hi nikaSopamAH // 3 // viruddha darzanaM yasya / nihnavastasya kiNkrH|| tejobhirdunirIkSyaM kiM / ghUkazUko'rkamRcchati // 4 // ityabhayacaMdrasUrikRtau laghIyastrayatAtparyavRttau syAdvAdabhUSaNasaMjJAyAM nikSepaNaprarUpaNaM saptamaH paricchedaH // samAptazca prvcnprveshstRtiiyH|| iti bhaTTAkalaMkazazAMkAnusmRi laghIyastra yAkhyaM prakaraNaM samAptaM // bhadramastu jinazAsanazriye / zrAyasaikapadakAryajanmane // janmajanmakRtatApalopana / praayshuddhnijttvvittye||1|| For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 104 www.kobatirth.org bhaTTAkaGkapraNItaM svarUpasambodhanam -- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muktAmuktaikarUpo yaH karmabhiH saMvidAdinA // akSayaM paramAtmAnaM jJAnamUrtiM namAmi tam // 1 // sosstyAtmA sopayogo'yaM kramAddhetuphalAvahaH // yo prAyo grAhmanAdyantasthityutpattivyayAtmakaH // 2 // prameyatvAdibhirdharmairacidAtmA cidAtmakaH // jJAnadarzanatastasmAccetanAcetanAtmakaH || 3 || jJAnAdbhinno na nAbhinno bhinnAbhinnaH kathaMcana // jJAnaM pUrvAparIbhUtaM so'yamAtmeti kIrttitaH // 4 // svadehapramitazcAyaM jJAnamAtro'pi naiva saH // tataH sarvagatazcAyaM vizvavyApI na sarvathA // 5 // nAnAjJAnasvabhAvatvAdeko'neko'pi naiva saH // cetanaikasvabhAvatvAdekAnekAtmako bhavet // 6 // na vaktavyaH svarUpAdyairnirvAcyaH parabhAvataH || tasmAnnaikAntato'vAcyo nApi vAcAmagocaraH // 7 // sasyAdvidhiniSedhAtmA svadharmaparadharmayoH || samUrtirbodhamUrtitvAdamUrtizca viparyayAt // 8 // ityAdyanekadharmatvaM bandhamokSau tayoH phalam // For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svarUpasambodhanam. 105 AtmA svIkurute tattatkAraNaiH svayameva tu // 9 // kartA yaH karmaNAM bhoktA tatphalAnAM sa eva tu / / bahirantarupAyAbhyAM teSAM muktatvameva hi // 10 // sadRSTijJAnacAritramupAyaH svAtmalabdhaye // tattve yAthAtmyasaMsthityamAtmano darzanaM matam // 11 // yathAvadvastunirNItiH samyagjJAnaM pradIpavat // tatsvArthavyavasAyAtma kathaJcitpamiteH pRthak // 12 // darzanajJAnaparyAyeSUttarottarabhAviSu / / sthiramAlambanaM yadvA mAdhyasthyaM sukhaduHkhayoH // 13 // jJAtA draSTA'hameko'haM sukhe duHkhe na cAparaH // itIdaM bhAvanAdAya cAritramathavA paraH // 14 // tadetanmUlahetoH syAtkAraNaM sahakArakam / / tabAhyaM dezakAlAdi tapazca bahiraGgakam // 15 // itIdaM sarvamAlocya sausthye dauHsthye ca zaktitaH // AtmAnaM bhAvayannityaM rAgadveSavivarjitam // 16 // kaSAyai raJjitaM cetastattvaM naivAvagAhate // nIlIrakte'mbare rAgo durAdheyo hi kauMkumaH // 17 // tatastvaM doSanirmuktyai nirmoho bhava sarvataH / / udAsInatvamAzritya tattvacintAparo bhava // 18 // heyopAdeyatattvasya sthitiM vijJAya heyataH // nirAlambo bhavAnyasmAdupeye sAvalambanaH // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 106 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAkalaMkapraNItaM svaM paraM ceti vastutvaM vasturUpeNa bhAvaya || upekSAbhAvanotkarSaparyante zivamApnuhi // 20 // mokSespi yasya nAkAMkSA sa mokSamadhigacchati // ityuktatvAddhitAnveSI kAMkSAM na kApi yojayet // 21 // sA'pi ca svAtmaniSThatvAtsulabhA yadi cintyate || AtmAdhIne sukhe tAta yatnaM kiM na kariSyasi // 22 // svaM paraM viddhi tatrApi vyAmohaM chindhi kintvimam || anAkulasvasaMvedye svarUpe tiSTha kevale // 23 // svaH svaM svena sthitaM svasmai svasmAtsvasyAvinazvare // svasmin dhyAtvA labhetsvetthamAnandamamRtaM padam // 24 // iti svatattvaM paribhAvya vAGmayaM / ya etadAkhyAti zRNoti cAdarAt // karoti tasmai paramArthasampadaM / svarUpasambodhanapaJcaviMzatiH // 25 // // iti svarUpasambodhanam || For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // paramAtmane namaH // // atha laghu sarvajJasiddhiH // For Private And Personal Use Only 107 yasya yajjAtIyAH padArthAH pratyakSAH tasyAsatyAvaraNe tespi pratyakSAH / yathA ghaTasamAnajAtIyabhUtalapratyakSatve ghaTaH / pratyakSAzca vimatyadhikaraNabhAvApannasya kasyaciddezAdiviprakRSTatvena dharmAdharmAkAzakAla himavanmaMdarama karAkarAdisajAtIyAH naSTamuSTiciMtAlAbhAlA bhajIvitamaraNasukhaduH khagrahanakSatramaMtrauSadhi - zaktyAdayo bhAvAstadAgamapraNeturiti / na tAvadayamasiddho hetuH / tathAhi yo yadviSayAnupadezA liMgAnanvayavyatirekAvisaMvAdivacanAnukramakartA sa tatsAkSAtkArI yathA asmadAdiryathoktajalazaityAdiviSayavacanaracanAnukramakArI tadraSTA naSTamuSTyAdiviSayAnupadezAliMgAnanvayavyatirekAvisaMvAdivacanaracanAnukramakartA ca kazcidvimatyadhikaraNabhAvApannaH puruSa iti / yathoktaviSayavacanaracanAnukramavizeSasyA pauruSeyasya karturabhAvAdasiddho'yamapi heturiti cetkutaH punarnararacitavacanaracanAviziSTasyAsya vacanaracanAnukramavizeSasyApauruSeyatA'vasIyate yato'si - ddhatA'sya hetoH syAt / na tAvatpratyakSeNApauruSeyatA'vasIyate / prasajyapratiSedhapakSe hi pauruSeyatvAbhAvo 'pauruSeyatvaM / taccaanAdikAlasya atItasyApratyakSIkaraNa tadA na zakyate
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 bhaTTAnantakIrtipraNItA sAkSAtkatu / tatpratyakSIkaraNe sa evAtIMdriyArthadarzI syAt / adhunA tadabhAvasAdhane kumArasaMbhavAderavizeSaH kAlidAsAderidAnImabhAvAt / pratyakSasyAbhAvaviSayatvavirodhAdanabhyupagamAt / abhAvapramANavaiyarthyaprasaMgAcca / abhAvapramANAttadabhAvasiddhizcet tatpramANapaMcakavinivRttirAtmA vA jJAnanirmuktastadanyajJAnaM vA syAt / tatra sarvasya pramANapaMcakAbhAvo'siddho nAbhAvasAdhanAyAlaM parasya / bhAvatke vybhicaarii| piTakatraye'pi bhAvAt / puruSasadbhAvAvabodhakapramANapaMcakavinivRtteravizeSAt ato'syApi vedavadapauruSeyatAsiddhiH / paraiH piTakatraye puruSasadbhAvAbhyupagamAt pramANapaMcakavinivRtterasAdhakatvamiti cenna / parAbhyupagamasya bhavato'pramANatvAt / pramANatve vede'pi taireva puruSasadbhAvAbhyupagamAdastu pauruSeyatvasiddhiH / anyathA'trApi mAbhUt avizeSAt / AgamAMtare ca paraiH puruSasadbhAvAbhyupagamAt / pramANapaMcakavinivRtterasAdhakatve vede'pyasAdhakatvamastu / lakSaNayukte bAdhAsaMbhave tallakSaNameva dUSitaM syAt iti sarvatrAnAzvAsAt / kasya vA'bhAvajJAnAbhAvAdabhAvasyAbhAvagatiH / kiM sarvasya vAdinaH prativAdino vA ? tatra sarvasyAbhAvajJAnAbhAvo'siddhaH / prativAdino'bhAvajJAnAbhAvo vede'pi samAnaH / vAdino'bhAvajJAnAbhAvAtprameyAbhAvasyAbhAve prativAdino vede'pyabhAvajJAnAbhAvAtprameyAbhAvo na syAt / tayorvizeSAbhAvAt / Aga For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH mAMtare vAdiprativAdinorubhayorapyabhAvajJAnAbhAvAtprameyAbhAvasyAbhAvo yujyate / na vede vigAnAt / prativAdino'bhAvajJAnAbhAve'pi vAdino bhAvAditi cenna / vAdino yadabhAvajJAnaM tacchUddhAnusAriNaH sAMketikaM nAbhAvabalopajAtaM / AgamAMtare prativAdino prAmANyAbhAvajJAnavaMt / anyathA' gRhItasamayasyApi abhAvajJAnotpattiH syAt / sAMketikAcAbhAvajJAnAnnAbhAvasiddhiranyatrApi tato'prAmANyabhAvasiddhiprasaMgAt / etena- pramANapaMcakaM yatra vasturUpe na jAyate / vastusattAvabodhArthaM tatrAbhAvapramANatetyetatprativyUDhaM / caityavandanAdivAkye'pi puruSavastusattAvabodhakapramANapaMcakApravRttiprasaMgAt / prameyAbhAvasyAbhAvAtpramANapaMcakanivRttAvapyabhAvapramANasyApravRttAvuktadoSAnuSaMgAt / AtmA jJAnanirmukto'bhAvapramANamityatrApi sarvathA jJAnanirmuktAtmano nAbhAvaparicchedakatvaM virodhAtparicchedasya jJAnadharmatvAt / niSedhyaviSayapramANapaMcakavinirmuktAtmano vyabhicAritvaM anyatrApyavizeSAt / tadanyajJAnalakSaNAbhAvapramANe'pi pauruSeyatvAt / anyasyAnAdisattvasya jJAnaM tada yajJAnaM tatpratyakSAdInAmanyatamaM cennAbhAvapramANaM syAt / abhAvapramANaM cenna vastusattAviSayaM syAt / tadviSayatve nAbhAvaH syAttasya tadviSayatvavirodhAt // pauruSeyatvAdanyastadabhAvastagrAhi jJAnaM tadanyajJAnamiti cedatrApi tasya kimutthApakaM ? pramANapaMcakAbhAvazcetpUrvavaddhya For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAnantakArtipraNItA bhicAraH / prameyAbhAvo'pi taddhetuH tadabhAvAdanyatrAbhAvajJAnAnutpatteravyabhicAra iti cetsa eva doSaH / na cAbhAvasya janakatvamabhAvatvavirodhAt / anAdisattvAttadabhAvajJAnaM nAbhAvAditi cettadanAdisattvasya jJAtasyAjJAtasya vA'bhAvajJApakatvaM syAt / / ajJAtasya jJApakatve saMketAgrAhiNo'pi sarvasyAbhAvajJAnaM ( pakatvaM ) syAt / kenacitpatyAsattiviprakarSAbhAvAt / nApi jJAtasya jJApakatvaM jJaptarevAsaMbhavAt / pratyakSAdipramANapaMcakasyAnAdisattvAjJApakatvena vakSyamANatvAt / pratyakSAdInAmanyatamena cAnAdisattAvayame 'bhAvapramANavaiyarthyaM / tata eva pauruSeyatvAbhAvasiddheranAdisattvasiddhistadabhAvasiddhinAMtarIyakatvAt / astu tanAdisattvasiddhereva tadabhAvasiddhiriti cetsyAdetadyadi anAdisattvasiddhiH syAt / yAvatA saiva nAsti / pratyakSAdInAmanyatamenApi tasya tatsiddherayogAt / etena anAdisattvameva tadasatvamatastadupalaMbha eva pauruSeyatvAbhAvopalaMbha ityetannirastaM / abhAvapramANAbhAve kathamAtmAdInAM mUrtyAdyabhAvaH pratIyata iti cennAvazyamAtmAdInAM mUrtyAdyabhAvo jJAtavyaH tasyAjJAne pi kasyAzcitpuruSArthakSaterabhAvAt / pauruSeyatvAbhAvAnavabodhe punaraprAmANyAbhAvanizcayAbhAvAnnavedArthe niHzaMkApravRttiH syAt / tato nAbhAvAdapi pauruSeyatvAbhAvasiddhiH // paryudAse'pi kimanyatpauruSeyatvAbhimataM pratyakSasiddhaM syAt / For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 111 laghusarvajJasiddhiH na tatsattvAdikaM / tatastatsiddharasmAbhirapISTatvAt / tadanA. disiddhateticetsa eva doSo'nAdikAlasyAdarzane taddarzanAyogAditi / samayAdarzino'pi vA taddarzanaprasaMgaH / karturasmaraNAdayo'pi hetavo na vedasyApauruSeyatAM sAdhayati / karturasmaraNaM hi vAdinaH prativAdinaH sarvasya vA tatsAdhanaM syAt ? vAdino'pi tatkarturabhAvAdanupalabdhervA syAt ? / anupalabdhezca tadanaikAMtikaM syAt / tathAvidhasyAgamAMtare'pi bhAvAt karturasmaraNanimittAnupalabdheravizeSAt / paraiH kartu. rAgamAMtare smaraNAnna vAdino'smaraNa tatreti cet na parakIyasmaraNasyApramANatvAt / anyathA na vede'pi vAdino' smaraNaM syAtparaistatrApi kartuH smaraNAt / karturabhAvAdasmaraNaM cekiM pramANAMtarAdetasmAdevAnumAnAttadabhAvasiddhiH ? / pramANAMtarAttadabhAvasiddhau asyAnumAnasya vaiyarthya tata evApauruSeyatvasiddheH / asmAdevAnumAnAttadabhAvasiddhizcettadabhAvAsiddhau kathamasya heto. siddhiyenAtastadabhAvasiddhiH syAditItaretarAzrayadoSaH kathaM na syAt / prativAdino'pi karturasmaraNaM tatrAsiddhaM nApauruSeyatvasAdhanAyAlaM / tatra hi prativAdI smaratyevaM kartAraM / ityetena sarvasyAsmaraNaM pratyAkhyAtaM / sarvAtmajJAnavijJAnarahito vA kathaM sarvasya karturasmaraNamavaiti // yadvedAdhyayanapUrvakaM vedAdhyayanavAcyatvAdadhunAdhyayanaM yathe For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 bhaTTAnantakIrtipraNItA tyetadanyatrApi zakyate eva vaktuM / bhAratAdhyayanaM sarva tadadhyayanapUrvakaM / tadadhyayanavAcyatvAdadhunAdhyayanaM yatheti / zabdAdapyanAditvasiddhiraprAmANyAbhAvanizcaye sati syAt / tannizcayo'pi tato'nAditvasiddhau syAt / anyathA doSAzrayapuruSasadbhAvAzaMkayA nAprAmANyAbhAvanizcayaH syAditItaretarAzrayatvAnna zabdAdapi tatsiddhiH / na ca tathAvidhaM vAkyamasti / nApi vidhivAkyAdanyasya paraiH prAmANyamiSyate / tAdRgvacanAnukramAMtarasyAbhAvAt nopamAnamapi tatsAdhanaM / nApyarthApattiH / anAditvamapauruSeyatvAkhyamaMtareNa ko'rthaH pramANaSaTkapramito na bhavati yatastasya kalpanA syAt / na sa prAmANyalakSaNaH tathAvidhasyAnyatrApi bhAvAt / doSAzrayapuruSasadbhAvAnna so'nyatreti cedatra puruSAbhAvaH kuto'vasitaH ? anyatazcetsa evocyatAM kimanena siddhopasthAyinA / prAmANyAnyathAnupapattiriti cecakrakaprasaMgaH / sa nAprAmANyAbhAvalakSaNo'pyuktadoSAnativRtteH / na cAprAmANyAbhAvAtpuruSasyAbhAvasiddhiH dhUmAbhAvAdagnyabhAvavat / kAryAbhAvasya kAraNAbhAvavyabhicArAdanyathAnupapatterabhAvAt / apratibaddhasAmarthyasya puMso prAmANyakAraNasyAbhAvasAdhane'pi na sarvathA puruSasyAbhAvasiddhiH / puruSamAtrasyAnirAkaraNAdiSTasiddhizca / tathAvidhasyAtIMdriyajJAnavikalasya puMso'niSTatvAt // nanvatIMdriyArthasya jJAturabhAvAdanyasyApyasiddheH siddha eva For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH 113 puruSAbhAvaH / kathaM punaratIMdriyArthavedino bhavatA vibhAvito'bhAvaH ? pratyakSasyAtyakSe'nakSajJAnavati bhAvAbhAvavivecanasAmarthyAbhAvAt / bhAve vA nAsmindeze kAle vA bhAvasAdhanaM ghaTate / abhISTatvAt / dezakAlAtmajJAnAnAmanavayavenAvyApakasyAsarvadarzipratyakSasya sarvadA sarvatra sarvajJAbhAvajJAnamayuktaM tathA jJAne sarvajJasiddhiprasaMgAt / na ca pratyakSa mabhAvaviSayaM uktadoSAt / pramANapaMcakAbhAvalakSaNo'bhAvaH samudrodakaparisaMkhyAnenAnaikAMtikaH / na ca pramANapaMcakasyAbhAvo'tra anumAnasaMbhavAt / jJAnamAtranirmuktAtmarUpo'pyabhAvo nAparicchedako virodhAt / paricchedo hi nAma jJAnadharmaH sa kathamazeSAtmanA jJAnanirmuktasyAtmanaH syAdabhAvaviSayasyApi jJAnasyAbhAvAt / bhAve vA tasyaivAbhAvaparicchedakatvAttadevAbhAvapramANamiti vaktavyaM nAnyat / abhAvajJAnabhAve ca kathamAtmA jJAnanirmukto'bhAvapramANaM syAt / niSedhyaviSayajJAnavaikalyAdAtmA jJAnanirmukto'bhAvajJAnahetutvAdabhAvapramANamucyate iti cetsati mukhye kiM gauNakalpanayA / kena vA niSedhyaviSayajJAnenAtmano nirmuktirabhAvajJAnahetuH / tadviSayadarzanajJAnena svAtmano nirmuktiranaikAMtikI sarvAtmano' sidhdeti na tathAvidhadarzanajJAnenAtmano nirmuktirabhAvajJAnasAdhinI / nirAcikIrSita viSayAnumAnAdijJAnairapi samastavyastairAtmano nirmuktiH pratyAtmaniyatacetovRttivizeSeNAnaikAMtikI For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAnantakIrtipraNItA tAdRzyeva / tadanyajJAnamapi sarvajJAbhAvasAdhanaM / ___ abhAvAbhidhAnaM pramANaM azeSajJeyaviSayavijJAnavikalAsakalajJeyajJAnasamanvitakAladezAnavacchinnasakalapuruSapariSatsAkSAtkaraNamaMtareNa kimanyat taccAsarvajJasya kathaM syAt / kvacitkadAcitkasyacittathA jJAne na sAkalyena sarvajJAbhAvasidhdiH / sarvajJasadbhAvAdanyastadabhAvaH tadgrAhi jJAnaM tadanyajJAnamiti cettadapi sarvathA sarvatra sarvajJo nAstItyAtmAnamAsAdayatpramAtuH sarvajJatAmAsAdayati / anyathopajAyamAnaM tava na kaMcanArtha puSNAti / puruSamAtrasyAbhAvasiddhAvanyayogavyavacchedenAprAmANyanivRtteranizcayAt na codanAtaH sarvajJAbhAvasiddhiH / tadasiddhau ca puruSamAtrasyAbhAvasiddhiritItaretarAzrayatvAnna codanApi sarvajJAbhAvasAdhikA / aprAmANyanivRttyanyathAnupapattyA puMso'pramANyakAraNasyAtIMdriyajJAnavikalasyAbhAvasiddheranyasya vItarAgasarvajJasya bhAve'pi tadguNairapakRSTatvAdoSANAmastyevAprAmANyanivRttiH / sarvajJanivRttyanizcaye'pi codanAyAstataH kathamitaretarAzrayadoSaH syAditi cedevamaprAmANyanivRttiH pratyAgame'pi kiM na syAt / mithyAtvAjJAnasaMzayalakSaprANAmANyanivRtyasidhderiti cedatra kutastadabhAvasidhdiH / doSAzrayapuruSasyAbhAvAditi ceditaretarAzrayatvaM / abhAvapramANAditi cettathA'nyatrApi kiM na syAt / tathA'prAmANyAbhAvasidhdau ca pratyAgamasyAzeSaviSayAvabodhAvabodhakasyAvabodhakatvena codanAvatprA For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH mANyAcodanAtaH sarvajJAbhAvasidhdeH sa pratibaMdhakaH syAt / tasmAcodanAtaH sarvajJAbhAvasidhdimicchatA'nyayogavyavacchedenAprAmANyanivRttiH sAdhanIyA / tatsidhdirapi sarvajJAbhAvasidhyA puruSamAtrAbhAvasidhdau syAditi kathamitaretarAzrayadoSo na syAt / astu vA'nyayogavyavacchedena zruteraprAmANyAbhAvanizcayastathApi nAtaH sarvajJAbhAvasidhdiH / kAryArthe vedasya prAmANyAdanyatra prAmANyAnabhyupagamAttathAvidhAyAzca zruterabhAvAt / kharaviSANamityupamAnamapi na sarvajJAbhAvasAdhanaM / upamAnaM hI upamAnopameyayorubhayorapyadhyakSatve sAdRzyAlaMbanamudeti / anyathA upamAnopameyayoH sAdRzyasyApratItena sAdRzyaviziSTaM vastu tadviziSTaM vA sAdRzyamupamAnasya viSayaH syAt / pra. tyakSatve cobhayoH sarvajJanirUpitAyAH pratyakSeNaiva pratIterupamAnamapArthakaM syAt / pratyakSeNaiva sarvadA sarvatra sarvajJanIrUpatApratipattau pratipattimataH sarvajJatApattiH / viparyaye na sarvathA sarvajJanIrUpatAsidhdiH / ahamiva sarvadA sarvapuruSAH pratiniyatamarthamiMdriyaiH pazyaMti azeSapuruSavadahaM vetyetadapyupamAnaM tAdRgeva / tathA sakalapuruSasAkSAtkAridarzanasyAniyataviSayatvAtIMdriyatvaprasaMgAt svavacanavirodhazcaivaM syAt / vimatyadhikaraNabhAvApannasya kasyacittajJAnasya cAtIMdriyasyAdarzanena sAdRzyapratIterabhAvAt na tatrApyupamAnasaMbhavaH / saMbhave'pi na taveSTasidhdiH syAt / svAtmani ca yAvadbhiH kAraNairjanitamarthasAkSAtkAri For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAnantakIrtipraNItA vijJAnaM yathAbhUtArthaprAyupalabdhaM tathA sarvadA sarvatra prANyaMtare'pIti niyame naktaMcarANAmanAlokAMdhakAravyavahitarUpopalaMbho na syAt / svAtmani tathA'nupalaMbhAt / prANyaMtare svAtmanyanupalabdhasyApyanAlokAMdhakAravyavahitarUpopalaMbhalakSaNA tizayasya saMbhave tadvatpuruSAMtarasyApi iMdriyamaMtareNa dravyasvabhAvadezakAlavyavahitarUpAdyupalaMbhaH kiM na syAt / tathA caika evAtItAnAgatavartamAnAnaMtArthavyaMjanaparyAyAtmakasUkSmAMtaritadUrArtheSvanaMteSvapratibadhdavRttiramalaH kevalAkhyo'naMtAvabodhaH sidhdimAstighnute / tasmAt--- yairuktaM kevalajJAnamiMdriyAdyanapekSiNaH / sUkSmAtItAdiviSayaM sUktaM jIvasya tairadaH // 1 // tathAca yaduktaM kaizcityadi SaDbhiH pramANaiH syAtsarvajJaH kena vAryate ekena tu pramANena sarvajJo yena kalpyate // nUnaM sa cakSuSA sarvAnrasAdInpratipadyate // yajjAtIyaiH pramANaistu yajjAtIyArthadarzanaM // bhavedidAnI lokasya tathA