Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAma kathA jaina gItA adhyAtma gItA (budhisAgara), sukha sAgara thItI agyAra aMga gItA adhyAtmopaniSada adhyAtma gItA (deva) IzAvAsyopaniSadda * jaLasvAmI gItA. paMca parameSThi gItA jaMbusUri gItA adhyAtma upaniSada - zrI jita gItA -Poachio 1 zrI jJAna gItA prema gItA ziSyopaniSadda PRC-196) 3juice gac eI lokANa Bgala gItA gItI hatI zrI jaina zrI ahaMdU gItA Pllc&ia lain jatopaniSad - Atma darzanI gItA zrI jaina jJAna gItA to nI For Private & Rersonal use pily con lo St, Sida) SILS
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLa gItA kAvyono zrutadevI kuMdanA puSpa, caMdramA, gAya ane barapha jevA sapheda varNavALI, kamaLanA puSpa para beThelI, eka hAthamAM kamaLa tathA bIjA hAthamAM pustaka rAkhanArI, amArI stutithI prasanna thayelI sarasvatIdevI amArA sukhane mATe thAo" (kalyANakaMda - stuti, gAthA - 4no artha) lekhaka : DaoN. kavina zAha prakAzaka : kusuma ke. zAha 3,1, aSTamaMgala phaleTa, bIlI cAra rastA, bIlImorA - 396 3ra1.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Gita Kavyono Parichay jaina gItA kAvyono paricaya. prathama AvRtti : saMvata : 20pa7 mahAvIrasvAmI janma kalyANaka tA. 6-4-2001 prata : 500 mUlya : rU. 110 mudraka : amRta prinTarsa kiIkAbhaTTanI poLa, dariyApura amadAvAda - 380001 phona : 216985ra
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina ekeDemI bhUmikA ane dRSTibiMdu jagatanA vividha dharmomAM jaina dharma eka prAcIna dharma che. jaina tattvadarzananuM vizvanA tattvArtha darzanamAM AgavuM pradAna che. A dharmanA sidhdhAMto ahiMsA, anekAntavAda, aparigraha, jIvananI pratyeka prakAranI paristhitimAM sUkSma vicAra tenuM saMskRta, prAkata, gujarAtI ane anya prAdezika bhASAomAM upalabdha vipula, vaividhyapUrNa ane samRddha sAhitya vagerenuM arvAcInakALanA saMdarbhamAM abhyAsa ane saMzodhana karavuM anivArya che. bhArata ane videzomAM jaina sAhitya ane saMskRtino saMzodhanamUlaka abhyAsa ane saMzodhana thaI zake. jaina ane jainetara abhyAsIone joItI sAmagrI ane suvidhAo prApta thaI zake, adhyayana ane saMzodhananuM preraNAdAyI vAtAvaraNa nirmANa thAya evI lAMbAgALAnI kAyamI yojanAne mUrtimaMta karavA mATenA zubhAzayathI jaina ekeDemInI sthApanA karavAmAM AvI che. kAryakSetraH jaina ekeDemInuM mahattvanuM kAryakSetra yunivarsiTIo ane anya zaikSaNika saMsthAomAM anusnAtaka kakSAe ema.e. ane tyAra pachI ema. phila., pIeca.DI. tathA snAtakakakSAe sarTiphikeTa ane DIplomA korsa mATe jaina dharmano abhyAsakrama dAkhala karavAno che. jaina dharmanI prAkRta, saMskRta ane anya bhASAomAM surakSita rahelI jJAnasAgaranI samRddhi samAna hastaprato tathA anya jaina sAhityanuM adhyayana ane saMzodhana karavAnuM che. taduparAMta vividha parisaMvAda ne prakAzananI paNa yojanA che. A hetu siddha karavA mATe suvidhApUrNa graMthAlayonuM nirmANa ane skolarazIpa ApIne niyata karelA abhyAsakramamAM abhyAsa adhyayana ane saMzodhana mATe Avazyaka suvidhAo UbhI karIne yuni. temaja anya zaikSaNika saMsthAo jaina dharmanA tIrthadhAma banI rahe evI maMgala bhAvanA che. muMbaI yunivarsiTI, muMbaI jaina ekeDemInI sthApanA muMbaI zaheramAM I.sa. 1995mAM thaI ane jAnyu. 1996 thI muMbaI yuni.nA tattvadarzana vibhAgamAM jaina ekeDemI ejyukezanala enDa rIsarca senTarano prAraMbha karavAmAM Avyo che. A senTara dvArA muMbaI yuni.mAM esa.e., ema. phil. ane pIeca.DI. kakSAnA abhyAsakramamAM jainadharmane sthAna ApavAmAM AvyuM che. muMbaI yuni. taraphathI jainolojIno sarTiphikeTa ane DIplomA korsa ghaNI saphaLatApUrvaka calAvavAmAM Ave che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra yuni. rAjakoTamAM jaina senTaranI sthApanA karavAmAM AvI che. zreSThivarya murabbI zrI dIpacaMdabhAI gArDInA udAra anudAnathI A senTara kAryAnvita thayuM che. 'zrImatI rUkSmaNIbahena dIpacaMda gArDI jaina ekeDemI ejyukezanala ane rIsarca senTara" nAmAbhidhAna karavAmAM AvyuM che. A yuni. nA gujarAtI bhASA sAhitya bhavanamAM tenI pravRttiono prAraMbha thayo che. muMbaI yuni.nA senTaramAM cAlatA abhyAsakramanuM Ayojana ane amalIkaraNa karAvavAmAM AvyuM che. ema. esa. yunivarsiTI, vaDodarA : tAjetaramAM ema.esa. yuni. vaDodarAmAM jaina ekeDemI TrasTanA TrasTI zrI kIrtibhAI dozInA rUA. 11 lAkhanA anudAnathI temanA pU. pitAzrInA nAmathI 'kAlidAsa sAkaracaMda dozI jaina ekeDemI ejyukezanala enDa rIsarca senTara''nI sthApanA karavAmAM AvI che. ahIM uparokta korsa zarU thayela che. yojanA ane kAryasvarUpa : jaina ekeDemI ejyukezanala enDa rIsarca senTaramAM ema.phila ane pIeca.DI. kakSAe saMzodhana mATe Arthika rIte sahAyabhUta thaI vizeSa suvidhAo ApavAmAM Ave che. adhyApako ane anya zikSakone saMzodhana mATe, parisaMvAdamAM nibaMdha vAMcana mATe ke upasthita rahevA mATe anudAnanI jogavAI karavAmAM AvI che. jaina ekeDemI dvArA jaina sAhitya prakAzananI paraMparA UbhI karavAmAM Avaze. tattvajJAna viSayaka vyAkhyAno, sanmAno, parisaMvAdo ane TUMkAgALAnA paricayAtmaka abhyAsakramonuM Ayojana paNa ekeDemInI kAyamI pravRtti tarIke svIkAra karavAmAM Avyo che. A senTara sthApavAmAM, saMcAlana karavAmAM amone jaina sozyala grupa ane tenA mukhapatra maMgaLayAtrAno khUba ja sAtha ane sahakAra maLyo che. sAutha gujarAta yuni. suratamAM jaina senTaranI sthApanA mATeno saidhdhAMtika svIkAra karavAmAM Avyo che. ane AzA che ke najIkanA bhaviSyamAM senTaranI sthApanA thaze. nANAMkIya sahAya mATe apIla : jaina ekeDemI zikSaNa ane saMzodhana kendranA abhigamathI jaina ciMtakoe prabodhela tattvajJAna ane tenA Adhunika vizva para prabhAva vize zikSaNa ane saMzodhananI suvidhAo pUrI pADavAnI, have pachInA samaya daramiyAna judI judI yuni. ane zaikSaNika saMsthAomAM uparokta vicAradhArAne lakSamAM laIne kendronI sthApanA karavA mATe utsuka chIe. anusnAtaka kakSAe jaina dharmano abhyAsa ane saMzodhana aMgenuM 4
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArya vidyArthIone mATe ghaNuM kharcALa thaI jAya eTale jarUriyAtavALA vidyArthIone ziSyavRtti ApavI paDe, tejasvI vidyArthIone protsAhana maLe te mATe InAmo ApavAnAM rahe. jaina dharmanA abhyAsa ane saMzodhana mATe pustakAlayanI suvidhA pUrI pADavI paDe, yuni. o ane bIjI zaikSaNika saMsthAone jarUrI mALakhAkIya sagavaDa paNa ApavAnI raheze. uparokta pravRttione kAryAnvita karavA mATe jaina ekeDemIne nANAMkIya strotanI vipula pramANamAM AvazyakatA raheze. A pragatino badho AdhAra saMsthAne nANAMkIya Teko keTalo maLe che tenA para AdhArita che. A umadA kAryamAM sarva rIte saphaLatA maLe te mATe jeTalI zakaya hoya teTalI nANAMkIya sahAya ApavA amArI vinaMtI che. A TrasTamAM ApeluM dAna InkamaTekSa ekTanI kalama 80 heThaLa sarTiphikeTa opha ekjhamazana maLyuM hovAthI AvakaverAmAMthI bAda maLe che. jaina ekeDemI seTelAITa, 2-e, 2, korTa cembarsa, 35, nyu marIna lAInsa, muMbaI - 400 020. phona : 2006477, 2007883 pheksa : 2006556. E-mail-satellite@vsnl.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 5.pU.paM.zrI naMdIghoSavijayajI ane pa.pU. paM.zrI jayadarzanavijayajIno hastaprata saMzodhanamAM sahayoga. * * RNa svIkAra pa.pU.A.zrI pradyumrasUri, pa.pU.A.zrI zIlacaMdrasUri, pa.pU.A.zrI. municaMdrasUri, pa.pU. munizrI mahAbhadrasA.jI. munizrI bhuvanacaMdrajI, pa.pU.munizrI akSayacaMdrasAgarajI AdinA AzIrvAda ane saMzodhanamAM mArgadarzana. * zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdira, kobAnA esosIeTa DIrekTara zrI DaoN. bAlAjI gaNorakara ane anya karmacArIonA saMzodhana aMge pustako tathA hastapratanI sAmagrI ApavA mATe. zrI caMdanasAgarajI jJAnabhaMDAra, vejalapura. DaoN. ramaNabhAI sI. zAhanA saujanyathI caritrAtmaka gItA kRtiono paricaya A graMthamAM samAveza karavA mATenI saMmati mATe. pustaka prakAzana aMge mukhya Arthika sahayoga mATe jaina ekeDemI, muMbaInA pramukha ane TrasTIgaNa * pU. adhyApakazrI zAMtilAla gulAbacaMda zAha, vejalapura. pU. A. zrI pradhyumnasUrIzvarajI ane pU.A.zrI. zIlacaMdrasUrIzvarajInI kRpA ane AzIrvAda. * zrI abhayadevasUri jaina jJAnabhaMDAra, kapaDavaNaja. * pustakanA mudraNakArya mATe amRta prinTarsa, amadAvAda, hastaprata taiyAra karavA mATe zrImatI rITAbahena zAha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNa "arvAcIna jaina sahityanA mahAna zrutajJAnopAsaka AgamodhdhAraka prazAMtamUrti, zAsanarakSaka, mahAna sAhityakAra ane bahuzruta 5.5. AgamodhdhAraka AcAryadeva zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ane arvAcIna jaina sAhityanA mahAna sarjaka, prasAraka, zrutajJAnopAsaka ane saMyamanI suvAsathI zAsanaprabhAvaka lokalADIlA guruvarya pa.pU. buddhisAgarasUrIzvarajInA caraNakamaLamAM zrutajJAna prema ane gurubhaktinI puNyasmRtimAM sAdara graMthArpaNa karuM chuM." 6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina gItA kAvyono paricaya zrI tIrthakara bhagavaMto samavasaraNamAM besI dezanA Ape che . mAlava - vaizika (mAla-kosa) vagere grAmya rAgomAM hoya che. gItAno artha "gavAyelI' thato hoya che. Ama bhagavAnanI dezanAne gItA kahI zakAya. gItA tarIke "bhagavad gItA'nuM nAma jANItuM che. A graMthamAM paNa keTaleka sthaLe jainadarzananI ja vAto gUMthelI che. ane eTale ja mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivare bhagavad gItAnA keTalAMka zloko jemanA tema potAnA graMthamAM samAvI lIdhA che. Agama-graMtho ardhamAgadhI (prAkRta) bhASAmAM che. niryukti ane bhASya graMtho paNa prAkRtamAM ja che. cUgriMthomAM prAkRta sAthe saMskRtanuM mizraNa che. A. zrI haribhadrasUri ma. e saMskRtamAM TIkAonI racanAno prAraMbha karyo tyArathI saMskRtamAM paNa aneka TIkAo, avasUrio, viSama pado racAyAM che. saMskRtamAM prakaraNa graMtho paNa ghaNA racAya che. pachInA kALamAM lokabhASAmAM bAlAvabodha uparAMta prakaraNa graMtho, rAso, sajhAyo vagere puSkaLa sAhitya racAyuM che. prastuta gItA saMgrahamAM jJAnasAra, ahaMndra gItA vagere uttama koTInA graMtho che. e graMtho dvArA AdhyAtmikatAno vadhune vadhu sparza thAya eja maMgala kAmanA. mahA vada 2, tA. 9-2-2001 pADIva (rAjasthAna) - A. municandrasUri i in war a man may defeat a million invincible enemies but conquering one's own self is the greatest victory. (Page - 33) I 1 Why are you fighting with external enemies ? Fight with your ownself. One who conquers one's own self, enjoys true happiness. (Page - 32) (Jina Vachana) 8]
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrivarya, guruvarya ane bahuzruta AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.sA.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arthika sahayoga dAtA sukatanA sahabhAgI zruta jJAna bhakti nimitte jaina ekeDemI, muMbaI taraphathI pustaka prakAzana mATe mukhya Arthika sahAya pU.A.zrI municaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI surata nivAsI cAturmAsa ArAdhaka baheno taraphathI (saM. 2056) prApta thayela Arthika sahayoga zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jaina daherAsara peDhI, navasArI. preraka : munirAjazrI akSayacaMdrasAgarajI ma.sA. pa.pU. yugAcArya samadhura pravacanakAra rASTrIya saMta A. zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI eka sAdharmika taraphathI zrI bhavAnIpura jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, kalakattA, preraka A. zrI caMdrasenasUrIjI ma. sA.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya nivedana jainomAM dinapratidina anya darzanonI vicAradhArAno prabhAva paDavAne kAraNe ke uMbara mUkIne DuMgara pUjavAnA nyAye samyakadarzana jJAna ane cAritra dvArA mokSa prAptino rAjamArga jina zAsananA tIrthakaroe svAnubhava siddha darzAvyo che tenI upekSA karIne "khAvata pIvata mokSa je mAne, te ziradAra bahu jaga meM" evI padmavijayajInI navapadanA tapa padanI pUjAnI paMktinA vicArone mAnanArA lokonI saMkhyA vastIvadhArA samAna AgaLa vadhI rahI che. ajJAnatAne kAraNe jIvo darzana zAstranA satyane pAmI zakatA nathI. A mATenA purUSArthanI paNa moTI khAmI che. bhakSAbhakSanA niyamo nahi adyatana vaijJAnika sAdhano dvArA bhautika sukha meLavAya tevI rIte dharma thato hoya to te karavAnI mithyAtvavRtti dinapratidina bhAre karmI AtmAomAM ghara karI beThI che. bhagavadgItAnAM guNa gavAya che teno koI virodha nathI. dhArmika sahiSNutAno guNa keLavavo ane dhArmika saMgharSa udbhave nahi e paNa eka prakArano ucca koTIno dharma che. mAdhyasthavRtti dvArA A guNa keLavI zakAya. jaina darzanamAM syAdvAdanI apekSAe ane jJAnanA kSayopazamanI dRSTie vicArIe to jaina gItA kAvyonI sRSTi AbAla gopALa sau koIne jJAna ane bhakti mArgamAM praveza karIne mukti meLavavA mATe AhvAna Ape che. tattvajJAnane lagatI gItAo paMDitone buddhizALI vargane mATe che. jyAre bAkInA varganA loko mATe caritrAtmaka gItAo che jemAM jaina darzananA mULabhUta siddhAMtonuM jJAna upalabdha thAya che. jaina gItA kAvyono graMtha pragaTa karavA mATenI A bhUmikA vicAra preraka che. ApaNe ApaNA jJAnanA jayortimaya vArasAne oLakhIe nahi to dIvo laI kuve paDavA jevI sthiti thAya temAM vAMka kono gaNavo? A graMthanI kula 26 gItAono paricaya e paNa A AMka aSTakarma vijayanuM sUcana kare che. jaina gItAnA vicAro AtmAnI muktinA poSakane pUraka che. teno paricaya e AtmAno kiMmatI svAdhyAya che, jenA dvArA manazuddhi thAya che. tapathI kAyA zuddhi thAya ane jinavANIno satsaMga - vArtAlApa karavAthI jina vANInAM guNagAna gAvAthI vacana zuddhi thAya che. A trividha zuddhi e AtmAnI zuddhino anupama mArga che ema mAnIne A gItA kAvyonI sRSTinuM eka graMtha rUpe saMkalana karavAmAM AvyuM che. tenI keTalIka noMdhapAtra vigato atre ApavAmAM AvI che. 10]
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavajanmamAM zrutajJAna prAptino suavasara prApta thAya che tyAre AtmA vizenI vicAraNA avazya karavA jevI che. adhyAtmajJAnanI AvazyakatA svIkAryA vagara cAle tema nathI. adhyAtma jJAnathI dharmano mArga saraLa bane che. pAparUpI corano bhaya dUra thAya che. eka vakhata adhyAtmajJAnano rasAsvAda thAya ane cittamAM coMTI jAya pachI tenA arthanuM ciMtana ane manana karavAthI viSayo - kaSAyo dUra bhAgI jAya che ane manazudhdhi dvArA Atma zuddhi thAya che. anya zAstrono abhyAsa bhautika jIvana pUrato maryAdita che jyAre adhyAtma zAstra AtmAnA svarUpa ane mukti sAthe saMbaMdha dharAve che, eTale tenA abhyAsathI sAcA paMDita thavAya che. adhyAtma jJAna vagaranuM pAMDitya saMsAra vRddhinA kAraNabhUta che, eTale adhyAtma zAstrano abhyAsa karavo joIe, temAM rahelA vicAronA arthanuM ciMtana karIne zubhabhAvanA bhAvavI joIe. A pravRttithI AdhyAtmika eTale ke AtmAnubhavanI alaukika anubhUti thAya che te avarNanIya che. adhyAtmajJAnanI jo koI upalabdhi hoya to te svasvarUpAnusaMdhAna che jenI anubhavathI pratIti thAya che. adhyAtmazAstra saMbhUta saMtoSa sukha zAlinaH / rAnti rInAnaM ra zrIvaMnA vAsavarDa / 20 (adhyAtmasAra) adhyAtma zAstrathI utpanna thayelA saMtoSarUpI sukhathI zobhatA yogIjano pachI rAjAne, kuberane ke Indrane paNa gaNatA nathI. AtmA saMbaMdhI jJAna te adhyAtma che, tenA abhyAsathI raMgAyelA adhyAtma rasiko AtmAno vikAsa sAdhI zake che. emanA ucca vicAro, vizuddha vyavahAra ane jIvanano Adarza dRSTAMtarUpa banIne sau koIne Atma vikAsa mATe anukaraNIya bane che. adhyAtma jJAnanA vicAronAM punarAvartana - svAdhyAyathI Atmazaktino anubhava thAya che. adhyAtmanI vAto karIne daMbhI jIvana jIvanArA loko paNa che paNa temanAthI dUra rahIne AtmA pote ja satya samajIne adhyAtma mArgamAM pragati karI zake che. adhyAtma jJAnano vAraso agamya nathI paNa purUSArtha hoya tene te jJAnanI samRddhi prApta thAya che je ekAMte AtmAnA udhdhAramAM sadA-sarvadA pUraka bane che. gItA kAvyonuM mukhya prayojana e AtmAnI svasthiti prAptino rAjamArga darzAvavAnuM hovAthI adhyAtma jJAnanA eka bhAga tarIke uparokta vigato ApavAmAM AvI che. jaina gItA kAvyonI pUrva bhUmikArUpe jainetara bhagavadgItA vizenI keTalIka vigato atre noMdhavAmAM AvI che. saMskRta bhASAnA "gI dhAtu uparathI gAvuM artha to
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ cokkasa che ke temAM tattvadarzana kendra sthAne che. A tattvadarzanamAM paNa AtmAnI mukti vizenA vicArono paNa samAveza thAya che. bhagavadgItA vizvavyApI dharmagraMtha tarIke bhAratIya saMskRti ane jana samudAyamAM gauravavaMtu sthAna dharAve che. gItA e vedano sAra che temAM rahelA tAtvika vicAro mAnavajIvananI sArthakatA karavAmAM navo prANa pUre che. gItAnA prabhAvathI ke anya koI rIte "gItA" nAma ApIne jaina sAhityamAM keTalAMka gItA kAvyo saMskRta ane gujarAtImAM upalabdha thAya che. tene jaina gItA kAvyo nAmAbhidhAna karIne pustakarUpe pragaTa karavAmAM Ave che. A pustakamAM jaina kavionAM gItA kAvyono paricaya ApavAmAM Avyo che. A paricaya rasika ane jijJAsu vAcakone mATe jJAnamArganA pravezadvAra samAna che. tenA abhyAsathI mULa gItA kAvyonAM paThana pAThana mATe dizA sUcana maLe che. gItAno jaina paribhASAmAM artha vize nIcenI vigato maLe che. tIrthakara bhagavAnane kevaLajJAna thAya che. tyAra pachI devo samavasaraNanI racanA kare che ane bhagavata samavasaraNamAM besIne bAra parSadA samakSa mAla koza rAgamAM dezanA Ape che. prabhu gaNadharone "tripadI' rUpe upadeza Ape che. tyAra pachI sAdhu vaMdane sUtrarUpe pradAna karavAmAM Ave che. jyAre devo ane manuSyo tenA artha samajIne bhagavaMtanI vANIne AtmasAt kare che. munirvAda eTale jina zAsanamAM dharmano mArga darzAvanAra guru mATe "gItArtha zabda prayoga vizeSaNarUpe thAya che. teno artha bhagavaMtanI vANIno artha potAnI jJAnopAsanA ane jJAnanA kSayopazamathI samajAvavAmAM kuzaLa hoya che. mATe "gItArtha' zabda prayoga thAya che. ahIM gAvAno saMdarbha paNa laI zakAya tema che, vANImAM bhale kAvyatva na hoya paNa tenI zailImAM padyano laya hoya che. jenAthI zrotAo kAvya samAna rasikatA dvArA pANInuM zravaNa kare che. te dRSTie paNa gItA ane artha saMdhiyukta zabda yathocita lAge che. gItA zabda tatva darzananuM sUcana kare che. bhagavAnanI vANImAM mukhyatve to tatvanI vigato kendra sthAne hoya che. kathA ke dRSTAMta e to mAtra sAdhana che. sAdhya to AtmasvarUpa pAmavA mATe tattvanI nakkara hakIkatanuM mahatva che. eTale gItA kAvyo jaina darzananA siddhAMtonuM kAvya vANImAM pratipAdana kare che. - jaina darzana SaDradarzanonI tulanAmAM UMcA prakAranuM che. ahiMsA paramo dharma zrI bhagavAna vaDe gAvAmAM AvelI evo artha thAya che. gItA lokAtIta che. zrI kRSNane yogezvara kahyA che. gItA bhagavAna vaDe racAyelI 12
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. gItAmAM jJAnacarcAno saMvAda che. bhagavadgItA uparathI tattvajJAnane anulakSIne zrI kRSNa ane arjuna vacce jJAnanA saMvAdanI racanA thaI te gItA che. kAvya prakAranI dRSTie A eka viziSTa prakAranI brahmavidyA-adhyAtma zAstranuM nirUpaNa karatI racanA gaNAya che. aMgrejImAM gItAno artha The Lord's Song karavAmAM Ave che. tema chatAM sAcI rIte to "Sung by Lord" ema kahevuM joIe. gItAmAM brahmavidyA, jJAna, karma, yoga, jagata bhakti jevA viSayonA vicAro rahelA che. te uparathI gItAne tattvajJAna sAthe saMbaMdha che ema spaSTa thAya che. gItA eTale guru ziSyanI kalpanA vaDe AtmavidyA upadezAtmaka kathA vizenI mAhitI. dA.ta. bhagavadgItA, rAmagItA, gItA vizenA vividha vicArone aMte eTale jaina jIvana zailInI sUkSmAti sUkSma vicArasaraNI Aje dezaparadezamAM AvakAradAyaka banatI jAya che. tyAre jaina gItA kAvyomAM pragaTa thayelI mAhitI sau koIne mATe eka jaina tarIke ananya upakAraka bane tevI adbhuta kSamatA dharAve che. anya darzanIone bhAratIya saMskRti ane jaina dharmanA vArasAnuM jJAna prApta karavA mATe atyaMta upayogI saMdarbha maLe che. gItA kAvyonuM sarjana karanAra tyAgI ane vairAgI munirvAda hovAthI emanI jJAnopAsanAnA paripAkarUpe AtmavikAsane poSaka ane pUraka vicAronuM bhAthuM prApta thAya che. zivamaMdiramAM pahoMcavA mATe sopAna samAna garaja sAre che. tatvanI kaThina ane durbodha vicAra sRSTine pAmavA mATe gItA kAvyonA sArabhUta vicAronuM ciMtana karavAthI AtmatatvanI viziSTa koTinI jhAMkhI thatAM apUrva ne alaukika AtmIya AnaMdAnubhUtinuM saMsmaraNa jIvananI eka camatkAra pUrNa ghaTanA bane che ane AtmajAgRtinA mArgamAM vizeSa puruSArthanI Atma sAkSAtkAra thAya to te jIvananuM sAphalyapaNuM kahevAya che. saMskRta ane prAkRta bhASAno abhyAsa karyo na hoya tevI vyaktine mATe A pustakanI sAmagrI jaina darzananA jJAna mATenuM eka AdhArabhUta sAdhana che. janasAdhAraNane gItA rahasya samajavA mATe gurugamanI AvazyaktA rahe che. vidvAnone mATe darzana zAstrano tAtvika jJAna prAptine AsvAdavAmAM anupama AnaMda pradAyaka nIvaDe tevI che. A. buddhisAgarasUrinI gItAo saMskRtamAM hovA chatAM saraLa, sugrAhya zailImAM racAI che. vinayavijayajI upA. ane yazovijayajI upA.nI gItA sRSTi dharmanA sAra garbhita bane temAM koI navAI nathI aMte to jJAnopAsanAnuM
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaLa zuddha upayoga dvArA uparokta siddhi meLavavAnuM che. evA nizcita vicArathI AdarelI sat pravRtti janma, jarA ne maraNanA cakramAMthI mukti apAve che. - bhakti mArganI tulanAmAM jJAna mArga durbodha gaNAya tema chatAM temAM puruSArtha karavAmAM Ave to bhakti samAna sahaja sAdhya evo jJAnamArga mukti dAyaka bane che. sAdhakanA pakSe puruSArthanI uNapa ke prayatonI alpatAno doSa na detAM satata sAdhanAmaya banavAthI jIvanajyota jhaLahaLatI banIne AtmA paramAtmAnA milananA abhyadayano apUrva avasara prApta thAya che eTale gItA kAvyonuM darzana ucca koTInuM hoI paramocca padanI prAptino rAjamArga bane che. paMDita devacaMdrajInA mahAvIrasvAmInA stavananI gAthAmAM A ja vicAra vyakta thayo che. svAmI darizana samo nimitta lahI nirmaLo, jo upAdAna e zuci na thAze, doSa ko vastuno ahavA udyama taNo, svAmI sevA grahI nikaTa lAze, tAra ho... jaina sAhityamAM gItAno eka artha tattvadarzana che to upalabdha gItAone AdhAre bIjo artha guNagAna, mahimA, guNagAthA, stutino che. jinazAsana guNAnurAgane vadhu mahattva Ape che, te dRSTie caritrAtmaka gItAo guNAnuvAda guru - guNano mahimA gAI racAI che. temAM caritra to eka sAdhana che paNa koI vyakti ke tIrthakaranA jIvana prasaMgomAMthI jIvananI Urdhvagati ke mukti prApta thAya che tenuM ja vizeSa mahatva che. sAdhana ane sAdhyano bheda samajIe to caritrAtmaka gItAo paNa tattvalakSI che ema mAnavAmAM koI vAMdho nathI. jaina gItA kAvyonI keTalIka kRtiomAM prathama adhyAtma zabda prayoga thayo che. Atmadarzana, gItA, adhyAtmagItA, AtmagItA te dRSTie vicArIe to gItAmAM mULabhUta rIte AtmatatvanuM vizleSaNa karIne AtmA paramAtmA bane ane tema zakaya na hoya to aMte siddhi padane pAme te aMgenI jina zAsananA vicAronI abhivyakti thaI che. vizvanAM vividha dharmomAM jIvamAMthI ziva thavAnI mArganI vicAraNA karavAmAM AvI che. temAM jaina darzanamAM paNa svataMtra astitva dharAvIne (navatatva) prathama jIvatatvano vizada vicAra karavAmAM Avyo che. "ege jANaI te savaeN jANaI" Agama graMthanA A sUtrano artha e che ke je ekane jANa che te sarvane jANe 14
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ahIM eka "jIvAtmA Atma svarUpanI paripUrNa mAhitIne prApti anivArya che eTale eka AtmAne jANe che te jagatanA paugalika padArthonuM paNa jJAna dharAve che. AtmAne pudgalono saMyoga bhava bhramaNa karAve che. eTale tenAthI mukta thavA mATe AtmAne jANavAnI sAthe anya sarvajJAna paNa AvI jAya che. gItA e vItarAgabhagavaMtanI divyavANIno paripAka che. temAM AtmAnA uddhArano saMdarbha hoya te niHzaMka che. Atma svarUpano abhyAsa e gItAno pAyAno viSaya che. samavasaraNamAM birAjamAna tIrthaMkara paramAtmAo utpAda, vyaya ane dhrauvya A tripadIno upadeza Ape che. gaNadhara bhagavaMto potAnI labdhi vizeSatAthI tenI dvAdazAMgI race che. zarIramAM jema bAra aMganI mukhyatA che, tema tIrthakaronI vANInAM paNa bAra aMgo che. dvAdazAnAmaNAnAM samAhAra: iti dvAdazAMgI kahevAya che. saMsAramAM rahelA padArthonI je svAbhAvikI ke kArmiNI vyavasthA che tene ja yathArthavAdI paramAtmA yathArtharUpe prarUpe che. dravya mAtrAmAM mULa dravyarUpe dhrauvya ane vyaya rahelAM che tethI tRNathI laIne Indra sudhInA anaMta dravyomAM traNenI vyavasthA susaMgata che. bhagavAnanI dezanAno A saMdarbha gItA kAvyonI vicAra sRSTine jANavA mATe Avazyaka che. dravyAnuyoganA eka bhAga tarIke adhyAtma zAstra che. vyutpattithI teno artha vicArIe to - AtmAnamadhikRtyetyadhyAtmam / AtmanItya dhyaatmm|| AtmA zuM che? te kyAMthI Avyo che? kyAM javAno che? tenuM asala svarUpa kayuM che? AtmAne karmano saMbaMdha - pudgalano rAga zuM che? Atma svarUpa kevI rIte pAmI zakAya ? bhavabhramaNa aTakAvavAno upAya zuM che ? mokSa purUSArthanI sAdhanA kevI rIte karavI ? vagere mAhitI darzAvatA graMtha mATe adhyAtma zabda prayoga thAya che. adhyAtma zabdanA zIrSakavALA graMthamAM AtmA vizenI dArzanika vicAradhArAno samAveza thAya che. adhyAtmano artha joIe to AtmAne udezIne paMcAcAra (jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcAra) vyavahAra vartana karavuM tenuM nAma adhyAtma che. teno rUDha artha e che ke bAhya vyavahArathI manane maitrI, pramoda, kArUNya ane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyastha bhAvanAmAM vAsita karavuM. yogI mahAtmA kavi AnaMdaghanajIe zrI zreyAMsanAthanA stavanamAM adhyAtma vize ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - "nija svarUpa je kiriyA sAdhe, teha adhyAtama lahIe re; je kiriyA karI caugati sAdhe te na adhyAtama kahIe re. adhyAtama eTale ke jenAthI AtmAnA svarUpanI prApti thAya. je ArAdhanAthI cAra-gatinAM sukha maLe te adhyAtama nathI. uparokta mAhitI adhyAtmagItAnA saMdarbhamAM upayogI hovAthI ApavAmAM AvI che. Atmadarzana gItA, pudgala gItA, adhyAtma upaniSada vagere gItA kAvyone samajavAmAM pAyAnA vicAro tarIke sthAna dharAve che. TUMkamAM adhyAtma eTale AtmAne jANavAnI vidhi. gItAo bhASAMtara sAthe pragaTa thayelI hovAthI A bhASA nahi jANanAra varganA vAcako paNa anuvAdane AdhAre jJAnopArjana karI zake evI sukhada sthiti zrI jinagItAnA racayitA upA. yazovijayajIe jaina darzananA sArabhUta siddhAMtonuM aSTakamAM nirUpaNa karyuM che, tenuM pracalita nAma "jJAnasAra" che. A jJAnasAra e adhyAtma jJAnanA amUlya vArasA samAna mAnava jIvananI UrdhvagatimAM mArgadarzana Ape che. yazovijayajI upA.nI paMcaparameSThi gItA namaskAra mahAmaMtrano mahimA darzAve che. cauda pUrvanA sArarUpa navakAra maMtranI upAsanAthI jIvananI sArthakatA thAya che. paMcaparameSThi eTale devaguru ane dharmano rahasyayukta mitAkSarI paricaya che. vRddhivijayajInI jJAna gItA mohanIya karmano nAza karIne AtmAnI apUrva zakti pragaTa karanAra brahmacaryano mahimA pragaTa kare che. devacaMdrajInI adhyAtma gItA gujarAtI bhASAmAM bALAvabodha sAthe pragaTa thaI che, eTale tene samajavA mATe koI muzkelI nathI AvatI tema chatAM jaina darzananA pAribhASika zabdonI ochIvattI mAhitI hoya to A gItAnuM adhyayana AtmasvarUpane vizada rIte samajavA mATe AdhArabhUta graMtha banyo che. cidAnaMdajInI pudgala gItAnuM gujarAtI bhASAmAM sarjana thayuM che. temAM mAtra pugala padArthane kendramAM rAkhIne kavie viSaya vizleSaNa karyuM che. jaDa padArthono rAga-Asakti mAnavane janma, jarA ane mRtyunA cakramAM phasAve che. temAMthI mukta 16
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavA mATeno mArga adhyAtma vidyA che ema niSkarSa tAravI zakAya che. AcArya devaguptasUrie cidAnaMdajInI gItAne AdhAre praznottaramAlA nAmathI pudgala gItA pragaTa karI che temAM pudgala viSayaka prazno ane uttarono samAveza thayo che. vinayacaMdrajInI agiyAra aMga gItAmAM AgamanA mULa 11 aMga vizenI mAhitI sajajhAya nAmathI pragaTa thayelI che tene agiyAra aMga gItA nAma ApavAmAM AvyuM che. A gItA jainadarzananA mULabhUta Agama zAstrano paricaya karAve che. je jinavANIno bhavyodAtta vAraso che. ja pU. buddhisAgarajIsurijInI Atmadarzana gItA, adhyAtma gItA, premagItAo saMskRta bhASAmAM che. emanI gItAo saraLa saMskRta bhASAmAM che. svayaM abhyAsa karI zakAya tevI saMskRta zailI ane anuSTupa chaMdano Azraya laIne sarjana karyuM che. emanI gItAnuM kendra bindu Atma svarUpanI prAptino mArga ane temAM jainadarzana uttarA dhyayana sUtramAM 'vatyu sahAvo dhammo' eTale ke vastunA svabhAvane ja dharma kahyo che. jenI sevanA karatAM eTale ke kriyAo karatAM AtmAnI svAbhAvikatAmAM vakratA, luccAI, mAyA, mRSAvAda Adi durguNo praveza thavA na pAme te ja AtmAno dharma hoI zake che ane te samatA, sama, zama, titikSA Adi AtmAnA dharmane anukULa tatvo che. tenI ArAdhanA mATe AtmAne koI paNa prayatna karavo paDato nathI. taduparAMta tenI pAchaLa zoka, saMtApa, duHkha, Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa moharAjAnA sainikono leza mAtra bhaya hoto nathI. AtmAne adhaHpatanamAMthI bacAvavA mATe samatA mahAna auSadha che, mATe 'sama' AtmAno dharma che. gItA kAvyonA vicAro AtmAnI svAbhAvika sthiti prApta karavA mATenuM mArgadarzana pUruM pADe che te dRSTie AtmAnA svabhAvano khyAla rAkhIe to te mArge vadhu vikAsa sAdhI zakAya. gItA kAvyonA traNa vibhAga pADavAmAM AvyA che. prathama vibhAgamAM jaina darzananA siddhAMtonuM nirUpaNa karatA tera gItAono samAveza karyo che. bIjA vibhAgamAM upaniSad nAmAvalInI pAMca kRtionI mAhitI ApavAmAM AvI che. trIjA vibhAgamAM caritrAtmaka nirUpaNa dvArA tatvanA jJAnano koIne koI saMdarbha hoya tevI ATha gItAono paricaya ApavAmAM Avyo che. zrI meghavijayajI upA.nI arhad gItAmAM arjunA svarUpanuM anokhI zailImAM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. kavinI ajaba gajabanI kalpanA zakti dvArA arihaMtanA svarUpanuM anya 17
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanonA pAribhASika zabdo sAthe tulanA karIne arthaghaTana karyuM che. taduparAMta OMkAranA svarUpanI vistRta mAhitI ApIne paramAtmA padanI prAptinA mArga tarapha vAcakavarganuM dhyAna kendrita karavAmAM AvyuM che. bhagavadgItAmAM zrI kRSNa ane arjunano saMvAda che tevI rIte ahIM zrI gautamasvAmIjI pU. mahAvIra svAmI bhagavaMtane prazna pUche che ane prabhue teno uttara Apyo che. praznottara zailImAM A gItAnuM sarjana thayuM che. jaina gItAo saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM upalabdha thAya che. saMskRta bhASAnI gItAo vidvAna vargane mATe anupama jJAnAmRtanuM pAna karavAnI anerI lijjata ApIne adhyAtma vizenI vaividhyasabhara vigato pUrI pADe che. saMskRta bhASAnI ane hiMdu dharmanA vicArono samanvayavAdI saMdarbhothI sarjana karyuM che. kavinI dRSTi guNAnurAganA valaNane spaSTa kare che ane jaina darzananA vicAronI sAthe sAmya dharAvatI anya darzananI vigatono tulanAtmaka rIte ullekha karIne Atmatatva, AtmAnuM zuddha svarUpa, zAzvata sukhanI prApti mATenA mArgadarzaka sidhdhAMtonI avanavI vigato darzAvI che. A gItAo jJAnamArganI vaividhyapUrNa mAhitI prApta karavA mATe ajoDa sAdhana che. zrI IzvaralAlajInI zrI "jaina jJAna gItA" nAma pramANe guNa dharAvatI jaina darzananA siddhAMtonuM nirUpaNa kare che. temAM kavie Agama zAstra ane anya pUrvAcAryoe racelA graMthono saMdarbha ApIne jaina darzananI vicAradhArAnuM samarthana karyuM che. muni saMtabAlajInI gItA tatvajJAna ke caritrAtmaka svarUpanI nathI paNa samAja sudhAraNA, sAmAjika zAMti ane sukhAvasthA dvArA rASTranI zAMti mATenA vicAro vyakta kare che. jaina dharmanI dRSTie vicArIe to mArgAnusArInA vicAronI sAthe tulanA thaI zake tevA vyavahAra zuddhi dvArA jIvana zuddhi ane dharma dvArA Atma zuddhi viSayaka vaividhyapUrNa vicAro vyakta thayAM che. gItA e vizenI prAthamika mAhitIne AdhAre teno paricaya meLavavA mATe saraLatA thaze evI AzA rAkhuM chuM. - sAgarAnaMdasUrijInI gItAmAM navatatva, navapada, saMyama jIvananA sthaMbha samAna pAMca mahAvrata, sAtakSetra, deva-guru ane dharma, ratnatrayI ema jaina darzananA mULabhUta sidhdhAMtone pratipAdana karatI kRti che. saMskRta bhASAmAM racAyelI A gItAmAM 36 adhyayana ane zlokono saMcaya thayo che. UMcI kavi pratibhA ne pAMDityapUrNa zailInA namUnArUpa A gItAnI zailI durbodha che. chatAM gurugamathI tattvajJAnanI jhAMkhI thaI zake tevI kSamatA dharAve che. 18 |
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjA vibhAgamAM upaniSad viSayaka racanAo che. mULabhUta rIte to jaina darzanane ja kendramAM rAkhIne racAI che. AcAryadeva kaLikALa sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra, adhyAtmopaniSad nAmathI sukhyAta che teno TUMko paricaya Apyo che. upA. yazovijayajInI adhyAtma upaniSad bhA. 1/2 kRtiomAM AtmasvarUpanI prApti mukti ane anya darzanonI tulanA dvArA eka anokhI zailImAM zuddha jJAna mArgano paricaya prApta thAya che. A buddhisAgarasUrijInI ziSyopaniSadvI racanA guru-ziSyanA saMbaMdho uparAMta vyavahAramAM mAtA-pitA, pitA-putra vagere saMbaMdhomAM saphaLatA maLe tevA vicAro sUtrAtmaka zailImAM darzAvyA che. jainopaniSad e jainatvanAM lakSaNonuM sUtrAtmaka zailImAM prativAdana karatI kRti che. trIjA vibhAganI caritrAtmaka gItAonA kendrasthAne nemanAtha, pArzvanAtha, AdinAtha jevA tIrthakaro che. emanA jIvana dvArA mukti mArgamAM pahoMcavAno zAzvata mArga oLakhI zakAya che. jaMbusvAmI - neminAtha gItA gujarAtI bhASAmAM che temAM vyakti, samAja ane rASTranI zAMti ne suvyavasthAnI bhramaragItA jevI kRtiomAM brahmacaryano apUrva mahimA gAvAmAM Avyo che. A gItAo gujarAtI bhASAmAM che. tenA dvArA gujarAtI bhASAnA vikAsanI aitihAsika vigato maLI Ave che. arvAcIna kALanI jaMbusvAmInI jaMbusvAmI guru gItA saMskRta bhASAmAM che temAM koI jIvananA prasaMgono ullekha nathI paNa khaMbhAtanA cAturmAsamAM thayelI zAsana prabhAvanA dvArA guru guNano mahimA gAvAmAM Avyo che. A trividha gItA sRSTi eTale ratnatrayInI ArAdhanAno subhaga samanvaya. Atmonnatino rAjamArgadarzAvatI jJAna ane bhakti mArganI vicAra dhArAnuM arvAcIna kALane bhaviSyanI peDhIne mATe sAtatya jALavI rAkhIne jaina dharmanA sAMskRtika vArasAnA pratIka samAna che. paMDita devacaMdrajInI adhyAtmagItA ane cidAnaMdajInI pudgala gItA gujarAtI bhASAmAM che, jyAre bAkInI gItAo saMskRta bhASAomAM che. upaniSad nAmavALI kRtio saMskRta bhASAmAM che. A. buddhisAgaranuM jainopaniSad ane ziSyopaniSad sUtrAtmaka zailImAM che, jyAre bAkInI badhI ja gItAomAM anuSupa chaMdano prayoga moTA pramANamAM thayo che. caritrAtmaka gItAomAM arvAcIna kALanAM jabusvAmI gurugItA" saMskRta bhASAmAM chaMdobaddha kRti che. bAkInI gItAo gujarAtI bhASAmAM che. tenA dvArA bhASA vikAsanI bhUmikA upalabdha thAya che. taduparAMta A gItAo dvArA caritranA mAdhyamathI tAtvika saMdarbhanI vigato pAmI zakAya che. sAgarAnaMdasUrinI jaina gItAnI zailI saMdhi samAsayukta hovAthI teno abhyAsa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizrama mAgI le tevo che. jyAre A buddhisAgarasUrinI gItAo saraLa saMskRtamAM che. muni saMtabAlajInI gujarAtI bhASAmAM racAyelI samAjadarzanagItA saraLa ane mAnavavyavahAranI zuddhi para vizeSa lakSa ApavAmAM AvyuM che. AcAradharma vizenI vigato mAnavIya guNonA vikAsamAM preraka vicAro darzAve che. saMskRta gItA kAvyo bhASAMtara sahita ane keTalIka gItAo saMskRta TIkAgujarAtI vivecana sAthe pragaTa thaI che eTale teno abhyAsa saraLa ane sulabha bane che. gItA kAvyo tattvanI dRSTie vicArIe to kaThina ane durbodha che. chatAM sahRdayI prayatna karavAmAM Ave ane gurunI nizrA maLe to tattvAnubhavano anero AnaMda AtmajAgRtimAM mArgadarzaka bane che. jaina gItAonuM vivecana paNa upalabdha che eTale tenA dvArA paNa jina zAsananA siddhAMtonI samaja keLavAya tema che. jJAna, bhakti, karma yoga, naya, nikSepa, syAdvAda, ardhasvarUpa, paMca parameSThi navapada, navatatva, mokSaprApti jevA viSayone sparzatA vicAro gItAmAMthI prApta thAya che. gItA kAvyono paricaya e pratyakSa ane parokSa ema be rIte jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtonuM pratipAdana karIne jJAnamArganI vicAra sRSTimAM vihAra karavA mATe alaukika AnaMdAnubhUti karAvavAnI kSamatA dharAve che. dareka gItAonI mAhitI ApavAmAM AvI che ane saMskRta bhASAmAM racAyelI gItAonA keTalAka zloko bhASAMtara sAthe noMdhavAmAM AvyA che. gujarAtI bhASAnI gItAomAM mahattvanI kAvya paMkitao udAharaNa tarIke pragaTa karavAmAM AvI che. te uparathI kavinI mULa kRtinA AsvAda ne kavitva zaktino khyAla Ave che. upA. yazovijayajI ane A buddhisAgarasUrinI gItAomAM anya darzanonI sAthe guNagrAhI dRSTithI tulanAtmaka nirUpaNa karavAnI zailI kavigata vizeSatAnA udAharaNarUpa che. jJAnano mahimA sarvadharmomAM pracalita che paNa adhyAtma jJAna vagara mAnava jIvananI koI siddhi nathI. A mATe jaina gItAonuM adhyayana, ciMtana ane manana arvAcIna kALanA saMdarbhamAM to bhava bhramaNanA roga nivAraNa mATe kiMmatI auSadharUpa che. bhAgavadgItAmAM jJAna vize jaNAvyuM che ke - nahi jJAnena sardazaM pavitramiha vidyate / gItA / 38 jJAnAgi: sarva maffja mAt jte nItA I 4/37 II jaina darzanamAM umAsvAtisvAmInA tattvArtha sUtranA prathama adhyAyanuM prathama padanA graMthano mULa hetu gItA kAvyono paricaya karAvavAno hovAthI emanA ema 20]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarjaka pU.zrI munibhagavaMtonI saMkSipta mAhitI ApI che. dhArmika sAhitya bhautika jIvananA AnaMdanuM nirUpaNa hovA chatAM temAM kendra sthAne to sarvocca kakSAno advitIya ane zAzvata AdhyAtmika AnaMda rahelo che. dhArmika sAhityanI A mahAna upalabdhi che. vaLI tenA dvArA bhAratIya saMskRtinA jJAnanA divya jyotisvarUpa vArasAnuM anusaMdhAna thayuM che je vartamAna ane bhaviSyanI peDhIne jIvana UrdhvagAmI banAvavA mATe bhavyAtibhavya vAraso pUro pADe che. A vidhAna paNa gItA kAvyonA jJAna mArganA saMdarbhamAM svIkAravuM joIe. jIvamAtra AtmAnA sahaja sukhane prApta kare ane bhavabhramaNamAMthI mukti meLave evI udAra bhAvanA sAkAra bane te mATe jaina gItA kAvyonI vicArasamRddhi ananya preraka bane tevI che. jaina darzananA abhyAsano vyApa vadhe te mATe A gItA kAvya namUnArUpa banaze evI zraddhA che. kauTuMbika paraMparAthI navI peDhInA vArasadAro jaina kriyAkAMDa kare che paNa tenA hArdane samajavA gItAmAM vyakta thayelA vicAronuM sahdaya adhyayana kare to jainatvanA sAcA vArasadAra banI zakAya. nAmathI jaina kahevAtA loko AcArathI jaina banIne AtmakalyANa karI zake te mATe gItAnI vizALa vicAra sRSTi AtmakhojanI navI dRSTi ughADIne jIvana sAphalyanuM TANuM AvyuM che ema mAnIne sanmArge javA pharaja pADe che. gItAnuM saMgIta jIvananA tANAvANAne ekarUpa banAvIne hRdayanA tAramAMthI anahadano nAda pragaTe ane 'ahaM brahmAsmi' tat tvamasi, no sAkSAra thAya evI alaukika yaugika anubhUti thAya evI anupama zakti gItA kAvyomAM rahelI che. AtmazreyArthanA dRSTibindu teno abhyAsa avazya divyAnubhUtimAM mahatvanI bhUmikA pUrI pADaze evI abhilASA rAkhuM chuM. bhAratamAM vividha dharmo, paMtho, mato ane saMpradAyonI vipula saMkhyA che. pratyeka matanI alaga vicAradhArA, kriyAkAMDa vagere vividha sthaLoe cAlatI hoya che A dhArmika mAnyatAomAM saMgharSa paNa thAya che pariNAme dharma dvArA sAmAjika ane rASTrIya zAMti ne suvyavasthA sthApavAnA prayatnomAM niSphaLatA maLI che. sarakArI sUtradhAro vAraMvAra dhArmika ne rASTrIya ekatA vize jAheramAM nivedana kare che. dhArmika sahiSNutA vagara A zakaya nathI. dharmajhanUnano tyAga karIne rASTramAM zAMti yathAvat rahe to ja dharmanI ArAdhanA zakaya che. dharma AtmasAdhanA mATe che te mATe sarvadharma samabhAva keLavAya tevI rIte yazovijayajI upA. ane A. buddhisAgarasUrinI gItA ane enuM arthaghaTana vartamAna paristhitimAM jaina-jainetara vargane mATe mArgasUcaka bane che. 21
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra zuddhi ke jIvana zuddhi vagara dharma mArgamAM koI pragati thaI zakatI nathI. rAga dveSano tyAga e ja moTAmAM moTo dharma che ema arhad gItA ane anya gItAomAMthI sArarUpe vicAra prApta thAya che. dharma dvArA "3Ara varitAnAmatu vasudhaiva TuMmnI bhAvanA vikasita thAya te mATe gItAnI vicAradhArA kAryarata che ema jANIne A gItAonuM adhyayana ne adhyApana sva-paranA kalyANamAM sahayoga Ape AtmA vize Agama graMthothI prAraMbha karIne pUrvAcAryo ane anya vidvAnoe potAnI AgavI zailImAM gadya-padya kRtionuM sarjana karIne bhavyAtmAone mULasvarUpa prApti mATe avirata prayatno cAlu rAkhavAnI preraNA ApI che. evA ja eka mahAna yogI AnaMdaghanajInI vicAra sRSTimAM paNa AtmA vizenA - adhyAtmanA vicAronI preraka sAmagrI rahelI che. pU. zrInA zreyAMsanAthanA stavanamAM teno ullekha maLI Ave che. A paMktio nitya svAdhyAya karavA yogya che ane gItAnA vicAronI sAthe sAmya dharAve che eTale vizeSa noMdha tarIke atre pragaTa karavAmAM AvI che. sayala saMsArI IndriyarAmI munigaNa AtamarAmIre, mukhya paNe je Atama rAmI, te kevala niSkAmI re. zrI zre. 2 nijasvarUpa je kiriyA sAthe teha adhyAtama lahIe re je kiriyA karI caugati sAdhe te na adhyAtama kahIe re. zrI zre. 3 nAma adhyAtama ThavaNa adhyAtama dravya adhyAtama iMDo re bhAva adhyAtama nijaguNa sAdhe to tehazuM raDha maMDo re. zrI. che. 4 mArA alpa jJAnane kAraNe gItA kAvyonA arthaghaTanamAM zAstra virUddha lakhAyuM hoya to te mATe trividha micchAmi dukkaDa pAThavuM chuM. jaina gItA kAvyo jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtone samajavA mATenuM AdhArabhUta sAdhana che teno vizeSa upayoga karIne mAnava janmamAM prApta karavA lAyaka satjJAna meLavIne dharma ne mokSa purUSArthanI sAdhanAmAM pravRtta thavA mATeno sau koI rAjamArga nihALIne janma saphaLa kare evI abhyarthanA saha viramuM chuM. mArA saMpAdakIya nivedananA aMtamAM enuM eka vAkaya A graMtha vize noMdhapAtra banI zake tema lAge che. gItA eTale adhyAtma vidyAno anupama, advitIya ane alaukika graMtha che ke jemAM mAnavajanmanI sArthakatAnuM parama ISTa lakSa mokSa che tenuM svarUpa jANavAnuM eka AdhArabhUta sAdhana che ane te svarUpa jANyA pachI tenI prApti mATe purUSArtha dvArA siddhi maLe te vAta sarva svIkRta che. - DaoN. kavina zAha 22 )
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. zrI arhad gItA 2. jinagItA (jJAnasAra) paMca parameSThi gItA jJAna gItA - adhyAtma gItA pudgala gItA agiyAra aMga gItA adhyAtma gItA 9. premagItA 10. Atmadarzana gItA 11. jaina gItA 12. zrI jaina jJAna gItA 13. gItA darzana 3. 4. pa. 6. jaina gItA kAvyono paricaya anukramaNikA prakaraNa - 1 tatvajJAnanI gItAo 7. 8. vRddhivijayajI devacaMdrajI cidAnaMdajI kavirAja zrI vinayacaMdrajI A. buddhisAgarasUri A. buddhisAgarasUri A, buddhisAgarasUri sAgarAnaMdasUrizvarajI ma.sA. IzvaralAlajI svAmI muni saMtabAlajI prakaraNa - 2 upaniSad nAmanI gItAo kaLikALasarvajJa hemacaMdrAcArya 1. adhyAtmopaniSad adhyAtma upaniSad 2. 3. jainopaniSad - 4. ziSyonaSad 5. IzAvAsyopaniSad upA. meghavijayajI upA. yazovijayajI upA. yazovijayajI upA, yazovijayajI A. buddhisAgarasUri A. buddhisAgarasUri A. buddhisAgarasUri 27 64 68 72 76 85 108 121 128 137 148 158 167 183 191 200 209 212
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 234 prakaraNa - 3 caritrAtmaka gItAo 1. zrI rAma kathA jaina gItA zrI zubhazIla gaNi 2. bhramara gItA bhaTTAraka jJAnabhUSaNa 233 3. neminAtha bhramara gItA vinayavijayajI 4. jaMbugItA yazovijayajI 5. zrI Adijina gItA (hastaprata saMzodhana) kavi kesaravimala 243 pArzvanAtha rAja gItA udayavijayajI 251 7. sukhasAgara guru gItA A. buddhisAgarasUri 8. jaMbuguru gItA kavi paMDita bhAlacaMdra zAstrI 265 239 m 2 54 prakaraNa - 4 upasaMhAra ... upasaMhAra 268 . saMdarbha graMthasUci 270
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvAcIna kALamAM jaina sAhityanA vArasAnuM vaividhyasabhara Acamana karAvanAra yugAcArya guruvarya zrI budhdhisAgarasUrIzvarajI ma.sA.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 1 jaina sAhityamAM gItA kAvyono paricaya prApta karavA mATe traNa vibhAga karavAmAM AvyA che. gItA zabdaprayoga tattvajJAna, upaniSada ane caritrAtmaka nirUpaNAmAM thayo che, te dRSTie jaina dharmanI gItAonuM vibhAjana karIne paricaya ApavAmAM Avyo che. lagabhaga badhI ja gItAo jaina darzananA siddhAMtonuM pratipAdana kare che. adhyAtmajJAnanI vicArasRSTi kaThina che durbodha che ema sau koI jANe che ane mAne che, tema chatAM te dizAmAM sahRdayI purUSArtha karavAmAM Ave ane rasavRtti keLavAI hoya to AvI kaThinatA ke durbodha-paNuM adazya thaI jAya che. AtmAbhimukha thavAnI titikSA hoya ane te aMge zAstrIya jJAna prApta karavAnI bhAvanAvALA vargane mATe to gItA sAhityano paricaya jaina darzananI mahattA ane manuSya janmamAM tenI anivAryatAno pratyakSa anubhava karAve tema che. saMskRta bhASAno abhyAsa na hoya to paNa A paricayathI gItAjJAnano amUlya khajAno upalabdha thAya che. gItA kAvyono paricaya ApavAnI sAthe pasaMda karelA zloko namUnArUpe noMdhavAmAM AvyA che te uparathI kavinI zailI ane adhyAtma vicAra dhArAno sIdho paricaya maLe che. vizeSa vigato dareka vibhAgamAMthI jANavA maLe tema che. mahopAdhyAyajI meghavijayajI upA. tripuTI zrI yazovijayajI, vinayavijayajI ane meghavijayajI jaina dharmanA vArasAnA mahAna sarjaka ne saMvardhaka tarIke khyAti dharAve che. A tripuTImAMnA meghavijayajI e yazovijayajInA samakAlIna hatA. emane samaya saM. 1730nI AsapAsano manAya che. emaNe kRpAvijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI ane vijayaprabhasUrie upAdhyAya padavI ApI hatI. pU. zrI vyAkaraNa, nyAya, jayotiSa ane adhyAtmanA viSayomAM pravINa hatA. emaNe saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM sarjana karyuM che. pratyeka graMthanA AraMbhamAM "OM ha* zrI kalIM aheM ai namaH"no maMtra lakhatA hatA. devAnandAlyudaya kAvya, meghadUta samasyA, zrI zAMtinAtha caritra, zrI sapta saMdhAna mahAkAvya, zrI adgItA, zrI caMdraprabhAvyAkaraNa, yukti prabodha
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ nATaka, udaya dIpikA, dharma maMjUSA, bhakatAmara strotra vRtti, mAtRkA prasAda jevA gahana saMskRta graMtho racyA che. gujarAtI kRtio zrI pArzvanAtha nAmamALA, paMcAkhyAna, vijayadevasUri nirvANarAsa, AhAragaveSaNA sajhAya, dazamata stavana, jainadharmadIpakasajhAya stavana covIzInI racanA karI che. ahadgItAnI samIkSA karavA jeTalo mAro jJAnano kSayopazama nathI tema chatAM mArI mati anusAra A sarvottama gItA kAvyanI keTalIka vizeSatAo darzAvavAmAM AvI che. anya gItAo ane zAstrone anusarIne paraMparAgata tattvajJAna viSenA vicArone pragaTa karela che. jayAre ahaM gItAmAM A paraMparAnI sAthe kavi pratibhAnI dRSTie vicArIe to zailI koI anokhI ja che. emanI zailI eja emanI sAcI oLakhANa che. Style is a man himself. kadAca emanI zailInuM anukaraNa karIe to paNa maulikatA to kavi meghavijayanIja ema kahevAmAM koI vAMdho nathI. koI maulika racanA hoya ane teno anuvAda karavAmAM Ave to kRtinI mauliktAthI je rasAsvAda - jJAnAnaMda ane ahaMkrayatAno apUrva avasara bhASAMtarathI na maLe te to svAbhAvika rIte samajI zakAya tema che. arhad gItA nAmakaraNa, adhyAya ane zlokonI saMkhyAnuM arthaghaTana OM ane akArano saMdarbha, jyotiSa jJAna ane karmavAdanA vicAro, chaMda zAstra dvArA ahaMnnI vizeSatA, praznottara racanA vagere vigato gItAne AdhAre ApavAmAM AvI che. arhad gItAno paricaya karanAra vyaktine mULa gItA vAMcavAnI utkaMThA jAge evI A gItAnI vicAra sRSTimAM vihAra karatAM ahaMknA sarvavyApIpaNAnI sAthe emano mahimA gAvAnI kavinI lAkSaNika zailI jaina sAhityanI mahAna siddhi che. A gItA praznottararUpe racAyelI che. zrI gautamasvAmI bhagavAna mahAvIrane prazna pUche che ane bhagavAna praznano savistara pratyuttara Ape che. hiMdudharmanI gItAnA anusaraNa dvArA A zailI kavie svIkArI che. kavie anuSTrapa, zArdUlavikrIDita, upendravajA, vasaMtatilakA chaMdamAM zloko racyA che, paNa mukhyatve to anurupa chaMdano prayoga karyo che. 26 |
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ A gItAmAM 36 adhyayana che. pratyekamAM 21 zloko che eTale kula 756 zlokomAM viSaya vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. AraMbhamAM sarasvatI ane zrutajJAnanI stuti mahimAyukta 16 zloko che eTale A gItAkAvyamAM 772 zloko che. arhadgItAmAM UMcI kavi pratibhA ane gahana tattvajJAnanA vArasAnuM Acamana karAvavAnI adbhutatAno paricaya thAya che. dArzanika vicArone vyakta karavAnI anokhI zailI emanI kalpanA zaktino paripAka che. A gItAnuM noMdhapAtra lakSaNa e che ke kavie jJAnamArganI vicAradhArAno Azraya laIne AtmasAdhanAthI mokSa prApti vize vicAro darzAvyA che. tema chatAM kriyAno paNa Adara karyo che. kavinI alaMkAra yojanA noMdhapAtra che. zloka dvArA arthaghaTana karIne jaina darzananI viziSTatAnI sAthe kAvyakalAno kasaba khIlI UThayo che. 'jina' ane 'ziva'nA samAna arthonI vyAkhyA karatAM kavi jaNAve che ke - evaM jinaH zivo nAnyo, nAmni tulyeDatra mAtrayA / sthAnAdi yogAjjazayo rna vayozcaikya bhAvanAt // 15 // (adhyAya - 27) jinanA 'ja' ane 'I' tathA zivano 'za' ane 'I' baMnenuM tAlavya sthAna che tathA jinano 'na' ane zivano 'va' bannenuM dattasthAna che. ema jina tathA ziva zabdamAM arthanuM sarakhApaNuM batAvyuM che. kavinI A tulanA eka navI zailIno paricaya karAve che. varNamALAnA akSaronA prakAranI dRSTie vicAraNA karIne arthaghaTana karavAnI A zailI viziSTa prakAranI che. 1. zrI arhad gItA mAtRkA upA. meghavijayajInI adhyAtmaviSayaka traNa kRtio prApta thAya che. prasAda, brahmabodha ane arhad gItA. arhad gItA brAhmaNIya paraMparA anusAra brahmavidyAnuM nirUpaNa karatI - jaina darzananA siddhAMtonuM nirUpaNa karatI racanA che. mahAbhAratamAM 18 adhyAya che. arhad gItAmAM 36 adhyAya che. upA. meghavijayajIe A gItAnAM traNa nAma ApyAM che. . 27
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahadgItA, tattvagItA, bhagavadgItA. A traNe nAma viSayavastunI dRSTie yathArtha che. ahiMgItA eTale arihaMta bhagavaMtanI vANI, tattvagItA eTale saMsAramAM tattvabhUta je vastu che tenuM vivecana, bhagavadgItA eTale bhagavAna mahAvIranI vANI. A traNa nAmamAM arvad gItA samucita lAge che. tattva mImAMsA pratyeka dharmamAM hoya che. bhagavadgItA brAhmaNIya paraMparAnI che eTale kyA bhagavAna samajavA ? eTale jaina darzananI daSTie arvad gItA zIrSaka yathocita ane vadhu spaSTa lAge che. arhad gItAnA svarUpa vize kavie svayaM zloka racanA dvArA vigato darzAvI che. zrI vIreNaM vibodhitA bhagavatA zrI gautamAya svayaM / sUtreNa grathitendrabhUtimUninA sAdvAdazAMgyAMparAm // advaitAmRtavarSiNI bhagavatI, SaTtriMzaddhyAyinI / mAtastvaMmanasA dadhAmi, bhagavadgIte bhavadveSiNAm // zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA upadezita, IndrabhUti gautamasvAmI dvArA sUtrarUpamAM lakhAyelI, dvAdazAMgIthI pUrNa, AtmA paramAtmAnuM advaita, abhedanI amRta varSA karavAvALI, chatrIza adhyAyavALI, saMsAranA AvAgamananA cakrane samULa ucchedana (nirmULa) karanArI he mAtA ahevANIne mArA manamAM dhAraNa karuM chuM. A gItAmAM 36 adhyayana che tenI vigata nIce pramANe che. 3'nI saMkhyA-triguNAtmaka prakRti (satva rajas tamasa) saMsAranuM sUcana kare che jyAre "6'nI saMkhyA che kAyanA jIvonA pratIka samAna che. banne saMkhyA paraspara virodhI che. AnA virodhathI mokSano saMbhava che. arthAt triguNAtmaka saMsArathI pAra utaravuM e gItAnuM lakSa che. "36' be saMkhyAno saravALo 9 thAya che. eTale temAM "navatattva'no artha rahelo che. kula zloka saMkhyA 77ra che teno saravALo "16' thAya che. eTale ke 16 barAbara "0" thAya che. teno artha saptabhaMgI nayavAdathI arthaghaTana ema sUcita thAya che. A "16'nI saMkhyA nAbhi kamaLanI 16 pAMkhaDIonA 28 !