kAlAMtare'pyabhUt // yatrApyatizayo dRSTaH sa svArthAnatilaMghanAt / For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH 117 dUrasUkSmAdidRSTau syAnna rUpe zrotRvRttitaH // ityetadanenApAstaM / tathAhiyena jAtyaMtare rUpagAlokaM vineSyate // nUnaM sa cakSuSA rUpamanAlokaM samIkSate // yathA jAtyaMtare dRSTaH svabhAvAtikramo'dhunA // narAMtare tathA'nakSadRSTirUpo'nyadA'pyabhUta // jAtyaMtare yathA dRSTo'tizayaH svArthalaMghanaH / tathA narAMtare'pi syAdanau nayanavRttitaH // . tathAhi- cakSuHzravaso bhujaMgA iti kavipravAdazca zrUyate / teSAM sa mithyAvAda iti cenna bAdhakAbhAvAt karNacchidrAnupalabdheH / asmadAdAvanupalabdhireva bAdhakamiti cet kathaM tarhi jAtivizeSasyAMdhakArAMtaritarUpagrahaNaM / tathAvidhAnupalaMbhasyAvizeSAttadavizeSe'pi tatsaMbhave'nyatra ko virodho bhaviSyati / na dRSTaM ca pratyakSasya manAgapi sAmarthya / nAnumAnAdeH / liMgAdirahite kvacidityetadapyanalpatamovilasitaM / aMdhakAravyavahitarUpagrahaNavajAtivizeSasya puruSavizeSasyApi kAlavyavahitadharmAdigrahaNamaviruddhamiti / bhavatu vA svArthAnatilaMdhanaM tathApi sarvajJatvamanivArya / cakSurAdibhiratizayavadbhirdravyasvabhAvadezakAlavyavahitarUpAdisadbhAvopalaMbhAt / upalabhyate hi ca For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 bhaTTAnantakIrtipraNItA kSurAdInAM dUrasthitarUpAdigrahaNe gRdhrAdipvatizayaH / rUpAdivirahiNAM cAkAzakAlAtmAdInAmaMtaHkaraNajanitena vizadAtmanA jJAnenopalaMbhAt / vaizadhaM ca manojanitajJAnasya bhAvanAbalataH / kAmazokAdiviplutadhiyaH kAminyAdipratibhAsavat / kAminyAdAvupalaMbhasaMbhavAtsyAdbhAvanAbalato vaizA nAtrAtyaMtaparokSe liMga iti cenna / atrApi zrutamayena jJAnenopalaMbhasaMbhavAt / tasyApi svatazcodanAvatprAmANyAt / puruSAbhAvasyAnyatrApi duranvayAt / jJAnasya vA jJeyaparimANasya kaH svaarthH| karaNAnAM hyayaM viSayaniyamo na buddheH tasyAH samastajJeyavyApitvAt / sakalamanekAMtaM sattvAditi vizvasya viSayIkaraNAt / tasyAzcAniyatAyA buddheniyamahetUnAmiMdriyANAmabhAvAt / doSAvaraNakSayAcca / vaizadyAniyataviSayatvAbhyAmanaMtAttatsAkSAtkAriNyAH kiM paMcaviSayAvabodho virodhamadhyAste / yenaikena pramANena sarvajJatvavirodhaH syAt / etena sadiMdriyasaMprayogajatvena sarvajJatvanirAkaraNaM nirastaM / iMdriyArthasannikarSajasya hi jJAnasyAyaM vartamAnArthagrahaNalakSaNAniyamo nAtIMdriyasya / tasyAtItAnAgatavartamAnArtheSvavizeSAt / kathamanyathA trikAlaviSayamartha codanA puruSasya pratipAdayati / aMdhasyevArthaH darzaH (?) parokSArtha kevalaM vaizaye vivaadH| tatrApi doSAvaraNakSayo nimittaM / rajonIhArAdyAvRtArthapratibhAsasyeva tadviyogaH / kathaM punaranakSAzritasya jJAnasyAyaM pratyakSavyapa For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH deza iti cennAkSAzritatvaM pratyakSAbhidhAnasya vyutpattinimittaM gatikriyeva gozabdasya / pravRttinimittaM tvekArthasamavAyinA' kSAzritatvenopalakSitamarthasAkSAtkAritvaM gatikriyopalakSitagotvavat gozabdasya / anyaddhi zabdasya vyutpattinimittamanyadvAcyaM anyathA gacchaMtyeva gauaurityucyeta nAnyA vyutpattinimittAbhAvAt / jAtyaMtaraM ca gatikriyApariNataM vyutpattinimittasadbhAvAdgozabdavAcyaM syAt / anyatve tu vyutpattinimittAbhAve'pi tenopalakSita eva pravRttinimite gozabdasya vRtte vyAptyativyAptI / tatheha kevalajJAne vyutpattinimittasyAkSAzritatvasyAbhAve'pi pravRttinimittasyArthasAkSAkAritvasya bhAvAt pratyakSAbhidhAnavRttiraviruddhA / tena sarvasyeMdriyadvAreNa pratiniyatArthAvabodhaparikalpanAsaMbhavAnnopameyastadabhAvaH / nApyarthApattigamyaH sarvajJAbhAvamaMtareNAsaMbhavinaH pramANaSaTakavijJAtasya kasyaciddharmAMtarasyAbhAvAt / vaktRtvAderapi sarvajJatayA'nupalabdhilakSaNaprAptayA itarAvyavacchedarUpayA virodhadvayasyApyasiddheranyathAnupapatterabhAvAt / kacidvaktari sarvajJatAunupalabdhervirodhasiddhau vedArthajJAtayA'pi tatrAnupalabdhayA virodhasiddherna kazcidvadArthajJaH sarvavit syAt / vaktari sarvatrAnupalabdhyA virodhasiddhiriti cenna svopalaMbhanivRttaranaikAMtikatvAt sarvopalaMbhanivRterasiddhatvAt / etena vaktRtvAdeH sarvajJatvAbhAvAnumApakatvaM nirastaM / asAdhyAviruddhasyAnyathA For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 bhaTTAnantakIrtipraNItA nupapativikalatayA hetutvAyogAt / tathAvidhasyApi hetutve jaiminiranyo vA na kazcitsarvajJAbhAva vedArthatattvaM vA veti vaktRtvAdibhyaH puruSAMtaravadityaniSTasiddhiH syAt / vaktR. tvAdyavizeSe'pi kasyacidvedArthajJatAtizayasaMbhave'nyA'pi kiM na syAt / syAdetat / dazahastAMtare vyogni yo nAmotplutya gacchati // na yojanamasau gaMtuM zakto'bhyAsazatairapi // 1 // tadvadyadi nAma kazcitpuruSo vedArthajJo na tAvatA puruSeNa kenacitsakalajJena bhavitavyaM / dRSTasvabhAvAtikramavirodhAdityetadapi zazakasya bhayAllocanasaMmIlananyAyamanukaroti // yadi nAma- dazahastAMtare vyomni nopluveran bhavAdRzAH // yojanAnAM sahasraM kimutplaveta na pakSirAT // 1 // yathA vIryAMtarAyakSayavazAt vainateyo yojanasahasramanyairalaMdhyamullaMghayati tathA puruSavizeSo'pi jJAnAvaraNIyakSayAtizayavazAt vizvamananyavedyaM vetti / laMghanodakatApAdivadeva vA na svabhAvAtikramaH syAt / yAdakAdivadAzrayo'sthiraH syAt / Ahito vA laMghanAdivat jJAnasyAtizayo yatnAMtarApekSI syAttatropayuktazaktInAmuttarottarAtizayAdAne sAdhanAnAmasAmarthyAt / yadA punarAzrayasthairya Ahito vA vizeSo na yatnAMtaramapekSate tadottarottarayatnasyottarottarAtizayAdhyAyakatvAt bhavatyeva jJAnasvabhAvAtizayakASThA / na cAsmAbhirabhyAsAtizayAdiSyate jJAnasyAtizayo yena For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghu sarvajJasiddhiH 121 jJAnasya laMghanAdivadabhyAsazatairapi svabhAvAtikramo na bhavatyeveti niyamaH syAt / kiMtu doSAvaraNakSayAtizayavazAdityuktaprAyaM / yAvajJeyavyApi jJAnasvabhAvasyAtmano doSAvaraNakSayasvabhAvopalabdhireva sakalajJatA na svabhAvAtikrAMtiH // yaccAnyaduktamanyaiH budhyAdInAma sArvazyamiti satyaM vaco mama // maduktatvAdyathaivAbhiruSNo bhAsvara ityapi // 1 // sarvajJo dRzyate tAvannedAnImasmadAdibhiH // nirAkaraNavacchaktyA na cAsIditi kalpanA // 2 // na cAgamena sarvajJastadIye'nyonyasaMzrayAt // naraMtara praNItasya prAmANyaM gamyate kathaM // 3 // pratyakSAdyavisaMvAdi prameyatvAdi yasya ca // sadbhAvavAraNe zaktaM ko nu taM kalpayiSyati // 4 // bhavatu vA sarvajJastathApi -- sarvajJo'yamiti tattatkAle'pi bubhutsubhiH || tajJajJAnajJeyavijJAnarahitairgamyate kathaM // 1 // kalpanIyAzca sarvajJA bhaveyurbahavastava // ya eva syAdasarvajJaH sa sarvajJaM na budhyati // 2 // sarvajJo nAvabudhdazva yenaiva syAnna taM prati // For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 bhaTTAnantakIrtipraNItA tadvAkyAnAM pramANatvaM mUDho jJAne'nyavAkyavat // 3 // ityetadanyatrApi samAnaM // sArvazyamahadAdInAmiti satyaM vaco mama // maduktatvAdyathaivAmiruSNo bhAsvara ityapi // 1 // pratyakSAdyavisaMvAdi prameyatvAdi yasya ca // . sadbhAvasAdhane zaktaM ko nu taM vArayiSyati // 2 // sarvajJanAstitA tAvat dRzyate nAsmadAdibhiH // na ca sAdhanavacchakyA sarvajJasya nirAkRtiH / / 3 // sarvajJAbhAvasiddhirna zruteranyonyasaMzrayAt // narAMtarapraNItasya prAmANyaM gamyate kathaM // 4 // athavA'stu sarvajJAbhAvastathApi ~ sarvatra sarvadA kazcit sarvajJo neti nAstikaiH / / sarvAtmajJAnavijJAnarahitairgamyate kathaM // 1 // kalpanIyAzca sarvajJA bhaveyurbahavastava // ya eva syAdasarvajJaH so'sarvajJaM na budhyati // 2 // sarvajJanAstitA yena na jJAtA naiva taM prati // prAmANyaM vedavAkyAnAmanyayogavivekataH // 3 // sarvajJAbhAvasyAsidhdau dharme codanaiva pramANamityavadhAraNasyAnupapatteH / nApyanumAnAtsarvajJAbhAvasiddhiH tasyAnyayogavyavacchedena prAmANyAvadhAraNaM tasya nirastatvAt // For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH 123 narte sa AgamAtsidhchanna ca tenAgamo vinA / / dRSTAMto'pi na tasyAnyo nRSu kazcitpratIyate // 1 // ityatrApi // na tAvatkArakapakSe bIjAMkuravaditaretarAzrayatvamanAditvAttatpravAhasya / nApi jJaptipaze- srvjnysyaanumaanaaprtiptteH| Agamasya svataH prAmANyAt / aprAmANyanivRttiH kathamiti cet kathaM vede / apauruSeyatvAditi cennApauruSeyANAmapi nIlotpalAdiSu dahanAdInAmanyathApratipattihetutvadarzanAt / abhAvaprAmANyAditi cedata evAtrApi syAditi samAnaM / tadevaM sarvajJAbhAvasyAsiddhiH / atIMdriyArthajJAturabhAvAdanyasyApyaniSTiH / siddha eva puraSAbhAva ityetadasAraM / pauruSeya evAyaM naSTamuSTyAdivacanaracanAnukramavizeSaH kevalamanAdirupadezaparaMparayA'tIMdriyArthajJAturabhAve'pi pramANabhUtaH prabaMdhenAnuvartate iti cedanyo'pi vacanAnukramavizeSaH prabaMdhenaivaM pravartamAnaH pramANabhUtaH kiM na syAt / tadanusAribhirevAsAvatIMdriyajJAnapUrvakatvenAbhyupagataH / tajjJAnasya cAbhAvAt upadezaparaMparAyAzvAnabhyupagamAnna pramANamiti cet kiM parAbhyupagamo bhavataH pramANaM ? anyathA naSTamuSTyAdipratipAdakAgamo'pi na pramANaM / tasyApi taireva tathA'bhyupagamAt / avisaMvAdAdasya prAmANyaM nAnyasyAvisaMvAdAbhAvAditi cenna tarhi vedaH pramANaM avisaMvAdAbhAvAt / apauruSeyatvAdasya prAmANye jyotirjJAnAdeH pauruSeyatvAbhyupaga For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124 bhaTTAnantakIrtipraNItA . mAt prAmANyaM na syAt / na brUmo'pauruSeyatvAdeva prAmANyamapi tu prAmANyamevApauruSeyatvAditi cettarhi nIlotpalAdiSu dahanAdInAmapauruSeyANAM na mithyAjJAnahetutA syAt / jyotiHzAstrapravAhasya cAnAditayA prAmANye vede'pi tathaivAstu prAmANyaM kimapauruSeyatAsAdhanopanyAsAyAsena / anyatra kartuH zravaNAtpauruSeyatA yuktA nAtra karturazravaNAditi cenna / atrApi kartuH zravaNAt / tanmithyAtvamanyatrApi samAna / parAbhyupagamAdanyatra pauruSeyatvamatrApi kiM na syAt / jyotiHzAstrapravAhasya cAnAditve prAyeNa duSTAzayatvAdupadeSTaNAM syAdapi tasyocchedaH / dRzyate hyAdimatAmapi nepathyavyavahArANAM bAlakrIDAdInAmanyeSAM vA samucchedaH / kimutAdInAM / tasya coddharaNamasAdhAraNapuruSAdeva yuktaM / nApi tadekadezanibaMdhaneyaM vacanAnukramavizeSaparaMparA / tasyaivApauru yasyAbhAvAt / naapynvyvytirekdrshnblprvRtaa| cUtamaMjaryAdemadhumAMsa iva grahoparAgAdInAM dikpramANaphadala (?) kAlAkAzAdiSu niyamAbhAvAt / na liMgavizeSabhAvinyapIyaM / talliMgasya hi prAkRtapuruSadarzanaviSayatve'smadAdInAmanupadezAttatpratItiH syAt / atIMdriyatve tasyopadezamaMtareNa tasya pratipattyayogAt tadupadeSTuratIMdriyArthadarzitvaM syAt / na cAnupadezAliMgAnanvayavyatirekeyaM visaMvAdinI grahoparAgAdiSu saMvAdopalaMbhAt / kvacidvisaMvAdo vAcyavA For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghu sarvajJasiddhiH cakasaMbaMdhAjJAnAt / tasmAtkasyacidanupadezAliMgAnanvayavyatirekAvisaMvAdivacanAnukramakAritvaM siddhaM / etena dharmyasiddhinirastA tato nAsiddhirmUlahetoH / For Private And Personal Use Only 125 avadhijJAnino dharmAdharmAkAzakAlAdipratyakSatAbhAve'pi naSTamuTyAdInAM pratyakSakatvAdanaikAMtiko heturiti cenna asatyAvara iti vizeSaNAt / AvaraNAbhAvaH kathaM siddha iti cedbhavato'pi kathaM dharmAdharmAdipratyakSatAbhAvasiddhiH / asmadabhyupagamAditicettata evAvaraNAbhAvasiddhirapi kiM na syAt / nanu dharmAdharmAdisajAtIyanaSTamuSTyAdipratyakSatAyA dRSTAMte'bhAvAtsAdhanazUnyo dRSTAMtaH / ghaTasamAnajAtIya bhUtalapratyakSatA'pi hetutvenopAdIyamAnA na kaMcanArthaM sAdhayati / ghaTapratyakSatAyA eva tatastasya siddhestatra ca vivAdAbhAvAt / ubhayatra yajjAtIyapratyakSatAsAmAnyamapi na heturatyaMtavilakSaNayostayostallakSaNasAmAnyAnavasthAnAt / tathAlekA dezakAlasvabhAvAviprakRSTatvena ghaTasamAnajAtIya bhUtalasyAvagdarzipratyakSatAvyaktiH anyA tu svabhAvAdiviprakRSTatayA dharmAdharmAdisajAtIyanaSTamuSTyA deratIMdriyArthadarzipratyakSatA / tayozcAtyaMtavilakSaNayornaikaM sAmAnyamityanAlocitAbhidhAnaM / sAdhanAMtare'pyasya dUSaNasyAviziSTatvAt / tathAhi sAdhyadharmisaMbaMdhino dhUmasvalakSaNasya hetutve sAdhanazUnyo dRSTAMto mahAnasAdisaMbaMdhino'siddheH / nApi dhUmasAmAnyamubhayasaMbaMdhi sAdha *
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 bhaTTAnantakIrtipraNItA nIyatvenopanyasanIyaM tArNapArNayodhUmasvalakSaNayornAnAdezasthayoratyaMtavilakSaNatvenaikasAmAnyAyogAt / tathAbhUtayorapi dhUmasvalakSaNayorekasAmAnyAbhyupagame'nyatrApi ko vizeSo yena yajjAtIyapratyakSatAsAmAnyaM hetutvenopAdIyamAnaM na kSamyate // ___ nanu tathApi savizeSaNasya yajjAtIyapratyakSatAsAmAnyasya pakSadharmatayopasaMhArAdasAdhAraNatvamiti cenna / vyaktisaMbaMdhakathanamAtrametat na tAvatA sAdhAraNatvaM / anyathA'sti ceha dhUma ityatrApi pradezavizeSaNasyAnyatrAnuvRttiprasaMgaH / tatrAyogavyavacchedena vizeSaNamihApi samAnaM / dezAdyaviprakRSTatayA ghaTasamAnajAtIyabhUtalapratyakSatAyAM ghaTasyApi pratyakSatAniyame zabdazrAviNoM'dhasyApi saMnihitarUpadarzanaprasaMgastathAsAdharmyAt / anyathA bhUtaladarzino'pi ghaTapratyakSatAniyamo'pi mA bhUt / viprakRSTatayA vA sAdhaye'pi dharmAdharmAdipratyakSatA naSTamuSTyAdipratyakSatAyAmapi na syAditi cenna rUpAdau hi pratiniyatamiMdriyaM sahakAri pratipattI, aMdhasya ca rUpapratipattinimitteMdriyavirahAnna rUpAdidarzanamiti yuktaM / ghaTabhUtalayostvekeMdriyajanitajJAnagrAhyatvAt / bhUtaladarzino na ghaTadarzanaM nyAyyaM / viprakRSTAnAmiMdriyamaMtareNa pratipatterniyAmakAbhAvAt / naSTamuSTyAdisAkSAtkAriNo dharmAdharmAdyapratyakSIkaraNamapyayuktaM / bhavatu nAma dharmAdharmAdyazeSavastusAkSAtkaraNaM tathApi vartamAnakAlabhAvinAmevA For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH 127 rthAnAM grahaNaM syAnnAtItAnAgatAnAmabhAvarUpatvAditi cenna / vartamAnakAlasaMbaMdhitayA'bhAve'pi atItAnAgatakAlasaMbaMdhitayA bhAvAt / tatkAla saMbaMdhitayA'pyabhAve vartamAna saMbaMdhi - tayA'pyabhAva eva syAt / vartamAnA eva hi bhAvAH kAlAMtarApekSayA'tItAnAgatakAlasaMbaMdhino bhavaMti / astu nAma tathAbhAvastathApi svajJAnakAlAsaMbhavino'rthasya kathaM grahaNamiti cenna / iMdriyajanitajJAnagrAhyasyAyaM nyAyo nAnyasya / anyathA kathaM codanA trikAlaviSayamarthaM puruSasya pratipAdayatItyavitathaM syAt / AgamadvAreNAstyeva trikAla - viSayArthapratItirna sAkSAdanupalabdherityapi vArtaM / naSTamuSTigraho - parAgAdInAM bhUtabhavadbhavyarUpANAmupadezAnyathAnupapattyA sAkSAtpratItisiddheH / nanu yajjAtIyapratyakSatA ca syAt atatpratyakSatA ca virodhAbhAvAt ataH saMdigdhavipakSavyAvRttiko hetuH syAditi cettarhi ghaTasamAnajAtIyabhUtalapratyakSatve'pi ghaTo na pratyakSa iti ekajJAnasaMsargasya ghaTabhUtalayorabhAvAnna kevalabhUtalopalabdhyA ghaTAbhAvasiddhiH syAt / abhAvapramANAt tadabhAvasiddhikajJAnasaMsargipadArthopalaMbhalakSaNAdanupalaMbhAditi cenna / sarvasaMbadhinaH pramANapaMcakAbhAvalakSaNAbhAvapramANasyAsiddhatvAt / AtmasaMbaMdhinaH pramANapaMcakAbhAvalakSaNAbhAvapramANasya pratyAtmaniyatacetovRttivizeSeNAnaikAMtikattvAt jJAnamAtranirmuktAtmarUpA | For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 bhaTTAnantakIrtipraNItA dapyabhAvAnnAbhAvasiddhiH sarvathA tasya paricchedazUnyatvAt / niSedhyaviSayAzeSapramANanirmuktAtmalakSaNAbhAvasyApi sarvAtmasaMbaMdhivikalpayoH pUrvavadasiddhAnaikAMtikatvAt tadanyavastuviSayajJAnalakSaNo'pyabhAvastadanyavastuno niSedhyaikajJAnasaMsargiNazcatsa evAsmadabhimatastadekajJAnasaMsargipadArthopalaMmalakSaNo'nupalaMbho'bhAvasAdhana itISTaM syAt / anyathA nAbhAvasiddhiratiprasaMgAt / ghaTavadbhUtalopalabdhyA paracetovRttivizeSasyApyabhAvasiddhiprasaMgAt / ghaTAdanyastadabhAvastaddhAnAdabhAvasiddhizcattadabhAvajJAnamabhAvasiddhinibaMdhanaM kuto bhavati? pramANapaMcakAbhAvAditi cetparacetovRttivizeSaviSaye'pi tato'bhAvajJAnotpattiH syAt avizeSAt / prameyAbhAvAbhAvAt tatrAbhAvAnutpattiriti cet prameyasadbhAvasyAsiddhau kathaM tallakSaNaH prameyAbhAvAbhAvo'vasIyate / abhAvajJAnAnutpatterabhAvAbhAvagatirnAnyatheti cettatrApyabhAvajJAnAnutpattireva kutaH? abhAvAbhAvAditi ceyaktamitaretarAzrayadoSAnuSaMjanaM / abhAvapramANapramitAyAH prameyajJAnAnutpatterabhAvAbhAvagatirna parasparAzrayadoSAnupaMga iti cenna // abhAvAbhAvanizcayAbhAve hi kimabhAvAbhAvAdabhAvajJAnAnutpattiruta ekajJAnasaMsargipadArthopalaMbhAbhAvAditi saMdehaH syAt itthaMbhUtAyAzcAbhAvajJAnAnutpatte bhAvasiddhirvyabhicArAt / tasmAdabhAvAbhAvanizcayapUrva evAbhAvajJAnAnutpattinizcaya iti For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laghusarvajJasiddhiH 129 kathamitaretarAzrayadoSo na syAt / tasmAnnAbhAvapramANAdabhAvavyavahArasiddhirbuddhivyapadezArthA / kriyAvirahAdabhAvavyavahArasiddhizcetsa eva tadvirahaH kuto'vasIyate / anyato buddhivyapadezakriyAvirahAditi cedanavasthA / anupalabdhezcettata eva prameyAbhAvasyApi siddhirastu / kimaMtargaDunA'nyena / tsmaadekjnyaansNsrgipdaarthoplNbhlkssnnaanuplNbhaadevaabhaavvyvhaarsiddhiH| ekajJAnasaMsargazcopalabhya niSedhyayoryajAtIyapratyakSatA. yAM tatpratyakSatAniyame sati syAt nAnyatheti na / yajjAtIyapratyakSatAhetuH saMdigdhavipakSavyAvRttikastata eva na viruddhaH / sAdhyatadAvRttivacanaprayogAbhAvAt nyUnatA nAma sAdhanadoSa iti cenna / sAdhyenAnugatasAdhanasya sAdhyadharmiNyupasaMhArasAmarthyAdeva tadarthasya lAbhAt / anyathA sAdhyena sAdhanasyAnugamAbhAvAtsAdhyatadAvRttivacanaprayoge'pi na sAdhyasiddhiH syAt arthApannasyApi vacane punaruktaM nAma nigrahasthAnaM syAt / arthApannasya svazabdena punarvacanaM punaruktamiti vacanAt / tasmAdasiddhaviruddhAnakAMtikAdidoSavikalatvAdanavA