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANarUpa che. A pramANo '36' adhyayananI saMkhyAnI dRSTie vicArIe to paNa arhad gItA nAmane anurUpa zrutajJAnano bhavyodAtta ane ananyapreraka vAraso A graMthamAMthI upalabdha thAya che. kavinI arihaMta pratyenI abhUtapUrva bhakti bhAvanA maMtra dvArA pragaTa thAya che. arihaMta padanI prApti ane teno mahimA gAtA zloko paNa kavinI bhaktinA pramANa rUpa che. varNamAtRkAvALA zlokomAM a svarano prabhAva OMkAranA arthaghaTanamAM paNa arihaMtanuM svarUpa darzAvyuM che. arhadgItA zIrSaka gItAnA viSayo ane tenA vicArone anurUpa che. zIrSakanI pasaMdagI yathocita lAge che. gItA kAvyanI prastAvanAmAM paNa teno ullekha thayo che. OMOMkAra AtmasvarUpa che te vizenI kavi kalpanA emanI jJAnopAsanAnuM pratIka che. JAmAM tavita, meMmokSa: zivastataH / anAvAra bindurupa: vArasto mataH // // (a. 25) 'a' thI AtmA ane 'u' thI AtmAnuM ciMtana ane 'ma'mAM kalyANakA2I mokSapada nihita che. biMdusvarUpa nirAkAra sUcaka che mATe OMkAra e AtmasvarUpa che. 25 mA adhyAyamAM AvA prakAranI artha saMkalanAnA zloko jovA maLe che. kavie jayotiSa zAstrano abhyAsa karyo hato. teno saMsparza darzAvatA AtmAnA svarUpa sAthe arthaghaTana karIne keTalAka zloko racyA che. temAM varSa, mahinA, nakSatra, divasa, Rtu, tithi, rAtri, vagerenI vizeSatAo 'darzAvI' che. dA.ta, kaSAya nokaSAyanI icchAe maMgaLavAra jANavo. jJAna, dhyAna ane zAstra zravaNamAM budhavAra jANavo. rAjanIti, jayotiSano abhyAsa, ciMtana, sthApanA, utthApanA tIrthayAtrAmAM mana lAge to te zukravAra jANavo. hiMsA, asatya, ghAtakI kRtyo, corI, jugAra vageremAM zanivA2 29
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavo. darzana, upabhoga, vageremAM ravivAra ane mananI zAMti ane vANImAM somavAra jANavo. adhyAya 7mAM jyotiSa viSayaka caMdra dreSkoNa, bArabhAva, nakSatra, navamAMza, saptamAMza, vagere mAhitI prApta thAya che. kavie jayotiSajJAnane AdhAre AdhyAtmika dRSTithI arthaghaTana karatAM jaNAvyuM che ke vyavahAra jIvanamAM lagnakuMDaLI batAvIne lAbhAlAbhanuM jJAna ApavAmAM Ave che. tevI rIte adhyAtma sAdhanAmAM paNa lagnakuMDaLI mahatvanI che. vyaktinA mananI jANakArI mATe kuMDaLImAM caMdranI kevI sthiti che te uparathI sAdhanAnI saphaLatA niSphaLatA kahI zakAya che. caMdra manano svAmI che. caMdranI sthiti sArI hoya to vyaktinI mAnasika sthiti ArAdhanAmAM upakAraka poSaka bane che. lagna zarIra che. caMdramAM prANa che. caMdranA navamAMzathI navagraha ane saptamAMzathI sAtavAranI mAhitI prApta thAya che. bAra mAsanuM arthaghaTana nIce pramANe che. snAna, AbhUSaNa ane sAmAnya icchAo mATe kArataka mAsa che. sarvocca sthAna prApti-mokSapada mATe mAgazara mAsa che. putronuM poSaNa e poSa mAsa che. zatrunAza mATe mahA mAsa che. nirvastra-maithuna kriyAmAM phAgaNa mAsa che. vicitra kAryomAM caitra mAsa che. paraMparAnI vRddhimAM vaizAkha mAsa che.moTAInA pradarzanamAM jeTha mAsa che.pavitratA ane kalyANanI bhAvanA mATe ASADha mAsa che. dharma zravaNa mATe zrAvaNa mAsa che. dharmazAstra ciMtanamAM bhAdaravo mAsa che. dharma karma mokSa prApti ne tapa mATe Aso mAsa che. vAta-pitta ane kaphane AdhAre karmavAdanA vicAronI sthiti darzAvI che. jJAnAvaraNIya karma vAta svarUpa che. AyuSyanI sthiti pittathI ane nAmakarmanI sthiti kaphathI samajAya che. lohInI vizeSatAvALI pitta prakRti mohanIya karmanI samagra prakRtio pedA kare che. lohI ane kaphanA mizraNavALI avasthAmAM darzanAvaraNIya karmano janma thAya che. sukha duHkhanI utpattimAM vedanIya karma che. pitta ane kaphanA saMyogathI gotra karma ane vAta-pitta ane kaphanA saMyogathI vikAra utpanna thAya che. 'a'kAra dvArA 24 tIrthaMkaronuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. sumatinAtha 30
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAnano zloka nIce pramANe che. alaMkRtAvatAreNa ayodhdhAnaMtatejasA / yena zrI sumatiyA stoDanarImarasapU86 / 1 / (a. 32) jemaNe potAnA anaMta tejathI janma dhAraNa karIne ayodhyA nagarIne alaMkRta karI che evA zrI sumatinAtha ajarAmara saMpadA eTale ke mokSa pradAna kare. kavie 36mA adhyAyamAM dharmanuM svarUpa samajAvavA mATe chaMda zAstranA gaNano AdhAra laIne dharmAcaraNa vize mAhitI ApI che. vRtte jJAne darzane vA sarvasminnakSaratraye / yasya gauravamevAsti zriyesa magaNorhatAm // 2 // darzana, jJAna ane cAritra ema traNenA prathama akSaramAM jemanuM gurutva che evA ahaMtonA gaurava vAcaka sarvaguru "magaNa rUpa ApaNA kalyANane mATe thAo. chaMdanI rIte "maMgaNamAM traNa akSaro guru hoya che. uparokta traNe zabdanA prathama akSara guru che eTale dharmanA svarUpamAM darzana jJAna ane cAritrano samAveza thayo che. laghu ane gurunA saMdarbha dvArA kavi jaNAve che ke nIti (chaMda) mArga para cAlavAvALA tIrthakara bhagavAna saMsAramAM nayana samAna pathapradarzaka che. emaNe svapurUSArthathI laghutAthI pragati karIne moTAI prApta karI che. eTale ke sarvocca mokSapada meLavyuM che. ahIM laghutAno "la" moTAI eTale gurunA teno "gu' e chaMdazAstranA laghu-guru akSarano saMketa darzAve che. ahaMda gItAmAM kavie vividha rIte ahaMno mahimA gAyo che. kavinI bahumukhI pratibhAnI sAthe vaividhyapUrNa jJAna dRSTino khyAla Ave che. 31
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 1 mokSa mULa jJAna arpagItAnA pahelA adhyAyamAM mRtadevatAnI stuti karavAmAM AvI che. arihaMtanA zAsananI sarasvatI nirdoSa che ane jJAnano prakAza karanArI che. ahIM te varNa mAtRkA ane paramAtRkA svarUpa che. dravyAnuyoga, kathAnuyoga caraNakaraNAnuyoga ane gaNitAnuyoga ema cAra anuyogovALI hovAthI te cAra bhujAovALI che. AtmAnuzAsanane kAraNe te brAhmI che. tenuM sattvajJAna brahmasvarUpa che. ane Avo AtmA te brahmAtmA-paramAtmA che. sarasvatI ane zratavaMdanA karyA pachI ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke ahadgItA AgamanA bIja maMtra samAna zAstronA rahasyasabhara che. manuSya janma prApta karIne dharmanI ArAdhanA karavI e paramocca kartavya che. A vicAra gItAnuM bIja che. AtmAmAM vairAgyabhAvano udaya te enI zakti che. saMsArI jIvo tenA ciMtana ane mananathI mukti pAmI zake che. A tenuM phaLa che. daDhamUla karanAra sidhdhAMta te ahaM che. tyAra pachI ardhagItAmAM AtmarakSApaka paMjara svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. A kalpanA ema pragaTa kare che ke gItAjJAna kavacarUpa che ane karmano vinAza e tenuM phaLa gItAmAM kevI rIte arjuna zrI kRSNa bhagavAnane potAnI zaMkAonuM samAdhAna pUche che tevI rIte arpagItAmAM IndrabhUti gautama bhagavAna mahAvIrane samasyAo pUche che, bhagavAna tenuM samAdhAna kare che. prathama adhyAyamAM mana vaza kevI rIte karavuM teno upAya pUchavAmAM Avyo che. A praznano javAba ApatAM bhagavAna jaNAve che ke mana vaza karavAnuM mULa jJAna che. jJAnathI vairAgya ane vairAgyathI zIvapadanI prApti thAya che. adhyAya - 2 zAzvata Atmajyoti zrI gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIrane pUchayuM ke anAdi siddhapadane dhAraNa karanAra Atmajyotine kevI rIte pragaTa karI zakAya ? zrI bhagavAne dhIragaMbhIravANImAM uttara Apyo ke AtmAnuM lakSaNa 32 | 32
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna che. A jJAnanI zaktithI moharUpa ajJAnatAno aMdhakAra dUra thAya che. AvuM jJAna AtmajayotinuM prakAzaka che. tene kevalajJAna kahevAya che. jJAna prApti mATe sadgurunA upadezanuM zravaNa ane manana vizeSa sahAyaka che. vizvanA badhA loko sau prathama bALakane vidyAbhyAsa karAve che. A vidyAnA prabhAvathI heya ane upAdeya svarUpanI viveka dRSTi utpanna thAya che. zAstranA popaTiyA abhyAsa karatAM mohathI mukta thavAvALo AtmA jJAnI che jyAre bIjo dhUrta che. A durlabha manuSya janmamAM satvadarzananuM ghaNuM mahattva che. sajJAna e sarvottama che, ane te kevalajJAna che. kevalajJAnathI AtmA sarvajJa ane samyakdaSTivAna bane che tyAre Atmajyotino prakAza kahevAya adhyAya - 3 jJAna amRta che zrI gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIrane pUchayuM ke he nAtha ? Atma jayoti sUryacaMdra samAna prakAza puMja jevI sAkSAt joI zakAtI nathI chatAM te zAzvata che ? zrI bhagavAne uttara ApatAM jaNAvyuM ke sUryacaMdrano prakAzapUMja viSayakaSAyane utpanna karavAvALo che jayAre paramAtma jyoti teno nAza karavAvALI che. eTalA mATe A vizvamAM te sAkSAt joI zakAtI nathI paNa tenI kRpA sarvatra phelAyelI che. te Atmajyoti joI zakAtI nathI paNa teno prabhAva sarvatra che. je anAsakta che te naMdISeNanI mAphaka AtmajJAna prApta karI zake che. AtmajJAnanI prAptithI viveka buddhi vikase che ane viSamapaMtha dUra thaI jAya che. tyAre dAna, zIla, tapa ane bhAva mokSadAyaka bane che. kAraNa ke jJAnathI rAgadveSa ane kaSAyono samUha naSTa thAya che. jJAnane kAraNe parigrahanI lAlasA nAza pAme che. A pramANe AtmajJAnI azubha dhyAnane rokavAnI nirvikAra kriyAo karIne mokSarUpa cidAnaMdamAM ramaNa kare che. adhyAya - 4 dharmabIja 33
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothA adhyAyamAM gautama svAmIe pUchelA praznano uttara ApatAM zrI bhagavAne jaNAvyuM ke tattvavidyA, pUjA, adhyayana, dAna vagerethI sAdhanono vikAsa thAya che kAraNake A badhA dharmanA sAdhano che. guru jaMgama tIrtha che. emanI sevA e sthAvara tIrthanI upAsanA gaNAya che. zAstranuM adhyayana karavAthI svAdhyAya thAya che. tenAthI tyAga karavA lAyaka ane grahaNa karavA lAyaka padArthonuM jJAna prApta thAya che. A viSaya kevaLajJAna svarUpa che. mokSa sAdhanAmAM dAna-zIla-tapa ane bhAvanAnuM ghaNuM mahattva che. dAnathI dAnAvaraNIya karmano nAza thAya che ane tenAthI saMsAramAM vaibhava maLe ane paralokamAM anaMtajJAna prApta thAya che. zIlathI A saMsAramAM rUpa ane zakti maLe che. tapathI paralokamAM anaMtazakti maLe che. zarIra nirogI bane che. nirogI zarIrano tyAga karavAthI mokSa maLe che. bhAva to saMsAramAM sarvocca che. te saMsAramAM vivekadRSTithI pratiSThA pAme che. tenAthI AzravasaMvara bane che ane saMvara-Azrava bane che. adhyAya - 5 zAMta sudhArasathI dharma prApti - pAMcamA adhyAyamAM gautamasvAmIe prazna pUchayo ke dharma-adharmanI oLakhANa kevI rIte thAya ? zrI bhagavAne pratyutara ApatAM jaNAvyuM ke jevI rIte sUrya-caMdra grahaNathI jayotiSa zAstra para vizvAsa utpanna thAya che tevI rIte tattva jJAnathI dharmanuM spaSTa darzana thAya che. devapUjA, tIrthayAtrA, sAdhu darzana Adi e nizcayarUpathI satUdharma che (sadharmanI oLakhANa thAya che.) hiMsA karanAra, mithyAtvI, corI karanAra, zIlabhaMga karanAra ane lobhI mANasonuM vartana adharma che. dAtA, dayALu, satyavaktA, bhagavAnanI bhaktimAM ekAgratA hoya tevA mANasonI saMsAramAM pratiSThA thAya che. vaidya nADI parIkSAthI vAta-pitta ane kaphane AdhAre roganuM nidAna kare che, tevI rIte mananI gati ane tadanusAra vartanathI dharma-adharmanI sthiti jANI zakAya che. dayA, dAna, yama, niyamAdi vagere saMsAramAM badhAM vrato zreSTha che. saMsAranA vIra-zRMgAra ane karUNarasa mohakAraka che. tenAthI AtmA mArga bhraSTa thAya 34]
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. zAMta sudhArasathI AtmA vairAgI, vivekI ane jJAnavaMta bane che, pariNAme Avo AtmA jagatamAM pUjya bane che. adhyAya - 6 jJAna-darzana-cAritra pradhAna dharma chaThThA adhyAyamAM gautamasvAmIe pUchayuM ke badhAM dharma zAstromAM dharmanuM aizvarya pradhAna evuM kema mAnavAmAM Ave che? zrI bhagavAne uttara Apyo ke anya zAstrone AdhAre AcaraNa karavAmAM Ave to paNa phaLa bhAgyAdhIna che. jayAre dharmanuM uttama phaLato bhogAdhIna che. saMsAramAM je vividhatA jovA maLe che te jIva mAtranA azubha karmanuM ja phaLa che. saMsAramAM adharma vyApI gayo che, mATe temAM dharmanI mukhyatA che jevI rIte zarIramAM pugalanI sthiti che. tema chatAM caitanyanI zaktivALA jIvananI pradhAnatA che. saMsAramAM bhUta-bhaviSya ane vartamAna kALa che, tevI rIte dharmamAM jJAna-darzana ane cAritra mukhya che. dharmanuM mULa jJAna che, darzana teno vistAra che. tenuM samucita AcaraNa cAritra che. A traNeyamAM upayoga kendrasthAne che. jJAna-darzana ane cAritrathI dharmanI sAdhanA pUrNa thAya che. adhyAya - 7 sadharmanuM svarUpa zarIranA AMtarika melane dUra karavA mATe tapanuM mahattva darzAvavAmAM AvyuM che. tapomaya AcaraNanI anivArya AvazyakatA che. sAtamA adhyAyamAM zAstranusAra jJAnamaya dharmamArganuM vivecana karavAmAM AvyuM che. jevI rIte jayotiSa cakra AkAzamAM che tevI rIte jJAna cakra hRdayamAM nivAsa kare che. jevI rIte brahmAMDamAM sUrya caMdrano prakAza thavAthI jayotiSa cakrano prakAza thAya che tevI rIte jJAna dharmamaya sUryano prakAza thavAthI vivekamArga dekhAya dharmarUpI gAyanuM jJAna dUdha che, zradhdhA dahIM che ane cAritra ghI che. A traNeya AtmAne anaMta zakti Ape che. jJAnaprApti mATe guru bhagavaMtonI ( 35
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevA che. zradhdhAnA poSaNa mATe deva-gurunI ananya upAsanA che. jyotiSa zAstramAM mananI sthitino vicAra karatAM jaNAvyuM che ke haThavAdI evuM adharma pravRttimAM joDAyeluM mana e mahA duHkhanuM kAraNa bane che. jenuM mana dharmamAM vaza che tene samagra saMsAra vaza thAya che. adhyAya - 8 sat-dharmanuM svarUpa AThamA adhyAyamAM dharmane vAhana (sAdhana) batAvavAmAM AvyuM che. jenAthI jJAnI purUSo mArgano prakAza kare che. cAritra tenuM niyAmakabaLa che. zraddhA temAM besIne bhavasAgarathI pAra utAre che. A rUpakano artha evo che ke jJAnIoe A mArga batAvyo che. cAritra aMgIkAra karelA sAdhuono samUha A mArgamAM vicare che. sAcI zradhdhAvALo A mArgamAM prayANa kare che. jJAna mATe zarIramAM pAMca Indriyo che. tathA karma mATe karmendriyo che. zraddhApUrvaka teno prayoga karavAthI kAryasiddha thAya che. A adhyAyamAM hiMsAmaya dharma ane deva-devIonuM svarUpa batAvIne tenI TIkA karavAmAM AvI che. tenI TIkA karatAM ahiMsA pradhAna jaina dharmanuM mahattva darzAvyuM che. je dharmathI kSamAvAna guru sarvajJarUpa jIvonI rakSA karavA mATe tatpara che. AvA dharmanuM mULa vinaya che yama-niyamAdie teno vistAra che (paMcAcAra che) enuM phaLa mokSa che. A rIte jaina dharmanuM svarUpa darzAvyuM che. adhyAya - 9 vItarAga bhAvanI mahattA navamA adhyAyamAM ema jaNAvyuM che ke AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thavAthI Atma jayoti pragaTe che. A mATe ajJAnatA, moha, taman prakRti ane jaDatAno nAza karavo Avazyaka che. jevI rIte prakAzamaya hovAne kAraNe agninI svAbhAvika rIte urdhvagati thAya che. tevI rIte AtmAnI prakAzamaya jyotithI Urdhvagati nizcita che. pudgalanA sahayogathI AtmAnI svAbhAvika rIte UrdhvagatimAM avarodha Ave che. pugalanuM pramANa vizeSa 36]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI adhogati thAya che. karmono nAza thavAthI pudgalano bhAra ocho thAya che. je manuSya jevuM dhyAna dhare che tevuM phaLa maLe che. zubha dhyAnathI avazya zubha phaLa prApta thAya che. pudgalano svabhAva mAyAvI zakti utpanna karavAno che. mAyA strIrUpa che eTale vAmAMgI kahevAya che. jeo tenA dAsa banIne sevA kare che tema chatAM paNa te mAyArUpI strI purUSano tyAga karIne bIjAnuM sevana kare che, strI e saMsAranuM mULa che. tenI prakRti bhoga tarapha AkarSita che. mATe jJAnI purUSoe purUSArtha dvArA dharmanI ArAdhanA karavI joIe. jJAnI ane vairAgI e saMsAramAM purUSottama kahevAya che. jJAna ane dAnanI eka bIjA sAthe zatrutA nathI. sarasvatI caitanya svarUpa jJAnane prema kare che. jyAre anAsakti caitanyanI priyatamA che. jo jJAna purUSane mohAMdha banAve to lakSmI tenI vairI bane che. je purUSamAM ajJAnatA, mithyA jJAna ane jaDatA che teno sarasvatI tyAga kare che. saMsAramAM samabhAvayukta dharma badhI kAmAnAo paripUrNa kare che. A savArtha siddhi che. Avo mANasa paramezvaranA avatAra samAna sAdhu purUSa che. rAga e saMsAranuM kAraNa che. paNa tenA mATe dveSa karavo tevo hetu nathI. rAga ane dveSathI mukta vItarAga bhAva A saMsAramAM dharmasaMmata che. tenAthI saMsAra jANI zakAya che. vItarAganI ArAdhanA tatva jJAnano sAra che. ane te ja dharma che. adhyAya 10 sAta nayathI dharma prakAza - ekatvanI bhAvanAthI vividha prakAranA saMsAra tarapha dRSTi karavI joIe paraMtu viSamatAmAM samatA kevI rIte joI zakAya che. ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke samatA dharmanuM mULa heya (tyAga) ane upAdeya (grahaNa karavuM)no viveka che. cittamAMthI rAga dveSa dUra thAya eTale vivekadRSTino udaya thAya che. A dRSTi kramazaH kevaLajJAna prApti thAya tyAM sudhI pUrNa bane che. kevaLajJAnI ja sarva padArthonuM svarUpa pUrNa paNe jANe che. manuSyano vicAra samyak hoya to jJAna sAcuM hoya che mATe vicArone 37
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajavA mATe nayavAda ane saptabhaMgIthI arthaghaTana upayogI nIvaDe che. vastumAM virodhAbhAsa dekhADIne aMte to sAco dharma ja samajAvavAmAM Ave che: dharma kevaLIgamya athavA gItArtha munigamya che. A viSaya zraddhAno che. vItarAga prabhumAM zraddhAthI sAcA mArge cAlI zakAya che. tevA AcArathI kalyANa thAya che. kalyANano mArga vItarAge darzAvyo che te ja sarvottama che. adhyAya 11 AtmAnA guNono vikAsa eja vItarAga mArga che. agiyAramAM adhyAyamAM gautamasvAmIe pUchyuM ke caitanyanA jJAnarUpI lakSaNathI badhI vastuomAM dharmano samAveza thAya che to pachI koI paNa prANI adharmavALo hoI zake ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke AtmAne jJAna hovAthI te zuddha che paNa pudgalanI upAdhine kAraNe azuddha che. ane temAM Asakta bane che. zuddha svabhAvarUpa jJAna dharma che. paNa pudgalothI dUSita thAya tevA mithyAjJAnano tyAga karavo joIe. - balba raMgIna hoya che to sapheda prakAzanAM kiraNo raMgIna thaI jAya che. zubha-azubha bhAvonI dhAraNAthI jJAna dRSTimAM parivartana thAya che ane tenuM phaLa maLe che. vAsanAthI prabhAvita thayelI buddhi AtmAne karma baMdha karAve che. mATe AvI buddhino tyAga karavo joIe. vairAgya buddhivALuM jJAna AtmAne sukha Ape che. ane Avo AtmA zreSTha bane che. viSamizrita dUdha prathama dRSTie bhoga sukhano AnaMda Ape che paNa thoDA samaya pachI te anarthakArI bane che. dUdha hovA chatAM jherane kAraNe AvuM thAya che. gAyanuM dUdha pIvuM yogya che paNa AkaDo ane thoramAM dUdha hovA chatAM tyAjya che. bhogya ane tyAga karavA lAyaka vastuno viveka samajavo joIe. samyak jJAna hoya to A bheda jANI zakAya che. pAMDitya buddhino vaibhava ane mUDhamatine kAraNe jJAna e ajJAna bane che. zreya mArga para cAlanArane kAya-kaleza thavA chatAM AnaMdanA hetu rUpa zuddha jJAna che. saMsAramAM satya, zauca, dayA, zAMti, tyAga, saMtoSa, saraLatA, samabhAva, dama, tapa, titikSA ane vairAgya jevA guNo maMgalakArI che. A guNonuM 2/
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtana karIne tenI upAsanA karavI joIe. AvI upAsanA e vItarAgano mArga che. AtmAnA guNonA vikAsathI ane nirmaLa cittathI svayaM AtmAne jANI zakAya che. AtmAthI AtmAne oLakhe che. arthAt sat cit AnaMdanI sthiti prApta thAya che. sAdhanAno hetu AvI sthiti prApta karavAno che. adhyAya 12 caMdra gati sAthe mananI gatino saMbaMdha gautamasvAmIe pUchyuM ke he bhagavAna ! caMdranI gatithI jayotiSa zAstrane AdhAre bhaviSyanI AgAhI karavAmAM Ave che to A bhaviSya manathI kevI rIte jANI zakAya che ? - zrI bhagavAne rUpakanA mAdhyamathI uttara Apyo ke jevI rIte sUryodayathI kamaLa khIle che tevI rIte jJAnasUryanA prakAzathI mananI buddhirUpI kaLA vikasita thAya che. mananI kaLA 60 che ane varSa paNa 60 prakAranAM che. vyaktimAM sUryano prabhAva uttarAyaNa ane dakSiNAyanamAM pratyakSa rIte jovA maLe che. jayAre ApaNe pravRttizIla hoIe chIe tyAre ApaNuM mana uttarAyaNa che ane nidrAvasthAmAM citta dakSiNAyana hoya che. mananI vividha avasthAo zarIramAM RtucakranI sthiti jaNAve che. adharma bhAvanA mananI rAtri che. dharma bhAvanA - zuddha vicAro manano divasa che. AvI rIte graho ane rAzio paNa zarIra ane mananI gati sAthe saMbaMdha dharAve che. zubhAzubha bhAvanAonA pratIkarUpe zukala pakSa ane kRSNapakSa che. A rIte mananI sthiti, graho ane yogothI tAtkAlika kAryamAM kALane anusarIne nirNaya karavo joIe. adhyAya 13 manamAM kALacakranuM nirUpaNa gautamasvAmIe bhagavAnane kahyuM ke caMdrakaLA manamAM prakAza kare che to tenI sthiti sthAna sAtheno saMbaMdha samajAvo. zrI bhagavAne javAba Apyo ke paDavAthI (pratipadA) prAraMbha karIne - 39
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUnama sudhInI tithio e mananI avasthAo che. mananI ektAmAM paDavo che. dvitva bhAvanAmAM bIja che. tevIja rIte mananI avasthAonA bAra mAsa ane sAta vArano saMdarbha darzAvyo che. zrutadharmanI bhAvanA zrAvaNa mAsa, zAstranuM ciMtana bhAdaravo mAsa, dharmakarma ane kalyANa mATe Aso mAsa che. AvI ja rIte sAtavAranuM nirUpaNa karatAM jaNAvyuM che ke bhojananI icchA thAya eTale sUryodaya-ravivAra jANavo. zAMta svarUpa e somavAra che. nakSatro dvArA paNa zarIra ane mananI sthiti jaNAvI che. dharma saMcaya mATe bharaNI nakSatra che. vrata ane tapazcaryA mATe kRtikA nakSatra che. A rIte mananI sthitinuM vaividhyapUrNa nirUpaNa karyuM che. gautamasvAmIe vI bhagavAnane pUchayuM ke Ayurveda zAstramAM IMDA piMgalAdi nADIothI tathA jayotiSa-zAstramAM daza nADIothI bhUtakALa ane bhaviSya kALanuM jJAna prApta thAya che. to manathI bhUta-bhaviSyanuM jJAna kevI rIte kahevAya che? adhyAya - 14 manojayano upAya bhagavAne uttara Apyo ke nAbhimaMDaLamAM rahelo nADIono samUha manacakranuM saMcAlana kare che. prANAyAma, dhyAna ane AtmabhAvanAthI manane zarIramAM jayAre vAyuno prakopa thAya che tyAre brahma dvAramAM lIna ka2vAmAM Ave che. cittanI malinatA, sthiratA ane bhayano anubhava thAya che. pittanA udayathI caMcaLatA ane sAhasanA pariNAma thAya che. AThakarmothI zarIramAM vAta-pittanA rogo utpanna thAya che mATe abhyAsapUrvaka mananA bhAvone jANIne satata prayatno karI manane sthira karavuM joIe. UrdhvagatithI paramAtmAno sAkSAtkAra thAya che. mananI zuddhi ane vazIkaraNano ekamAtra upAya jJAna ane kriyAno samanvaya che. mana satlAnathI pUrNa che. jJAna e mokSanuM mukhya kAraNa che. kaSTa sAdhya kriyA karavA chatAM paNa jJAna vagara mokSa nathI. A jJAna mananI sAthe buddhinA vikAsa mATe bane che. mATe anityAdi bAra bhAvanAothI manane nirmaLa karavuM joIe. 40
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 15 anekatAmAM ektA zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke IddhovaDe pUjAyelA he jagannAtha kRpA karIne kaho ke vidvAnone kayuM tattva jANavA yogya che ke jenAthI zIvasaMpatti prApta thAya ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke satyarUpa (mahAtattva) brahma che tenI upAsanA karavI joIe. A brahma anaMtapariNAmI anaMta zaktizALI, svayaMbhU, siddha, buddha ane avyayarUpa che. te kevaLajJAnasvarUpa che mATe kevaLajJAnI paramAtmAsvarUpa bane che kAraNa ke jJAna ane zeya abheda che. mATe AtmA svayaM viSNu, ahatu ane brahmamaya che. vibhinna nyAyothI. AtmA paramAtmAnI ekatA siddha thAya che. jaina dharmamAM dravyonI ekatA mAnavAmAM Ave che. dharma-adharma, astikAya vagere eka ja brahmamAM samAviSTa che. temAM tAtvika rIte ektA rahelI che. AvA saMsAramAM bhinnatA jovA maLe che. tema chatAM ektA rahelI che. A bheda jJAna - vairAgya yukta vyakti jANI zake che. adhyAya - 16 ekatva bhAvanA gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke dareka sthAne ekatAno saMbhava kevI rIte thAya che ? saMsAramAM vAstavika rIte artha kriyAkArI dekhAya che. bhagavAne javAba Apyo ke he gautama ! mULarUpathI bhAva-sadbhAva athavA brahma eka che. paNa prakRtinI utpattine kAraNe vividharUpe dekhAya che. kevaLajJAnI dravya ane paryAyanI bhAvanAmAM saMsArane jue che. kAraNa ke dravyanI apekSAthI A saMsAra nitya che. paNa paryAyanI bhAvanAthI A saMsAra anitya che. caitanyanI gauNatAthI pugalonI anaMtatA jovA maLe che. paNa jo saMsArane gauNa mAnavAmAM Ave to caitanyanI ektA ane mukhyatA siddha thAya che. A pramANe caitanyanA bhAva ane abhAvathI baneluM dvitva vikalpAtmaka che. paNa paramezvaryanI siddhine mATe saMsAramAM ektA jovI joIe.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 17 vAsanAo UrdhvagatimAM bAdhaka che. zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke he bhagavAna ! A saMsAramAM tattvanI rIte ektA hovA chatAM vidheya ane avidheya zuM che ? saMsAramAM baMne prakAranI gati jovA maLe che to tenuM kAraNa jaNAvo ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke dareka sAdhako upAdhirahita sAdhanAno prayatna kare che. parabrahmanI prAptimAM anaMta icchAo bAdhArUpa che eTale teno nAza karavo joIe. mAyA paNa brahmanoja vistAra che. tenA prapaMcathI AtmAmAM icchAonI vRddhi thAya che. temAMthI nivRtta thavA mATe utpAda ane vyayanI bhAvanA bhAvavI joIe. nizcaya nayathI to tattva sarUpe ekaja che paNa vyavahA2 nayathI be prakAra che. dA.ta. loka-aloka, jIvaajIva, para-apara, rUpI-arUpI, jaDa-cetana, pratyakSa-parokSa vagere tattva dRSTi saMpanna loko pRthakatva vicArathI icchAono nAza karavA mATe zrutajJAnanuM AlaMbana levuM joIe. cetana acetana padArthonA judA judA paryAyonuM ciMtana karavuM joIe. bAhya vyavahAra, bhakSyAbhakSa ane atyaMtara jIvanamAM bAra bhAvanAo bhAvavI joIe. puNyazALI AtmA to brahmanoja AsvAda kare che. adhyAya 18 utkRSTa AcAra svarUpa 18mA adhyAyamAM 17mA adhyAyanI sAthe anusaMdhAna thayeluM che. A vivecana kriyA vizenuM che.mokSa prApti mATe phakta kriyA ke phakta jJAna upayogI nathI. vicakSaNa purUSoe jJAna ane kriyAnA samanvayavALA AcaraNathI mokSa prApta thaI zake ema jaNAvyuM che Arta ane raudradhyAna dUra karIne dharma ane zukala dhyAnano abhyAsa yama-niyamAdi dvArA pAMca prakAranA yoga AcaraNathI karavo joIe. dharma kriyAonuM mahatva samajavuM Avazyaka che. kAraNa ke dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI AcaraNamAM vibhinnatA 42. -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA maLe che. ane zaMkA thAya che ke zuM karavA yogya che? karavA yogya nathI ? je AcaraNamAM rAgadveSa na hoya, ane zuddha kevaLajJAna hoya to te AcaraNa pramANabhUta che. jJAna, darzana ane cAritranI sAdhanA mATe lIna thavuM joIe jenuM aMtaHkaraNa pavitra che. te vyakti svayaM zivasvarUpa che. teno AcAra anukaraNa karavA yogya che. AcAra zuddhi mATe sAdhake mithyAtva ane aviratino tyAga karavo joIe. adhyAya - 19 tapobaLathI AtmA-paramAtmA pada prApti zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke aizvaryazALI paramAtmA maLe evo upAya batAvo ane parama tattvano prakAza kevI rIte thAya che ? - zrI bhagavAne uttara Apyo ke AtmA cidAnaMdamaya jyoti tattvarUpa che ane te svarUpa tapanA baLathI pragaTe che. A jyoti saMsAramAM mithyAtva ane moharUpI aMdhakArano nAza karanArI che. vaLI te jagatamAM prakAza karavAvALI zakti rUpe che. tapanA prabhAvathI jIvone Atmasiddhi ane zuddha svarUpa prApta thAya che. bAhya tapathI kAyAnI zuddhi vinaya yukta vyavahArathI vacana zuddhi ane svAdhyAyathI mananI zuddhi thAya che. A traNa zuddhithI AtmAnI zuddhi thAya che. AvA Atma tattvanA jJAna mATe navatattvanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. tenA jJAnathI Atma tattvano sAkSAtkAra thAya che. mAyAthI mukta thayelo AtmA paramAtmA che. AvI sthiti pAmavA mATe kramazaH bhakti bhAvamAM tanmaya banIne paramezvaranuM dhyAna dharavuM joIe to tenAthI AtmA prabhumaya bane che. dhyAnano prAraMbha cittanI ekAgratAthI thAya che. ane rUpAtIta dhyAnamAM ArohaNa thavAthI dhyAtA ane dhyeya ekarUpa bane che ane kaSAyo para vijaya meLavAya che. AvA AcaraNanA prabhAvathI bhogonuM adha:patana thAya che. mana, vacana ane kAyAthI viSayano tyAga karIne ArAdhanA karavA vALo mokSa padano adhikArI bane che. samyakajJAnI dharmanA AcaraNathI Urdhvagati pAme che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya 20 maMtra yogathI parameSThi padanI upAsanA zrI gautamasvAmIe pUchyuM ke paramAtmA kevA che ke jemanI bhaktithI AtmAne zIvapada prApta thAya che ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke saMsAramAM sarvaguNa saMpanna purUSa mahAna gaNAya che. purUSomAM paNa je kaSAyono jItavA vALo che tene devo paNa pUjanIya prazaMsanIya gaNe che. AvA purUSo paramezvara zuddha sanAtana che. jevI rIte dUdhamAM sArarUpa ghI che, puSpamAM parimala che tevI rIte saMsAramAM caitanya che. temAM paNa sarvottama kevaLajJAna che. sarva upAdhiothI rahita siddha svarUpI saMsAramAM kevaLIpadathI pratiSThita thAya che te arihaMta che. 12 vibhAgamAM OM namaH sidhdha svarUpa darzAvyuM che. adhyAya 21 AtmAnuM parama aizvarya gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM ke mokSasaMpatti dAyaka arihaMta, brahmA, sUrya, viSNu, zIva, buddha athavA bIjA koI bhagavAna che ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke lokAlokamAM brahmano jJAtA te paramezvara che. te sarvavyApI ane Atmavaza che. AtmA saMsAramAM vyApta hovAthI viSNu karmAnusAra jagatane banAvavAvALo hovAthI brahmA che jagatamAM prakAza karanAra hovAthI sUrya che. zIva athavA siddha e cidAnaMdamaya jyoti svarUpa AtmAnuM jJAna che. AtmA mohamaya Adi ATha karmono nAza kare che tyAre temAM parama aizvarya pragaTa thAya che. siddha paramAtmamAM saMpUrNa aizvarya che. AvA paramAtmAnuM jJAna, dhyAna ane japa karavo joIe. AtmAmAM jyAM sudhI rAga dveSa che tyAM sudhI parama aizvarya pragaTa thavAno saMbhava nathI atizayayukta zuddha AtmA ja paramezvara che mATe jIvananI Urdhvagati icchanAra mAnavIe emanuM dhyAna dharavuM joIe. adhyAya - 22 44 - ektA ane anektA zrI gautamasvAmIe pUchyuM ke AtmAmAM ektA siddha thAya tyAre
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcaya thAya che ke paramAtmA eka che to AtmAmAM aneka rUpatA kevI rIte rahelI che ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke lokAlokAtmaka vastu dravyathI eka che paNa paryAyonI daSTie temAM anekatA che. eka sattArUpa vastumAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI ghaNA prakAranA paryAyo udbhave che. arihaMtanuM arihaMtapaNuM ane sidhdhonA sidhdhatvamAM phera che tema chatAM temAM zAzvata ektA rahelI che. AtmA paNa kSetrajJa ane paramAtmA ema be prakAranA che paraMtu dravyarUpe te eka che. "a'kAra eka che paNa saMvRtta-vivRtta bhedothI 24 prakArano che. tevI rIte svarUpathI eka evA siddha jinezvaramAM anekatAnuM AropaNa karavAmAM Ave che. jevI rIte eka sUrya bAra prakArano mAnavAmAM Ave che tevI rIte eka arihaMta 24 tIrthakararUpa pUjanIya che. adhyAya - 23 dhyAnanI AvazyakatA zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke AtmA ane paramAtmAnI ektA che to pachI dhyAna, dAna ane tapanI kriyAo zA mATe karavI joIe ? zrI bhagavAne javAba Apyo ke AtmA e paramAtmAnuM sUtra DAMgara ane cokhAnA nyAyathI eka lAge che. DAMgara thI aMkuro phUTe che paNa cokhAmAMthI aMkuro phUTatA nathI. tevI rIte AtmA karmothI lepAyelo bhramaNa kare che. paraMtu paramAtmA mukta che. karmathI baMdhAyelo AtmA jIva ane karmathI mukta AtmA paramezvara che. jevI rIte eka dhAtu thI bIjI dhAtunI zuddhi thAya che. gaMgAjaLathI sAmAnya jaLanI zuddhi thAya che tevI rIte paramAtmAnA jApathI rAgadveSa yukta AtmA zuddha thAya che. paramAtmAnA jApathI ektA siddha thAya che. mATe saMsAramAM dhyAna, japa, dAna vagerethI paramAtmAnuM anusaMdhAna thAya che. pariNAme Avo sAdhaka nizcita dhyeyanI siddhi prApta kare che. 45
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 24 guru paramAtmA svarUpa che.. zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke paramAtmA siddha, zIva arihaMta che to lokAlokamAM parama aizvarya zuM che ? zrI vItarAga bhagavAne javAba Apyo ke sUryanAM kiraNone sUrya kahevAmAM Ave che agara ane caMdanane agnimAM nAkhatAM agnivadhe che. gharanA ekaja bhAgamAM citra hoya to AkhuM ghara citramaya kahevAya che. gAmanI koI eka sImA hoya to te gAma kahevAya che AvA upanayathI arihaMta paramAtmAne jJAnI guru kahevAmAM Ave che. emano vinaya e dharmanuM mULa che. gurunI kRpA dRSTi AtmAmAM zubha bhAvonuM siMcana kare che. guru saMsAramAM netra che. dIpaka che tathA sUrya caMdra samAna che. zuddha che paramAtmAnA jApathI ekatA svarUpa pragaTe che mATe saMsAramAM dhyAna ane japa jevA sAdhanothI paramaaizvaryanuM anusaMdhAna thAya che. Avo sAdhaka potAnuM dhyeya siddha kare che. adhyAya - 25 parameSThi svarUpa dvArA OMkAranI bhakti zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke kevalajJAnanI prApti mATe sau prathama kayuM kartavya karavuM joIe ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke guru sevA e prathama kartavya che. kAraNa ke emanA vacanomAM AtmAnI jAgRtinI zakti che. zAstranA vyavahAra mATe sau prathama nAmanI AvazyakatA che. tevI rIte AtmArthI janoe deva gurU ane dharmanA nAmanuM zravaNa karavuM joIe. pUrva kALamAM jJAnI purUSoe dharmAcaraNamAM pahelo nAma nikSepa darzAvyo che. nAma athavA sthApanA dvArA vyaktinA hRdayamAM ektAnuM ciMtana thAya che ane prabhu sAthe tAdAbhya sAdhe che. nAmanuM smaraNa karavA mATe saMkSiptamAM OMkAranuM dhyAna dharavuM joIe. "ahaM namaH' e aneka sidhdho "AmAM AcArya "OM"mAM upAdhyAya tathA "mamAM munirUpe paMcaparameSThinuM svarUpa raheluM che. OMkAranI A mitAkSarI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhitI che temAM paMcaparameSThi svarUpa sthApavAmAM AvyuM che. "OM"mAM adholoka, urdhvaloka tathA mRtyulokano samAveza thAya che. "mAM bhakti rahelI che. temAM pAMca mahAvrata paNa samAyelAM che. taduparAMta "OM"mAM bIjI rIte vicArIe to "a" viSNu "u" brahmA ane "ma" mAM zIvano samAveza thAya che. mATe OMkAranuM dhyAna dharavuM joIe. bindu sahita OMkAramAM mukatAvasthA siddhAvasthA rahelI che eTale "OM" sAkSAt paramezvara svarUpa che. adhyAya - 26 OMkAramAM paramAtmA zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke he nAtha ! OMkAra trilokamAM vyApta che te kevI rIte nizcita thAya che. ? tene paramAtmA zA mATe kahevAya che. ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke saMsAramAM OMkAranA nAma vagara jJAna prApta thatuM nathI. A jJAna akSara vinA asaMbhava che. kaMkAra-vagara akSaranI koI sthiti nathI. vAcya ane vAcakamAM ektA che. OMkArano saMpUrNa varNamALAmAM samAveza thayo che. "OMkAra badhA varSomAM mukhya tathA nAbhimAMthI utpanna thAya che. pavana e tenuM udbhava sthAna che. prathama jinezvara RSabhadeva nAbhirAjA ane marUdevI mAtAthI utpanna thayA che. jevI rIte "OMkAranA saMvRtta-vivRtta 24 rUpo che tevI rIte tIrthakaro paNa covIza che. A "a" kAra paramAtmA che. vizvabhara che. avyaya che. OM kAra tenuM sUtra che. mATe nyAsapUrvaka jo tenuM uccAraNa karavAmAM Ave to tenA zabdamAtrathI tribhuvanamAM brahma teja prasare che. adhyAya - 27 paramAtmA svarUpa zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke zIvapada meLavavAnI icchA rAkhanAra vyaktie kyA prakArano dharma Acaravo joIe ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke sarva prathama darzanAvaraNIya karmano nAza karavo joIe. teno nAza karavA mATe paramAtmA svarUpanuM darzana karavuM 47
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIe tathA guru para avicaLa zradhdhA rAkhavI joIe. kyA bhagavAna pUjavAlAyaka che tenI vyAkhyA ApatAM bhagavAne jaNAvyuM ke paramAtmA svayaMbhU lokAlokamAM sarvazapaNe mahAvratavALA che. nisaMga hovAne kAraNe te gaurIpati nathI ke parazurAma nathI. je bhogothI rahita che samadaSTi che yogI che zuddha siddha prabuddha che ane zAMta sudhArasamAM kevalI paramAtmA che. AvA paramAtmA maMgaLa svarUpa che te jina athavA zIva che. bhagavAne zvetAMbara ane digaMbara sAdhuone arihaMta dharmanA pathika kahyA che. AvA gurunA upadeza zravaNathI AtmajJAna prApta karI zakAya che. adhyAya - 28 sadgurunI zradhdhAthI sadharmanI prApti zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke paramAtmAnA dharma zAstrono anuyoga ane AcAramAM bheda jovA maLe che to tenuM sAcuM svarUpa zuM che ? dareka vyakti pota-potAnA deva-gurUne zreSTha mAne che ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke ajJAnI purUSa dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI tAtvika vastunuM sAcuM jJAna prApta karI zakato nathI. buddhinI nirmaLatA mATe dayA-zIla, tapa ane zAstrothI tattva vastunI parIkSA karavI joIe jJAna darzana ane cAritrathI je paramAtmAmAM tanmaya che evA mahAna gurupAsethI tattvajJAna meLavavuM joIe. emanA upadezathI purUSa viratimAM Ave che. dharmarUci vagara sAMbhaLelA gurunAM sarvAkyo rohINeya coranI mAphaka hitakArI bane che. zraddhApUrvaka deva-guru ane sUtronI AlocanA karavI thI tattva prApta thAya che. te ja sAco dharma che. tenuM svarUpa varNamALAmAM samAyeluM che. ahIM varNamAtRkA brAhmI che, sarasvatI che ane maMgalakArI che. adhyAya - 29 be rekhAonuM prayojana zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke mAtRkAmAM parameSThi bhagavAna pratiSThita che to pachI tenI pUrve be rekhAo lakhavAnuM zuM prayojana che? - zrI bhagavAne kahyuM ke je vastu avyakta hoya che te pAchaLathI vyakta 48] .
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. mAtRkA prathama dRSTie nAbhimAM avyakta che. paNa tyArapachI lakhavAthI vyakta thAya che. A mAtRkAno sAra "OM" che. tenI nIcenI graMthIo nAgaloka manAya che. UMcI rekhAkRti agni mukhavALI hovAthI te svarga samAna manAya che. "OM" AkAranI eka rekhA AtmA ane bIjI rekhA paramAtmAnuM svarUpa darzAve che. A pramANe be rekhAo vyakta ane avyakta rUpamAM arihaMta paramAtmAnuM dhyAna karavAnuM che. A adhyAyamAM "OM" AkAranI eka rekhA AtmA ane bIjI rekhA paramAtmAnuM svarUpa che. A pramANe be rekhAo vyakta ane avyakata rUpamAM arihaMta paramAtmAnuM dhyAna dharavAnuM che. temAM "OM" kAranuM pUrNa svarUpa ane anya darzanonA vicAro mAtRkAnA rUpamAM samajAvavAmAM AvyA che. adhyAya - 30. "akArathI vItarAgano svIkAra zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke "OM" kArano prathama akSara "u" kAra che to "a"kArathI arihaMta, brahmA, viSNu, maheza vagere manAya che to konuM dhyAna dharavuM joIe ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke arihaMta siddha svarUpa che. emane ghaDapaNa ane maraNa nathI mATe te avyAbAdha che "OM kAra arpad vAcaka che tenA saMvRtta ane vivRtta 24 bheda che. eTale arihaMto RSabhadevAdi 24 che. A 'OM kAra nAbhimAM avyakta nirAkAra che. ane lakhavAthI te vyakta thAya che. nAbhirAjAthI utpanna thayelA AdinAthathI varNa vyavasthA prAraMbha thaI che. "OMkAramAMthI saMpUrNa mAtRkAnI vyavasthA utpanna thaI che. A "OMkAra svabhAvathI zveta che. paNa tene kRSNa kahevo yogya nathI. jJAnamayatAne kAraNe viSNu athavA arihaMta bhagavaMtamAM jagata vyApta che. A vyApti bIjA koIpaNa devomAM mAnavAmAM AvatI nathI. mATe Adideva arihaMta RSabhadevane grahaNa karavAnA che tathA "ma" thI mahAvIrasvAmI mAnavAnA che. A pramANe "OM namaH kahevAthI 24 tIrthakarone namaskAra thAya che. "OM" kAra pRthvI tattvarUpe mAnavAmAM Ave che. tenI siddhi mATe arihaMtanI upAsanA karavI joIe. [49 49
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 31 arhat svarUpa zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke "akAranI mAphaka arihaMta bhagavAnamAM anaMta zakti rahelI che tevA arihaMtomAM rahelA keTalAka bhAvonuM svarUpa samajAvo. zrI bhagavAne javAba Apyo ke arihaMta paramAtmA sUrya svarUpI siddha che. emanA nAmarUpa "akAra aSTavarga che. ka, ca, Ta, ta, 5, antaHstha, uSmA, visarga eTalA mATe arihaMta aSTamUrti svarUpa Izvara che. bAra sUrya rAzionA udayathI 24 kalAkano samaya thAya che. tevI rIte arihaMta 24 prakAranA che. "a" kArathI kRSNa athavA zIvanuM jJAna thatuM nathI, kAraNake A svarUpanA vAmAMgamAM lakSmI ane pArvatI pratiSThita che. paraMtu arihaMta bhagavAnanA caraNa kamaLanI nIce devo rahe che. arihaMta paramAtmA sahanazIlatAmAM sAkSAt pRthvI samAna che. cittanI nirmaLatAmAM samudra jaLa samAna che. avirata gatine kAraNe vAyu samAna che. ugra tapazcaryAnA tejane kAraNe agni samAna che. nirAlamba hovAthI AkAza samAna che. eTale ke paMca mahAbhUta svarUpa che. adhyAya - 32 - "akAramAM covIza tIrthakaronuM pratipAdana zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke "a"mAM ekarUpatAthI RSabhadevAdi tIrthakaro kevI rIte jANI zakAya ? badhA svaromAM arihaMta kyA guNothI siddha thAya che ? - zrI bhagavAne uttara Apyo ke badhA tIrthakaronA janmasthAna devI mAtA ane anya svarUpomAM "akAranI pradhAnatA che. mATe "akAra svarUpa covIza tIrthakaro rahelA che. jJAnIoe AkAra yogathI emanuM smaraNa karyuM che. eka mAtra arihaMtanA aneka AkAra che. jevI rIte "a" kAra saMvRtta ane vivRtta ema covIza bheTavALA che. tevI rIte arihaMta eka che, darzana, jJAna ane cAritrathI aneka che. te badhA avarNanIya covIza prakAranA che. 50
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ te paNa covIza tIrthaMkaronA vAcaka che. adhyAya 33 varNamAtRkAthI parAmAtRkA zrI gautamasvAmIe pUchyuM ke dharmasabhAnA A sabhya che te kevI rIte nakkI thAya che ? mAtRkA vagara zAstra nathI ane zAstra vinA jJAna nathI. zrI bhagavAne javAba Apyo ke mAtRkAmAM 'OM' prathama che temAM 'a' AtmA, 'u' rakSAkArI, ane 'ma' mokSadAyaka che. mAtRkAnI 'a' 'I' 'u' saMjJAo arihaMta AcArya ane sAdhu ane siddha vAcaka che. 'u' upAdhyAya vAcaka che. A rIte mAtRkAnuM prathama sUtramAM paMca parameSThi samAyelA che. RRSabharUpa 'RR' mUrdhanya kahevAya che. A kAra aMzanA AzrayathI repha rUpa siddha bhagavAna sarvopari siddhazIlA para birAjamAna che. 'a' 'i' 'u' '' la e pAMcano A sUtramAM uccAra mAtrathI hrasva akSaronA prabhAvamAM sidhdha sthiti prApta thAya che. A mAhitI AgamamAM che. A sarvamAM Indra vagere devatAono vAsa nizcita che. A adhyAyamAM jainAgamomAM pracalita zabdo arham arihaMta, arihA, arahA vagere mAtRkAnA samUharUpa saMketa zabdo dvArA zabdabrahmathI paribrahmanuM dhyAna darzAvyuM che. adhyAya 34 vyaMjana paNa arhad vAcaka che zrI gautamasvAmIe pUchyuM ke svaromAM Indra vagere devono vAsa nizcita che paNa 38 vyaMjanomAM arihaMta bhagavAnanuM ciMtana kevI rIte thaI zake ? zrI bhagavAne uttara Apyo ke dareka varganuM pAMcamuM rUpa 'Da' 'Na' 'n' 'm' ane 'ya' 'la' 'va' svarane Azrita che. eTale mATe A ATha siddhinA dAyaka che. prabhunAM vacana zruta zAstra che. zruta zAstramAM A svara ane vyaMjanono AdhAra che. mATe te arhad vAcaka che. A mAtRkA prakRti vAcaka che. temAM triloka rahelA che. badhA svaro-vyaMjanomAM 'a' pradhAna che. je arihaMtanuM pratipAdana kare che. arihaMtomAM mokSarUpa samAyeluM che. eTale 51
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ emanI samagra rIte vyAptine kAraNe vyaMjana paNa arihaMta vAcaka che. cittanuM sUkSma kaMpana skUla rUpamAM varNamAtRkA dvArA pragaTa thAya che. cittamAM jevA bhAva utpanna thAya che tevo varNa mAtRkAno udbhava thAya che. varNamAtRkAnA badhA svaro ane vyaMjano mananA bhAvamAM rahelA che. adhyAya - 3pa varNamAtRkAmAM loka svarUpa zrI gautamasvAmIe pUchayuM ke bhagavAnanI varNamAtRkAmAM lokasvarUpano samAveza thAya che te samajAvo. zrI bhagavAne uttara Apyo ke varNamAtRkAnA akSara alokavAcI che. la "urdhvaloka tathA adholoka rUpAtmaka lokasvarUpa che. "la bhUminuM bIja che. mATe A akSara rAkSasa vAcaka che. "pa" thI "va" sudhInA 8 varNo vyaMtaradevonA 8 prakAranA samUhavAcaka che. pa.pha.be.bha mAM manuSyanA cAra varNono samAveza thAya che. tevI rIte ta, tha, da, dha mAM tArA, nakSatra, sUrya, candra ema cAra prakAzaka che. dareka vargano pAMcamo anusvAra varNa arhad vAcaka che. ka thI da sudhInA 12 varNo 12 svargalokanA samUhavAcaka che. A prakAre svaro paNa nava raiveyakanuM svarUpa samAyeluM che. tyAga visargarUpa che. repha agnirUpa che. namaH zabdamAM rekhAonA aMkana thI 25 tIrthakarono AbhAsa pragaTe che. A adhyAyamAM nama: zabdanI. viziSTa vyAkhyA ApavAmAM AvI che. vinayaviziSTa naya, samya, jJAna, vinaya, bhakti-samyaka, darzana, tathA vinayavrata - samyakracAritra che. ahIM mAtRkAmAM lokAloka dvArA ahaMnI vyApti darzAvI che. adhyAya - 36 sadAcAra dharmanuM svarUpa zrI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke vividha zAstro dvArA dharmanI ekatA siddha thatI nathI mATe kRpA karIne dharma tattvanuM svarUpa samajAvo. zrI bhagavAne chaMda zAstrAnusAra gaNonA saMdarbhathI dharmanuM svarUpa samajAvyuM che. laghutAthI prabhutA maLI zake che. ahiMsA dharma sarvottama che. para |
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ yajJa karavAvALo IzvaranI prApti karI zakato nathI. krodhI mANasanI kadIpaNa Urdhvagati thatI nathI. chaMdazAstramAM yatinuM bahu mahattva che. tevI rIte manuSya jIvanamAM yatidharma mahAna kahevAya che. chaMdazAstra pramANe kaTu zabdono tyAga karavAno hoya che. tevI rIte sAdhu jIvanamAM madhura varNono upayoga karavAno hoya che. chaMda vizArada jJAnIoe sukhanI prApti mATe upadeza Apyo che. A upadeza dharmano sAra che. adhyAya - 1 zrI ad gItA-mULa zloko bRhatvAd brahma sadjJAnaM tad bahmADarhati kevalam / pare brahmaNi nirmAya, zive sidhdhe svarupataH // 5 // A jJAna devatA potAnA zudhdha svarUpathI ziva e zudhdharUpamAM avasthita AtmAmAM brahmabhAvanA satvajJAnane utpanna kare che. mATe vizALatAne kAraNe A brahmasvarUpa sarasvatI kevala para brahma arhad bhagavAnanI vANImAM vicalita thaI rahI che. hetustasya punarjJAnaM vairAgya janakaM kramAt / tad jJAnaM prathamaM gItAbhyAsasAdhyaM pazorapi // 4 // parameSThipada e mAnavajIvananuM aMtima lakSa che. eTale tenI prAptinuM kAraNa jJAna che. je anukramathI vairAgya bhAvanA utpanna karanAruM che. parameSThi padanI prAptimAM sahAyaka A jJAna pazubhAvamAM rahelA prANIone paNa gItAbhyAsathI sAdhya che. bhavadjJAnAnmanonicchaM mAvoDanityAdi mAvanAt / zivAya zAzvato dhyeyaH svabhAvaH paramAtmana : // 9 // jJAnopayogathI mana niSkAma banaze ane anityAdi bAra bhAvanAo tathA maitrI Adi cAra bhAvanAone bhAvavAthI aMtima mAdhyasthabhAvanuM pragaTIkaraNa thaze. tethI mokSa prApti mATe paramAtmAnA zAzvata svabhAvanuM dhyAna dharavuM joIe. AdhyAtmiko viraktaH syAttadevAdhyAtma lakSaNam / kaSAya viSayairvAntiH syAddhyAtmasudhArase // 20 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtma jJAnanuM e lakSa che ke tenA hovAthI AtmA vairAgI bane che ane A adhyAtma sudhArasanuM pAna karavAthI viSaya-kaSAyo ulaTA thaI jAya che. arthAt viSaya-kaSAyothI AtmA mukta thAya che. (tyAga kare che.) adhyAya - 2 jIvayoniSu mAnuSyaM mukhyaM tatra subodhitA / tatrApi kevalaMjJAnaM taccittaM paramarhati // 7 // samasta jIvayoniomAM manuSya janma sarvazreSTha che. manuSya janmamAM satvajJAnanuM mahatva che. eka satvajJAnamAM kevalajJAna mukhya che. A kevaLajJAna arhad bhagavAnamAM che. adhyAya - 3 jJAnAdAnaM tapaH zIlaM pUjA dhyAnaM ca bhAvanA / kSaNAtmokSa phalaM datte nAmRtaM jJAnataH param // 9 // jJAnanA prabhAvathI dAna, tapa, zIla, pUjA, dhyAna ane bhAvanA eka kSaNamAM mokSaphaLa pradAna kare che. mATe saMsAramAM jJAnathI uttama bIjuM kaMI nathI. jJAna sivAya bIjuM koI amRta nathI, jJAna amRta che. adhyAya - 4 yuktAhAra vihArAdyaiH samitinAM pravartanaiH / / nivartanaiH kaSAyAde, jJAnAccaraNa madbhutam // 6 // upayogapUrvaka AhAra vihAra karavAthI pAMca samitione jIvanamAM utAravAthI (AcaraNa karavAthI) tathA kaSAyone dUra karavAthI cAritra adbhuta bane che. jJAnadAneDakSayaM jJAnaM sudarghyadraDha darzanAt / / prANAtipAtadrite-reva sidhdheDakSaya sthitiH // 17 // jJAnanuM dAna karavAthI akSayajJAnanI prApti thAya che. dUDha zraddhAthI samakita nirmaLa thAya che. ahiMsAnuM pAlana karavAthI sidhdhapadamAM akSayasthiti prApta thAya che. pa4]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5 devapUjA tIrthayAtrA svapnaH zubhakalastathA / sAdhordarzana vAkyAdi zubha:sadharma nizcayaH // 4 // devapUjA, tIrthayAtrA, zubhaphaLadAyaka svama sAdhuonAM darzana ane emano upadeza e nizcayathI uttama dharmanuM lakSaNa kahevAya che. adhyAya - 6 yathA sarveSu vRkSeSu jalamekaM payomucaH / nAnArasAn janayati dharmaH prANigaNe tathA // 5 // jevI rIte badhAM vRkSo para eka ja pANI paDavA chatAM vAdaLAMthI vividha prakAranA khArA, mIThA, kaDavA, tIkhA vagere rasavALAM phaLa pedA thAya che, tevI rIte dharma paNa eka bIjA manuSyanA karma anusAra zubhAzubha phaLa Ape che. adhyAya - 7 dharmayasya manovazyaM vazyaM tasya jagattrayam / sevAparavaza: TuvA: mayutam maveDapyo 21 II jenuM mana dharmamAM lIna che tene traNa loka vaza karyA che. A lokamAM devatAo paNa emanI sevAmAM tatpara rahe che. adhyAya - 8 jJAnaM sUtraM rUcizvArtho niyuktiru bhayAtmakam / caraNaM tattraye dharmazAstraM bodhAya dehinAm // 8 // jJAnasUtra che. temAM rUci e artha che. A baMnnenA milanathI niryukti bane che (vivecana) sUtra artha ane niryukita traNenA samanvayathI cAritrarUpa AcAra bane che. ahIM sUtra vivecana ane te pramANe vartana dharma kahevAya che. je dharma prANIone bodhibIja mATe thAya che. kSamApradhAnA guravaH sarvAMgajJAnabhAjanam / dakSAH SaDaGigarakSAyA zikSAyAM sugurostathA // 16 // je dharmanA guru kSamA pradhAna che, jene badhA AgamonuM jJAna che, cha papa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanikAyanuM rakSaNa, pAlana ane upadezamAM dakSa che te vAstavamAM adhyAya - 9 vairaM lakSmyAH sarasvatyA, naitatprAmANikaM vacaH / jJAna dharmamRtovazyA lakSmIrna jaDarAgiNI // 13 // lokavyavahAramAM evuM pracalita che ke lakSmI ane sarasvatIne vaira che. A ukti pramANika nathI. lakSmI jaDa ane ajJAnIne icchatI nathI, te to jJAnadharmayukta puruSanA vazamAM rahe che. yo vItarAgo'sau devastadvakyAnugato guruH / tadA jJAnArAdhanaM dharmassoDayaM tattvasamuccayaH // 21 // je vItarAga che te ja deva che. je emanI AjJAnuM pAlana kare che te guru che. vItarAganI AjJAnI ArAdhanA e dharma che. e tattvajJAnano sAra che. adhyAya 10 syAtsAmAnyAvizeSAtma bhavaH prAmANya gocaraH / jJeyo'nekAnta vAdena naya mArgadanekathA // 4 // 56 - sAmAnya ane vizeSarUpe A saMsAra pramANothI dRSTigocara thAya che. A saMsArane anekAMta dvArA nayamArgathI anekarUpamAM jANavo joIe. dA.ta. saMsAra nitya che ane anitya che. saMsAra eka che ane aneka paNa che. adhyAya - 11 mAyA vihinaM brahmaiva kaivalyAya eva vicintyate sAkSaro vA sakarNaH svAcchAstrajJo'nakSaraH paraH // 12 // mAyA rahita AtmA zudhdha jJAnasvarUpa paramAtmA mAnavAmAM Ave che. bIjo ajJAnI AtmA bhale sAkSara hoya to paNa te nirakSara mAnavAmAM Ave che. suguru che. adhyAya 12 dAne rase prakAzAdau varSA manasi nizcite / zauce dezAntara bhrAntau zardeva dhanArjane // 8 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna, AnaMda, prasannatA vagereno bhAva jyAre manamAM udbhave to manamAM varSARtuno nizcaya thAya che. pavitratA, dezATana ane dhana prAptino utsAha thAya to zaradaRtunI kalpanA karavAmAM Ave che. adhyAya - 13 zrAvaNaH syAt zrutau dharmazAstre bhAdrapadaH punH| dharmakarmacchivaprAptericchayA tapaso'zcinaH // 6 // dharma zravaNamAM zrAvaNamAsa, dharmazAstra ciMtanamAM bhAdaravo mAsa, dharma karma ane mokSa prAptinI IcchAthI tapa karavAthI azvIna mAsa jANavo. adhyAya - 14 ajJAna vAdina styAjyA akriyAvAdino'pica yato jJAnakriyAyuktaH piNDoyaM dazyate na kim // 12 // amAre koI jJAna saMpAdana karavuM nathI. evo ekAMta ajJAnavAdI amAre kaMIpaNa karavuM nathI evo ekAMta akriyAvAdIno tyAga karavo. kAraNa ke A zarIra jJAna ane kriyAthI saMcAlita che. A vAta teo kema vicAratA nathI ? adhyAya - 15 syAdekaM kevalaM jJAnaM jJeyaM tasyaikamiSyate / / jJAnAd jJeyaM na bhinna syAtsarvathA svaprakAzavat // 5 // A bhAva padArtha (caitanya) kevala jJAnarUpa che. eno zeyapaNa eka che. ane jJAnathI joya bhinna nathI. tevI rIte AtmA ane cetanA abhinna che. adhyAya - 16 jIvo jJAna sadazasya prAdhAnyAtbhasatvanAmamRta / anIva: sarvayonofpa taniSedhAtana : || 24 | jJAnarUpI sat tattvanI pradhAnatAthI jIva sattva nAma dhAraNa kare che. satva hovA chatAM paNa te jJAna caitanyanA abhAvamAM ajIva acetana kahevAya che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 17 jIvo'pi sidhdhaH saMsArI sidhdho jJAnI ca darzanI / poDhAhIno'thavA vRdhdhaH sAntaro vApyanantaraH // 15 // jIva be prakAranA che. siddha ane saMsArI siddhano jIva jJAna ane darzanayukta che. saMkhyAnI apekSA athavA vRddhiyukta Atma pradezanI apekSAe sAntara ane hInatva jJAna ane darzana zaktinI apekSAthI anantara che prakAranA che. adhyAya - 18 zive sthira zriyaH soma prakRterjagatIzvare / / mahAvratAni sArvajJaM tasminna zradadhIta kaH // 12 // saumya svabhAvavALA ane sthitaprajJa arihaMta devamAM sarvajJatA ane paMca mahAvratono svayaM samAveza thAya che. teno ziva brahmasvarUpa AtmApara koNa zraddhA nahi kare ? (arthAt saMsAranA badhA loko zradhdhA rAkhaze) adhyAya - 19 vyaktazaktirbhaktirUpA cAraH saMsArapAradaH / dharmasya vinayo mUlaM prathamam sidhdhisAdhanam // 21 // AtmAnI tirohita zaktine vyakta karavAvALo bhaktirUpa AcAra (jinezvaranI upAsanA) saMsArathI pAra utAranArI che ane saMsAranA rogone mATe pArada rasAyaNa samAna che. (rogamukta karanAra) vinaya dharmanuM mULa che. ane te saMsAramAM siddhi prApta karavA mATe prathama sAdhana che. adhyAya - 20 dugdhe kSAraM yathA sarpi puSpe parimalastathA / / tathA loke'pi caitanyaM tasminna kaivalyabhuttamam // 8 // jevI rIte dUdhano sAra ghI che. tevI rIte puSpano sAra parimala che. (sugaMdha) tevI rIte saMsAramAM sArI vastu caitanya che. temAM paNa kevalyapadanI prApti uttamottama che. 58 !
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakSatyavati sarvAn yaHsa omiti ca zAbdikAH / akhaNDa mavyayaM caitan sidhdhasyaivAmidhAyakam // 12 // je sarvanI rakSA kare, trANa kare ene vyAkaraNa zAstrIo kahe che. ane te akhaMDa, avyaya jevA vizeSaNavAcaka che. adhyAya - 21 kriyA vinA na karma syAnnakartAraM vinA kriyA / bhoktA kriyA phalasyaiva, cetano'sti sanAtanaH // 6 // kriyA athavA pravRtti vagara karma thaI zakatuM nathI ane kartA vagara kriyAno saMbhava hoto nathI. eTalA mATe A cetana AtmA sanAtana karmaphaLano bhoktA hoya che. rAgodveSazca saMsArakAraNaM sadbhiriSyate / tayorvivarjito jJAtA muktaH sa paramezvaraH // 16 // sajjana loko saMsAranuM kAraNa rAga ane dveSa mAne che. tenAthI rahita che te jJAtA che. mukta che. ane tyAM paramezvara che. (arthAt rAga vaiSa mukta e ja paramAtmA che.) adhyAya - 22 svayaM rAjaMta ityuktA svarAH svayambhuvo jinaaH| svayaMsaMbudhdha bhAvena varNAmnAye'pi stratritAH // 17 // vyAkaraNa zAstramAM kahevAmAM AvyuM che ke svayaM prakAzita hovAne kAraNe A kArAdine svara kahevAmAM Ave che. jinezvara bhagavAna paNa svayaM jJAnathI prakAzita hovAthI svayaMbhU kahevAya che. adhyAya - 23 dhAtunA dhAtu zudhdhi: syAt jalazudhdhi jalottamAt / vAyunA vAyuzudhdhatvamAtmazudhdhistathAtmanA // 10 // jevI rIte dhAtuthI dhAtunI zuddhi, gaMgAjaLathI sAmAnya jaLanI zuddhi, dhUpAdiyukta zuddha vAyuthI vAyunI zuddhi thAya che tevI rIte zuddha AtmAnA dhyAna dvArA sAdhakanA AtmAnI zuddhi thAya che. THE
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 24 guru netra gurudIpaH sUryAcandramasau guruH / gururdevo guru panthA, digguruH sadgati guruH // 15 // guru netra, guru dIpa, sUrya, caMdra che, guru deva che, guru sanmAna che, guru diiDala che, guru sadgati svarUpa che. adhyAya - 25 aityarhan azarIrapuna(na:) sidhyo'pati sthitaH / / A AcArya upAdhyAyaH u: makAro muniH smRta // 8 // OMno a-ahaMta che. mAM azarIrI siddhapaNa sthita che. (rahelo che) A-AcArya svarUpa che. u upAdhyAyano ane ma muninA svarUpa mATe che. aiuNiti tatsUtraM kRtaM pANininAdimam / etadyogena sidhdhatva moMkAreNa nirupyate // 12 // a - I - u - Na evuM prathama sUtra pANinie vyAkaraNamAM batAvyuM che. A traNenA yogathI banelo oMkAra siddhatvanuM nirUpaNa kare che. adhyAya - 26 na kSaratyakSaraM rAti svamarza vA tata: svaraH / ___ kevaloDakAramevAya bhAkArAdyAstu tadbhidaH // 7 // je kadI paNa nAza thato nathI tevo a akSara che. potAnA arthanuM pote ja pragaTIkaraNa kare che (kahe che) te svara che. badhA AkArAdi to kevala akAranA ja lIdhe che. adhyAya - 27 svayaMbhU parameSThi ca nAmeyaH sAttvikottamaH / vRSaIThThaH zara: jammu-: sarvajJo mahAvratI | KI je paramAtmA pote potAnI jAte ja utpanna thavAvALA svayaMbhU che. parameSThI che, nAbhithI utpanna thayelA athavA nAbhithI utpanna thayelA AdinAtha svarUpa che. sAtvikomAM uttama, vRSabha laMchana che. kalyANa karavAvALA che. zAMtinA dhAma zaMbhu che. lokAloka jANavAvALA hovAthI sarvajJa che.ane 60| - parameSTha ramAtmA pote
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArvabhomavrata dhAraNa karavAvALA hovAthI mahAvratI che. sa rAmaH zastrabhRddhAnyo hayagrIvo nRkesarI / zivAya na vidA sevyA jJeyAste puruSottamAH // 11 // buddhizALI mAnavIoe mokSanA mATe zaMkhadhArI rAma athavA narasiMha, viSNu AdinI sevA karavI joIe nahi paNa teone purUSottamarUpa (zalAkApurUSa) jANavA joIe. emanI bhaktithI saMsAra sukha maLe che paNa mokSanI saMpatti prApta thatI nathI. zvetAmbaradharaH saumyaH zudhdha kazvinnirambaraH / kAruNyapuNyaH sambudhdha: zAntaH kSAntaH zivo muniH // 18 // karUNa janita puNyathI yukta, jJAnI, zAMtamUrti kSamAzIla maMgalarUpa saumyamUrti koI sAdhu zvetAMbara vastradhArI hoya che. to koI nirvastra digaMbara hoya che. banne jaNa ahaMdu dharmanA mArga para AgaLa vadhavAvALA che. adhyAya - 28 veSaH sadharmAcArDapi kriyA zAstrArtha padhdhatiH / / saiva pramANaM vairAgyaM jJAnaM zradhdhA yato'dhikA // 7 // dharmAcaraNamAM sAdhuveza paNa kriyAnuM aMga che A zAstrIya praNAlikA che. ane vairAgya jJAnanuM pramANa che. jenAthI vadhu zradhdhA utpanna thAya che. adhyAya - 29 bindurupo maNistasya purataH sadbhiHriSyate / lekhAzrvatastraH tAdevyA vAcoDavasthAnirupikAH // 16 // zeSanAga upara rahelo maNi biMdu samAna che ema saMto kahe che. zeSa nAganI phaNAnI cAra rekhAo vAjhevInI, parApazyantI, madhyamA, vaikharI ema cAra avasthAonuM sUcana kare che. adhyAya - 30 a Ityarhan Adidevo mahAvIro mati smataH / aM namaH kathanAdahazcaturviMzati mAnavet // 14 // a thI Adideva rUSabhanAthane grahaNa karavA "ma" thI mahAvIrasvAmI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe e nama: kahevAthI 24 tIrthakarone namaskAra karavo joIe. adhyAya - 31 rakAre caraNe lIne kaMThajatvAdkAravat / hakArAt harSavAn aMgI I iSadbhamAzritaH // 15 // ha" akAranI mAphaka kaMThavya hovAthI tathA enA caraNamAM "ra' kAra hovAthI "ha" thI harSavAn A jIva ISa prAgabhArA pRthvIno Azrita che. arthAt ha jIvanI Urdhva gatinuM sUcana kare che. adhyAya - 32 azvasenasutaH prAptau aSTamenaivAnagAratAm / / kevalI ca prabhuH pArtho'nanta nAgendra sevitaH // 14 // azvasenanA putra aThThama tapa karIne sAdhu thavAnA che. ane kevalajJAna prApta karavAvALA pArzvanAtha bhagavAna anaMtanAgendra (nAgakumAra devatAono Indra) thI sevA karAyela che. (bhakti-upAsanA) adhyAya - 33 akAraH saMvRttaH tasmAhisAdikriyArthakaH / urudyotazrvopalaMbhAt yogAvomiti sidhdhivAk // 5 // akAra saMvRtta che. saMvRttano artha che sArA cAritravALA. je ahiMsA Adi kriyAonA vAcaka che. je prakAzanA arthamAM che. arthAt jJAna A a ane unA joDANathI o bane che. "ma" mokSano vAcaka che. kriyA ane jJAnathI mokSa thAya che. mATe OM e sidhdhavacana che. (jJAnakriyAbhAM mokSa ) adhyAya - 34 tIrNatvaM tArakatvaM ca bodhakatvaM ca budhdhatA / muktatvaM mocakatvaM cAhatAmvamAhitama // 9 // saMsArathI pAra pAmavAnI, pAra thavAnI, bodha ApavAnI, jJAna prAptinI, muktinI (mokSa ApavAnI) yogyatA 24 tIrthakaromAM ahaMndra svarUpamAM che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 35 vAcyaM rakSo'pi lakSAmyAM bahudhA'suravAcilaH / laH paikSAcyAM prAkRto ktau nAgoktAvapi lAdaraH // 6 // la ane kSa barAbara lakSa thAya che. A lakSane rakSa paNa kahevAya che. rakSano artha rAkSasa thAya che. mATe la ne asura vAcaka manAya che. paizAcI prAkRta ane nAgabhASAmAM paNa "la'ne badale "grahaNa karavAmAM Ave che. adhyAya - 36 vRte jJAne darzane vA sarvasminnakSaratraye / yasya gauravamevAsti zriye sa magaNo'rhatAm // 2 // darzana jJAna ane cAritranA traNa prathama akSaromAM jenuM gurutva che evA ahitonA gauravavAthI sarvaguru magaNarUpa ApanuM kalyANa karanAra thAo. 2. mahopAdhyAya yazovijayajI prakhara taiyAyika, tArkika ziromaNi, nyAya vizArada, zAsana prabhAvaka, saMskRta ane gujarAtI bhASAnA mahAna sarjaka zrI yazovijayajI upA. jaina samAjamAM ati lokapriya ane gauravavaMtu sthAna dharAve che. pATaNa pAse dhINoja najIkanA kanhoDu gAmamAM janmyA hatA. so-bhAgade mAtA ane nArAyaNa pitAnA pratibhAsaMpanna putra jazavaMta - jazavaMte sAta varSanI vaye bhaktAmarastotra mAtra zravaNa dvArA kaMThastha karIne asAdhAraNa buddhi pratibhAno paricaya karAvyo hato. vijayadevasUri pAse pATaNamAM dIkSA lIdhI ane jazavijaya nAmathI oLakhAyA. emanA bhAIe dIkSA lIdhI ane padravijayajI nAma dhAraNa karyuM jazavijayajIe potAnA guru nayavijayajI pAse nyAya ane tarkano abhyAsa karyo. jaina darzana uparAMta anya che darzanono paNa abhyAsa karyo hato. kAzInA paMDito sAthe vAda karIne vijaya meLavyo ane nyAya vizArada padavI prApta karI hatI. saM. 1718mAM vijaya prabhasUrijInA haste upAdhyAya padavIthI alaMkRta thayA. emanI gujarAtI racanAomAM dravyaguNaparyAyano rAsa, 150, 125
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 gAthAnAM stavano, zrI jaMbukumAra rAsa, amRta velanI sajajhAya vizeSa lokapriya che. emanI gujarAtI kRtio 54 jeTalI prApta thAya che. emanuM samagrajIvana zrutajJAnopAsanAnA Adarza dRSTAMtarUpa che. pU.zrIne AnaMdaghanajIyogI, jJAnavimalasUri, ane satyavijayajI paMnyAsa jevA mahAna mahAtmAono saMparka thayo hato ane A saMparkathI satsaMga karIne jIvana dhanya banAvyuM hatuM. emanI saMskRta kRtio paNa anero AsvAda karAve che. jJAnanI jayotane jhaLahaLatI rAkhavA mATe caturvidha saMghane emanuM saMskRta ane gujarAtI bhASAnuM sAhitya ananya upakAraka che. 2. jinagItA (jJAnasAra) nyAyAcArya ane nyAya vizArada zrI yazovijayajI upA. saMskRta ane gujarAtI bhASAnA graMthomAM adhyAtma jJAnanA vArasAnuM nirUpaNa karyuM che. jaina gItA sAhityamAM emanI jinagItA-jJAnasAranI racanA adhyAtmavAdanA vividha viSayone sparze che. 'jJAnasAra' e nAmathI A graMtha sAdhu-sAdhvI ane adhyAtmapriya vargamAM ati lokapriya banyo che ane tenA eka eka zlokanA ciMtana ane mananathI AtmajAgRtinI vasaMtano vaibhava khIlI UThe che. Agama zAstra ane SaDdarzananA prakAMDapaMDita kavizrIe jaina dharmanA sArabhUta vicAronuM dohana karIne gItAmAM saMcaya karyo che. stotra sAhityamAM 'aSTaka' zabda prayoga vizeSa rIte prayojAya che. ahIM kavie tattvajJAnanA vicAronI abhivyakti ATha zlokamAM karI che. eTale aSTaka ema pratyeka viSaya sAthe teno prayoga thayo che. saMskRta bhASAnA anuSTupa chaMdanI pravAhI zailImAM 32 aSTakanI racanA karI che. viSayanI mAhitI nIce mujaba che. pUrNASTaka, magnASTaka, sthiratA, mohatyAga, jJAna, kSamA, Indriyavijaya, tyAga, kriyA, tRpti, nirlepa, nispRha, mauna, vidyA, viveka, mAdhyastha, nirbhaya, anAtmazaMsa, tattvadRSTi, sarva samRddhi, karmavipAka, bhava, udvega, lokasaMjJA, zAstra, parigraha, anubhava, yoga, niyoga, pUjA, dhyAna, tapa, ane sarvanayAzrayaNa ema 32 viSayo aMgenA vicAro vyakta karyA che. 64
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstranA gahana vicAro karmavAda, yoga sAdhanA, AtmasvarUpa ane tenI prAptimAM upakAraka mohanispRha, nirbhaya, nirlepa, kSamA, Indriyavijaya, mauna jevA viSayone sthAna ApyuM che. A gItAnI samagra vicArasRSTi AtmajAgRti, Atma sudhAraNA ane AtmasvarUpa prAptimAM mArgadarzaka bane A gItA kAvyanI vizeSatA e che ke kavie sau prathama pUrNASTakanI racanA karI che. kavino A zubha vicAra sahetuka che. AtmA pUrNa svarUpane pAme te mATenA vicAro dvArA zAzvata svarUpa-mukti mATeno rAjamArga bAkInA aSTakamAM che. - jJAnasAra ane jinagItA e zabdaprayogo arthapUrNa che. jinezvara bhagavaMtoe potAnA kevaLajJAnanA prakAzathI jIva jagata zivapadanI prAptino je upadeza Apyo hato tenuM gItArtha guruoe potAnA jJAnanA AdhAre vividha graMthomAM nirUpaNa karyuM che. eTale A vicAromAM jinavANInAM guNagAna gAvAmAM AvyAM che. Agama zAstranA agAdha jJAnane pAra pAmavAnI A kaLikALanA jIvonA jJAnano kSayopazama ucca koTino nathI tyAre tenA sArabhUta vicAro aSTakamAM vyakta karyA hovAthI jJAnasAra evo zabda prayoga yathArtha lAge che. eTale jinagItA jJAnasAra nAma sArthaka che. saMskRta zlokomAM kavinuM saMskRta bhASAnuM prabhutva nihALI zakAya che. pratyeka zlokamAM tatvajJAnanA vicArano raNakAra saMbhaLAya che. A mahAgraMthanA prayojana vize kavi jaNAve che ke - spaSTa je aSTake TAMkayuM tattva pAmyo sunIza ; jJAna sAra su cAritra, te mahodaya pAmaze. * zloka - 5 anu. (pA. ra61) prajJAvAna gurU devasura garachamAM, svacchA guNono gaNI; jItAri vijayA mahAmahimanA, badhu nayAdivijaya; ziSya nyAya vizArada zrI suyaNe, A jJAnasAra graMthyo; . adhyAtmIjana prItikAraNa hajo, A sArano sAra je. -(pA. ra73)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavie upasaMhAramAM jaNAvyuM che ke A prakAranA vicAro je muni AtmasAta karaze teno Atmika mahodaya thaze eTale AtmAnI Urdhvagatimukti sukhanI prApti karaze. atre udAharaNarUpe keTalAka zloko rasAsvAda mATe noMdhavAmAM AvyA che. pU. baMdhu yugala dvArA (gaNi mukticandravijaya, gaNi municandravijaya) jJAnasArano gujarAtImAM anuvAda pragaTa thayo che. teno abhyAsa karavAthI saMskRta nahi jANakAra vargane vizeSa mAhitI maLI zake tema che. kavinI jina gItAno paricaya karAvavA mATe kumAra jayakIrtie saMpAdana karela jinagItA jJAnasAra samazlokI anuvAda ane spaSTArtha sAthe pragaTa thayela che teno AdhAra levAmAM Avyo che. AtmArthI rasikavargane mATe samazlokI anuvAda ane artha gItAnA adhyayanamAM sahaja rIte upayogI nIvaDe tema che. zlokono paricaya sthiratA vADmana: kAyaiyeSAmaGagADigatAMgatA / yoginaH samazIlAste grAme'raNye divAnizi // 5 // je yogIo mana, vacana ane kAyAthI sthiratA sAthe aMgAMgI bhAva pAmyA che, sthiratAmaya thayA che, temane mana vana ke gAma, divasa ke rAta (sukha ke duHkha ke saMsAra) badhuM eka sarakhuM che. pAna. 21 niSkAsanIyA viduSA spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticANDAlI saDgamaDgIkaroti yA // 4 // vidvAna puruSoe A spRhAne mana gharamAMthI bahAra kADhI mUkavI kAraNake pudgala-rati cAMDAlI sAthe enA sakhIpaNAM che. (je AtmAnI kulavaTane posAya nahIM) pAna. 92 zAsanAt trANazatkezva budhaiH zAstra nirucyate / vacanaM vItarAgasya tatu nAnyasya kasyacin // 3 // zAsana eTale hita zikSAthI je saMsAra sAmetrANa - rakSaNa Ape che e ja zAstra kahevAya che. evI zAstranI zAbdika vyutpatti mAtra sarvaguNa sahita kevalajJAnI vItarAganA vacanamAM ja ghaTe che. anyanA vacanane zAstra m S
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahI zakAya ja nahIM. pAna. - 187 manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnughAvati / tAmAkarSati pucchena tucchAgraha manaH kapiH // 2 // mAdhyasthane varelA mahAnubhAvonuM mana yukti tarapha vaLe che. jema vAcharaDuM gAya bhaNI vaLe che. tema jayAre kadAgrahanuM mana yuktine mArI macaDIne potAnI bAju kheMce che. vAMdaro jema pUMchaDuM kheMcIne (bIjA vAMdarAne) potAnI bAju kheMce che tema. pAna. 122 jJAnameva vRdhA: prAdu: pharmaLa tApanArUpa: | tadAbhyantara meveSTaM bAhyaM tadrupabRMhakam // 9 // je jJAna karmo tapAve che e ja jJAnane paMDita puruSo tapa kahe che. ane AvuM antaraMga tapa ja ISTa che. - karaNIya che. bAhyatapa jo abhyattara tapa vadhAranAruM hoya to ja e ISTa che. pAna. 241 nirvANa padamapyekaM bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkuSTaM nirbandho nAsti bhUyasA // 2 // ghaNuM bhaNelo hoya e ja jJAnI kahevAya evuM kAMI nathI. kharekhara to vAraMvAra nirvANa padanuM dhyAna kare e ja utkRSTa ane sAco jJAnI che.pAna. 34. * garjabajJAnagajottuMgaraMgadhyAnaturaMgamAH / jayanti munirAjasya zabha sAmrAjya saMpadaH // 8 // sAdhu samrATa che. "rAjA" emanuM sAmrAjaya che. emanA rAjakAre jJAnI hAthI gAjatA rahe che. ane dhyAna - azvo khelatA rahe che. sAdhunuM AvuM sAmrAjaya jagatamAM sadAya jayavanta rahe che. pAna.-48. sulabhaM vAgAnuccAraM maunamekendriyeSvapi // pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam // vANIno avyavahAra e ja mauna hoya to e to sAva saheluM che. ekendriyAdithI paNa evuM mauna paLAya che. kharuM mauna to pudgalomAMthI mana, vacana ane kAyAthI nivRtta thavuM eja che. eja utkRSTa mauna che. e ja muninuM mauna che. pAna. 103 | 67.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNASTaka jAgarti jJAnadaSTizceta tRSNAkRSNAhijAGagulI / pUrNAnandasya tatkiM syAd dainyavRzcikavedanA // 4 // bhASAMtara : tRSNArUpI kALA sarpanA jherane utAravA, jAMgulI maMtra samAna jJAnadaSTi jenI jAgRta thaI che evA pUrNAnaMdI AtmAne dInatArUpI vIMchInI vedanA thAya ja kema ? pAna. 4 sthiratASTaka : jJAnadugdhaM vinazyeta lobha vikSobha kUrcakaiH / amladravyAdivAsthairyAditi matvA sthiro bhava // 2 // bhASAMtara : nirmaLa jJAnarUpI dUdhamAM asthiratArUpI khaTAzanuM mizraNa karI, lobhI tRSNA ane caMcaLatArUpI nisAra kUcA ja meLavavA jevuM (samyagU jJAna nAza pAme tevuM) tevuM tuM zA mATe kare che ? he cetana! tArA zudhdha caitanya svabhAvamAM sthira thA. 3. paMca parameSThi gItA jaina dharmanA saMskRta sAhityanA vikAsamAM ananya pradAna karanAra yazovijayajI upA. prathama kakSAnA kavi gaNAya che. adhyAtma vidyA-yoga ane tattvajJAnane sparzatA viSayo para saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM kAvyo racIne sAhityane samRddha karyuM che. pU.zrI nI paMcaparameSThi gItA nAmanI gujarAtI kAvya racanA gItA kAvyanA viSayomAM navo prakAza pADe caudapUrvanA sArarUpa namaskAra mahAmaMtra che. A maMtrano mahimA darzAvatI keTalIka chaMda racanAo pracalita che. taduparAMta gadyamAM keTalIka kathAo paNa jana sAdhAraNamAM pracAra pAmI che. pU.zrI e namaskAra maMtranA paMcaparameSThi arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu vizenA vicAro A gItA kAvyamAM vyakta karyA che. ahIM gItAno artha uparokta pAMca padano mahimA gAvAnA saMdarbhamAM thayo che eTale gItA nAma sArthaka thayuM che. kavie duhA ane chaMdamAM paMca parameSThino mahimAM gAyo che. prathama pAMca kaDI anukrame arihaMta siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu vizenI che. pratyeka kaDInA prathama padamAM namaskAra arihaMtane eja rIte bAkInA 68
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra padamAM prayoga thayo che. arihaMta vize kavinA zabdomAM joIe to - namaskAra arihaMtane, vAsita jehanuM citta; dhanya teha kRta puNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tas navi huve, navi hove dugartivAsa; bhavakSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta abhyAsa. /1// (pA.pa. 66) bAkInAM padanAM mAtra prathama paMktino siddha zabda sivAya badhI ja paMktio samAna che eTale namaskAra te sidhdhane, AcAraja namukkAro, namaskAra uvajajhAyane, namaskAra aNagArane te sivAya bAkInI kaDIo pAMca parameSThi mATe samAna che. aMte kavi jaNAve che ke - paMca navakAra e suprakAza, ehathI hoe savi pApa nAza | sarva maMgala taNuM eha mULa, sujasa vidyA vivekAnukULa | 6 || pU.zrInI bIjI kAvyakRti 18 kaDInI che temAM navakAramaMtrano mahimA gAvAmAM Avyo che. navakAra maMtra ziromaNi che. mahAnizItha sUtramAM navakAranA mahimAno ullekha maLI Ave che. kavie upamAonI hAramALA dvArA navakArano mahimA darzAvatAM jaNAvyuM che ke - girimAMhI jima suragiri, tarumAMhi jima surasAla sAra sugaMdhamAM caMdana, naMdana vanamAM vizAla mRgamAM mRgapati khagapati khagamAM tArA caMdra gaMgA nadImAM anaMga surUpa devamAM Idra / 9 jima svayaMbhUramaNa udhimAMhi zrIramaNa jima sakala subhaTamAMhi jima adhika nAgamAMhi nAgarAja zabdamAM jalada gaMbhIregAje / 10 | kavinI vividha upamAo dvArA ananya kalpanA zaktino paricaya thAya che. aMte kavie potAno nAmollekha karIne "gItA' zabda prayoga karyo che te paMkitao nIce mujaba che. yazovijaya vAcaka praNItA, teha e sAra parameSThi gItA / 18 che. (pA. pa66 thI pa69)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI vAcaka viracita paMca-parameSThi gItA (kAvya paMktio) namaskAra arihaMtane, vAsita jehanuM citta, dhanya teha kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tasa navi huve, navi huve durgativAsa, bhava kSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta abhyAsa. 1 namaskAra te siddhane vAsita je hanuM citta, dhanya teha kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tasa navi huve, navi huve durgativAsa, bhava kSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta ullAsa. 2 AcAraja namukkAre, vAsita je hanuM citta, dhanya teha kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tasa navi huve, navi huve duragati vAsa, bhava kSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta ullAsa. 3 namaskAra uvajajhAyane, vAsita jehanuM citta, dhanya teha kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tasa navi huve, navi huve duragati vAsa, bhava kSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta ullAsa. 4 namaskAra aNagArane, vAsita jehanuM citta, dhanya teha kRtapuNya te, jIvita tAsa pavitta; ArtadhyAna tasa navi huve, navi huve durgativAsa, bhava kSaya karatAM re samaratAM, lahIe sukRta abhyAsa. 5 paMca navakAra e suprakAza, ehathI hoe savi pApa nAzaH sarva maMgalataNuM eka mULa, sujasa vidyA vivekAnukULa. 6 70]
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ navakAra maMtrano mahimA - 2 zrI navakAra samo jagi, maMtra na yaMtra na anya; na vidyA navi auSadha navi, auSadha navi, eha jape te dhanya; // 7 II kaSTa TalyAM bahu ehane, jApe turata kiddha; ehanA bIjanI vidyA, nami vinamIne siddha | 8 | siddha dharmAstikAyAdi dravya, timaja navakAra e bhaNe bhavya; sarva zrutamAM vaDo e pramANyo, mahA-nizIthe bhali pari vakhANyo // 9 // girimAMhi jima suragiri, tarumAMhi jima surasAla; sAra sugaMdhamAM caMdana, naMdana vanamAM vizAlA || 10 || mRgamAM mRgapati khagapati, khagamAM tArA caMdra; gaMga nadImAM anaMga, surUpa devamAM iMdra. // 11 II jima svayaMbhUramaNa udadhimAMhi, zrIramaNa jima sakala subhaTamAMhi; jima adhika nAgamAMhi nAgarAja, zabdamAM jalada gaMbhIra gAja. // 125 rasamAMhi jima ikSurasa, phulamAM jima araviMda; auSadhamAMhi sudhA, vasudhAmAM raghunaMda // 13 || satyavAdimAM yudhiSThira, paricchada sukhamAM saMpa; dharmamAMhi dayAdharma moTo, brahmavratamAMhi vajja2-kachoTo / / 14 / dAnamAMhi abhayadAna rUDuM, tapamAMhi je kahevuM na kuDuM; ratanamAMhi sAro hIro, nIrogI naramAMhI zItalamAMhI usIro // 15 || dhIrA vratadharamAMhi, tima savi maMtramAM sAro, bhASyo zrI navakAra; kahyA na jAyare ehanA, jeha che bahu upakAra // 16 // taje e sAra navakAra maMtra, je avaramaMtra seve svataMtra; karma pratikUla bAula seve, teha surataru tyajI Apa Tevo // 17 II ehane bIje re vAsita, hoye upAsita maMta; bIjo paNi phaladAyaka, nAyaka e che taMta // 18 // amRta uddhi phuArA, sArA harata vikArA; viSanA te guNa amRtano, pavanano nahIM re lagAra / / 19 || 71
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeha nirboja te maMtra jUThA, phale nahI sAmuM huI apuThA; jeha mahAmaMtra navakAra sAdhe, teha doya loka alave ArAdhe | 20 || ratanataNI jima peTI, bhAra alpa bahu mUlya; cauda pUravano sAra che, maMtra e ehane tulya | 21 || sakala samaya atyaMtara, e pada paMca pramANa; mahAsukha khaMdha te jANo, cUlA sahita sujANa // 22 // paMca parameSThi guNa gaNa pratItA, jina cidAnaMda moje uditA; zrI yazovijaya vAcaka praNItA, teha e sAra parameSThi gItA // 23 4. jJAnagItA - vRdhdhivijaya kRta jJAna gItAmAM nArIno tyAga karIne brahmacaryanA pAlana dvArA adhyAtma mArgamAM siddhi prApta thAya che. tevo tAttvika vicAra rahelo che. adhyAtma sAdhanA mATe strIno tyAga anivArya che. mohanIya karmano prabhAva tyAgI mahAtmAone paNa adha:patana mArge laI jAya che. eTale janasamAjane Atma sAdhanAnA mArga tarapha abhimukha thavA mATe A jJAna pAyAnuM gaNavAmAM Ave che. tevA uddezathI kavi vRddhivijayajIe nArI narakanI khANa e ukitane caritArtha karI aMte to brahmacaryane prAdhAnya ApyuM che. A kAvyanuM zIrSaka sUcave che te pramANe e bodhAtmaka kRti che. dUhA, chaMda ane phAgunI dezImAM enI racanA thaI hovAthI ane emAM kAmadevanA prabhAvanuM nirUpaNa thayuM hovAthI ene phAgukRti tarIke kadAca oLakhAvI zakAya, to paNa phAgukAvyanA svarUpanI dRSTie vicArIe to e enI sarahada para AvelI kRti gaNAya. (A phAgukAvya "prAcIna phAgusaMgraha'mAM prakAzita thayeluM che.) madhyakAlanAM keTalAMka phAgukAvyono Azaya vasaMtavarNana ane nArIvarNana dvArA kAmodIpanano rahelo hato, to bIjI bAju enI sAme pratikArarUpe paNa keTalAMka phAgukAvyo lakhAyAM che ke jeno Azaya bhAvakane nArIthI vimukha karAvI adhyAtmajJAna tarapha vALavAno hato. "nArI nirAsa phAga" ke pArzvanAtha rAjagItA'nI jema "jJAnagItA' nAmanuM A phAgukAvya paNa e prakAranuM che. tapagacchanA kavi vRddhivijaye kAvyane aMte potAnI guruparaMparA ApI 72 |
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ che te mujaba teo vijayadevasUrinA ziSya vijayaprabhasUri, emanA ziSya dhIravijaya ane emanA ziSya te lAbhavijaya. e lAbhavijayanA ziSya te A kAvyanA kartA kavi vRddhivijaya. A kAvyanI racanA emaNe vi.saM. 1706mAM sAMIpura nagaramAM karI hatI. emaNe kAvyanI racanAtAlano nirdeza saMkhyAvAcaka sAMketika zabdomAM nIce pramANe karyo che, jemAM racanAsthaLano ane kRtinA nAmano ullekha paNa AvI jAya che. darzana muni sasI mAM varSe jJAnagItA karI prema pUra, pAsa prabhu saMsya caData nUra. - 51 kaDInA A kAvyano AraMbha kavi zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI stutithI nIce pramANe kare che. sakala samIhita pUravA, kalpavRkSa avatAra; pAsa prabhu suprasanna sadA, zaMkhezvara sukhakAra. mahimA mahiyala jehano, sakala bhavika sukhavAsa, te sAhiba mujha mana vasyo, zrI zaMkhezvara pAsa. AraMbhanI sAta kaDI kavie prabhustuti mATe prayojI che. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnano keTalo badho mahimA che ema je emaNe darzAvyuM che emAM emanI potAnI daDha zraddhAnI ApaNane pratIti thAya che. pArzvaprabhunI sAthe sarasvatI devInI paNa stuti karavAmAM AvI che. kavie e mATe prayojeluM rUpaka keTaluM manohara che ! sarasvatI devI arthAt zrutadevI e to jinezvara bhagavAnanA mukharUpI kamalanI bhamarI che. praNamI sarasvatI sarasa asarI, jinamukha paMkaje jeha bhamarI; gAImeM pAsa jinarAja raMge. atI ghaNuM ANi ullAsa aMge. stuti pachInI sAta kaDImAM kavie potAne zaMkhezvara pArzva prabhunAM darzana karavAnuM sadbhAgya prApta thayuM eno AnaMdollAsa vyakta karyo che. kavi kahe che ke corAsI lAkha yonimAM bhamatAM durlabha evo manuSya bhava prApta karyA pachI, aMtarAya karma dUra thatAM ane puNyano udaya thatAM prabhunAM darzana thayAM ane jIvana dhanya thaI gayuM. [ 73
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ have viSayanI mAMDaNI karatAM kavi moharAjAnA sAmrAjyanI vAta kare che. moharAjA potAnA lobha, krodha, mada, matsara vagere subhaTo sAthe yuddhe caDe che. emAM paNa kAma nAmano emano saradAra bahu jabaro che. mohanI jALamAM phasAyelA mAnavI mAchImAranI jALamAM pakaDAyelI mAchalI jevA asahAya che. kavi varNave che : moha mahIpati mahimAMhe mAle, jeha prati koInuM bala na cAle; tAsa pravAsa paDyA jaMtu dInA, dhIvara kara caDyA jema mInA. kAma nAma karaDo tiho, kaTaka taNo siradAra; senAnI mAnI jana hAya joDAvaNahAra. tehano sabalo tanamAMhi joro, paDe jAsa bhaDa tribhuvana soro. palakamAM khalakane je namAve, ekalo ANa sahune manAve. kAmadeva rAjA potAnI phoja sAthe cAre bAju varcasva jamAve che. te snehanI, premanI jALa pAtharI potAno zikAra meLave che. jema madhura rAga sAMbhaLI mRgalu pAdhinI jALamAM phasAya che tema mUDha loko mAninI strInA rasamAM lapaTAya che. nArI potAnI vAMkI bhramararUpI dhanuSyamAMthI nayanakaTAkSarUpI bANa choDe che ke je nizAna cUkatuM nathI. vaLI A bANano ghA evo che ke pragaTa dekhAto nathI. e puruSanI sAte dhAtune vIMdhI nAkhe evo che. 74 bANano dhAvo koI vi dIse, pragaTapaNe toI vizvAsa vIse; veMdhe e nara taNI sAta dhAta, aho aho kopa mahimA vikhyAta. A bANa jyAre vAge che tyAre bhalabhalA marado bhAna bhUle che; teo badhuM jJAna bhUlI jAya che, mUrchita thaI jAya che. emane khAvAnuM bhAvatuM nathI, sUvAnuM gamatuM nathI, snAnavilepana rucatuM nathI, rAtre nidrA AvatI nathI, becena avasthAmAM teo paDayA rahe che. aMdhanI jema temane kaMI dekhAtuM nathI. dhana, kaMcananI te upekSA kare che. Avo roga jyAre thAya che tyAre vidyA, tapa, japa, jJAna, dhyAna badhuM nAza pAme che. divasa-rAta te jhUrato rahe che. kavi lakhe che: nisa vAsara raTato rahe che, parahare pUrava prIta, jaba te sAyaNI pApiNI, mAninI mohe citta.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama kavie kAmadevanI asaranuM surekha savigata eka citra doryuM che. A prasaMge jaina sAdhu kavi evI dhutArI nArInI niMdA kare te svAbhAvika che. kavie nArI vize bodhAtmaka vacano uccAryA che : jaga dhutArI nArI, bArI narakanI eha, muha mIThI na dhIThI, mAMDe neha aneka; kapaTakalA bahu kelave, melave mAyApAza, nija vasa pADe bhamADe, narane deI Asa. narataNuM citta praharAya leve, Aparo citta koIne na deve; teha bhaNI duHkha taNI khANa nArI, tattvadRSTi karI eha vicArI. A paMktio kavi kyA pakSe che te spaSTa karI de che. emano Azaya kAmabhoga taraphathI dRSTi haThAvI tattva tarapha dRSTi karavAno che. e mATe ja teonI lokone, vizeSataH sAdhakone bhalAmaNa che. eTalA mATe ja nArIne kAraNe patita thayelA mahAtmAonA suprasiddha dRSTAMto teo Ape che. ahaMnnakamUni, aSADhAkumAra naMdISeNa jevA mahAtmAo, cakravartIo vagere uparAMta khuda brahmA, viSNu ane maheza nArInuM rUpa joI calita thayA che e kavie darzAvyuM che. Ama mohanuM prAdhAnya ghaNuM bhayaMkara hoya che. paraMtu jinezvara bhagavAne mohanA madane vaza karyo hato. pArzvanAtha bhagavAna AgaLa nivedana karatAM kavi kahe che ke pote paNa pUrve mohanA pAzamAM jakaDAyA hatA, paraMtu enI vAta karatAM lajjA Upaje che. teo prArthe che he prabhu tamArA zaraNe AvavAthI mAro uddhAra thayo che, mane samati Apajo. Ama A phAgukAvya kavinA Atma nivedanamAM pariNAme che. kavinI bhASA saraLa che ane vicAro suspaSTa che. kAvyamAM vasaMtavarNana nathI ke vana kelinuM nirUpaNa nathI. mAtra kAmadevanI asaranI ane nArInA mohakarUpanI vAta emAM che. ane enAthI dUra rahevAnI bhalAmaNa che. ApaNA phAgu kAvyomAM A prakAranAM keTalAka bAMdhAtmaka phAgukAvyonI judI ja lAkSaNiktA rahelI che. gItA e tattvajJAna sUcaka zabda che te arthamAM A gItAno kendravartI vicAra mohanIya karmanA udayathI paribhramaNa karatA AtmAne brahmacaryavratanuM pAlana karIne mukti meLavavAmAM upakAraka che. ema siddha thAya che. rou
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. paMDita devacaMdrajI - adhyAtma gItA mahAna adhyAtmayogI-jJAnI ane jinapratimAnA paramocca bhakta devacaMdrajIno janma saM. 1746mAM thayo hato. teozrIe belADA gAmamAM sarasvatInI sAdhanA karI hatI. paDAvazyaka sUtra, naiSadhAdipacakAvya, jyotiSa, koSa, kaumudI, mahAbhASyAdi vyAkaraNo, piMgaLa, svarodaya, tattvArtha Avazyaka brahavRtti uparAMta haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya ane yazovijayajI upAdhyAyanA graMthono talasparzI abhyAsa karIne prakAMDa paMDita thayA hatA. pU.zrI e pATaNa ane pAlitANAmAM cAturmAsa ane zeSa kALamAM sthAyI nivAsa karIne zAsana prabhAvanAnAM kAryo karyA hatA. emanI gujarAtI bhASAnI kRtio AtmAthI mumukSaone mATe mArgadarzaka staMbha samAna che. jJAna-tyAga ane vairAgya bhAvathI sabhara emanI racanAo bhakti rasane paNa utkaTatAthI pragaTa kare che. emanI kRtiomAM dravya prakAza, AgamasAra, nayacakra, vicArasAra, adhyAtmagItA, dhyAna dIpikA, stotrapaMcAzikA, stavanacovIsI, snAtrapUjA, vIra nirvANa stavananI DhALo, uparAMta stavano, sajhAyo ane padonI racanA karI che. emanuM samagra sAhitya jJAnamArganI ucca kSitijane sara kare che. dravyAnuyogano bharapura khajAno eTale devacaMdrajInuM sAhitya, devacaMdrajI eTale sAcA arthamAM mahAtmA, vidvAn AtmajJAnI dravyAnuyoganA tajajJa, jinazAsananA apUrva rAgI, prabhu pratimAnI bhaktinA rasika, evA anupameya jaina sAdhuratna hatA. "adhyAtma gItA' eja emanA uparokta guNonuM vAstavika darzana karAve tevI che. adhyAtma gItA A graMthanI racanA gujarAtI bhASAmAM copAI chaMdamAM thaI che. copAImAM racAyelo A graMtha samajavo kaThina hato eTale tenA bAlAvabodha sAthe graMtha pragaTa thayo che. graMthanA nAmakaraNa vize kavinA zabdomAM nIcenI noMdha karavAmAM AvI che. jiNe AtmA zudhdhatAe pichANyo, tiNe loka alokano bhAva jANyo 76 |
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtamaramaNI munI jagavaMdItA upadizyuM tene adhyAtmagItA. // 3 // jeNe AtmA zuddhatAe oLakhyo che ane lokA lokanA bhAva jANyA che evA muni AtmasvarUpane vize sadAkALa ramaNa kare che tevA munie AtmasvarUpano upadeza Apyo te adhyAtmagItA che. A graMthamAM AtmAnuM svarUpa, naya, nikSepa, dravya, kSetra, kALa, bhAva, zuddha svarUpanI prApti, SaDadravya vagere vizenA vicAro vyakta karyA che. pratyeka zabda jaina tattvajJAno UMDA rahasyane pragaTa kare che. graMthanuM prayojana darzAvatAM kavi kahe che ke - AtmaguNa 2maNa karavA abhyAsauM, zuddha sattA2sIne ullAsa devacaMdre racI AtmagItA AtmaramaNI munI supratItA // 4 // zuddha jJAna mArganuM pratipAdana karatI gItAnI racanA gAgaramAM sAgara bharavAnI uktine caritArtha kare che. DhAla bhaMvara gAthAnI praNamiya vizvahita jinavANI, mAhAnaMda taru sIMcavA amRta pANI mAhA mohapura bhedavA vajrapANI gahana bhavanaMda chedana kRpANI / / 1 / / cAla sUratI mahinAnI dravya anaMta prakAzaka, bhAsaka tattvasvarUpa Atamatattva vibodhaka, zodhaka saccidrupa nayanikSepa pramANe jANe vastu samasta trikaraNa yoge praNamuM jainAgama suprazasta / 2 / / jiNe AtamA zuddhatAe pichANyo tiNeloka alokano bhAva jANyo. 77
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtamaramaNI munI jagavaMdItA upAdaDyuM tene adhyAtmagItA | 3 | cAla - dravya sarvanA bhAvanA jANaga pAsaga eha jJAtA, kartA, bhokatA, ramatA, paraNati geha, grAhaka, rakSaka, vyApaka, dhAraka, dharmasamUha, dAna, lAbha, bala, bhoga, upabhoga taNo je bRha | 4 saMgraha eka AyA vakhANyA nigame asathI je pramANyA duvidha vyavahAra naya vastu vihaMce azuddhabali zuddha bhAsana prapaMce. 5 azuddhapaNe paNa sayatesaTha bheda pramANa udaya vibhede dravyanA bheda anaMta kahANa zudhdhapaNe cetanA pragaTe jIva vibhinna kSayopasamika asaMkha kSAyika eka ananta || 6 || nAmathI jIva cetana prabuddha, kSetrathI asaMkha dezI vizuddha dravyathI svaguNa paryAya piMDa, nitya ekatva sahajI akhaMDa | 7 | uju sUrya vikalpa pariNAmI jIva svabhAva, vartamAna pariNati maya vyakta grAhaka bhAva zabda narce nijasattA joto Ihato dharma zuddha arUpI cetana aNagrahato navakarma. | 8 | INa parve zuddha siddhAtmarUpI, mukta para zakta vyakta arUpI, samyaktI dezavRtti sarva viratI dhare sAdhya rUpe sadA tattva prIti. / 9 . samabhirUDha naya nirAvaNI jJAnAdika guNamukhya kSAyika anaMta catuSya bhogI mugdha alakSa - 78]
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaMbhUta nirmala sakala svadharma prakAza pUrNa paryAya pragaTe pUrNa zakti vilAsa. // 10 11 ema naya bhaMga saMge sanuro sAdhanA siddhatArUpa pUro sAdhaka bhAva tyAM lage adhUro, sAdhya sidhdha nahIM hetu sUro || 11 || kAla anAdi atIta anaMte je para rakta saMgAMgI pariName varte mohAzakta pudgala bhogai rIjhyo dhArai pudgala baMdha paro pariNAmeM bAMdhe karmano baMdha. || 12 || baMdhaka vIrya ka2Nai ude re, vipAkI prakRti bhogave dala vikhare - karma udayAgatA svaguNa roke, guNa vinA jIva bhavobhava Dhokai / / 13 / / AtmaguNa ApaNaeN na grahaiM Atma dharmAgrAhaka zakti prayoge joDai pudgala sama paralAbhai para lAbhai para bhogane yogaithAya para kartArA eha anAdi pravarte vAdhe para vistAra || 14 || ema upayoga vIryAdilabdhi, pa2 bhAvaraMgI kare karma vRddhi paradayAdika yadA suha vikaN, tadA puNya karma taNo baMdha kaN // 15 || tehija hiMsAdika dravyAzrava karato caMcalacitta kaTukavipAkI cetana meakarmavicita AtmaguNane haNato hiMsaka bhAvaiM thAya Atma dharmano rakSaka bhAva ahiMsaka kahevAya // 16 AtmA guNa rakSaNA teha dharma svaguNa vidhvaMsaNAte adharma bhAva adhyAtma anugata pravRtti tehathI hoya saMsAra chatti // 17 || eha prabodhano kAraNa tAraNa sadguru saMga | zruta upayogI caraNAnaMdI kara guru raMga / Atma tatvAlaMbI ramatA Atma rAma / zudhdha svarUpa ne jogai bhogai jasu vizrAma // 18 ! 79
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 sadguru joga thI bahula jIva / koI valI sahajathi thai sajIva / Atma zakti karI gaMThibhedI 1 bheda jJAnI thayo Atma vedI // 18 || dravya guNa paryAya anaMtanI thaI paratIta / jANyo Atma kartA bhoktA gai paramIta // zradhdhA yogau upano bhASaNa sunayai satva / sAdhyAlaMbI cetanA valagI Atma tatva || 20 || iMdra caMdrAdi pada roga jANyo / zudhdha nija sidhdhatA dhana pichANyo / Atma dhana anya Ape na core / koNa jagadIna valI koNa jorai // 21 || Atma sarva samAna nidhAna mahAsukha kaMda | sidhdhataNA sAdharmI satAye guNa vRMda // jeha svajAti tehathI koNa kare vadha baMdha pragaTayo bhAva ahiMsaka jANai zuddha prabaMdha // 22 // jJAnanI tIkSNatA caraNa teha | jJAna ekatvatA dhyAna geha || AtmatA dAtmatA pUrNa bhAvai / tadA nirmalAnaMda saMpUrNa pAvai // 23 // cetana asti svabhAva meM jeha na bhAai bhAva / tehathI mitra arocaka rocaka Atma svabhAva // samyaktva bhAve bhAve Atma zakti anaMta / karma nAzano ciMtana nANai te mRtivaMta | 24 || svaguNa cintana rase buddhi ghAle / Atma sattA bhaNIje nihAlai || zudhdha syAdvAda pada je saMbhAlai / para ghare teha mati kema vAvai // 25 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya pApa be pudgala dala bhASe parabhAva / parabhAvai para saMgati pAmai duSTa vibhAva / / te mATe nijabhogI yogIzvara suprasanna | deva naraka tRNa maNi sama bhAsai jene manna // 26 // teha samatArasI tatva sAlai / nizcalAnanda anubhava ArAdhe tIvra ghana ghAtI nija karma toOM / sandhi paDIlehine te vichoDai || 27 || samyag ratnatrayI rasa rAcyo cetana rAya | jJAnakriyA cakre cakacUrI sarva upAya | kAraka cakra svabhAvathI sAdhe pUraNa sAdhya / kartA kAraNa kAryaeka thayA nirAbAdhya | 28 || || 30 || svaguNa Ayudha thakI karmacurai / asaMkhyAta guNI nirjarA teha pUre Tale AvaraNathI guNa vikAn | sAdhanA zakti timare prakAzai || 29 || pragaTayA Atma dharma thayA savi sAdhana rIta / bAdhaka bhAva grahaNatAM bhAgI jAgI nIta || udaya udIraNA te piNa pUrva nirjarA kAja / anabhi sandhi baMdhakatA nirasa AtmarAya dezapati jaba thayo nityaraMgI / tadA kuNa thAyai kunaya cAla saMgI // yadA AtmA AtmA bhAve 2mAvyo / tadA bAdhaka bhAva dUre gamAvyo // 31 | sahija tamA guNa zaktithI chedyo krodha subhaTTa I mArdava bhAva prabhAvathI bhedyo mAna marada // mAyA Arjava yogai lobha te nispRha bhAva moha mahA bhaTa se dhvaMsyo sarva vibhAva // 32 // 81
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ima svAbhAvika thayo AtmavIra . bhogavai Atma saMpada sudhIra ! jeha udayA gatA prakRti valagI ! avyApaka thako kheravai teha alagI 33 / dharma dhyAna ikatAna meM dhyAve arihA sidhdha | te pariNatathI pragaTI tatvika sahaja samRddhi // sva svarUpa ekavai tanmaya guNa paryAya / dhyAne dhyAtA niramohI ne vikalpa jAya | 34 / yadA nirvikalpI thayo zudhdha brahma | tada anubhavai zuddha AnaMda zarmA bheda ratnatrayI tIkSNatAvai | abhoda ratnatrayI meM samAye || 35 // darzana jJAna caraNa guNa samyaga eka ekanA hetu sva sva hetu thayA samakAle te abhedatA khetA pUrNa svajAtI samAdhi dhanadhAtI dalachinna / lAyaka Irva pragaTe Atma dharma vibhinna | 36 che. pache yoga roMdhi thayo te ayogI ! bhAva selesatA acala abhaMgI | paMca laghu atare kAryakArI ! bhavo-pragrahI karma saMtati vikArI 30 || sama zreNe eka samaye pahatA je lokAMti | aphasamANa gati nirmala cetana bhAva mahaMta / carama tribhAga vihIna pramANe jasu avagAhA ! Atma pradeza arUpA khaMDAnaMdA abAha 38 || jihAM eka sidhdhAtmA tihAM cheanaMtA | avanA agaMdhA nahIM phAsamaMtA . Atma guNa pUrNatAnaMta saMtA | nirAbAdha atyaMta sukha svAdavaMtA || 39 che. 82
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartA kAraNa kAryanija paraNAmika bhAva | jJAtA jJAyaka bhogya bhoktA zudhdha svabhAva che grAhaka rakSaka vyApaka tanmaya tAlIna / pUraNa Atama dharma prakAza rasai layalIna || 40 || dravyathI eka cetana alezI ! kSetrathI je asaMkhya pradezI || utpAta nAza dhruva kAla dharme ! zudhdha upayoga guNa bhAva zarma |41 , sAdi anaMta avinAzI aprayAsI pariNAma | upAdAna guNa tehija kAraNa kAraya dhAma | zudhdha nikSepa catuSTaya jutto rasto pUrNAnaMda | kevalanANI jANe jehanA guNano chaMda | 42 | evI zudhdha sidhdhatA kAraNa IhA idriya sukha thakI je nirIhA | pagalI bhAvanA je asaMgI | te muni zudhdha paramArtha raMgI ! 43 che. spAdvAda AtmasattA ruci samakita teha | Atmadharmano bhAsana nirmala jJAnI jeha che. AtmaramI caraNI dhyAnI AtmalIna che. Atmadharma ramo teNe bhavya sadA sukha pIna + 44 || aho bhavya turse olakho jaina dharma jirNa pAmiye zudhdha adhyAtma marma . alpa kAleTale duSTa karma | pAmiye soya Ananda zarma | 4pa || naya nikSepa pramANe jANe jIvAjIva ! sva para vivecana karatAM thAye lAbha sadIva che. nizca na vyavahAre vicare je munirAya | bhavasAgaranA tAraNa nirbhaya teha jahAja ne 46 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastu tattve ramyA te nigraMtha / tatva abhyAsa tihAM sAdhu paMtha | tiNegItArtha caraNe rahI je / zudhdha sidhdhAMta rasa to lahI je // 47 || zruta abhyAsI comAsI vAsI lIMbaDI ThAma / zAsana rAgI sobhAgI zrAvakanA bahu dhAma // kharatara gaccha pAThaka zrI dIpacaMda supasAya / devacaMdra nija harSoM gAyo Atama rAya || 48 || AtmaguNa ramaNa karavA abhyAsai / zudhdha satArasI ne ullAsa / devacaMdre racI Atma-gItA / Atma-2maNI muni supratItA // 49 || 6. zrI cidAnaMdajI (kapUravijayajI) vikramanI 20mI sadInA adhyAtmayogI munirAjazrI cidAnaMdajInA jIvana vize koI mAhitI upalabdha thatI nathI. emanI kRtione AdhAre keTalIka vigato maLI Ave che. teozrI adhyAtma zAstranA niSNAta hatA. A kALamAM durlabha evI nirvikalpa dazA ane madhyama apramatta sthitino anubhava thayo hato. emaNe mahAna yoga sAdhanA dvArA AtmAnubhava karIne jana sAdhAraNane upadezarUpe keTalIka racanAo karI che. 'svarodaya' kAvya racanA emanI yoga sAdhanAno paricaya karAve che. emanuM mULanAma karpUravijaya hatuM. emanI munijIvana zailI uparathI cidAnaMdajI nAmathI jaina samAjamAM amarakIrti pAmyA che. emanI kRtiomAM svarodaya, pudgala gItA, praznottara ratnamALA, savaiyA, duhA, AdhyAtmika pado, stavana, adhyAtma bAvanI (traNa prakAranA AtmAnuM svarUpa) dayA chatrIzI, paramAtma chatrIthI, vagerano samAveza thAya che. emanI kRtio gujarAtI bhASAmAM hovA chatAM hindI bhASAno paNa prabhAva paDayo che. emanI vANImAM yogAnubhavano raNakAra che vaLI arthagaMbhIra ne rahasyamaya che. temAMthI zAstrajJAna, aSTAMga yoga ane adhyAtma vidyAnA vicAro jANavA maLe che. 84
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMtakathAnusAra ema mAnavAmAM Ave che ke pU.zrIe giranAra ane pAlitANAmAM ekAMtavAsa karIne yogasAdhanAmAM vikAsa karyo hato. zrI goDI pArzvanAthanA stavanane AdhAre evuM anumAna karavAmAM Ave che ke teozrI saM. 1904mAM hayAta hatA. TUMkamAM emanI kRtione AdhAre emanI adhyAtma zAstranI ArAdhanA ne AtmAnubhUtino paricaya thAya che. jaina tattvajJAnanI paraMparAne anusarIne kavie AtmasvarUpadarzana mATe pugala gItAnI racanA karI che te saMdarbhamAM uparokta vigato ApavAmAM AvI che. vizeSa paricaya to emanI kRtionA abhyAsathI avazya thaI zake tema che. cidAnaMdajIe sva cittamAM Atmazaktino anubhava karyo hato je avarNanIya che. teo potAnA nAmane sArthaka karI gayA che ane sAdhanAno svayaM sidhdhamArga batAvI gayA che. cidAnaMdajIkRta pugalagItA jaina dharmanI dRSTie jagatanI vyavasthAmAM navatattvane pradhAna pade gaNavAmAM Ave che. temAM jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSano samAveza thAya che. ajIvatattvanI pudgalamAM gaNatarI thAya che. tene pudgalAstikAya nAmathI oLakhavAmAM Ave che. je dravya prati samaya pUraNa (maLavuM) vikharavuM (galana)no svabhAva dharAve che te pudgala padArtha che. pUrayati galayati iti pudgalam ! jIvAtmAne pudgalano rAga karmabaMdha karAve che. tenA pratyenI Asaktino tyAga karavAthI karmabaMdha aTake che. pudgalanA svarUpano paricaya karAvatI cidAnaMdajInI kRtine pudgalagItA nAma ApyuM che. kavie chappaya chaMdamAM 108 gAthAmAM gItAnI racanA karI che. AtmasvarUpane samajavA pudgalano paricaya anivArya che. darzana zAstranA vicAromAM pudgala viSayaka mAhitI atyaMta jarUrI mAnavAmAM AvI che. jIvanuM bhava bhramaNa, paudgalika sukhanI lAlasAno tyAga, pudgalanA rAgathI karmodayanI pIDA, anityabhAvanA, pugalanuM svarUpa, kavie pudgala vize vividha vicAro pragaTa karIne AtmabhAvamAM lIna thavA jaNAvyuM che. cidAnaMdajInI pudgala gItAnA vicAro AtmasAta karavA mATe pudgalanA svarUpanI tAtvika bhUmikA jANavI jarUrI che. A aMgenI keTalIka 85
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigato nIce pramANe che. nava tattvamAM ajIva tattvano samAveza thAya che. prathama dRSTie vicArIeto jIva rahita (caitanya zakti rahita) padArtha e ajIva che. tene mATe pudgala zabda prayoga thAya che. ajIva padArthanA lakSaNa mATe navatattvanI nIcenI gAthA mahattvanI che. dhammA dhammA puggala, naha kAlo paMca eti ajajIvA calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammoya || 9 || avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA khaMdhA desa 5esA paramANu ceva nAyavvA. || 10 || artha : dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya, AkAzastikAya ane kALa e pAMca (dravya) padArtha ajIva che. ajIvone cAlavAnI sahAya ApanAro dharmAstikAya che. sthira rahevAmAM sahAya karavAvALo adharmAstikAya che. pudgalo tathA jIvone jagA ApanAro AkAzastikAya che. tathA dravyane navuM purANa (jUnuM) karavAnA svabhAvavALo kALa che. tyAM pudgalo nizcaya skaMdha, deza, pradeza ane paramANu ema cAra prakAranA jANavA . 86 sadaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a + (iya) vanna gaMdha 2sA phAsA, puggalANaM tu larakaNuM || 11 || gAthArtha : : zabda - andhakAra - udyota - prabhA - chAyA tathA Atapa ane varNa - gaMdha - rasa tathA sparza e sarva pudgalonAM lakSaNa che. / / 11 / vistarArtha : zabda eTale avAja dhvani, athavA nAda. te sacitta, acitta ane mizra ema 3 prakArano che. tyAM jIva mukha vaDe bole te sacitta zabda, patthara vagere padArthanA paraspara aphaLAvAthI thayela te acitta zabda, ane jIva prayatna vaDe lAgatA mRdaMga, bhuMgaLa Adikano mizra zabda. zabdanI utpatti pudgalamAMthI thAya che, ne zabda pote paNa pudgalarUpa ja che. naiyAyika vigere zabdane AkAzathI utpanna thayela ene AkAzano guNa kahe che, parantu AkAza arUpI che, ane zabda rUpI che, tethI zabda e AkAzano nahiM paNa pudgalano guNa che athavA pudgalanuM lakSaNa che. zabda pote 4 sparzavALo che ane tenI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpatti ATha sparzavALA pudgala skaMdhamAMthI ja hoya parantu catuHsparza skaMdhamAMthI nahi. adhakAra - andhakAra e paNa pularUpa che, zAstramAM andhakArane dhrANendriya grAhya kahyo che, naiyAyika vigere andhakArane padArtha mAnatA nathI ane tejano abhAva te andhakAra ema mAne che, parantu zrI sarvajJa to andhakAra te pote pudgala skaMdha che ema kahe che, teja satya che. udyota - zIta vastuno zIta prakAza te udyota kahevAya che. sUrya sivAyanA candrAdi, jyotiSInAM dekhAtAM vimAnono, AgIA vigere jIvono ane candrakAntAdi ranono je prakAza che te udyota nAmakarmanA udayathI che, tathA e udyota jemAMthI pragaTa thAya te paNa pudgala skaMdha che ane udyota pote paNa pugala skaMdha che. prabhA - caMdra vigerenA prakAzamAMthI ane sUryanA prakAzamAMthI je bIjo karaNa rahita upaprakAza paDe che te prabhA muddagala skaMdhamAMthI pragaTa thaI che ane pote paNa pudgala skaMdhono samUha che. jo prabhA na hoya to sUrya vigerenA kiraNano prakAza jayAM paDato hoya tyAM prakAza ane tenI pAsenA ja sthAnamAM amAvAsyAnI madhya rAtri sarakhuM aMdhArU ja hoI zake, parantu upaprakAza rUpa prabhA hovAthI tema banatuM nathI. zAstramAM candrAdikanI kAntine paNa prabhA kahI chAyA - darpaNamAM athavA prakAzamAM paDatuM je pratibiMba te chAyA kahevAya. te bAdara pariNAma skaMdhomAMthI prati samaya jaLanA phuvArAnI mAphaka nIkaLatA aSTasparzI pugala skaMdhono samudAya ja prakAzAdina nimittathI tadAkAra piMDita thaI jAya che te chAyA kahevAya che, ane te zabdAzivat pUrve kahyA pramANe banne rIte pudgala rUpa che. Atapa - zIta vastuno uSNa prakAza te Apa. evo prakAza sUryanA vimAnamAM rahelA bAdara paryApta pRthvIkAya jIvonA zarIrano hoya che, ane sUryakAntAdi ranano hoya che. kAraNa ke sUryanuM vimAna ane sUryakAnta ratna pote zIta che, ane potAno prakAza uSNa che. parantu agnino uSNa prakAza te Atapa kahevAya nahi, kAraNa agni pote uSNa che. vaLI candrAdikanA udyotanI 87.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ peThe A Atapa pote paNa ananta pudgala skaMdhono samudAya pratisamaya sUryanA vimAna sAthe je pratibaddha che te che, mATe banne rIte pudgalarUpa che. varNa 5 - zvetavarNa, pItavarNa, raktavarNa, nIlavarNa ane kRSNavarNa e pAMca mULa varNa che, aneM vAdaLI, gulAbI, kIramajI Adi je aneka varNabheda che, te e pAMca varNamAMnA koIpaNa eka bhedanI tAratamyatAvALA athavA aneka varNanA saMyogathI utpanna thayelA jANavA. e varNa paramANu Adi dareka pudgala mAtramAM ja hoya che, mATe varNa e pudgalanuM lakSaNa che. eka paramANumAM 1 varNa ane dvi pradezI vigere skaMdhomAM 1 thI 5 varNa yathAsaMbhava hoya che. gaMdha 2 - surabhigaMdha ane durabhigaMdha prasiddha che, ane te pudgala dravyamAM ja hoya che. vaLI eka paramANumAM 1 gaMdha ane dvipradezI Adi skaMdhomAM be gaMdha paNa yathAsaMbhava hoya che. rasa 5 - tikta (tIkho rasa), kaTu (kaDavo), kaSAya (turo), Amla (khATo), ane madhura (mITho) e pAMca prakAranA mULa rasa che. ahiM khAro rasa chaThTho lokamAM prasiddha che, parantu te madhura rasamAM antugata jANavo. e rasa dareka pudgala mAtramAM ja hoya che mATe pudgalanuM lakSaNa che. vaLI 1 paramANumAM 1 rasa ane dvi pradezI Adi skaMdhomAM 1 thI 5 rasa yathAyogya hoya che. sparza 8 - zIta, uSNa, snigdha, rukSa, laghu, gurU, mRdu, ane karkaza e ATha sparza che, ane te dareka pudgala dravya mAtramAM ja hoya che mATe pudgalanuM lakSaNa che. vaLI eka paramANumAM zIta ane snigdha, athavA zIta rukSa, athavA uSNa snigdha athavA uSNa ane rukSa ema cAra prakAramAMnA koI paNa eka prakArathI 2 sparza hoya che, sUkSmapariNAmI skaMdhomAM zIta-uSNa-snigdha-rUkSa e cAra sparza hoya che, ane bAdara skaMdhomAM AThe sparza hoya che. // pudgalanAM svAbhAvika ane vibhAvika lakSaNo // ahi zabda-andhakAra-udyota-prabhA-chAyA-Atapa e pote bAdara pariNAmavAlA hovAthI temaja bAdara pudgalasamUha rUpa hovAthI temaja bAdara pariNAmI pudgala skaMdhamAMthI utpanna thayela hovAthI ane skaMdha te pudgalano vikAra-vibhAga hovAthI e zabdAdi lakSaNo aupAdhika (vibhAvika) lakSaNo jANavA, kAraNake e zabdAdi 6 lakSaNo paramANumAM tathA sUkSma skaMdhomAM nathI, 88