sAdhanamityanaMtAvabodhasiddhiH // smstbhuvnvyaapiyshsaanNtkiirtinaa| kRteyamujvalA siddhirdharmajJasya nirargalA // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 bhaTTAnantakIrtipraNItA bRhatsarvajJasiddhiH sUkSmAMtaritadUrArthAH kasyacitpratyakSAH anupadezAliMgAnanvayavyatirekapUrvakAvisaMvAdinaSTamuSTiIMcaMtAlAbhAlAbhasukhaduHkha grahoparAgAdyupadezakaraNAnyathAnupapatteH / tathAhi- naSTaM dezAMtaritaM kAlAMtaritaM dravyAMtaritaM vA syAt / muSTisthaM vastu dravyAMtaritaM / ciMtA sUkSmasvabhAvA / lAbhAlAbhau kaalaaNtritau| tathA sukhaduHkhe / grahoparAgAdiH kaalaaNtritH| maMtrauSadhizaktayaH sUkSmasvabhAvAH / tadeSAM sUkSmAMtaritadUrasvabhAvAnAmarthAnAM yathoktasyopadezasya karaNaM tatsAkSAtkaraNamaMtareNAnupapannaM / nanvasaMbhavadarthaviSayeyaM pratijJA pramANAMtaraviruddhArthapratipAdakatvAt / vaMdhyAstanaMdhayaguNavyAvarNanAdivat / tatrAnumAnaviruddhA tAvadiyaM pratijJA vivAdAspadIbhUte deze kAle ca rasAdayo'tratyedAnIMtanarasAdigrAhakasajAtIyapramANagrAhyA rasAdizabdavAcyatvAt / atredAnItanapratyakSavaditi / tathAhi yajjAtIyaizcakSurAdibhirjanitaiH pramANairyajjItAyAnAmaviprakarSiNAM pratiniyatAnAM rUpAdyarthAnAmidAnImatra ca sAkSAtkaraNaM dRSTaM tathA dezAMtare kAlAMtare 'pi tathAvidhaireva pramANaistathAvidhAnAmavArthAnAM sAkSAtkaraNamabhUdbhavati bhaviSyati cetyadhyavasyAmaH / neMdriyAMtareNa / For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH nApIMdriyamaMtareNa rUpAdyarthAnAM darzanaM / nApi viprakarSiNAmidriyeNeMdriyamaMtaraNa vA darzanamabhUdbhavati bhaviSyati ceti yuktaM / anyathA dRSTahAneradRSTakalpanAyAzca prasaMgAt / tathAcoktaM yajjAtIyaiH pramANaistu yajjAtIyArthadarzanaM / / dRSTaM saMprati lokasya tathA kAlAMtare'pyabhUditi // 1 // nanu gRdhravarAhapipIlikAdInAM cakSuHzrotraghrANAdiSu dUrasthitarUpazabdagaMdhAdigrahaNalakSaNAtizayadarzanAt kvacitpuruSavizeSe cakSurAdInAM viSayAMtaragrahaNalakSaNo'pyatizayaH sNbhaavyet| prajJAmedhAdibhizca narANAmatizayadarzanAt kasyacidatIMdriyArthadraSTutvenApyatizayaH syAditi / atrocyate / yo'pi gRdhrAdiSu cakSurAdInAmatizayo dRSTaH so'pi svArthAparityAgena dUrasUkSmAdidRSTAvatizayo dRSTo na rUpAdau zrotrAdivRttyA / tathA buddhAdicakSurAderapi svArthAparityAgenaivAtizayaH syAt / tathAcoktaM yatrApyatizayo dRSTaH sa svArthAnatilaMghanAt // dUrasUkSmAdidRSTau syAnna rUpe zrotravRttita iti // 1 // yazca prajJAmedhAdibhirnarANAmatizayo dRSTaH so'pi niyataviSayaH / stokastokAMtaratvenaivAtizayo dRSTo na viSayAMtare / nApi prakarSaparyaMtagamanena / uktaM ca ye'pi sAtizayA dRSTAH prajJAmedhAvalainarAH / stokastokAMtaratvena natvatIMdriyadarzanAt // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 bhaTTAnantakIrtipraNItA prAjJo'pi hi naraH sUkSmAnarthAn draSTuM kSamo'pi san / svajAtIranatikrAmannatizete parAnnarAniti // 2 // yathA'bhyastaikazAstravicAre mahato'tizayasya kasyaciddazane'pi na zAstrAMtaraparijJAne'tizayo dRzyate / na hi vyAkaraNamatizayena jAnannapi jyotiHzAstramazrutamavaiti / jyotiHzAstraM vA sAtizayamavayannapi na vyAkaraNamanabhyastaM jAnAti / tathA kasyacidvedAdijJAnAtizaye satyApa na svargApUrvadevatAdau viSayAMtare sAkSAtkAri jJAnaM yuktaM / taduktaM ekazAstravicAre tu dRzyate'tizayo mahAn / na tu zAstrAMtarajJAnaM tanmAtraiNaiva labhyate // 1 // jJAtvA vyAkaraNaM dUraM buddhiH zabdApazabdayoH / prakRSyati na nakSatratithigrahaNanirNaye // 2 // jyotirvicca prakRSTo'pi caMdrArkagrahaNAdiSu / na bhavatyAdizabdAnAM sAdhutvaM jJAtumarhati // 3 // tathA vedetihAsAdijJAnAtizayavAnapi / na svargadevatApUrvapratyakSIkaraNakSama iti // 4 // tathAca vyAmni dazahastAMtaramabhyAsavazAllaMghayannapi kazcinna yojanazataM yojanasahasraM lokAMtaraM vA'bhyAsazatairapi ullaMghayati / tathA buddhAdyatizayajJAnairabhyAsavazAdatidUragatairapi kiMcidavAmanAgadhikaM jJAtuM zakyate na punaH sarve sUkSmAMtaritadUrArthA iti / tathAcoktaM-- For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 133 bRhatsarvajJasiddhiH dazahastAMtare vyomni yo nAmotpalutya gacchati / na yojanamasau gaMtuM zakto'bhyAsazatairapi // 1 // tasmAdatizayajJAnairatidUragatairapi / kiMcidevAdhikaM jJAtuM zakyate na tvatIMdriyamiti // 2 // tataH sthitametadanumAnaviruddhaM kasyacitsUkSmAdipratyakSatvamiti / abhAvapramANaviruddhaM ca / sUkSmAdipadArthasAkSAtkAriNaH sadupalaMbhakapramANapaMcakAviSayatvAt / tathAhi- sUkSmAdipadArthaparicchedakastAvadasmadAdibhirvartamAne kAle cakSurAdIbhinopalabhyate / nApyanumIyate hetvabhAvAt / tathAcoktaMsarvajJo dRzyate tAvannedAnIM cakSurAdibhiH / dRSTo na caikadezo'sti liMga vA yo'numApayet // 1 // nApyAgamena nityenAnityena vA gamyate / tathAhi-- na tAvanityena gamyate sarvajJapratipAdakasya nityasyAgamasyAbhAvAt / nanu hiraNyagarbha prastutya sarvajJa ityevaM zrutatvAddhiraNyagarbhaH sarvajJa ityetannityAdAgamAtpratIyate iti / tadapyayuktaM na hi sarvajJaprastAve nitya AgamastAtparyeNa sarvajJapratipAdakaH / prakRtAnupayogAt / kiMtu hiraNyagarbhakarmavidhipare vAkye'nyasyAsaMbhavAt . sarvajJatvena devatAstavanadvA For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAmantakIrtipraNItA reNa karmArthavAdakatvaM / tAtparyeNa sarvajJapratipAdakatve Agamato'rthasya pratipAdanAdanityatvaM syAt / tatrApi doSa vakSyAmaH / nApi pramANAMtareNAnavabodhita. sarvajJo nityenAgamenAnUdyata iti yuktaM- nityatve cAgamasyeSTe na kiMcitsarvajJakalpanayA / sarvajJo'pi hi dharmAdharmapratipattaye mRgyate na vyasanitayA / sA ca dharmAdharmapratipattiH vedAdevAstu , yato vedasya sarvajJapratipAdanAdvaraM dharmAdharmapratipAdakatvaM / anyathA vedAtsarvajJapratipattiH tato dharmAdharmAvabodha iti pAraMparyaparizramaH syAt / tasmAdvaraM vedAddharmAdharmayoreva sAkSAtpratipattirabhyupagatA na sarvajJasya / vedAtsarvajJapratipattAvapi dharmAdharmapratipattimaMtareNa puruSArthasiddherabhAvAt / dharmAdharmapratipattau tu sarvajJapratipattimaMtareNApyarthasiddherbhAvAt / tato na nityAdAgamAtsarvajJasiddhirnApyanityAt / tenaiva praNItAtsarvajJapratipattau tatpraNItatvena AgamaprAmANyanizcayo nizcitaprAmANyAccAgamAtsarvajJo gamyata itItaretarAzrayatvaprasaMgAt / nApyasarvajJapraNItAtsarvajJasiddhiH tathAvidhasya prAmANyAnupapatteH / apramANAdapi tataH pratipattau svavAkyAdeva kiM na tatpratipattirvizeSAbhAvAt / tathAcoktaM na cAgamavidhiH kazcinnityaH sarvajJabAdhakaH // na ca maMtrArthavAdAnAM tAtparyamavakalpyate // 1 // na cAnyArthapradhAnaistaistadastitvaM vidhIyate // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 135 na cAnuvadituM zakyaH pUrvamanyairabodhitaH // 2 // anAderAgamasyArtho na ca sarvajJa AgamAt // kRtrimeNa tvasatyena sa kathaM pratipAdyate // 3 // atha tadvacanenaiva sarvajJo'nyaiH pratIyate // prakalpyate kathaM siddhiranyonyAzrayayostayoH // 4 // sarvajJoktatayA vAkyaM satyaM tena tadastitA // kathaM tadubhayaM sidhyet siddhamUlAMtarAhate // 5 // asarvajJapraNItAttu vacanAnmUlavarjitAt // sarvajJamavagacchaMtaH svavAkyAtkiM na jAnate // 6 // nApyupamAnAtsarvajJapratipattiH / sarvajJasadRzasya jagati kasyacidanupalabdheH // tathAcoktaM-- sarvajJasadRzaM kaMcidyadi pazyema saMprati // upamAnena sarvajJaM jAnIyAma tato vayamiti // 1 // nApi bahujanaparigRhItadharmAdharmAnyathAnupapattyA dharmAdharmaviSayajJAnasiddhepattyA sarvajJasiddhiH / dharmAdharmopadezasyAnyathApyupapadyamAnatvAt / tathAhi dharmAdharmopadezo buddhAdInAmavedajJAnAM vyAmohAdapi bhavati / vedajJAnAM tu manvAdInAM vedAdapIti / tathAcoktaM- . upadezo hi buddhAderdharmAdharmAdigocaraH // anyathA nopapadyeta sarvajJo yadi nAbhavat // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136 bhaTTAnantakIrtipraNItA buddhAdayo hyavedajJAsteSAM vedAdasaMbhavaH // upadezaH kRto'tastairvyAmohAdeva kevalAt // 2 // ye'pi manvAdayaH siddhAH prAdhAnyena trayIvidAM // trayIvidAzritagraMthAste vedaprabhavoktaya iti // 3 // tadevaM sarvajJaviSayasadupalaMbhakapramANapaMcakavyAvRtterabhAvapramANasyaiva prvRttiryuktaa| tathAcoktaM pramANapaMcakaM yatra vasturUpe na jAyate // vastusattAvabodhArtha tatrAbhAvapramANateti // 1 // tasmAsthitametadabhAvapramANaviruddhaM kasyacitsUkSmAdipratyakSatvamiti / tathopamAnaviruddhaM caitat / tathAcoktaM-- narAn dRSTvA tvasarvajJAn sarvAnevAdhunAtanAn / tatsAdRzyopamAnena zeSAsAvazyasAdhanaM // 1 // iti / / tasmAdanumAnAbhAvopamAnaviruddhArthaviSayatvAdasaMbhavadarthaviSayeyaM pratijJeti sthitametat // bhavatu vA saMbhavadarthaviSayA pratijJA, tathApi tatpratipAdyo'rtho 'nrthkH| puruSArthAnupayogAt kaakdNtpriikssaavt| kAminyAH paMDharUpavairUpyaparIkSAvadveti // tathAcoktaM samastAvayavavyaktivistarajJAnasAdhanaM / kAkadaMtaparIkSAvat kriyamANamanarthakaM // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH - 137 yathA ca cakSuSA sarvAn bhAvAn vettIti niSphalaM / sarva pratyakSadarzitvapratijJA'pyaphalA tathA // 2 // svdhrmaadhrmmaatrjnysaadhnprtissedhyoH|| tatpraNItAgamagrAhyaheyatve hi prasidhdyataH // 3 // tatra sarvajagatsUkSmabhedajJatvaprasAdhane / asthAne klizyate lokaH saMraMbhAd graMthavAdayoH // 4 // etacca phalavajjJAnaM yAvaddharmAdigocaraM // na tu vRkSAdibhitaiirasti kiMcitprayojanaM // 5 // kratvarthAH puruSArthAzca yAvaMtaH khadirAdayaH // sarvavRkSajJatA tAvattAvatsveva samApyate // 6 // latAH somagulUcyAdyAH kAzciddharmArthahetavaH // siddhAstajjJAnamAtreNa latAsarvajJatA'pi naH / / 7 // vrIhizyAmAkanIvAragrAmAraNyauSadhIrapi // jJAtvA bhavati sarvajJo nAnarthakazatAnyapi // 8 // tathA katipayeSveva yajJAMgeSu tRNeSvapi // darbhAdiSu ca buddheSu tRNasarvajJateSyate // 9 // tRNauSadhilatAvRkSajAtayo'nyAH sahasrazaH // viviktA nopayujyaMte tadajJAnena nAjJatA // 10 // yatrApi copayujyaMte vyaktayo jAtilakSitAH // jAtijJAnopasaMhArAttatrApi vyAptirasti naH // 11 // atazca vyaktibhedAnAmanabhijJo'pi yo naraH // For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 138 bhaTTAnantakIrtipraNItA sa sarvajJaphale prApte sarvajJatvaM na vAMchati // 12 // jarAyujAMDajodbhedasaMsvedajacaturvidhe // bhUtagrAme'lpakajJo'pi sarvajJaphalamaznute // 13 // pRthivyAdimahAbhUtasaMkSepajJazca yo naraH // sa vistArAnabhijJo'pi sarvajJAnna viziSyate / / 14 // bhUmerya ekadezajJo bhUmikAryeSu vartate // saptadvIpamahIjJAnaM ka nu tasyopayujyate // 15 // tathA'lpenaiva toyena siddhatoyaprayojanaH // toyAMtarANyavijJAya nAnyadoSeNa yujyate // 16 // vahvezcAnaMtabhedasya jJAtairaupAsanAdibhiH / / paMcabhiH kRtakAryatvAdanyAjJAnamadUSaNaM // 17 // zarIrAMtargatasyaiva vAyoH prANAdipaMcake // jJAte zeSAnabhijJatvaM nopAlaMbhAya jAyate // 18 // vyomnazca pRthunaH pAramajJAtvA'pyekadezavit / / naiva vyomAnabhijJatvavyapadezena duSyati // 19 / / dharmakIrtinA'pyuktaM jJAnavAnmRgyate kazcittaduktapratipattaye / / ajJopadezakaraNe vipralaMbhanazaMkimiH // 1 // . tasmAdanuSTheyagataM jJAnamasya vicAryatAM // . kITasaMkhyAparijJAnaM tasya naH kopayujyate // 2 // heyopAdeyatattvasya sAbhyupAyasya vedakaH // For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 139 yaH pramANamasAviSTo na tu sarvasya vedakaH // 3 // dUraM pazyatu vA mA vA tattvamiSTaM tu pazyatu / pramANaM dUradarzI cedete gRdhrAnupAsmahe // 4 // tataH sthitametat sUkSmAdipadArthapratyakSatvalakSaNaH pratijJArtho'narthaka iti // na caitatsAdhyaM sAdhanamarhati avivAdAspadatvAt / vivAdAspadIbhUte hi sAdhye sAdhanAya hetuH pravartate / na ca sUkSmAdyarthaH kasyacitpratyakSa ityetatsAdhya vivAdagocarApannaM paraistasyAnirAkaraNAt / yadeva hi dharme codanaiva pramANamityasyAH pratijJAyAH pratidvaMdvi tadeva tairnirAkriyate nAnyat / na ca sUkSmAdipratyakSatvametasyAH pratidvaMdvi kiM tu dharmAdipratyakSatvamatastadeva tairniSidhyate / na sUkSmAdipratyakSatvaM / tathAcoktaM dharmajJatvaniSedhastu kevalo'tropayujyate // sarvamanyadvijAna~stu puruSaH kena vAryate // 1 // sarvapramAtRsaMbaMdhipratyakSAdinivAraNAt // kevalAgamagamyatvaM lapsyate puNyapApayoH // 2 // etAvataiva mImAMsA pakSe siddhe'pi yaiH punaH // sarvajJavAraNe yatnastaiH kRtaM mRtamAraNaM // 3 // ye'pi ca cchinnamUlatvAtsarvajJatve hate sati // sarvajJAn puruSAnAhustaiH kRtaM tuSakaMDanaM // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 bhaTTAnantakIrtipraNItA tasmAdyadvivAdAspadIbhUtaM na (2) tatsAdhyaM / na tadvivAdAspadamiti tatra vartamAno heturanarthakaH syAt iti // kiMca sUkSmAdayo'rthAH kasyacitpratyakSA ityatra arhato'nahato vA jJAturanirdiSTatvAt nyUnaH pakSaH syAt / athAnarhataH sUkSmAdipratyakSatvaM sAdhyate tadA'rhadvAkyapramANatve tajjJAnaM kopayujyate / arhatazcatso'pi zrutyA'rthena vA gmyte| yataH pakSo na nyUnaH syAt / atha sUkSmAdayo'rhataH pratyakSA iti pakSo viziSyate / tathApi naiSa pakSaH pUrvasmAdaviziSTapakSAdbhidyate hetoH sakAzAttathAvidhasya pakSasyAsiddheH / na hi viziSTa pakSopAdAnamAtreNaiva heturviziSTaM pakSaM sAdhayati / pakSAMtare'pyasya hetoraviziSTatvAt / tathAhi sUkSmAdayo buddhasya pratyakSA grahoparAgAdyupadezakaraNAt prameyatvAtsattvAdanumeyatvAditi pakSazcAprasiddhavizeSaNaH syAt / tasmAdete hetavo na viziSTapakSaviSayA nApyaviziSTapakSaviSayA ityakiMcitkarAH // tathAcoktaM bhaTTakumArilena yatsatyaM nAma lokeSu pratyakSaM taddhi kasyacit / prameyajJeyavastutvairdadhirUparasAdivat // 1 // jJAtayaMtrApyanirdiSTe pakSo nyUnatvamApatet / / yadi buddhAtirikto'nyaH kazcitsarvajJatAM gataH // 2 // buddhavAkyapramANatve tajjJAna kopayujyate // sarvajJo yastvabhipreto na zrutyA'rthena vA'pi saH // 3 / / For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 141 vijJAya ca tataH pakSaH sAdhyatvenepsito bhavet / / yastvIpsitatamaM pakSaM viziMSyAttasya saMjJayA // 4 / / yAvajjJeyaM jagatsarvaM pratyakSaM sugatasya tat // taireva hetubhiH pUrvairghaTakuDyAdirUpavat // 5 // tatra naivaM viziSTo'pi pUrvasmAdeSa bhidyate // tatra hetorasAmarthyAdanyatrApyavizeSataH // 6 // na hi viziSTapakSopAdAnamAtreNaiva hetoviziSTaviSayatvaM labhyate / svazaktyA hi yadA heturdRSTAMtAnugraheNa vA / pakSAMtare'pi tulyaH syAtadA kA'sya viziSTatA // 1 // satprameyatvamityetadyato'nyeSvapi vartate / / sAdhanaM niyamAbhAvAttenAkiMcitkaraM hi taditi // 2 // kiMca yadi puruSasAmAnyasya sUkSmAdiviSayaM pratyakSaM prasAdhyate tadA kathaM puruSavizeSasyAhetorvacanaM pramANaM syAt yatastato niHzreyasArthinaH pravarteran / arhato hi sarvajJatvasiddhau tadvacanaM pramANaM syAt na yasyakasyacitpramANatvasiddhau / tathAcoktaM-- naraH ko'pyasti sarvajJaH sa ca sarvajJa ityapi // sAdhanaM yatprayujyeta pratijJAmAtrameva tat // 1 // sisAdhayiSito yo'rthaH so'nayA nAbhidhIyate // yastUcyate na tatsiddhau kiMcidasti prayojanaM // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 bhaTTAnantakIrtipraNItA yadIyAgamasatyatvasiddhau sarvajJateSyate // na sA sarvajJasAmAnyasiddhimAtreNa labhyate / / 3 // yAvabuddho na sarvajJastAvattadvacanaM mRSA // yatra vacana sarvajJe siddhe tatsatyatA kutaH // 4 // anyAsminna hi sarvajJe vacaso'nyasya satyatA // sAmAnAdhikaraNye hi tayoraMgAMgitA bhavet // 5 // tadevamanekadoSaduSTaH pakSo na sAdhanaviSayatAM bhajate / hetuzvAsiddho naSTamuSTyAdyupadezasyApauruSeyasya karaNAsaMbhavAt / / bhavatu vA siddhastathApyapakSadharmaH sUkSmAdyarthe dharmiNi naSTamuSTyAdhupadezakaraNAbhAvAdanaikAMtikazca / yasmAtsUkSmAdipadArthasAkSAkaraNamaMtareNApyanvayavyatirekAbhyAM liMgAdanAdyupadezaparaMparAto vA naSTamuSTyAdikamavagamyopadeSTuM zaknotyeveti / viruddhazcAyaM heturvisaMvAdakasya naSTamuSTyAdyupadezasya sUkSmAdipadArthasAkSAtkaraNamaMtareNaiva bhAvAt / yo'pi kacidasyAvisaMvAdaH sa kAkatAlIyanyAyena na tadupadezabaleneti maMtavyaM / na cetthaMbhUtopadezakaraNakasya sapakSasaMbhavo'sti / sarvajJavItarAgasyAnyathopadezakaraNAsaMbhavAt / jJAnavato visaMvAde va punarAzvAsaM labhemahIti sarvajJapraNItAdapyAgamAdvipralaMbhAzaMkayA na pravRttiH syAt / tadevaM sAdhanamapyasiddhaviruddhAnekAMtikatvAdidoSaduSTaM nAbhimatasAdhyasAdhanAyAlamityatrocyate yattAvaduktaM - asaMbhavadarthaviSayeyaM pratijJA pramANAMtara For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH viruddhArthapratipAdakatvAditi / tatrApi yattAvabAdhakamanumAnamupanyastaM dezAMtare kAlAMtare ca rUpAdayo'tratyedAnIMtanarUpAdigrAhakasajAtIyapramANagrAhyA rUpAdizabdavAcyatvAdatratyedAnIMtanarUpAdivaditi / atra kiM yathAvidhAnAM puruSANAM yajjAtIyaiH pramANairyajjAtIyArthadarzanamidAnImatra ca dRSTaM dezAMtare kAlAMtare tathAvidhAnAmeva tajjAtIyaiH pramANaistajjAtIyArthadarzanaM prasAdhyate anyathAbhUtAnAM vA? yadi tathAbhUtAnAM tadA siddhasAdhanaM asmAbhirapi tathA'bhyupagamAt / ayAdRzAnAM hi tathAdarzanaM neSyate na tathAbhUtAnAM / athAnyathAbhUtAnAM tathAdarzanaM prasAdhyate tInaikAMtiko hetuH syAt / asmadvijAtIyAnAM naktaMcarANAmatratyedAnIMtanAsmadAdirUpagrAhakavijAtIyAlokapramANagrAhye'pi rUpazabdavAcyatvadarzanAt / tathAvidhAnAmeva tathAdarzanaM prasAdhyate / na ca siddhasAdhanaM itthaMbhUtatvAtsarvapuruSANAM / na hyanyAdRzAH saMti purussaaH| tataH kathaM tathAvidhAnAM tathAdarzanasAdhane siddhasAdhanaM syAditi cennAnyAdRzAH saMti puruSA ityetadasarvajJaH kathaM jAnIyAt / dezAMtare kAlAMtare ca puruSA atratyedAnIMtanapuruSasadRzAstadvilakSaNA vA na bhavaMti