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane varNa Adi 4 lakSaNo to paramANumAM tathA sUkSma skaMdhomAM paNa hoya che mATe e cAra svAbhAvika lakSaNa jANavAM. emAM paNa laghu gurU tathA mRdu ane karkaza e cAra sparza skaMdhamAM ja hovAthI pAdhika lakSaNa che. Iti pudgaladravya svarUpam // zrI pugala gItA A vizvamAM jaDa ane cetana ema be padArtha che. cetana padArthamAM anaMta jJAna darzana cAritra Adi sva svarUpAnusaMdhAna karAvanAra guNo che jyAre jaDa padArthamAM varNa, gaMdha, rasa, sparza Adi che. tenA pratyenI cetananI Asakti bhavabhramaNa karAve che. ziyALanA baccAM sAthe rahetuM siMha zizune potAnA vikAsamAM asala siMha svarUpano khyAla AvatAM ja teno tyAga karIne siMha sAthe vicare che. tema AtmAne pudgalanA paryAyarUpa ziyALanA ToLAmAMthI bahAra nIkaLavAnI jJAnadaSTi prApta thatAM svabhAvadazAmAM Ave che. pudgala gItAno viSaya - pugalanA svarUpano che. cidAnaMdajIe pudgala gItA racI che teno Azraya laIne AcArya devagupta sUrie praznottaramAlA eTale pudgala viSayaka prazno ane uttaro darzAvatI kAvya racanA karI che. A gItA be vibhAgamAM che. prathama vibhAgamAM 114 prazno ane bIjAmAM tenA uttaro che. ahIM kAvya racanAnI paMktio sAthe prazna naMbaranI saMkhyA darzAvI che. uttaramAM paNa naMbara dvArA teno javAba maLe che. A gItAmAM UMDuM rahasya che paNa ahIM jaina darzananA pAribhASika zabda prayogothI pudgalanA svarUpanI mAhitI maLe che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ pugala gItA saMto dekhIe be paragaTa pudgala jAla tamAsA...e AMkaNI.. pula khANo pula pINo, pudgala huMthI kAyA; varNa gaMdha rasa sparza sahu e, pulahuMkI mAyA. saMto. 1 khAnapAna pula banAve, nahI pudgala viNa kAya; varNAdika nahi jIvameM be, dIno bheda batAya. saMto. 2 pudgala viNa nIlA rAtA, pIlA pudgala hoya; dhavalAyuta e paMcavarNa guNa, pulahuMkA joya. saMto. 3 pudgala viNa kAlA nahi be, nIla rakta aru pIta; zveta varNa pudgala vinA, be cetanameM nahI mite. saMto. 4 surabhi gaMdha duragaMdhatA be, pulahuMme hoya; pulakA parasaMga vinA te, jIvamAMhe nava hoya. saMto. 5 pudgala tIkhA, kaDavA pudgala, puni kasAyela kahIye; khATA mIThA pudgala kerA, rasa pAMca saeNdaMhIye. saMto. 6 zIta uSNa aru kAMThA komala, haluvA bhArI soya; cikaNA lukhA ATha sparza e pudgalameM hoya. saMto. 7 padralathI nyArA sadA, asparzI jIva; tAkA anubhava bheda jJAnathI, gurugama karo sadIva saMto. 8 krodhI mAnI mAyI lobhI, pudgala rAge hoya; pudgala saMga vinA cetana e, zivanAyaka nita joya. saMto. 9 nara nArI napuMsaka vedI, pudgalake parasaMga; jANa avedI sadA jIva e, pudgala vinA abhaMga. saMto. 10 bUDhA bAlA tarUNa thayA te, pudgalakA saMga dhAra; triDuM avasthA nahIM jIvameM, pudgala saMga nivAra.saMto.11
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma jarA maraNAdika, cetana, nAnAvidha duHkha pAve; pudralasaMga nivArata tidina, ajaraamara hoya jAve saMto. 12 pudgala rAga kI cetanakuM, hota karmako baMdha pudgala rAga visArata manathI, nirAgI nirabaMdha. saMto. 13 tana mana kAyA joga pudgalathI, nipajAve nitameva; pudgala saMgavinA ayogI, thAya lahI nija bheva. saMto. 14 pudgala piMDa thakI nipajAve, bhalA bhayaMkara rUpa; pudgalakA parihAra kIyAthI, hove Apa arUpa. saMto. 15 pudgala rAgI thai dharata nija, deha gehathI neha; pudgala rAga bhAva dilathI, chinameM hota videha. saMto. 16 pudgala piMDa lolupI cetana, jagameM rAMka kahAve; pudgala neha nivAra palakameM, jagapati birUda dharAve. saMto. 17 pudgala moha prasaMge cetana, cAru gatimeM bhaTake; pudgala neha tajI ziva jAtAM, samaya mAtra nahIM aTake. saMto. 18 pudgala rasa rAgI jaga bhaTakata, kAla anaMta gamAyo; kAci doya ghaDIneM nija guNa, rAga tajI pragaTAyo. saMto. 19 pudgala rAge bAra anaMtI, tAta mAta suta thaiyA; kIsakA beTA kIsakA bAbA bheda sAca jaba lahIyA. saMto. 20 pudgala saMga nATaka bahu naTavata karatAM pAra na pAyo; bhavasthiti paripakva thai taba, saheje mAraga Ayo. saMto. 21 pudgala rAge dehAdika nija, mAna mithyAti soya; deha gehano neha tajIne, samyakdaSTi hoya. saMto. 22 kAla anaMta nigoda dhAmameM, pudgala rAge rahiyo; du:kha anaMta narakAdikathI tuM, adhika bahuvidha sahiyo. saMto. 23 pAya akAma nirjarAko bala, kiMcit uMco Ayo; sthUlamAM pudgala2sa vazathI kAla asaMkhya gamAyo. lahI kSayopazama mati jJAnako, paMceMdriya jaba lAdhI; viSayAsakta rAga pudgalathI, dhAra narakagati sAdhI. saMto. 25 saMto. 24 91
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMto. 26 saMto. 27 saMto. 28 saMto. 31 saMto. 32 tADana mArana chedana bhedana, vedana bahuvidha pAi; kSetra vedanA Adi ihane, veda bheda darasAi. pudgala rAge naraka vedanA, vAra anaMtI vedI; puNyasaMyoge narabhava lAdho, azubha yugalagati bhedI. ati durlabha devanakuM narabhava, zrI jinadeva vakhANe; zravaNa suNI te vacana sudhA2sa, trAsa kema navi ANe. viSayAsakata rAga pudgalako, dhari nara janma gumAve; kAga uDAvaNa kAja vipra jima DAra maNi pastAve. saMto. 29 daza draSTAMte dohilo nara bhava, jinavara Agama bhAkhyo; paNa tiNakuM kima khabara paDe jiNa, kanaka bIja rasa cAkhyo. saM. 30 hArata vRthA anopama nara bhava, khela viSaya rasa juo; pIche pastAbata manamAMhi, jima siMmalakA suA. koIka na2 ima vacana suNIne, dharma thakI citta lAve; paNa je pudgala AnaMdI tasa, svarga taNA sukha bhAve. saMyama kerAM phala zivasaMpata, alpa mati nava jANe; viNa jANe niyANAM karIne, gaMja sata rAsabha ANe. saMto. 33 paudgalika sukha rasa rasiyA nara, devanidhi sukha dekhe; puNyahIna thayAM durgati pAme, te lekhAM nava lekhe, saMto. 34 deva taNAM sukha vAra anaMtI, jiva jagatameM pAyA; nija sukha viNa pudgala sukhaseMtI, mana saMtoSa na AyA. saMto. 35 pugalika sukha sevata aharniza, mana iMdriya na dharAve; jima dhRta madhu Ahuti detAM, agni zAMta navi thAve. saMto. 36 jima jima adhika viSaya sukha seve, timatima tRSNA dIpe; jima apeya jala pAna kIdhA thakI, tRSNA kaho kima chIpe saMto. 37 pudgalika sukhanA AsvAdI, eha marama navi jANI; jima jAtkaMdha puruSa dinakaranuM, teja navi pahicANe. iMdriyajanita viSaya rasa sevata vartamAna sukha ThANe; paNa kiMpAka taNAM phalanI pere, navi vipAka tasa jANe. saMto. 39 saMto. 38 92
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ phala kiMpAka thakI ekaja bhava, prANa haraNa duHkha pAve; Idriya janita viSaya rasa te to, ciMhuM gatimeM bharamAve. saMto. 40 ehavuM jANI viSaya sukhasaitika vimukha rupa nita rahiye; trikaraNa yoge zuddha bhAva para bheda yathAratha lahiye. saMto. 41 puNya pApa doya sama karI jANo, bheda ma jANo kola; jima beDI kaMcana loDhAnI, baMdhana rUpI douM. saMto. 42 nala bala jala jima dekho saMto, uMcA caDhata AkAza; pAchA Dhali bhUmi paDe tima, jANo puNya prakAza. saMto. 43 jima sANasI lohanI re, kSaNa pANI kSaNa Aga; pApa puNyano INa vidha nizca, phala jANo mahAbhAga. saMto. 44 kaMpa rogameM vartamAna du:kha, aMtaramAMhi AgAmI; iNa vidha dou duHkhanA kAraNa, bhAkhe aMtarajAmI. saMto. 45 kou kupameM paDi muve jima, kou giri jaMpA khAya; maraNa be sarakhA jANiye paNa, bheda dou kahevAya. saMto. 46 puNya pApa pudgala dazA Ima, je jANe sama tUla; zubha kiriyA phala navi cAhe e, jANa adhyAtama mUla. saMto. 47 zubha kiriyA AcaraNa Acare, dhare na mamatA bhAva; nutana baMdha hoya nahIM INa vidha, prathama ari zira ghAva. saMto. 48 vAra anaMta cUkiyA cetana, INa avasara mata cUka; mAra nIsAnA moharAyakI, chAtImeM mata uka. saMto. 49 nadI ghola pASANa nyAya kara, durlabha avasara pAyo; ciMtAmaNi taja kAca zakala sama, pudgalathI lobhAyo saMto. 50 paravazatA duHkha pAvata cetana, pudgalathI lobhAya; bhrama Aropati baMdha vicArata, marakaTa mUThI jAya. saMto. pa1 pula rAga bhAvathI cetana, thira svarUpa navi hota; ciMhu gatimAM bhaTakata nizadina ima, jima bhamari bica pota. saM. para jaDa lakSaNa paragaTa ye pula, tAsa marma navi jANe; madirApAna chakyo jima madyapa, sva para navi pIchANe. saMto. pa3
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva arUpI rUpa dharata te, para paraNita parasaMga; vaja ratamAMka yoga jima, darzita nAnA raMga. saMto. 54 nijaguNa tyAga rAgaparathI thira, gahata azubha dala thoka; zuddha rudhira taja gaMdo lohI, pAna karata jima joka. saMto. papa jaDa pudgala cetanakuM jagameM, nAnA nAca nacAve; cholI khAta vAghakuM yAro, e acaraja mana Ave. saMto. pa6 jJAna anaMta jIvako nijaguNa, te pudgala Avariyo; je anaMta zaktino nAyaka, te INe kAyara kariyo. saMto. pa7 cetanakuM pudgala ye nizadina, nAnAvidha duHkha ghAle; paNa piMjaragata nAharanI pare, jora kachu navi cAle saMto. 58 itane parabhI jo cetanakuM, pudgala saMga sohAve; rogI nara jima kuMpatha karIne, manamAM harSita thAva. saMto. 59 jAtya pAtya kula nyAta na jAkuM nAma gAma navi koi; pudgala saMgata nAma dharAvata, nijaguNa saghaLo khoI. saMto. 60 pudgalake vaza hAlata cAlata, pugalake vaza bole; kahuMka beThA Taka Taka juve, kahuMka nayaNa na khole saMto. 61 mana gamatAM kahuM bhoga bhogave; sukha zayAmeM sove; kahuMka bhUkhyA tarasyAM bAhara, paDayA galImeM rove. saMto. 62 pudgala vaza e keMdri kabahu, paceMdri paNa pAve; lezyAvaMta jIva e jagameM, mugala saMgha kahAve. saMto. 63 caude guNa sthAnaka mAragaNA, mugala saMge jANo; pudgala bhAva vinA cetanameM, bhedabhAva navi ANo. saMto. 64 pANImAMhe gale je vastu jale agni saMyoga; pudgalapiMDa jANa te cetana, tyAga harakha aru soga. saMto. 65 chAyA AkRti teja ghuti sahu, pudgalakI parajAya; sahana paDana vidhvaMsa dharma e, pudgalako kahevAya. saMto. 66 maLayA piMDa jehane baMdhe be, kAle vikharI jAya; carama nayaNa karI dekho ene sahu pudgala kahevAya. saMto. 67 94 |
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMto. 71 saMto. 72 saMto. 73 caude rAjaloka dhRta ghaTa jima, pudgala dravya bhariyA; baMdha deza pradeza bheda tasa, paramANu jina kahiyA. saMto. 68 nitya anityAdika je aMtara, pakSa samAna vizeSa; syAdvAda samajaNanI zailI, jinavANImeM dekha. saMto. 69 pUraNa galana dharmathI pudgala, nAma jINaMda vakhANe; kevala viNa parajAya anaMtI, cAra jJAna navi jANe. saMto. 70 zubha azubha azubhathI je zubha, mUla svabhAve thAya; dharma pAlahaNa pudgalano ima, sadguru dIyo batAya. aSTa vargaNA pudgala kerI, pAmI tAsa saMyoga; bhayo jIvakuM ema anAdi, baMdhana rUpI roga. gahata varagaNA zubha pudgalakI, zubha piraNAme jIva; azubha azubha pariNAma yogathI, jANo ema sadIva. zubha saMyoge puNya saMcave, azubha saMyogathI pApa; lahata vizudhdha bhAva jaba cetana, samaje ApoApa. tIna bhuvanameM dekhiye sahu, pudgalakA vivahAra; pudgalaviNa kou siddha rUpameM, darasata nahi vikAra. pudgalahuM ke mahela mAliye, pudgalaphuMkI seja; pudgala piMDa nArIko tethI, vilasata dhAri heja. pudgala piMDa dhArake cetana, bhUpati nAma dharAve; pudgala balathI pudgala upara, aniza hukama calAve. pudgalahuMke vastra AbhUSaNa, tethI bhUSita kAyA; pudgalahuMkA camara chatra, siMhAsana ajaba banAyA. pudgalahuMkA killA koTa aru, pudgalahuMkI khAi; pudgalahuMkA dArugolA, raca paca topa banAI. para pudgala rAgI thai cetana, karata mahA saMgrAma; chalabala kala karI ema ciMtave, rAkhuM ApaNuM nAma saM. saMto. 80 Rddhi siddhi baMke gaDha toDI, joDI agama apAra; paNa te pudgala dravya svabhAve, viNasata lage na bAra. saMto. 81 saMto. 74 saMto. 75 saMto. 76 saMto. 77 saMto. 78 saMto. 79 95
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMto. 83 pudgalake saMyoga viyoge, harakha zoka citta dhAre; athira vastu thira hoya kaho kima, iNavidha nahIya vicAre . saM. 82 jA tanako mana garva dharata hai, chinachina rUpa nihAra; te to pudgala piMDa palakameM, jala bala hoye chA. ividha jJAna hIyemeM dhArI, garva na kIje mitta; asthira svabhAva jANa pudgalako; tajo anAdi rIta. saMto. 84 paramAtamathI neha niraMtara lAyo trikaraNa zuddha; pAvo gurugama jJAna sudhA2sa, pUrvApara avirUddha. saMto. 85 jJAnabhAna pUraNa ghaTa aMtara, thayA jihAM parakAsa; moha nizAcara tAsa tejalakha, nAThA thaI udAsa. saMto. 86 bheda jJAna aMtaradgadhArI, parihara, pudgala jAla; khIra nIrakI bhinnatA jima; china meM karata bharAla. saMto. 87 ehavA bheda lakhI pudgalakA, mana saMtoSa dharIje; hANa lAbha sukha duHkha avasarameM, harSa zoka navi kIje. saMto. 88 jo upaje so tuM nahi aru, viNase so tuM nAhiM; tuM to acala akala avinAzI, samaja dekha dilamAMhI. saMto. 89 tana mana vacanapaNe je pudgala, vAra anaMtI dhAryA; vamyA AhAra ajJAnaneMhalathI, phiraphira lAgata pyArA. saMto. 90 dhanya dhanya jagameM te prANI, je nita rahata udAsa; zuddha viveka hIyemeM dhArI, kare na parakI Aza. saMto. 91 dhanya dhanya jagamAM te prANI, je ghaTa samatA ANe; vAdavivAda hiye navi dhAre, paramAratha paMtha jANe. saMto. 92 dhanya dhanya jagamAM te prANI, je guru vacana vicAre; aSTa dayAnA marma laine, Atama kAja sudhAre. dhanya dhanya jagamAM te prANI, jeha pratijJA dhAre; prANa jAya paNa dharma na mUke, zuddha vacana anusAre. ima viveka hirademeM dhArI, sva para bhAva vicAro; saMto. 93 saMto. 94 96
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMto. 96 kAyA jIva zAnadag dekhata, ahi kaMcukI jema nyAro. saMto. 95 garbhAdika duHkha vAra anaMtI, pudgala saMge pAye; pudgala saMga nivAra palakameM, ajarAmara kahevAye. rAga bhAva dhArata pudgalathI, je avivekI jIva; pAya viveka rAga tajI cetana, baMdhana vigata sadIva. saMto. 97 karma baMdhano hetu jIvakuM, rAga dveSa jina bhAkhe; tajI rAga aru seSa hiyethI, anubhava rasa kou cAkhe. saMto. 98 pudgala saMga vinA cetanameM, karma kalaMka na koya; jema vAyu saMyogavinA jala-mAMhi taraMga na hoya. jIva ajIva tattva tribhuvanameM, yugala jinezvara bhAkhe; apara tattva je sapta rahe te, saMyogika jina dAkhe. saMto. 100 guNa paryAya dravya douke, juve juve darazAye; saMto. 99 saMto. 103 e samajaNa jinake hiye utarI, te to nija ghara Aye. saMto. 101 bheda paMcazata adhika trezaTha, jIvataNA je kahiye; te pudgala saMyoga thakI sahu, vyavahAre saradahIe. saMto. 102 nizcaya naya cittUpa dravyameM, bhedabhAva nahi koya; baMdha abaMdhakatA naya paMkhathI, ividha jANo doya. bheda paMcazata trIza adhika, rUpI pudgalake jANo; trIza arUpI dravyataNe jina-AgamathI mana ANo. saMto. 104 pudgala bhedabhAva ima jANI, para pakha rAga nivAro; zuddha ramaNatA rUpa bodha, aMtargata sadA vicAro. rUpa rUpa rUpAMtara jANI, ANI atula viveka; tagata leza lInatA dhare, so jJAtA atireka. saMto. 106 dhAra lInatA lava lava lAi, capala bhAva visarAI; AvAgamana nahI jINa thAnaka, rahiye siMhA samAi. saMto. 107 saMto. 105 bAla khayAla raciyo e anubhava, alpamati anusAra; bAla jIvakuM ati upagArI, cidAnaMda sukhakAra. saMto. 108 97
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala gItA - praznottaramAlA (A. devaguptasUri) A vizvamAM mukhyatve jaDa ane cetana ema be padArtha che. jaDa padArthanA paryAyo varNa, gaMdha, rasa, sparza, che; jayAre cetana padArtha AtmA che. tenA guNo jJAna, darzana, cAritra vagere che. jaDa padArthane jaina paribhASAmAM pudgala nAmathI oLakhavAmAM Ave che. siMha zizu hAthInA baccA sAthe rahe che, paNa potAno vikAsa thatAM asala siMha svarUpane anubhavIne ToLAmAMthI bahAra nIkaLe che. AtmA paNa siMha jevo che paNa pudgalanA ToLAmAM phasAyo che, temAMthI mukta thAya eTale svasvarUpano AvirbhAva anubhavI zakAya che. A viSayane samajavA ne jANavA mATe pudgala gItA che. AcArya devaguptasUrie cidAnaMdajI ma.sA.nI pudgala gItAnA saMdarbhamAM praznottaramAlAnuM saMpAdana karyuM che. saMvata 2006mAM A nAnakaDI pustikA pragaTa thaI che. cidAnaMdajInI gItAnA vicArone AtmasAt karavA mATe AcAryazrInI prazna ane uttara zailI mArgadarzaka bane che. jIvananA pratyeka kSetramAM zaMkAo udbhave che paNa adhyAtma mArgamAM aneka zaMkAo thAya tyAre tenA samAdhAna mATe zAstrAdhAre uttaro paNa prApta thAya che eTale prazno ane uttaro ema be vibhAgamAM pudgalagItA racAI che. duhA dvArA A gItAnA prAraMbhamAM deva-gurunI stuti karavAmAM AvI che. kAvya paraMparAmAM A lakSaNa arvAcIna kALamAM paNa pracalita banyuM che. adhyAtma mArga ane jJAnamArgamAM A krama anivArya lekhAya che. paramajyoti paramAtmA paramAnande anUpa, namo siddha sukhakara sadA kalAtita cirUpa. II1 // (deva svarUpa) paMcamahAvrata ArAdhatAM pAlata paMcAcAra samatArasa sAyara sadA sat bolaguNa dhAra. // 2 // (gurU svarUpa) viSaya vastuno nirdeza karatAM kavi jaNAve che ke : lAkha bAtakI eka bAta prazna praznameM jANa, ekaso cavade prazna ke uttara kahuM vakhANa. // 6 // 98
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznamAla kaMThameM je dhArata naranAra, tasya hiye ati upaje, sAra viveka vicAra. / 7 / kAvyavANImAM ekAda zabda dvArA prazna jaNAvyo che ane teno uttara paNa sUcaka - arthagaMbhIra zabdothI ApavAmAM Avyo che. kalpasUtranA gaNadharavAda gautamapRcchA graMtha ane bhagavatI sUtramAM paNa AvA ghaNA praznono samAveza thayo che. vizeSa jijJAsA mATe A graMthomAMthI vadhu mAhitI upalabdha thAya che. zaMkAnA samAdhAnathI dharma pratyenI zraddhA vadhu daDha banIne ArAdhanAmAM vizeSa phaLadAyI nIvaDe che. atre mULa praznottaramAlA hindI bhASAmAM racAyelI che. tenI noMdha karavAmAM AvI che. A praznottara mAlA eTale jaina darzananA mULabhUta siddhAMtonA mitAkSarI paricaya samAna che. praznottara mAlA paramajyoti paramAtmA paramAnanda anUpa | namo sidhdha sukhakara sadA kalAtita cidrUpa / 1 paMcamahAvrata ArAdhatAM pAlata paMcAcAra | samatArasa sAyara sadA, sattAvIsa guNadhAra / 2 // paMca samiti guptI dharA, caraNa karaNa guNa dhAra / cidAnanda jinake hiye, karuNA rasa apAra || 3 | suragiri harI sAyara bisA dhIra vIra gaMbhIra / apramatta vihArathI mAno sapara samIra | 4 || dravyAdi guNa yukta te jaMgama tIrtha jANA | te munivara praNamu sadA adhika prema mana ANA // pa // lAkha bAtakI eka bAta. prazna praznameM jANa / eka sau cavade prazna ke uttara kahuM vakhANa. / 6 // prazna mAla kaMThameM je dhArata nara nAra | tasya hiye ati upaje sAra viveka vicAra | 7 | 99
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 inda chappa deva 1 dharma 2 aru gurU 3 kahAM, 4 sukha 4 du:kha 5 jJAna 6 ajJAna 7 dhyAna 8 dhyeya 9 dhyAtA 10 kahAM / kahAM mAna 11 apamAna 12 // 1 // jIva 13 ajIva 14 kaho kahAM, pUnya 15 pApa 16 kahAM hoya / Azrava 17 saMva2 18 nirjarA 19 baMdha 20 mokSa 21 kahAM hoya / / 2 / / heya 22 zeya 23 kuna hai kahAM, upAdeya 24 kahAM hoya / / bodha 25 abodha 26 viveka 27 kahAM, kauna kUna aviveka 28 kahAM joya / / catura 29 mUrkha 30 kavaNA, rAva 31 2ka 32 guNavaMta 33 joyA jogI 34 yati 35 kaho kau hai / jo jaga saMta 36 mahatta // 4 // zUravIra 37 kAyara 38 kavaNA, ko pazu 39 mAnava 40 deva 41 // brAhmaNa 42 khatrI 43 vaizya 44 kona | kona zudra 45 kare seva / / 5 || kona athIra 46 thIra 47 hai kauna / chIlara 48 kahA agAdha 49 || tapa 50 japa 51 saMyama para hai kahAM / kona cora 53 kona sAha 54 kahAM || 6 || ati durgama bhaya 55 jaga meM kahAM, adhika kapaTa 56 kahAM hoya
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ uMca pa7 nIca 58 uttama 59 kahAM ! kaho kRpA karI moya || 7 | ati pracaMDa agni 60 kahAM, kahAM durdama matAMta 61 || viSa vallI 62 jagameM kahAM ! sAyara prabala taraMga 63 || 8 |. kaho kithI Dariye sadA 64. kise miliye dhAya 65 / kisakI saMgata 66 guNa kare ! kisa saMgata 67 pata jAya 9 capala jima caMcala 68 kahAM, kahAM acala 69 kahAM sAra 70 || puna asAra 71 vastu kavaNA | ko jaga naraka 72 dvArA || 10 || aMdha 73 vidUra 74 jaga muka 75 kauna . mAtA 76 pitA 77 ripu 78 mita 79 // paMDita 80 mUrkha 81 sukhI 82 duHkhI 83. ko jaga mAhA amitta 84 / 11 || moTo bhaya 85 jaga meM kahAM, kahAM jarA 86 ati zaira che. prabala vedana 87 kaho kavana hai ! kaho cakra cita 88 ghaura / 12 // kalpavRkSa 89 cintAmaNi 90 kahAM kAma gavI 91 hai mAya citrAvallI 92 hai kahAM kAma gavI 93 hai mApa kahAM ! sAdhyA duHkha mAya ! 13 zravaNa 94 nayana 95 mukha 96 kara 97 bhUjA 98 / hRdaya 99 kaMTha 100 aru bhAla // 101
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 inakA maMDala 101 hai kahAM kahAM jAga moTA jAla 102 || 14 || pApa 103 roga 104 aru du:kha 105nA I kaho kAraNa 106 kyA hoya / / azuci vastu 107 jagameM kahAM / kahAM zuci 108 kaho joya / / 15 / kahAM sudhA 109 viSa 110 kahAM | kahAM susaMga 111 kusaMga 112 // kahAM raMga pataMga 113 kA || kahA majITha kA raMga 114 || 16 || prazna mAlA prema / su paDhiye catura sujANa // uttara vAMco sAtha meM / cidAnanda guNakhANA II 17 II uttara mAlA deva zrI arihaMta vItarAgI 1 / AjJAmUla dayAdharma 2 zobhAgI / / hita upadezI guru susAdha 3 I je dharata guNa agama agAda || 1 || udAsInatA sukha 4 jaga mAMhI / janma maraNa samadu:kha 5 kauunAhI / / Atmabodha jJAna 6 hitakArI / prabala ajJAna 7 bhramaNa saMsArI // 2 // citta nirodha hai uttama dhyAna 8 / dhyeya 9 vItarAgI bhagavAn II dhyAtA 10 jeha mumukSu vakhANa | je jinamata tatvArtha jANa || 3 || lahI bhavyatA moTo mAna 11 |
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ je abhavya tribhuvana apamAna 12 .. cetana 13 lakSaNa kahiye jIva | rahita caitana, jANa 14 ajIva re 4 / para upakAra 15 pUnya kara jANo! para pIDA te 16 pApa vakhANo ! Azrava 17 karma anekA dhAra ! saMvara jAsa nirodha 18 vicAra che 5 | nirmala haMsa aMsa jo hoya ! - nirjarA 19 dvAdaza kara joya ne veda bheda badhUna 20 du:kha rUpa / baMdha abhAva te mokSa 21 anUpa / 6 / para paraNatI mamatAdike heya 22 / svasvabhAva jJAna kara 23 zeya che upAdhyAya 24 Atma guNa vRnda | jANo bhavika mahA sukhakanda | 7 | parama bodha 25 samadaSTI sodha .. mithyA dRSTi du:kha hota abodha 26 / Atma hitaciMtaka suviveka 27 | tAsa vimukha jaDatA aviveka 28 / 8 che. parabhava sAdhaka 29 catura kahAve ! mUrkha te je baMdha 3) baDAve che acala saMtoSa rAja pada pAve 31 | jo lobhI so raMka kahAve 32 / 9 / uttama guNa rAgI guNavatA 33 . je nara lahata bhavodadhi atta || jogI te mamatA nahIM ratI 34 | mana Indriyo jIte so pati 3pa // 10 che. samatA rasa sAyara so saMtA 36 ! 103
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tajata mAna te puruSa mahaMtA che. zUravIra te kAma jayakArI 37 / kAyara kAma ANA ziradhArI 38 / 11 | avivekI nara pazu samAnA 39 / mAnava 40 jasa ghaTa Atma jJAnA che. divya dRSTI dhare jinadevA 42 / karata tAsa IndrAdi sevA 12 | brAhmaNa te jaga brahma 43 pahacAne ! kSatrI karma ripu vasa ANo 44 | vaizya hAni vRddhi jo lakhe 4pa / zudra te abhakSa je bhakhe 46 13 . athira rUpa jANo saMsAra 47 | ' thira eka dharma jIva hitakAra 48 | Indriya sukha chIlara 49 jala jANo | zramaNa atIndriya agAda 50 vakhANo / 14 / icchA rodhana tapa manuhAra 51 ! jApa uttama jaga meM navakAra para . saMyama Atma thIratA bhAva pa3 . bhavasAgara taravA ne nAva che 15 |. chatI zakti gope te cora 54. ziva sAdhana so sAdhaka kisaura papa / ati durjaya mana kI gati joya ! adhika kapaTa nArI meM hoya pa6 / 16 || nIca so para draha pa7 vicAre che ucca puruSa para droha nivAre 58 || uttama kanaka kIca sama 59 jANo ! harSa zoka hRdaya navi jANo / 17 che. ati pracaMDa agni hai krodhA 60. durdama mAna 61 mataMga gajaboghA | 104|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya vallI mAyA 62 jagamAMhI / lobha samo sAya2 63 kou nAhI | 18 || nIca saMga me Dariye 64 bhAI / miliye sadA saMtana se dhAI 65 / / sAdhu saMgata guNa vRddhi thAya 66 / nArI kI saMgata pata jAya 67 || 19 || capala jima caMcala dhana dhAMna 68 / acala eka jAna prabhu nAma 69 II dharma eka tribhuvana meM sAra 70 I tana dhana jobana saba hI asAra 71 || 20 | naraka dvAra nArI eka 72 jANo / tethI rAga hiye mata jANo / / attara lakSa rahita je aMdhA 73 / jANo nahI mokSa aru bandhA | 21 | je nahI sugaMta siddhAMta vakhANa vidUra puruSa 74 jagameM te jANa avasara ucita bolI navi 75 jANo / tAMkU jJAnI mUka vakhAMNo | 22 // sakala jagata jananI 76 te dayA / karata sahu prANI kI mAyA / / pAlana karata pitA 77 je kahiye / te to dharma cita saddhie || 23 || moha samAna 78 ripu nahI koI / dekho sahu attara gata joI / / meM mita 79 sakala saMsArA / sukha duHkha Darata pApa e paMDita 80 soI / meM mita eka nAma AdhA2A || 24 || hiMsA karata mahAmUDha 81 DoI II sukhiyA saMtoSI 82 jaga mAMhI 105
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAko trividha kAmanA nAhI 25 //. jisa ku tRSNA agama apArA ! te bhArI dukhiyA saMsArA 83 . thayA puruSa je viSayAtItA ! te jaga mahI parama amitA 84 / 26 / maraNa 85 samo nahIM bhaya jagamAMhI / paMtha samAna jarA 86 jagamAMhI prabala vedanA 87 jANo sudhAvakra turaMga Indriya mana 88 jANo 27 . kalpa vRkSa 89 saMyama sukhakAra ! anubhava ciMtAmaNi 90 vicAra | kAma gavI vara vidyA 91 jANo citrAvela 92 bhakti citta jANo | 28 || saMyama 93 sAdhyA sahu duHkha jAve du:kha gayA mokSa pada pAve che. zravaNa zobhA suniye jinavANI 94 I nirmala jima gaMgA jala pANI / ra9 II nayara zobhA 95 jinabiMba nihArai | jina paDimA jina sama kara dhAre che satya vacana 96 mukha zobhAbhArI che. taja taMbola satta sukhakArI re 30 | kara kI zobhA 97 dAna vakhANo uttama pAMca bheda tassa jANo // bhuja 98 bale tarIyA saMsAra ! INa bidha bhujA zobhA citadhAra / 31 || nirmala navapada 99 dhyAna dharI re ! hRdaya zobhA nitya ima lIje . prabhu guNa muktAmAla 1OO sukhakArI ! 106 106
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara kaMThe 101 zobhA dIladhArI 32 / saguru caraNa reNu zira dhariye ! bhAla 102 zobhA INavidha bhavi kariye | moha kA mUla lobha 103 jaga mAMhI / roga sUla 104 rasa dujo nAhI | du:kha kA mUla sneha 105 dhArA / dhanya teIna tIno se nyArA 106 / 34 | asUcI vastu jANa 107 kAyA ! sUcI puruSa jo na kare mAyA 108 . sudhA sama adhyAtma 109 jANI | viSaya sama kukathA pApa kahANI 110 / 35 / susaMgata paramArtha pAve 111 / kusaMgata saMsAra baDhAve 112 / raMga pataMga dujarjana kA saMga 113. aMtara burA upara kA raMga ne 36 che. sajjana sneha majITha kA 114 raMga ! saba kAla te rahata abhaMga ne prazna uttara kahA vicArI ! ati saMkSepa buddhi anusArI 37 ati vistAra artha INa kerA sunata miTe mithyAta aMdherA che. samakita cetana kA jo dIpe .. moha rAya ko jaro jIpe | 38 . kaLaza rasapUrNanaMda sucaMda saMvata mAsa kArtika jANIe pakSa ujjavala tithi trayodazI vAra acaLa vakhANIe AdIzavAsa pasAya pAmI bhAvanagara rahI karI cidAnaMdaniNaMda vANI kahI bhavasAgara tarI. | 107
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. agiyAra aMga gItA kavirAja vinayacaMdrajIe 45 AgamamAM agiyAra aMga sUtro che, tenuM kramazaH varNana karatI paricayAtmaka ke mAhitIpradhAna kAvyone 'gItA' nAma ApyuM che. 45 AgamamAM agiyAra aMga sUtro mULabhUta rIte sthAna dharAve che. kaLikALanA jIvone bhavasAgarathI taravA mATe jinabiMba ane jinAgama eja taraNopAya che. kavie vividha DhAla nedezIonA prayogathI kAvya racanA karIne AgamanA agAdha jJAnasAgaranI saphara karAvavAno prazasya puruSArtha karyo che. mULa graMtho vAMcavAnI zakti na hoya tevA vargane mATe A gItA kAvya AgamanA samRdhdha vArasAnuM Acamana karavA jJAna prAptinuM eka samartha sAdhana prApta thAya che. gItA sAthe tattvajJAnano saMbaMdha avicchinna che te dRSTie vicArIe to A gItAmAM jaina darzanazAstranA vividha vicArono samAveza thayo che. pAribhASika zabdo paNa moTA pramANamAM prayojAyA che. AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI sUtra, jJAtAsUtra, upAsakadazAMga, aMtagaDadazAMga, aNuttara vavAI, praznavyAkaraNa, zrI vipAkasUtra ema 11 aMga che. A gItAnA racanA samaya vize kavinA zabdomAM ja joIe to saMvata sattara paMcAvane sa. 1 varSA Rtu nabha mAsa ki sa. II dazamI dina zudi pakSamAM sa.pUraNa thaI mana Aza. sa. // 5 // kavi jaNAve che ke gurukRpAthI A kAvya racanA thaI zakI che. pAThaka harakha nidhAnajI sa. jJAnatilaka supasAya ki.sa. // vinayacaMdra kahe meM karI sa. aMga IgyAra sajajhAya sa. | 7 || madhyakAlIna kAvya paraMparAnusAra phaLazruti darzAvatI paMktio nIce pramANe che. heja dharI je sAMbhale sa. kuNa buDhA kuNa bAla ki sa.. / / to te phala lahe phuTarA sa. svAde atihi rasAla kisa // 3 // agiyAra aMgano mahimA gAIne jJAna bhakti sabhara kavinuM hRdaya pulakita thayuM che. tenI abhivyakti karatAM kavi jaNAve che ke - aMga igyAra meM ghuNyA sahelIe, A thayo raMga rola ki.sa. sahelI e Aja vadhAmaNAM. 108
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMgano paricaya. suya baMdha doya che jehanA 2e lAla, pravara adhyayana pacavIsa re, udezAdika jANiye re picyAsI sujagIsa2e hetu jugatikara zobhatA re lAla pada aDhAra hajAra re akSara padane chehaDe re lAla, saMkhyAtA zrI kAra re. samavAyAMga sUtramAM viSaya vastuno ullekha karatI paMktio nIce prAmANe che. jIva ajIvane jIvAjIva samosaryA ho lAla lahiye ehathI bhAva virodha koI nathI ho lAla bhAMgA tIsa samayAdikanA jANIye ho lAla loka alokane lokAloka vakhANIye ho lAla bhagavatI sUtrano mahimA gAtAM kavi jaNAve che ke - paMcamaaMga bhagavatI jANiye re, - jihAM jinavaranA vacana athAha re himavaMta paravata setI nIkalyA re mAnuM paratikha gaMga paMcama aMge bhagavatI jANiye re. sUrapati nAme paragaDI re, jehanA che udAma uvAMga re sUtrataNI racanA dariyA jisI re, mAMhilA aratha te sajala taraMga re. paMcama. kavie dareka aMgasUtramAMthI upAMga sUtranI racanA thaI che teno nirdeza karyo che. jJAtA sUtranA paricayamAM jaNAvyuM che ke jaMbudvIpa pannatti upAMga che jehanAjI, INa mAMhe jinapUjAno vidhi jora ho. aNuttara vavAI sUtramAMthI kalpAvataMsikA zrI vipAka sUtramAMthI pucUlikA, sUyagaDAMga sUtramAMthI rAyapaseNI, ThANAMga sUtramAMthI jIvAbhIgama upAMganI racanA thaI che. agiyAra aMga gItA e Agama zAstranA praveza dvAra samAna che. temAM 109
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 aMga sUtra, sUtranA vibhAga zlokanuM pramANa, upAMganI racanA, zravaNa ane abhyAsanuM phaLa dvArA AgamapratyenI apUrvabhakti bhAvanAnI sAthe jJAna pratyeno agAdha prema vyakta thayo che. A Agama e jinavANI che teno mahimA aparaMpAra che tenA eka eka akSara ane zabdomAM sAgara samAna gahana gUDhArtha rahelA che. jenA jJAnathI bhavyajIvo jJAna ane kriyAnA saMyogathI mokSa prApta karavA mATe samartha bane che. pAribhASika zabda prayogo nIce mujaba che. nigraMtha, bhASya, cUrNi, niyukti, trasa, nibaddha, nikAcita, samakita, saMlehaNA, naya, nikSepa, abheda aMtagaDa, vyavahAra ane nizcayanaya, puSpacUlikA, baMdha, mokSa, paryAya, anuyoga, A zabdonI mAhitI gUDhArthavALI che teno artha jANavAthI paNa AgamanA UMDA rahasyano prAthamika khyAla Ave che. prabhunI vANIno mahimA vividha upamAo dvArA varNavyo che. sUNatAM Atama ullase re lAla, pragaTe sahaja svabhAva re lAla; re e sidhdhAMta mahimAjilo re, utAre bhava pAra re. mIThI re lAge vANI jina taNI, jAge jehathI re jJAna, e vANI mana bharI mAhare, mAnuM sudhA re samAna (utprekSA) ehaaMga mujamana vasyAre, jima kokila dala aMga (upamA) zravaNe suNatAM gADho rasa upajejI, madhuratA tarjita jima madhukhaMDa ho (upamA) amRtavacana mukha varasatIjI sarasvatI karo re pasAya puSpakalI zuM parimala mahakai guru parAgane rAgai A paMktio dvArA kavinI kalpanAzakti ane alaMkArano paricaya thAya che. tenA dvArA Agama ane tenI vANIno mahimA darzAvavAmAM Avyo che. jaina dharmanI badhI ja gItAonA pAyAmAM agiyAra aMga gItA che. AgamanAM 11 aMga mULabhUta che, temAMthI upAMgo ane anya graMthonI racanA thaI che eTale gItA kAvyonuM mULa strota agiyAra aMga che. 110
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavirAja zrI vinayacaMdrajI kRta - IgyAraha aMgakI sajhAya ! zrI AcArAMga sUtra sakjhAya (1) (DhAla-haThIlAnI) pahilo aMga suhAmaNo re lAla, anupama AcArAMga re saguNa nara ! vIra bhinaMde bhASiyo re lAla, uvavAi jAsa upAMga re suguNa nara / 1 / balihArI e aMganI re lAla, huM jAuM vAraMvAra re suguNa nara | vinaye gocarI Adare re lAla, jihAM sAdhu taNo AcAra re ! saguNa nara, balihArI e aMganI re lAla // 2 // suya khaMdha doya che jehanA re lAla, pravara adhyayana pacavIsa re || su. | udezAdika jANiye re lAla, picyAsI sujagIsa re / su. || | ba. // || 3 | hetu jugatikara zobhatA re lAla, pada aDhAra hajajAra re || su. || akSara padane chehaDe re lAla, saMkhyAtA zrIkAra re I su. | ba. I[ || 4 || gamAM anaMtA jehamAM re lAla, vali anaMta paryAya re | su. || trasa paritta to che IhAM re lAla, thAvara anaMta kahAya re suM..l IIba.II | pa . nibaddha nikAcita sAsatA re lAla, jinapraNIta e bhAva re || su. ! suNatAM Atama ullase re lAla, pragaTe sahaja svabhAva 2 ll su.lI || ba./ I6/ suguNa zrAvaka vAra zrAvikA re lAla, aMge dhariya ullAsa re I su. // vidhipUrvaka tame sAMbhalo re lAla, gItArathaguru pAsa re I su.// || ba.II II7ll e siddhAMta mahimAnilo re lAla, utAre bhava pAra re || saguNA. / vinayacaMdra kahe mAhare re lola, ehija aMga AdhAra re // su./ II ba.ll , zrI sUyagaDAMga sUtra sajajhAya (2) (DhAla-rasiyAnI) bIjo re aMga tame sAMbhalo, manohara zrI suyagaDAMga morA sAjana ! traNase tesaTha pAkhaMDI taNo, mata khaMDayo dhara raMga morA sAjana / 1 // mIThI re lAge vANI jinataNI, jAge jehathI re jJAna | morA. / e vANI mana bhaNI mAhare, mAnuM sudhA re samAna / mo. | mIThI re lAge vANI jinataNI || 2 | 111
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyapaseNI upAMga che jehano, e to sUtra gaMbhIra morA sAjana I bahuzruta aratha jANo sahu, kSIra nIra dhanu tIra morA sAjana II mIThI re lAge vANI jinataNI | 3 || ehanA re suyabaMdha doya che, vali adhyayana tevIsa mo. II uddezA samurdazA jihAM bhalA, saMkhyAye re tetrIza mo. mI. / / 4 / / naya nikSepa pramANa bharyA, pada chattIsa hajAra mo. saMkhyAtA akSara padamAMhe, kuNa lahe tehano re pAra mo. mI. / / 5 / / gamA anaMtA paryAya valI, bheda anaMta jiNa mAMhi mo. // guNa anaMta trasa paritta kahyA, thAvara anaMta je mAMhi mo.mI. // 6 // nibaddha nikAcita je sAsaya kaDA, jina paNattA hai bhAva mo. II bhASI re suMdara eha prarupaNA, caraNa karaNano re jAba mo. mI. II 9 I kiraye bhagati jugati e sUtranI, nizcaya lahiye re mukti mo. II vinayacaMdra kahe pragaTe ehathI, AtamaguNanI re zakti || morA sAjana, mIThI re lAge vANI jinataNI / / 8 / 112 trIjo aMga bhalo kahyo re jinajI, nAme zrI ThANAMga | moro mana magana thayo || hAMre dekhI dekhI bhAva, hAMre jIvAjIva svabhAva // moro mana. sabala jugata karI chAjato re ji. jIvAbhigama upAMga mo. / / 1 / / eha aMga mujha mana vasyo re ji. jima kokila dala aMba mo. I guhira bhAva kari jAgato re ji. Aja to eha AlaMba mo. // 2 // phUTa zaila zikharI zilA re ji. kAnanameM vali kuMDa mo. II gahara Agara draha nadI re ji., jehameM ache re udaMDa mo. II 3 II dasa ThANA ati dIpatA re ji. guNa paryAya prayoga mo. II paritta jehanI vAsanA re ji. saMkhyAtA anuyoga mo. // 4 // veSTa ziloka nijuttasuM re ji. saMgrahaNI paDicitta mo. // e sahu saMkhyAtA jihAM re ji. suNatAM ulase citta mo. // 5 // zrI ThANAMga sUtra sajjhAya / (3) (DhAla-ATha Take kaMkaNa liyorI, e cAla)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ suya baMdha ika rAjato re ji. daza adhyayana udAra mo. / / uddezAdika vIza che re ji. pada bahuttara hajjAra mo. / / 6 / / rAgI jinazAsana taNo re ji. suNo siddhAMta vakhANa mo. vinayacaMdra kahe te huve re ji. paramAratharA jANa II moro mana. / / 7 / zrI samavAyAMga sUtra sajjhAya / (4) (DhAla-thArA mahilAM upara meha jhabUke bIjalI, e cAla) cotho samavAyAMga suNo zrotA guNI ho lAla, suNo zrotA. / pakSavaNA upAMga karI sobhAvaNI ho lAla, karI sobhA. / / aradha mAgadhI bhASA zAkhA surataNI ho lAla, zAkhA sura. 1 samakita bhAva kusuma parimala vyApI ghaNI ho lAla, pira. // 1 // jIva ajIva ne jIvAjIva samAsathI ho lAla, jIva. lahiye ehathI bhAva virodha kAMi nathI ho lAla, virodha. II bhAMgA tIna svasamayAdikanA jANIye ho lAla, yAdi. / loka aloka ne lokAloka vakhANIye ho lAla, loka. / / 2 II eka thakI che sata samavAya prarupaNA ho lAla, sama. / koDAkoDi pramANaka jIva nirUpaNA ho lAla, jIva. || bArasa viha gaNI pikaTataNI saMkhyA kahI ho lAla, taNI. / sAsatA aratha atyaMtika che ehanA sahI ho lAla, che. || 3 || suyabaMdha adhyayana udezAdike bhalA ho lAla, udezA. / saMkhyAyeM eka eka pratyeke guNanilA ho lAla, pratye. II pada eka lAkha caumAla sahasa teuttarA ho lAla, sahasa. / padaneM agra udagna saMkhyAtA akSarA ho lAla, saMkhyAtA. // 4 // bhASya cUrNi niryukti karI sohe sadA ho lAla, karI. / suNatAM bheda gaMbhIra tripata na hoya kadA ho lAla, tri. // jeha na mAve aMgika antaragati hasI ho lAla, anta., I jala vasaMte jora kuNa na have khuzI ho lAla, kuNA. | 5 || jAgyo dharama saneha jiNaMdasuM mAho ho lAla, jiNAMda. / tajiyA zAstra mithyAta sUtra jANyo kharo ho lAla, sUtra. II jima mAlatI lahe bhaMga karIne nava rahe ho lAla, karI. 1 Izvara zira suragaMga tajI pira nava vahe ho lAla, tajI. // 6 // 113
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ e pravacana nigraMtha taNo jugate vaDo ho lAla, taNo. / sAkara selaDI drAkha thakI piNa mIThaDo ho lAla, thakI. II syuM kahiye bahu bAta vinayacaMdra hama kahe ho lAla, vinaya. I ehanA suNane bhAva zrotA ati gahagahe ho lAla, zrotA. II 7 II 114 paMcama aMge bhagavatI jANiye re, jihAM jinavaranA vacana athAha re / himavaMta pa2vata setI nIkalyA re, mAnuM paratikha gaMga pravAha re / / paMcama aMge bhagavatI jANiye re / / 1 / / sUra5tti nAme paragaDI re, jehanI che udAma uvAMga re / sUtrataNI racanA dariyA jisI re, mAMhilA aratha te sajala taraMga re / / H paMcama aMge bhagavatI jANiye re // 2 // ihAM to suyabaMdha eka atibhalo re, ekaso eka adhyayana udAra re / dasa hajjAra udezA jehanA re, jihAM kiNa prazna chattIsa hajjAra re / / paMcama aMge bhagavatI jANiye re / / 3 / / pada to doya lAkha arathe bharyAre, upari sahasa aThayAsI jANA re / lokAloka svarUpanI varNanA re, vivAha pannati adhika pramANa re / / paMcama aMge bhagavatI jANiye re / / 4 / / kariye pUjA ane parabhAvanA re, dhireye sadguru upara rAga re / suNiye sUtra bhagavatI rAgasuM re, to hoya bhavasAgarano tyAga re / / paMcama aMge bhagavatI jANiye re | 5 | gautama nAme dravya caDhAiye re, samyak jJAna udaya hoya jema re / kIjai sAdhu tathA sAhamI taNI re, bhagati yugati mana prANI prema re / / paMcama aMge bhagavatI jANiye re || 6 | iNa vidhasuM eha sUtra ArAdhatAM re, iNa bhava sIjhe vaMchita kAja re / parabhava vinayacaMdra kahe te lahe re, mohana mugatipurIno rAja re paMcama aMge bhagavatI jANiye re || 7 | zrI bhagavatI sUtra sajjhAya (5) (DhAla-paMthIDAnI)
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jJAtA sUtra sakjhAya (6) (DhAla-kita lakha lAgA rAjAjI re mAliye, e dezI) chaThTho aMga te jJAtAsUra vakhANiyejI, | je hanA che aratha adhika udaMDa ho || mhArA suNajyo dhari neha siddhAMtanI vAtaDIjI | zravaNo suNatAM gADho rasa UpajejI, madhuratA tarjIta jima madhukhaMDa ho mhArA suNajyo. / 1 che. jaMbudIva pannatti upAMga che jehanojI, ! iNA mAMhe jinapUjAnI vidhi jora ho ! hA. !! arthika suNi parama zAMtirasa anubhavejI, / carcika kare sama sora ho || mahA. || || 2 ||. nagara udyAna caitya vanakhaMDa sohAmaNojI, I samavasaraNA rAjAnA mAta ne tAta ho | myA. || dharamAcAraja dharmakathA tihAM dAkhavIjI, I iha loka paraloka Rddhi vizeSa suhAta ho // nhA. || 3 |. bhoga parityAga pravrayA parSadAjI, I sUtra parigraha vAru tapa upadhAna ho || myA. ||. saMlehaNA paccakhkhANa pAdapopagamanatAjI, svarga gamana zubha kula utapattAna ho | myA. || | 4 ||. bodhilAbha vali taMta te aMtakRtya kahIjI, / dharmakathAnA doya che suya khaMdha ho || mhA. . pahilAnA ugaNIsa adhyayana te Aja che jI, I bIjAnA dasa varga mahA anubaMdha ho ! hA. || || 5 // UMThakoDi tihAM sabala kathAnaka bhASiyA che, e bhAkhyA vali ugaNIsa ude za ho || mahA. !! saMkhyAtA hajjAra bhalA pada ehanAjI, I eha thakI jAye kumati kleza ho ! hA. / / 6 || vinaya kare che guno bahu parejI, I tehane zruta suNatAM bahu phala hoya ho || 7. 115
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 te rasiyA mana vasiyA vinayacaMdrajIne jI, so mAMhe milai joyAM eka kai doya ho ! hA. || || 7 || zrI upAsakadazAMga sUtra sajjhAya / (7) (DhAla-vichiyAnI) have sAtamo aMga te sAMbhalo, upAsakadazA nAme caMga re / zramaNopAsakanI varNanA, jasu caMdapannatti upAMga re || 1 || mana lAgo moro sUtrathI, e to bhava vairAga taraMga re / rasa rAtA jJAtA guNa lahai, paramAratha suvihita saMga re / mana. // 2 // iNa aMge suyabaMdha eka che, adhyayana uddeza vicAra re dasa dasa saMkhyAye dAkhavyA, pada paNa saMkhyAta hajAra re / mana. II 3 || AnaMdAdika zrAvaka taNo, suNatAM adhikAra rasalA re / rasa lAge jAge mohanI, zrotA janane tatakAla re || mana. | 4 || zrotA Agala to vAMcatAM, gItAratha pAme rIjha re / / je ardhadagdha samajai nahIM, tehazuM to karavI dhIja re / mana. // 5 // dasa zrAvaka to ihAM bhASiyA, paNa sUtra bhaNyo nahIM koya re / te mATe zuddha zrAvaka bhaNI, eka a2thanI dhAraNA hoya re / mana. II 6 sAco hoya te prarupiye, niHzaMkapaNoM sujagIza re / kavi vinayacaMdra kahai syuM thayo, jo kumati karaske rIsa re / / mana. II 9 II zrI aMtagaDadazAMga sUtra sajjhAya / (8) (DhAla-vIra vakhANI rANI celaNAjI, e dezI) AThamo aMga aMtagaDadazAjI, suNI karo kAna pavitra ! aMtagaDa kevalI je thayAjI, tehanA 2e ihAM ATha ciratra AThamo aMga aMtagaDadazAjI || 1 || karma kaThina dala cUratAjI, pUratA jagatanI Aza / jinavara deva ihAM bhASatAjI, sAsatA artha suvilAsa; A. | 2 || sakala nikSepa naya bhaMgathIjI aMganA bhAva abhaMga / sahaja sukharaMganI talpikAjI, kalpikA jAsa uvAMga; A, // 3 I' eka suyabaMdha iNa aMgano jI, varga che ATha abhirAma / ATha udezA che vIjI, saMkhyAtA sahasa pada ThAma; A. // 4 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamA aMganA pAThameM jI, ehavo ache re mIThAza | sarasa anubhava rasa upaje che, saMpaje puNyanI rAza; A. | pA viSaya laMpaTa nara je huve che, niraviSayI suNyAM thAya che jima mahAviSa viSadharataNojI, nAgamaMtre suNyA jAya; A. | 6 || amRtavacana mukha varasatIjI, sarasvatI karo re pasAya | jima vinayacaMdra INa sUtranAjI, turata lahe abhiprAya; A. | 7 || zrI aNuttara vavAI sUtra sakjhAyA (9) (DhAla-naNadala biMdalI hai, e cAla) navamo aMga aNuttarovAI, ehanI ruci mujane AI ho; / zrAvaka sUtra suNo // sUtra suNo hita ANI, e to vItarAganI vANI ho; zrAvaka / 1 || jasu kalpAvataMsikA nAmeM, sohe upAMga prakAme ho; zrAvaka. ! e to Agamane anukUlA, mAnuM meruzikharanI cUlA ho; zrAvaka || 2 || e to sUtrano nAma suNIja, tima tima aMtaragati bhIje ho; zrAvAka ! pragaTe navala sanehA, ehathI ulase morI detA ho; zrAvaka || 3 || aNuttara surapada pAyA, tehanA guNa iNameM gAyA ho; zrAvaka | nagarAdika bhAva vakhANyA, te to chaTTa aMge ANyA ho; zrAvaka | 4 || hAM eka suyakhaMdha vAru, traNa varga valI manuhAru ho; zrAvaka | ude zA traNa sabUrA, saMkhyAta sahasa pada pUrA ho; zrAvaka || 5 || sUtra suNAvuM ame tehane, sAcI zraddhA huya jehane ho; zrAvaka | zrotAthI prIta lagAvuM, niMdakane muMha na lagAu ho; zrAvaka || 6 || je suNatAM kare bakora, te to mANasa nahIM piNa Dhora ho; zrAvaka ! kavi vinayacaMdra kahe sAco, zruta raMge sahu ko rAco ho;. zrAvaka || 7 | zrI praznavyAkaraNa sUtra sajhAya (10) (DhAla-AdhA Ama padhAro pUja, e dezI) dazamo aMga suraMga suhAvai, praznavyAkaraNa nAme ! sUtra kalpataru seve te to, cidAnaMda phala pAme che! Avo Avo guNanA jANa tumane sUtra suNAuM / 1 | 117