puruSazabdavAcyatvAdatratyedAnIMtanapuruSavadityetasmAdanumAnAdetadasarvajJenApyavasIyata iti ceddezAMtarakAlAMtarabhAvinAM puruSANAmatratyedAnIMtanapuruSebhyo manAgapi prajJAmedhA For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144 bhaTTAnantakIrtipraNItA dibhirvizeSo nAstIti sAdhyetAtIMdriyArthadraSTutvena vA? prathamapakSe'naikAMtiko hetuH / prajJAmedhAdibhiH stokastokAMtaratvena sAtizayeSu kAtyAyanAdiSu sAkalyena vedArthatattvaparijJAnAtizayavatsu jaiminyAdiSu ca puruSazabdavAcyatvasya bhAvAt / athAtIMdriyArthadraSTutvena vizeSAbhAvaH sAdhyate tayanenaivAnumAnena sarvajJAbhAvasiddhiH / siddhopasthAyi prakRtamanumAnamapArthakamiti na kiMcittenopanyastena / bhavatvasmAdevAnumAnAtsarvajJAbhAvasiddhiH kA no hAniH / sarvathA sarvajJAbhAvasidhyA naH prayojanamiti cetsarvajJAbhAve sAdhye prakRtasya hetorasAmarthyAddhetvaMtaropAdAne hetvaMtaraM nAma nigrahasthAnaM syAt / yadA prAgayameva hetupArudIyate tadA'yamadoSa iti cettatrApi yathAbhUtAnAmidAnImatra cAnidriyajJAnavaikalyaM dRSTaM tathAbhUtAnAmeva dezAMtarakAlAMtarabhAvinAM puruSazabdavAcyatvAdatIMdriyajJAnavaikalyaM sAdhyetAnyathAbhUtAnAM vA? yadi tathAbhUtAnAM tadA siddhasAdhyatA / anyathAbhUtAnAM cedaprayojako hetuH syAt / yathAvidhAnAM hi puruSazabdavAcyAnAmatIMdriyajJAnavaikalyaM dRSTaM tathAvidhAnAmeva puruSazabdavAcyatvamatIMdriyajJAnavaikalyasya prayojakaM yuktaM nAnyathAbhUtAnAM / yathA yAgbhUtAnAM prAsAdAdInAM saMnivezAdi buddhimatkAraNapUrvakaM dRSTaM tAdRgbhUtAnAmeva jIrNaprAsAdAdInAM sannivezAdi buddhimatkAraNapUrvakatvasya prayojakaM nAnyAdRgbhUtAnAM For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH parvatAdInAM / yadyanyathAbhUtAnAmapi puruSazabdavAcyatvamatIdviyajJAnavaikalyasya prayojakaM syAttadA'nyAdRgbhUtAnAM parva - tAdInAmapi sannivezAdi buddhimatkAraNapUrvakatvasya prayojakaM syAt / tathAca sarvasya jJAtuH siddhervedasyAkartRkatvaM sarvajJAbhAvazca na syAt / yathAvidhAnAM puruSazabdavAcyAnAmatIMdriyajJAnavaikalyaM dRSTaM tathAvidhAnAmevAtIMdriyajJAnavaikalyaM sAdhyate / na ca siddhasAdhanaM sarvapuruSANAmIdRzatvAt / na anyAdRzAH saMti puruSAH / yeSAmatIMdriyajJAnasyApratiSedhAsiddhasAdhyatA syAditi cedIdRzA eva sarvapuruSA nAnyAdRzAH saMtItyetatkuto'vasitamanyato'numAnAditi cettarhi tata evAtIdriyajJAnavataH puruSavizeSasyAbhAvasiddhiH / tadevocyatAM kimanena siddhopasthAyinA / ata evAnumAnAtsarvapuruSANAmIdRzatvasiddhizcettarhi sarvapuruSANAmIdRzatvasiddhau ato'numAnAttathAvidhAnAM sarveSAmatIMdriyajJAnapratiSedhasiddhiH ; tatsiddhau ca sarvapuruSANAmIdRzatvasiddhiritItaretarAzrayadoSaH syAccakrakaprasaMgazca / tathAhi - dezAMtarakAlAMtarabhAvinAM puruSANAmatratyedAnIMtanapuruSebhyo manAgapi prajJAmedhAdibhirvizeSo nAstIti IdRzatvaM prasAdhyate atIMdriyArthadraSTRtvena vA ? prathamapakSe'naikAMtikA hetuH / prajJAmedhAdibhiH stokastokAMtaratvena sAtizayeSu kAtyAyanAdiSu sAkalyena vedArthatattvaparijJAnavatsu jaiminyAdiSu ca puruSazabdavAcyatvasyAbhAvAt / athAtIMdriyArthadraSTRtvena vize For Private And Personal Use Only 145
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146 bhaTTAnantakIrtipraNItA SAbhAvAdIhazatvaM sAdhyate tatrApi yathAbhUtAnAmidAnImatra cAtIMdriyajJAnavaikalyaM dRSTaM tathAbhUtAnAmeva dezAMtarakAlAMtarabhAvinAM puruSazabdavAcyatvAdatIMdriyajJAnavaikalyaM sAdhyeta anyathAbhUtAnAM vetyAdi tadeva punarAvartata iti cakrakamAdyate / tadevaM sarvapuruSANAmIdRzatvasyAnIhazatvAbhAvasya cAsiddherIhagbhUtAnAmatIMdriyajJAnavaikalyasAdhane siddhasAdhanamiti sthitaM / / ___ yadapyanyaduktaM- dezAMtare kAlAMtare ca pratyakSamatratyedAnItanapratyakSagrAhyasajAtIyArthagrAhakaM tadvijAtIyArthagrAhakaM vA na bhavati pratyakSazabdavAcyatvAdatratyedAnIMtanapratyakSavadityatrApi yathAbhUtamiMdriyAdijanitaM pratyakSamidAnImatra ca yathAbhUtasyAviprakRSTasya grAhakaM tadvijAtIyasya viprakRSTasyAgrAhakaM vA dRSTaM dezAMtare kAlAMtare'pi tathAbhUtameva pratyakSaM tathAbhUtasyArthasya grAhakaM anyathAbhUtasyAgrAhakaM veti sAdhyeta anyathAbhUtaM vA? yadi tathAbhUtaM tadA siddhasAdhyatA / anyathAbhUtaM cettathA sAdhyate ta_prayojako hetuH syAt / yathAbhUtaM hi pratyakSa yathAbhUtasyArthasya grAhakamagrAhakaM vA dRSTaM tathAbhUtasyaiva pratyakSasya tathAvidhasyArthasyAgrAhakatve vA sAdhye pratyakSazabdavAcyatvasya prayojakatvaM yuktaM nAnyathAbhUtasya / atra saMnivezAdidRSTAMtaH puurvvdrssttvyH| tathAbhUtameva pratyakSaM tathA prasAdhyate / naca siddhasAdhanaM sarvapratyakSANAmIdRzatvAditi cet IdRzaM pratyakSaM nAnyAdRzamastItyarvAgbhAgadarzinA kutaH For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 147 avasIyate / dezAMtarakAlAMtarabhAvipratyakSamatratyedAnIMtanapratyakSasamAnaM sadiMdriyasaMprayogajatvAdatratyedAnIMtanapratyakSavadityato'numAnAdavasIyata iti cetstokastokAMtaratvena manAgapi vizeSo nAstIti, sarvapratyakSANAmIdRzatvaM sAdhyetAtIMdriyArthaviSayatvena vA vizeSo nAstIti ? prathamapakSe'naikAMtiko hetuH gRdhravarAhapipIlikAdInAM pratyakSeSu stokastokAMtaratvenAsmadAdipratyakSavilakSaNeSu sadidriyasamprayogajatvasya bhAvAt / athAtIdriyArthaviSayatvena vizeSAbhAvAtsarvapratyakSANAmIhazatvaM prasAdhyate tarhi tata eva sarvapratyakSANAmatIMdriyArthaviSayatvAbhAvasiddhistavAstu / tathAbhyupagame hetvaMtaraM nAma nigrahasthAnaM na syAt / yadA'yameva hetuH prAgupAdIyate tadA'yamadoSa iti cenna / tadA'pyayamasmAn pratyasiddho hetuH| vivAdAspadIbhUtasya pratyakSasyAsmAbhiH sadiMdriyasaMprayogajatvAnabhyupagamAt / vivAdAspadIbhUtaM pratyakSaM sadiMdriyasaMprayogajaM pratyakSazabdavAcyatvAdasmadAdipratyakSavadityato'numAnAttasya sadiMdriyasaMprayogajatvaM sAdhyate iti cedatrApi yathAbhUtasya pratyakSazabdavAcyasya sadidriyasaMprayogajatvaM dRSTaM tathAbhUtasyaiva sadidriyasaMprayogajatvaM prasAdhyate'nyathAbhUtasya vA ? yadi tathAbhUtasya tadA siddhasAdhyatA / anyathAbhUtasya cettarhi saMnivezAdivadaprayojako hetuH syAt / tathAbhUtasyaiva tatsAdhyate, na ca siddhasAdhanaM, sarvapratyakSANAmIhazatvAditi cetkutastadIdRzatvasiddhiH / sadidriya For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 bhaTTAnantakIrtipraNItA saMprayogajatvAditi cet nanvayamasmAn pratyasiddho hetuH / prtykssshbdvaacytvaatttsiddhishcecckrkprsNgH| kiMca sarvapratyakSANAmIhazatvasiddhau vivAdAspadIbhUtasya pratyakSasya sadidriyasaMprayogajatvasiddhiH tatsiddhau ca sarvapratyakSANAmIdRzatvAsiddhiH / yathAbhUtaM pratyakSaM yathAbhUtasyArthasya grAhaka dRSTaM tathAbhUtameva tathAbhUtasyArthasya grAhakamiti sAdhane siddhasAdhanamiti sthitaM / etena satsaMprayoge puruSasyeMdriyANAM yadbuddhijanma tatpratyakSaM animittaM vidyamAnopalaMbhanatvAdityetannirastaM / uktena prakAreNa sadiMdriyasaMprayogajatvasyAsiddhervidyamAnopalaMbhanatvasyApyanizcayAt / na hyevaM saMdigdhAsiddhaM vidyamAnopalaMbhanatvaM dharma prati pratyakSasyAnimittatvaM sAdhayatIti / tathA yadapyuktaM --- yatrApyatizayo dRSTaH saH svArthAnatilaMghanAt / / dUrasUkSmAdidRSTau syAnna rUpe zrotravRttita iti // 1 // etadapi kutaH pramANAdavagataM / vivAdAspadIbhUtAzcakSurAdayo na viSayAMtare vartate cakSurAdizabdavAcyatvAdasmadAdicakSurAdivat / tathA vivAdAspadIbhUtA rUpAdayo neMdriyAMtaragrAhyA rUpAdizabdavAcyatvAtparidRSTarUpAdivat ityetAbhyAmanumAnAbhyAmetadavagamyata iti cedatrApi kiM yathAbhUtAzcakSurAdayo na viSayAMtare pravartate tathAbhUtA eva tathA sAdhyate anyathAbhUtA veti / yadi tathAbhUtAstadA siddhasAdhyatA / anyathAbhUtAzce For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 149 tpUrvavadaprayojako hetuH syAt / tathAbhUtA eva cakSurAdayastathA sAdhyate / na ca siddhasAdhanaM sarvacakSurAdInAmIdRzatvAditi cetkutastadIdRzatvasiddhiH / kimanumAnAMtarAdutAsmAdevAnumAnAt / yadyanumAnAMtarAtatrApi yadi manAgapi vizeSo nAstIti cakSurAdInAmIdRzatvaM sAdhyate tadA'numAnaviruddhaH pakSaikadezaH gRdhravarAhapipIlikAdInAM cakSuH zrotraprANAdiSu dUrAdikhabhAvarUpazabdagaMdhAdigrahaNalakSaNAtizayasya kAryataH pratipatteH / viSayAMtaragrahaNalakSaNAtizayAbhAvAttadIdRzatvaprasAdhane'numAnAMtarAdeva viSayAMtarapravRttyabhAvasiddhestadevAstu kiM prakRtenAnumAnena / tathA'bhyupagame hetvaMtaraM nAma nigrahasthAnaM syAt / asmAdevAnumAnAttadIdRzatvasiddhizvedatrApi yadi manAgapi vizeSo nAstIti tatsAdhyate tadA pUrvavadanumAnaviruddhaH pakSaikadezaH / viSayAMtaragrahaNalakSaNAtizayasyAbhAvAttadIdRzatvasAdhane vivAdAspadIbhUtAnAM cakSurAdInAM viSayAMtarapravRttyabhAvasiddhau sarvacakSurAdInAmIdRzatvasiddhistatsiddhau ca vivAdAspadIbhUtAnAM cakSurAdInAM viSayAMtare grAhyApravRttyabhAvasiddhiriti itaretarAzrayaH syAt / evaM ca sarvacakSurAdInAmIdRzatvAsiddheryathAbhUtAnAM cakSurAdInAM viSayAMtare pravRttyabhAvo dRSTastathAbhUtAnAmeva tathA sAdhane siddhasAdhanamiti sthitaM // dvitIye'pi sAdhane kiM yathAbhUtAnAM puruSANAM iMdriyAMtareNAgrAhyA rUpAdayo dRSTA dezAMtarakAlAMtarabhAvinAmapi For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 bhaTTAnantakIrtipraNItA tathAbhUtAnAmeva puruSANAmiMdriyAMtareNa grAhyA rUpAdayo na bhavatIti prasAdhyate athAnyathAbhUtAnAmityAdidUSaNaM nAtivartate / sarvajJajJAnasya iMdriyajatvamabhyupagamyaitaduktaM / yAvatA naivAsmAbhirakSajatvaM sarvajJajJAnasyeSyate / yadyevaM tarhi pratyakSazadvavAcyatvaM na syAt / pratigatamAzritamakSaM pratyakSamiti vyutpatteriti cetsyAdetadyadi zabdasya vyutpattinimittameva pravRttinimittaM syAt / yAvatA zadbasya vyutpattinimittAdanyadeva pravRttinimittaM / yathA gacchatIti gauriti gamanakriyAmA - zritya vyutpAditasya gozadvasya gamanakriyopalakSitaM tadekArthasamavetaM gotvamanyadeva gamanAt pravRttinimittaM / anyathA gacchaMtyeva gaurgaurityucyeta nAnyA vyutpattinimittAbhAvAt / evamakSajatvamAzritya vyutpAditasya pratyakSazadvasyAkSajatvopalakSitaM tadekArthasamavetaM vaizadyaM pravRttinimittaM bhavet / evaM yadyakSajatvamaMtareNApi kacidvaizadyamupalabdhaM syAt yathA gamanakriyAmatareNApi gotvaM yAvatA'nakSaje jJAne naiva kadAci - dvaizadyamupalabhyate yatpratyakSazadvasya pravRttinimittaM syAditi cennanUpalabhyate evAnakSaje'pi jJAne vaizadyaM / yathA kAmazokabhayonmAdAdyupaplutAnAM jJAne / kAmazokabhayonmAdacaiaurasvamAdyupaplutAH / abhUtAnapi pazyaMti purato'vasthitAniva // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH tathAnyadapyuktaMpihite kArAgAre tamasi ca sUcImukhAgranirbhadye // mayi ca nimIlitanayane tathApi kAMtAnanaM vyaktaM // 1 // tathA svapmajJAne cAnakSaje'pi vaizadyamupalabhyate / tathAhi vaktAro dRzyate svapne mayaitat dRSTamiti / tadevaM bhAvanAje jJAne svapmajJAne vA'nakSaje'pi vaizadyasya pratyakSavyapadezasya ca darzanAt sarvajJajJAne'pyanakSaje sakaladoSAvaraNavizleSAvirbhUtavaizA pratyakSavyapadezazca saMbhAvyata iti na kshcidvyaaghaatH|| yadapyuktaM ye'pi sAtizayA dRSTAH prajJAmedhAdibhirnarAH // stokastokAMtaratvena natvatIMdriyadarzanAditi // 1 // atrApi yathAbhUtAnAM puruSANAmidAnImatra ca prajJAmedhAdibhiH stokastokAMtaratvenaivAtizayo dRSTo natvatIMdriyadarzanAt / tathAbhUtAnAmeva dezAMtare kAlAMtare ca tathAbhUtAtizayaH kalpayituM yukto nAnyathAbhUtAnAM / yathA'smatsaMdRzAnAmeva dazahastAdUrdhvamutplutya gacchatAM anupalaMbhAdadRzyAnAmapyasmatsadRzAnAmeva dazahastAdUrdhvamutplutya gamanaM nAstIti jJAyate / nAnyathAbhUtAnAM kAkagRdhrabheruMDatAIzukapikaprakArANAM / tadanena laMghanadRSTAMtaH svamatavighAtItyuktaM bhavati / asmadvilakSaNeSu gRdhrAdiSu hi dazahastAdUrdhvamutplavanasAmarthyasya darzanAt tatpra For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 bhaTTAnantakIrtipraNItA tiSedho na yukta iti / yuktaM naivamatIMdriyajJAnaM kadAcidasmadvilakSaNeSu dRSTamasmadvilakSaNAnAmeva puruSANAmabhAvAt / sarveSAmevAsmatsadRzatvAt asmAdRzeSu dRSTo'tizayo yuktaH sarvatra kalpayituM adRSTo'pi niSedhdumiti cedasmadvilakSaNA na saMti puruSA ityetadasarvajJaH kathaM jAnIyAt / asmadvilakSaNAH saMtItyetadapi kathamasarvajJo jAnAtIti cettarhi saMzayo'stu / sa ca bAdhakopanyAsAtprAgapyastIti vyarthastadupanyAsaH / tasmAnnAnumAnavirudhdeyaM pratijJA / nApyabhAvapramANavirudhdA / abhAvapramANaM hi nAma pratyakSAdipramANapaMcakasyAnutpattiH / sA'pi niSedhyaviSayapratyakSAdipramANapaMcakarUpatvenAtmanaH pariNAmo vA niSedhyAdanyadvastuni vijJAnaM vA syAt / tathAcoktaM pratyakSAderanutpattiH pramANAbhAva ucyate // sA''tmano pariNAmo vA vijJAnaM vA''tmavastuni 1 tatra na tAvatsarvajJaviSayapramANapaMcakarUpatvenApariNatAtmano'bhAvAbhidhAnAtsarvajJAbhAvasiddhiH tasya pratyAtmaniyatacetovRttivizeSairanaikAMtikatvAt / tadanyajJAnalakSaNAbhAvapramANAttadabhAvasiddhizcedatrApi yadi tAvatsarvajJatvAdanyatkicijjJatvaM / tadapi kAlatrayatrilokasthapuruSAdhAraM tadviSayajJAnaM yadi tada. nyajJAnaM tarhi tatkathamasarvajJasya syAt / na hi kAlatrayatrilokasthapuruSANAmasAkSAtkaraNe tadAdhAraM kiMcijjJatvaM pratyetuM zakyate / atha kasyacideva puruSasya saMbaMdhi kiMci For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH jjJatvaM tadviSayajJAnaM tadanyajJAnaM, tadapi kasyacidevAsarvajJatvaM prasAdhayatIti siddhasAdhyatA syAt / sarvajJasadbhAvAdanyastadabhAvastadviSayajJAnaM tadanyajJAnamiti cettenApi yadi sarvadA sarvatra sarvajJAbhAvaH pratIyate sa eva doSaH, tathAjAnanneva sarvadarzI syAditi / nanu sAkSAtsarvamartha pazyan sarvadarzI syAt / nAstIti jJAnaM tu mAnasamakSAnapekSamevopajAyate / tathAcoktaM--- gRhItvA vastusadbhAvaM smRtvA ca pratiyoginaM // ___ mAnasaM nAstitAjJAnaM jAyate'kSAnapekSayeti // 1 // tataH kathaM mAnasena nAstitAjJAnena jJAnavAn sarvadarzI syAt iti cenna / astitAjJAnasya pratyakSatve'pi sarvajJanAstitAdhikaraNayoH sarvadezakAlayoH pratyakSatvamabhyupagaMtavyaM gRhItvA vastusadbhAvamiti vacanAt / anyathA'pratyakSapradezAdhikaraNaghaTAdyabhAvapratipatterivApratyakSakAlatrayatrilokasthasarvajJAbhAvapratipatterapyabhAvaH syAt / tasmAdanavayavena dezakAlau sAkSAtkurvaMstatra sthitAn padArthAnapi sAkSAtkarotIti kathaM na sarvadarzI syAt / kvacitkadAcitsarvajJAbhAvasAdhane sAdhanavaiphalyaM / kiM ca niSedhyanAstitvAdhAraM vastu gRhItvA niSedhyamanyatrAnyadA gRhItaM smRtvA ca niSedhyAbhAvamavaiti / na ca sarvajJo niSedhyaH kacitkadAcikenacit dRSTo yena taM smRtvA nAstitvena jAnIyAt / For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 154 bhaTTAnantakIrtipraNItA tato nApyabhAvaviruddheyaM pratijJA / nApyupamAnaviruddhA / tathAhi- sarvAnevAdhunAtanAn puruSAnasarvajJAnupalabhya tatsAdRzyopamAnena zeSANAmapyasarvajJatvasAdhanaM / evaM syAdyadhupamAnabhUtAH sarva evedAnIMtanAH puruSAH zeSAzcopameyAH sarve kenacidasarvajJatvena dRSTA bhaveyuH / yAvatA idAnIMtanAH kecideva dRSTA na sarva dRSTAH / dRSTA api nAsarvajJatvena dRSTAH cetodharmatvenAtIMdriyasyAsarvajJatvasya dRSTeSvapi nareSu draSTumazakyatvAt / nApi zeSAH kenacit dRSTAH / tasmAdupamAnopameyayorapratyakSatvAnnopamAnamapyatra saMbhavati / na hi upamAnopameyayorgogavayayorapratyakSatve gauriva gavayo gavayavadvA gaurityupamAnaM kadAcitpravartamAnaM dRSTamiSTa vaa| athopamAnopameyabhUtAnAmidAnIMtanAnAmanyeSAM ca sarveSAmasarvajJatve na pratyakSatvamiSyate / tatrApi nopamAnena kiMcitpratyakSegaiva zeSANAmasarvajJatvasiddheH / idAnIMtanAnanyA~zca sarvAnasarvajJatvena sAkSAtkurvan sa eva sarvadarzI syAt / tadevamanumAnAbhAvopamAnapramANAnAmabAdhakatvAnnAsaMbhavadarthaviSayeyaM pratijJeti // yadapyuktaM pratijJArtho'narthakaH puruSArthAnupayogitvAt kAkadaMtaparIkSAvat kAminyAH SaMDharUpavairUpyaparIkSAvadveti // tathA yadapyanyaduktaM- na caitatsAdhyaM sAdhanamarhatyavivAdAspadatvAditi // tadetadubhayamapyayuktaM / tathAhi- sUkSmAMtaritadUrArtha For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 155 sAkSAtkaraNasAdhane sUkSmAdInAmanyatamasya dharmAdharmAderapi puruSArthopayoginaH sAkSAtkaraNasya siddhe dharme codanaiva pramANamiti pratijJA vizIryeta / tato dharme codanaiva pramANamiti bruvan sUkSmAdipratyakSatvamapi niSedhdumarhati / tataH kathaM pratijJArthaH puruSArthAnupayogI vivAdAspadaM vA na syAt yataH pratijJArtho narthakastatra ca pravartamAno hetuH sArthako na syAt / atha kasmAtsUkSmAdipadArthasAkSAtkaraNasAdhanadvAreNa dharmAdipratyakSatvaM prasAdhyate / na punaH sAkSAddharmAdharmayoreva pratyakSatvaM prasAdhyata iti cet doSAvaraNavivekAdAvirbhUtasyAtmano jJAnasya svarUpajJApanadvAreNa mahAviSayatvakhyApanAnmAhAtmyakhyApanArthaM dharmAdharmavatsUkSmAdayo'pi sarve bhAvAH puruSArthopayogina iti jJApanArthaM ca sUkSmAdipratyakSatvajJApanadvAreNa dharmAdipratyakSatvaM prasAdhyate yathA dharme codanA pramANamevetyasyAvadhAraNasya samarthanapareNa / codanA hi bhUtaM bhavaMtaM bhaviSyaMtaM sUkSma vyavahitaM viprakRSTamityevaMjAtIyakamarthamavagamayitumalamityanena bhASyeNa zabdamAtrasya bhUtAdau sAmarthyapradarzanadvAreNa zabdavizeSasya vidhAyakasya bhUtAdInAmanyatarasmin dharmAdharmAdau sAmarthya pradaryata iti / tathAhi dharme codanaiva pramANaM pramANameva codanetyavadhAraNadvayaM codanAlakSaNo dharma ityasmin sUtre pratijJAtaM tadasaMbaddhaM / kathaM ? saMbhavadarthaviSayaM hi kAryavAkyaM pratijJocyate / na cAyamarthaH saMbhavati yatpratyakSAdigrahaNArha For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 bhaTTAnantakIrtipraNItA ca na bhavati vAkyaM