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpakalI jyuM parimala mahake, guru parAgane rAgai / tima upAMga puSpikA ehano, jora jugati kari jAgai || Avo Avo guNanA jANa, tumane sUtra suqhAuM || 2 || aMguSThAdika jihAM prakAsyA, praznAdika ati ruDA || te che aSTottara zata e to, sUtra madhya maNicUDA || Avo. | 3 || Azrava dvArA pAMca ihAM prANyA, pAMce saMvara dvArA // mahAmaMtra vANImAM lahiye, ladhi bheda sukhakArA / Avo. // 4 // suyabaMdha eka che dasame aMgai, paNayAlIsa ajhayaNA // paNayAlIsa udeza valI pada, sahasasaMkhyAtanI rayaNA || Avo. // 5 // je nara sUtra suNe nahIM kAne, kevala poSe kAyA // mAyA mAMhi rahe lapaTANA, te nara imahija AyA | Avo. // 6 // sUtra mAMhi to mAraga doya che, nizcaya naya vyavahArA // vinayacaMdra kahe te Adariye, taja mana madana vikArA | Avo. // 7 // zrI vipAka sUtra sajjhAya / (11) (DhAla-kaDakhAnI) suNo re vipAkazruta aMga igyAramo, tajo vikathA vRthA je anerI lalita upAMga jasu pravara pucUlikA, mUlikA pApa AtaMka kerI; suNo2e vipAka zruta aMga igyAramo // 1 // azubha kiMpAka sama duSkRtaphala bhogavI, narakamAM garaka thayA jeha prANI / sukRtaphala bhogavI svargamAM je gayA, tAsa vaktavyatA ihAM ANI; suNore vipAka zruta aMga igyAramo // 2 // doya zrutabaMdha ne vIza adhyayana vali, vIza uddeza ihAM jina prayuMje / sahasa saMkhyAta pada kuMda macakuMda jima, bahula parimala bhramara citta guMjai; suNore vipAka zruta aMga igyAramo // 3 // 118 sarasa caMpa kalatA surabhi sahune rucai, anya upagAranI buddhi mATe; sUtra upagAra tehathI savala jANiyai, jehathI puruSa sukha acala khATe; suNore vipAka zruta aMga igyAramo / / 4 /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha ne mokSamAM beuM kAraNa ache, dukRta ne sukRta jovo vicArI ! dukRtane pariharI sukRtane AdarI, jinavacana dhAriye guNa saMbhArI; suNore vipAka zruta aMga IgyAramo . pa .| ma kara re ma kara niMdA niguNa pArakI, nArakI taNI gati kAMi bAMdhe ! nArakI prakRti taji sahaja saMtoSa bhaja, lAga zruta sAMbhalI dharama dhaMdhe; suNore vipAka zruta aMga IgyAramo / 6 IT sukha ne dukha vipAka phala dAkhavyA, aMga igyArameM vItarAge ! cira jayo vIrazAsana jihAM sUtrathI, kavi vinayacaMdra guNa jyoti jAge; suNore vipAka zrata aMga igyAramo / 7 / zrI IgyAre aMgakI varNanA che. (DhAla-vadhAvAkI) aMga igyAraha meM thayA, sahelI e Aja thayA raMgarola ki sa. / naMdIsUtra mAMhi ehano, sa. | bhASyo sarva nicola ki | sahelI e Aja vadhAmaNA | 1 || AMkaNI || pasarI aMga igyAranI, sa. I muja mana maMDapa vela ki sa. || sIcuM te harakhe karI, sa. / anubhava rasanI rela ki; sa. 2 ||. heja dharI je sAMbhale sa. | kuNa bUDhA kuNa bAla ki sa. / to te phala lahe phUTarA sa. / svAde atihi rasAla ki; sa. | 3 ||. harakha apAra dharI hiye sa. / ahammadAvAda majhAra ki sa. che. bhAsa karI e aMganI sa. / varatyA jaya jayakAra ki; sa. | 4 || saMvata satara pacAvane, sa. varSARtu nabha mAsa ki; sa. // dazamI dina zudi pakSamAM, sa. pUraNA thaI mana Aza ki; sa. // 5 . zrI jinadharmasUri pATavI, sa. I zrI jinacaMdra sUrIsa ki sa. // kharataragacchanA rAjiyA, sa. / tasu rAjya sujagIsa ki; sa. / 6 || pAThaka harakhanidhAnajI sa. / jJAnatilaka supasAya ki; sa. / vinayacaMdra kahe meM karI, sa. / aMga agyAra sajhAya ki; sa. / 7 II. || iti zrI ekAdaza aMga sajajhAya . |119
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvAcIna jaina sAhityane samRdhdha karanArA mahAna yogI ane ekaso agiyAra graMthonA racayitA AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI sAhityAkAzamAM sUryasamAna tejathI dIrghakALa paryaMta amara kIrtine varyA che. AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI (saM. 1930 thI 1981) kaNabI paTela parivAranuM eka aNamola ratna. pitA zIvadAsa ane mAtA aMbAbAInI kukSie zivarAtrine divase saM. 1930mAM janmyA saMsArI nAma bahecaradAsa hatuM. pU. ravisAgara ma.sA.nA paricayathI vairAgyabhAva pragaTyo. dhArmika abhyAsa karIne jJAnamArgamAM dina pratidina vadhu pragati karI. mahesANAnI yazovijayajI jaina pAThazALAmAM saMskRta ane prAkRtano abhyAsa karyo. tarka, nyAya ane karmagraMtha jevA tAtvika viSayomAM abhyAsa karIne tajajJa banyA. saM. 1957mAM sukhasAgarajI pAse saMyama aMgIkAra karIne bahecarabhAI buddhisAgara banyA. pU. zrI e 24 varSa sudhI satata jJAnopAsanA karIne zrutajJAnanA pracArArthe 111 graMtho racyA che. emanuM sAhitya nAnAmAM nAnA bALakathI AraMbha karIne vidvAnone jJAnAnaMda Ape tevuM che. jJAna, bhakti, karma ane yoga viSayaka potAnA AcArathI bhaktone prabhAvita karIne ucca prakAranA saMyamanI ArAdhanAnI sAthe bahujana hitAya zrutajJAnanI paraba mAMDIne jaina - jainetara vargane dharmAbhimukha karavAmAM ananya phALo Apyo che. bhajana ane pada saMgrahanA agiyAra bhAga emanI bhaktinI tAdAtmyatA ane cAritranI ArAdhanAnI anerI mastInI anubhUti karAve che. emanI racanAo stavana, pUjA, caritra, vivecana, gajhala, gahuMlI svarUpomAM prApta thAya che. pU. zrI e saMskRta bhASAmAM gItA ane upaniSad nAmathI racanA karIne gujarAtI bhASA uparAMta saMskRta bhASA paranA prabhutvano anokho paricaya karAvyo che. mAtra 52 varSanI vaye vana pravezamAM ja jIvanano aMtima zvAsa lIdho hato. jaina samAjane pU. zrIno mahuDI-ghaMTAkarNathI je paricaya che tethI vizeSa paricaya to emanI keTalIka uttama kRtiono abhyAsa ane AsvAda karavAthI thAya tame che. atre emanI traNa gItAo ane traNaupaniSadono paricaya ApavAmAM Apyo che. vizeSa jijJAsA mATe pU. zrInA jIvanacaritrano abhyAsa karavAthI mAhitI prApta 120
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaze. saMyamanI ArAdhanA ne zAsananI prabhAvanAnI sAthe jainatara hovA chatAM zrutajJAnanI rasalhANa karanAra arvAcIna kALanA eka uttamottamajIvana saphalatAnuM dRSTAMta pUruM pADanAra pU. AcAryazrI buddhisAgara sUrIzvarajIne koTI koTI vaMdana karuM chuM. emanuM jIvanakArya sau koIne mATe kartavya parAyaNatAnI sAthe AtmakalyANanI zAzvata bhAvanAnuM mUrtimaMta udAharaNa che. 8. adhyAtma gItA adhyAtma gItAnI racanA vikrama saMvata 1981mAM zrAvaNa suda pAMcamane divase pethApuramAM divasanA prathama praharamAM karI hatI. kavinA zabdomAM A vigatano spaSTa saMketa prApta thAya che. pethApure sthitiM kRtvA jJAna vairAgya bhAvataH / racitA'dhyAtma gIteyaM budhdhisAgarasUriNA // 518 // A gItAmAM pa29 zloko che. kavie anuSupa chaMdano prayoga karIne saraLa saMskRtamAM gItAnI racanA karI che. samAsa ane saMdhi yukta pado durbodha nathI. jaina dharmanA pAribhASika zabda prayogonI sAthe guNAnurAganI dRSTithI anya darzananA vicArone paNa kavie potAnA zlokomAM guMthI lIdhA che. anya gItAomAM dRSTAMtano saMdarbha che. ahIM kavie zuddha tattva mImAMsAno Azraya laIne AtmA vizenA vicAro pragaTa karyA che. jaina gItA sAhityamAM AtmasvarUpa para prakAza pADIne ciMtanAtmaka vicAro dvArA AtmArthI janone mATe anaMta upakAra kare che. kavinI AtmasvarUpa-mokSanI prAptinI tIvra AkAMkSA A gItA dvArA pragaTa thaI che. kavi gItAnA prayojana darzAvatAM jaNAve che ke - AtmArthamanya lokAnAM hitArtha muktikAMkSiNAm / nirmalA'dhyAtmagIteyaM kRtA vizvopakAriNI // 516 // AtmA vizenuM adhyayana karatAM zAstra abhyAsa dvArA je vicAro spharyA tene A gItAmAM vyakta karyA che. uparokta vicAromAMthI haMsa samAna nIrakSIra viveka dRSTithI sAra grahaNa karavo joIe. viSayono koI anukrama Apyo nathI. temAM kendra sthAne Atmatatva che. gurue A gItA ziSyone zIkhavavI joIe. jethI tenuM sAruM pariNAma Avaze. A gItAnuM jJAna prANAMta kaSTa Ave to paNa dhUrta nAstika ane daihika 21
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhamAM (paudgalika) AsaktivALAne ApavuM nahi. A jJAnanA paThana pAThanathI samatA zAMti thAya ane temAM pratidina vRddhi thaze. kavie aMte maMgalabhAvanA vyakta karIne gItA pUrNa karI che. maMgalaM jaina dharmo'sti, jaina saMghosti maMgalam / maMgalaM santu sidhdhArhatsUrivAcaka sAdhavaH / / 529 / / AtmAnA adhyayana mATenI A gItA yathAnAma tathA guNAHnI ukitane caritArtha kare che. kavi buddhisAgare paraMparAgata rIte ISTadeva zrImahAvIrasvAmIne bhAvapUrvaka praNAma karIne adhyAtma gItAnI racanA tathA prayojanano prathama zlokamAM ullekha karyo che. praNamya zrI mahAvIraM jJAnAnandamayaM param / karomyadhyA'tmano gItAM svaparAnandahetave // 1 // AtmA jJAnAnanda svarUpa che. paNa karmoM lAgelAM hovAthI du:kha bhogave che. Atmazuddhi mATe AtmajJAna ane kriyAnuM AlaMbana upakArI che. mohadRSTino tyAga karavAthI AtmA sthira banIne svarUpane pAme che. AtmA janma, jarAane. mRtyuthI para che. saMkalpa vikalpanA kAraNe AtmAnI zuddha sthiti AvI zakI nathI. AtmajJAna vagara dhana, rAjaya ane sattA paNa niSphaLa che. AtmA paramAtmA svarUpa che ema jANIne dhyAna dharavuM joIe. AtmA ja AtmAne jANI zake che. mATe viSaya - kaSAyathI mukta thavAno prayAsa karavo joIe toja AtmasvarUpamAM pragati thAya. mithyAtva e mahA duHkhanI paraMparA che. AtmajJAna vinA sAcI zAMti nathI te mATe kavinA zabdomAM joIe to - 122 AtmajJAnaM vinA zAnti rjAyate na jagattraye / adhyAtma zAnti lAbhena prAptavyaM nAvaziSyate // 26 // Asakti rahita dRSTAbhAvathI mananA zuddha svarUpanuM darzana thAya che. pudgalanA padArthonA rAgano tyAga karavo joIe. bAhya jagatamAM ke bhAvamAM sukha nathI. AtmAnuM sukha AtmAmAM ja che te prApta karavuM joIe. AtmAe upayoga pUrvaka svarUpa prAptinA puruSArthanuM dhyeya pratikSaNa vicAravuM joIe. mUDha ane nAstika lokono saMparka karavo joIe nahi. upayogavAna AtmA potAnA hitane mATe rAga dveSa karato nathI. anekAMtavAdano Azraya laIne dharmanA sAcA svarUpane jANI grahaNa karavuM joIe.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi jaNAve che ke - sarvadarzana dharmANAM sApekSa naya dRSTi taH / jaina dharme samAveza viravadharmastatogati sa: | da8 || mana vaza na thAya to badhI sAdhanA niSphaLa che. ahaMkAra dUra karyA vagara Atma svarUpa pAmI zakAya nahi. AtmajJAna prApta karavAthI mohaSTi nAza pAme che. pachI samyaka dRSTi prApta thAya che. pariNAme karmano nAza thavAthI eTale kevalajJAnathI jagatanA sarva dravyonuM svarUpa jANe che. sAtvika AhAra vihAra parimitaniMdrAthI cittanI sthiratAne zuddhi karavI joIe. vaira ane krodhAdi kaSAyano tyAga karIne zubha kAryamAM pravRtta thavuM joIe. A mATeno upAya darzAvatAM kavi kahe che ke premNA vairaM parityAjyaM heyaH krodhaH samatvataH AtmavatsarvajIvAnAM zubhaM kArya vivekataH // 89 // karavA yogya kAryomAM Apatti Ave to te dhIrajapUrvaka sahana karavI kAraNa ke tenAthI AtmAnI unnatino mArga mokaLo thAya che. tyAgI puruSo karma vipAkane samatAthI sahana karIne karma nirjarA kare che. jenAmAM mohabhAva dRSTi nathI te mahApuruSa jJAnadaSTimAM sthira rahIne rAtri ane divasamAM ardha jAgRta rahe che. rAtre nidrAdhIna chatAM AtmasvarUpamAM lIna rahe che. jenA rAgadveSa saMpUrNa naSTa thayA che te mahAdeva che ane AvuM sthAna sukhadAyaka che. AtmA nirvikalpa upayogathI potAnA pUrNAnaMda svarUpano anubhava kare che. dharma karavAnA ane sAdhanAnAM sAdhano bhinna prakAranAM che. paNa sAdhya to AtmasvarUpa che. ema nizcayanayathI mAnIne sAdhanA karavI. manuSya janma maLyo che to mokSa prAptinA lakSathI sva-AtmA para prema karavAno che. AtmAnuM cidAnaMda svarUpa svAbhAvika che. te pragaTa thAya tyAre AtmA paramAtmA-maya bane che. AtmA zAzvata che. te chedAto ke bhedato nathI e vize jaNAve che ke - bhidyate chidyate naiva na ca kAlena bhakSyate / dravyarupeNa nityo'sti paryAyeNA haya zAzvataH // 134 // AtmasvarUpa svAnubhavajanya che. AtmAno nAza thato nathI. eno caitanya svabhAva zAthata rahe che. Atma darzana mATe gurunA mArgadarzananI AvazyakatA che. te mATe kavi jaNAve che ke - AtmajJAniguroH saMgAda, bodhAyA'tmA prakAzate / guruM vinA na bodhosti guruH sevyaH sumAnavaiH // 140 // 123
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru gamaM vinA jJAnam kadApi naiva jAyate / guru kRpA vinA satyam jJAyate naiva paNDitaiH // 141 // pudgalano rAga choDI devo joIe, A jagata svapnavat che. saMsAranuM sukha sAcuM mAnIza nahi. paudgalika sukhadAyaka padArtho strI, puruSa, varNa, gaMdha, rUpa, sparza vageremAM moTAI javuM nahi. A padArtho sukhane badale pAchaLathI duHkhadAyaka bane che. AtmAne bAhya jagatamAM sukha maLatuM nathI sAcuM sukha Atma pradezamAM che. te jJAnacakSuthI joI zakAya che. AtmA janma jarA mRtyu rahita svataMtra che. sadA nirbhaya, nizcala, nirAkAra, niraMjana, pUrNasvarUpI nirmaLa che. AtmAnuM sAmrAjaya jJAna, dhyAna ane samAdhithI prApta thAya che. AtmAne anAdi kALathI karmo lAgyAM che. eTale potAnuM svarUpa nihALI zakato nathI. zudhdha upayogathI AtmAnubhUti thAya che. kavie bharata cakravartinuM dRSTAMta zuddha upayoga mATe nIcenA zlokamAM jaNAvyuM che. bhAratasya mahAsamrAT bharato rAjya bhogya'pi / Atmopayogato jAtaH kevalI gRha saMsthitaH // 169 // Atmasiddhi mATe mahAbhayaMkara kaSTadAyaka mohano tyAga karavo joIe. tenA kAraNe smRti bhraza thAya che. kavinA zabdomAM A vAta joIe to - mA kuru moha vizvAsaM mohena svA'tma vismRtiH // bhavetyaiva hRdi jJAtvA kuru moha parAjayam // 172 // aneka vRtti rupeNa mohazcite prajAyate / Atmopayoga bhAvena jAyate moha saMkSayaH // 173 // purvakarmanA udaye mohanI tIvratA thAya che tyAre vairAgya bhAvanA bhAvavI joIe. ane AtmAnA zuddha svarUpanuM ciMtana karavuM. aMtaradRSTimAM rAcato AtmA jJAnI che. bAhyadRSTimAM rAcato AtmA mithyAtvI che. jJAnI mukti mATe jIve che. mithyAtvI bhavobhava bhramaNa kare che. Atmazakti jAgRta thatAM mohanuM sAmrAjaya nAza pAme che. jaine AtmA aMge zraddhA che te sAcuM cAritra pAlana karIne avazya mukti pAme che. AtmA sAthe ja prIti karavI ane te ja rIte bIjA AtmAo para premabhAva rAkhavo. AtmAnuM sAmrAjaya zAMti pradAna kare che. sarva jIvo pratye maitrI saguNo pratye Adara ane madhyastha bhAvanA bhAvavAthI AtmAnI zAMtimAM vRddhi thAya che. - krodha mahAbhayaMkara karma baMdha karAve che. teno tyAga karIne samabhAva keLavavo joIe. AtmArthIe koTi (karoDo) kAryo choDIne jJAnIno saMga karavo joIe. 124
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ manamAM rAga dveSa ane saMkalpa vikalpa rAkhavA nahi, tenAthI AtmAne samAdhi maLatI nathI, pachI pUrNAnaMda svarUpano anubhava thato nathI. jJAnIjanonI bhakti ne sevAthI Atma-zuddhi thAya che. tenA pariNAme jJAna thAya che. AvuM jJAna mokSasukhanA kAraNarUpa bane che. jenI prajJA sthira che tevA yogI karmamAM kuzaLa banI Atmasukha meLave che. Atma jJAna sarvasva che. tenAthI pUrNAnaMda prApta thAya che. sarva zaktinA nimittamAM Atmadarzana che. saMsAramAM sArabhUta tatva AtmA che ane AtmA cidAnaMda svarUpa prabhumAM lIna bane to te mukti pAme che. kavie AtmasvarUpane anulakSIne jaNAve che ke saMsAranA saMbaMdho svArthamaya che. putra - patnI, snehIo, saMpatti e AtmAne upayogI nathI. eTale teno rAgamoha choDavo joIe toja AtmasvarUpanI sAdhanA phaLadAyI bane. AtmasukhanI vAta svAnubhava siddha che pachI zAstranA vivAdathI zuM maLavAnuM che. ? ema vicArIne AtmAnA sukhamAM pravRtta thavuM joIe. jaDanA rAgathI krodha, mAna, mAyA Adi durguNomAM AtmA baMdhAya che tethI svasvarUpa pAmI zakato nathI. saMsArI jIvone Adhi, vyAdhi ane upAdhinI pIDA che, to te jANIne Atma sAdhanAmAM joDAvuM joIe. AtmA mATe darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA che te vize kavi jaNAve che ke - dharma dhyAnaM hRdi dhyeyaM dharma dhyAnasya bhAvanA | yatra tatra sadA bhAvyA dine rAtrau yadA tadA // 311 // sarvathA sarvadA brahmadRSTayA vizvaM nibhAlaya / sarvatra brahmadRSTitvaM dhArayasya sva mukta ye // 312 // ekameva nijA'tmAnaM cintaya svopayogataH / anya sarvaMca vismRtya magnobhava nijA'tmani // 313 // cAra ane bAra bhAvanA bhAvavAthI karmanI nirjarA thAya che. rAta, divasa ane pratikSaNa dharma bhAvanA bhAvavI joIe. zudhdha upayoga pUrvaka potAnA AtmAnuM ciMtana karavuM joIe. bAhya jagatanA padArtho bhUlIne AtmAmAM nimagna thavuM joIe. pramAda tyAga karIne jAgRti rAkhavI joIe. A jagata kArAvAsa samAna che. temAM kaMcana ane kAminIthI baMdhAyelo AtmA karmabaMdha karI bhava bhramaNa kare che. bhavanuM mULa kAmarAga che. jJAnathI kAmarAga naSTa pAme che. pachI AtmajJAna thavAmAM avarodha thato nathI. sAtvika AhArathI sAtvika jJAna prApta thAya che. vAsanAno nirodha e moTuM tapa che. cittano AhAra 125
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvicAro che. vANIno AhAra subhASaNa che. ziSTa vacana bolavAM devone paNa durlabha manuSya janma maLyo che to eka kSaNa paNa pramAda karyA vagara AtmAnA uddhAramAM pravRtti kara. karmAdhIna mAnava zarIra maLyuM che to teno upayoga Atma sAdhanAmAM levo joIe. AtmAnuM saundarya jANavAthI saMtoSa thAya che. jJAnI puruSo bAhya saundaryamAM moTAI jatA nathI. jaDa padArthonuM saundarya nAzavaMta che. jyAre AtmAnuM saundarya zAzvata che. yAvanna brahma saundarya zyate hi nijA'tmanA / tAvaja'sya saundaryAn moho bhavati dehinAm // 386 // kavie gahana vicAronI sAthe sarva sAdhAraNa janatAne lakSamAM rAkhIne navadhA bhakti mArga paNa darzAvyo che. kavinA zabdo che. AtmanA navadhA bhakti: vinA kiccinna rocate / yasya tasya hi bhaktasya hRdi vyakataH prabhurbhavet // 390 // vividha dharmo ane matonA bhedane bhUlI javA joIe ane jaina dharmanA syAdvAdane mahAna upakAraka mAnIne dharmanuM tattva jANavuM joIe. kavi jaNAve che ke sarvadharmA nadIrUpA jaina dharma mahodadhima / / yAnti sApekSa htyA te cAnAdikAlata:khalu // 425 // jaina dharmo nayaiH sarve ryukto vairATa prabhuH svym| tadaGgaH sarvadharmAH syu rbhASitaM pUrva sUrimiH // 426 // jaina dharmastu vijJeyo vizvadharmo hyataH khalu / sAdhite jaina dharme tu sarvadharmAH prasAdhitAH // 427 // sAgarasya taraMgAye bhinnA na sAgaradyathA / tathA bhinnAna dharmAH syuH jainadharmodadhe khalu // 428 // samudra samAna jaina dharmamAM anya nadIrUpa dharmono samAveza thAya che. kavi lpanA kare che ke jema samudra vagara taraMgo na udbhave tevI rIte jaina dharma vagara anya dharmo nathI ema apekSAe vicAravuM. apekSAthI anya dharmonI satya hakIkatane paNa svIkAravI joIe. sarva karmono nAza thAya tyAre ja AtmA mokSe jAya che. eTale teno nAza karavo joIe. kavie nakArAtmaka zabdomAM AtmA vize jaNAvyuM che 126
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA'haM pRthvI nacAkAza magnirvAyu na vAryaham / nA'haM svargava pAtAla mekohaM vizvasaGga yapi // 447 // nA'haMnaro na nArI vA napuMsako na vedamyaham / avarNo na ca varNo'haM muccanIco na vastutaH // 448 // gRhastho'haM na saMnyAsI sarvarupa virvajitaH / nA'haM rAgo na roSo'haM nA'haM krodho na lobhavAn // 447 // nA'haM mAnaM na dambho'haM nA'haM kAmona vairavAna / na zatru rnAsmi vA mitraM pitA mAtA na bAlakaH / / 450 // vyasana mukta AtmA sukha pAme che. durguNo vyasano ane duSTAcArothI vimukta thayelA AtmAnA jIvanamAM prabhuno divya prakAza pragaTe che. Atma svarUpanI prAptinuM lakSya rAkhIne moha rahita thaI samabhAvathI sAdhanA karavAthI kSaNa mAtramAM Atma svarUpanuM satya darzana thAya che. Atma sAdhanA karanAra manuSya ahaMkAra mamatAnI graMthi bhedavI paDe che. jene samatA meLavI tene tyAga sahaja bane che. jJAna, vairAgya ane Asakti rahita thavAthI samatA AvI eTale mokSa najIka thAya che. AtmasvarUpa sAdhavA mATe sadguruno satsaMga bIja svarUpa che. ityevamA'tmabodhasya bIjaM sadguru sevanam / sarvopAyeSu mukhyaMtattsadguroH pAdIvanam // 514 // adhyAtma vidyAnA abhyAsanA anubhava vize kavi kahe che ke - adhyAtmayoga zAstrANA - mabhyAsAddhayAnato myi| svAbhAvikI samutpannA sphuraNA jJAna sambhavA // 520 // adhyAtma gItAnA para 9 zlokonA sArarUpe evo niSkarSa tAravavAmAM Ave che ke AtmasvarUpa pAmavA mATe mohanIya karmanI sattA naSTa karavI joIe. rAga-dveSa kaSAyano tyAga, bahirAtamanI sthitithI alaga thaIne AtmalakSI thavuM. paugalika padArthonA sukhanI Asaktino tyAga, ratnatrayanI ArAdhanA, guru pratyenI avicaLa zraddhA ane mArgadarzana heThaLa sAdhanA pathamAM prayANa karavuM. AtmasvarUpanuM jJAna samatA ane sahiSNutA, cAra ane bAra bhAvanAnuM dhyAna dharavuM, dehAdhyAsathI mukta thavuM, satya jJAna prApti, navadhA bhakti, AtmA pratye prIti vagere hakIktono samAveza karIne A gItAnI racanA karI che. lagabhaga badhAja zloko svataMtra rIte paNa ciMtana manana karavAthI AtmasvarUpa para prakAza pADe che. /127.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 premagItA AcArya buddhisAgarasUrinuM sAhitya saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM sarjAyuM che. emanI saMskRta sAhityanI gItA kAvyonI racanAo jaina sAhityamAM samRddhinI sAthe navInatA darzAve che. jaina sAhityamAM gItA kAvyono vicAra karIe to temAM AcArya buddhisAgarasUri prathama kakSAnA kavi che. emanAM gItA kAvyono paricaya adhyAtma jJAnanA vArasAnuM sAtatya jALavI rAkhIne AtmonnatikA2ka jIvanapAtheya sarva jIvone mATe pUruM pADe che. 'premagItA'nuM prakAzana I. sa. 1951mAM thayuM che. tenuM vivaraNa A. buddhisAgarasUrie karyuM che. premagItAnA mahatvanA vicAro sArarUpe noMdhavAmAM AvyA che. eka eka vAkya prema vize anero prakAza pADIne AtmaprakAzamAM jyotino kavino svAnubhava hoya tevI prabhAvotpAdaka abhivyakti thaI che. premagItA eTale premanI vyavahAra ane adhyAtmanI dRSTie mImAMsA dvArA AtmapremanuM satya darzana. vizeSa mAhitI nIce pramANe che. jaina sAhityamAM gItA kAvyonI racanA sau koIne jIjJAsA jagADe tevI che. temAMya 'premagItA' zIrSakathI aneruM AkarSaNa thAya che. prastAvanA mAMja paMDita maphatalAla jhaverIcaMda jaNAve che ke jainomAM kalpasUtra, brAhmaNomAM gItA, musalamAnomAM kurAna dharmagraMtha tarIke atiprasiddha graMtho che. yoga, ciMtavana ke raTaNa dvArA AtmAmAM naisargika kriyA lAve che. gItA e paNa raTaNano paryAyavAcaka zabda che. vIsamI sadImAM premanA nAme keTalAka mato ane paMthoe janatAne khoTe mArge dorIne dharmanA nAme adharma tarapha-unmArge laI javAnuM kAma karyuM che tyAre AcArya mahArAje karUNAbuddhithI jIvonA upakAra - kalyANane mATe premagItAnI racanA karI che. pU.A. zrIe vIjApuranA cAturmAsa daramyAna bhaktonA AgrahathI pUrvAcAryonA graMthono AdhAra laIne premano sAco mArga darzAvyo che. A gItAmAM kula 681 zloko che. kavie saMskRta bhASAmAM anuSTupa chaMdamAM racanA karIne premanuM svarUpa ane mahimA gAyo che. madhyakAlIna kAvya paraMparAnusAra ISTadevazrI mahAvIrasvAmIne bhAvapUrvaka vaMdanA karyA pachI graMtha racanAno ullekha karyo che. 128 - praNamya zrI mahAvIraM lokAnAM hita kAmyayA / zudhdha prema svarUpaM yat kiMcit vacmi vivekataH // 1 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra paramAtmAne praNAma karIne bhavya lokanA hitane mATe zudhdha premanA svarUpane kAMIka saMkSepathI kahIza. kavie vIra' zabda prayoga karyo tenuM arthaghaTana nIce pramANe che. vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAd vIra Iti smRtaH // 1 // je karmone vidAre che. mahAna tapasyAthI zobhe che. tapa vIryavaDe yukta hovAthI vIranAmathI jenuM smaraNa karAya che. A rIte vIra zabdanI vyutpattithI artha thAya che. premanA svarUpa vize vizleSaNa karatAM pahelAM tenA paryAyavAcI zabdo icchA, mUrchA, kAma, sneha, mamatva, abhinaMdana ane anugraha che. prema zabda khUba pracAra pAmyo che. tyAre tenA sAcA svarUpane samajavA A gItA kAvya mArga darzAve che. zudhdha prema vize kavi jaNAve che ke yatrAtmA dzyate zudhdhaH saccidAnaMda lakSaNaH / Asakti: yatra naivAsti zudhdha premAsti tatrahi // 2 // jayAM sat cit AnaMdarUpa guNothI temaja lakSaNothI yukta zuddha AtmAnuM svarUpa dekhAya, jayAM pudgalamaya viSayomAM Asakti jarA paNa na hoya tyAMja zuddha prema rahelo che tema jANavuM. Avo prema jinezvara bhagavAna pratye rAkhavAthI AtmA zudhdha brahmarasamaya thaIne paramAnaMdano bhoktA thAya che. premanA be prakAra che. zAzvata ane vinizvara zAzvata prema AtmAnA mULa svarUpanI prApti dvArA che jyAre vinizvara prema paugalika padArtho IndriyonA viSayonI AsaktimAM che je kSaNika che. sarva jIvo pratye aikyatA anubhavIe to te vizudhdha prema kahevAya che. AvA premathI AtmAnA sarva doSono nAza thAya che. zuddha premanuM prayojana darzAvatAM kavi jaNAve che ke - sarvavyApaka rAgeNa nindAdi doSa saMzayaH / prazasya prema puNyAya mokSAya ca manISiNAma // 12 // je AtmA prema - rAgane sarvajagat - vyApI banAve che tene koInI niMdA ke vikathA karavAno doSa hoto nathI. te doSa tevA yogI AtmAmAMthI kSaya pAmI jAya che tethI te prema prazasya che. eTale vakhANavA yogya hovAthI puNya vRddhi mATe ane mokSa sukha mATe paMDitone thAya che. prema eja tapa ane yoga che. premanA svarUpane samajAvatAM mahAdeva ane |129
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArvatInI upamA ApIne kavinI tulanAtmaka dRSTi ne kalpanAzaktino paricaya thAya che. . zudhdhAtmA mahAdevaH satprIti pArvatI zubhA / jIvAnAM deharupeSu maMdireSu virAjate // 17 // zudhdha AtmA teja mahAdeva (kAmadevano trIjA locanathI nAza karanAra) ane sastrIti tene bhagavatI pArvatI mAnavI te banne jIvonA deharUpa maMdiramAM vasI rahyA che. AtmArUpa mahAdeva sarva jagatanA AtmAo upara samAna bhAvarUpa prItirUpa pArvatIne prApta kare che. AtmAmAM AvuM mahAdeva pArvatItva sarvadehadhArI saMsArI jIvomAM sattAthI sahajabhAve anAdi kALathI raheluM che. AtmA mahAdeva thavA yogya che ane tenI jJAna cetanA sarva prANI pratye vAtsalyarUpa bhAva rAkhanArI hovAthI pArvatIrUpe che. devaguru ane dharma pratye zuddha premane samarpaNanI bhAvanA hoya to tenuM phaLa mukti sukhanI prApti che. dayAdharmanuM pAlana, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane parigraha Adi niyamonuM pAlana Atma anubhave che tenA pAyAmAM prema che. pariNAme bhavya jIvone devaguru ane dharma upara prema utpanna thAya che. satya jJAna ane viveka dRSTi hoya tyAre ja prema pragaTe che. premadharma atigahana che tenA vize kavi jaNAve che ke - .. agamya: prema dharmo'sti kecit jAnanti yoginaH / jAnatAmapi lokAnAM kazvitaM yAti vastutaH // 25 / / manuSyalokamAM jIvone prema dharma samajI zakAya tema nathI. koIka yogI loko tene jANe che. temAM paNa jANanArAmAM paNa koIka yogI te premadharmanA svarUpane prApta kare che. yogI paraSonA cittamAM vizadhdha prema pragaTe che kAraNa ke teo mana, vacana ane kAyAthI dhana, patnI, putra, parivAra, rUpa, raMga, gaMdha, sparza AdithI moha pAmelA nathI. premathI zraddhA pragaTa thatAM satcAritranuM sAmarthya Ave che. zuddha premIo nirvikalpa premano anubhava kare che. Avo prema prApta thAya pachI bIjuM kazuM ja prApta karavAnuM rahetuM nathI. jIvAtmA potAnA zuddha svarUpane jANe che eTale nirvikalpa AnaMda sAgaramAM sadA rasalIna bane che. sAcA prema vinAnuM lagna kAyA lagna che. prema joke maunabhAvavALo hoya to paNa hRdayanA dvArathI pragaTe che. jyAM divya prema nisarga bhAvathI ja pragaTe che tyAM pratijJAnI jarUra rahetI nathI. sAcA premamAM hukamanI jarUra nathI. paramAtmA mahAvIra svAmIe zuddhapremathI caMDakauzikane pratibodha karyo hato tenuM ciMtana karavAthI prema kevo che te samajAze. veraverathI zamatuM nathI 130)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ premathI zame che. duSTavairI paNa premathI mitra bane che. prakRti pramANe premanA traNa bheda sAtvika, rAjasI, tAmasI che. zuddha premI dAnanA badalAnI AzA rAkhato nathI. satapuruSo vrata pAlana kare che temAM prema kendra sthAne che. prema AkarSaNa rUpa che. prema AtmAmAM vyApaka che. dhUrti prema ane premaceSTAo chetaravAnI mAyAjALa che, tyAM prema nathI. premayogIoja premanI parIkSA kare che. sevA ane vaiyAvacca dharma premathI thAya che. prema pravRttino A mahAmaMtra che. dharmarUci e premano paryAyavAcI zabda che. deha, lakSmI ane kAma vAsanAmAM satya prema nathI. satya premathI maha nAza thatAM mana vacana ane kAyAnA yoganI pavitratA pragaTa thAya che. premamAM guNAnurAga che. zudhdha premathI Arogya prApti, nirbhIkatA, kaleza, nAza thAya che. premIo jagatane prabhumaya dekhe che. dehabhAva naSTa thatAM sAco prema pragaTe che. maithunarUpa prema mohanA udayathI che te sAco prema nathI, paNa paraspara sahajabhAvathI AtmAnI aikayatA pragaTe te zuddha premanI zobhA che. premanA prakAronuM vizleSaNa karatAM kavi jaNAve che ke - sthUlaM sUkSmaM bhavet prema svArthikaM pAramArthikaM / daizikaM vyApakaM bodhya mUrtAmUrtamapekSayA // 85 // premamAM apekSAthI aneka prakAra che. skUla, sUkSma, svArthika, pAramArthika, daihika, vyApaka, mUrta, amUrta vagere premanA bhedo che. premagItAnI vividhatAno vicAra karIe to kavie yoga sAdhanAnA saMdarbhamAM SaTacakranI vigato ApIne ema jaNAvyuM che ke tenA dvArA satyaprema pragaTe che. mULAdhAracakra, svAdhiSThAna cakra, nAbhipradezamAM AveluM maNipura. padmarUpa hRdayakamaLamAM raheluM anAhata cakra, anAhata cakranI uparanA bhAgamAM soLa pAMkhaDIvALuM vizudhdhacakra ane brahmaraMdhramAM raheluM AjJAcakrathI zudhdha prema pragaTa thAya che mATe A cakrane AdhAre dhyAna-jApa AtmAno vikAsa thAya che. kavie yogadRSTi samuccaya graMthamAM jaNAvelI ATha dRSTine AdhAre premanI ATha bhUmikA vizenI mAhitI ApI che. mitrA tArA balA dIprA sthirA kAntA prabhA parA / nAmAni yoga STinAM lakSaNaM ca nibodhata // 13 // (yo.da.sa. pA. 22) mitrA tArA, balA dIkhA, sthirA, kAntA, prabhA ane parA A yathArtha nAmavALI yogadaSTio che jenuM lakSaNa have pachI kahevAmAM Ave che te tamo sAMbhaLo. A 131
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhisAgarasUrie A dRSTine premanI bhUmikA nAma ApIne guNasthAnakanI sAthe tulanA karIne AtmAno vikAsa keTalo thayo che ane thaI zake te aMge prakAza pADayo che. premanI prathama bhUmikAmAM kAma che ane tene kAraNe rAga dveSa ane yuddhanA bhAva rahe che. vaLI temAM phala prAptinI paNa abhilASA rahelI che. bIjI bhUmikAmAM premamAM kAmavikAra rahelo che chatAM sAdhu purUSonAM darzana ane saMgatinI bhAvanA hoya che. * ahIM premI potAno svArtha sAdhavA prayatna kare che tema chatAM lokApavAdanA bhayathI potAnA vartanane niyamamAM rAkhe che. trIjI bhUmikAmAM kAmamAM paraspara rAga rahelo che, ane cittanI prasannatAno anubhava thAya che. premanI pravRtti kaMIka zuddha ane kaMIka azudhdha hoya che. dharma kriyA, tapa, japa, AdithI paudgalika sukhanI apekSAnI sAthe mokSa sukhanI abhilASA paNa rahelI hoya che. cothI bhUmikAmAM AtmA bhedajJAna vaDe satya prema keLave che. AtmA, paramAtmA, karmasaMbaMdha, pudgala padArtho vagerenuM jJAna prApta karIne sAco Atmaprema jANe che. A premamAM IcchAyoga ane zAstra yoga mahatvanA che. yogadaSTi samuccaya graMthamAM icchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthya yoganA svarUpanI mAhitI che. AgamAnusAre anuSThAnAdi kriyA karavAnI icchAvALA jijJAsujJAnIne paNa pramAdathI dharmavyApAra karavAmAM skUlanA thAya, kAlathI vikalatA thAya. pheraphAra thAya tene icchAyoga kahevAya che. jJAnanA tIvra bodhane laI zakti anusAra apramAdI evA zrAvakano zAstrAnusAre akhaMDa je dharma vyApAra tene zAstra yoga kahevAya che. zaktinA prAbalyapaNAthI vizeSa prakAre zAstramAM AtmakalyANa mATe je je yoganA rastA batAvyA che tene paNa ulaMghana karavAno viSaya che jeno tene sarva yogamAM pradhAna evo sAmarthya yoga kahe che. traNayoganI saMkSipta mAhitI premanI bhUmikA samajavA mATe mArgadarzaka bane pAMcamI bhUmikAmAM zrutajJAna ane cAritra dezathI ke sarvathI varte che. AtmA dharma pravRttimAM joDAya che ane nivRttirUpa cAritra bhAva grahaNa kare che. A bhUmikAmAM AtmA samakti dRSTivALo ane guNAnurAgI bane che. chaThThI bhUmikAmAM vizuddha prema che ke jemAM AtmasvarUpanI prAptinuM lakSa 132]
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ raheluM che. rAgadveSa rahita AtmA svAnubhava sthitie pahoMce che. sAtamI bhUmikAmAM AtmAnuM zudhdha cAritra che. apramatta bhAvamAM rahIne ArAdhanA kare che. nirvikalpa dharma dhyAnamAM lIna bane che. AThamI bhUmikAmAM AtmA zuddha upayogathI zukala dhyAnamAM ekarUpa banIne cAritranI ArAdhanAthI ghAtI karmono kSaya karIne kevaLajJAna ane kevaLadarzananA zuddha paryAyone upajAve che. pachI Avo AtmA mokSe jAya che. cothI bhUmikAmAM gurukRpA ane bheda jJAnathI AtmA apurnabaMdhaka samyakdarzananI sthitimAM hoya che. sAtamI bhUmikAe pahoMcelo AtmA apramatta guNa sthAnakano kahevAya che jyAM sudhI apramatta dazAvALuM zuddhacAritra prApta na thAya tyAM lagI zudhdha prema varte che. tenI upara apUrva karaNarUpa pUrNa Atmika zuddhatA prApta thatAM pariNAme Atma zudhdhatA jAgatAM AtmA kevaLajJAna yogane prApta kare che ane tethI tevo AtmA deva-manuSyAdithI pUjaya tIrtha svarUpa premayogI bane che. kavie premanA vizleSaNamAM lokadaSTi ke vyavahAranI sAthe AtmasiddhinA AdhArarUpa mArgadarzaka vicAro paNa vyakta karyA che. gItAne anurUpa rahasyamaya - tattvadarzI vicArothI A gItA samRddha che. zuddha premathI ja sarva prANIomAM potAnA sarakhI gaNanA hoya che. zuddha premathI ja paramAtmAnuM prAgaTaya thAya che. premamAM dAsatva ke moTAI, rAgadveSa, saMkalpa, vikalpa nathI hotA. maMtranA saMdarbhamAM prema vize kavi jaNAve che ke - OMkAra: sarva varNeSu prema rupo'sti sarvathA / hI zrI kI maMtra varNAste prema vyaMjaka zakatayaH // 91 // OMkAra sarva varSomAM premarUpa (praNava) maMtra sarvathA pahelo che ane hUMkAra, zrakAra, kalakAra varNamaMtra svarUpa hoI premanAM prakAza karanAra zakti svarUpa che. premayogIo premathI ja sarva jagatane priya gaNe che. navadhA bhakti paNa premathI ja saphaLa thAya che. AtmA purUSa samajo ane prakRtine strI samajo. prakRti prIti svarUpa vaDe vyApaka AtmAmAMja rahela zudhdha premathI zudhdha bhAva pragaTe che. mohanA vikAramAM prema nathI te vAtano svIkAra karo. lekha, pratijJA, hAvabhAva, mIThAM vacanamAM prema nathI.pUrvabhavanA saMskArathI prema thAya che, bhagavAna sAcA prema vinA prasanna thatA nathI. prema e alaukika ane vacanAtIta che. huM ane tuM nA bheda nathI tyAM prema che. guru ziSyanA saMbaMdhomAM paNa prema rahelo che. premathI maitrI ane maitrIthI samAdhi prApta (133
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. AvI samAdhi eTale AtmAnubhUti. paudgalika vastupratyeno prema atyaMta tuccha che. paripakva prema vyApaka bane che. premanA vicAra karatAM premanA AcArathI vadhu lAbha che. guru kRpA vinA prema saMbhavato nathI. zudhdha prema eja satkarma che. premanA samAgamamAM prema chupo raheto nathI. zudhdha premathI cittanI ekAgratA thAya che. premayogI bhaktoe bhagavAna mahAvIranA vRttAMtanuM dhyAna dharavuM ane guNagAna gAvAM joIe. premI bhaktone prema gItA ApavI. nAstika ane zraddhAdhinane premagItA ApavI nahi. ziSyane zudhdha zraddhAvAnuM banAvIne prema gItA ApavI joIe. sagurunA premI bhakto premagItAnA pravacananA adhikArI che. sarva samarpaNa karIne premayoga sArthaka karavo. premInA saMgamAM premaatapaNuM prApta thAya che. zuddha prema e vairAgya che. prema vinAnI kriyA nakAmI che. premIo AtmAbhimukha banatAM paramAtmApada tarapha gati kare che. mRtyu thAya to paNa premImAM hRdaya bheda thato nathI. dehAdhyAsanA vismaraNa vinA zuddha prema thato nathI. premI AtmA pravRtti karavA chatAM lapAto nathI. premayajJa sarva zreSTha che. premanI sAta bhUmikA che. prathama svArtha mizrita, bIjI premanI pravRttimAM phaLanI AzA, trIjI premIjanonI paraspara cittanI aikyatA ane prasannatA, cothI bhedajJAna vaDe AtmAno bhAva zuddhabhAva pragaTavo, pAMcamI premIo zruta ane cAritrane dezathI varte che, chaThThI - prema zuddha Atma svarUpamaya bane che, sAtamI apramatta yogavALuM cAritra zuddha nirvikalpamaya dharmadhyAnamAM AtmA varte che. sAtabhUmikA pachI AThamI bhUmikAvALo premI tIrthakara kevaLI thaIne sarva jagatane mokSa prAptino upadeza Ape che. zudhdhapremI maraNAMta kare paNa jaina dharmano tyAga na kare. mahAvIrano jApa sarva jApamAM ziromaNi che. maraNa kALe paNa jIvAtmAno udhdhAra kare che. jaina saMgha ane Agama upara prema rAkho. bhakti yoganI sAdhanAmAM sarvayoganI sAdhanA che. amRtatulya premathI karUNA pragaTe che ane ajJAnatA dUra thatAM prakAza jayoti pragaTe che. zuddha prema vinAnA manorAjyavALAne kyAMya zAMti nathI. kSamA e pRthvIrUpa che tema prema paNa pRthvI samAna che. sAcA premathI AtmAnuM anaMta sAmarthya prakAze che. zuddha premathI svarga ane azuddha premathI narakagati thAya che. sUryodayathI kamaLa khIle che. tema zudhdha premathI citta khIle che. Atmika prema mokSa mATe che. devaguru ane dharmano prema parama padane Ape che. premagItAnA upasaMhAramAM kavi jaNAve che ke - mayA tadanusAreNa prema gItA pradarzitA / mahAvIra prabhoH patnI yazodA premarupiNI // 663 // A premagItA meM pUrva purUSanA karelA bhaktiyogane anusAra darzAvI che. 134
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM bhagavAna mahAvIra paramAtmA premasvarUpa che. temanI patnI yazodAdevI prema rUpiNI AtmapariNatirUpe jANavI. bhagavAnazrI mahAvIra devanA zrImukhe bhavyAtmAnA uddhAra mATe premagItA upadeza karAyelI che. tenA sUkto sarva AgamomAM gUMthAyelA che. te paraMparAe eTale sudharmAsvAmInA ziSya-praziSyanI paraMparAe eTale sudharmAsvAmInA ziSya-praziSyanI paraMparAe gavAtI AvelI che. teno uddhAra zrImAna jainAcArya sarvazAstra samudra pAraMgata bhagavAnazrI yazobhadra sUrIzvarajIe bhaktiyogamAM prema bhakti prakaraNarUpe uddhAra karyo hato te artharUpa che. bhakti yogano bodha karanArI, muktinI vahana karanArI, paropakArathI uddhAra pAmelI A premagItA pAMcamA ArAmAM sarvatra vijayavaMtI varto. 681 zlokamAM racAyelI prema gItAmAM premanI vaividhyapUrNa mAhitI ApIne AtmasvarUpa vikAsa dvArA mukti mATe te mATenA vizudhdha ane satya prema svarUpano saMskRta bhASAmAM zlokabaddha, saraLa zailImAM paricaya ApavAmAM Avyo che. prema aMgenI kavinI vizleSaNa zakti viSayavastune spaSTa karIne tAtvikavAta tarapha lakSa doravAno prayatna karyo che. jaina gItA kAvya tarIke saMskRta bhASAnI A kRti namUnedAra banI che. kAraNa ke prema vizenI vizada vizleSaNa karavAnI kavinI caturAI AtmArthI janone mATe tathA sarva sAdhAraNa janatAne paNa premano khoTo bhrama, AbhAsa, mAyAjALa dUra karIne satyaprema tarapha dhyAna kendrita karavuM joIe to ja Atmonnati hAtha veMtamAM che. AnaMdaghanajInA rUSabhadevanA stavananI paMktiono saMdarbha paNa vicArI e to kavinI vicAradhArAne paNa sahaja sAdhya bane che. ''prIta sagAI re jagamAM sahu kare re, prIta sagAI na koI, prIta sagAI re nirUpAdhika kahI re, sopAdhika dhana khoI' prema gItAnA paricayamAM keTalAka zlokono ullekha karyo che. ahIM dRSTAMtarUpe bIjA zlokonI sArtha noMdha ApavAmAM AvI che. prema parIkSyate prema yoginA parayA vidA / parAyAM bhAsate satya premNaiva sakRtiH // 56 // prema yogIo parA zreSTha bhAvanA vaDe satya premanI parIkSA karI zake che. zreSTha bhASAmAM satya premamaya vacano bolAya che. satya premathI AtmAmAM sAcI sthiratA Ave che. sevA bhaktirbhaveta premNA vaiyAvaccaM tathA zubham pravRtInAM mahAmantrI nivRttInAM tathA dhruvam // 57 // 135
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanA sarva jIvAtmAonI sevA-bhakti-vaiyAvacca vagere zubha anuSThAnanI pravRtti premathI ja thAya che. temaja prema pravRtti ane nivRttino nizcaya mahAmatra che. duSTa kAmo nayatrA'sti tatraprema prkaashtaa| dharmya prema jagaddharma sthApakaM sarva zaktitaH // 61 // jyAM duSTa kAmavAsanA na hoya tyAM satyapremano prakAza thAya che. jyAM dharma saMbaMdhI prema hoya te AtmA sarva sAtvika zaktithI yukta thaIne jagatamAM premayukta dharmanI saMsthApanA kare che. daSTavA parasparaM nRNAM yat sukhaM jAyate hRdi / premaiva tattu saMbodhyaM nirapekSaM sadA'bhavam // 73 // manuSyone eka bIjAne joIne - maLIne hRdayamAM je sukha upaje che tene ja prema jANavo. tevA premane prApta karIne huM sadA apekSA vinAno thAuM. zudhdha premaNi saMjAte samaH sarvatra jAyate / AtmA'bhinnaM bhave tatra prAkaTayaM paramAtmanaH // 87 // jyAre AtmAmAM zudhdha prema pragaTa thAya che tyAre sarvatra jagata jaMtu upara samabhAva jAge che. ane tyAre ja AtmArthI abhinna evuM paramAtmAnuM svarUpa pragaTa bhAve AtmA potAnAmAM anubhave che. mohamAna vikAreSu prema kiMjhcan na vidyate / Atma premojjvalaM mantraM kecijjAnanti paMDitAH // 105 // moha mAna AdinA vikAromAM jarApaNa satyaprema hoto nathI. temaja Atma premarUpa ujjavaLa maMtrane koIka paMDitoja jANe che. hAvabhAveSu naikAntaM naikAntaM miSTa bhASaNe / prema naisargikaM nRNA magamyaM vartate svayam // 115 // hAvabhAvarUpa ceSTAmAM prema. hoya tevI ekAMtatA hotI nathI. temaja mIThA vacanamAM paNa prema hovAnI ekAMtatAM nathI paraMtu manuSyomAM sahaja svabhAve rahelo prema svayaM samajavo agamya che. sarva jIvaiH saha prema maitrI bhAvAya jAyate / tataH samatva saMlAbhAt samAdhi rjAyate satAm // 155 // sarvajIvo sAthe je prema thAya te maitrI bhAvane mATe ja thAya che. te maitrI bhAva samatvanI prApti mATe thAya che. samatvathI saMta puruSo samAdhi pAme che. AtmAsu prema sAmrAjyaM dehe kAmasya ca sphuTam / AtmapremNA rasAnandaH kAmena duHkha koTayaH // 245 // 136
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM premanuM sAmrAjya sattA rahelI che. dehamAM kAmanuM sAmrAjya-sattA pragaTa dekhAya che. AtmA premathI zAMta rasano AnaMda anubhave che. kAmathI dehaduHkhanI koTino anubhava kare che. devalagna gurorlagnaM zudhdha premNA prakalpate / __ bhaktAnAM naranArINAM muktaye dharma bhAvatAH // 308 // deva sAthe tathA guruo sAthe zuddha prema vaDe lagna karavA sarva-jAti-jJAti - varNa kuLavALI strIo ane puruSone avazya kahyuM che. kAraNake tevAM lagno je strIo hoya ke purUSo hoya teonI muktine mATe dharma bhAvathI thAya che. zudhdha prema prabhu sAkSA dantaryAmI pravartate / bhaktAnAM hRdi saMvedyo jainadharmaH sa ucyate // 431 // je zudhdha prema che te sAkSAt premInA aMtaHkaraNamAM paramAtmA prabhu rahelA che tema samajavuM. vastutaH te ja premabhAva bhaktonA hRdayamAM anubhavAya che. te premaja satya jainadharma kahevAya che. zudhdha premI svamaMtavye prApnoti na parAbhavam / premasaMskAra sAmarthyAt kArya sidhdhikarobhavet // 562 // je zudhdha premI AtmA che te potAnA maMtavyomAM kadApi paNa parAbhava nathI pAmato. kAraNake premanA je saMskAro tene prApta thayA che tenA sAmarthyamAM kArya siddhi ja thAya che. deva prema guroH prema dharma prema ca muktidam / vijJAyate mahAvIrabhakto yAti paraM padam // 645 // devaguru ane dharma upara je bhavyAtmAne prema thAya che te mukti ApanAro thAya che. tethI bhagavAna mahAvIranA bhakato paramapadane pAme che ema pratyakSa anubhavAya 10 AtmadarzanagItA adhyAtmavidyAnA vaividhyapUrNa vicArono rasAsvAda karAve tevI Atmadarzana gItA-A. buddhisAgaranI jJAna, kriyA ane yoganA triveNI saMgamamAM AtmAnA zuci snAnano anupama lhAvo levAnI suvarNamaya kSaNa prApta karAve che. tenI racanA amadAvAdamAM mAsakalpa daramiyAna bhavyAtmAone AtmadarzananI siddhi thAya ane tenA dvArA jIvonuM kaMIka kalyANa thAya tevA hetuthI saM. 1965nA 137.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeTha suda terasane budhavAre karI hatI. A Atmadarzana gItA graMtha AtmAnA zudhdha caitanyane dekhADanAra che. jene AtmAnuM darzana thAya tathA A graMthanuM samAdhipUrvaka adhyayana karI jIvanamAM utAre to te trIjA athavA cothA bhave mukti pAme che. kavie saMskRta bhASAnA anuSTupa chaMdamAM 182 zloka racyA che. zIrSakano vicAra karIe to temAM Atma, darzana ane gItA ema traNa zabdo che. A traNa zabdo para mahAkAya graMtho racAyA che ane vidvAnoe vividha prakAranI kRtio racI che. te uparathI AtmatatvanI mahattA samajAya che. vizvanAM tamAma dharmomAM AtmA vize ciMtana ane manana karavA lAyaka vicAro pragaTa thayA che. jJAna, kriyA, tapa yoga jevAnuM AlaMbana laIne sujJa mahAtmAoe pracaMDa puruSArtha karIne mAnavajanmamAM Atmadarzana-svarUpanI prApti karI manuSyajanma saphaLa karyo che. A graMthamAM mukhyatve AtmadarzananuM svarUpa, Atmadarzana kevI rIte thAya, Atmadarzana vinA jIvone kevA anartha thAya te viSe vicAro vyakta karavAmAM AvyA che. A. bRdhdhisAgarasUrie gItAnA zlokonuM vivecana karIne tatvajJAna viSayaka kaThina vicAradhArAne saraLa ne sugrAhaya banAvavAno puruSArtha karyo che. maMgalAcaraNanA prathama zlokamAM devaguru ane dharmanI stuti karavAmAM AvI che. jaina sAhityanI paraMparAmAM iSTa deva gurunI stutithI graMthAraMbha karavAnI praNAlinuM anusaraNa thayuM che. praNamya paramAtmAnaM yogidhyeya sanAtanam / dharma devaguruM natvA vacmi satyAtma darzanam // 1 // AtmAnA darzananuM mAhAtmya jaNAvatAM gurudeva kahe che ke AtmAno darzanaM zreSThaM sarva pApa praNAzakam / darzyate yena sa tattvaM darzanaM tadhdhi kathyate // 2 // AtmAnuM darzana zreSTha che. sarva pApano nAza karavAmAM samartha che. te sat tattva je zaktithI jaNAya te darzana nizcayathI kahevAya che. Atmadarzana prApta karanAra mahApuNyavaMta AtmAo alpakALamAM ja mukti sukhanA bhoktA bane che. eTale 84 lAkha jIvAyonimAM paribhramaNa karatA AtmAe mAnavajanma prApta karIne Atmadarzana mATe ja purUSArtha Adaravo te ISTa che. sahajAnaMda zudhdha caitanya svarUpa AtmajJAna prApta karanAra vyakti alpakALamAM mokSa prApta kare che. AtmadarzanarUpa samyaSTa AtmadRSTi che. ahIM yazovijayajI upAdhyAyajInA paramAtmA darzana vizeno zloka saMdarbha tarIke Apyo che. 138
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ cidAnandaM mayaM zudhdhaM parovAya nirAmayam / anaMta suNa saMpanna sarva saM. vivarNitam II 8? I (pA. 21) muktAvasthAmAM AtmA nitya, jJAna, darzana, cAritrarUpa, cidAnaMdamaya pUrNa ane zudhdha svarUpamAM anaMta avyAbAdha sukhano niraMtara bhoktA hovAthI ane paudgalika sarvasaMga vinAno hovAthI roga zoka rUpathI para eTale pudgalanI pIDA vinAno che. AtmasvarUpanI dRSTirUpI amRta dRSTi vaDe AtmAne lAgelo mohano tApa nAza pAme che. tyAre kalyANakArI Atmadharmano udaya thAya che. AtmAe ajJAna, mithyAtva, avirati, kaSAya ane azubhayogarUpa kRSNapakSa samAna anaMta kALa vItAvyo che. paNa A nimitto dUra thatAM samakita prApta thAya eTale bIjanA caMdra samAna AtmadarzananI AchI jhAMkhI thAya che. kavie kRSNa pakSa ane zukala pakSanA rUpaka dvArA Atmadarzana vizeno mahatvano vicAra pragaTa karyo che. nizcaya nayathI AtmA siddha-buddha svarUpa che ema jaNAvyuM che. AtmAnuM ajJAnapaNuM samyaka jJAnarUpI sUryathI naSTa thAya che. AtmAe bAhya dRSTithI jovAne badale AMtaradRSTithI jovuM joIe. AtmAno zudhdha dharma pragaTa thAya che tyAre sthiratA Ave che ane bAhyadRSTimAM levAto nathI. jene Atmadharma oLakhyo che te kadI paNa durgatimAM jAya nahi. kavie ASADhAbhUtinA daSTAMta dvArA AtmadharmanI prAptino ullekha karyo che. kurmAputra gharamAM rahevA chatAM kevaLajJAna pAmyA. AtmadaSTine koI rokI zakatuM nathI. uparokta daSTAMta dvArA vicAravAnuM ke ASADhAbhUti ane kurmAputrae AtmAnA sahaja svarUpano AMtarika dRSTithI sAkSAtkAra karyo che. AtmA potAnA asaMkhyAtA pradezomAM rahelo che. te zuddha dRSTi, sthiratA ane dhyAnathI anubhava karatAM jJAna, darzana ane cAritrarUpa AnaMda mahodadhi svarUpa anubhava kare che. AtmA caMcaLatAne dura kare to ja sthiratAmAM praveza pAmI zake. aMtaraMgamAM sthirabhAva rahe te mATe jagatanA sarva jIvo pratye premamaya banavuM joIe. teno upAya che maitrI, pramoda, kArUNya ane mAdhyastha bhAvanAnuM AlaMbana. Atmadarzana karanAra vyaktie sau prathama pAMca mahAvrata ahiMsA satya, asteya abrahma ane aparigraha tathA rAtribhojana-abhakSyAdino sarvathA tyAga karavo jarUrI che. IzvaranuM dhyAna, sadguruno upadeza, anekAMtavAdanuM pramANa, naya-nikSepanuM jJAna hoya to AtmasvarUpanuM darzana thAya che. sarvaprakAranI paudgalika pariNatino tyAga AtmadarzanamAM upakAraka che. AtmA arUpI che paNa tenA jJAna guNa vaDe sarva padArthone jANe che. AtmasvarUpanA darzana 139
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe sat cAritravAna jJAnI gurunI upAsanA ane AjJA anivArya che. pUrva bhavanI ArAdhanA ane saMskArothI paNa Atmadarzana thAya che. AdrakumAranuM dRSTAMta vicAranuM samarthana kare che. nayavAdane samajIne paNa AtmasvarUpa prApta thaI zake che. A gItAmAM jagatano kartA koNa che evA carcAspadane gahana praznano samAveza karyo che. naiyAyiko ane vaizeSiko Izvara jagatano kartA ane jagatamAM sarva sthaLe vyApta che ema mAne che. Izvarane jagatanA kartA mAnavAnI jarUra nathI. jIva dravya ane jagata anAdi che. jIva zAzvata che. kartA ane bhoktA e pote AtmA che temAM Izvara nimitta nathI. dhAraNA dhyAna yogavaDe temaja samAdhirUpa zudhdha zubha mArga vaDe AtmA paramAtmApaNAne avazya prApta kare che. ema sarvajJa bhagavaMtoe zubha rIte jaNAvyuM che. puNya karmathI zAtA vedanIya karmano zubha baMdha paDe che. paNa te puNya muktinA kAraNa mATe thatuM nathI. jJAna dvArA Atmatattva ane paramAtmA svarUpanA AlaMbanathI AtmAnubhava thAya che. karma nirjarA thatAM muktino mArga mokaLo bane ahaMkAra bhAvano tyAga karIne potAnA AtmasvarUpa dharma sAdhavA yogya che. AtmAno je zudhdha dharma che tenI prApti mATe A vinA bIjo mArga nathI ahaM ane mam e ja sakalpa duHkhanuM kAraNa che. eTale te chUTe to Atmadarzana thAya. Atmadarzanano upAya aMtaramukhI thavAno che. je kriyA dharma saMbaMdhI thAya te AtmaguNanI uttarottara vRddhi karanArI thAya che. kriyA bAhyathI karavA chatAM aMtaraMgamAM Atma zudhdhatAno upayoga rAkhIne karAtI hovAthI AtmadarzanamAM upayogI che. atyaMtarabhAvamAM upayoga hoya to avazya Atmadarzana thAya che. AtmA kevo che te vize jaNAvyuM che ke vastu svarUpathI huM AtmA zuddha svarUpamaya hovAthI nizcaya nayathI janma maraNathI rahita tathA saMkalpa vikalpathI rahita ane sarva saMzayathI rahita chuM. jaDa padArtho ke pudgalone paravaza thavuM te duHkha che. Atma svarUpane AdhIna thavuM te sukha che. je krodha vinAno hoya, ahaMkAra vinAno, mAyA ane lobhano nAza karato hoya te brahmajJAnarUpI sUryathI bAhyabhAvamaya ajJAnarUpa aMdhakArano nAza kare che. ane te phaLa svarUpane pAme che. AtmasvarUpa jANyA pachI tene prApta karavAno purUSArtha Adaravo joIe. A mATeno mArga yogano che. yoga eTale mokSamAM saMbaMdha karAve tevI kriyA. - mana, vacana ane kAyAthI je azubha pravRtti jIvone karma baMdhamAM laI jAya che teno tyAga karIne AtmAne mokSamAM laI jAya temAM joDavo te sAco yoga che. samyaka jJAna kriyAmAM niSThAvaMta saMto samatArUpa zudhdha jaLathI abhiSeka karIne bhaktirUpI puSpothI mahezvaranI pUjA karIne AtmAnuM samarpaNarUpa yajana kare che. zreSTha 140|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ premarUpI vAjiMtra ane satyarUpa ghaMTAne vagADIne Atma samAdhimAM zudhdhatA prApta thAya eTale paramAtmasvarUpa darzana thAya che. kavie sattva rajasa ane tamasa prakRtinA saMdarbhadvArA AtmA vize jaNAvyuM che. tamas prakRtivALo pramAd Arta-raudra dhyAnathI ane rAjasvALo pAMca IndriyonA viSayanI AsaktithI tiryaMcagatimAM jAya che. sAtvika prakRtivALo AtmA saraLa hovAthI devaguru ane dharmanI bhaktithI AtmasvarUpano prakAza pAme che. Icchita bhogya bhogano tyAga hoya tyAM mAnasika tapa jANavuM temaja sarva kArya karatAM karatAM paNa teno phaLanI icchAno je tyAga thAya te mahAna sarvottama samajavo. AtmadharmanA rAgathI bAhya rAga nAza pAme che. Atma svarUpanuM sAmyatva bhAve AlaMbana karatAM mahAna rAga paNa naSTa thAya che. zuddha vyavahAranA AlaMbanathI AtmasvarUpa pragaTabhAve zudhdha thAya che. syAdvAdanA siddhAMta vize jaNAvyuM che ke astitA nAstitA Adi svarUpavaMta je dharmo che te sarve dareka dravyaguNa paryAyomAM apekSAthI pratiSThita che evo mata dharAvanAra darzanane syAdvAda darzana kahevAya che. sarva jagatanA sidhdhAMtono abhyAsa karIne teno paramArtha apekSAe vivekathI jANIne samyak jJAna, darzana, cAritra guNonuM sthAna ratnatrayIthI yukta AtmA vibhu che ema jANavuM. sarvatra brahma bhAvanI niSThA vaDe dhyAnamAM unmanI bhAvane pAmIne yogIzvaro nizcala nityabhAve rahetA zivapadane prApta kare che. kavinI yoga sAdhanAnuM A vicAramAM pratibiMba joI zakAya che. OM so Mno jApa ekAgratApUrvaka karavAthI karmono nAza thAya che ane paramAtmA svarUpane jotAM AtmA temAM ekarUpa bane che AtmAnI zodha karavA bahAra rakhaDavAnI jarUra nathI. AtmA jJeya che. temaja sadA dhyAna karavA yogya che. je AtmAnuM dhyAna kare che tene kalpavRkSanI peThe sarvavAMchita Ape che AtmAnI zodha mATe bAhya bhAvomAM bhramaNa karavuM nirarthaka che. sarva vidyAmAM AtmavidyA zreSTha che. A jagatamAM bhAva tapa vaDe sarva vyAdhio nAza pAme che ane AtmajJAnanA pratApathI sarva saMpattio prApta thAya che. AtmajJAna mATe khoTA tarka vitarka karavAnI jarUra nathI. sarvajJa bhagavaMte tenuM svarUpa batAvyuM che te rIte gItAmAM jaNAvyuM che mumukSu sAdhakoe jinAjJAne AdhIna rahIne AtmajJAna mATe prayatna karavo joIe. lakSyamAM ekAgratA rAkhavAthI nirmaLa pada maLe che. apramatta dazAne pAme tyAre sahajAnaMda prApta kare che. AtmA 141
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavie 178mA zlokamAM jaNAvyuM che ke A Atmadarzana gItA graMtha AtmAnuM zuddha caitanya dekhADanAra che ane jene AtmAnuM darzana thAya tathA A graMthanuM samAdhipUrvaka paThana karI jIvanamAM utAre te trIjA athavA cothA bhave muktine pAme che. 182 zloka pramANe Atmadarzana gItA jaina darzana zAstranA mULabhUta sidhdhAMtone kendramAM rAkhIne racAI che. jIvamAMthI ziva banavAno mArga anekAnta vAda, karmavAda, AtmAnI nityatA ane zudhdha paramAtmA svarUpa, jagatanA kartA, nayavAda, yoga, sAdhanA, paudgalika sukha, Adi viSayone lagatA zloko dvArA jaina darzananA sidhdhAMto AtmAne mokSamArganI sAdhanAmAM kevI rIte upayogI thaI zake te vize vicAro vyakta thayA che. vivecanamAM dRSTAMto Agama graMthanA saMdarbho uparAMta kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya, upA. yazovijayajI, adhyAtmayogI AnaMdaghanajI, devacaMdrajI uparAMta gItA-upaniSad vedanA vicArono paNa ullekha dvArA darzana zAstranA gahana vicAronuM dohana karIne zlokabaddha nirUpaNa karyuM che. jaina gItA kAvyamAM emanI A kRti gItA nAmane sArthaka kare che. kAraNa ke temAM bhagavaMtanI vANIno mahimA gAvAmAM Avyo che. keTalAka ciMtana ane manana karavA lAyaka zloko anuvAda sAthe noMdhavAmAM AvyA che te Atma ramaNatA mATe upakAraka bane che. zudhdha dharme praviSTo'haM dhyAna dhairya prabhAvataH / prAbalyaM moha zatroH kiM durgatau yena bhrAmyate // 14 // huM zudhdha dharmamAM peTho chuM tyAre dhyAna ane dharmanA prabhAvathI mane moharAjAnuM prabaLa sainya dugartimAM kaI rIte bhamAvI zake tema che? Atma yogasya sAmarthyaM mapUrve hi vilokayate / bharatarSiryena saMprApta kevalajJAna mAskaram // 20 // AtmayoganuM sAmarthya kevuM apUrva che je AtmayogathI bharatacakrI gRhastha hovA chatAM kevaLajJAna sUryane pAmyA hatA. mitra bhAvazca jIveSu pramodaH sajjaneSu ca / kRpAdaSTizca dIneSu mAdhyasthaM bhAva yecchumaM // 26 // sarva jIvo upara mitrabhAva, sajjano upara pramoda bhAva tathA dIna-duHkhI jIvo upara kRpAbhAva ane adharmI upara mAdhyastha bhAvane sArI rIte dhAraNa kara. 142
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAgaprabhoH zradhdhA, bhaktyA tdgunnsevnmH| kSamA zocaM ca svAdhyAya mAtmadarzana hetavaH // 30 // vItarAga paramAtmA uparanI zraddhA tathA bhakti vaDe temanA guNone prApta karavA kSamA, zauca, svAdhyAya vagereno abhyAsa te Atmadarzanane prApta thavAmAM vizeSa kAraNarUpa che. Atmaiva paramAtmeti bhaavnaa'nndkaarinnii| Atmadarzana prAptavyartha bhAvanIyA mumukSubhiH // 39 // AtmA paramAtmA che tevI bhAvanA ApaNane AnaMda upajAvanArI che. temaja AtmadarzananI prApti mATe mumukSu janoe te bhAvanA niraMtara bhAvavI. anubhAvyaH sadAtmA vai jJAninA zAntacetasA / mohamAyAM parihyatya deyA daSTiH sadAtmani // 47 // zAMta cittavALA mahAjJAnI purUSoe mohamAyAno tyAga karIne sarvadA AtmasvarUpano anubhava temAM ekAgrabhAve dRSTine sadA sthira karavI te AtmadarzananA upAdAnanuM khAsa kAraNa che. yaH kartA karmaNAmAtmA hartA sajIva uccate / kartA hartA vAtmA nAnya: zopa para: pramu: | 48 I/ je AtmA potAnA karmano kartA hoya te ja teno bhoktA ke hartA thAya che tethI te AtmAne jina kahevAya che. jyAre potAnA karmano kartA bhoktA ane hartA svayaM hovAthI anya koI paNa tene sukha duHkha ke mukti ApavA samartha nathI. AtmajJAnAgninA karma prapaMce dahyate dhruvam / AtmajJAna sadA'rAdhyaM tyaktyopAdhi vibhAvakam // 60 // AtmasvarUpanuM jJAna jayAre pragaTa thAya che tyAre te AtmajJAnarUpI agni vaDe nizcayathI sarvakarma prapaMca baLIne bhasmIbhUta thAya che. AthI vibhAvamaya sarva upAdhine choDIne haMmezAM AtmajJAnanI ArAdhanA karavI. samyak zruta samAlambya Atma dharma samAzraya / mobhArAma sopAsyaH soDahaMgApana tattvarI / 64 sampTam zratano Azraya laIne Atmadharmano Azraya karavo. tattvano rAjA AtmArAma evA jApa vaDe sadAya ArAdhanA yogya che. 143
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmArAme parAbhaktiH para brahmaNi magnatA / pUrNAnandamayaH pUjyo mahAdevaH svarUpabhAk // 109 // je potAnA AtmArAmamAM zreSTha bhaktivaMta hoya ane parama brahmamAM magna hoya te AtmA pUrNAnaMda svarUpamaya pUjya mahAdevanA svarUpano bhoktA thAya che. dhyAna yogena gamyo'haM sarva zakti niketanaH / mohabhAvaM kSayaM nItvA svAde jJAnAmRtaM svayam // 112 // huM AtmA dhyAnayogathI jANavA yogya chuM. sarva zaktinuM maMdira chuM... mohabhAvano kSaya karIne svayaM huM jJAnarUpa amRtanuM pAna karI rahyo chuM. yajanti jJAna dIpena zudhdharupaphalena ca / parAtmamaGgala prAptyai kurvanti bhAva maMgalam // 124 // jJAnarUpI dIpaka vaDe je paramAtmAne pUje che tema ja zuddha svarUpamaya phaLa vaDe pUjA kare che temaja A2tI maMgala dIpaka vaDe paramAtmAnuM je yajana pUjana kare che te AtmAne bhAva maMgalanI prAptine mATe thAya che. OM soshaM brahmajApena sarva karma vilIyate svAtma parAtmanoraikyaM tasmin daSTe parAtmani // 158 // sohaM brahmarUpa maMtrano jApa karavAthI sarve karmo vinAzapAme che. temaja paramAtmA ane ApaNA AtmAnuM aikya thAya che, eTale paramAtmAnA svarUpane jotAM AtmA temAM laya thAya che. AtmA jJeyaH sadA dhyeyaH svadruvad vAcchitapradaH / kimartha bAhyabhAveSu bhramaNaM hi nirarthakam // 167 // AtmA jJeya che temaja sadA dhyAna dharavA yogya che je AtmAnuM sadA dhyAna dhare che tene kalpavRkSanI peThe sarva vAMchita Ape che. AtmAnI zodha mATe bAhya bhAvomAM bhramaNa karavuM nirarthaka che. sarva vidyAsu zreSThA yA vinA niSphalAH kriyA / AtmavidyA sadArAdhyA dularbhA janma koTibhiH // 168 // sarvavidyAmAM AtmavidyA sarvottama che. AtmavidyA vagaranI karelI sarva kriyA nirarthaka che. kroDo janmanA abhyAsathI paNa AtmavidyAnI prApti thavI te ati durlabha che. mATe haMmezA AtmavidyA ArAdhavA yogya che. anekAntavAda ane nayavAda nA saMdarbhathI Atma darzananI puSTi karatAM jaNAvyuM 144
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ alaM mithyA vivAdena jJAnaM sarvajJabhASitam / anekAnta nayAt sidhdhi: bhASitA jJAna yogibhiH // 170 // AtmajJAna saMbaMdhI khoTA tarka vitarka ke vivAdanI jarUra nathI. AnuM jJAna sarvajJa bhagavaMtoe kevI rIte karavuM te jaNAvyuM che. te jJAna yogI bhagavaMtoe anekAnta nayathI tenI siddhi thAya te samajAvyuM che. svasamaya vihAreNa gantavyaM mokSa sammukhaM / sAdhya binduH sadAtmA vai smAraM smAraM kSaNe kSaNe // 172 // mumukSue kSaNekSaNe saMbhALIne AtmAnuM sAdhya biMdu rAkhavuM paraMtu AnI pravRtti potAnA siddhAMtane anusarIne karI mokSa mATe prayatna karavo. Atmadarzana gItAmAM AcArya buddhisAgarasUrie zlokonA vivecanamAM yazovijayajI, upA. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya, adhyAtma yogI devacaMdrajI ane AnaMdaghanajI vijayalakSmIsUri, A. sidhdhasena divAkara, umAsvAtisvAmI vagere pUrvAcAryonA graMthono saMdarbha laIne AtmasvarUpano paricaya karAvyo che. jainetara graMtha bhagavadgItAnA zlokono paNa tulanAtmaka rIte upayoga karyo che. A vivecanamAM tattvanA gaMbhIra vicArone saraLa banAvavA mATe kathAnuyogano Azraya laIne keTalAMka dRSTAMtono samAveza karyo che. bharata cakravatI, (pA. 43) ASADhAbhUti (pA. 49) zrIkAMtanI kathA (pA. 78) AdrakumAra (pA. 178) gautamabuddhanI karma vizenI laghukathA (pA. 146) paMcataMtra siMha zizu kathA (pA. 154) Atma darzana mATe IdranI kathA (pA. 237) vagere kathAo dvArA vivecana rasasabhara banyuM che. jJAnasAra, anubhavASTaka, devacaMdrajI ane AnaMghanajInAM stavananI paMkitao, tattvArthasUtra, bhagavatI sUtra, uttarAdhyayana sUtra, bhaktAmara stotra, vagerenA saMdarbhothI AtmadarzananA vicAronuM samarthana karavAmAM AvyuM che. A. buddhisAgaranuM daSTibindu samanvayavAda hovAthI guNagrAhIdRSTithI anya darzananA vizvavikhyAta graMtha bhagavadgItAnA zlokonI saMkhyA paNa noMdhapAtra che. maitrIbhAva ane mitra samAna saune gaNavAnA vicAranA samarthanamAM gItAnA zlokanI paMkti nIce pramANe che. 145
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmaupampena sarvatra, samaM pazyati yoDarjunaH / pA. 105 jagata ane karmavize gItAnA zlokono saMdarbha ApIne AtmA karmano kartA ane bhokatA che. ema jaNAvyuM che. na kartRtvaM na karmANi lokasya sRjati prabhuH / na karma phala saMyogaM svabhAvastu pravartate // 1 // nA datte kasya vityAyaM na ca sukRtaH vibhuH / JajJAnenA vRta jJAnaM tena mulyanti khantavaH // 2 (pA.126) paramAtmA jagata ke koI jIvone banAvatA nathI ke nAza paNa karatA nathI. tema jIvone puNya ke pApa paNa Izvara ApatA nathI. jIvoe karela puNya pApanA phaLane paNa Izvara ApatA nathI. tevA karmano saMbaMdha paNa jIvo sAthe joDatA nathI. paNa te te jIvo potAnA karelA puNya pApane anusAre temanAmAM svayaM svabhAvathI tevA prakA2nI buddhi pravarte che. AtmA vize gItAno zloka nIce mujaba che. nityaM sarva gataH sthANura valogya sanAtana: // z|| (pA. 219) AtmA sadA achedya, adAhya, abhIMjAyelo nahi sukAyelo nitya svasvarUpamAM vyApaka sattAe sarvagata sthANuMnI jema acala anAdi che. Atmadarzana karavA mATe paudgalika padArthonI Asaktino tyAga karavo joIe. hemacaMdrAcAryanA zlokano saMdarbha ApIne A vicAranuM samarthana karavAmAM AvyuM che. kare che. achedyo'yamadAyoya makladyo'zoSya eva ca / yatrAnyatvaM zarIrasya vaisardazyAccharIriNaH / dhanabandhu sahAyAnAM tatrAnyatvaM na durvacam // 1 // pote jemAM jIvana sudhI rahevAno che te zarIra paNa potAthI AtmAthI juduM ane bheda svabhAvavALuM jovAya che to pachI dhana bandhu ane sahAyakonAM judApaNA mATe zuM vicAra karavAno ? (pA. 38) yazovijayajI upA. AtmA vize jaNAve che ke 146 zudhdhAtma dravya mevADahaM zuddha jJAna guNo mayA (pA. 39) A vivecanamAM keTalAMka sUtrAtmaka vAkyo tatvajJAnanA rahasyane pragaTa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasya ta virati: jJAnanuM phaLa virati che. sva para vyavasAyi vijJAnaM pramANam / sva ane parano nizcaya karanAruM jJAna te pramANa che tenA pAMca prakAra mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna che. anAditvAnnirguNatvAtparamAtmAyam vyayaH / anAdi ane nirguNa satva rAjasa ane tAmas guNa prakRtithI rahita avasthita svarUpamaya paramAtmA che. zreyaH sarva nayajJAnaM vipulaM dharma vAdataH / brahmasad jagad mithyA yad draitaM tad brahmaNorupam // brahma eka ja satya sad che. tethI anya je dekhAya che te jagata mAyArUpano mithyA prapaMca ja che. je egaM jANaI te savyAM jANaI je savyAM jANaI te egaM jANaI. je AtmA eka padArthane jANe che te sarvane jANe che. je sarvane jANe che te ekane jANe che. vItarAgo vimuccate vItarAga vicintayan / vItarAganuM dhyAna karanAro potAnA sarva mohAdi karmono vinAza karIne vItarAgapadane pAme che. tatvamasi - je paramazuddha paramAtma svarUpa che te tuM ja che. nIvo maiM zivonAyate / (pA. 99) zudhdhAtma dravya mevAda zudhdha jJAno muLAnam / (pA. 104) AtnI vaccena sarvatra samaM pazyati yorjIMnaH / (pA. 105) samo'haM sarva bhUteSu ne me draSAM'sti na priyaH / (pA. 106) utpAda vyaya dravya yuktaM sad / jemAM navA paryAyo thatA hoya, junA naSTa thatA hoya ane dravyatvapaNe dhruva hoya te padArtho cetana ke jaDa hoya to paNa te sadvidyAmAnatva dharmavaDe yukta hovAthI kavacit nityAnitya dharmavaMta jANavA. Atmadarzana gItAmAM AtmAnuM svarUpa jANavA mATenI paramopakArI vicAra dhArA vyakta thaI che. vizvanA vividha dharmomAM AtmasvarUpa pAmavA mATe vizada vicAraNA thaI che. temAM A. buddhisAgarasUrie jainadarzana anusAra Atmadarzana 147
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavA mATe gItA dvArA eka avicchinna zAzvata mArga darzAvyo che. saraLa saMskRta bhASAne anupa chaMdamAM gItAnI racanAne vaLI A. budhdhisAgarasUrinI vivecana zailIthI A gItA kAvya jaina sAhityanI gauravavaMtI sAMskRtika bhUmikAmAM aitihAsika mUlya dharAve che. 11 AgamodhdhAraka zrImad sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. zrI jaina gItA (saMvata 1931-2006) arvAcIna jaina sAhityanA ane vIsamI sadImAM jainAcAryomAM prathama paMktinuM sthAna dharAvanAra, AgamodhdhAraka, Agama samrATa, bahuzruta, zrutajJAna saMzodhaka ane sarjaka, Agama maMdiranA sthApaka pUjaya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajInA nAmathI bhAgyeja koI ajANa haze. pU.zrIno jIvana paricaya caturvidha saMghane mATe dRSTAMtarUpa che. zrI jaina gItAnA sarjaka tarIke ane emano saMkSipta paricaya Apyo che. kapaDavaNajanA gAMdhI kuTuMbanA zeTha zrI maganalAla bhAIcaMda ane dharmapatnI zrI jamanAbAInA parivAranA panotA putra zrI hemacaMdrae ja ApaNA lokalADIlA ne mAnItA pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI. bAlyAvasthAthIja sAhasa priyatA satyAgrahI, nIDaratAnA guNono udbhava thayo hato. pitAzrIe jaina kuLanA dhArmika saMskAronuM siMcana karIne guNavRddhimAM yogadAna karyuM hatuM. hemacaMdranI icchA saMyamamArga svIkAravAnI hatI eTale mAtAe mANekabAI sAthe lagna karAvI dIdhAM. emanA moTAbhAI maNilAle pU. zrI nItivijayajI pAse dIkSA aMgIkAra karI te prasaMgathI emanA hRdayamAM vairAgyanI bhAvanA vadhu utkaTa banI. aMte saM. 1946mAM pU.zrI jhaverasAgarajI ma.sA pAse dIkSA aMgIkAra karIne hemacaMdra kanakasAgara nAmathI alaMkRta thayA. dIkSA pachI emanA sasarAnI khaTapaTane kAraNe korTamAM hAjara thayA. korTamAM spaSTavaktA samAna jubAnI ApI ane korTanA cukAdA pramANe vAlI tarIke kapaDavaNajamAM sAdhuveza choDIne rahevuM paDayuM. tyAra pachI punaH (lImaDI mukAme saM. 1947mAM pU. jhavera sAgarajI pAse dIkSA svIkArIne AnaMdasAgara nAmathI vibhUSita thayA. saM. 1948mAM gurU zrI jhavera sAgarajI kALa dharma pAmyA hatA. gurunA kALa dharma pachI hiMmata na hAratAM abhyAsamAM pragati karI. roja 500 zlokono svAdhyAya karavAno niyama hato. pAlImAM cAturmAsa karIne ThANAMgasUtra vAMcyuM. loko emanA jJAna ane vyAkhyAna zailIthI pratibodha pAmyA hatA. pU. zrIe labdhivijaya ane kAMtivijaya sAthe rahIne jJAnopAsanA karI 148]
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. udepuramAM muni AlamacaMdajIno paricaya thayo hato. saM. 1960nA jeTha vada10nA roja amadAvAdamAM paMnyAsa padavI thaI. nItivijayajI, maNivijayajI (dAdA) ane AnaMdasAgarajInI tripuTI sAdhu samAjamAM jANItI thaI hatI. saMvata 1974mAM pU.zrIne AcAryapadathI alaMkRta karavAmAM AvyA ane tyAra pachI jIvananI aMtima kSaNa sudhI AcAryapadanI sArthakatA thAya te rIte vitAvyuM hatuM. suratanA cAturmAsamAM vallabhavijayajI, haMsavijayajI, buddhisAgarajI Adi sAthe saMparka ane satsaMga thayo hato. suratanA rA.bA. jhaverI nagInacaMda jhaveracaMda tathA anya zrAvako para badanakSIno kesa cAlato hato temAM jaina sAdhu tarIke korTamAM jubAnI ApIne potAnA cAritra jIvana ane sAdhutvanI pratibhAthI nyAyAdhIza paNa prabhAvita thayA hatA. pU.zrIe zrI jainAnaMda pustakAlaya, ratnasAgara jaina vidyAzALA, zrI devacaMda lAlacaMda jaina pustakodhdhAraka phaMDa, zrI Agamodaya samiti, ratalAmamAM zrI rUSabhadevajI kezarImalajI peDhInI sthApanA, jAmanagaramAM zrI vardhamAna tapa AyaMbila khAtu, deza virati ArAdhaka samAja, surata, zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgama maMdira, surata, Agama maMdira, pAlitANA vagere saMsthAonI sthApanA ane tenA saMcAlana mATe phaMDa ekatra karavAnI pravRttimAM sahayoga ApIne ratnatrayInI ArAdhanA ane zrutajJAnanI prabhAvanAmAM preraka banyA hatA. kezariyAjI, aMtarIkSajI, bhopAvara, mAMDavagaDha vagere tIrthonI rakSA ane vikAsamAM mArgadarzaka banyA hatA. cha'rI pAlita saMgha, pratiSThA, aMjana zalAkA, upadhAna tapa, zrutajJAna prasAra, Agama vAcanA, sAdhu saMmelana, saMvatsarI caturthI-be tithinI carcA-vAda, vagere dvArA jina zAsananI prabhAvanAmAM nimittarUpa banyA hatA. saMvata 1987mAM pU.zrInI preraNAthI amadAvAdamAM jaina sAhityanuM pradarzana yojavAmAM AvyuM hatuM. te vakhate jarmana leDI DaoN. kAujha pU. zrInI mulAkAta ane pradarzana joIne kahyuM hatuM ke "A mahApurUSa to jainonI jaMgama lAyabrerI che." saMvata 2002 thI emanI tabiyata bagaDI ane tyAra pachI avAra navAra taMdurastI sArI rahetI na hatI. saM. 2006nA vaizAkha vada-pAMcamane zanivAre pU.zrI kALadharma pAmyA hatA. surata - gopIpurAmAM kALadharma thayA pachI emanI samAdhi sthaLa - gurumaMdira nirmANa karavAmAM AvyuM che. vIsamI sadInA mahAna jayotirdhara - sAhityasarjaka tarIke gauravavaMtu sthAna dharAvanAra pU. sAgarAnaMdasUrIzvarajI hatA. pU.zrIe 222 saMskRta - prAkRta kRtionI racanA karI che. 43 gujarAtI kRtio 149
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ pragaTa thayela che. 80 graMthonI prastAvanA lakhI che. 177 graMthonuM saMkalana - saMpAdana karIne jaina sAhityanA suSupta vArasAne hIrA-mANeka ane motInA tejarUpI puMjathI jhaLahaLato rAkhavAnuM puNya kArya karyuM che. A je emanuM sAhitya caturvidha saMghane mATe jJAna prAptinA amogha sAdhana samAna che. emaNe gujarAtImAM stavana, sajjhAyonI paNa racanA karIne zuddha jJAnamArganI sAthe bhaktimArganI prarUpaNA karIne pU.zrInA haiyAmAM rahelI bhakti bhAvanA paNa tenA dvArA sAkAra thaI che. aMtima samaye traNa divasanuM anazana, padmAsana, dhyAnastha mudrA, zrutajJAnanI apUrva prIti, satyavAdI, zAstrAbhyAsa dvArA zAsana prabhAvanA ane rakSA, aneka sAdhu-sAdhvI ane zrAvaka-zrAvikAone potAnA pratibhAzALI vaktavyathI dharmAbhimukha karavAnI utkaTa zakti, nIDaratA, kartavyaniSThA jevA guNothI emanuM jIvana sau koIne mATe paramapAvana gaMgAsnAna samAna jIvana zuddhi mATe nimittarUpa banyuM che. saMsAramAM paribhramaNa karatA, TenzanamAM jIvatA mArgathI vyuta thayelA lokone emanuM caritraguNo ane kAryapadhdhati jIvanano sAco ne zAzvata mArga dekhADe che pariNAme jIvAtmAne ArAdhanAthI zAMti prApta thAya tema che. pU.zrInuM AgamamaMdira ane saMskRta-prAkRta ane gujarAtI sAhityano vAraso sau koIne mATe vyaktitva ghaDatara ne vikAsa mATenI bhUmikA pUrI pADe che, te dRSTie emano pArthiva deha nathI paNa emano divyAtmA mAnava hRdayamAM paramocca sthAne ciraMjIva smRtirUpa sthAna dharAve che. pU. zrIne koTI koTI vaMdanA karIne emanA guNonI ne zrutajJAna bhakti-upAsanAnI anumodanA karuM chuM. vizeSa to emanI gItA kAvyanI kRtinA vAMcanathI pratibhAdarzana thaze. jaina dharmanA zrutajJAnanA vArasAnA saMrakSaka, uddhAraka ane pracAraka pU. sAgarAnaMdasUrIzvarajInuM sAhitya saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM upalabdha thAya che. emanI pUrva janmanI zrutajJAnanI ArAdhanA prabaLa-jJAnano kSayopazama paNa ghaNo ucca koTIno hovAne pariNAme emane tAtvika graMthonI sAthe sarvasAdhAraNa janatA paNa jJAnAmRtAsvAda mANI zake tevI kRtio paNa bheTa dharI che. jaina gItA kAvyonI vividhatAmAM pU.zrInI zrI jaina gItA kAvyanI racanA ucca koTInI che. bhagavadgItA zrIkRSNa bhagavAnanA vAkya tarIke manAya che paNa A jaina gItA vItarAganI vANIno paripAka che. jainone to AtmA mukhya rAkhIne ja nAnImoTI ArAdhanA-sAdhanA-tapa Adi karavAnAM che. tethI AtmAnuM hita kaI rIte thAya 150
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ te vAta sarvadA vicAravAnI che. AtmAnA hita mATe atyaMtara tapanA prakArarUpe svAdhyAya che. AvI mUlyavAna ne mahAna upakAraka svAdhyAya karavA mATe jaina gItA che. pU.zrInI gItAnA paricayanI vigato nIce pramANe che. A graMthanI racanA saM. 2004mAM thaI che. mULagraMtha sAgarAnaMdasUrIzvarajIe racyo hato. tyAra pachI pa.pU. gacchAdhipati AcAryazrI mANijyasAgarasUrinA ziSya zatAvadhAnI vartamAnamAM AcAryapadAlaMkRta lAbhasAgarajIe vyavasthita karIne pragaTa karavAmAM zrutajJAna bhaktino apUrva utsAha darzAvyo che. jaina gItAnI racanA saMskRta bhASAmAM thaI che. temAM 36 adhyayananA 1379 zloka che, be zloka upasaMhAra rUpe che eTale kula maLIne 1381 zloka pramANa gItA che. uparokta saMkhyAvALA zlokonA vicAronA saMdarbhamAM jaina darzananA 2200 graMthono AdhAra levAyo che. vividha viSayone sparzatA adhyayananI mAhitI nIce mujaba che. prathama adhyayananA 16 zlokomAM arihaMtanuM varNana, bIjA adhyayananA 16 zlokomAM sidhdha paramAtmA, trIjA-adhya. 16 zlokomAM AcArya, cothA adhya. 16 zlokomAM upAdhyAya, pAMcamAnA 18 zlokomAM sAdhu, chaThThAnA 17 zlokomAM samakita, sAtamAnA 16 zlokomAM jJAna, AThamAnA 17 zlokomAM cAritra, navamAnA 25 zlokomAM tapa, e pramANe prathama nava adhyayanamAM deva guru ane dharma svarUpa jainadharmamAM pracalita ne ArAdhavA lAyaka navapadano mahimA gAyo che. navapadamAM arihaMta ane siddha pada deva-prabhu samAna che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhu guru samAna che. jyAre samakita, jJAna, cAritra ane tapa e dharma samAna che. A adhyayananA zloko jaina darzanamAM AtmA-paramAtmasvarUpa prApta kare te mATe ArAdhavA lAyaka che. nava padano krama jaNAvIne tenuM svarUpa samajAvyuM che. adhyayana 10 thI 18mAM anukrame navatattvanuM varNana karavAmAM AvyuM che dazamAnA 19 zlokomAM jIva, agiyAra mAnA 20zlokomAM ajIva, bAramAnA 30 zlokomAM puNya, teramAnA 31 zlokomAM pApa, caudamAnA 22 zlokomAM Azrava, paMdaramAnA 30 zlokomAM saMvara, soLamAnA 31 zlokomAM baMdha, sattaramAnA 35 zlokomAM nirjarA ane aDhAramAnA 38 zlokomAM mokSa tattvavizenI vigato jaNAvI che. uparokta adhyayana dvArA navatattvanI mAhitIthI jIva ane jagatanA gUDha rahasyane samajavA mATe mArgadarzana maLe che. vizvanA vividha dharma-paMtho ane matavAdIoe jIva ane jagatanA astittva vize avanavA mato 151
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pragaTa karyA che. temAM jaina darzana pramANe AtmAnI aMtima zAzvata sthiti mukti che ane jagatanA jIvonI sukhaduHkhamaya paristhitinuM kAraNa zubhAzubha karma che. darzana zAstranI mAnyatAo vize A adhyayananA vicAro mULabhUta sidhdhAMta tarIke sthAna prApta kare che. A navapadamAM tenA traNa vibhAganuM jJAna AtmArthIjanone mATe jANavuM jarUrI che. heya - tyAga karavA lAyaka puNya, pApa, baMdha, Azrava. ya - jANavA lAyaka jIva ane ajIva upAdeya - AdaravA lAyaka saMvara, nirjarA, mokSa. adhyayana 19 thI 23mAM sarvavirati (saMyamonA pAlana mATe pAMca mahAvratonuM svarUpa varNavyuM che. ogaNIsamA adhyayananA 40 zlokomAM ahiMsA dharma, vIzamAnA 36 zlokomAM satya, ekavIzamA 38 zlokomAM asteya, (corI na karavI) bAvIzamAM 37 zlokomAM brahmacarya, tevIzamAM 37 zlokomAM aparigraha, ema pAMca vratonA vicAro jaNAvyA che. mokSa prAptino rAjamArga saMyama che. te dRSTie pAMca vratonuM svarUpa Atmonnati mATe ananya preraka che. jaina dharma niyamabaddha ane tyAga pradhAna che teno ati sUkSma vicAra A prakAranA vratapAlanamAM rahelo che. jaina darzananI anya darzanonI tulanAmAM mahAna vizeSatA che. adhyayana 24 thI 30mAM sAta kSetranA vicAro darzAvyA che. covIzamAMnA 50 zlokomAM jinapratimA, pacIzamAnA pa1 zlokomAM jinacaitya (daherAsara) chavvIzamAnA 67 zlokomAM jJAna, sattAvIzamAnA 72 zlokomAM zramaNa (sAdhu), aThThAvIzamAnA 72 zlokomAM zramaNI (sAdhvI), ogaNatrIzamAnA 80 zlokomAM zrAvaka ane trIzamAnA 75 zlokomAM zrAvikA vizenA vicArono samAveza karyo che. A sAtakSetramAM dAna puNya karmanirjarA dvArA samakita prApti ane mukti mATe mArga khullo kare che ane aMte AtmA svasvarUpAnusaMdhAna karI zake che. adhyayana 31 thI 33mAM anukrame 36 zlokomAM deva, 36 zlokomAM guru ane 36 zlokomAM dharma vizenI mAhitI che. adhyayana 34 thI 36mAM anukrame samyakdarzananA 57 zloko samyaka jJAnanA 38 zloko ane samyaka, cAritranA 109 zloko che. eTale ratnatrayInuM svarUpa darzAvatAM A traNa adhyayana saMyamajIvananA arkasamAna - ArAdhavA lAyaka che teno mahimA gAyo che. jaina gItAnA viSayonI mAhitI jaino mATe nitya smaraNa paThana-pAThana karavA 152
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya che. darzana zAstranA vicAronuM svarUpa sahaja sAdhya nathI. jJAna mArganI jaTilatA dUra karavAno purUSArtha thAya to bhakti karatAM paNa vizeSa gatithI AtmAnI pragati thAya temAM koI zaMkA nathI. kavinI gItA kAvyanI racanA vize paNa keTalIka mahatvanI lAkSaNiktAo jaNAI Ave che. pratyeka adhyayananA AraMbha ke aMtamAM koIne koI rIte 'jaina' zabda prayoga karIne tenuM gaurava prasthApita karyuM che. udA. jainaH sAva nina zAstra thareH pramIta: (pA. 6) naina:syAt pApamIhastata phadda manute pApa muktAna munIzAn / (pA.17) jJAti jainatva manuttara tad / (pA. 23) matveti puNyapathamRttu bhave sa jainaH / (pA. 32) jaino zva: vRkSetranu savA mokSAya saMvega bhAm / (pA. 56) kavi tarIkenI vizeSatAmAM emanuM vRttavaividhya paNa noMdhapAtra che. anuSTupa, vasaMtatilakA, zArdUlavikrIDita, mandAkrAMtA, bhujaMgaprayAt, vaMzastha troTaka, dhrutavilaMbita vagere chaMdono prayoga karyo che. temAM anuSTupano vadhu prayoga jovA maLe che. pU. sAgarAnaMdasUrIzvarajI saMskRta bhASAnA prakAMDa paMDita hatA. emanI gujarAtI kRtio jeTalI lokabhogya che teTalI saMskRta kRtio nathI paNa A kRtio emanA pAMDitya ane jJAnarasikatAne kAraNe ahobhAvapUrvaka paThana-pAThana mATe AvakAradAyaka banI che. IzvaralAlajInI gItAmAM jaina darzananA siddhAMtono samAveza thayo che. kavinI jJAnopAsanA anumodanIya ane anukaraNIya che. jJAna vagara siddhi nathI ema kahIe tyAre eTaluM nizcita che ke tattva darzananA siddhAMto AtmasAt karyA vagara bhava bhramaNa aTake nahi. ema kahevAya ke gItA sAhityanA sArabhUta tattva tarIke jJAnamArganI upAsanA dvArA AtmAnI mULa sthiti ke asala svarUpa siddha-buddha cidAnaMda thavA mATeno rAjamArga prApta thAya che. jaina gItA e siddhinuM sopAna che. kavinI saMdhi samAsa yukta zailI durbodha che chatAM jJAna mArgano purUSArtha niSphaLa nIvaDe tema nathI. lakSmI ane sarasvatI sahaja prApta thatI nathI te mATe athAk parizrama Avazyaka che eTale zailInI jaTilatAne dUra karavAthI jJAnaprApti 153
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI zake che. saMdhi-samAsa pracura zailI kavi pratibhAnuM lakSaNa che. udA joIe to - darzayanta zvaturdaza vandetA'cAryavaryAn / zAnta manasA 'saMgo'bhava jJAnavAn / naiyatya miSTe'tulahetutAM dadhuH / statattvabhUtavibhUtirna matA'tmano'nyaiH / kuryAdindriya kopAnAdimanaM mokSadhva hetuM paraM / dharmArtha pApa pratiSedha kAraNaM mahAvratoccArata darhazikSaNam / devAdyarcA divatso'nugata vimalagA lekhayeta pustakAni / saMsAra samudravAhanira to anadera sau / bhaviSya tastIrthaMkaro tardatat nijApta vargasya / vastrAnna pAno prakRti pradhAnaM / prazaMsAna parastulyA prayo'pyArhatAH / zailInI vizeSatAnA udAharaNarUpe uparokta padyAMzo noMdhapAtra che. chaMdane anurUpa ucita zabdonI pasaMdagI karIne padyanolaya sAdhya karyo che te paNa kavinI kAvyakalAnuM eka mahatvanuM lakSaNa che. gItAnAM adhyayano pUrNa karyA pachI 'zrI Agama mahimA' darzAvatA zloko - che vartamAnamAM je kaMI jJAnamArganI kRtio sarjAI che temAM Agama graMthono AdhAra rahelo che. kavigata zailInI vizeSatA vastu pratipAdana karavAmAM mahattvanI gaNAya che. dezakA dvividhe dharme jinanAma prabhAvataH / nRtvAro'tizayA khAte sura sAdhyona viMzatiH / (adhya.1-5) artha : jina nAma karmanA prabhAvathI be prakAranA dharmanA dezaka che, janmathI ja cAra prakAranA atizayavALA devanirmita ogaNIsa atizayavALA arihaMta paramAtmA hoya che. kaivalye tvekAdazaiva catustriMzat sadA'rhatAm / mAyAvino na tAn dhartu bhIzAstAdaza rupiNaH / artha : kevaLajJAna vakhate agyAra atizaya, ema arihaMta paramAtmAne haMmezA cotrIza atizayo hoya che. mAyAvIo tevA prakAranA te atizayone dhA2Na karavA samartha nathI. 154 (adhyAya-1) A be zlokamAM bhagavAnanA 34 atizayano ullekha karavAmAM Avyo che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinezajanma vratakevalAnta kRbhUmimekSyA'maladarzanADhayaH / jJAvA parva muninAtha vaparivatti sahAnar Bra (adhya-3)(upajAti) arthaH jinezvara bhagavAnanA janma, vrata, kevaLa nirvANa kalyANakavALI bhUmi joIne, nirmaLa darzananI saMpattivALA (sUtrArtha jJAtA) padane yogya jANIne pUjya AcArya bhagavaMta bIjA aneka sAdhu bhagavaMtonI sAthe AcArya pade abhiSeka kare che. ekAdazA'cAra mukhyAnupAGgau papAtikAdInidazadvayeca / pa sUtrI zIvAni mUrta vaturkha gharatIvravudhdhi: 20 . (adhya.4) artha AcAra mukhya che evA (AcArAMgAdi) agiyAra aMga, papAtika Adi 12 upAMga, cha cheda sUtra, dazaprakIrNaka (pannA) ane mULa cArane tejasvI buddhivALA upAdhyAya bhagavaMta dhAraNa kare che. syAt samyakatvaM paMcadvibhedaM mukhe hyupAzAntijaM ghaTikAyugmaM saptaprakRti vinAzya paraM punaH / kSAyika mitaranminnaM mizrAt SaDAvalikAH paraM sAsvAvaMcAt vema? mizrAnuM parikIritam I8 (adhya. 6) artha : samakita pAMca prakAranuM che. temAM paheluM be ghaDI pramANanuM upazama samakita, bIjuM sAta prakRtinA kSayathI thanAruM kSAyika samakita, trIjuM samyakatva mohanIyanA udaye thanAruM kSAyopathamika samyakatva, cothuM utkRSTathI paNa cha AvalikA pramANavALuM sAsvAdana samakita ane pAMcamuM kSAyomika samyakatvanI aMtima kSaNanuM vedana te vedaka samyakatva. (adhya. 6). ajIva zabde paridazyamAno naJcazabda AhA'tra niSidva dezam / caitanyabhAva prativedharupa pArtharupa tu zUnyatAma | 24 (adhya-11) artha : ajIva zabdamAM dekhAto "a" (naga samAsa) phakta cetanAbhAvanA niSedharUpa deza niSadha vAcaka che. nahi ke padArthanA sarvathA abhAva svarUpa. duHkhe ca saukhye'sumatAM smsti| yavAnubhAvaH satataM nijAMge // tathaiva vadhAvaramavinAte svabhAva rodhAdi tuSAofmAca: rU . (adhya.14) artha : je rIte prANIone potAnA aMgamAM satata thaI rahelA sukha ane duHkhano anubhava (prabhAva) hoya che te ja rIte jJAnAvaraNIya Adi karmanA thaye chate AtmaguNa anubhavono rodha thavAthI vidvAnone anubhava (prabhAva-anubhava) mAnya che. 155
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagati jainavRSAdapareM vRSAH karaNa matrijamA huradhaM param aviratau yadi pApamapAmyata kathamanAdibhave viralendriyAH ? // 2 // (vrutavilaMbita) (adhya.15) artha : jagatamAM jaina dharma sivAyanA bIjA dharmo phakta kriyAthI thanArA ja pApane mAne che. paraMtu ahIM eka prazna thAya che ke jo tema hoya to aviratimAM pApa na mAnIe to pachI anAdinA A saMsAramAM jIvo paMcendriyavALA kema nathI. ? tanoti bhaktiM janatA mudADhayA, kurvanti vidyAnipuNaM hi pAThakAH / tamanta ADhayatvamuvAranetu:, suvAra satameva puchyAt // (a. 12/16) samRddha janatA harSathI bhakti kare che, adhyApako harSathI vidyAnipuNa banAve che, temaja udAranAyaka evA puNyathI ja sukhAkara sarkula ane samRdhdhapaNAne jIvo prApta kare che. puNyaM ca pApaM ca na tattvazAstre, tattve pade naiva vicArite yat / badhdhaM parAvarttayate'pi puNyaM, kSamAdiyuktaH sukRtaM ca tadvat // 16 // tattvarUpe tattvabhUta evA zAstrano vicAra karatAM ema jaNAya che ke koIpaNa karma ekAMte puNya paNa nathI ane pApa paNa nathI, paraMtu kSamA Adi dharmayukta jIva bAMdhelA pApane puNyarUpe parivartita kare che. te ja rIte krodhAdi yukta sukRta puNyane pAparUpe pariNamAve che. yadyapi deho guNakulayukto, mokSapadAvaha uktamunInAm / tadapi nirAbAdha padametuM, vyutsRjatIha samaM munirante // 29 // jo ke guNasamUhayukta evuM A zarIra munibhagavaMtone mokSapada lAvI ApanAra che. to paNa te zarIrane nirAbAdha pada pAmavAne mATe muni ahIM aMte tyajI de che. jaina kule ye janimAdhuste, yAvanna tattvetarabhAvavijJAH / vRdhdhAnuvRttyA kriyayA vihA ca, vRtAstathApyatra na te pramANam // 51 // jaina kuLamAM jeo janma pAmyA che teo jyAM sudhI tattva ane atattvanA svarUpane jANatA nathI tyAM sudhI teo jo ke vRdhdhapuruSonA anukaraNathI kriyA ane jJAnane varelA hoya che to paNa teo pramANa svarUpe mAnya nathI. (gItArtha nathI.) dAnaM supAtramiti yadgaditaM munIzai- stat saMyamasya paripuSTividhAnahetoH / pretyAptirasya manune niraghaikadAnA - dyatpoSyate parabhave zatazastadAptiH // 60 // jinezvarabhagavaMte je supAtradAna kahyuM che te saMyamanI puSTi karavA mATe ja kahyuM che 156
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke nirdoSa dAnathI bhavAntaramAM tenI prApti thAya che. jema ke jenuM poSaNa karavAmAM Ave te bhavAMtaramAM so vakhata maLe'. yathA jinAnAM varatIrthanAmno bhogebhavedindra mukhaiH kRtaayaaH| satprAtihAryA divarArcanAyA arAgabhAvAttu doSa lezaH // 52 // je rIte jinezvarone jinanAma karmanA udayamAM Indra Adi devoe karela prAtihArya Adi samavasaraNa AdinA upabhogamAM rAganA abhAvathI temane doSano aMza paNa nathI. __ArAdhanena jinapAdigaNasya mukti rArAdhanaM ca pariNAmamanu prdhaanm| bhavecchumA soDanuzaraNaM aNAli yathArca zakti pratanu kSaNAstim // jinezvarabhagavaMta AdinA samUhagaNanI ArAdhanAthI mukti thAya che ane te ArAdhana anupradhAnane (mukhyapariNAmane) anusaranAra che tenA pariNAma svarUpa (pradhAna kSapakazreNI ane tene anusaranArA kSayopazamabhAva Adi pariNAma) zrAvaka kSaNanI paraMparAne anusarato pavitra bane che. AthI kSaNa(mahotsava)ne yathAzakti vistAravA joIe. anantavijJAnamanantadarzanaM, sAtaM hyanantaM nijarupajAtam / anantasamyaktvamananyaraktiM, samagra zaktyADhyamajaM yajet sdaa||3|| anaMta vijJAna, anaMta darzana, anaMta zAtA, nijasvarUpavALA, anaMta samyakatva, AtmA sivAya kyAMya rakta (ramanArA) nahi, sarvazaktinA bhaMDAra evA sidhdhAtmAne haMmezA pUjavA joIe. tattvasya gAne'pi caturvidha tad, hetuH phalaM cAsya sumArgalopaH / gItA tataH satyatayA girA sA, yA''rAdhanIti pratibudhdhamArgaH // 10 // tattvanA kathanamAM paNa te cAra prakAranI mRSAbhASArUpa hetuthI sanmArgalopa-svarUpa phaLa maLe che. A kAraNathI mokSamArgane jANanArA sthavIroe te vANIne je satyarUpe kahI che ke je ArAdhanAmAM upayogI bane. jinavarA jitarAgamadAH sadA, bhavijanAn sukRtaaliprodytaan| duritakarmabharAt sugamAdhvanA, vidadhatu pravarodyamazAlinaH // 6 // rAga ane mada (uSa) jitanArA jinezvara bhagavaMta ! sadA pApakarmanA samUhathI sukRtanI zreNImAM tatpara bhavya jIvone sugama mArga dvArA pravara udyamazIlavALA banAvo. 157
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainaH sa eva manute munirAja pAdAn saMsAra sAgarataTa plavane supotAn / dAraidhanaizca rahitAn dhRtadharmayogAn sevyAH sadA''dara bhareNa susAdhuvaryAH // 1 // te ja jaina che ke je saMsArasAgara taTaplavanamAM sArA jahAja samAna, vaLI strI ane dhanathI rahita, tathA dharmayogone dhAraNa karanArA munirAjane mAne che. vaLI haMmezA ghaNA Adara sAthe saMyamI sAdhubhagavaMto sevavA yogya che. ema mAne che. (te jaina) sarveSu dharma uditaH paramArtha sAro daurgatyavAraNa sahaH sugatopradAtA / tathyaiH samastata iyaM pratitantrasidhdhi dharmo jinodita tayA bhavinAM zaraNyaH // 2 // sarva tIrthikoe sarva padArthomAM paramArthasArtha evo dharma zreSTha kahela che, kemake A durgatine nivA2Na ka2vAmAM samartha che ane sugatino dAtA che. vaLI tethI ja A dharmanI siddhi sarvazAstramAM varNavAyelI che. Avo A dharma jinezvara bhagavaMte kahela hovAthI bhavya jIvone zaraNya thAo. 12 zrI jaina jJAna gItA (zrI IzvaralAlajI svAmI sthAnakavAsI dariyApurI saMpradAya) jaina gItA kAvyonI vividhatAnA sthAnakavAsI dariyApurI saMpradAyanA izvaralAlajI svAmInI zrI jaina jJAna gItA jaina darzananA sidhdhAMtono paricaya karAve che. pustakanA nAmakaraNa aMge svAmIjIe jaNAvyuM che ke tIrthaMkara bhagavaMtonI jinavANIno amRtasama AsvAda gaNadharoe karyo hato. A gaNadharoe jinavANIne sUtrabaddha karI. Agama jevA jJAna sAgaramAMthI jinavANInA 250 jeTalA muktako prasaMda karIne pustakanI racanA karI che teno uddeza jIvAtmAone zAstranuM viziSTa jJAna ApavAno che. temAM jaina darzananuM jJAna hovAthI 'jJAna' zabda pasaMda karyo che. A muktako vIramukhethI zravaNa karIne gaNadhara bhagavaMtoe gAyelAM hovAthI 'gItA' zabda prayojayo che. A pustakamAM jaina darzananA sidhdhAMto sArUpe hovAthI jaina zabda prayoga karyo che. maMgalavAcaka 'zrI' zabda sau prathama mUkatA 'zrI jaina jJAna gItA" evuM nAmAbhidhAna thAya che. A gItAmAM kula 24 prakaraNo che. pratyeka zlokano artha ane tenuM vistRta vivecana karIne jJAnamArganI tAtvika vicAradhArAne sarva sAdhAraNa janatA grahaNa karI zake tevo prazasya prayatna karyo che. 158
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. svAmIe 1 thI 9 prakaraNamAM jaina darzananI, jIva ane jagatanA svarUpa vizenI mAnyatAnA saMdarbhamAM navatattvano paricaya karAvyo che. jIva karmano kartA, bhoktA che. sukha duHkhanA anubhava vALo, caitanya svarUpa che. je ATha prakAranAM karmo bAMdhe che ane je te karmajanita pariNAma-phalane bhogave che tathA je karmAnusAre gatyaMtara kare che ane je karmono aMta paNa kare che tevA lakSaNavALo ja AtmA kahevAya che. jIvonI paryApti, pRthvIkAyAdi jIvo, ekendriyathI thI paMcendri jIvo, jIvanA vividha prakAro, deva, jIvonA bheda vagere dvArA jIvonA pa63 bheda vize mAhitI ApI che. tiryaMcanA 48 + nArakInA 14 + 303 manuSya + 198 deva ema uparokta bheda jANavA. uttarAdhyayana sUtranA AdhAre jIvanuM svarUpa darzAvatAM jaNAvyuM che ke - nANaM ca daMsaNaM caiva, caritaM ca tavo tahA vIriyaM uvaogoya, evaM jIvassa lakkhaNaM // jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga e cha jIvanAM lakSaNo che. jaina darzanamAM A rIte jIvanI oLakhANa ApavAmAM AvI che. bIjA prakaraNamAM ajIva tattva vize mAhitI che. zabda, aMdhakAra, prakAza, teja, chAyA, taDako vagere temaja varNa, gaMdha, rasa, sparzae pudgala-jaDanAM lakSaNo che. samasta vizva padravyAtmaka che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, jIvAstikAya ane kALa e pramANe che dravyo che. ajIvanA 14 bheda che. A bhedanI vistRta vigato Apato CharttattvanI vAtane vadhu spaSTa kare che. prakaraNa trIjAmAM baMdha tattvano ullekha karyo che. ajIva dravya, zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa, varNa, gaMdha, rasa sparza, ekatva, pRthakatva, saMkhyA, saMsthAna vagere lakSaNovALuM che. te pugalanA prakAra che. pudgala eTale ke prakRtinI mAyAjALamAM phasAyelo purUSa AtmA saMsAramAM pudgalanI AsaktithI bhramaNa kare che. AtmAnA pradeza ane karmanA pudgalo dUdhapANInI mAphaka bhegAM maLe te baMdha tattva che. karmanA ATha prakAra che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra, aMtarAya A prakaraNamAM vistArathI jaina dharmanA karmavAdano paricaya ApIne AtmA karmathI mukta thAya te aMgenA vicAro pragaTa karyA che. prakaraNa cAramAM puNyatattvanuM vizleSaNa karyuM che. je kAryo karavAthI azubha karmo 159
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaDe malina thayelo AtmA dhIre dhIre zubha karmavALo ane nirmaLa thaI anukrame mokSa pAmI zake che. nava prakAre puNyabaMdha thAya che ane 42 prakAre puNya bhogavAya che. puNya tatvanA vivecanamAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhunA guNono ullekha karIne puNya tarapha dhyAna doravAmAM AvyuM che. brahmadatta cakravartInuM dRSTAMta kathArUpe darzAvyuM che. pAMcamA prakaraNamAM pApa tattva vize mAhitI ApI che. pApa eTale azubha kRtyothI baMdhAtuM malina pudgalonA baMdhanarUpI azubhakarma ane tenA udayathI azubha phaLa bhogavato AtmA duHkha anubhave che. aDhAra pApasthAnaka dvArA pApano baMdha thAya che ane 82 prakAre pApanuM phaLa bhogavAya che. upayoga athavA jayaNAthI sarva pravRttio ka2vAthI pApano baMdha thato nathI. A mATe sadgurunI nizrAmAM rahIne jJAna prApta karI AcAradharmanuM anusaraNa thAya to pApa karmabaMdha thI aTakI zakAya. chaThThA prakaraNamAM Azravatattva vize vigato ApI che. zubhAzubha karmonuM jenA vaDe Agamana thAya te Azrava che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga ema pAMca prakAre karma baMdha thAya che. AzravanA 20 bheda che. hiMsA, asatya, corI, maithuna ane parigraha A pAMcanI Asakti ane sevanathI karmo baMdhAtAM jIvanI durgati thAya che. sAtamA prakaraNamAM saMvara tattva vize mAhitI ApatAM jaNAvyuM che ke karmanAM dvAra baMdha karavAM. A pravRtti samiti, gupti, yatidharma, anuprekSA, pariSaha vagerethI karma baMdhanAM dvAra para aMkuza Ave che TUMkamAM mana, vacana ane kAyAnuM niyamana karavuM. saMvaranA 57 bheda che. pAMca samiti, traNa gupti, 22 pariSaha, 10 yatidharma, 12 bhAvanA ane pAMca cAritra ema 57 bheda che. kavie sUtra kRtAMganA zlokanA udAharaNa dvArA nirati cA25Ne dharmapAlananA upadezAtmaka vicAro pragaTa karyo che. mRga Adi prANIo jaMgalamAM rahe che ane anya hiMsaka prANIothI potAnA rakSaNa mATe satata sAvacetI rAkhe che. jarA paNa zaMkA lAge to dara bhAgI jAya che tevI rIte vivekIjanoe nirdoSa AjIvikAthI rahetAM dharmane samyak prakAre AcarIne pApa karmano kSaya karavo joie. AThamA prakaraNamAM nirjarA tattvanA vicAro vyakta karyA che. karmano nAza thavo, kharI paDavuM e nirjarA che. tapathI karmanI nirjarA thAya che. tapanA be prakAra che. bAhyatapa ane atyaMtaratapa. bAhyatapathI zarIra apramatta ane saMyamI bane che, pariNAme ciMtana, manana, yoga, dhyAna Adi thAya che. atyaMtara tapa eTale prAyazcita dvArA 160
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApanuM chedana karavuM. vAcanA, pRcchanA, parAvartana, anuprekSA ane dharmakathA dvArA jJAna kriyAmAM joDAvAthI karmanI nirjarA thAya che. AtmavikAsa mATe jAtinuM kAMI baMdhana-bheda nathI. harikezImuni caMDALa kuLamAM janmyA hatA chatAM guNavAna hatA. pUrvanA karmodaye vairAgyavAsita banI jaina sAdhu thayA tyAre deve kasoTI karI ane muni potAnA saMyamavratamAM sthira rahetA deve potAnI hAra svIkArI ane muni pAse 'dAsa' tarIke rahyo. kavie harikezI muninI kathAnuM dRSTAMta ApIne nirjarA dvArA AtmavikAsano mArga darzAvyo che. bhagavatI sUtranA 16 zatakanA 4 udezamAM A dRSTAMta Ave che. navamA prakaraNamAM mokSatattvanI mAhitI ApI che. mokSa eTale sakaLa karmanuM AtmAnA sakaLa pradezathI chUTavuM te. saphaLa baMdhanathI mukta thavuM. sakaLa kAryanI sidhdhi thAya, mokSagati pamAya che. mokSe janAra jIvanI yogyatAnAM 19 lakSaNo che. bhavyatva, sthUlakAya, trasapaNuM, saMjJApaNuM, paryApti, vajarUSabhanArAMca, saMghayaNa, manuSyagati, apramAda, kSAyika samakita, aveda akaSAya, yathAkhyAta cAritra, snAtaka nircethIpaNuM parAzukala lezyA, zukaladhyAna, kevaLajJAna, kevaLa darzana ane caramazarIra AvAM lakSaNovALo jIva mokSe jAya che. kavie karakaMDamuninuM dRSTAMta ApIne mokSagati pAmavAno saMdarbha samajAvyo che. tattvajJAnanI zuSkatAmAM AvI kathAo rasikatA TakAvavAmAM sahayoga Ape che. dazamAM prakaraNamAM samakitanuM svarUpa samajAvyuM che. svAbhAvika rIte jAtismaraNa jJAna) ke upadezathI navatattvAdimAM yathArtha zraddhA thAya te samakita che. devaguru ane dharma pratyenI AzaMkA rahita zraddhAe samakita che. cothA guNa sthAnakathI AtmAno vikAsa zarU thAya che. samakti vinA satvajJAna na thAya, satvajJAna vagara Atmika guNo pragaTe nahi ane karma nAza vagara mokSa thAya, nahi mATe samakita prathama sthAna dharAve che. eka samakita maLe to bhavyajIvone mATe mokSa mArga saraLa bane che. jJAna ane kriyAno samanvaya thAya to mokSa thAya che. A samakitathI banI zake che te nizcita che. kavie samakita vize uttarAdhyayana sUtranA zlokono AdhAra laIne vivecana karyuM che. agiyAramA prakaraNamAM kriyA eTale samyaka cAritranI mAhitI che. dhArmika kriyAo karavAno umaMga e samakita prAptinA heturUpa che. dharmamAM zraddhA pragaTayA pachI jIva jJAna prApti kare che. pachI cAritranI ArAdhanA kare eTale aMge mokSa prApti thAya che. tapa, vinaya, samiti, gupti, brahmacaryanI navavADano tyAga 161