ca tatra pramANamiti / kasmAdadarzanAt / yathA rUpe zrotrameva pramANaM pramANameva ceti (?) / tadevamasaMbaddhatAmAzaMkya bhASyakAreNa pratijJAdvayasamarthanArtha bhASya. dvayamupanyastaM / tatra codanaiva pramANamityarthasya samarthanArtha nAnyatkiMcaneMdriyamityuktaM / codanA pramANamevetyasya samarthanArtha codanA hItyAyuktaM / anena ca bhASyeNaitadabhidhIyate bhUtAdiSvapi saMbhavati zabdasya prAmANyaM tadviSayajJAnajanakatvena / dharmazca bhUtAdInAmevAnyatamaH syAt / tasmAddharme codanA pramANamevetyayaM pratijJArthaH saMbhavatIti / codanAzabdena cAtra zabdamAtramabhidhIyate na vidhAyakaM vAkyaM / bhUtAdau vidhAyakasya vAkyasyAvagamahetutvAnupapatteH / yadyapi vidhAyakasya vAkyasya prAmANyamatra pratijJAtaM tathApi yAvacchabdamAtrasyeMdriyAdivyudAsena bhUtAdau sAmarthya na samarthyate tAvacchandravizeSasya bhUtAdau sAmarthyasyAvasara eva nAstIti zabdamAtrasya bhUtAdau sAmarthya darzitaM / tasmiMzca darzite zabdavizeSasya vidhAyakasya dharme sAmarthya sUtrokaM samarthitaM bhavati / bhavatu nAmaivaM tathApi zabdamAtrasyAnAgate sAmarthya darzanIyaM dharme codanAprAmANyasAdhane tasyaivopayogAt / bhUtavartamAnAdau sAmarthya darzanIyamanupayogAditi cet evamevaitat / tathApi zabdamAtrasya mahAviSayatvakhyApanena mAhAtmyakhyApanAcchabdavizeSasyApi mAhAtmyaM khyApitaM bhavatIti zabdamA For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 157 bRhatsarvajJasiddhiH trasya bhUtavartamAnAdau sAmarthya darzitaM / ityevaM bruvatA yathA zabdamAtrasya sAmarthyapradarzanadvAreNa zabdavizeSasya sAmarthya pradarzyate yathA ca bhUtAdau sAmarthyasamarthanadvAreNa bhUtAdInAmanyatamasmin dharmAdau sAmarthya samarthyate tathA sUkSmAdipratyakSatvaprasAdhanadvAraNa sUkSmAdInAmanyatamasya dharmAdeH pratyakSatvaM prasAdhyate / yathA ca zabdamAtrasya mahAviSayatvakhyApanena mAhAtmyakhyApanArtha bhUtAdau sAmarthya khyApyate tathA doSAvaraNAbhAvAdAvirbhUtasyAtmano jJAnasya mahAviSayatvajJApanena mAhAtmyajJApanArtha sUkSmAdyarthasAkSAtkaraNaM paraiH prasAdhyamAnaM kiM nAnumanyata iti / tathA dharmAdharmamuktimArgAdibhiH sUkSmAMtaritadUrArthAnAM puruSArthopayogitvena samAnatvajJApanArthaM ca sUkSmAdipratyakSatvasAdhanadvAreNa dharmAdharmAdipratyakSatvaM prasAdhyata iti / tathAhi- sarva vastu citsAdhyAMgatvena (ciritsAdhyaMgatveneti mUlapAThaH ) puruSArthopayogi / tathAcoktaM carakapratisaMskRte'mivezitaMtre- nAnauSadhabhUtaM jagati kiMcidravyamupalabhyata iti / tasya ca samastauSadhabhUtasya dravyasya dezakAlAvasthAvayavasaMskAradravyAMtarasaMbaMdhabhedena rasavIryavipAkAnAM bhedAtkAryabhedopalabdhistathaiva sAkSAtkaraNamabhyupagaMtavyaM / tathAca na sarvapratyakSadarzitvapratijJA nissphlaa| nApi samastAvayavavyaktivistArajJAnasAdhanamapArthakaM / ato yathA dharmAdharmajJatvasAdhanapratiSedhAbhyAM tatpraNItAgamagrAhyaheyatve bhavatastathaivetarasarva For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 . bhaTTAnantakIrtipraNItA padArthajJatvasAdhanapratiSedhAbhyAmapIti / tataH sarvajagatsUkSmabhedajJatvaM prasAdhayallokaH sthAne eva klizyate // yaccoktaMetacca phalavajjJAnaM yAvaddharmAdigocaraM // na tu vRkSAdibhitaiirasti kiMcitprayojanamiti // 1 // tatrApi yadi tAvatsarvajJasya vRkSAdibhirjJAtairna kiMciprayojanamityucyate tadA'tyalpamabhidhIyate / tasya kRtArthatvena dharmAdharmAdibhitaiirapi prayojanAbhAvAt / athAsmadAdInAM taiH sarvajJajJAnairna kiMcitprayojanaM tadasiddhaM / tathAhi yathA dharmAdibhimA'tairastyasmAkaM prayojanaM tathA vRkSAdibhiH sarvajJajJAtairasti prayojanaM / vRkSalatAtRNauSadhiprabhRtInAM catuvidhasya jarAyujAMDajodbhedajasvedajabhUtagrAmasya pRthivyAdInAM ca mahAbhUtAnAM ca mahAbhUtAnAM prativyakti pratyavasthaM pratyavayavaM pratisaMskAra pratidravyAMtarasaMbaMdha vA zaktibhedena cikitsAdAvupayogasadbhAvAt / tathAca yathA'nuSTheyamadRSTaM purupArthasAdhanaM tathA dRSTapuruSArthasAdhanamapIti / anuSTheyagataM jJAnaM vicAryamicchatA sarvavastugataM jJAnaM vicAryameveSTavyaM / sarvasyApi vastunaH kiMcitsAdhyAMgatvenAnuSTheyatvAt / kiMca sarvasyApi vastunazcikitsAdyaMgasya dezAMtarakAlAMtarasaMskArAMtarAvasthAMtaraprakRtyaMtararogAMtarapuruSAMtarAdyapekSayA heyopAdeyarUpatvAt / heyopAdeyatattvasya sAbhyupAyasya vedakaM puruSaM pramANa For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 159 micchatA sarvavastuno vedakaH pramANameSTavyaH / yathAca sarvamarthajAtaM dRSTapuruSArthasiddhinibaMdhanamevamadRSTapuruSArthasiddhinibaMdhanamapi / tasmAdapi sarva vastu parArthavRttenAvazyaM jJAtavyaM / sarvasyApi vastunaH sAkSAtparaMparayA vA muktyupAye vyApArAt ekasyApyajJAne tadaMgavaikalyena saMpUrNasya muktyupAyasyopadezAsaMbhavAt / tathAcoktaM - pramANavinizcaye ekadhamasyApyajJAne parArthapravRtteH kAryAkAryAnavabodhAt sarvatrAzaMkotpatteH / sarvasya kvacitkathaMcidupakArAttadajJAne tadaMgavikalatvAt akSuNavidhAnAyogAditi / yadi ca sarvajJaH sarvamarthamavazyaM jAnAtIti neSyate tadA kSaNikatvasAdhanaM vizIyeta / tathAhi-- sarvajJasya sarvArthaviSayajJAnotpattiniyamAbhAve caramakSaNasya yogivijJAnajanakatvaniyamAbhAvAdanarthakriyAkAriNo'vastutvena pUrvapUrvavastukSaNAnAmapyavastutvAt sAkalyena tatsaMtAnasyAvastutvaM syAt / athArthakriyAkAritvAbhAve'pi caramakSaNasya vastutvamiSyate takSaNikasyArthakriyArahitasyApi vastutvamiSyatAM / tathAca satvakRtakatvAderanaikAMtikatvAt kSaNikatvasAdhanamutsIdet / tataH kSaNikatvasiddhimicchatA sarvajJaH sarvamarthamanavayavena jAnAtItyabhyupagaMtavyaM / tathAca tadupadezAtpravRttikAmenApi sarvaviSayaM jJAnaM tasyAvazyamanveSaNIyamityetadapi saugatairavazyameSTavyaM / anyathA sarvamarthamajAnato'kSUNavidhAnaM na saMbhavatIti AzaMkAyAM For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 160 bhaTTAnantakIrtipraNItA tadupadezAnmuktyarthino naiva pravarteran / tathAhi jJAnavAnmRgyate kazcittaduktapratipattaye // ajJopadezakaraNe vipralaMbhanazaMkibhiH // 1 // sarvavastugataM jJAnaM tasmAdasya vicAryatAM // anuSTheyArthavijJAnamathUNaM nAnyathA bhavet // 2 // heyopAdeyatattvasya sAbhyupAyasya vedakaM / icchan pramANamanvicchecchazvadvizvasya vedakaM // 3 // sUkSmAMtaritadUrAstittvamiSTamazeSataH // . tattvamiSTamataH pazyan sarvamarthaM prapazyatu // 4 // so'yaM dharmakIrtirekadharmasyApyaparijJAne tadaMgavaikalyenAsUNavidhAnAyogAditi samastavastuviSayavijJAnaM vicAryamabhyupagamya punaH katipayAnuSTheyArthaviSayameva jJAnaM vicAryamabhyupagacchan vismaraNazIlo devAnAM priyaH svoktamapi na smaratItyupekSAmarhati / tasmAnna pratijJArtho'narthakaH / nApi tatra pravartamAnaM sAdhanamapArthakamiti sthitaM // yadapyuktaMsUkSmAdayo'rthAH kasyacitpratyakSAH iti jJAturanirdiSTatvAnyUnaH pakSaH syAditi / sarvamanumAnAMtare'pi vaktuM zakyata eva / tathAhi nityo'sarvagataH zabdaH sarvago veti dharmiNaH // vizeSasyAnupAdAnAtpakSo nyUnatvamApatet // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH yadi sarvagatAdanyaH zabdo dharmI samAzritaH // tadA'niSTAnuSaMgaH syAttatsarvagatavAdinaH // 2 // sarvagato yastvabhipreto'narthena vA'pi saH // (?) vijJAyate yataH pakSaH sAdhyatvenepsito bhavet // 3 // yastvIpsitatamaM pakSaM viziSyAttasya saMjJayA // zabdaH sarvagato nityo'kRtakatvAdyathA viyat // 4 // tatra naivaMviziSTo'pi pUrvasmAdeSa bhidyate // tatra hetorasAmarthyAdanyatrApyavizeSataH // 5 // svazaktyA hi yadA heturdRSTAMtAnugraheNa vA // pakSAMtare'pi tulyaH syAttadA kA'sya viziSTatA 6 zabdo'sarvagato'nityo kRtakatvAdbhavedyadA // tadA'kiMcitkaro heturiSTasyaivAprasAdhanAditi // 7 // yadyavivakSitasarvagatAsarvagatatvavizeSasya zabdamAtrasya nityatvaM prasAdhyate taryavivakSitArhadanarhadvizeSasya puruSamAtrasya sUkSmAdipratyakSatvaM prasAdhyate iti samaH samAdhiriti // yadapyanyaduktaM -- yadi puruSasAmAnyasya sUkSmAdiviSayaM pratyakSa prasAdhyate tadA kathaM puruSavizeSasyAhato vacanaM pramANaM syAt / yatastato niHzreyasArthinaH prvrternnityaadi| tatrApyuttaramuttaratra vakSyAmaH / tasmAdyathoktadoSarahitatvAdanavadyeyaM pratijJeti sthitaM // For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 162 bhaTTAnantakIrtipraNItA yadapyuktaM asiddhazcAyaM hetuH / naSTamuSTyAdyupadezasyApauruSeyasya karaNAsaMbhavAt iti / atra nararacitavacanaracanAviziSTasya naSTamuSTyAdyupadezasyApauruSeyatvaM kuto'vasitaM yenAsiddhatA'sya hetoH syAt / na tAvatpratyakSeNApauruSeyatA'vasIyate / prasajyapratiSedhapakSe hi pauruSeyatAbhAvo'pauruSeyatvaM / taccAnAdikAlasyAtItasyApratyakSIkaraNe tadA na zakyate sAkSAtkartuM / tatpratyakSIkaraNe sa evAtIMdriyadarzI syAt / adhunA tadabhAvasAdhane kumArasaMbhavAderavizeSaH kAlidAsAderidAnImabhAvAt / pratyakSasyAbhAvaviSayatvavirodhAt / abhAvAnabhyupagamAdabhAvapramANavaidhuryaprasaMgazca / abhAvapramANAttadabhAvasiddhizcettadabhAvapramANaM pratyakSAdyanutpattirUpaM bhavavividhamiSTaM / niSedhyaviSayapramANapaMcakarUpatayA''tmano pariNAmo niSedhyAdanyadvastuvijJAnaM veti / tathAcoktaM pratyakSAderanutpattiH pramANAbhAva ipyate / sA''tmano pariNAmo vA vijJAnaM vA'nyavastuni iti 1 tatra sarvAtmanAM na muSTyAdhupadezaviSaye tatpraNetRpuruSAya pramANapaMcakarUpatvenApariNAmo'siddho nAbhAvasAdhanAyAlaM / puruSasya bhAvatastathAvidhaH pariNAmo vyabhicArI / piTakaviSaye'pi tatpraNetRviSayapramANapaMcakarUpatvenApariNAmasya bhavatsaMbaMdhinaH For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 163 'sadbhAvAt / na hi piTakatraye'pi pratyakSAnumAnopamAnArthApattizabdaiH kartRpuruSasadbhAvaH pratIyate / tato naSTamuSTyAdyupadezavat piTakatraye'pi pauruSeyatvAbhAvasiddhiH syAt / paraiH piTakatraye puruSasadbhAvAbhyupagamAt / pramANapaMcakarUpatayA''tmano'pariNAmasyAbhAvapramANAkhyasyAsAdhakatvamiti cenna parAbhyupagamasya bhavato'pramANatvAt / pramANatve jyotirjJAnAdyupadeze'pi taireva puruSasadbhAvAbhyupagamAdastu paurusseytvsiddhiH| anyathA'nyatrApi mAbhUdavizeSAt / AgamAMtare ca paraiH puruSasadbhAvAbhyupagamAt / abhAvapramANasyAsAdhakatve jyotirjJAnAdyupadeze'pyasAdhakatvamastu / lakSaNayukte bAdhAsaMbhave tallakSaNameva dUSitaM syAt iti sarvatrAnAzvAsAt / tasmAnniSedhyaviSayapramANapaMcakarUpatayA'' tmano'pariNAmAdabhAvapramANAbhidhAnAdapauruSeyatvAbhAvasiddhiH // paryudAsapakSe'pi kimanyatpauruSeyatvAdyadapauruSeyatvAbhidhAnaM pratyakSasiddhaM syAt / na tatsattvAdikaM tatastatsiddherasmAbhirapISTatvAt / tadanAdisattvamiti cetsa eva doSo'nAdikAlasyAdarzanenAdisattvasya darzanAyogAditi samayAdarzino'pi vA tadarzanaprasaMgaH / pauruSeyatvAdanyastadabhAva iti cettarhi na tasya pratyakSeNa grahaNaM yuktaM / abhAvapramANavAdibhiramAvasya pratyakSAdyaviSayatvAbhyupagamAt / tadanyajJAnalakSaNAbhAvapramANAtadabhAvasiddhizcettatpauruSeyAdanyasya tadabhAvasya jJAnaM kuto bhavati / na tAvadahetukaM kAdAcitkatvAt / tatpau For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 164 bhaTTAnantakIrtipraNItA ruSeyatvaviSayapratyakSAdipramANapaMcakanirmuktAdAtmana iti cettarhi piTakatraye'pi tadabhAvajJAnotpattiH kiM na syAt / tadutpattikAraNasyAnaMtaroktasyAvizeSAt / pauruSeyatvAbhAvo'pi taddhetustadabhAvAnna piTakatraye tadabhAvajJAnotpattiriti cenna pauruSeyatvAbhAvasya hyabhAvo nAma pauruSeyatvasaddhAvastasya pratyakSAdInAmanyatamenApyanizcaye kathaM pauruSeyatvAbhAvasyAbhAvagatirabhAvajJAnAbhAvAt / pauruSeyatvAbhAvasyAbhAvasyAbhAvanizcayo na pauruSeyatvasadbhAvagateriti cenna / abhAvajJAnaM hi nAma pauruSeyatvAbhAvakArya tadabhAvAtkathaM kAraNAbhAvagatirvyabhicArAt / apratibaddhasAmarthyasya poruSeyatvAbhAvasyAbhAvasAdhane'pi na sarvathA pauruSeyatvAbhAvasyAbhAvasiddhiH pratibaddhasAmarthyasyAbhAvAsAdhanAt kathaM hi tarhi dezAdau kacidghaTAdijJAnAbhAvAt ghaTAdyabhAvasiddhirbhavato'pIti cenniSedhyaghaTAyekajJAnasaMsargikevalabhUtalAdhupalaMbhAditi brUmaH / naivamatra pauruSeyatvAbhAvasyAbhAvasiddhiH / ekajJAnasaMsargiNa eva kasyacidabhAvAt / na pauruSeyatvasadbhAvastadekajJAnasaMsargI bhAvAbhAvayoH parasparaparihArasthitilakSaNayorekatraikadA ekajJAnasaMsargavirodhAt / avirodhe'pi na pauruSeyatvasadbhAvopalaMbhAttadabhAvasyAbhAvasiddhistadupalaMbhasyaivAbhAvAt / etena viruddhopabdhyA tadabhAvasyAbhAvasiddhirnirastA / kasya vA'bhAvajJAnAbhAvAttadabhAvasthAbhAvagatiH / kiM sarvasya vAdinaH prativAdino vA / tatra sarvasyAbhAvajJAnAbhAvo'siddhaH / For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 165 prativAdino'bhAvajJAnAbhAvo jyotirjJAnAdyupadeze'pi samAnaH / vAdino'bhAvajJAnAbhAvAttadabhAvasyAbhAvasiddhau prativAdino jyotirjJAnAdyupadezasyAbhAvajJAnAbhAvAt pauruSeyatvAbhAvo na syAt / tayorvizeSAbhAvAt / piTakatraye vAdiprativAdinorubhayorapi abhAvajJAnAbhAvAttadabhAvasyAbhAvasiddhiyujyate / na jyotirjJAnAdyupadeze vigAnAt / prativAdino'bhAvajJAnAbhAve 'pi vAdino bhAvAditi cenna / vAdino yadabhAvajJAnaM tacchraddhAnusAriNaH sAMketikaM nAbhAvabalopajAtaM piTakatraye prativAdino'prAmANyAbhAvajJAnavat / anyathA'gRhItasamavAyasyApyabhAvajJAnotpattiH syAt / sAMketikAccAbhAvajJAnAnnAbhAvasiddhiH / anyatrApi tato'prAmANyAbhAvasiddhiprasaMgAt // etena pramANapaMcakaM yatra vasturUpe na jAyate // vastusattAvabodhArthaM tatrAbhAvapramANatA // 1 // ityetatprativyUDhaM / caityavaMdanAdivAkye'pi puruSasattAvabodhakapramANapaMcakApravRtterabhAvapramANaprasaMgAt / tatastadanyajJAnalakSaNAdapyabhAvapramANAnna pauruSeyatvAdanyasya pauruSeyatvAbhAvasya siddhiH / nApi karturasmaraNAdihetubhyaH / karturasmaraNaM vAdinaH prativAdinaH sarvasya vA tatsAdhanaM syAt / vAdino'pi tatkaturabhAvAdanupalabdhervA syAt / anupalabdhezcattadanaikAMtikaM For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhaTTAnantakIrtipraNItA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 166 syAt / karturasmaraNasyAgamAMtare'pi prasaMgAt / karturasmaraNanimittAnupalabdherbhAvAt / paraiH karturAgamAMtare smaraNAnna vAdino'pi tatrAsmaraNamiti cenna / parakIyasmaraNasyApramANatvAt / pramANatve jyotirjJAnAdyupadeze'pi vAdino'smaraNaM na syAt / paraistatrApi kartuH smaraNAt / karturabhAvAdasmaraNaM cet kiM pramANAMtarAdetasmAdevAnumAnAttadabhAvasiddhiH / pramANAMtarAttadabhAvasiddhAvasyAnumAnasya vaiyarthyaM / na ca pramANAMtaraM tadabhAvagrAhakamasti / asmAdevAnumAnAttadabhAvasiddhizcetkathaM tadabhAvasiddhau kartrasmaraNasya kartrabhAvapUrvakatvasiddhiH / yena kartabhAvapUrvakatvena nizcitAtkartrasmaraNAttadabhAvasiddhiH syAt / itaretarAzrayadoSaH kathaM na syAt / kartrabhAvapUrvakatvenAnizcitAtkartrasmaraNamAtrAdeva tadabhAvasiddherna parasparAzrayadoSAnuSaMga iti cenna / tathAvidhasyAsmaraNasyAsati kartari parvatAdau satyapi kartari svayamapanhutAtmakatve kathamapyazakyAniSTAgamane vacanaracanAvizeSe'pi sadbhAvena saMzayahetutvAtmativAdino'pi kartrasmaraNaM tatrAsiddhaM nApauruSeyatvasAdhanAyAlaM / tatra hi prativAdI smaratyeva kartAramiti / anena sarvasya karturasmaraNaM pratyAkhyAtaM / sarvAtmajJAnavijJAnarahito vA kathaM sarvasya kartrasmaraNamavaiti / zabdAddhi pauruSeyatvAdanyasya pauruSeyatvAbhAvasya siddhiraprAmANyAbhAvanizcaye sati syAt / tanizcayo'pi zabdAttadabhAvasiddhau syAt / anyathA doSA For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 167 zrayapuruSa sadbhAvazaMkayA nAprAmANyAbhAvanizcayaH syAditItaretarAzrayatvAnna zabdAdapi tatsiddhiH / na ca tadabhAvapratipAdakaM vedavAkyamasti / nApi vidhivAkyAdanyasya mImAMsakaiH H prAmANyamiSyate yatastasya kalpanA syAt / na prAmANyalakSaNo'rthaH pauruSeyatvAbhAvamaMtareNa nopapadyate / tathAvidhasyAvabodhakatvalakSaNasya prAmANyasyAgamAMtare'bhAvAt / doSAzrayapuruSasadbhAvAnna tathAvidhaprAmANyamanyatreti cedatra puruSAbhAvaH kuto'vasitaH ? anyatazcettadevocyatAM kimanena siddhopasthAyinA / prAmANyAdanyathA'nupapatteriti ceccakrakaprasaMgaH / nAprAmANyalakSaNo'rthaH pauruSeyatvAbhAvamaMtareNa nopapadyate prAgutadoSAnativRtteH / na ca prAmANyAbhAvAtpuruSasyAbhAvasiddhiryuktA dhUmAbhAvAdagnyabhAvavat / kAryAbhAvasya kAraNAbhAvavyabhicArAt / anyathAnupapatterabhAvAdapratibaddhasAmarthyasya puMso'prAmANyakAraNasyAbhAvasAdhane'pi na sarvathA puruSasyAbhAvasiddhiH / aprAmANyAjanakasya puruSasyAnirAkaraNAt / iSTasiddhizvAprAmANyakAraNasyAtIMdriyajJAnavikalasya puMso jyotiHzAstrAdau bhavatA vedarUpatayA'bhimate'smAbhiraniSTatvAt / nanvatIMdriyajJAturabhAvAdanyasyApyaniSTeH siddha eva sarvathA puruSAbhAvaH / kathaM punaratIMdriyArthavedino bhavatA vibhAvito'bhAvaH / na tAvatpratyakSeNa pratyakSasyAtyakSe'nakSajJAnavati bhAvAbhAvavivecanasAmarthyAbhAvAt / bhAve vA nAsmindezakAle'bhAvasAdhanaM ghaTate / For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 168 bhaTTAnantakIrtipraNItA 1 abhISTatvAddezakAlAtmajJAnAnAmanavayavenAvyApakasyAsaMrvadarzipratyakSasya sarvadA sarvatra sarvajJAbhAvajJAnamayuktaM / tathA jJAne sarvajJasiddhiprasaMgAt / na ca pratyakSamabhAvaviSayaM uktadoSAt / nApi codanAtaH sarvajJAbhAvasiddhiH / puruSamAtrasyAbhAvAsiddhau anyayogavyavacchedena prAmANyanivRtteranizcayAnna codanAtaH sarvajJAbhAvasiddhiH / tadasiddhau ca na puruSamAtrasyAbhAvasiddhiritItaretarAzrayatvaprasaMgAt / aprAmANyanivRttyanyathAnupapattyA puMso'pramANyakArakasyAtIMdriyajJAnavikalasyAbhAvasiddheranyasya vItarAgasarvajJasya bhAve'pi tadgug2airapakRSTatvAddoSANAmastyevApramANyanivRttiH