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane saMyama dvArA AtmAno vikAsa thAya che tevuM cAritra mokSa dAyaka bane che. bAramA prakaraNamAM upadezAtmaka vicAro vyakta karavAmAM AvyA che. saMsAra eka raMgamaMca che. ane karmodaye jIvAtmA avanavA pATha bhajave che. kavie uttarAdhyayana sUtranA zlokano saMdarbha ApIne saMsArI jIvone bodha Apyo che. bavAM saMgIta te eka prakAranA vilApa samAna che. sarva prakAranAM nATaka nRtya Adi upAdhi-ghelachA ane viTaMbanArUpa che. badhA alaMkAro bojArUpa che ane badhA kAmabhogo ekAMte duHkhane ja ApanArA che. ahIM AMglanATayakAra zekasapiyaranA nATaka "As you like it' no saMdarbha noMdhyo che. te A pramANe che. And all the world's a stage and all the men and women merely players. They have their exists and their entrances and one man in his time plays many parts. A jagata eka raMga maMca che. badhA puruSo ane strIo (bhavanATakanA) pAtro che. teonI gati ane Agati hoya che. arthAt saMsArI jIvone janma maraNa hoya che. ane eka mANasa paNa potAnA bhava daramyAna ghaNI pharajo - kartavyo - saMbaMdho darzAve che. kavie bhRgu purohita ane ISakAra rAjA - kamaLAvatI rANInA saMyama svIkAravAnA nirNayano daSTAMta tarIke ullekha karIne saMsAranA sukhano tyAga karI Atmika sukha meLavavAno mArga cAritra che ema jaNAvyuM che. mRgAputranuM dRSTAMta saMyamano mahimA pragaTa karavAmAM pUraka bane che. jaya ghoSa ane vijaya ghoSa brAhmaNa baMdhuonuM dRSTAMta paNa kathAno AsvAda karAvIne yajJanI hiMsA choDI samyakadarzana pAmI jayaghoSa muni banI AtmakalyANa karatAM vijayaghoSane paNa potAnA brAhmaNatvathI pratibodha kare che ane evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke jAtithI koI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ke zudra nathI paraMtu karmathI ja brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra thavAya che. brahmacarya ahiMsA, tapa ane tyAganA guNothI brAhmaNa thAya che. - sAco yajJa (vedamukha yajJa) teja che ke je yajJamAM jIvarUpa kuMDa, taparUpa vedikA, karmarUpa iMdhaNa, dhyAnarUpa agni, zubhayogarUpa cATavA, zarIrarUpI yAjaka, zuddha bhAvanArUpI Ahuti hoya. AvA yajJo kare te yojakomAM zreSTha gaNAya che. AvA yajJonuM vidhAna je zAstromAM hoya te ja sAcA veda che. kavie yajJanArUpaka dvArA AtmAnI muktinI vAta karIne zAstranuM satyadarzana karAvyuM che. teramA prakaraNamAM anitya bhAvanAnuM vivecana karyuM che. AtmAne zubha bhAvamAM sthira karavA anitya bhAvanAnuM svarUpa upayogI che. kAMpilpa nagaranA saMyati 162
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjAnI mRgayA krIDAnuM dRSTAMta mahatvanuM che. gardabhAlI muninA vacanothI rAjA saMyama svIkAre che te prasaMga bahu prabhAvazALI che. saMsAranA paudgalika sukha, kAmabhogo vagere anitya ema jaNAvIne AtmAnA zudhdha svarUpane pAmavA mATe tyAga ane vairAgyano mArga zreyaskara che. caudamA prakaraNamAM AtmAnA svarUpano paricaya karAvavAmAM Avyo che. kavie AtmAnA ATha bheda jaNAvyA che. dravyAtmA, kaSAyAtmA, yogAtmA, upayogAtmA, jJAnAtmA, darzanAtmA, cAritrAtmA, ane vIryAtmA. bahirAtmAnuM A svarUpa jANIne mane ane IdriyonuM damana karavuM joIe. anAthI muninuM dRSTAMta ApIne nAtha thavAno upadeza pragaTa karyo che. uparAMta kezI muninuM dRSTAMta ApIne duSTa manane vaza karavA, jItavA jaNAvyuM che. namirAjarSinA dRSTAMta dvArA bahAranA yuddha karatAM AtmAne lAgelAM karmo sAme yudhdha khelIne vijaya prApta karavAno che. ema jaNAvyuM che. A prakaraNamAM vividha dRSTAMto hovAthI AtmA vizenI avanavI mAhitI prApta thAya che ane teno saMsparza thayA vagara raheto nathI. paMdaramAM prakaraNamAM brahmacaryano mahimA gAvAmAM Avyo che. zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza e pAMca prakAranA kAmabhogano tyAga karavo joIe. Asakti eja duHkha che. brahmacarya vrata ziromaNi che. brahmacaryathI apUrva zakti maLe, devo ane dAnavothI pUjAya che. nemanAtha bhagavAnanA lagnano prasaMga darzAvIne brahmacaryano mahimA pragaTa karyo che. soLamA prakaraNamAM brAhmaNano viziSTa artha samajAvyo che. je devatA manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI mana, vacana ane kAyAe karI maithuna sevato nathI tene ame brAhmaNa kahIe chIe. kAmabhogathI alipta ane rasa lolupatA rahita hoya te brAhmaNa che. krodha, mAna, moha, hiMsA, asatya, adatta ane parigraha vagere doSo jenAmAM che tevA brAhmaNo jAti ane vidyA bannethI rahita che. samatAthI bane sAdhu, brAhmaNa brahmacaryathI tapathI to bane tApasa, jJAnathI muni puMgava. A uparathI phalita thAya che ke brAhmaNa eTale sAdhu muni. sattaramAM prakaraNamAM brAhmaNa guNanuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. zramaNa sAdhune mana nirvANapada eja mukhya dhyeya hovuM joIe. zramaNa samyaka cAritra dharmanuM niraticArapaNe pAlana kare, sadA upayogamaya pravRtti kare eja brAhmaNa guNa samajavo. vairAgya ane karmaphaLano vicAra karatAM pravrajayA grahaNa karanAra samudrapAla muninI kathA brAhmaNaguNanI puSTi karavAmAM saphaLa nIvaDe che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAla muni dayAnA pAlaka, kaSAya karatAM sahanazIlatA, brahmacaryanuM pAlana, mana, vacana ane kAyAnA zubhayogomAM lIna rahevuM, samAdhimaya bhikSuka jIvana jIvavuM vagere guNothI brAhmaNa guNanuM pAlana karatA hatA. aDhAramA prakaraNano viSaya bhASA che. bhASA jIvane hoya che, ajIvane nahi. ajIvanI bhASA saMbhaLAya to te jIvanI ja che ema jANavuM. bhASAnI utpatti dArika, vaikriya ane AhAraka zarIrathI thAya che. bhASAnA pudgalo vajasasthAnavALA hovAthI khUba vicArapUrvaka bolavA joIe. nahitara te prANaghAtaka nIvaDe che. TUMkamAM bhASA eTale bhASA samitinuM pAlana. hita mita ane pathya vacana. asatya ane mizra bhASAnA prayogathI vasurAjA narake gayo e kathAmAM "aja' zabdanA be arthamAMthI sAco artha nakkI karavAne badale banne artha sAcA che evo rAjAno nyAya rAjAne narake laI gayo. "aja' eTale bakaro ane "aja' pharIthI na Uge tevI DAMgara.. dharmopadeza ApanAra vyaktie jinokta zAstra pramANe zAstra pATha ane artha saMbhaLAvavA joIe. sidhdhAMta anusAra tapa, japa, jJAna, dhyAna vagere prApta karavuM. dharmane jevo ane jeTalo jANe tevo ane teTalo raju karI sarvagrAhI vacano uccAravA joIe. sUtra jANakAra hoya to ja sAco sarvagrAhI upadeza ApI zake che. - ogaNIsamA prakaraNamAM karmavAdanA vicAro vyakta thayA che. karmanA ATha prakAra jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, aMtarAya, nAma, gotra ane AyuSya. karma baMdhana ane phaLa vizeSa vistArathI sadaSTAMta mAhitI ApI che. karmabaMdhanamAM Asakti rasalolupatA moTo bhAga bhajave che. eTale tenAthI dUra rahevuM. mana, vacana ane kAyAthI karmabaMdha thAya che mATe A traNa yogone zubha pravRttimAM joDavA joIe jethI karmabaMdha aTake. sAco mArga saMyamano ratnatrayI darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanAno che ke je mukti apAve che. temAMja purUSArtha karavo ISTa che. vIzamA prakaraNamAM devanuM svarUpa samajAvyuM che. vaimAnika, bhavanapati, jayotiSi ane vyaMtara ema cAra prakAranA devo che. devo dIrgha AyuSya RddhivALA, icchA pramANe rUpa dhAraNa karanArA dedIpyamAna ane sUryasamAna kAMtivALA hoya che. bhaviSyamAM marIne deva thanAra bhavya dravyadeva, manuSyamAM devanI samAna pUjya te naradeva, zrutAdi dharmavaDe pUjaya te dharmadeva, kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karanAra bIjA devothI adhika hovAthI devAdhideva kahevAya che. devalokamAM devonuM ochAmAM ochuM AyuSya daza hajAra varSa ane vadhAremAM vadhAre tetrIsa sAgaropamanuM hoya che. kavie ahIM cAra prakAranA devonA vividha prakAro vyavahAra ane samRddhinI vigato ApI che. 164
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekavIzamAM prakaraNamAM "naraka'nA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. hiMsA, asatya, bahAravaTIyA, mAyAvI, adharmanuM khAnAra, strIomAM Asakta, Idriya lolupatA, mahAAraMbha-samAraMbha, mahAparigraha, mAMsabhakSaNa, parapIDanavRtti, pApI pazubhakSaka vagere prakRtivALo jIva naraka gatimAM jAya che. devaloka Urdhva lokamAM che tema narakanuM sthAna apolokamAM kyAM che. nArakInAM nAma, tenuM pramANa prastarA, AMtarA ane AvAsa vizenI mAhitI ApI che. nArakInA jIvonI aparaMpAra vedanA chedana, bhedana, bALavuM jevI pIDA Ape. paramAdhAmI devo Ape che. emanAM vacano sAMbhaLIne mahAbhaya pAme che. A samaye jIvAtmA kyAMya jaI zakato nathI. pArAvAra vedanA bhogavavI paDe che. kavie mRgAputranI anubhava vANI dvArA narakanA duHkhono paricaya karAvyo che. jaina darzananI karmavAda mAnyatA pramANe puNyathI devaloka ane adhama pApAcaraNathI narakamAM karmo bhogavavA jIvo AyuSya baMdha kare che. navatattvanA pUNya-pApa-baMdha, Azrava - saMvaranI sAthe A narakanI mAhitI saMdarbhathI vicAravI joIe to AtmAnI sthitino khyAla Ave ne mukti mArgamAM puruSArtha thAya. bAvIzamA prakaraNamAM kaSAyanA svarUpano paricaya karAvyo che. krodha ane mAnane vaza nahi karavAthI, mAyA ane lobhane vadhAravAthI jIvAtmA punarjanmarUpa vRkSanuM siMcana kare che. krodha premano, mAna-vinayano, mAyA-mitratAno ane lobha sarvaguNono nAza kare che. kaSAya saMsAra vRdhdhinA pariNAmavALo hovAthI tapa, tyAga jJAna ane dhyAna dvArA samatA guNa keLavavo joIe. upazamabhAvanI vRddhithI ja Atmika zAMti ne sukhano mArga nizcita thAya che. tevIzamA prakaraNamAM kavie nAstikatA eTale ke mithyAtvanI mAhitI ApI che. kavie nAstikatA zabda prayoga karIne mithyAtvamAM mAnanAra vyakti saMsAranA paudgalika sukhanI AsaktimAM jIve che. vItarAganA dharmamAM zraddhA nathI ema jaNAvyuM che. A jagata anAdi che. ema nAstika matavALA mAnatA nathI paNa Izvara katRtva mAne che. jaina darzanamAM A vAta mAnya nathI. - mithyAtvano tyAga karyA vagara bhavabhramaNanA pherA TaLe tema nathI evuM jANIne vItarAganA deva-gurU ane dharmamAM zraddhA rAkhIne AcaraNa karavuM joIe to samakita pAmIne jIva ArAdhanAthI karma khapAvI muktimAM jAya che. covIzamAM prakaraNamAM zrAvaka dharmano ullekha karyo che. sarvavirati eTale sAdhujIvana-dharma ane dezavirati eTale zrAvaka dharma. kavie zAstrIya saMdarbho dvArA 165
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAravratanuM vivecana karyuM che. zrI jaina jJAna gItAmAM jaina darzananA mULabhUta viSayono samAveza karIne zAstrIya AdhArane udAharaNarUpe mUkIne vicAronuM nirUpaNa karyuM che. navatattva, saMyamajIvana, kaSAya, mithyAtva, zrAvakAcAra, anityabhAvanA, brahmacarya, brAhmaNa guNa jevA viSayo dvArA jaina tattvajJAnanI vigatavAra mAhitI ApI che. kavie uttarAdhyayana sUtranA zloko, jJAtAdharma kathA, dazavaikAlika, sUtrakRtAMga, bhartuhari vairAgya zataka ne AdhAre vivecana karyuM che. jaina darzananA svAvAdanA viSayane gItAmAM AvarI levAmAM Avyo hota to jaina ane jainetarone mATe jaina darzananA paricaya mATe eka namUnedAra gItA graMtha tarIke sthAna prApta thaI zakata. pAribhASika zabdonI jANakArI hoya to A gItAnA rahasyane pAmI zakAya. mAgadhI bhASAnA zlokonuM gujarAtImAM vivecana karIne bhagavAnanI vANIno anero paricaya karAvyo che. jaina gItA kAvyonI yAdImAM A graMtha darzanazAstranA siddhAMtonuM nirUpaNa karato mAhitIsabhara che. tatvajJAnanA kaThina viSayanA vivecanamAM dRSTAMta dvArA rasikatA pragaTa thAya che. kavie citta-saMbhUti muni brahmadatta cakravartI, AtmakalyANa karanAra cAMDAla kuLanA harikezI muni, jayaghoSa ane vijaya ghoSa (pA. 185)no paricaya karAvyo che. gautama svAmI ane bhagavAna mahAvIra svAmIne tapazcaryA aMge prazno pUchayA ane bhagavaMte javAba ApyA tenAthI gItAnI zailImAM navInatA dvArA tattvanI vicAra saraLa ne sugrAhaya bane che. (pA. 138) AvuM bIjuM dAMta bhRgupurohita ane tenA putranA praznottaronuM che. (pA. 178) mRgAputra ane mAtA vacceno saMvAda ananya preraka che. (pA. 182). prastuta gItAnI zailI tattvajJAnanA vizleSaNane anurUpa che. uttarAdhyayana ane anya Agama graMthonA zloka, teno anuvAda ane vivecana dvArA vicAronI abhivyakti thaI che. AvA graMthonA saMdarbho, dRSTAMto, saMvAda, praznottara vagere dvArA paNa vivecana asarakAraka banyuM che. gItA nAmane sArthaka karatI A kRti jaina darzananA mULabhUta sidhdhAMtono rasika AsvAda karAve tevI che. 166
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. gItA darzana muni saMtabAlajIe gItA darzana ane samAjadarzana gItAnI racanA karI che. emanI be kRtio samAja sudhArAnA dRSTibinduthI racAyelI che. bhagavadgItAnA vicAronI sAthe jaina dharmanA keTalAka sidhdhAMto maLatA Ave che. evI tulanAtmaka rIte keTalIka vigato gItA darzanamAMthI maLI Ave che. gItAmAM samatva che tyAM jaina sUtronuM samakita che. karmakauzala vizenA gItAnA vicAro jaina dharmamAM 'cAritra'mAM Ave che. gItAno savikAra kSetra vicAra jaina dharmamAM bahirAtmA tarIke mAnya che. aMtaraAtmAne gItAmAM kSetrajJa kahevAmAM Ave che. paramAtmAne paradhAmarUpe mAnavAmAM Ave che. zubha Azravane sukRta ane azubha Azravane duSkRta gaNavAmAM Ave che. saMvarabhAvanA samatva yoga sAthe sAmya dharAve che. sakAma nirjarA e gItAno anAsakata yoga che. karmabaMdha e gItAno bhUta prakRti baMdha che. siddhisthAna ne gItAmAM paradhAma mAnavAmAM Ave che. jaina dharmanA rAgadveSane gItAmAM kAma krodhamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. sthUla ane sUkSma hiMsAnA sidhdhAMto jaina dharmamAM che tevA anya darzanomAM nathI. ahiMsAno sUkSmAtisUkSma abhyAsa ane AcAradharma tarIke sAdhanAnA kSetramAM paNa tenuM niraticArapaNe pAlana e jaina darzananI noMdhapAtra vizeSatA che. jaina darzanamAM ahiMsAnA pAlana mATe yatanA ane upayoga zabda dainika kriyA ne vyavahAramAM pracalita che. muni saMtabAlajInA uparokta vicAro 'gItA' viSayaka vividha kRtionA saMdarbhamAM darzAvavAmAM AvyA che. emanI dhArmika sahiSNutAnI dRSTi dhArmika ane rASTrIya ektAmAM pUraka bane che. muni saMtabAlajInI gItAmAM vyavahAra zuddhithI jIvanamAM zAMtine utsAha prApta thAya tevA vicAro vyakta thayA che. samAjadarzana gItAmAM vyakti ane samaSTine AvarI letA vividha viSayonuM nirUpaNa thayuM che. atre udAharaNarUpe keTalAka vicAro kavinA zabdomAM ja noMdhavAmAM AvyA che. 167
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna, amRta ane jhera, kSamA, saundarya, AkarSaNa, tapa, tyAga, zraddhA, satsaMga, Atmazakti, AdhyAtmikatA, vairAgya, sneha, vAtsalya, karmano mahAniyama, saMsAranI gati ApadA, samatvayogI, jJAnI, bhakta ane bhakti, dharmayuddha, rAjAzAhI, lokazAhI, samAjadharma, vrata, vyavahAra ane dharma, nyAya, brahmacarya, no ahiMsA, satya vagere viSayo-kAvya vANImAM sthAna pAmyA che. temAM emanI sudhAraka vicAradhArAno prabhAva jovA maLe che. A viSayo gItAne anurUpa AtmAnA uddhAra mATe upakAraka che. tema chatAM kavie rASTranI zAMti mATe paNa vividha vicAro pragaTa karyA che. "samAjadarzana" nAmane sArthaka karatI A gItA kadAca mumukSu pada ApavAmAM upayogI na nIvaDe paNa jIvanazuddhi dvArA Atmazuddhino mahAna upakAraka mArga darzAvIne mokSa mArganA yAtrI thavAnA ghaDataramAM ananya phALo Ape tevI adbhuta zaktisaMpanna gItA che. vizeSa paricaya to kavinA zabdomAM ja thaI zake tema che. kavie varNanano Azraya na letAM vividha viSayone sparzatA vicAro darzAvyA che. eTale ciMtAnAtmaka padya tarIke paNa AtmajAgRtimAM saMskAra siMcana kare tema che. dharma AMtarika sadA zAMti, dharmanuM mukhya e phaLa; AbAdI to vadhe bAhya, pAkatAM kALanuM baLa. pratidAna nathI zabda, dharmanA zabdakozamAM; pratidAna vinA jema, maLe sukha anaMta tyAM. rUDA kartavyano cepa, comera zIda na phelato; jo saddharme phanA thavuM, e maMtra amalI thato ! dharmanAM aMgo (1) ahiMsA hiMsAnAM sau svarUpothI, ahiMsA sarvathA caDhe; kiMtu kAyaratAthI to, zastrI sAmano caDhe. zAstra yuddhanI pUMTheya, ahiMsA nitya joIze; nahi to hiMstra yuddhothI, saMskRti lupta thaI jaze. hiMsAne nA kadI bhAI vidheya mAnazo tame; - 168
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ kintu anyAyanI sAme, ahiMsAthI jhUjho tame. anivArya thatAM yuddho, tyAMya siddhAMta sAcavI;, ahiMsA-dhyeya pALIne, haMmezAM zuddhi rAkhavI. (2) satya jaya-parAjayo bAhya, bhavAbdhimAM UThe zame; paraMtu satyanuM peTa, kadApi chalake na te. prajA rAjyathI moTI, prajAthI moTuM satya che; mATe ja satyanI rakSA, prANAnte ka2vI paDe. sadA sarvoparI satya, vyaktimAM ne samaSTimAM; tethI ja satyane sAru, cho paDe sau uvekhavAM. ghaNA moTA thayA viSe, Akhare mRtyu pAmyA; mATe ja janmIne vizve, karavI satyanI sAdhanA. pratyeka koma ne rASTra, satya asatya beu che; vizve saMsthApavuM satya, e ja ApaNuM kRtya che. tejodveSI mare jAte, devA jhAMkhapa anyane; kiMtu aMte jIte satya, jhAMkhapa nA TakI zake. jaye thajo na garviSTha, hAramAM dhairya rAkhajo; mathajo satyane nizce, evA sadA jayI thajo. (3) nyAya dazaratha taNo putra kiMvA te anya cho rahyo; nyAya-niSThura rAma vyakti-dveSa na rAkhato. samo lAgu paDe nyAya, nArI ne nara beune; pakSapAte paDe jyAre, tyAre rahe samo na te. nyAya-palluM varSa eka, tyAre bIjuM vadhAravuM; thaze to ja samo nyAya, avazya yAda rAkhavuM. potAnI vAta hoye tyAM, ati Agraha na rAkhavo; satya ne nyAyamAM paNa, bhUlano bhaya jANavo. 169
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 (anuSTupa) gaurava-nyAya-saMpanna, AjIvikA vizudhdhane; AtmakiraNarUpe, Atma-vicAra udbhave. (4) brahmacarya sau Azramo nadIrUpa, ne brahmacarya sAgara; brahmacaryathI sIMcajo, vizve samagra jIvana. AtmA mukhya jage bIjuM badhuM gauNa banAvavA; eka brahma kahyuM satya, bAkI badhuM jagatthA. AtmAmAM sthira na thAya, tyAM lagI kAyamI mana; tyAM lagI mana mAyAmAM, vaLagyuM re' ciraMtana. kAma-krodhAdi che zatru AtmAnA mukhya te kharA; aMkuze temane rAkhI aMte kSINa karo bhalA. svavAsanA kSayArthe je, jIve che jaga hetue; satyaniSTha rahI sauno, vizvAsapAtra vIra te. ziva nArada jevA mahezvaroya kALathI; na cetatAM paDayA heThA cetI pAchA caDayA pharI. mATe cetI sadA cAle satyArthI prabhuniSTha te; prabhu gurukRpA sAthe nakkI bhavAMta te kare. jANyA vinAnuM viSayI rahasya; svIkArI le je viSaye virakata. vaccethI pAchA viSaye vaLIne; paDI jatA bhoganI khAImAM te. rahasya viSayo keruM, jANI nirlepa je rahe; chatAM samatva ekatva, sAdhavA viSaye vahe. te ja sAcI virakitanA, svAmI banI zake jage; sakta chatAM anAsakta saMpUrNa saMta te ja che. siMcAyuM mULa varNonuM, Azramo cArathI ahIM; te cAramAMya che mukhya, brahmacarya prazaM karI. ja
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva Azramono pAyo, ne dhyeya brahmacarya che; tene ja sAdhavA nice, rAkho sahajatA mukhe. brahmacarya taNA artho, saMkIrNa na kadI karo; vizALa arthathI ene, sAdhI saune sadhAvajo. na brahmacaryanI niSThA, pratiSThita thaze jage; tyAM lagI zastra-mUMjInI, pratiSThA nahi tUTaze. vizvasamAjamAM vyApta, karavA brahmacaryane; navAM rUpe have mUlyo, teno svIkAravA ghaTe. mokhare strI-pratiSThAne, lAvavA yata sau karo; ne brahmacaryanI sAcI, niSThAne vizvamAM bharo. dharmanAM peTA aMgo (1) niyama niyamo pALajo prIte, kiMtu hArda na cUkazo; hAI cUke vRthA jaze, saghaLAM niyamo-vato. apavAdo bhale ho, nIti-niyame sadA; apavAdo na ho ko dI, mULa AzayamAM kadA. niyamonI na lo chUTa, apavAde ghaDI ghaDI; lo zudhdha Azaye chUTa, toya tapa karyA pachI. (2) vrata pastAvuM paDe khUba, vratabhaMga thayA pachI; to prathamathI kAM cetI, vratamAM vartavuM nahi. dekhAya vratadhArI ne, manamAM vAsanA bharI; to tevA vratadhArIthI, aMte nakkI thaze kSati. vyavahAra ane dharma jema dehe ane dile, rahe che eka daMpatI; vyavahAra ane dharma, tema baMne judA nathI. kiMtu e beyano tALo, jyAre kazo nahIM maLe; vyavahAra ane deha, tyAre gauNa thaI paDe. 171
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ svadharma aMtarnAda thakI jANe, mAnavI je svadharmane; tevo svadharma bIjAM ko, sAdhanothI jaNAya nA. harSa-zoka taraMgo-zA, UThIne zamatA badhA; rahe che zeSa AnaMda, tyAM svadharma gaNo sadA. Apa mUA vinA svarga, ko'thI javAya nA kadI; tema svadharma potAthI, paLAya na kadI anyathI. khAMDAnI dhAra svadharme, saheluM che jAvuM ekaluM; kiMtu samAja sAthe lai; dohyaluM toya te bhaluM. pratiSThA prANa ne bIjAM, sAdhano sarva tyAgavAM; sadA taiyAra je teo, nakkI svadharma sAdhatAM. samAjadharma parigraha ja rahe mAtra, mahAjana supAtromAM; e mArge cAle sau to, paDe samAja khADamAM. samAjadharma rakSo to, thaze rakSA tamAmanI; vyakti, kuTuMba, rAjyAdi, zobhatAM sarva samAjathI. samAje sthApavA dharma, saMto kadI kare kSati; prAyazcitta laI pAchuM, sAdhaze zIdhra unnati. rAjAzAhI prajAne pUjya mAnI je, calave rAjya rAjavI; rAjAzAhI thaze khAkha, to prajAyajJamAM jalI. sattA ne saMpadA pAmI, namra nirlepa je rahe; sarva deze tathA kALe, rAjavI te jItI jaze. tajIne mada potAno, parano mada toDavo; samrATapada te sAcuM, sAdhe te rAjavI kharo. rAjA na thAya sattAthI, ke bAhya vijayo thakI; 172
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajA-dilo jIte pUrAM, pachI te thAya bhUpati. je rAjA taMtramAM mukhya, tevA e rAjataMtramAM; UMcuM cAritra rAjAnuM, avazya hovuM ghaTe. lokazAhI lokazAhI apekSe che, prajAmAM nitya jAgRti; sarje saramukhatyArI, beparavA prajA banI. je rAjyamAM maLe pUrNa, sarva rIte svataMtratA; te rAjyanI prajAmAMhI, joIe jAgarUkatA. prajA-jAgRti jo AvI, na rahe lokarAjyamAM; to te rAjya prajA rAjya, taNI pAme na pAtratA. tevI ja rIte prajA rAjya haze je lokataMtramAM rAkhavA svaccha ne svastha, tevI prajA thavI ghaTe, rASTrane ghaDanArI jyAM, prajAzakti khUTI jatI; to tyAM saramukhatyArI, ApoApa zarU thatI. jAnamAla prajA kerAM, rakSavA rAjayakArya che; poSavAM zIla, svAtaMtrya, te paNa rAjayakArya che. mATe rAjA phare nitya, hAthamAM laI mRtyune prajAtaMtre prajAe ya, tema ja vartavuM paDe. bhUpattA thakI lokasattA sarvocca che chatAM; AbAdI nyAyarakSAmAM, janataMtro na phAvatAM. to janataMtranI zraddhA, na loke jAmatI kadA; tethI ja paNa guNo taMtre, lAvavA sau matho sadA. rAjayataMtra nahIM cAle, zikSAsUtro thakI kadI; taMtra cAle prajAsneha, prajA pratye vadhyA thakI. sAco zahIda paiso, prANa pratiSThA sau, sAco zahIda tyAgato; kiMtu avyakta tattvonA sahAre pAra pAmato. 173.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 krAMti khADA ne TekarAvALo, krAMtino mArga dohyalo, Aphato lAlaco jIte, tene te sAva sohelo. sarvAMgI krAMti-paMthe to, jokhamo kheDavAM paDe, vivekabuddhine kiMtu na choDavI kSaNeya te. cAlo ghaNuM chatAM toye, krAMtipaMtha khUTe nahi, mATe ja zIkhajo moja mANavI cAlavA mahIM. dhyeyalakSI lIdhelAM je te vrato pALavAM sadA, sUkSma-sthULa rIteya, sAcI krAMti thaze tadA. dharmayuddha pUrvagraha na dveSa ne, DaMkha jenA dile nathI, tevo suyogya senAnI, dharmayuddha karI zake. kaTTara zatrune jyAre, vizvAsa besato ure, satyaniSThA vize tyAre, dharmayuddha gaNo bhale. yuddhe na nAzatI mAtra, mAnava, pazusaMpadA, kaiMka saMskRtinAM smaraNo, saMgAthe nAza pAmatAM. mahAtmA, RSitApasa, tapasvI thavAnI ho mahA bhUla, tyAre nAnI kSati prati; AMkho mIMce mahAtmAo, kiMvA kSati kare jatI. maharSio bhale varSo lagI siddhAMtamAM TakayA; kiMtu jo cUkaze kyAMka to thaze sAdhanA vRthA. thoDAno saMga choDIne, sarvano sneha jhaMkhatA; tevA tApasa ekAMte, rahI du:kho sahe ghaNAM. krodhAgnithI tapasvIo, bALIne baLatA nathI; tema ja tapa-saMyama keruM, phaLeya vAMcchatA pAMdhI.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakta ane bhakti jene bhakti kharI jAgI, pekhe sarvatra te hari; potAmAM-sarva prANImAM, jANe advaitatA bharI. aMte to muktithI moTI, che bhakti bhagavAnanI; saMnyAsI ne gRhasthInI, dhArA be sAdhanA taNI. A bemAM koNa che zreSTha, te nizce kahevuM dohyaluM, potapotAnI kakSAe, baMnenuM jarUrIpaNuM. bhaktimArga ja UMco e, bIjAM sau sAdhano thakI; sau pApa-puNyathI mukti, pamAze phakta bhaktithI. banyo kusaMgathI pApI ne adharmI ajAmila; bhagavannAmathI pAcho, thayo dharmiSTha brAhmaNa. amRta karanAruM jo, phakta nAmeya thAya jyAM; sahRdayA dayAbhakti, mokSa de navAI zI ! tyAgI bhogo pharI pAchA, bhogave 5ramArthathI; vizvahitArtha bhakto te, bhagavanmaya bhAvathI. tevA pa2ma bhaktone, sarvAMgI prabhutA vare; bIjA tyAgI pUrA toye, ekAMgI sAdhanA dhare. bhakti te kAraNe jJAna, karmathI ye mahAna che; to sadA bhaktino pAyo, sAbUta rAkhavo paDe. RSimuni prabhutulya, prabhuthI zreSTha bhakta che; tethI prabhu svayaM AvyA, saMto sahita tagRhe. thato uddhAra bhakta-janono se'ja bhAvathI; tethI ja nitya sau vAMcche, mAtra bhakti svabhAvikI. prabhu pote svabhaktone, potAthIye vadhu gaNe; tethI rakSA kare pUrNa, aMbarISa-kathA bhaNe. sarvAMgI prabhunA dhyeye, bAkI gauNa badhuM gaNe; te ja vyaSTi-samaSTinuM, sva-para zreya sAdhaze. cAhe te bhAvathI bhakto, prabhune ja bhaje kharA; teo vikAsa pAmIne, kramaza: mokSa pAmatA. |175
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 samatva-yogI je paLe paLa potAnA, kartavya-mArgamAM dhare; sarvamAM jema sarvatra, samatva sAcavyA kare. tevA samatva yogIno, saMyoga te saubhAgya che. tema viyoga durbhAgya, samAna lekhavo paDe. saMta durlabha ane tethI samAjayogI dohelo; sonuM mATI jAdAM pADI, saune sthAna cIMdhato. mukta hAsya sadA hoThe, haiye aphATa cho vyathA; evA yogezvaro viSe, kare samAjasarjanA. yuddha ane vAtsalya, baMne saMgAthe AvatAM; kevI mahAna yogInI, kasoTI tIvra lAvatAM ! prazasti rAga ArAdhya, pahelAM hoI zake bhale; te ja aMte baMne tyAjaya, rakhe viveka ko cUke. chelle je tyAjya te bhUlI, pahelethI tajI jaze; AraMbhathI ja te yogI, nakkI patana pAmaze. jyAre kartavya ne prema, kheMce baMneya sAmaTAM; tyAre kartavya nA cUke, yogI satpremIo kharA. svargathI na caDayo pArtha, na Dagyo ApadA mahI; vaMgha ne dhanya yogI te, na Dolyo urvazI thakI. sarva nArI gaNe mAtA, sattA-jhaMjhA mahA sthira; rahe duHkho vize rAjI, yogI sahaja ne sama. jJAnI yaza maLe puruSArthe, temAM to kAraNo ghaNAM; ekalA narane khAte, jJAnI te nahi noMdhatA. vizvataMtre thatuM chone, thavAnuM toya jJAnI tyAM; svataMtra ne rahe svaccha, vizvane svaccha rAkhatA. pravRttiomAM paDe jJAnI, cho cAhe tevI hoya te;
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMtu nivRtti laI tenI, zuddhi to thavI joIe. prasAda, rasa ne zAMti, AnaMda aMtare paDyA; zodhI mANe mahAjJAnI, AtmAnI moja te sadA. jage strIdila sarvAge, jItyo te sarvajit che; ne AMtarajagata pUruM, pekhyuM te pUrNa jJAnI che. nisarga-nyAya haMphAve krUra mithyAbhimAnIne; tyAga aSI samatvIne, nimitta banavuM paDe. karmano mahA niyama zAzvata sUtra saMsAre saune lAgu paDela che; je kare bhogave te to, na mUke karma koI ne." vibhuneya nahi choDe, karmano kAyado kadI; karmane bAMdhatAM pahelAM, cetajo vAta che kharI. karma-phaLe nahi ko'dI, bhAga koI paDAvatuM, sau saunAM bhogave karmo, karma kone na choDatuM. che keTalAM eka karmo, saMgaThita prayatathI; palaTo zIdhra pAme che, samUhacetanA thakI. RNAnubaMdhanI vAto, che agamya agocara; vAve eka ane bIjo, phaLa cAkhe zubhAzubha. karelA hAthanAM kRtyo, haiye vAge gaNo yathA; sAmudAyika karmoya, vyaktione naDe yathA. vaiyaktika yathA karmo, sAmudAyika che tathA; vyakti tathA sAmudAyika, bhogave te yathA tathA. saMsAranI gati maLavuM, vIkharAvuM nakkI, baMne saMsAranI gati; to harSa maLavAmAM zo, ne zoka zo viyogathI ? janmavuM-maravuM nakkI, saMsArI cakra cAlatuM; to tyAM jIvanane yajJa, gaNIne kAM na cAlavuM ? | 177
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmavuM-maravuM nize, krama che vizvano sadA; to avatAra-kRtyone, pAra pADI javuM na kAM ? Ave eka ane jAya, AvajA ema cAlatI; saMsAre kAyamI evI, cAlu rahe musApharI. ApadA karoDo ApadA jyAre, Ave che ekasAmaTI; tyAre chellI paLe prabhunI, madado Ave ghaNI. manuSyo karajo nitya, sadupayoga zaktino; nAhakanA tamo kone, kadIya na dubhAvazo. rASTrane ghaDanArI jyAM; prajAzakti khUTI jatI; to tyAM saramukhatyArI, ApoApa zarU thatI. mahilA che mahAzakti, vizvane gheraze aho ! jo e mahAna zaktino, sadupayoga thAya to. Atmazakti sajAmAM, zastramAM niSThA, sAco vIra dhare nahi; Atmazakti taNI bhakti, tenI rage rage vasI. bAhA baLo badhAM vyartha, dilazatru dabAvavA; aMtaHzuddhi Atmazakti, khapa lAge tihAM kharI. tapathI to vadhe zakti, tape teja vadhI jatuM; bhAna jAge tapasyAthI, to anaMta AtmazaktinuM. jAnamAla taNA bhoge, Atmazakti vadhAravI; Atmazakti vadhe tyAre, namra prIti na bhUlavI. AdhyAtmikatA nahi je riddhinI pUMThe, sAcI AdhyAtmikatA haze; te riddhine kadI koI, nItipremI ne pUjaze. bhautika dRSTi rAkhIne, saMsAre nara saMcare; prAmIne bhoga ne kIrti, viSe adharma Acare. 178
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayAre pAcho vaLe AtmA, pApo pokArIne pharI; AdhyAtma dRSTi sAdhe, tyAre UMce caDhe sahI. anAsakti sarvAga tyAgamAM jevI, che anAsakti sulabha; AMzika tyAgamAM tevI, na anAsakti sulabha. jIvana nAva icche che, vrata ne niyamo sadA; nahIM to te jaze DUbI, sAdhakane ya DubADaze. tema chatAM che anAsakti, vrataniyamano dhruva; jAte siddha na thAya to, DUbavuM maravuM sama. vairAgya vyAmohathI ja janme te, vairAgya the TakI zake ? dehe vairAgya cho bhAse, Atmasparza na te haze. duHkha ke mohathI Avyo, vairAgya kSe TakI zake ? UMDe paDela durbuddhi, sabuddhi tyAM kema Take ? sneha bAhya bheTo bhale ochI, dekhAvo bAhya nA vadhu; kiMtu sneha bharyuM haiyuM, ye jAya dazya e kahyuM? sAcA svAmAnane kAje, chone laDavuM paDe badhe; sneha nA chAMDazo kothI, to aMte maLavuM thaze. vAtsalya sarva raso mahIM zreSTha, vAtsalya rasa mAnajo; jainomAM marudevInuM jIvana che pramANa jo. javAbadAra che moTo, vizva mAnava ekalo; vahAvI vizva-vAtsalya, sau prANImAM rahe bhalo. AjJA ke dhamakI mAtra, koIne nahi sudhAratIH hUMpha premALa haiyAnI, saMge rahI sudhAratI. T179
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa-tyAga AMtarika ane bAhya, tyAga baMne prakAranA; sAdhe jo kramathI sau, to vizvazAMti Take sadA. pAra pAme sukha marya, devadurlabha kRtyane; hoya jo tapa ne tyAga, tenI saMge kSaNe-kSaNe. sahiSNutA ane tyAga, baMne vikAsa-lakSaNo; vyakti-samaSTino meLa, icchanArA na bhUlazo. mahAna padavI moTA, yajJa vinA pace nahi; tapa-tyAga vadhe jethI, bhoga-saMga naDe nahi. tapa-tyAga thakI dhULa, deha cho nabaLo paDe; kintu sAthe tapa-tyAge, AtmA to sabaLo thaze. | niSThA che camatkAranI niSThA, anartha-mULa vizvanuM yugajano haNe ene, kare cAritrA UjaLuM. satyaniSThA Dage kiMtu, ne abhimAna pAMgare; jhaTa lApoTa lAge ne, nisarga vipharI paDe. zraddhA rUDA satsaMgathI pAme, daityomAMya manuSyatAH rAkhIne satyamAM zraddhA, nirAzA choDajo sadA. aNI paLe kasoTIo, aparaMpAra AvatI; samajapUrNa zraddhA ja, Akhare tyAM jItatI. ko kSaNe hAratI lAge, kiMtuzraddhA sadA jayI; tema strI hAratI bhAse, toya strI che sadA jayI. evI veLAya Ave che, take carcA tyAM nirarthaka; haiye haiyAM kare vAto, zraddhAno mAtra tyAM khapa. 180
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ satsaMga sajIvamAM kaLA zobhe, ajIvathI anekadhA; satsaMga saMga cAkhe to, pAme pazuya pAtratA. AtmA sUtela jAge che, satsaMganA prabhAvathI; kuTila vRttio sarve, saheje sUlaTI thatI. rUDA satsaMgathI pAme, daityoya manuSyatA; rAkhIne satsaMgamAM zraddhA, nirAzA choDajo sadA. dAna sAcA evAya dAtAne, svarga nahi khape kadA; sadA sevA khape saunI, AtmArthI jANajo sadA. amRta ane jhera badalo kaTu bolono, kaTutAthI na vALazo; kriyAzIla mIThAzomAM, kaTutA ogaLAvazo. virodhIo vame jhera, bharI veranI kothaLI; jiMdagI jAya che tenI, AkhI kukRtyathI bharI. toya mAnavatA ko'dI, na cUke UMca mAnavI; jherane amRte jIte, IzvarI zakti vAparI. virala ko' dazyo evAM, cittamAM kAyamI vase; madhurI smRtio jenI, jheramAM amRta bhare. vize viSa bharyuM toye, snehI saMge bane sudhA; kiMtu sudhA thaze jhera, susnehI viNa sarvadA. ahaM sAruM, na te sAruM, jo temAM bhaLato mada; kemake madane jhere, AtmAmRta bane viSa. 181
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 mada-viSa-bharyo AtmA, jherIlo banI jAya che; prAyazcitta laI pUruM, pAchuM pIyUSa thaI zake. kSamA kSamA e che dharA evI, audArya - abdhinA samI; kintu strI thakI hAre, vIratA narajAtinI. durguNIne bhale Apo, mAphI aMgata sarvadA; samAje mAphIno khoTo, upayoga na do thavA. verano badalo vALe, kSamA-preme manuSya jo; svayaM nimitta rUDuM, sAtha Ape nisarga to. mahAzakti kSamA kiMtu, bane durbaLa DhAMkaNa; martya samAja mATe te to adhogita kAraNa. bhUlapAtra gaNI saune, viSe raho udAra thaI; kSamA karo kSamA rAkho, sva-para-zreya sAcavI. saundarya saundarya pUjavA yogya, na tene gUMthavuM ghaTe; je cUMthe ne cUMthAve je, beuM te nAza notare. satya svayaM prakAze che, satyane sAja nA khape; naryuM satya ja saundarya, pAmI satyArthI saMcare.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 2 upaniSadu A vibhAgamAM upaniSad nAmavALI kRtiono paricaya ApavAmAM Avyo che. trikALa sarvajJa AcAryadeva zrI hemacaMdrAcAryanA yogazAstragraMthanuM aparanAma adhyAtmopaniSa che. A graMthathI sau koI suvidita che. ahIM teno saMkSipta paricaya Apyo che. - zrI mahAmahopAdhyAya yazovijayajIe adhyAtma upaniSad nAmanA mahAna graMthanI racanA be bhAgamAM karI che. temAM jainadarzana ane anya darzanonI tulanAtmaka vicAradhArAno samAveza thAya che. AtmasvarUpanI khoja ane prApti e sau koI dharmamAM mahatvano viSaya che. A graMthamAM pU.zrIe vividha vicAro dvArA adhyAtma viSayaka mAhitI darzAvI che. temAM bhASAMtara saMskRta ane gujarAtI TIkAno samAveza thAya che. atre pasaMda karelA zloko bhASAMtara sAthe pragaTa karavAmAM AvyA che. A. budhdhisAgarasUrijIe izAvAsyopaniSad ziSyopaniSad ane jainopaniSadranI racanA karI che. emanI izAvAsyopaniSadranI racanAmAM jaina dharmanA nayavAda anekAMtavAdathI A upaniSadgA vicArono tulanAtmaka abhyAsa karyo che tema jANavA maLe che. kavinI dhArmika sahiSNutA ane samanvayavAdI valaNa A graMtha dvArA pragaTa thAya che. ziSyopaniSaddha sUtrAtmaka zailImAM guru-ziSyanA saMbadhonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. temAMnA vicAro vyavahAra zudhdhi mATe pitA-putra ane vaDIla tathA tenA AzritanA saMbaMdho vizenI mAhitI prApta thAya che. jainopaniSadgo viSaya jainatvanA AcAra vicAra sAthe saMbaMdha dharAve che. A upaniSadvI vizeSatA e kavinI sUtrAtmaka zailI eTale ke arthagaMbhIratAnA namUnArUpa che. upaniSadvI jaina ane anya darzanamAM rahelI vyAkhyAne mAhitI dvArA samagra rIte graMthomAM rahelI tattvajJAnanI vicAradhArAno paricaya thAya che. 1. adhyAtmopaniSad - hemacaMdrAcArya kaLikALa sarvajJa AcArya hemacaMdrasUrIzvarajIe yogazAstra graMthanI racanA karI che. A graMthanuM bIjuM nAma adhyAtmopaniSad che. kumArapALa mahArAjAnA svAdhyAya nimitte pU. zrIe A mahAna graMthanI racanA karI jaina darzananA vaividhyapUrNa vicAronuM nirUpaNa karyuM che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMtha mATe upaniSa zabda prayoga thayo che te daSTie upaniSo artha vicArIe to nIce pramANe che. upa + ni + sad eTale nI pAse besavuM. A zabdArthano viziSTa artha ziSya gurunI pAse besIne jJAnagoSTi dvArA praznonA uttara meLave che. tattvajJAnanA gUDha rahasyane guru pAsethI jANe che. A upaniSad bhagavAna vaDe gAvAmAM AveluM hovAthI teno mahimA aparaMpAra che. pU. hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra e upaniSad che. temAM mULabhUta rIte jinavacanono saMdarbha che. DaoN. hila yogazAstrane "saMyamanuM zAstra" The scripture Of Control' kahe che. lokamAnya TiLaka karmayoganuM zAstra mAne che. kaLikALasarvajJa parama pUjya zrI hemacaMdrAcAryajIe kumArapALa rAjAnI vinaMtIthI emanA svAdhyAya nimitte 1200 zlokomAM yogazAstra graMthanI racanA karI che. A graMtha saMskRta bhASAnA anupa chaMdamAM racAyo che. prathama daSTie saraLa lAge tevo A graMtha ati gahana ane jinavANInA rahasyothI bharapura che. temAM yoga ane adhyAtmanA vicArono samanvaya sadhAyo che. tenA bAra prakAza (vibhAga) nI saMkSipta mAhitI nIce jaNAvyA pramANe che. prathama prakAzamAM prabhu mahAvIranI samadaSTi ane karUNA darzAvIne yoga vizenI sadRSTAMta mAhitI ApI che. yoganA traNa prakAra jJAna yoga, darzana yoga ane cAritra yoganI vigato jaNAvI che. bIjA ane trIjA prakAzamAM samakita ane mithyAtvanA svarUpa vizenI vigato che ane zrAvakanAM bAra vratanuM svarUpa samajAvyuM che. cothA prakAzamAM cAra kaSAyanuM svarUpa Indriyajaya, mana zudhdhi ane dhyAna vize. vicAro pragaTa karyA che.. pAMcamA ane chaThThA prakAzamAM prANAyAma, pratyAhAra ane dhAraNA vize yoganI mAhitI ApavAmAM AvI che. sAta thI agiyAra prakAzamAM piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAna uparAMta dharma dhyAna ane zukala dhyAnanA prakAranuM svarUpa varNavyuM che. 184
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramA prakAzamAM upasaMhAra karatAM manano japa, paramAnaMda, prApti, unmanI sthiti bhAva vagere yogaviSayaka mAhitI darzAvI che. A vigato AtmasvarUpanI prAptimAM upadezAtmaka rIte sthAna dharAve che. yogazAstramAM jainadarzananA mULabhUta vicAronuM nirUpaNa thayuM che. mokSa prApti mATeno viratidharma, dhyAnayoga, vidyA, kaSAya, vijaya, manano jaya karavo, bAra bhAvanA ane cAra bhAvanA samakita, mithyAtva, ratatrayInuM svarUpa, maMtrajApa, jevA viSayonuM UDuM rahasya pragaTa thayeluM che. jenuM ciMtana ane manana bhavyAtmAone bhavabhramaNamAMthI mukta thavAno jinezvara kathita mArga spaSTa jovA maLe tema che. A. hemacaMdrAcAryanuM darzanazAstranA gahana vicArone saraMLa saMskRta bhASAmAM vyakata karIne jana sAdhAraNa sudhI A vicAradhArA pahoMcIne AtmakalyANamAM mArgadarzaka bane tevI che. vizeSa jijJAsAvALA bhavyAtmAoe mULa graMtha ane vivecana vAMcavAthI samudramaMthanane aMte amRtano AsvAdane upalabdhi thAya tema jJAnAmRta rasAsvAdanI prAptino avasara prApta thayo che to AtmArtha upayoga karavA purUSArtha karavo joie. pU. zrIe 1200 zloka pramANa yogazAstra graMthanI racanA karI che. temAMthI manana karavA lAyaka ane mAnava kalyANamAM upakArI evA zloko daSTAMtarUpe noMdhavAmAM AvyA che. manuSya janmamAM ja jJAnopAsanA thai zake che eTale AvA mahAmaMgalakArI graMthanA namUnArUpa zlokono svAdhyAya AtmArthI janone mATe adhyAtma mArganA sAdhanApathamAM miSTAnna sama madhura AsvAda karAvIne sAdhanAmAM ekAgra thavA nimittarUpa bane temAM zaMkA nathI. adhyAtmopaniSaddnA namUnA rUpe keTalAka zloko bhASAMtara sAthe pragaTa karavAmAM AvyA che. namo durvArarAgAdi vairivAra nivAriNe arhate yoginAthAya, mahAvIrAya tAyine // 1 // anuvAda: ghaNI mahenate dUra karI zakAya evA rAgAdi zatruonA samUhanuM nivAraNa karanAra, advaita yogIonA svAmI ane jagatanA jIvonuM rakSaNa karanAra mahAvIradevane namaskAra karuM chuM. (pA. 1) kSiNoti yogaH pApAni cirakAlA rjityAnapi pracitAni yathaudhAsi kSaNAdevAzu zUkSaNiH ? // 7 // ghaNA vakhatathI ekaThAM karela iMdhaNAone (lAkaDAM) prabaLa agni eka kSaNa 185
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAramAM bALIne bhasma karI zake che tema ghaNA kALathI upArjana karelA karmono paNa yoga kSaya kare che. mokSanuM kAraNa yoga che. caturvarge'graNIrmokSo yogastasyaca kAraNam jJAna zradhdhAna cAritra rUpaM ratnatrayaM ca saH // 15 // dharma, artha, kAma ane mokSa, A cAra vargomAM mokSa te ja uttama che. e mokSanuM kAraNa yoga che. jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa traNa ratno te yoga kahevAya che. jJAnayoga yathAvasthita tattvAnAM saMkSepAdristareNavA yo'vabodhastamatrAhuH samyakjJAnaM manISiNaH // 17 // jevI rIte tattvonuM svarUpa raheluM che tevI ja rIte saMkSepathI ke vistArathI bodha thavo yA jANavuM tene vidvAna purUSo samyag jJAna kahe che. IryA samiti eTale zuM ? lokAtivAhite mArge cuMvite bhAsvadaMzubhiH jaMtu rakSArthamAlokaya gatirIryA matA satAm // 36 // pA. 91 aneka lokothI calAyelA ane sUryanA kiraNothI pragaTa dekhAtA mArge jaMtuonI rakSAne mATe joIne cAlavuM tene sat purUSoe IryA samiti kahelI che. manogupti vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam AtmArAmaM manastajjJai rmanoguptirudAhRtA // 41 // pA. 95 kalpanAnI jALathI mukta thayelA, samabhAvamAM sthita thayelA ane AtmabhAvamAM ramaNa karatA manane jJAnI purUSoe manogupti kahelI che. 186 samakitanuM svarUpa yA deve devatA budhdhi, gurau ca gurutAmatiH dharmeca dharmadhIH zudhdhA, samyakatvamidamucyate // 1 // pA. 108 je devane vize devapaNAnI buddhi, gurune vize gurupaNAnI buddhi ane dharma vize zudhdha dharma buddhi te samakita kahevAya che. mithyAtvanuM svarUpa adeve deva budhdhiryA gurudhIra gurauca yA adharme dharma budhdhizca mithyAtvaM tadivyarthAt // 3 // pA.109
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ devanA guNo jemAM na hoya chatAM devapaNAnI buddhi karavI, gurunA guNo na hoya chatAM temAM gurupaNAnI bhAvanA rAkhavI, adharma vize dharmapaNAnI buddhi rAkhavI te viparIta hovAthI mithyAtva kahevAya che. ye strI zastrAkSasUtrAdi rAgadhiMka kalaMkitAH nigrahAnugrahaparAste devAH syuna muktaye // 6 // pA. 111 je devo strI zastra ane japamAlAdirAganA cinhothI dUSita che ane bIjAne nigraha tathA anugraha karavAmAM tatpara che te devonI upAsanAdi muktine mATe thatA nathI. sugurunuM lakSaNa mahAvratadharA dhIrA bhaikSamAtraupa jIvinaH sAmAyikasthA dharmopadezakA guravomatAH // 8 // pA. 113 ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane niSparigraharUpa mahAvratane dhAraNa karanAra, pariSahAdi sahana karavAmAM dhIra, madhukara vRttie bhikSA karI jIvana calAvanArA, samabhAvamAM rahIne dharmopadeza ApanArane guru kahevAya che. dharmanuM lakSaNa durgatiprapatatprANi dhAraNAdhvarma ucyate saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // 11 // pA. 117 durgatimAM paDatA prANIone temAMthI bacAvI teonuM rakSaNa kare tenuM nAma dharma che ane te saMyama Adi daza prakArano sarvajJano kahelo dharma mokSane mATe thAya che. ahiMsA vratano saMdarbha. Atmavat sarvabhUteSu sukha duHkhe priyA priye ciMtayannAtmanA'niSTAM hiMsAmanyasyanAcaret // 20 // pA. 128 jema potAne sukha vahAluM che ane duHkha apriya che tema sarva jIvone sukha priya ane duHkha apriya che. ema jANIne potAne aniSTa lAgatI hiMsA bIjAnA saMbaMdhamAM na karavI joIe, arthAt bIjA jIvone mAravA joIe nahi. adattAdAna vize patitaM vismRta naSTaM sthitaM sthApita mAhitam matte nAtIta svaM parIyaM vin suthIH if 66 aa pa. 260 paDI gayeluM bhUlAI gayeluM, naSTa thayeluM, gharamAM raheluM, sthApana kareluM ane 187
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ dATeluM A sarva paranuM dhana buddhimAna jIvoe mAlikanA AvyA sivAya koI paNa vakhata levuM nahi. anya strI-purUSanI AsaktinuM phaLa napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaM ca bhavebhave bhavennarANAM strINAM cA nyakAntAsakta cetasAm // 103 // pA. 184 bIjA purUSa ane bIjI strIomAM Asakta manavALA strI-purUSone bhavobhavamAM napuMsakapaNuM, tiryaMcapaNuM ane daurbhAgyapaNuM prApta thAya che. parigraha vrata mATe saMtoSa vRtti. saMnidhau nidhayastasya kAmagavyanu gAminI amarAH kiMkarAyante saMtoSoyasya bhUSaNam // 117 // pA. 193 je mahAzayanuM saMtoSa teja bhUSaNa che tene nidhAno pAse rahe che, kAmadhenu tenI pAchaLa cAle che ane devo kiMkaranI mAphaka AjJA uThAve che. bhogopabhoga guNavrata sakRdeva bhujyateyaH sabhogonnastrAdikaH puna:punaH punarmonya 35monoDanAvi: || , || pA. 16 je eka vAra bhogavavAmAM Ave che te anAja, puSpamAlA, tAMbula, vilepana vagere bhoga kahevAya che. je vAraMvAra pharI pharI bhogavavAmAM Ave che te strI, vastra, alaMkAra, ghara zaiyA, Asana vagere upabhoga kahevAya che. rAtri bhojana niSedha annaMpreta pizAcAdyaiH saMcara dima: niraMkuzaiH ucchiSTaM kriyate yatra tatra nAdyAdinAtyaye // 48 // pA. 209 rAtrinA vize niraMkuzapaNe vicaratA preta pizAcAdiko annane eThuM kare che mATe sUryAsta thayA pachI bhojana na karavuM. sAmAyika tyattArda raudra dhyAnastha tyakatA sAvadya karmaNaH muhUrtaM samatA yA tAM viduH sAmAyikaM vrataM // 82 // pA. 219 ArTa, raudra dhyAnano tyAga karI, sAvadya karmano tyAga karI eka muhUrta paryaMta je samabhAvamAM rahevuM tene sAmAyika vrata kahe che. 188
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuH parvyAM caturthAdiku vyApAra niSedhanam brahmacarya kriyA snAnAdi tyAgaH pauSadhavrataM // 85 // pA. 223 cAra parvamAM upavAsAdi tapa karavo. pApavALA sadoSa vyApArano tyAga karavo. brahmacarya pALavuM ane snAnAdi zarIranI zobhAno tyAga karavo ema pauSadha vrata cAra prakAranuM che. AtmAjJAna bhavaM duHkha - mAtma jJAnena hanyate tapasAvyAtma vijJAna - hinaichelluM na zayate // 3 // .. 203 AtmaajJAnathI pedA thayeluM duHkha AtmajJAna vaDe nAza thAya che. je duHkha AtmajJAna vinAnA manuSyo tapasyA vaDe karIne paNa chedI zakatA nathI. kSAMtyA krodho mRdutvena mAno mAyArjavenaca lobhazcAnIhayA jeyAH kaSAyA iti saMgrahaH // 23 // pA. 271 kSamAthI krodhano, namratAe karI mAnano, anicchA (saMtoSa)thI lobhano jaya ka2vo, saraLatAthI mAyAno. A pramANe sarva kaSAyone jItavAno saMgraha batAvyo che. manaH kapirayaM vizvaparibhramaNa laMpaTa : niyaMtraNIyo yatnena mukti micchubhitmanaH // 39 // pA. 276 karmothI potAnI mukti meLavavAnA icchaka manuSyoe vizvamAM paribhramaNa karavAmAM laMpaTa A manarUpa vAMdarAne prayatathI rokI rAkhavo. snihyatijaMtavo nityaM vairiNopi parasparam api svArthakRte sAmya bhAjaH sAdhoH prabhAvataH // 54 // pA. 280 potAnA svArthane mATe paNa samabhAvanuM sevana karatA sAdhuonA prabhAvathI nitya vera dhAraNa karanArA prANIo paNa ApasamAM snehabhAva dhAraNa kare che. (A sarva samabhAvano prabhAva che) eka utpadyate jaMtu - reka eva vipadyate karmApyanu bhavatthekaH pracitAni bhavAMtare // 69 // pA. 290 A jIva bhavAMtaramAM ekaloja utpanna thAya che ekaloja maraNa pAme che. ane pote ekatra karela karmo A bhavamAM athavA bhavAMtaramAM ekalo ja anubhave che. (bhogave che) (A ekatva bhAvanAnuM ciMtana karavuM) muhUrtetirmanaH sthairya dhyAnaM chadhmasthayoginAm dhammaM zukalaM ca tad dvedhA yogarodhastvayoginAm // 115 // pA. 312 189
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka AlaMbanamAM aMtaramuhUrta paryaMt mananI sthiratA te chadmastha yogIonuM dhyAna kahevAya che. te dharmadhyAna ane zukaladhyAna ema be prakAranuM che, ane yoganA nirodharUpa dhyAna ayogIone hoya che. (caudamA guNaThANAvALAne) dhyAnavRddhino mArga maitrIpramoda kAruNya mAdhyasthAni niyojayet dharma dhyAna mupaskartuM tadvi tasya rasAyanam // 117 // pA. 312 tuTelA dhyAnane pharIthI dhyAnamAM joDavA mATe maitrI, pramoda, karUNA, madhyasthatA A cAra bhAvanAo AtmAnI sAthe prAyojavI kAraNa ke A bhAvanAo dhyAnane rasAyaNanI mAphaka puSTa kare che. dakSiNena viniryAtau vinAzAni nilAnalau niHsarantau vizantau ca madhyamA vitareNa tu // 60 // pA. 342 jamaNI nAsikAmAMthI nIkaLato pavana ane dahana vAyu dareka kAryanA vinAzane mATe thAya che ane DAbI nAsikAmAMthI nIkaLato ke praveza karato te vAyu madhyama phaLa Ape che. vItarAgo vimucyate vItarAgaM viciMtayan rAgiNaMtu samAlaMbya rAgIsyAt kSobhaNAdikRta // 16 // pA. 446 rAgarahitanuM dhyAna karatAM pote rAgathI mukta thAya che. ane rAgIonuM AlaMbana lenAra kAma, krodha, harSa, zoka, rAga, dveSAdi vikSepane karanAra sarAgatAne pAme che. bAhayAtmAnamapAsya prasakitamAjAMtarAtmanA yogI satataM paramAtmAnaM viciMtayettanmayatvAya // 6 // pA. 484 AtmasukhanA premI yogIe aMtara AtmAvaDe bAhyatvabhAvane dUra karI tanmaya thavA mATe niraMtara paramAtmabhAvanuM ciMtana karavuM. 190 karmANyapi duHkhakRte niSkarmatvaM sukhAya viditaM tu na tataH prayateta kathaM niH karmatvaM sulabhamokSe // 50 // pA. 517 karmo duHkhane mATe che ane karma rahita thavuM te sukhane mATe che. ema tame jANyuM to niSkarmarUpa (kAMI paNa kriyA na karavArUpa) sulabha mokSa mArgane vize zA mATe prayata nathI karatA ? (saMdarbha: yogazAstra bhASAMtara le. kezarasUrIzvarajI ma.sA.)