sarvajJanivRttyanizcaye 'pi codanAtaH kathamitaretarAzrayadoSaH syAditi cedevamaprAmANyanivRttiH pratyAgame'pi kiM na syAt / aprAmANyanivRttyasiddheriti cedatra kutastadabhAvasiddhiH / doSAzrayapuruSasyAbhAvAditi ceditaretarAzrayatvaM / daprAmANyAbhAvasiddhizcetpratyAgame'pi kiM na syAt / tathA prAmANyA bhAvasiddhau ca pratyAgamasya sarvajJasadbhAvAvabodhakasyAvabodhakatvena codanAvatprAmANyAccodanAtaH sarvajJAbhAvasiddheH sapratibaMdhakaH syAt / tasmAccodanAtaH sarvajJAbhAvasiddhimicchatA'nyayogavyavacchedenAprAmANyanivRttiH sAdhanIyA / tatsiddhirapi sarvajJAbhAvasidhdyA puruSamAtrAbhAvasiddhau syAditi kathamitaretarAzrayadoSo na syAditi / astu vA'nyayo abhAvapramANA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJa siddhiH 169 na gavyavacchedena zruteraprAmANyAbhAvaniyamastathApi na codanAtaH sarvajJAbhAvasiddhiH / kAryArthe vedasya prAmANyAdanyatra prAmANyAnabhyupagamAt / sarvajJabhAvapratipAdikaiva zrutiH zrUyate-- apANipAdo javano'grahItA pazyatyacakSuH sa zRNotyakarNaH // sa vetti vizvaM na hi tasya vettA tamAhuragryaM puruSaM mahAMtamiti // 1 // tasmAnna zruteH sarvajJAbhAvasiddhiH // nApyarthApattitaH / sarvaI jJAbhAvamaMtareNa kasyacidanupapadyamAnasyArthasyAbhAvAt / puruSavaktRtvAdayaH sarvajJAbhAvamaMtareNa nopapadyate / vaktRtvAdInAM sarvajJatvena sahAnavasthAnalakSaNasya parasparaparihArasthitilakSaNasya vA virodhasyAsiddheH / na hyavikale kAraNasya sarvajJatvasya vaktRtvAderabhAvaH puruSatvAdervA sarvajJatvasadbhAve'bhAvaH pratIyate / yena tayoH sahAnavasthAnalakSaNo virodhaH syAt / nApi sarvajJatvAbhAvarUpaM vaktRtvAdikaM vaktRtvAdyabhAvarUpaM vA sarvajJatvaM yena tayoH parasparaparihArasthitilakSaNo virodhaH parikalpyate / tadevaM vaktRtvAdeH sarvajJatvena virodhadvayasyApyasiddheH sarvajJAbhAvamaMtareNAnupapatterabhAvAt nArthApatteH sarvajJAbhAvapratipAdakatvaM / nApyanumAnopamAnAbhAvapramANAnAM sarvajJAbhAvabodhakatvaM / prAgeva teSAM nirastatvAt / tadevaM sarvajJAbhAvasyAsiddheratIMdriyArthajJAturabhAvAdanyasyApi sarvajJavAdibhiraniSTeH siddha eva sarvathA puruSAbhAva ityetadayuktaM / tasmAnnaSTamuSTyAdyupadezasyA pauruSeyatvamasiddhaM pauruSeyatvaM tu siddhaM / tathAhi - ye dRSTakartRkasamAnajAtIyAste 1 For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 bhaTTAnantakIrtipraNItA kartRmaMto yathA dRSTakartRkaprAsAdAdisamAnajAtIyA jIrNaprAsAdAdayaH / dRSTakartRvAkyasamAnajAtIyazca vedAMtargato naSTamuSTyAdhupadeza iti nAyamasiddho hetuH / naSTamuSTyAdyupadeze dRSTakartRkavAkyAsaMbhavino vizeSasyAdarzanAt / nanUpalabhyata eva dRSTakartRkavAkyAsaMmavisUkSmAdyarthapratipAdanalakSaNavizeSastatreti cenna itthaMbhUtasya vizeSasya sato'pi kartRmAtrAniSedhakatvAt / yathAbhUto hi vizeSaH kartumAtraM nirasyati tathAbhUtasya vizeSasyAbhAvAt dRSTakartRkasamAnajAtIyatvamucyate / na sarvathA bhAvAt / samAnajAtIyasya kasyacidapyabhAvAtsUkSmAdyarthapratipAdanalakSaNo vizeSazca sAtizayaprAsAdAdivizeSa iva na kartRmAtraM nirasyati / kiM tu akuzalazilpinamiva sUkSmAdyarthaviSayaparijJAnazUnyaM kartRvizeSaM / sa cAsmAbhirapi neSyate eva / yazcepyate sUkSmAMtaritadUrArthasAkSAtkArI kartRvizeSaH sa nAnena nirAkriyate / nanu sUkSmAdAvartha puruSasya darzanazaktyabhAvAt puruSamAtramayaM vizeSo nirAkarotIti cet syAdevaM yadi puruSasyAtIdriyArthadarzanazaktyabhAvaH kutazcinnizcitaH syAt / yAvatA naivaM sarvajJAbhAvagrAhakasya pramANasya prAgeva nirastatvAt / tasmAtpuruSamAtraniSedhakasya vizeSasyAbhAvAnnAsiddhaM dRSTakartRkasamAnajAtIyatvaM / nApyanaikAMtikaM adRSTakartRke dRSTakartRkasajAtIyatvasya darzanAt / adRSTamapi tattatra virodhAbhAvAt saMbhAvyata iti cedakartRke'pi dRSTakartRkasajAtIyatvasya saMbhavena For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 171 kvacidadRSTakartRke dRSTakartRkasajAtIye kRtrimavyavahAraH syAt / upalabhyate cAdRSTakartRke'pi dRSTakartRsajAtIye prAsAdAdau kRtrimavyavahAro lokasyAskhaladrUpaH / tasmAdadRSTakartRke dRSTakartRkasajAtIyatvaM nAzaMkanIyaM / ata eva na viruddho'pyayaM hetuH / tasmAdasiddhaviruddhAnaikAMtikAdidoSarahitAdato hetorbhavatyeva naSTamuSTyAdyupadezasya kartRmatvaprasiddhiriti nAsiddhaM kasyacinnaSTamuSTyAdyupadezakaraNamiti // yadapyuktaM apakSadharmazcAyaM hetuH sUkSmAdyarthe dharmiNi naSTe muSTyAdyupadezakaraNAbhAvAditi / tadapyayuktaM / apakSadharmasyApi hetorgamakatvadarzanAt / tathAhi - apakSadharmAdapi kRttikodayAdrohiNyudayasya caMdrodayAtsamudravRddheranumAnaM dRzyate / paraistathA'bhyupa'gamAcca // tathAcoktaM nadIpUro'pyadhodeze dRSTaH sannuparisthitAM // niyamye gamayatyeva vRttAM vRSTiM niyAmikAmiti // 1 // pitrozca brAhmaNatvena putrabrAhmaNatAnubhA // sarvalokaprasiddhA na pakSadharmamapekSate // 2 // yadapyanyaduktaM anaikAMtikazcAyaM hetuH / yasmAtsUkSmAdipadArthasAkSAtkaraNamatareNApyanvayavyatirekAbhyAM liMgAdupadeza paraMparAto vA naSTamuSTyAdikamavagamyopadeSTuM zaknotyeveti / tadapyasamIcInaM / tathAhi - na tAvadanvayavyatirekAbhyAM graho - parAganaSTamuSTyAdayaH pratipattuM zakyaMta cUtamaMjaryAdermadhumAsa iva For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 172 bhaTTAnantakIrtipraNItA grahoparAgAdInAM dikpramANaphalakAlAdiSu niyamAbhAvAt / nApi grahoparAganaSTamuSTyAdayo liMgadarzanAdanumIyateM taliMgasaMbaMdhayorhi prAkRtapuruSadarzanaviSayatve asmadAdInAM dhUmAdane. riva grahoparAganaSTamuSTyAdInAM taliMgAdanupadezApratItiH syAt / liMgasaMbaMdhayorapyatIMdriyatve tayorupadezamaMtareNa pratipatterayogAttadupadeSTuratIMdriyArthadarzitvaM syAt / nApi dravyANAmanvayavyati. rekAbhyAM saMyogakalpanAmAtrAvasthAvayavAdibhedena zaktibheda. zakyate pratipattuM / anvavyatirekAbhyAM hi tathA tatpratipattau yAvaMti jagati dravyANi tAni sarvANyekatra mIlayitvaikasya kalkakaSAyAdikalpanAbhedena karSAdimAtrAbhedena bAlamadhyAdyavasthAbhedena mUlapatrAdyavayavabhedena prakSepoddhArAbhyAmeko'pi yogo yugasahasreNApi na jJAtuM pAryate kimutAneka iti / nApyayaM naSTamuSTyAdyupadezo'pyanAdiH upadezaparaMparayA'tIMdriyajJAturabhAve'pi pramANabhUtaH prabaMdhenAnuvartate iti yuktaM / tathA'bhyupagame hi caityavaMdanAdyupadezo'pi prabaMdhenaivamanuvartamAnaH pramANabhUto bhavatA kiM nAnumanyate / tadanusAribhirevAsAvatIMdriyajJAnapUrva katvenAbhyupagataH tajjJAnasya cAbhAvAdupadezaparaMparApAzcAnabhyupagamAnna pramANamiti cetki parAbhyupagamo bhavataH pramANaM ? anyathA naSTamuSTyAdipratipAdakAgamo'pi na pramANaM / tasyApi taireva tathAbhyupagamAt / avisaMvAditvAdanyasya prAmANyaM nAnyasyAvisaMvAdAbhAvAditi cenna tarhi vedaH pramANamavisaM For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH vAdAbhAvAt / apauruSeyatvAdasya prAmANye jyotirjJAnAderapauruSeyatvAbhAvAt prAmANyaM na syAt / na brUmo'pauruSeyatvAdeva prAmANyaM prAmANyamevApauruSeyatvAditi cettarhi nIlotpalAdiSu dahanAdInAmapauruSeyANAM na mithyAjJAnahetutA syAt / jyotiH - zAstrapravAhasya cAnAditayA prAmANye vede'pi tathaivAstu prAmANyaM kimapauruSeyatAsAdhanAyAsena / anyatra kartuH zravaNAtpauruSeyatA yuktA mAtra karturazravaNAditi cenna atrApi kartuH zravaNAt / tanmithyAtvamubhayatrApi samAnaM / parAbhyupagamAdanyatra pauruSeyatvamatrApi kiM na syAt / tatpravAhasya cAnAditve vakturajJAnavacanAkauzaladuSTAbhiprAyaiH zrotuzca maMdabuddhitvaviparyastabuddhitvagRhItavismaraNaiH pratipuruSaM hIyamAnasyAnAdikAle nirmUlocchedaH syAt / tathAhi idAnImapi keci - tsAtizayaM jyotiHzAstrAdikamavayaMto'pi duSTAbhiprAyatayA' nyasyAnupadizato dRzyate / anye tvajJAnAdanyathopadizaMto dRzyate / anye punaH svayaM yathAvadavagacchaMto'pi vacanAkauzala | davyaktamanyathA copadizaMto dRzyate / tathA zrotAro'pi kecinmaMdabuddhayo yathAvaduktamapi nAvadhArayati / anye tu viparyastabuddhayaH samyagupadiSTamanyathA bhAvayaMti / kecitpunaH samyagavabuddhamapi vismaraMtItyebhiH kAraNaiH pratipuruSaM hIyamAnasyaitAvatA kAlena nirmUloccheda eva syAt / bhavati ca tasmAdaMtarAMtarA vicchinnaH / sUkSmAMtaritadUrArthasAkSA For Private And Personal Use Only 173
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 174 bhaTTAnantakIrtipraNItA kAriNA puruSeNa punaH punarayaM pravaca'mAnaH idAnIM yAvadAyAta ityavasIyate / tadevamanvayavyatirekAbhyAM liMgAdanAchupadezaparaMparAto vA grahoparAgAdikamavagamya tadupadezakaraNAnnAnaikAMtiko hetuH // ___ yadapyuktaM viruddhazcAyaM hetuH / visaMvAdakasya grahoparAgAdyupadezasya sUkSmAdipadArthasAkSAtkaraNamaMtareNaiva bhAvAditi / tadapyayuktaM / saMvAdadarzanAt / nApyayaM kAkatAlIyo yujyate dikpramANaphalakAlAdiviziSTagrahoparAgAdyupadezasaMvAdasyopadezamaMtareNa sakRdapyayogAt / yo'pi kvacidvisaMvAdaH sa pratyakSAdereva sAmagrIvaikalyAt / kacidvisaMvAdAtsarvatrAprAmANye pratyakSAderapyaprAmANyaprasaMgaH / tato na viruddho'pyayaM hetuH / mA bhUdayaM viruddho'sAdhAraNastu syAt sapakSe'nugamAbhAvAditi cedastu / tathApi nAsyAgamakatvamuktena prakAreNAnyathAnupapatterbhavadIyaniyamarUpAyAH sadbhAvena gamakatvopapatteH / sapakSe'nugamamaMtareNa saiva jJAtumazakyeti cetkathamarthApattAvarthApattyupasthApakasyAnyathAnupapannatvaM sapakSe'nugamamaMtareNa jJAyate / anyathAbhavanamasiddhamapi khazaktyaivAdRSTamartha kalpayatIti cedevaM liMgasyApyavinAbhAvaniyamo'siddhaH svazaktyaiva hi kiM na liMginaM gamayet / evaM ca sarvamevAnumAnamarthApattiriva syAt / tathAca pramANaSaTkasaMkhyA nivarteta / atha siddhamevAnanyathAbhavanamarthApattyupasthApakasyAdRSTamarthaM kalpayatItyucyate tadA tatsapakSamaMtareNa ka For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH siddhaM / yatrAnyathAnupapadyamAnAdarthAtsAdhyaM pratIyate tatraivAnyathAnupapadyamAnatvaM jJAyate iti cedevamatrApi kiM na syAt / evamarthApattireva syAditi cedastu nAmAMtaraM na tadasmAbhirnivAyate / yaddhi bhabatA sapakSAnugamarahitamarthApattirityucyate tadasmAbhiraMtarvyAptyA'rthamasAdhanamanumAnamityuktaM ato nAmni vipratipattirnArtha iti / sapakSe siddhasaMbaMdhamanumAnaM sAdhyadharmAdhikaraNe dharmiNyeva siddhasaMbaMdhamarthApattyAkhyaM pramANamato'styarthevipratipattiriti cedyacetAvatA vizeSeNAnayorbheda iSyate tadA pakSadharmatvasahitAdanumAnAttadrahitaM pramANAMtara na syAt / tathAca saptamasya pramANAMtarasya siddheH pramANaSaTtvasaMkhyA nivartate / niyamato'rthAdarthAMtarapratipatteravizeSAnna pakSadhamatvasahitAdanumAnAttadrahitaM pramANAMtaramiti cedeva tarhi sapakSe siddhasaMbaMdhAdanumAnAtsAdhyadharmiNi siddhasaMbaMdhamapi pramANAMtaraM na syAdavizeSAt / ato nAmnyeva vipratipattirnArthe / tataH sapakSe' nugamarahitasyApyasya hetorgamakatvaM yuktaM / tadevamasiddhaviruddhAnekAMtikatvAdidoSarahitatvAdanavadyamidaM sAdhanamato bhavatyevAbhimatasAdhyasiddhiriti // bhavatu nAmAto grahoparAgAdisUkSmAdyarthasya pratyakSatvasiddhistadupadezasya saMvAdadarzanAt / dharmAdharmAdyazeSasUkSmAdyarthapratyakSatAsiddhistu kathaM ? tadupadezasya saMvAdAnupalabdhariti cedgrahoparAgAdyupadezAdeva sApi sidhdyatIti brUmaH / tathAhi jyotiHzAstrAdagrahoparAgAdikaM vizi For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 bhaTTAnantakIrtipraNItA STavarNapramANadigbhAgAdiviziSTaM pratipadyamAnaH pratiniyatAnAM pratiniyatadezavartinAM prANinAM pratiniyate kAle pratiniyataphalasaMsUcakatvena pratipadyate / yasmAdevamuktaM jyotiHzAstre nakSatragrahapaMjaramaharnizaM lokakarmavikSiptaM / bhrabhati zubhAzubhamakhilaM prakAzayatpUrvajanmakRtaM // 1 // tasmAt jyotiHzAstraM grahoparAgAdikamiva dharmAdharmAvapi pramANAMtarasaMvAdena bodhayati / uktaM cayadupacitamanyajanmani zubhAzubhaM tasya karmaNaH prApti / vyaMjayati zAstrameta tamasi dravyANi dIpa iva // 2 // iti ata eva jyotiHzAstrajJA daivajJA ityucyate / tasmAdevaM grahoparAgAdyupadeSTurdharmAdharmasAkSAtkAritvasiddhau tadanyasarvapadArthasAkSAtkaraNamapi siddhimupaDhaukate / / tathAhi- zreyaHsAdhanaM dharmaH / tacca zreyo devatiryaglokasthapuruSeSu vyavasthitamanekaprakAraM / tathA pratyavAyaheturadharmaH / sa ca pratyavAyo narakapRthvItiryaglokAdhAraprANiSu pratyekamanekavidhaH / tasmAccheyaHpratyavAyayorhetubhUtau dharmAdhI sAkSAtkurvan zreyaHpratyavAyayorAdhArabhUtA~strilokasthAn prANino'pi sAkSAtkartumarhatIti kathaM sarvadarzI na syAt / tatastathAbhUtau dharmAdharmI pratipattumicchatAmasmAkaM tasya kITakasaMkhyAparijJAnaM vA kathamupayogi na syAt / nanu paridRzyamAnalokavyatirekeNa For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 177 lokAMtarANAmabhAvAtkathaM trilokasthAzeSaprANigaNasAkSAtkaraNAtsarvadarzitvamiti cetkathamasarvajJo lokAMtarAbhAvamavaiti / kathaM vA bahmAMDAnAmanaMtatvaM / bhavatu vA lokAMtarAbhAvaH / tathApi yathAparidRzyamAnalokAdhArasarvaprANigaNasAkSAtkaraNAsasarvajJatvamanivAryaM // bhavatu nAmaivaM sakalaprANigaNasya sAkSAtkaraNaM itarasarvapadArthasAkSAtkaraNaM tu kathamiti cetdharmAdharmasAkSAtkaraNAdeveti brUmaH / tathAhi- zreyaHpratyavAyayona kevalau dharmAdharmoM janakau kiM tu kAraNAMtaramapekSya / anyathA sevAkRSyAderauSadhAdhupayogasya ca zreyohetutvena loke prasiddhasya tathA cauryAderaniSTAhAraceSTAyA viSazastrakaMTakAdezca pratyavAyahetutvena loke prasiddhasya vaiya rthyaprasaMgAt / tacca kAraNAMtara sakalameva jIvAjIvalakSaNaM vastu / na hi kiMcijjIvalakSaNamajIvalakSaNaM vA vastu vidyate yatsAkSAtparaMparayA vA kasyacitpuruSasya .zreyasaH pratyavAyasya vA kAraNaM na bhavet / tasmAdyatkANAMtaramapekSya dharmAdharmI zreyaHpratyavAyahetU tadapi kAraNAMtaraM sAkSAtkartavyaM / anyathA dharmAdharmayoryAthAtmyena sAkSAtkaraNAyogAt / evaM dharmAdharmayorita. rasarvapadArthAnAM ca sAkSAtkaraNasiddhiH // yaduktaM pareNa ye'pi ca cchinnamUlatvAddharmajJatve hate sati // sarvajJAn puruSAnAhustaiH kRtaM tuSakaMDanaM // 1 // iti / etadayuktaM / tathAhi For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 bhaTTAnantakIrtipraNItA ye'pi cAcchinnamUlatvAddharmajJatve prasAdhite // sarvajJAn puruSAnAhustaiH kRtaM kaNakaM(kha)DanaM // 2 // nanu dharmAdharmavyatiriktAnazeSAnapyarthAn sAkSAtkurvatA sarvajJenAzucyAdirasasyApyAsvAdanAddhasya cAghrAtatvAttadbhakSaNAdidoSastasya syAt / agnyAzuSNasparzasya sAkSAtkaraNAddAhaH syAt / manojJarUpAdyanubhavAdabhilASaH syAt / amanojJarUpasyAnubhavAt dveSaH syAt / bhayAnakarUpadarzanAdbhayena saMmohaH syAt / evamanye'pi doSA bhaveyuriti // tathA coktaM sAkSAtpratyakSadarzitvAdyasyAzucirasAdayaH // svasaMvedyAH prasajyaMte ko nu taM kalpayiSyatIti // 1 // iti cettadapyayuktaM tathAhi- yadi tAvadazucirasagaMdhayo rasanaghrANAbhyAM saMbaMdhAttadbhakSaNAdidoSaH pAvakAdyuSNasparzasya ca sparzanena saMbaMdhAddAhaH syAdityucyate tadasiddhaM / rUpasyeva rasagaMdhasparzAdInAmaprAptAnAmevAtIMdriyapratyakSeNa grahaNAt / atha trilokAMtargatAnukUlAdisvabhAvarUparasagaMdhasparzAdisAkSAtkaraNAtsukhaduHkhadveSAbhilASamohAdayo bhaveyurityucyate tadapyayuktaM / viSayAnubhavamAtrasya sukhaduHkhAdInAmahetutvAt / hetutve vA yathaikasya puruSasya kasmizcidviSaye sukhaM duHkhaM dveSo'bhilASo moho'nyadvA bhavati tathA sarveSAmapyavizeSeNa syAt kAraNasyAvizeSAt / nacaivaM / tathA kasminneva strIviSaye kasyacidabhi For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 179 bRhatsarvajJasiddhiH lApo'nyasya dveSaH / tathoSTrAdInAM kevale lavaNarase'bhilASo' smadAdInAM dvessH| tiktarase niMbakITasyAbhilASo'smadAdInAM dveSaH / zuMThyAmutpannasya punaH kITakasya kaTurase'bhilASo'nyeSAM dvessH| makSikAdInAmazucirasagaMdhayorabhilASo'smadAdInAM ca dveSaH / caMdanagaMdhe'smadAdInAmabhilASo makSikAdInAM dveSaH / pittaprakRteruSNasparze dveSo vAtaprakRterabhilASaH / zItasparze vAtaprakRtede'SaH pittaprakRterabhilASaH / bhIrobhayAnakarUpe bhayaM na dhIrasya / prANihiMsAdarzane nirdayasya harSaH kAruNikasya krunnaa| tathaikasyAbhyudaye kasyacidamarSaH kasyaciddharSaH kasyacidaudAsInyaM dRSTaM / evamanyadapi jJeyaM / tasmAnna viSayAnubhavaH kevala eva sukhduHkhhrssvissaadaamrssaadihetuH| kiMtu kAraNAMtarasahitaH / tacca karmaiva bhavitumarhati / yadyapi jAtivizeSasvabhAvAbhyAsaprakRtivizeSAdayaH sAkSAtkaraNatvena pratIyaMte tathApi teSAM jAtivizeSAdInAmapi karmaiva kAraNamiti / tadeva pradhAnaM kAraNaM / tacca nirastAzeSadoSAvaraNasya nAstIti kevalo viSayAnubhavastasyopekSAmeva sarvatra janayati na sukhaduHkhAdikaM / niHzeSadoSAvaraNavizleSaM ca samarthayiSyAmaH // bhavatu nAma grahoparAgAdyupadezAnyathAnupapatyA dharmAdharmayoritarasarvapadArthAnAM ca sAkSAtkaraNaM / muktimArgasAkSAtkaraNaM tu kathaM tasya nizcIyata iti cet grahoparAgAdyupadezAdeveti brUmaH / tathAhi na tAvad grahoparAgAdyupadezAnyathAnupapattisiddhaM sarvajJatvaM For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 180 bhaTTAnantakIrtipraNItA anAdisiddhaM / azarIrAdanAdisiddhAtsarvajJAt grahoparAgAdyu. padezAsaMbhavAdasaMbhavazvezvaranirAkaraNaprakaraNe nirastatvAt / nApyanupAyasiddhaM ahetoH sarvadA sarvatra prasaMgAt / tasmAdupAyasiddhenAnena bhavitavyaM / sa copAyastena jJAtavyo'nyathA tadanuSThAnAyogAt / parijJAnaM paropadezAtparo'pi anyopadezAllabdhAtmalAbho muktimArga sAkSAtkRtya upadizati / anyo'pyevamityanAdiH sarvajJAgamaparaMparA / sA'pi grahoparAgopadezAnyathAnupapatyA siddheti siddhaM muktimArgasAkSAtkaraNaM / sa ca muktimArgaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eva yuktH| tathAhi-yasya yatprakarSatAratamyAdapakarSatAratamyaM tasya tatprakarSAtizayAdatyaMtocchedaH / yathA'neH prakarSAtizayAcchItasparzasya / upalabhyate ca samyagdarzanAdiprakarSatAratamyAdrAgAderapakarSatAratamyamiti / nanu rAgAdihAnitAratamyasya darzanAdastu tatsiddhiH / tattu rAgAdihAnitAratamyaM samyagdarzanAdiprakarSatAratamyAdbhavatItyetadasiddhaM / samyagdarzanAde rAgAdipratipakSatAsiddheH / pratyuta samyagdarzanAdyabhyAso rAgAdhutpattiM prati anukUlasvabhAvaH / tathAhi- jIvAjIvAdipadArthaviSayaM jJAnaM samyagjJAnaM / tadviSayaM ca zraddhAnaM samyagdarzanaM / tatpUrvakazca saMsArakAraNanivRttiM pratyAgUrNasya bAhyAbhyaMtarakriyAvyuparamazcAritraM / tadabhyAsaprakarSatAratamyAcca rAgAdInAmutkarSatAratamyameva yuktaM / nApakarSatAratamyaM / yo hi For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 181 jIvAdipadArthaviSayasamyagjJAnAdikamabhyasyati so'vazyaM tAvadAdAvevAhamityAtmAnaM pazyati / AtmadarzI cAtmasattAmA - tranibaMdhanamAtmasnehamupaiti / AtmasnehAccAtmasukheSu paritRpyan sukheSu tatsAdhaneSu ca doSA~stiraskRtya guNAnAropayati / guNadarzI ca parituSyanmameti sukhasAdhanAnyupAdatte / tato yAvadAtmAbhinivezastAvatsaMsAra eveti / tadevaM jIvAdipadArthaviSayasamyagjJAnAdi rAgAdyutpattiM prati anukUlasvabhAvaM na tatpratipakSabhUtaM atastatprakarSatAratamyAdrAgAdeH prakatAratamyameva yuktaM nApakarSatAratamyaM / nairAtmyadarzanaM tu rAgAdikAraNAtmadarzanavirodhitvAdrAgAdipratipakSasvabhAvamatasta tprakarSatAratamyAdrAgAdihAnitAratamyaM yuktamiti cedala pratividhIyate / yattAvaduktaM yaH pazyatyAtmAnaM sthirAdirUpaM tasya tatrAtmani sthairyAdiguNanimittasneho'vazyaMbhAvI / snehAcAtmasukheSu paritRpyan sukhasAdhaneSu pravartata iti / tadasmAkamabhISTameva / kiM tu atajjJo jano duHkhAnanuSaktasukhasAdhanamapazyannAtmasnehAtsaMsArAMtaH patiteSu duHkhAnuSaktasukhasAdhaneSu pravartate / hitAhitavivekajJastu tAdAtvikasukhasAdhanaM stryAdikaM parityajyAtmasnehAdAtyaMtika sukhasAdhane muktimArga pravartate / yathA pthyaapthyvivekmjaannnaaturstaadaa| tvikasukhasAdhanaM vyAdhivRddhinimittaM dadhyAdikamupAdatte / pathyApathyavivekajJastu AturastAdAtvikasukhasAdhanaM dadhyA For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182 bhaTTAnantakIrtipraNItA dikaM parityajya peyAdAvArogyasAdhane pravartate / tathAca kasyacidviduSaH subhASitaM tadAtvasukhasaMjJeSu bhAveSvajJo'nurajyate // hitamevAnurudhyaMte praparIkSya parIkSakAH // 1 // syAdetat pathyApathyayorArogyasAdhanatvena dRSTatvAdapathyaparihAreNa pathyopAdAnaM yuktaM / sAMsArikasukhaparityAgena tu muktisAdhane pravRttirayuktA / muktisAdhanatvena kasyacidapyanizcitatvAt / tathAhi- na tAvatpratyakSeNAnumAnena vA kasyacinmuktisAdhanatvamavasitaM atIMdriyatvAt / tatpratibaddhaliMgAbhAvAcca / nApyAgamena tatprAmANyasyAnizcitatvAt / tadevaM pramANabalAdAtyaMtikasukhasAdhanamapazyannAtmasnehAdyathAlAbhaM duHkhAnuSaktasukhasAdhaneSveva pravartate / yathA kazcikSuduHkhapIDito viziSTamannamalabhamAnaH kSuduHkhAdvaraM maraNamiti manyamAnaH saviSamapyannaM bhukte| yathA vA gaNikayA saha saMgatimalabhamAnAH kAminastiryaggatAnapi kAmayaMte / tathAcoktaM-- viziSTasukhasaMgAtsyAttadviruddhe virAgatA // kiMcitparityajetsaukhyaM viziSTasukhatRSNayA // 1 // nairAtmye tu yathAlAbhamAtmasnehAtpravartate / alAbhe mattakAzinyA dRSTA tiryakSu kAmiteti // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 183 atrocyate sAMsArikasukhasAdhaneSu pravRttiH - saMsArahetuH / samyagjJAnapUrvikA ca tato vyAvRttirmuktiheturityatra tAvadAvayoravivAda eva / yattu samyagjJAnaM nivRttihetustatkiM nairAtmyaviSayamuta jIvAjIvAsravabaMdhasaMvaranirjarAmokSaviSayamityatra vipratipattiH / tatra jIvAdipadArthaviSayaM samyagjJAnaM sAMsArikasukhasAdhanebhyo vyAvRtterheturiti brUmaH / heyopAdeyatattvaMviSayaH samyagjJAnasya / tathAhi-baMdho heyastadupAya AsravaH / mokSa upAdeyastadupAyaH saMvaro nirjarA ca / tau ca baMdhamokSau jIvAjIvayoH satorevopapadyate / tathAhi- asati jIve kasya baMdhaH kasya vA baMdhakAraNeSu pravRttiH / tathA kasya muktiH kasya vA muktyartha prayatna iti / naiva kazcidAtmA sthirAdirUpo'sti yasya baMdho muktirvA syAt / kevalaM duHkhamAtramidaM sahetukaM prabaMdhena pravartate / hetuvaikalyAca kadAcinna bhavati / tataH sAsravacittasaMtAnasya pravRttiH saMsAro nivRttirmuktiH / na punaravasthitasyAtmanaH saMsAro muktirvA vidyate / tathA sthirAdirUpasya jIvasyAbhAve'pi niranvayavinazvaracittasaMtAne sthairyAdiguNasamAropaNAtmAbhinivezAdAtmapremAnugatasya duHkhAsikA bhavati / yAvacca duHkhAsikA tAvat duHkhitamAtmAnamAropya na svastho'vatiSThate praannybhimtskNdhsNtaanH| kiM tu sukhaprAptaye duHkhaparihArAya ca pravartamAnaH sAstravacittasaMtAnaM saMtanoti / yata evaM vyAmo For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 bhaTTAnantakIrtipraNItA hAdAtmAnaM duHkhitaM samAropya sukhaM nAste / tenaiva zrutavatA tasyaiva mithyAdhyAropasya hAnArthaM yatno'satyapi moktari kasmioNzcadAtmA'dhika iti / tadevaM sthirAdirUpasya jIvasyAbhAve'pi baMdhamokSayostadartha vA pravRtterupapatteH heyopAdeyatattvAbhidhAyake sUtre na kiMcijjIvatattvAbhidhAneneti / etatsarvamayuktaM tathAhi --- yattAvaduktaM sAsravacittasaMtAnasya pravRttiH saMsAra ityatra tAvadAvayoravipratipattiH / kevalaM sa cittasaMtAnaH sAnvayo niranvayo vetyatra vipratipattiH / tatra sAnvayasya cittasaMtAnasya pravRttiH saMsAra iti vayaM brUmaH / tatrAbhisaMdhivyApAraphalAnAmekAdhikaraNatvopapatteH / niranvaye tu cittasaMtAne yasyAbhisaMdhirna tasya vyApAro yasya vyApAro na tasya phalamityabhisaMdhivyApAratatphalAnAmekAdhikaraNatvAnupapatterna saMsAraH / tathA coktaM hinastyanabhisaMdhAtR na hinastyabhisaMdhimat // badhyate tavyopetaM cittaM baddhaM na mucyate iti // 1 // yaccAbhihitaM niranvayavinazvaracittakSaNepvekatvAdhyAropeNAtmAbhinivezAdAtmapremAnugataH skaMdhasaMtAnaH sAMsArikasukhasAdhaneSu pravartamAnaH sAsravacittasaMtAnaM saMtanotIti tadapyayuktaM / asatyAtmanyekatvapratyayasyaivAnupapatteH / nanUktamAtmanyasatyapyadhyAparopitaikatvaviSayaH pratyayaH prAdurbhavatIti / satyamuktaM kintvayuktamuktaM / svAtmanyanumAnAtmaNikatvaM nizcinvataH For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 185 samAropitaikatvaviSayasya vikalpasya nivRttiprasaMgAt nizcayAropamanasorvirodhAt / avirodhe vA savikalpakapratyakSavAdino'pi sarvAtmanA pratyakSaNArthasya nizcaye'pi samAropavyavacchedAya pravartamAnaM na pramANAMtaramanarthakaM syAt / nivartata evaikatvaviSayo vikalpo'numAnAt kSaNikatvaM nizcinvata iti cettarhi sahajasyAbhisaMskArikasya ca sattvadarzanasyAbhAvAt tadaiva tanmUlarAgAdivinivRttermuktiH syAt / na cAyamekatvaviSayaH pratyayo mAnaso vikalpaH pratisaMkhyAnena nivatayitumazakyatvAt / tathAnumAnabalAtkSaNikatvaM vikalpayato'pi naikatvapratyayo nivartate / zakyaMte hi kalpanAH pratisaMkhyAnena nivartayituM na pratyakSabuddhayaH / tasmAdyathA'vaM vikalpayato godarzanAnna gopratyayo vikalpastathA kSaNikatvaM vikalpayato pyekatvasya darzanAnnaikatvapratyayo vikalpa iti jJAtavyaM / nApyayaM bhrAMtaH / pratyakSasyAzeSAsyApi bhrAMtatvaprasaMgAt / bAhyAbhyaMtareSu bhAveSvekatvagrAhakatvenaivAzeSapratyakSANAmutpattipratIteH / tathAca pratyakSasyAbhrAMtatvavizeSaNamasaMbhavyeva syAt / tasmAdekatvagrAhiNaH svasaMvedanapratyakSasyAbhrAMtasyaikatvamaMtareNAnupapatte - rAtmyavAdinaH saMsArakAraNedyaM kathamekatvapratyayabalAtpravRttiriti / / yattUktaM--- sAsravacittasaMtAnasya nivRttirmuktiriti tatpunarayuktameva / aMtyakSaNasyAnarthakriyAkAritvenAvastutvAt tajjanakasya cittakSaNasyAvastutvaM tatastajjanakasya ityevamazeSatazcittasaMtA For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 186 bhaTTAnantakIrtipraNItA nasyAvastutvaprasaMgAt / svasaMtAnavarticittakSaNasyAjanakatve'pi saMtAnAMtaravartino yogijJAnasya jananAnnAzeSato'vastutvamiti cedevaM tarhi rasAderekakAlasya rUpAderavyabhicAryanumAnaM na syAt / rUpAderatyakSaNavadvijAtIyakAryajanakatve'pi sajAtIyakAryAnAraMmasaMbhavAdekasAmagryadhInatvena rUparasayorniyamena kAryadvayAraMbhakatve'nyatrApi kAryadvayAraMbhakatvaM kiM na syAt / yogijJAnAMtyakSaNayorapi smaankaarnnsaamgriijnytvaatkthmektraanupyoginshcaanytropyogH| caramakSaNAsyopayoge vA jJAnajJAnAMtarapratyakSavAdino'pi svaviSayajJAnajananAsamarthasyApi jJAnasyArthe jJAnajananasAmarthya kiM na syAt / tathAca nArthaciMtanamutsIdet // atha svasaMtAnavartikAryajananasAmarthyavadbhinnasaMtAnavartikAryajananasAmarthyamapi neSyate tarhi sarvathA'rthakriyAsAmarthyarahitatve. nAtyakSaNasyAvastutvaM syAt / tathAvidhasyApi vastutve sarvathAsrthakriyArahitasyAkSaNikasyApi vastutvaM kiM na syAt / tathAca sattvAdayaH kSaNikatvaM na sAdhayeyuH anaikAMtikattvAt / tasmAnna sAsravacittasaMtAnasyAtyaMtocchedo muktiH / nirAsravacittasaMta tyutpA dalakSaNA muktirasmAkamapISTaiva / kevalaM sA cittasaMtatiH sAnvayA niranvayA vetyatra vipratipadyAmahe / tatra sAnvaye eva cittasaMtAne muktiryuktA / baddho hi mucyate nAbaddhaH / na ca niranvave cittasaMtAne baddhasya muktirasti / tatra For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 187 hyanyo baddho'nyazca mucyate / saMtAnaikyAbaddhasyaiva muktistatrApIti cedyadi saMtAnaH paramArthasaMstadA''tmaiva saMtAnazabdenoktaH syAt / atha saMvRtisa~stadA ekasya paramArthato'satvAdanyo baddho'nyazca mucyata iti syAt / tathAca baddhasya muktyarthaM pravRttirna syAt / athAtyaMtanAnAtve'pi dRDharUpatayA kSaNAnAmekatvAdhyavasAyAbaddhamAtmAnaM mocayiSyAmItyabhisaMdhAya pravartate / na tarhi nairAtmyadarzanaM / tadabhAve ca kuto muktiH / athAsti nairAtmyadarzanaM zAstrasaMskArajanitaM / na takatvAdhyavasAyo'skhaladrUpa iti kuto baddhasya muktyarthaM pravRttiH syAt / tathAca mithyAdhyAropahAnArtha yatnaH asatyapi moktriityettplvte| tasmAdasati jIve baMdhamokSayostadarthaM vA pravRtteranupapatteheyopAdeyatattvaM jJAtumicchatA'vazyaM jIvasadbhAvo'pi jJAtavyaH / tathAcAjIvasadbhAvo'pi / tadabhAve hi kena baddhaH kuto vA mokssH| tathAhi pudgalapariNAmakamazarIrasaMbaMdho baMdhastato vizleSo muktiH| ajIvAbhAve ca kena saMbaMdhaH kuto vA vizleSa iti / tataH sUktaM sUtrakRtA-jIvAjIvAsravabaMdhasaMvaranirjarAmokSAstatvamiti // ___ tadevaM jIvAdipadArthajJAnaM heyopAdeyatattvaviSayaM atastadeva saMsArakAraNebhyo vyAvRttiheturna nairAtmyajJAnaM / heyopAdeyatattvAjJAnaM hi saMsArakAraNeSu heyeSu pravRttikAraNaM nAtmadarzanasnehAdikaM / sarvatra hi heyopAdeyatattvAjJAnameva heyeSu pravRttini For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 bhaTTAnantakIrtipraNItA mittaM dRSTaM / yathA rogakAraNeSvapathyeSu pathyApathyavibhAgAjJAnaM / na punarAtmadarzanasnehAdikaM kvacidapi heyeSu pravRttikAraNaM dRSTaM / satyapyAtmasnehAdau pathyApathyavibhAgajJAnasya sopAyabaMdhamuktijJAnasya vA'nathyeSu sAMsArika sukhasAdhaneSu baMdhakAraNeSu pravRteranupalabhAt / yA tu vivekino'pi kasyacit kadAcidviSayeSu baMdhakAraNeSvapathyeSu ca pravRttirupalabhyate sA balavatkarmanimitte - tyavagaMtavyaM / yadA tu balavatkarmodayo na vidyate heyopAdeyatattvajJAnaM cAsti tadA bhavatyeva heyebhyo vyAvRttiriti // nanvAtmadarzanAdAtmasnehastataH sukhAbhilASastadabhilASAdAtmasukhasAdhaneSu pravRttiriti bhavatyevAtmadarzanAtsaMsArakAraNeSu pravRttiriti ceduktamatrAtmadarzanAdAtmasnehastataH sukhAbhilASastasmAdAtmasukhasAdhaneSu pravRttiriti / satyametat / kiMtvajJasyAtmasnehastAdAtvikasukhasAdhaneSu pravartayati / vivekinastvAtmasneho hiteSveva pravartayatIti / tena yaduktaM niyamenAtmani sniyannAtmIye sAMsArika sukhasAdhane na virajyata iti tatra yadi tAvadajJo na virajyata ityucyate tadA siddhasAdhanaM / atha heyopAdeyatattvajJastadA sopAyeSu sAMsArika sukhasAdhaneSUpabhogAzrayabuddhervigamAdanAtmIyatvaM manyamAno virajyata evetyasiddhiH / tathAca yaduktaM upabhogAzrayatvena gRhIteSvidriyAdiSu // svatvadhIH kena vAryeta vairAgyaM tatra tatkuta iti // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 189 bRhatsarvajJasiddhiH heyopAdeyatattvajJo hi AtyaMtikasukhasAdhanamupabhogAzrayamAtmIyaM ca manyate / na tAdAtvikasukhasAdhanaM / tathAhi ego me sassado appA NANadasaNalakhkhaNo // sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakhkhaNA / / 1 // saMjogamUlaM jIveNa pattaM dukhkhaparaMparaM / / taMhA saMjogasaMbaMdha savvaM tiviheNa vosare // 2 // ityevaM bhAvayato vivekinaH saMyogasaMbaMdheSu duHkhahetuSu sukhalezasAdhanatvasadbhAve'pyanyadAtyaMtikasukhasAdhanaM bAhyebhyo nivRttiM pazyataH kutasteSvAtmIyabuddhiH / yatastato nivRttirna syAditi / etena yaduktaM bhavatyeva duHkhahetuSvAtmIyabuddhAvRttiryayekAMtena teSAM duHkhahetutvameva syAt yAvatA paryANasukhahetutvamapyasti / tena duHkhajanakatve'pyAtmIyaslehAyenAkAreNa sukhahetutA tAvatAMzena svasyopakArakAniMdriyAdInmanyamAnasteSu nAtmIyabuddhiM nahAtIti / tannirastaM veditavyaM / saMyogasaMbaMdhAnAM duHkhahetUnAM sukhalezasAdhanatve'pyasyAtyaMtikasukhasAdhanasya sadbhAvena nirvipAnnasya saMbhavena saviSAnnasyeva tyAgasaMbhavAt / / yadapyanyaduktaMsarvathA''tmagrahaH snehamAtmani draDhayati AtmasnehazcAtmIyasnehaM draDhayatIti saMbaMdhaH so'pyAtmIye mahatA saMbaMdhenArabdhamapi vairAgyaM tAvatkAlamanabhimukhIbhUtopyAtmIyasnehaH tadguNalezadarzanadvAreNa punarabhimukhIbhUtaH pratibadhnAtyAtmIyadoSA~zca saMvRNotIti tadapyanenaivApAstaM / heyopAdeyavivekino hyAtmasneho na saMsAra For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTAnantakIrtipraNItA kAraNeSvAtmIyabuddhiM snehaM cotpAdayati / anutpannazcAtmIye sneho na vairAgyaM pratibadhnAtIti // yaccoktaM- na ca duHkhabhAnayA vairAgyaM bhavati / yato duHkhaM bhAvayannapyasau yogI duHkhameva pratyakSIkuryAt nAdhikaM kartuM kSamaH / tacca duHkhaM pUrvamapi pratyakSameva tasyAsInna ca tatra virAgavAnabhUt tathAbhAvanayA pratyakSIkRtaduHkho naiva vairAgyamupayAsyatIti vyarthaH zAstre duHkhabhAvanopadeza iti / taccayuktaM- yathAhi mUDho niMbakITakastiktamapi rasaM madhuramiti manyate tathA saMsArI jIvo heyopAdeyatattvamajAnan duHkhamapi sukhamiti manyamAno na duHkhaM pratyakSIkarotIti / pratyakSIkurvannapi vA tAdAtvikameva duHkhaM pratya. kSIkuryAt na jAtijarAmaraNaprabaMdhalakSaNaM duHkhamiti nAjJo virajyate / heyopAdeyatattvajJastu saMyogasaMbaMdhaM sarvameva jAtijarAmaraNaprabaMdhalakSaNasya saMsAraduHkhasya heturiti bhAvayan saMyogasaMbaMdheSu bhAveSu sAkalyenopekSAlajhaNaM vairAgyamAtmasAtkarotIti yazcaivaM sAkalyena viraktaH sa na kvacidapi saMyogasaMbaMdhe guNaM pazyatIti / na punarguNadarzanAkiMcitkacidapi anurajyate / tadanena yaduktaM- yadyapi kvacidAtmasukhasAdhanatvenopagate kenacidoSeNa tAvatkAlamanurAgiNI matiH skhalitA tathApi tatra naivAtyaMtatayA'sau virakto draSTavyaH / yataH sarvaviSayasnehasyAprahANAtpunarguNadarzanAdinA saMbhaktadanurAga eva bhavatItitatprativyUDhaM / ajJo hi tAdAtvikaduHkhahetutvAkhyasya tAdA For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 191 bRhatsarvajJasiddhiH tvikadoSasya darzanAdviraktastAtvikasukhahetutvAkhyasya tAdAtvikaguNasya darzanAtpunaranurajyate iti yuktaM heyopAdeyatattvajJAnajAtijarAmaraNaprabaMdhalakSaNaduHkhahetutvAkhyasyAtyaMtikadoSasya darzanAdvirakto na tAdAtvikaguNadarzanAtpunaranurajyate kiM tvAtyaMtika guNadarzanAt / na ca saMyogasaMbaMdhe tadarzanamastIti na punaranurajyata iti / yadi jAtijarAmaraNaprabaMdhalakSaNasya duHkhahetutvena saMyogasaMbaMdheSu bhAveSu virajyate tadA''tmanyapi tathAvidhaduHkhahetau virajyeta / nocedanyatrApi na viraktaH syAditi / atrApi tAvadajJamAtmAnamabhipretyaivamucyate tadA siddhasAdhyatA / heyahetAvAtmani vairAgyAbhyupagamAt / heyopAdeyatattvajJAnaM punarAtmani tathAvidhaduHkhahetutvAbhAvAdityadoSaH // yatpunaruktaM- yadyayamAtmIyasnaho guNadarzanAdbhavettadA guNadarzanaviruddhaM doSadarzanamAtmIyasnehasya bAdhakaM syAt / yAvatopabho. gAzrayabuddhinibaMdhanAyAH svattvabuddherAtmIyasneho bhavati / na guNadarzanAt / bAlapazuprabhRterapi AtmasaMbaMdhacakSurAdiguNadoSaparIkSAvikalasyApi sataH svacakSurAdau snehasya bhAvAt / apicAtmIyacakSurAdau picaTakANakuMTavirUpAdidoSadarzane'pi tasyabhAvAdanyadIye cakSurAdau guNadarzane'pyabhAvAdAtmIyeSvapi vyatIteSu svadehacyuteSu bhAgAvayaveSu tAdRzeSvevAtmIyabuddhityAge satyabhAvAt / tasmAdguNadarzane'pyabhAvAdAtmIyabuddhisatve satyeva For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 192 bhaTTAnantakIrtipraNItA bhAvAdAtmIyabuddhisambhUtaH sneho na guNadarzananimitta ityavasIyate tata eva / nApyAtmIyabuddherguNadarzanaM kAraNaM yato doSadarzanAdAtmIyabuddhinibaMdhanasya guNadarzanasya vyAvRtteH AtmIyabuddhivigamAttannibaMdhanasyAtmIyasnehasya vyAvRttiH syAditi tadapyayuktaM / na hi saMyogasaMbaMdheSu saurUpyAdiguNadarzanAt sneho jAyate ityucyate kiM tUpabhogAzrayatvAkhyaguNadarzanAt / tathAca kiM na svasaMbaMdheSu bhAveSu jAtijarAmaraNaprabaMdhalakSaNasaMsAraduHkhahetutvAkhyamAtyaMtikadoSaM pazyato nopabhogAzrayatvAkhyasya guNasya darzanamastIti tannibaMdhanasya snehasya vyAvRtteH kathaM doSadarzanaM snehasya bAdhakaM na syAt // yaduktaM yAvadAtmasneho'vikalastAvadAtmasukhasAdhaneSvAtmIyabuddhistatasteSvAtmIyeSu snehaH / sa cAvidyamAnAnevAtmIyeSu guNAnAropayati / asadguNAropAcca kuto doSadarzanasyAvasaro'pIti yena tata AtmIyasnehaH kSIyate ityatroktamasmAbhirajJasya tAdAtvikasukhasAdhaneSvAtmIyabuddhiH ho vA na heyopAdeyatattvavivekajJasya / tasya hiteSvAtyaMtika - duHkhahetutvaM pazyataH sadA doSadarzanameva na guNadarzanamasvIti / yaccAparamuktaM yo vAdI viraktAbhimatAvasthAyAmAtmano bhAgyamAtmIyameva necchettasya bhoktA'pyAtmA na vidyate / bhogyAdhiSThAnatvAdbhoktRtvasyeti / atha punastadAnI bhoktRtvenAbhyupagamAdiSTasiddhiriti brUyAttarddhAtmA'pi tasya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 193 nAsti / yadA hi karmANi na karoti kRtAnAM ca karmaNAM phalaM na bhukte tadA''tmalakSaNatAM so'tikrAmati / kriyAbhogau hi lakSaNamAtmanastau cenna sto na sa Atmeti tadapyasamaMjasaM / yo hi kartRtvabhoktRtve lakSaNamAtmano varNayati tasya bhavatyayaM doSaH / vayaM tu jJAnadarzanasuvIryAtizayalakSaNamAtmano varNayAmaH / tacca muktAvasthAyAmapyasti saMsAryavasthAyAmapi / saMsAryavasthAyAM tu karmapaTalAvacchinnamanabhivyaktamevaitadrUpamAste / tato muktAvasthAyAM labdhAtmasvabhAvamAtmAnaM varNayatAM na nairAtmyamanuSajyate iti na kazcidoSaH / tadevaM saMsArakAraNeSu hetuSu AtmadarzanasnehAdeH pravRttihetutvAnupapatterna tadviruddhaM nairAtmyadarzanaM tato vyAvRttihetuH / kiMtu heyopAdeyatattvajJAnasyaiva tatpravRttihetutvAttadviruddhaM jIvAdipadArthajJAnaM samyagjJAnAkhyamuktena prakAreNaM heyopAdeyatattvaviSayaM samyagdarzanasahAyaM bAhyAbhyaMtarasaMsArakAraNavyAvRttilakSaNasya samyakcAritrasyopAttAgAmikarmakSayAnutpattihetonimittamiti sthitaM / / bhavatu nAma samyagjJAnapUrvakAditthaMbhUtacAritrAdanAgatasya karmaNo'nutpattiH saMcitasya tu karmaNaH kathaM parikSayaH saMcitakarmAvipakSatvAttasya / cAnyatadvipakSabhUtaM pratyakSato'numAnato vA saMpazyAmaH ! na cApyAgamAttatprAmANyasyAsiddheH / na ca karmakSayaH zakyate kartuM pNAyAM sthitAyAM punaH karmaNAmutpatteH / tRSNAprahANArtha For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -194 bhaTTAnantakIrtipraNItA mapi yatnaH kriyate tato'yamadoSa iti cet tarhi vyarthaH karmakSaye zramaH / karmaNi sthite'pi tRSNAprahANe kAraNavaikalyAt karmatRSNAprabhavasya punarbhavapratisaMdhAnasyAbhAvAdityetadanAlocitasiddhAMtaM / tathAhi- yattAvaduktaM saMcitasya karmaNo na kazcidvipakSo'stItyatra yadi tAvatsarvajJatvapratibaMdhakasya karmaNo na kazcidvipakSo'stItyucyate tadayuktaM / grahoparAgAdyupadezasiddhasarvajJatvAnyathAnupapattyA tatpratibaMdhakasya karmaNaH parikSayasiddhestadvipakSasyApi sadbhAvanizcayAt / nAnupAyastatparikSayaH sarvatra prasaMgAt / sa ca pratipakSaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eva yuktH| tasyAnAgatakarmAnutpattAviva saMcitakarmakSaye'pi sAmopapateH / kAraNanirodhasya laMghanasyevAnAgatAnutpattAvutpannanirodhe ca sAmarthyadarzanAt / laMghanasyAnAgatadoSAnutpattau saMcitadoSakSaye'pi sAma rthyasya dRSTatvAdastu tasyobhayatrApi sAmarthya / samyagdarzanajJAnapUrvakastha bAhyAbhyaMtarasaMsArakAraNakriyAvyAvRttilakSaNasya cAritrasya tu saMcitakarmakSaye sAmarthyamapazyataH kathaM tasya tatra sAmarthyamadhyavasyAmaH / saMbhAvanAmAtraM tu syAditi cenna / pArizeSyAttatrApi tatsAmarthyasya siddheH / tathAhi- sarvajJatvapratibaMdhakasya karmaNaH kSayo nirUpitaH prAk / sa ca kSayo nAppanupAyo nApyanyopAyo yujyate / asya ca sAmarthya saMbhAvyate / tataH pArizeSyAdasya tatrApi sAmarthya For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 195 mavasIyate iti / nanu saMcitasya karmaNaH kSaye phalopabhogaH kAraNamasti tataH kathamanyopAyaH kSayo na yujyata iti / atrocyate- yadi saMcitasya karmaNaH phalopabhogAdeva kSaya iSyate tadA tasya kSaya eva na syAt / phalopabhogena karmakSayasya kartumazakyatvAt / stryAdhupabhogAdibhyo'vazyaMbhAvibhyo'pUrvakarmaprAdurbhAvAt / nApi tadA rAgAdipratipakSabhAvanA saMbhavati / tatsaMbhave stryAdhupabhoga eva na syAt / kAyaklezena pUrvakRtasya karmaNaH phalopabhogena prakSayAdanAgatasya pratipakSabhAvanAto'nutpatteradoSa iti cenna / phalavaicitryadarzanAtkarmaNAmanekarUpaphaladAnasAmarthyamanumIyate / teSAM ca nAnAphaladAnasamarthAnAM karmaNAmekarUpAtkAyaparitApalakSaNAtphalAtphaladAnena karmaNAM kSayo yujyate / tapaHzaktyA saMkIrNazaktIni karmANi kriyate yenaikarUpeNaiva phalena kSayaM vrajaMti / tA eva karmazaktayo vicitrAstapaHzaktyA svayaM kSayamupanIyaMta iti cet yadi tattapaHkleza eva karmaphalamityasmAnna karmazakteH saMkaraH saMkSayo vaa| atha klezAdanyatatrApi zaktisaMkarapakSe saMkIrNazaktInAM karmaNAmekadivasopavAsajanitaklezamAtreNaiva phalopabhogena prakSayAnmahopavAsAraMbhasya vaiyarthya / phalopabhogenaiva karmaNAM kSaya ityekAMtazca na syAt / kAyakle. zatapobhyAM prakSayAbhyupagamAt / zaktisaMkSayapakSe tvaklezarUpAttapasa eva sakalakarmaNaH parikSayAtkAyaklezavaiyarthaM / phalopabho For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 196 bhaTTAnantakIrtipraNItA gAttatkSaya ityetattu vyAhanyate / bhavatAmapyaklezarUpAttapasa eva karmakSayAbhyapagamAt kAyaklezavaiyarthyaM syAt iti cennAsmAbhirbAhyaM klezarUpaM tapaH karmakSayArthamiSyate kiM tvAMtarasyAklezarUpasya tapasaH karmakSayahetoH paribRMhaNArthaM / tadarthaM ca kriyamANaM bAhyaM tapaH kiMcitkarmanirjaraNArthamapi syAt / tathAcoktaM bAhyaM tapaH prmdushcrmaacrstv-| mAdhyAtmikasya tapasaH paribRMhaNArthamiti // 1 // asmAkamapyevaM syAditi cedastu / kiM tu phalopabhogAdeva saMcitasya karmaNaH kSaya ityabhyupagamo virudhyte| dIkSAtastarhi karmakSayaH syAt / dRzyate hi maMtrANAM bIjAdizaktyapaharaNAdau sAmarthya evaM karmakSaye'pi sAmarthya syAt iti cetkathaM pratiniyatasAmarthyAnAM maMtrANAmekatra sAmarthyadarzanAdyatra sAmarthya na dRSTaM tatrApi sAmarthya kalpyate / yatra yasya kenacitpakAreNa sAmarthya dRSTaM tatraiva tasya tena prakAreNa prakArAMtareNa vA sAmarthya kalpayituM yuktaM / yathA cAsmAbhiryathoktasya cAritrasyAnAgatakarmAnutpattau sAmarthyadarzanAtsaMcitakarmakSaye'pi sAmarthya kalpitaM naivamanAgatakarmAnutpattau dIkSAyAH sAmarthyaM dRzyate / dIkSitasyApi karmakAraNAnAM rAgAdInAmutpattidarzanAt / yadi punarbIjAdizaktyapaharaNAdau maMtrANAM sAmarthyadarzanAtkarmakSaye'pi sAmarthya kalpyate tarhi tailAbhyaMgAmidAhAderni/jakaraNe viSaghnauSadhadravyasya ca viSazakterapaharaNe'rthasya dRSTatvAtsaMcitaka For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 197 rmakSaye'pi teSAM sAmarthyaM kiM na kalpyaM vizeSAbhAvAt / yadi ca dIkSAtaH karmakSayo'vazyaMbhAvI tadA dIkSAnaMtarameva karmakAryasya vyAdhyAderanupalabhaH syAt / bhavati copalabdhiH / tasmAtkarmakAryasya vyAdhyAderupalaMmAdakSINaM dIkSitasya karmetyavasIyate / tadevaM saMcitakarmakSaye 'nyasyopAyasyAbhAvAtpArize-. pyAdyathoktasya cAritrasyeva tatra sAmarthyamavasIyate / nanvastu nAma zrUyamANAnAM saMcitakarmakSaye dIkSAdInAmasAmarthyaM tathApi pArizeSyAtsamyagdarzanAdInAmupAyatvasiddhiH / azrUyamANasyAnupAyatvasiddheriti cettadazrUyamANamupAyAMtaraM samyagdarzanAdi vilakSaNaM vA vilakSaNaM cettasyAnAgatakarmAnutpattAvapi sAmarthya manupapadyamAnaM kathaM saMcitakarmakSaye saMbhAvyeta / avilakSaNaM cettahyetadeva taditi kathaM na pArizeSyAdratnatrayopAyasyopAyatvasiddhiH // yoktaM- na ca karmakSayaH zakyate kartuM tRSNAyAM sthitAyAM punaH karmaNAmutpateriti / tadapyayuktaM yathoktacAritrAdeva tRSNAprahANAtpunaH karmaNAmanutpatteriti // yatpunaruktaM vyarthaH karmakSaye zramaH karmaNi sthite'pi tRSNAprahANe kAraNavaikalyAt karmatRSNAprabhavasya punarbhavapratisaMdhAnasyAbhAvAt iti / atrApi yadi tAvatsarvajJatvApratibaMdhakarmaNaH kSaye vyarthaH zrama ityucyate tadA'pi siddhasAdhanaM / tatpratibaMdhakasya tu karmaNaH kSaye zramo vyarthaH / tadaparikSaye sarvajJatvAyogAt / na ca For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 198 bhaTTAnantakIrtipraNItA sarvajJo nAsti grahoparAgAdyupadezasyAnyathA'nupapatteH / tasmAtsamyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eva mokSamArgaH siddhaH / tathAvidhamokSamArgasAkSAtkaraNaM ca grahoparAgAdyupadaSTuH siddhaM / yazcetthaMbhUtasya mArgasya draSTA so'hanneveti sarvajJavizeSasyaivAsmAkhetoH siddhiH // yaduktaM- yadIyAgamasatyatvasiddhau sarvajJatocyate / na sA sarvajJasAmAnyasiddhimAtreNa labhyate ityAdi / tannirastaM veditavyaM // ___ yaccAnyairucyate---- AstAM tAvatsarvajJazUnyaH kAlaH / tatsahite'pi kAle kathaM sarvajJo'yamiti prtiiyte| na tAvatpratyakSeNacetodharmatvena sarvajJatvasyAtIndriyatvAt / nApyanumAnena devAgamAdihetUnAM sarvajJatvamaMtareNAnupapatterabhAvAt / nApi ziSyaiftAnastithaiva pratipAdanadvAreNa saMvAdayan sarvajJa iti pratIyate / tathApi sarvaziSyajJAnArthaviSayameva tasya parijJAnaM sidhyet na sarvalokajJAnArthaviSayaM / kAlatrayatrilokasthapuruSaiH samAgamAbhAvena tajjJArthasaMvAdanAsaMbhavAt / nApi kazcidekaH ziSyo'zeSavidasti yatastajjJAnajJeyasamastavastusaMvAdanAtsarvajJa iti nizcIyate / tataH sarvajJenaiva sarvajJaH pratyakSeNa ravajJAtamartha sarva saMvAdayannanumAnena vA pratIyeta / so'pyanyena sarvajJena so'pyanyenetyevamekasarvajJasiddhau bahavastava sarvajJAH kalpanIyA bhaveyuriti / yato ya evaiko'pyasarvajJaH sarvajJamapratipadyamAno na tadvacanaM prAmANyena nizcinuyAt tataH For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH kathaM taistadartho'nuSThIyeta / parasya copadizyateti ziSyAcAryaparaMparayedAnIM yAvadAgamasyAgama eva na syAt / tathAca tanmUlamanuSThAnaM na kasyacidapi syAditi sannapi sarvajJo'sa.tkalpa eva syAdanupayogAt / tathAcoktaM sarvajJA bahavaH kalpyAzcaikasarvajJasiddhaye // ya evaiko'pyasarvajJaH sa sarvajJaM na kalpayet // 1 // sarvajJo'yamiti hyevaM tatkAlairapi boddhRbhiH // tajjJAnajJeyavijJAnazUnyaiAtuM na zakyate // 2 // sarvaziSyairapi jJAtAnarthAn saMvAdayannapi // . na sarvajJo bhavedanyalokajJAtArthavarjanAt // 3 // na ca sarvanarajJAtajJeyasaMvAdasaMbhavaH / / kAlatrayatrilokasthainarairna ca samAgamaH // 4 // sarvajJo nAvabuddhazca yenaiva syAnna taM prati / / tadvAkyAnAM pramANatvaM mUlAjJAno'nyavAkyavat / / 5 // iti / tadapyanenaiva nirastamiti veditavyaM / idAnIMtanAnAmiva sarvajJasamAnakAlInAnAmapyasmAdeva hetoH sarvajJasadbhAvapratItisiddheH / nAyamitthaMbhUto naSTamuSTyAdevyANAmakSarANAM ca saMyogaviyogazaktarAyuHpramANasya copadezo jyotiHzAstre vidyAyurvedAdyAbhajJeSu saMbhavati // teSAM hi tadupadezAdvila For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 200 bhaTTAnantakIrtipraNItA kSaNa eva tatsAkSAtkAriNastadupadezastatkAlInarupalabdhuM shkyH| tathAhi jyotiHzAstravit digbhAgahorAdikaM talliMgaM paryAlocayan zanairatyAbhyAse'pi naSTamuSTyAdikamupadizati / kadAcidvitathamapyabhidadhyAt / AyurvedAdivicca dravyAdizaktimAyurvedaM paryAlocayannAyuHpramANamariSTaM paryAlocayannupadizati / AturaM dRSTvA pRSTvA spRSTvA nidAnaprAgupalakSaNopazayAdIni paryAlocyevAtyaMtAbhyAse'pi vyAdhikharUpamupadizati / sarvajJastu digbhAgahorApraznAdiliMgamaparyAlocyaiva naSTamuSTyAdikamAyuHpramANaM cAriSTotpatteH prAgeva drutamavitathamupadizati / AturamadRSTvA'pRSTvA'spRSTvA ca nidAnaprAgupalakSaNopazayAdIni cAparyAlocyaiva vyAdhisvarUpamupadizati / dravyANAmakSarANAM ca saMyogaviyogazaktimanastAM praznAdibhiAtumazakyamAyurvedAdikamaparyAlocya drutamavitathamabhidhate iti / evaM tAvat sarvajJo'yamiti hyevaM tatkAle'pi bubhutsubhiH // tajJAnajJeyavijJAnarahitairapi gamyate // 1 // sarvajJo nAyamityetatpunarjJAtuM na zakyate // nAstikaiH paracetAMsi sAkSAtkartumazaktakaiH // 2 // sarvatra sarvadA kazcitsarvajJo netyapi sphuTaM // sarvAtmajJAnavijJAnarahitaiH kathyate kathaM // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH 201 sarvAtmajJAnavijJAnarahitairapyanumAnAdupamAnAdarthApatteH zabdAdabhAvapramANAdvA sarvatra sarvadA sarvajJAbhAvaH pratIyata ityetadapyayuktaM / tathAhi zabdasya tAvadevaMviSaye prAmANyameva nAsti kAryArthe tasya prAmANyAt / anumAnAderapi sarvajJAbhAvapratipattirnAsarvajJasya kalpyate / tathAhi - na tAvada - numAnAdasarvajJasya sarvajJAbhAvapratItiryuktA / anumAnaM hi jJAtasaMbaMdhasyaikadezadarzanAdekadezAMtare'sannikRSTe'rthe buddhirna cAsarvajJatve / na kasyaciddhetoH sahabhAvadarzanamAtrAdvipakSavyatirekanizcayamaMtaraNa saMbaMdhaH pratipattuM zakyate / nApi vAgAdimAn na kazcitsarvajJo dRSTa ityanupalaMbhAvyatirekanizcayadvAreNa saMbaMdha H pratIyata iti yuktaM / svasaMbaMdhino'nupalaMbhasyAnaikAMtikatvAt / sarvasaMbaMdhino'saMbhavAt / sarvajJAbhAvasyAsiddhau sarvajJasya vAgAdimattvena svayamupalabdheH sarvajJAMtareNopalabdhezva saMbhavAt / sarvajJasya kasyacidapyabhAvAtsarva saMbaMdhino'nupalaMbhasya saMbhavaH syAditi cetkutaH pramANAtsarvajJasyAbhAvagatiH / yadi pramANAMtarAttadevocyatAM kimanumAnena ? anumAnAccedanumAnamevAjJAtasaMbaMdhasyetyAdi punarapi tadevAvartata iti ckrkprsNgH| tasmAdasaMbhava eva sarvasaMbaMdhino'nupalaMbhasya / saMbhave vA tasya sarvAtmajJAnavijJAnarahitena jJAtumazakyatvAdasiddhiH / tasmAtsarvAtmajJAnavatsarvasaMbaMdhino'nupalaMbhasya siddhiryuktA iti tasyaiva svasaMbaMdhinaH sarvasaMbaMdhinoM vA'nupalaM For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 202 www.kobatirth.org bhaTTAnantakIrtipraNItA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sthitaM / na bhAdvyatirekasiddheranumAnAtsarvajJAbhAvagatiriti sarvajJAnumAneSveSa doSaH samAnaH anumAnAMtareSvanupalaMbhavyatirekeNa vyatirekaprasAdhakasya pramANAMtarasya bhAvAt / nApyarthApattyA sarvajJAbhAvasyAsarvajJena pratItiryuktimatI / yataH - pramANaSaTkavijJAto yatrArtho'nanyathA bhavan // adRSTaM kalpayedarthaM sArthApattirudAhRtA // 1 // sA cetthaMbhUtArthApattiH pramANaSaTka vijJAtasyArthasyAnanyathAbhavane siddhe sati vyApriyetAsiddhe vA ! yadyasiddhe tadA sa yena vinA'pi bhavati tamapi kiM na kalpayet ? yena vinA sa na bhavati tamapi kalpayet / sato'pyananyathAbhavanasyAvijJAtasyAvidyamAnAvizeSAtpramANaSaTkavijJAtasyArtha syAnanyathAbhavanamasiddhamapi svazaktyaivAdRSTaM kalpayatIti cettarhi liMgasyApyavinAbhAvaniyamo'siddhaH svazaktyaiva kiM na liMginaM gamayet / evaM sarvamevAnumAnamarthApattireva syAt / tathAca pramANaSaTkasaMkhyA nivartata iti / atha siddhe'nanyathAbhavane sA vyApriyate atrApi pramANaSaTkavijJAtasyAsAdhyAtkuto vyatirekanizcayo yato'nanyathAbhavanasya siddhiH syAt / anupalabdhezcanna / svasaMbaMdhino'nupalaMbhasyAnaikAMtikatvAtsarvasaMbaMdhino'saMbhavAt / sarvajJAbhAvasyAsiddhau sarvajJasya vAgAdimattvena svayamupalabdheH sarvajJAMtareNopalabdhezva saMbhavAt / sarvajJasya kasyacidapyabhAvAtsarvajJasaMbaMdhino'nupalaMbhasya For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhatsarvajJasiddhiH saMbhavaH syAditi cet syAdetadyadi kutazcitsarvajJAbhAvaH siddhaH syAt / pramANAMtarAttadabhAvasiddhizcettadevAcyatAM kimarthApattyA / arthApattezcetsA pramANaSaTkavijJAtasyArthasyAnanyathAbhavane siddhe sati vyApriyetAsiddhe satItyAdi punarapi tadevAvartata iti cakrakaprasaMga: / tasmAdasaMbhava eva sarvasaMbaMdhino'nupalaMbhasya | saMbhave vA tasya sarvAtmajJAnavijJAnarahitena pratipattumazakyatvAdasiddhiH / tasmAtsarvAtmajJAnavijJAnavata eva sarva saMbaMdhino'nupalaMbhasya siddhiryukteti / tasyaiva sva saMbaMdhinaH sarva saMbaMdhino vA'nupalaMbhAdasAdhyAdvyatirekasidhdyA'nanyathAbhavanasiddherarthApattyA sarvajJAbhAva - gatiriti yuktaM / nApyupamAnAdasarvajJaH sarvajJAbhAvamavaiti / upamAnaM hi sarvAn puruSAnidAnIMtanAna sarvajJAnupalabhya tatsAdRzyopamAnena zeSANAmapyasarvajJatvasAdhanaM / na cAsarvajJo sarvajJatvenedAnIMtanAn sarvajJAnupamAnabhUtAnupameyabhUtA~zca zeSAnazeSAn sAkSAtkartuM kSamaH yena tatropamAnaM pravarteta / upamAnaM hi upamAnopameyayoradhyakSatve sAdRzyAlaMbanamudeti nAnyatheti sarvajJa evopamAnAt sarvajJAbhAvamavagacchatItyabhyupagaMtavyaM // tathA abhAvapramANAdapi yathA ca sarvajJa evAbhAvapramANAtsarvajJAbhAvaM pratipattuM samarthastathA prAgeva niveditaM / tadevamasarvajJenApi sarvajJo'yamiti pratipattu zakyate sarvajJAbhAvastvasarvajJena jJAtuM na kenacitpramANena pAryata iti sthitaM / For Private And Personal Use Only 203
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 204 bhaTTAnantakIrtipraNItA athavA mAbhUtsarvajJo'yamiti pratipattistathApi na kazciddoSaH / na sarvajJo'yamityapratipadyamAnaH kathaM tadvacasaH prAmANyamavagacchati kathaM vA taduktamanutiSThatIti cenna brUmaH sarvajJatvAvagamapUrvakaM tadupadezasya grahoparAgamuktimArgAdiviSayasya prAmANyanizcayaM yenAyaM doSaH syAt / kiM tu saMvAdabalAttathA nizcitaprAmANyAca tadupadezAliMgabhUtAdyo'sya praNetA sa sarvaja ityavagamaH / tadanena yaduktaM sarvajJoktatayA vAkyaM satyaM tena tadastitA // kathaM tadubhayaM sidhyetsiddhamUlAMtarAhate // 1 // iti tannirastaM / nApi kArakapakSe'nyonyAzrayatvaM bIjAMkuravadanAditvAtsarvajJAgamapravAhasya // tadanenApi yaduktaM narte sa AgamAtsityena ca tenAgamo vinA // dRSTAMto'pi na tasyAnyo nRSu kazcitpratIyata iti // 1 // tadapyapAstaM / tasmAt yairuktaM kevalajJAnamiMdriyAdyanapekSiNaH // sUkSmAtItAdiviSayaM sUktaM jIvasya tairadaH // 1 // iti sarvajJasiddhiH kRtibhaTTAnaMtakIrteH / maMgalamastu bhavyajanAya / zrIvidyasamaMtabhadragurave namaH // hai samApto'yaM prathaH For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only