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. adhyAtmopaniSa jaina dharmamAM upaniSad nAmathI keTalIka kRtio prApta thAya che te dRSTie upaniSadrI vyAkhyA ane zabdArtha vize jaina ane hiMdu darzana zAstranA vicAro atre noMdhavAmAM AvyA che. (jaina paraMparAno ItihAsa) nigama gacchavALAno adhyAtma zabda gUDhArthayukta che. adhyAtmopaniSaddhAM yazovijayajI upA.e naya ane nikSepathI vistArapUrvaka artha karyo che. te paNa jijJAsu mAnavone mATe vadhu upakAraka nIvaDe tema che. ahIM tenI prAthamika noMdha ApI che. upaniSad zabdArtha upaniSad vizenA hiMdudharmanA vicAro nIce pramANe che. * upaniSaeTale guru ziSyanI maMDaLI ekAMtamAM manana karavA maLelI brahma niSThAnI sabhA. * gurunI pAse nIce besIne zIkhI zakAya evuM UMcuM ane UMDuM tattvajJAna. zoka-moha dUra karanArI brahmavidyA. * paramAtmA saMbaMdhI jJAna ApI ajJAna TALI saMsAra baMdhanathI choDAvanAra vidyA. yajJa sabhA athavA pariSadamAM carcI na zakAya evA brahmajJAnanI zAMta ane ekacittavALA dIkarA athavA ziSyone jaMgalamAM ekAMtamAM guru zIkhavADe. (bhagavad go maMDaLa-bhA. 2 pA. 1512). upaniSad eTale brahmavidyA. brahma vidyAnuM pratipAdana karanAra. * vedanA ziromaNi bhAgarUpa vedanuM aMtima dhyeya rahasya - (zabda ratna mahodadhi bhA. 1 pA. 357) * vedavidyAnI carama sImA maLe che te vedanA aMtima bhAgamAM nirUpita jJAna. * vedanA prathama caraNamAM eTale ke saMhitAmAM prArthanA maMtra-upAsanA che. * jJAna ke mokSanI vicAraNAvALo graMtha. * adhyAtmanI vividha upAsanA paddhatinI vicAraNA e upaniSad che. * upaniSad e adhyAtma vidyAnuM AlaMbana che. * zraddhA ane bhaktipUrvaka laI jAya tevI brahma vidyA. (vizvakoza - bhAga 3 gujarAtI) 191
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindu dharmanAM upaniSado gadya ane padyamAM che tema chatAM tenI zailImAM kAvyatva raheluM che. padarzana ane vedAMta tattvajJAnanuM mULa upaniSa che. upaniSadvI saMkhyA 10che. iza, kaTha, kena, prazna, muMDaka, mAMDukya, naittirIya, aitarIya, chAMdogya, bRhadAraNyaka. upaniSadranA vividha artho uparathI eTaluM phalita thAya che ke temAM adhyAtma ane mokSa, saMsAramAMthI mukti meLavavA vizenA vicArono saMbaMdha che. guru dharmopadezaka hovAnI sAthe mokSamArgamAM javA mATe pathadarzaka che. gurukRpA e ziSyane mATe mokSa prAptinA mArgamAM eka Avazyaka paribaLa che eTale guru ziSyanA saMbaMdhathI adhyAtma jJAnanI prApti dvArA mukti mArgamAM pahoMcavAnI mULabhUta vicAradhArAne upaniSad sAthe saMbaMdha che. jaina dharmanA upaniSadomAM paNa adhyAtma mArga kendra sthAne che. guru ziSyanA saMbaMdhone paNa mahatva ApavAmAM AvyuM che. upaniSad jaina dRSTie upaniSad zabdanI vyutpatti "mAni adhyAtmam' Ama sAtamI vibhaktinA arthamAM avyayIbhAva samAsa thayelo che. upaniSad zabdano yogArtha A mujaba che. - upa = vizudhdha brahma tattvanI pAse, jenA dvArA zrotA bese = pahoMce te upaniSad arthAt parama brahmanI pAse pahoMcavAnuM sAdhana te upaniSad eTale ke parabrahma tulya banAve te upaniSada. (prastAmAM adhyAtmanuM upaniSad abhipreta hovAthI AvuM arthaghaTana ahIM kareluM che.) athavA upa = gurunI pAse besIne ja je yathArtha rIte jANI zakAya te upaniSada upaniSad upaniSad zabdano rUDha artha A mujaba che. - gUDha ane aMtima rahasya svarUpa evuM zAstranavanIta = zAstrono artha = sAra. kAThopaniSatnA bhASyamAM zaMkarAcArya ema jaNAve che ke - "gha' ane "ni' upasarga yukta "sa dhAtune kvipa, pratyaya lAgavAthI "upaniSad zabda banela che. "sad dhAtuno artha vinAza, gati ane avasAdana thAya che. je granthanI vyAkhyA karavAnuM abhimata hoya te granthathI pratipAdya evI vedya vastu saMbaMdhI vidyA e "upaniSat' zabdano artha che. kayA arthanA yogathI upaniSat zabdano artha tathAvidha vidyA thAya che? A praznano javAba e che ke A loka ane paralokanI tRSNAthI rahita banelA je mumukSuo upaniSada zabdathI pratipAdya vidyAne pAmIne temAM sthira thaIne nizcayathI tenuM zIlanaparizIlana kare che teonuM avidyAsvarUpa saMsArabIja nAza pAme che. Ama "upaniSa zabdamAM "upa" ane "ni' upasargayukta sa dhAtuno yogArtha tathAvidha vidyAmAM rahelA hovAthI te vidhA e upaniSad zabda dvArA pratipAdya che. A loka ane paralokanI 192
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNAthI mukta banelA mumukSuone parabrahma pamADanAra upaniSad che. Ama pArabrahma tattva pamADanAra hovAthI brahmavidA paNa upaniSad zabdathI pratipAdya che. jo ke bhaNanArAo to upaniSad zabdano artha graMtha paNa kare che. 'ame upaniSat bhaNIe chIe.' 'ame upaniSad bhaNAvIe chIe' AthI zabdaprayoga=vyavahAra thAya che. chatAM koI paNa prakArano doSa pUrvokta vaktavyamAM saMbhavato nathI. AnuM kAraNa e che ke saMsAranA hetubhUta avidyA-mAyA vagere padArthano nAza e upa + ni + sad dhAtuno artha che ane mAtra granthamAM to te asaMbhavita ja che. vidyAmAM ja avidyAnAzakuMtA (= upaniSad zabdano artha) saMbhave che. grantha paNa avidhAnA nAza mATe ja hovAthI kArya-kAraNabhAvanA upacArathI granthane paNa upaniSad kahI zakAya. AyuSyanuM kAraNa hovAthI 'ghI AyuSya che' Avo vyavahA2 thAya che tema A vAta samajavI. TuMkamAM, mukhya vRttithI upaniSad zabda vidyAmAM pravRtta thAya che ane gauNa vRttithI upaniSad zabda granthamAM pravRtta thAya che. - prastutamAM adhyAtmaviSayaka gupta carama rahasyArtha abhidheya che ane A graMtha teno abhidhAyaka che. mATe adhyAtmopaniSad evuM A graMthanuM nAma yathArtha = arthAnusAra guNaniSpanna che. AnAthI prastuta graMtha ane tenA viSayabhUta adhyAtmanA nicoDa vacce abhidheya - abhidhAyakabhAva rUpa saMbadha = vAcya-vAcakabhAva saMbaMdha sUcita thAya che. athavA adhyAtmaupaniSad tAttvika rIte vibhAvana karavA yogya che ane A grantha temAM sahAyaka-sAdhana hovAthI te banne vacce vibhAgya-vibhAvakabhAva saMbaMdha paNa kahI zakAya. A saMbaMdha tarkonusA2I zrotAne anulakSIne samajavo. zraddhAnusArI adhyetA pratye to gurUpUrvaparaMparArUpa saMbaMdha jANavo. prastuta graMthano adhikArI te vyakti che ke je adhyAtmanA rahasyArthano arthI hoya, te meLavavA samartha hoya, tema ja A kakSAnuM jJAna prApta karavA yogya evI vidvattA tenAmAM hoya. AvA adhikArI zrotAnuM sAkSAt prayojana che adhyAtmanA gUDhArthanI upalabdhi jAkArI ane prApti. tathA ziSya vagere upara upakAra karavo te graMthakAranuM sAkSAt prayojana che. graMthakAra ane zrotA bannenuM paraMparAe prayojana parama padanI prApti = mukti che. A rIte abhidheya, saMbaMdha, adhikArI ane prayojana svarUpa cAra anubaMdhonuM svarUpa jANavuM. graMthanA arthamAM zrotAne jakaDI rAkhe te anubaMdha kahevAya. A vyAkhyA mujaba abhidheya vagere cAre ya anubaMdha svarUpe siddha thAya che. vItarAganA prabhAvathI graMtha racanA A graMtha vize potAnA kartutvabhAvathI utpanna thanAra ahaMkArane dUra karavA | 193
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe 'ame racIe chIe' evo kartari prayoga karavAne badale 'amArA vaDe racAya che.' evo karmaNi prayoga graMthakArazrIe karela che, je teomAM rahela namratAnuM sUcaka che. adhyAtmanA rahasyArthone pacAvanArAmAM ahaMkAra na hoya te svAbhAvika che. 'potAne vize ane gurUne vize ekavacanano prayoga na karavo' AvA ziSTa vacanane anusarIne graMthakArazrIe potAno bahuvacana garbhita nirdeza karelo che, nahi ke abhimAnathI. karmaNi prayogathI e paNa dhvanita thAya che ke A abhilApyatvaanabhilApyatvasvarUpa, yogArtha vagerenI mukhyatA rAkhIne padArthanI vizada tAttvikachaNAvaTa karanAra naya vastulakSI zudhdha nizcayanaya kahevAya che. A vAta sujJa vAcakavarge khyAlamAM rAkhavI. (1/2) adhyAtma zabdanA rUDha arthane graMthakArazrI jaNAve che. rUDhi arthamAM nipuNa purUSo kahe che ke bAhya vyavahArathI puSTa thayeluM ane maitrI Adi bhAvanAothI vAsita thayeluM nirmaLa citta e adhyAtma che. (1/3) zabdanA cAra prakAra TIkArtha :- vyutpattizUnya, zabdanI prakRti (= dhAtu) ane pratyayanA saMbaMdhathI nirapekSa, lokaprasiddha evA rUDha arthamAM nipuNa vidvAno adhyAtmanI je vyAkhyA kare che te have prastuta thAya che. paraMtu te pahelAM prAsaMgika rUpe zabdanA cAra prakArone jANI laIe. (1) yaugika : je zabdano avayavArtha = prakRti-pratyayanA saMbaMdhathI labhya artha e ja padArtharUpe jaNAya te yaugika zabda dA.ta. 'pAcaka' (= rasoIyo) zabda. (2) rUDha padaH- je zabdanI avayavazaktithI nirapekSa thaI arthAt prakRti-pratyayasaMbaMdhathI labhya arthanI upekSA karI samudAyazaktithI ja lokaprasiddhi, zabdakoSa vagere dvArA labhya arthano padArtharUpe bodha thAya te rUDha pada. dA.ta. 'AravaMDala' (= Indra). (3) yogarUDha pada :- je zabdanI samudAyazaktithI upasthita thayela arthamAM avayavArthano anvaya thAya te yogarUDha pada jANavuM. dA.ta. paMkaja (= kamaLa.) (4) yaugikarUDha :- je zabdanA avayavArtha ane rUDha artha bannenuM svataMtra rIte bhAna thAya te yaugikarUDha pada kahevAya. dA.ta. ubhid (yaugika artha vRkSa vagere ane rUDha artha eka prakArano yajJa.) A vAtano vistAra anya granthamAM jANavo. mULa gAthAmAM rahelA 'tu' zabda pUrve jaNAvela arthanI apekSAe vizeSa arthane jaNAvavA prayojAyela che. te A rIte, 194
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmano rUDha artha saddharmanA AcArathI baLavAna baneluM tathA maitrI, karUNA, pramoda ane mAdhyasthya bhAvanAthI bhAvita thayeluM evuM nirmaLa citta te adhyAtma. A adhyAtma zabdano rUDha artha thayo. (1) maitrI eTale bIjAnA hitanI kalyANanI vicAraNA, (2) karUNA eTale du:khIonA duHkhane dUra karavAnI icchA. (3) pramoda eTale guNIjano, tenA guNo ane tenA AcArone joIne haiyAmAM utpanna thato harakha. (4) mAdhyasthyabhAvanA eTale asAdhya kakSAnA doSavALA jIvo pratye karUNAsabhara upekSA. maitrI Adi cAra bhAvanAonuM aneka zAstrasaMdarbhothI garbhita nirUpaNa amArA vaDe racAyelI SoDazaka graMthanI kalyANakaMdalI TIkAmAMthI vistArarUcivALA jIvo jANI zake che. dharmabiMdu graMthamAM zrI haribhadrasUrijIe je kahyuM che ke -avirUdhdha evA jinavacanane AzrayIne maitrI Adi bhAvathI saMyukta je yathodita anuSThAna thAya te dharma kahevAya che. tema ja dharmasaMgraha graMthamAM upAdhyAya zrI mAnavijayajI mahArAjAe je kahyuM che ke avirUdhdha evA jinavacanane avalaMbIne, maitrI Adi bhAvothI yukta evuM je yathokta anuSThAna thAya te dharma kahevAya che. -A banne vacano paNa rUDha arthathI adhyAtmanA lakSaNane sUcave che - ema jANavuM. (1/3) nigama matamAM 'uttarAraNyaka' vagere 36 upAniSadonI pradhAnatA hatI. te 36 upaniSadonA nAma nIce pramANe che. 1. uttarAraNyaka 2. paMcAdhyAya 3. bahaRRca 4. vijJAnaghanArNava 5. vijJAnezvarASya 6. vijJAnaguNArNava 7. navatatva nidAnanirNaya 8. tattvArthanidhi ratAkara 9. vizudhdhAtma guNa gaMbhIra 10. arhaddharmA gama nirNaya 11. utsagAyavAda vacaneMkatA 12 astinAsti viveka-nigama nirNaya 13. nijamanonayanAklAda 14 ratatraya nidAnanirNaya 15. siddhAgama saMketa stabaka 16. bhavyajanabhayApahAraka 17. rAgijana nirvedajanaka 18 strImuktinidAna nirNaya 19. kavijanakalpadrumopama 20. sakalaprapaMca patha nidAna 21 zrAdhdhadharma sAdhyApavarga 22 sapta naya-nidAna 23 bandhamokSApagama 24 ISTakamanIya sidhdhi 25. brahmakamanIya siddhi 26 naiSkarmakamanIya siddhi 27 caturvargacintAmaNI 28 paMcajJAnasvarUpavedana 29 paMcadarzana svarUpa rahasya 30. paMca cAritra svarUpa rahasya 31 nigamAgama vAkaya vivaraNa 32 vyavahAra sAdhyApavarga 33 nizcayaka sAdhyApavarga 34 prAyazcitakasAdhyApavarga 35 darzanaika sAdhyApavarga 36 viratAvirata samAnApavarga (paTTAvalI samuccaya bhA. 2 puravaNI pR. 244) (jaina paraMparAno itihAsa bhAga trIjo pR. 576, 577) 195
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmopaniSad yazovijayajI upAdhyAyanI adhyAtma upaniSadnI koI TIkA upalabdha nathI. gujarAtI anuvAda maLe che, paNa vistRta vivecana jovA maLatuM nathI. adhyAtma upaniSadnAM zlokonuM bhASAMtaranI sAthe temAM rahelA vicAronuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. A vivecana mAtra jaina dharmanA siddhAMtone sparzatuM nathI paNa anya darzanonA saMdarbhamAM syAdvAda dRSTie adhyAtma viSayaka mAhitI sabhara che. A vivecanamAM sAta naya, cAra nikSepa ane cAra anuyogano Azraya levAmAM Avyo che. keTalAka vicArono virodha che. teno paNa zAstrIya rIte pratyuttara ApavAmAM Avyo che. vaLI temAM zrI yazovijayajI ma. sAhebe dIkSA jIvananA 15 varSamAM AvRtti prakaTa karI che, temAM pU. zrInA jJAnAvaraNano kSayopazama, kuzAgrabuddhi, vizALa vAMcana ane UMDo zAstra abhyAsa jevA guNone kAraNe graMtha vivecana thaI zakayuM che. taduparAMta A badhAmAM mahatvanI evI gurukRpA to vizeSa noMdhapAtra che. AtmAne uddezIne, AtmAnA paripUrNa pAvana svarUpane uddezIne ke svagata paramAtva bhAvanA prAptine uddezIne je nirmaLa vicAra, nirdoSa vANI ke nirdabha vartana karavAmAM Ave che te badhuM ya adhyAtma che. AvA adhyAtmanI sAnubaMdha prApti sthiratA ane uttarottara vRddhi mATe sUkSma buddhi ane zuddha buddhi Avazyaka che. syAdvAdanI vicAradhArAne AtmasAt karyA vagara adhyAtmanI sthiratA zakaya nathI. A graMthamAM koI nyAyazAstranA siddhAMta ke tarkApattithI vicAronuM khaMDana maMDana karavAmAM AvyuM nathI paNa adhyAtma saMbaMdhI carama rahasya upara vizada prakAza pADavAmAM Avyo che. syAdvAdanuM asala svarUpa eTale kadAgraha ke haThAgrahano tyAga ane guNagrAhI dRSTino svIkAra. dhULamAM DhaMkAyeluM suvarNa e suvarNa che, ane ati caLakATavALuM pittaLa e pittaLa che. ema kahevAmAM koI rAga dveSa nathI paNa satyanuM nirUpaNa che. syAdvAdanI sAcI samaja keLavavA mATe A upaniSad mArgadarzaka bane tevI abhUtaparva kSamatA dharAve che. A TIkAmAM anya darzanonA saMdarbho ApavAmAM AvyA che. tenA samarthanamAM pU. zrIe syAdvAdano AdhAra lIdho che. SoDazaka upadeza graMthamAM A. hirabhadra sUrizvarajI mahArAja to tyAM sudhI kahe che ke paradarzanonuM vacana jo sAcuM ne sAruM hoya to te jina vacanathI bhinna nathI. mATe tenA upara bhUlecUke paNa dveSa na karavo pAramArthika mokSamArgane anurUpa evA paradarzana graMthonAM vacano pratye dveSa ka2vAmAM dvAdazAMgInI AzAtanA thaI jAya che. 196|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ para darzanonA jinAgamAnusArI vacanane vize dveSa-irSyA e jaina mATe to vizeSa prakArano mahA moha banI jAya che. paradarzanamAM rahelA gADha kadAgrahamukta AtmArthI jIvo hakIktamAM sarvajJanA upAsaka che. gaMbhIra ane guNagrAhI evA syAdvAdI e sarvajJonA najIkanA sevaka che. jyAre saraLa, namra, bhadrika AtmArthI para darzanIo sarvajJanA dUranA sevako che. anya liMga siddhano jaina darzanano mata samajavA mATe paradarzanonI jinavANI sAthe susaMgata vicAra sRSTi samarthana Ape che. tamAma prakAranA rAga, dveSa ane AMtara bAhya zatruone jitanAro jina kahevAya che. AvA jinanA prarUpelA mArgane anusaranArA jaina kahevAya che. eTale svamatano rAga dRSTirAga mahA bhayaMkara che. tenAthI kadAgraha thAya eTale sAdhakanI mokSayAtrA aTakI paDe che. zAstranA paramArtha rahasyArthathI vimukha banAvanAra dRSTirAga che. ahIM je kahyuM che. (koI darzana zAstramAM) teja sAcu che. bIjuM badhuM khoTu che.' AvA ekAntavAda tarapha DhasaDI janAra vyAmoha che. AvA vicArothI mukta thaIne adhyAtma mArgane samajavo ne Adaravo joIe to ja mokSa purUSArtha siddha thAya. jaDano vikAsa ane cetanano karUNa rakAsa e zoSaNavAdIonI vyAkhyA che. cetanAno vikAsa ane jaDano rakAsa e bhAratIya dharmo ane maharSimunioe varSothI pracalita karI che. adhyAtma vize vicAra karavA mATe vyAkhyAnA saMdarbha satya samajavA mATe dizA sUcana kare che. adhyAtmamAM jaDa tattvane mahattva na ApatAM caitanyanA pUrNa vikAsa mATe jaDa tattva jeTalA aMze upayogI hoya teTalA aMze eka sAdhana tarIke sahAyaka che. ema mAnavAnuM che paNa te sarvopari che evI bhUla bharelI mAnyatAne che svIkAravAnI nathI. adhyAtma premI janoe sau prathama to jina zAsananA adhyAtmanA sAgara samAna agAdha vArasAnA vicArone Agama ane anya pUrvAcAryonA graMthonuM parizIlana karavuM Avazyaka che. te vagara A mArganA carama satyane pAmI zakAya nahi. zrI yazovijayajI upA. jaNAve che ke vidhi zuddha paMcAcAranuM pAlana e adhyAtma che. A vyavahArathI vyavahAra adhyAtma che. ane tenAthI utpanna thatAM Atma pariNAma te nizcaya adhyAtma che. jene sarva rIte AdhAra mAnIe te nizrA kahevAya ane aMzataH TekArUpa mAnIe te AlaMbana kahevAya che. A rIte vicAratAM AlaMbana ane mizrAnI samajaNa meLavyA pachI Atma sAdhanA vizenI prAthamika bhUmikA prApta thAya che. dharmakriyA ke dhArmika kahevAtA mAnavIoe vicAravuM joIe ke mArA AtmAnI mohadazA keTalI ghaTI, ochI thaI ? 197
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ A praznonuM ciMtana karavAthI sAdhakane potAnI sthitino sAco khyAla Avaze. temAMthI sArabhUta eka ja vicAra maLe che ke AtmAnA siMhAsane jyAM sudhI moha rAjA sarvavyApI thayo hoya tyAM sudhI dharma ke dharmakriyAo suMdara dekhAvA chatAM adhyAtmanI kakSAmAM AvI zakatI nathI. pU.zrInA upaniSadde samajavA ne Atmasidhdha mATe A vAta pAyAnI che. ema svIkAryA vagara koInoya uddhAra thAya nahi. A graMthano gujarAtI bhASAmAM anuvAda pU. kIrtisenavijayamahArAja sAhebe karyo che. hAlArI vIzA ozavALa tapagaccha upAzraya ane dharmasthAnaka TrasTa ploTa jAmanagara taraphathI pragaTa thayela che. (saM. 2039) teno abhyAsa karavAthI A upaniSadnA vicAro saraLatAthI jANI zakAya tema che. upaniSad bhA. 1 pU.zrIe A graMthanA adhikArI vize jaNAvyuM che ke nayonA alaga alaga pratipAdanathI UbhA thatA kuvikalponI ke kadAgrahanI nivRtti thavI joIe. AtmasvarUpanI abhimukhatA kendra sthAne hovI joIe. ane syAdvAdano spaSTa ane tIvra prakAza pAmavo joIe. A traNa lakSaNo hoya to te A graMthano sAco adhikArI che. maMtra-taMtra vidyA vagere pAtranI yogyatAne ApavAmAM Ave che. eTale AvA gahana gaMbhIra rahasyavALA tAtvika graMthane mATe uparokta lakSaNo hoya to adhikArI pAtra-yogya banIne jinavANIne AtmasAt karI zake che. mAdhyastha guNa saMpradAya ke matanA kadAgrahathI mukta rahI zake tevI yogyatA anivArya che. jJAnayoga zuddhi adhikAra. zAstra to mAtra mArga darzAve che. e mArge prayANa karavAnuM kArya AtmAe pote karavAnuM che. A graMthanA pAMcamA zlokamAM jJAnayoganI vAta karatAM jaNAvyuM che ke jJAna sAthe tAdAtmya eTale mokSa. jJeya sAthe tAdAtmya eTale saMsAra. jJAna ane sukhanA bheda-abheda nayavAdane AdhAre darzAvyA che. 12mA zlokamAM sukha duHkhanA vicAromAM jaNAve che ke parAdhInatA paravazatA du:kha che. AtmavazatA svAdhInatA te sukha che. samagra rIte vicAratAM zudhdha AtmasvarUpa AlaMbana nirAlaMbana yoga, AtmAnI dazA, jJAnInI mahAnatA, nirlepatA vagere viSayo para prakAza pADavAmAM Avyo che. 198
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApI chuM. adhama chuM. viSaya kaSAyathI kilaSTa pariNatiothI grasta chuM" huM zuddha chuM. buddha chuM. niraMjana nirAkAra chuM. vItarAga mAruM potAnuM svarUpa che." banne oLakha sAcI che. pahelI oLakhANa vyavahAra nayathI che. bIjI nizcaya nayathI che. kriyAyoga zuddhi kriyAne choDIne kevaLa jJAnayogamAM ja rAcavuM ISTa nathI. jJAna kriyAno samanvaya thavo joIe. aprApta bhAvone pAmavA mATe prAptanA rakSaNa mATe kriyA jarUrI che. kriyAvAdI ane jJAnavAdIonI mImAMsA anya zlokomAM karavAmAM AvI che. sAmyayoga zuddhimAM vyaktinA mamatva bhAva (mamatA)ne kendramAM rAkhIne zloko racAyA che. duHkhanuM mULa mamatva, sUkhanuM mULa samatva evuM samIkaraNa samajAI jAya to sukha duHkhanA pariNAmothI navAM karma baMdhAya nahi ane sthiratA AvI zake. mokSanagara tarapha gati karatA rathanuM nAma che. samatA jJAna ane kriyArUpI be azvo joDayA che. eTale tenAthI mamatvano nAza thAya che. satata cidAnaMda padamAM je AtmA upayogamaya - ramamANa hoya te lokottara samatA pAmI zake che. nayavAdanI dRSTie adhyAtma zabdanuM vistAra pUrvaka arthaghaTana lakSya paramAtmA pada, paMcAcAranuM saundarya, zAstrano artha utsarga apavAda vaidika hiMsA, karmakAMDa, zAMkara bhASyanA vicAro sApekSavAda ane anya darzano baudhdhamata murArimizra, bhAskarAcArya prabhAkara mizra, zrI nivAsa AcAryanA svAvAda aMgeno mata, upaniSo artha-sarvadarzanonI tulyatA madhyasthatAnAM mahAna guNa jinazAsanano sAra upazama jevA viSayone lagatA prathama bhAgamAM 77 zlokono anuvAda saMskRta bhASAmAM TIkA ane gujarAtI vivecana sAthe saMcaya thayo che. temAM jJAna mArganA gahana vicAronuM dohana karIne adhyAtmarasika AtmArthIone mATe amRta samAna anero AsvAda karAvavAnI akathya zakti dharAve che. prathama dRSTie saraLa lAgatA zlokonA garbhita zAstra jJAnanA vicAro vivecana dvArA pragaTa karavAmAM AvyA che. samagra rIte vicArIe to gurugama vagara pU. zrInA graMthane samajavo kaThina che. gItArtha gurunI nizrA hoya, adhyAtma jJAna prAptinI satata jijJAsA dhIraja ne puruSArtha karavAnI samarthatA hoya tene mATe A graMthanuM adhyayana AtmavikAsa mATe pArasamaNinA sparza samAna che. AtmAne lAgelAM karmonA nAza karIne svarUpAnuMsaMdhAna tarapha padArpaNa karAve che. adhyAtma upaniSad bhAga-1nA nIcenA zloko sAthe noMdhavAmAM AvyA che. te uparathI pU. zrI nI kavitva zakti ne pAMDityapUrNa jJAnopAsanAno paricaya thaze. ||199
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ upaniSa bhA-ra jIvana jIvavAnA be prakAra che, bhautika ane AdhyAtmika, bhautika jIvana game teTalI vakhata jIvIe chatAM paudgalika sukhonA rAgane kAraNe janma-jarA ane maraNamAMthI mukti maLatI nathI. A prakAranuM jIvana anaMtavAra meLavyA chatAM koI uddhAra thayo nathI tyAre adhyAtma jIvana zailI eja AtmAne upakAraka poSaka ane mArgadarzaka nIvaDe che. game teTaluM sukha hoya to te sukha mAtra sukhAbhAsa che. Atmadarzana vinA sarvaprakAranI kahevAtI bhautika sAmagrI niSphaLa che. AtmArthI janone mATe adhyAtma jIvana zailI jevo ananya AnaMda ane advitIya anubhava bIjo koI nathI. pU. upA. yazovijayajIe adhyAtma viSayanA vistRta vicArone pragaTa karatA traNa graMtho racyA che. adhyAtma mata parIkSA, adhyAtma sAra ane adhyAtma upaniSadra adhyAtmamata parIkSAmAM cAra nikSepathI adhyAtmavAdano paricaya karAvyo che. adhyAtma sAramAM bhAva adhyAtma vizenA vicAro che. jyAre adhyAtma upaniSamAM jJAna ane kriyAnA samanvaya dvArA muktimArganA yAtrIne mahAna upakAraka samatva prApta thAya che te vize vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. A graMthamAM cAra vibhAga che (1) zAstra yoga zuddhi (2) jJAna yoga zuddhi (3) kriyAyoga zuddhi (4) sAmyayoga zuddhi. prathama vibhAgamAM adhyAtmanI vyAkhyA vyavahAra ane nizcaya nayathI darzAvI che. AtmAnuM zuddha svarUpa, paMcAcAranuM pAlana AtmAne kendramAM rAkhIne karavuM. mananI zuddhi, zAstra parIkSA vize jaina ane jainetara saMdarbho (zAstrIya) darzAvIne svAdvAda zailIno anokho paricaya karAvyo che. zAstra parIkSAmAMthI pasAra thayA pachI jJAnamArgamAM prayANa karavA mATenuM dizAsUcana jJAnayogamAM che. AtmatattvanI vizeSa upalabdhi mATe jJAna yoganuM mahatva che. zAstrAbhyAsa adhyAtma-AtmalakSI bane to jJAnayoga saphaLa thAya. yogIonI siddha dazA ane sAdhyamAna dazA uparAMta anubhavadazA vize mAhitI ApavAmAM AvI che. kriyAyoganI anivArya AvazyakatA che. tIrthakara bhagavaMtane kevaLajJAna thAya chatAM viratidhara tarIke gAmAnugAma vihAra kare che, bhAva hoya eTale kriyAnI jarUra nathI A mata yathArtha nathI. kriyA e bhAvanuM nimitta che. kriyA vagaranuM jJAna niSphaLa che. kriyAyoga vizenA vividha vicAronA samanvayavAdI dRSTikoNathI paricaya karAvyo 200|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna ane kriyAsvarUpa be ghoDA che tenI sAthe sAmyartha joDavAmAM Ave che te muktimAM laI jAya che. kavie rUpakAtmaka nirUpaNathI sAmyayoga vize vicAro pragaTa karyA che. samatA yogamAM rAcatA sAdhakanI dazAnuM varNana karyuM che. lokottara samabhAvathI sAdhaka AtmadazAmAM sadA jAgRta rahe che. gItAnA zabdomAM kahIe to sthitaprajJanAM lakSaNo prApta thAya che. AvA ucca samabhAvanI prApti mATe sAdhake satata jAgRta rahIne (Conscious) zudhdha upayoga dvArA cAra kaSAyano tyAga anivArya bane che. samatAnA upAsaka zrI mirAjarSi, damadantamuni, khaMdhasUrinA ziSyo metAryamuni ane gajasumAramuni, arNikAputra, AcArya daDhaprahArI vagereno ullekha karIne AtmAne samabhAva keLavavA mATe dizAsUcana karavAmAM AvyuM che. tattvajJAnanA gahana vicAromAM A dRSTAMtono ullekha kathAnuyoga dvArA zuSkatAnI jagAe rasikatAno anubhava karAvIne siddhAMtanA rahasyane AtmasAt karavAmAM pUrti kare che. uparokta cAra vibhAgamAM vividha vicAro pU. zrInA zlokone AdhAre je vivecana karavAmAM AvyuM che tenAthI vadhu spaSTatA thAya tema che. ahIM graMtha paricayano hetu hovAthI keTalAka zloko sArtha ApavAmAM ApyA che. jJAnayoga zuddhimAM kriyAyoga 66 zuddhimAM 44, mokSa adhikAramAM 21 zloko che. cilAtIkumAranuM daSTAMta rAjagRhI nagarImAM dhana sArthavAhanI cilAtI dAsIno putra hato. zeThanI subhadrA nAmanI strInI putrI susImA hatI. zeThanI tyAM cilAtI nokarI karato hato ane bAla susImAne ramADato - khuza karato hato. cilAtInAM apalakSaNa joIne zeThe tene nokarImAMthI kADhI mUkayo eTale cilAtIe jaMgalamAM jaIne corInI ToLImAM rahevA lAgyo ne corono saradAra thayo. eka vakhata cilAtIe zeThane tyAM corI karIne susImAnuM apaharaNa karyuM. bIjA coroe mAlamilkata laI lIdhI. A samaye kolAhala thatAM rAjayanA sipAIo AvI pahoMcyA ane corano pIcho karyo. cora lokoe mAla milkata rastAmAM mUkI dIdhI ane nAsI gayA paNa cilAtI pakaDAyo nahi. sipAIo cilAtInI najIka AvatA hatA te joIne cilAtIe susImAnuM mastaka kApI nAkhyuM ane dhaDa tyAM rahevA dIdhuM. zeTha - sipAIo A joIne zoka karatA ghera pAchA pharyA. cilAtIe jaMgalamAM eka muninAM darzana karyA. munie mAtra traNa zabdomAM upadeza Apyo. ''upazama, viveka ane saMvara' cilAtIe teno artha vicArI turata ja amala karyo ane dhyAnamagna banI gayo. kIDIoe zarIra cALaNI jevuM karI nAkhyuM chatAM upazama bhAvamAM ja sthira rahIne aMte svargamAM gayA. 201
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtma upaniSad bhAga 1. zloka AtmAnavamadhikRtya syAd yaH paMcAcAra cArimA zabda yogArthA nipuNAstadhyatma pracakSate // 2 // (pA. 6) AtmAne uddezIne je paMcAcAranuM sauMdarya hoya tene zabdanA yogArthamAM vicakSaNa purUSo adhyAtma kahe che. rUDhyarthanipuNA statvAhu vittaM maitryAdivAsitam / adhyAtma nirmalaM bAhaya vyavahAro prabRMhitam // 3 // (pA. 10) rUDhi arthamAM nipuNa purUSo kahe che ke bAhya vyavahArathI puSTa thayeluM ane maitrI Adi bhAvanAothI vAsita thayeluM nirmaLa citta e adhyAtma che. manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnu dhAvati / tAmA karSati pucchena tucchAgraha manaH kapiH // 6 // (pA. 30) madhyastha vyaktinuM manarUpa vAcharaDuM yukti svarUpa gAyamAtAnI pAchaLa doDe che paraMtu tuccha Agrahagrasta manarUpI mAMkaDuM tene pUMchaDethI kheMce che. zAsanAttrANa zakateca budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya tacca nAnyasya kasyacit // 12 // (pA. 44) hitopadeza kare ane rakSaNa karavAnuM sAmarthya dharAve te paMDita vaDe zAstra kahevAya che te zAstra vItarAganuM vacana nahi ke koI anya vyaktinuM vacana. vItarAganRtaM naiva brayAttaddhetva bhAvataH / yastadvAkayeSvanAzvAsa stanmahAmoha vijRmmitAm // 13 // (pA. 45) vItarAga kyAreya paNa asatya bole ja nahi. kAraNake temanAmAM asatyanA kAraNono sarvathA abhAva hoya che. tethI temanA vacano je avizvAsa thavo e mahAmohano vilAsa che. 202 carmacakSu bhutaH sarve devAzvavadhi cakSuSaH / sarvatazvakSuSaH sidhdhA yoginaH zAstracakSuSaH // 16 // (pA. 54 ) badhA manuSya-pazu cAmaDAnI AMkhavALA che. devatAo avadhijJAnarUpI AMkhavALA che. siddhabhagavaMto sarvatomukhI kevaLajJAna upayogarUpI cakSuvALA che. jyAre yogIpurUSo zAstrarUpI cakSuvALA che. karmaNAM niravadyAnAM citta zodhakatA param / sAMkhyAcAryA apIcchantItyAstAmeSo'tra vistaraH // 28 // ( pA. 74)
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAdi doSathI rahita anuSThAnone sAMkhyAcAryo paNa cittanI vizuddhi karanArA mAne che mATe ahIM uparanI vAtono vistAra rahevA devo. niravadya anuSThAna citta zodhaka che.) abadhdhaM paramArthena badhdhaM ca vyavahArataH / bruvANo brahmavedAntI nAnekAntaM pratikSipet // 40 // (pA. 106) brahmatattva 52mArthathI baMdhana rahita che ane vyavahArathI baMdhAyeluM che A pramANe bolanAra vedAMtI anekAntavAdano anAdara karI na zake. mahAvAkyArthajaM yattu sUkSmayuktizatAnvitam / tadvitIyaM jale taila bindurAtyA prasRtvaram // 66 // (pA. 129) je jJAna mahAvAkayArthathI utpanna thayeluM hoya tathA seMkaDo sUkSma yuktiothI garbhita hoya temaja pANImAM telanuM bindu prasarI jAya te cArebAju vyApta hoya te bIjuM ciMtAjJAna jANavuM. trividhaM jJAna mAravyAtaM zrutaM cintA ca bhAvanA / AdyaMkoSThagabIjAmaM vAkyArtha viSayaM matam // 65 // (pA. 127) jJAna traNa prakAranuM jaNAve che. zruta, cintA ane bhAvanA. prathama zrutajJAna koThImAM rahela bIja samAna che tathA te vAkyArtha mAtra viSayaka che, tevuM manAyela che. aidamparyagataMyazca vidhyAdau yatnavacya yat / tRtIyaM tada zudhdhozca jAtyaratna vibhAnimam // 67 // (pA. 130) je jJAna edaMparya viSayaka hoya tathA vidhi vageremAM je jJAna paramaAdara vALuM hoya te bhAvanAjJAna azuddha hovA chatAM paNa uMcA prakAranA zreSTha ratnanI kAnti samAna che. (edaMparya - sarva jJeya viSayane svIkAravAmAM sarvajJanI AjJAe je pradhAna kAraNa che A pramANe je tAtparya tene edaMparya kahevAya che) mAdhyasthyameva zAstrArtho yena taccAru sidhyati / sa eva dharmavAdaH syAdanyad bAlizavalganam // 71 // (pA. 144) mAdhyastha eja zAstrArtha che. suMdara evuM mAdhyastha jenAthI sidhdha thAya te ja dharmavAda che. te sivAyano vAda to mUrkhanA bakavAsa jevuM che. putra dArAdi saMsAro dhaninAM mUDha cetasAm / paNDitAnAM tu saMsAra: zAstra madhyAtma varjitam // 72 // (pA. 145) 203
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUDha cittavALA dhanavAnono saMsAra putra patnI vagere che. adhyAtma vinA zAstra paMDitono saMsAra che. iti yati vadanAtpadAni buddhvA pazama vivecana saMvarAbhidhAni / pradalitaduritaH kSaNAccilAti tanaya iha tridazAlayaM jagAma // 75 // (pA. 148) jaina zAsananA muninA mukhethI - upazama - viveka ane saMvara jANIne potAnA pApane khapAvI kSaNavAramAM cilAtI putra svargamAM gayA (A zlokano artha jina zAsanano sAra che.). dizA darzitayA shaastraigNcchnncchmtiH| jJAnayo prayugIta tadize popavyaye / 2 (pA. 4) zAstroe darzAvela dizA pramANe mokSamAM cAlanAra nirmaLa buddhivALA sAdhake jJAnavizeSanI prApti mATe jJAnayogano prayoga karavo joIe. ___ AtmajJAne munirmagnaH sarvapudgala vibhrmm| mahendranAta vadatti naiva tatrAnurajyate I d II (pA. 266) AtmajJAnamAM magna thayela muni sarva pudgala vibhramane mahAIdrajALanI jema jANe che. temAM munine rAga thato ja nathI. AsvAditA sumadhurAyena jJAnaratiH sudhaa| na lagatyeva tacceto viSayeSu viSeSviva // 7 // (pA. 167) atyaMta madhura jJAnAnaMdarUpI amRtano jeNe A svAda karelo hoya tenuM citta viSa jevA viSayomAM lAgatuM nathI. prakAza zakatyA yadpamAtmano jJAna mucyte| suravaM svarupa vizAnti tyAM vacce va tuM . 22 (. 280) AtmAnuM ja svarUpa prakAza zaktinI apekSAe jJAna kahevAya che. te ja svarUpa vizrAma zaktinI (AtmaramaNatA sAmarthyanI) apekSAe sukha kahevAya che. sarvaM paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukhm| patayukta samAsena takSa suravaTukaravayo: II 22 | (T. 183) je paravaza hoya te badhuM ja duHkha che ane je svAdhIna hoya te badhuM ja sukha che. A saMkSepamAM sukha duHkhanuM lakSaNa che. atIndriyaM paraM brahma vizudhdhAnubhavaM vinaa| zAstrayuti tenA naiva macaMdrAvana | 22 / (pA. 266) 204 -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabrahma atIndriya che. vizudhdha anubhava vinA seMkaDo zAstrathI ke tarkathI tene kayAreya jANI zakAtuM nathI. saMsAre nivasan svArthasajja: kjjlveshgni| tithane nirivato to jJAna miththona sidhyate I rUDa II (T. ra28) kAjalanA ghara samA saMsAramAM vasatA svArtha laMpaTa sarva loko lepAya che. paNa jJAnasiddha yogI lapAto nathI. tapa: kRtAdrinA matta: kriyAvAna tithatA. bhAvanAjJAna sampanno niSkriyo'pi na lipyate // 39 // (pA. 232) tapa ane zrutajJAna vagerenA kAraNe abhimAnathI grasta thayela jIva zAstrokta kriyAvALo hovA chatAM paNa karmathI lepAya che. jyAre bhAvanA jJAnathI yukta jIva kriyA vagarano hovA chatAM paNa levAto nathI. vratAdiH zubhasaMkalpo nirNAzyA shubhvaasnaam| sAyaM vineva hanaH svayava vinaDatA pa6 / (pA. rapa6) vrata vagara saMkalpo hiMsAdi svarUpa azubha vikalpono nAza karI svayaM ja dUra thaze. jema Idhana vinA agni svayaM bUjhAya che tema. ata eva jagau yAtrAM sattaponiyamAdiSu / yatanA somita prazna, mAvAsvastha nizvitAm II 2 (pA. ra66) mATe ja tamArI yAtrA zuM che? Avo somilakata prazna upasthita thatAM bhagavAne sat tapa, niyama vagerene vize potAnI yatanAne nizcita rIte yAtrA tarIke jaNAvI che. nAjJAnino viziSyeta yathecchAcaraNe punH|| jJAnI svalakSaNAbhAvAt tathA cokataM parairapi // 4 // (pA. 273) jJAnI paNa jo svacchaMdI rIte AcaraNA kare to te jJAnI ajJAnI karatAM caDhiyAto nathI kAraNa ke temAM jJAnInAM asAdhAraNa lakSaNa rahelAM nathI te pramANe anya darzanakAroe paNa jaNAvyuM che. budhdhA'dvaita satattvasya, yathecchA caraNaM ydi| zunAM tattvazAM vaiva, jo beroja maLe / dha II (pA. ra74) jeNe badhuM ja brahma A pramANe advaita tattvane jANI lIdhuM che evo jJAnI paNa jo svacchaMda rIte AcaraNa kare to te azuci evA mAMsa vagerenuM bhakSaNa karanAra kutarAo ane viSaya sevana karanAra tattvadaSTAmAM zuM pharaka paDe? 205
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivRttama zubhAcArAcchumA cAra prvRttimt| syAdvA cittamudAsInaM sAmAyikavato muneH // 7 // (pA. 277) sAmAyikavALA muninuM mana azubha AcArathI nivRtta ane zubha AcAramAM pravRttivALuM hoya che athavA to udAsIna hoya che. bhAvasya sidhya sidhdhibhyAM yaccAkiMcit karI kriyaa| jJAnameva kriyAmuktaM rAjayogasta dISyatAm // 10 ||(paa. 283) bhAva hoya to kriyA akiMcit kara che. ane bhAva na hoya to paNa kriyA akiMcit kare che te kAraNe kriyAmukta jJAnane rAjayoga tarIke svIkAro. kriyA virahitaM hanta jJAnamAtra mnrthkm| pati vinA pathajhoDapi nAkhoti puramANitam | 23 } (pA. 286). kriyA vagaranuM ekaluM jJAna anarthaka che. mArgano jANakAra paNa mArgamAM gati karyA vinA icchita nagaramAM pahoMcI zakato nathI. svAnakalA kriyAMkAle jJAnaparNo'pyape ksste| pratIpa: svAzofpa taitapUryApi yathA | 24 / (pA. ra87) jema svaprakAzaka evo paNa dIpaka avasare tela pUravA vagere kriyAnI apekSA rAkhe che tema paripUrNa jJAnavALo paNa, avasare potAne anukULa kriyAnI apekSA rAkhe che. kSAyopazamika kriyA kriyate tyaa| patitasthApi tamAra pravRzciiyate puna: || 7 (5. 262) kSAyopathamika bhAvamAM rahIne je zubha kriyA karavAmAM Ave che tenAthI pUrve paDelA zubha bhAvanI paNa pharIthI prakRSTa vRddhi thAya che. (mohanIya - ghAtI karmonA kSayopazamathI utpanna thato bhAva kSAyopathamika kahevAya che) jJAnasya paripAkAtadhva kriyAsaMgatva mnngti| na tu prayAti pArthakyaM caMdanAdiva saurabham // 40 // (pA. 315) kharekhara ! jJAnanA paripAkathI kriyA asaMga bhAvane pAme che. caMdanathI jema sugaMdha chUTI paDatI nathI tema jJAnathI kriyA chUTI paDatI nathI. vinA samatvaM prasaranmamatvaM sAmAyikaM mAyika meva manye / Aye samAnAM sati sadguNAnAM zudhdhahi tacchudvanayA vidanti // 8 // (pA.331) samatvabhAva vinAnA ane mamatvane phelAvatA evA sAmAyikane huM mAyAvIja 206
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnuM chuM. sadguNono lAbha thAya to ja sAmAyika zudhdha hoya che evuM zudhdha nayo jANe 7. 3 jainopaniSad jinasyopAsakA: / jinavacanAjJA: / jaina dharma saMskAra dhArakAH / jaina saMkhyA vRdhdhi karA: / jaina dharma pracArakA : / jinAgama nigama svAdhyAyAdi tatparAH / caturvidha saMgha bhakti karA: / deva garu sevA rasikAH / sAdhu vaiyAvRtya kArakAH / dharmAcAryAjJAnusAra pravartakA: / tathAvidha dravyakSetra kAla bhAvena dharma rakSakAH / jinaguNa viziSTa sarvadeva nAma maMtro pAsakAH / vyAvahArika dhArmika sarva zubha zakti dhArakAH / dhanasattA vidyA balavantaH / rAjyasamAja kuTuMba jJAti saMgha vyavasthA pravRtti mantaH / jaineSu jinavat pUjya bhAva dhArakA : | sarvasApekSa naya daSTiti: sarvatattvavicArakAH / prativarSa mahAsaMghapUjA vAtsalya kArakAH / jinadevaguru kIrtikarAH / yathAzakti samyaktvapUrvaka vratadhArakAH / jaMgama sthAvara tIrthArAdhakA : / jaina dharmarakSArtha sarvopAyaH pravartakAH / eaikyena saMgha bala rakSakAH / sAdharmikArtha sarva svArpaNa kArakAH / anekAnta brahmadharmArAdhakAH / udAra vicAra dhArakAH / AryanIti rIti rakSakAH / svAzrayAvalambinaH / karmayoginaH / adharmanAzakaH / svAstitva saMrakSakAH / prazastarAgAdi saMyutAH / nitya naimittika vyavahAra dharmaparAyaNAH / svadharma karma pravRttiSu nirbhayAH / puruSArtha parAyaNAH / jainopaniSad avalokana (1) A buddhisAgarasUrie jainopaniSamAM jaina kuLamAM janmelA janme jaino karme jaina bane te mATe sUtrAtmaka zailImAM keTalAka ciMtanAtmaka vicAro darzAvyA che. sUtrazailI eTale laghutAmAM gurutAno paricaya thoDA zabdomAM vizeSokti dvArA vicAro vyakta karavAnI A eka anokhI zailI che. zAstra eTale sidhdhAMtono saMcaya. A siddhAMtone sUtronI namUnedAra zailImAM darzAvavAmAM AvyA che. AvAM sUtro akSaya ane akSata divyavANInA prakAza samAna che. sUtronA vicAro virATa ne vizALa che paNa arthaciMtana karavAthI sUtranA rahasyane pAmI zakAya che. ''AtmA e jaina che'' e sUtra sarvajana hitane anulakSIne che. jainopaniSad zuM che ? eno pratyuttara eka ja vAkyamAM che. ''jainanI vyAkhyA ane oLakhANa ApanAra graMtha " 207
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmano naya vyavahAra ane AdhyAtmika dRSTie abhyAsa karavo joIe. gItArtha jJAnI guru pAse rahIne temanI sevA bhakti karIne upaniSad ane gItA jevA gahana artha sabhara graMthono abhyAsa karavo joIe. jaino jaina dharmanI tathA potAnI pragati kare ane duniyAmAM sadAya jAhojalAlI bhogave e uddezathI jainopaniSadvI racanA karI che. jainopaniSaddha vyakta thayelA vicAro pramANe jaino varte. jainatvanI pharajo adA karI yAvat mokSamArgane pAme evI sarva jIvonA kalyANanI paramoccane paramodAtta bhAvanA vyakta karavAmAM AvI che. A graMthanI sUtrAtmaka zailImAMthI jIvana UrdhvagAmI banAvavA mATenAM sonerI vAkyonI prasAdI prApta thAya che. jaino mATe lakhAyelo A eka abhinava graMtha che, jemAM jinavANInA saMdarbhamAM zAstrokata vicArono samanvaya thayo che. sUtrazailI saraLa che. temAM rahelA vicAro samajI zakAya tevA che chatAM keTalAka vicAro nIce mujaba noMdhavAmAM Ave che. jinAjJAnuM pAlana, jainakuLanA AcAra vicAronuM pAlana, jaina dharmano pracAra, rakSaNa ane saMkhyAvRddhi karAvavI. deva, guru dharma, caturvidha saMghanI bhakti, gurunuM vaiyAvacca, guru AjJA pramANe dharma ArAdhanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karavo, vyavahAra ane dharma kAryamAM zakti vAparavI, rAjya, samAja, kuTuMba, jJAti ane saMghanI vyavasthA sevAmAM madadarUpa thavuM, jaino sAthe jainatvano vyavahAra karavo, svAvalaMbI banavuM, karmayogamAM kuzaLatA prApta karavI, zrAvakanAM vrata dhAraNa karavAM, tIrthayAtrA, sAdharmika bhakti, udAratAnI bhAvanA rAkhavI, AryasaMskRtinA AcAranuM pAlana, svarakSaNa, adharmano nAza, dharmakaraNImAM nirbhayatA ane purUSArtha karavAnI bhAvanA rAkhavI vagere vicAro dvArA sAcA jaina thavAnA jinezvara deva kathita vicAro vyakta karyA che. A vicAro upaniSA nAmane anurUpa thaIne eka laghuupaniSad tarIke jaino mATe abhinava caitanya pragaTAve tevuM che. A buddhisAgarasUrinI mAnava kalyANanI ane jainonI unnati thAya te mATenI zubha bhAvanAno paricaya thAya che. 208|
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. ziSyopaniSada (dhyAnamUlaM guro mUrti ) dhyAnanuM apUrva sthAna gurunI mUrti che. pUjAnuM pUrNa mahatva dharanAra gurunA caraNakamaLa che. sarva maMtra ziromaNi sAdhakanA sAdhyanI siddhionuM saMpUrNa sAdhana Atma siddhinuM amogha astra gurunA vacananI ArAdhanA che. sarva baMdhanothI sarvathA mukta banAvanAra gurUnI kRpA che. guru guNa gItane gAtA gAtAM suziSya jIvananI sAcI sAdhanA karI zake che. vinaya, namratA, titikSA, sahiSNutA, kSamA Adi guNo gurunI nizrAmAM rahI gurunI AjJAne zirasAvaMdya gaNanAraja prApta karI zake che. vinaya vinAnI vidyA viSaya ane kaSAyanI bhabhaktI Aga che. jemAM bhADa bhuMjAnA caNAnI peThe pote paNa bhuMjAya ane bIjA tenA sahavAsIne paNa bhraSTa karato jAya che. kadAca potAnA mastakathI moTA merU parvatane bhedI nAMkhe, kadAca phaNidhara sApane hAthathI pakaDe chatAM te Dakhe nahi, jhera khAvA chatAM mare nahi. AvuM asaMbhava paNa saMbhava bane paNa gurunI AzAtanA karanAra, avinaya karanAra, avahelanA karanAra kadI mukta banI zakato nathI. kulavAlaka guruno pratyenIka banyo hato. mahA jJAnI, mahA tapasvI paNa gurunA aMtaranA ArzIvAda na meLavatAM guruno pratispardhI banyo. gurunI AzAtanAnA bhArane dhovA gurunA vacanane mithyA karavA nadInA kAMThe jaI ugratapa tapavA lAgyo... jyAM mAnavano paNa saMcAra na saMbhave, tyAM ugratA tapatA e muninA tapanA prabhAvathI nadIe paNa vaheNa badalyuM, chatAMya gurunI AzAtanAno bhAra ocho na thayo. mAgadhikA vezyAe kapaTa nATaka keLavI kulavAlukane saMyamathI, dhyAnathI, tyAgathI upAsanAthI bhraSTa karyo. AvA che avinayanA ati karUNa vipAko. gurunI AjJAnI ArAdhanAmAM zramaNa jIvananI sAcI sAdhanA rahI che. - jJAna paNa jo gurUbhakti vinAnuM hoya to te bhavasAgaramAM ja hamezA DUbAvavAvALuM bane che. gadheDA upara caMdanano bhAra bharyo hoya enI kiMmata zuM? na to te caMdananI sugaMdha paNa meLavI zake. tevI ja rIte jana manaraMjana mATe meLaveluM - udaraMbharI banavA mATe ja ekaThuM kareluM jJAna gurunI sevA vinAnuM guru phulavAsa vinAnuM che, je pApanA paMthe laI javA vALuM bane che. avinayAdi doSayukta jJAnI mahAmohanA udayavALo banI mithyAtvI banI jAya temAM jarA paNa navAI jevuM nathI. gurutatvanI saMpUrNa ArAdhanA vinA svArthIya pravRttio khAtara jo saMyamI jIvana vyatIta thAya to "paMca vastu prakaraNa'nA AdhAre kahevAmAM Ave to AgAmI bhave 209
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ balaharaNI bhikSA - bhikhArInA avatAro Ave che. sAco vairAgya bhAva jAgyA pachI saMyama mArgane svIkArI zAstrasaMmata gurunI AjJAne jIvana prANa gaNavI eja eka unnatino amogha upAya che. kAlavazAt ziSyomAM keTaluMka parivartana AvyuM che ziSya dharmane suspaSTa rIte samajAvato A graMtha "sarcalAITa" dhare che. vastutatvane samajAve che. aneka rIte aneka prakAre dAkhalA dalIlothI bharapUra A graMthanuM manana vAMcana nididhyAsana jIvanopayogI bane tevuM che. sAdhu sAdhvIjI navadIkSito kAyamanA mATe A graMthanuM vAMcana rAkhaze to potAnI ghaNI bhUlo najara sAme taravaratI dekhAze - bhUlothI pAchA haThavAnI preraNA A graMthathI maLaze e nirvivAda che. gItA eka upaniSad che ema hiMdu dharmamAM mAnavAmAM Ave che. hiMdudharmanA prabhAvathI e prayogazIlatAne kAraNe A buddhisAgarasUrie saMskRta bhASAnI sUtrAtmaka zailImAM be upaniSaddI racanA karI che. ziSyopaniSad ane jainopaniSadra jaina sAhityanI sUtrAtmaka zailInA udAharaNa ziSyopaniSadamAM ziSya vizenA mananIya vicAro darzAve che. bhAratIya saMskRti ane dharmamAM AcArane prAdhAnya ApyuM che temAM guru ziSyanA saMbaMdho vizenI mahatvanI vigato prApta thAya che. kavino saMskRta bhASA pratyeno prema ane ziSya dharma vizenA vicAro mAtra saMyamadhara munivaro ja nahi paNa vyavahAra jIvanamAM pitA putranA saMbaMdhomAM ananya preraka che. guruziSyanA saMbaMdhonuM mahatva vizeSa che kAraNa ke mokSa sAdhanAnA mArgamAM puruSArtha karanArane sAco mArga darzAvIne mukti apAvavAnA puNya kAryamAM gurunuM yogadAna cirasmaraNIya bane che. ziSyopaniSo mukhya viSaya che ziSya dharma-AcAraH guNo, avaguNo guru ziSyano paraspara vyavahAra vize nAnAM moTAM sUtro racyAM che. A graMthanI racanA saM. 1873nA zrAvaNa mAsamAM pethApura nagaramAM thaI hatI. pu. AcAryazrI pethApuramAM cAturmAsamAM hatA tyAre 10 divasamAM tenI racanA karI hatI. pU. zrI jaNAve che ke dareka manuSyane ziSya koTImAMthI pasAra thavuM paDe che. mATe purUSo ane strIoe ziSyopaniSad dvArA ziSyadharma prApta karavA mATe prayatna karavo joIe. jeo ziSya dharmane prApta kare che te dezanI samAjanI ane saMgha temaja dharmanI unnati karI zake che. ziSyono dharma jANavAthI gRhastho ane tyAgIonI unnati thAya che ane tethI teo paramAtmA dazA prApta karavAne zaktimAna thAya che. gurunI prApti karyA pahelAM ziSyanA guNo meLavavA joIe. e ziSyanI yogyatA meLavavA mATe ziSyopaniSad eka gUDhArtha racanA che. eka zabdanAM sUtronI sAthe pAMca-sAta zabdo vALAM sUtro dvArA viSaya pratipAdana karavAmAM AvyuM che. 210
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka udAharaNo dvArA emanA vicAronI sAthe zailIno khyAla Ave che. mArca | saMkhyaH | prAmANika / vidvAcaH | mIra: | nyAyapriyaH | A sUtramAM mAnavIya guNono saMdarbha che. AvA guNo muktimArganA yAtrIe keLavavA anivArya che. ziSyamAM durguNo na hoya te IcchavA yogya che. tenI mAhitI ApatuM sUtra droTa niMdA helanA dreta kaleza rahitaH / A upaniSadamAM prathama 60 saMskAra sUtrAtmaka zailImAM che. tyAra pachI ziSyanA durgaNo, guNo, tyAga karavA lAyaka ziSyanAM lakSaNo darzAvyAM che. kavie dareka saMskAramAM je vigato ApI che tenuM bhASAMtara ane vivecana karIne spaSTatA karavAmAM AvI che. eTale ziSyopaniSad saMskRtamAM hovA chatAM sahaja rIte grahaNa thaI zake tema che. ziSyanA guNonuM sUtra nIce pramANe che. vinaya prema zradhdhA vaiyAvRtyaH viveka sadacAra dhArakaH / pratijJA pAlakaH / priyavacanaH / karmasvarupa cintakaH / yathocita dravyakSetra kAla bhAva vid / guvAha dharmamatiH / guru hRdayajJAna dhArakaH / ratnatrayI sAdhakaH / sarva naya sApekSa jJAnavAn / sidhdhAMta svAdhyAyAdirataH / adhyAtma jJAnAnubhavI / prabhumaya jIvana jIvakaH pravRtyanukUd: | gurvAtmA tanmaya bhAvena mAva: I ziSyano tyAga karavo joIe te vizenA sUtranuM udA. nIce pramANe che. daMbhavartana zIlaH / mUDhatAdi doSapracuraH / tyAjyA guru drohI / anucita virudhdhAcAra sevakaH / mAtRpitR gurujanopakAra lopakaH / bhramita budhdhiH / gurvAjJA niSedha : ! maMgalakArI ziSya kevo hoya teno ullekha karatAM kavi jaNAve che ke devagaru dharma sAdhakAH ziSyAH maMgalamayAH santi / / ziSyopaniSadgA vicAronI abhivyaktimAM kavinI sUtrAtmaka zailInI viziSTatA nihALI zakAya che. sarjakomAM mAtra kalpanA zakti nathI hotI paNa kalpanAno Azraya laIne svapratibhAthI vizeSa prakAre rajuAta karavAnI caturAI hoya che. tenA udAharaNarUpe A graMtha che. ahIM graMthanuM bAhya kada tene anurUpa nathI paNa teno AMtaradeha gaMbhIra ane gahana vicAro darzAve che. Arya-saMskRtimAM Adarzamaya jIvana e ja sAcI saphaLatA gaNAya che tenA saMskAronuM siMcana karavA mATe pokeTa bukanI garaja sAre tevI uttamottama sAmagrIthI saMpanna ziSyopaniSada viSamakALamAM saMsArI ane tyAgI jIvana jIvanArAvargane mATe mArga darzaka siddhAMtanI garaja sArIne jIvana jIvIne UrdhvagAmI banAvavA mATeno pavitra saMdeza Ape che. 211
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. IzAvAsyopaniSad bhAvArtha zruta jJAnarUpI gaMgAmAM AtmAne zuci snAna karAvanAra arvAcIna kALanA mahAna AcArya bhagavaMta pU. buddhisAgarasUrinI jJAnayAtrAnI vizadatA ane gahana vicArono paricaya karAvatI samanvayavAdI, syAdvAdanI dRSTie arthaghaTana karatI IzAvAsyopaniSadnI racanA hiMdudharmanA graMtha tarIke nahi paNa jinezvara bhagavaMtanI vANI nayavAdanI apekSAe sarvadarzanonuM tattvajJAna vicAratAM ema lAge che ke 'Sagdarzana jina aMga bhaNI je' evo vicAra adhyAtma yogI AnaMdaghanajIe neminAthanA stavanamAM darzAvyo che te apekSAe IzAvAsyopaniSadanuM arthaghaTana karIne tenA vicAromAM jaina darzananA vicAro sAthe tulanAtmaka arthaghaTana karyuM che. A pramANe arthaghaTana karavAnI emanI zAstrajJAnanI sUkSmatA tejasvItA ane sarvadharma samabhAvanI vicAradhArAno paricaya thAya che. eka vakhata pU. zrIne vicAra sphuryo ke cAra veda, zrutio ane daza upaniSad brahmasUtra ane bhagavadgItA upara sarvajJa mahAvIra devanA siddhAMtAnusAra svAAda TIkAo racavI, paNa zArIrika azaktine kAraNe prayatna thaI zakayo nahI tema chatAM IzAvAsyopaniSad bhAvArtha racanArUpa yatkiMcit AtmaprayAsa karyo che. A prakAranAM eka athavA aneka pustakonuM sarjana thAya to paNa sarvano sAra e che ke AtmAne jANavo ane AtmAnI pUrNa zuddhi karI paramAtmA pada prApta karavuM. Atma jANyo eTale sarva jANyuM. AtmAne jANavA mATe sarva zAstro che. jaina darzananA vicAronuM vAMcana zravaNa manana, nidhdhiAsanathI AtmAnuM samyak svarUpa samajAyuM ane tethI vedo upaniSadAdi anya zAstromAMthI syAdvAda dRSTie sApekSa satya brahmanA vicAro grahaNa karIne zabda zAstronI madadathI AtmAne Atma svarUpe anubhavyo. prabhu mahAvIranAM vacanAmRtanuM pAna karatAM dehAdhyAsa ne mohabhAva dUra thatAM AtmadazAmAM jIvavAno purUSArtha karyo che. jaina zAstronA adhyayanathI mULa rahasya samajAyuM tethI anya darzanomAMthI paNa samyak dRSTi vaDe satya avalokana karavAnI zakti prApta thaI che. pariNAme dharma-mata-paMtha-kadAgrahathI mukta thaIne AtmasvarUpa samajAyuM. ane dhyAna samAdhi zuddhopayoga baLe AtmasvarUpe AtmAnubhUti thaI che. AvA apUrva jJAnAnaMda rasAsvAdathI sarvadharma pratye samabhAva pragaTa thayo che. zraddhA ane premathI AtmAbhimukha thavAthI AtmA pote AtmAnAM darzana kare che. AtmA teja triguNAtIta AtmA siddha paramAtmA che ema hiMduzAstro mAne che. karmavAda, AtmAnI zuddhi mATe yoganAM ATha aMga, jagata anAdi anaMta, AtmA 212
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdi jevA vicAro hiMduo paNa amuka apekSAe svIkAre che. vaLI rAgadveSano sarvathA kSaya thavAthI mukti dazA prApta thAya che. ema paNa sarva svIkRta che. gRhasthAzrama ane tyAgadharma vizenI paNa anya darzanomAM mAhitI upalabdha thAya che. rAma, kRSNa, hanumAna, devIo, navagraho, dazadipAla, jyotiSazAstra vagereno anya darzano samAna jaina darzanamAM paNa svIkAra thayo che. jainajJAnathI sarva prakAranI zrutionuM sApekSa jJAna karI zakAya che. naMdisUtramAM evA hetuthI samyagadRSTine anya mithyAtva saMbaMdhI tathA darzana saMbaMdhI zAstro paNa samyakatvarUpe pariName che. ane ajJAnIne samyaka zAstro paNa mithyAtvarUpe pariName che. zrImad yazovijayajI upAdhyAye svaracita graMthomAM sarvadarzano kayA nayathI pragaTayAM che te jaNAvyuM che. ane e sarva nayonI sApekSa mAnyatAne aMze aMze apekSAe satya svIkAravI te jaina darzana che ema jaNAvyuM che. anya darzanono abhyAsa AtmasvarUpa ane mukti prApti mArganI jANakArI meLavavA mATe tulanAtmaka rIte abhyAsa karyo che. jaina darzanamAM caturdazaguNasthAna, ATha karma ane sAta nayonuM je svarUpa prakAzya che. tenA prakAzaka sarvajJa hovA joIe ane te prabhu mahAvIra che. anya darzanonI sarakhAmaNImAM jenI darzananI sUkSma vicAradhArAnuM nirUpaNa thayeluM hovAthI te prathama naMbaranuM gaNAya che. vyavahAranaya ane nizcayanaya garbhita zruta jJAna vaDe bhavya jIvo AtmAnI zuddhi kare che. bhakti, upAsanA ane kriyAyoga. paramAtmApadanI prApti mATe karAya che temAM vyavahAranayanI mukhyatA che ane jJAna yogamAM nizcayanayanI mukhyatA che. vyavahAranaya kAraNa che ane nizcayanaya kAryarUpa che. kAraNa te dravya che. kArya te bhAva che. kAraNa vaDe kAryanI siddhi thAya che. vyavahAra ane nizcayanaya banneno svIkAra karavAno che. jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAra niththaNa muyai / vavahAra nao chee tiththuccheo jao bhaNio // jo jinezvaranA matane tuM svIkAre to tuM vyavahAranaya ane nizciyanaya e bemAMthI ekano paNa tyAga karIza nahi. temAM paNa vyavahAra nayano uccheda kare che to bhagavAnanA tIrthano uccheda thAya che ema prakANyuM che. zuSkajJAnIo vyavahAra naya ane nizcaya nayane jANatA nathI. vyavahAra na mAtA che. nizcaya naya pitA che. bannenA saMyogathI saMtAnano janma thAya che tevI rIte vyavahAra ane nizcaya nayanA /2 13. 213
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyogathI mokSa maLe che. anaMta sAgara samAna jaina dharmadarzana sarvadezI . temAMthI sarvadarzanavALAone potAnI icchA mujabanuM tattva maLI zake che e satya siddhAMta che te dRSTie IzAvAsyopaniSadranA zlokono jaina darzanane AdhAre vivecana karavAmAM AvyuM che. anya darzanonA vicArono samyaku artha karIne mithyAjJAnamAMthI lokono uddhAra karIne samyaka jJAna ApavAno jJAnI mahAtmAo purUSArtha kare che te anukaraNIya che. prabhu mahAvIre kevaLajJAnathI lokAlokanA sarva bhAvo, tattvane pratyakSa nihALyuM hatuM. pratyakSa jJAnInA vacanonAM banelAM zAstro upara AdhAra rAkhIne darzanonA vicAromAM jaina darzananI dRSTie keTaluM satya che te darzAvavA mATe A IzAvAsyopaniSaddha arthaghaTana karyuM che. jaina zAstra anusAra vedo ane upaniSadomAMthI je kaMI tattvo maLatAM Ave che evAM tattvone sAta nayonI apekSAe svIkArIne e paNa sarvajJa kathita vacano che ema apekSAe mAnI samyak jJAnIo vedo, upaniSada ane purANonA tattvone AdhyAtmika dRSTie AtmAmAM utArIne tene vaidika zAstro apekSAe potAnAM karavA samartha bane che. anya darzanIya graMtho ke jeo para sApekSa adhyAtma jJAna dRSTie gItArthoe TIkAo karI hoya che teone vAMcavAno adhikAra che. ke jethI samyaku dRSTinI prApti pUrvaka sarvasaMzayarahita AtmA zuddha cAritra dazAvaDe kevaLajJAna pragaTAvIne paramAtmA banI zake mATe anya darzanonA vicAro sApekSa rIte vicAravA joIe AvA hetuthI A graMtha racyo che. siddhasena divAkarasUrino mata A arthaghaTana vize - made micchAdasaNa samUhamaiarassa amaya sAyassa jiNavayaNassa bhagavao saMvigga sUhAhi gammassA // 70 // jinavacanarUpa bhagavAna bhadravaMta - jayavaMta raho. je mithyA darzanonA samUhane sthAdvAda amRtarUpa kare che, je vacana amRtasvAdarUpa che tathA jeno marma samajavAthI saMvegasukhanI prApti thAya che. mithyAtvadarzanono paraspara sApekSAe jyAM eka samUha thAya che tyAM sApekSa dRSTie samyakatvarUpa amRtano svAda Ave che. ane sarvaprakAranA ekAMtika naya mata mithyAtva kadAgrahono nAza thAya che. evA syAdvAda naya jJAnarUpa jaina darzanamAM sarvadarzano che. jinavaramAM saghaLAM darizana che, darzana jinavara bhajanA re; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinImAM sAgara bhajanA re. padarzana jina aMga bhaNIe. 214
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavaramAM saghaLAM darzano che. paNa ekeka naya dRSTithI uThela ekeka darzanamAM jinavara darzananI bhajanA che. arthAt hoya ane na paNa hoya. jema sAgaramAM saghaLI nadIono aMtarbhAva thAya che paNa taTinImAM sAgaranI bhajanA che, sarvadarzana dharmonA zAstra samUhanuM vAMcana - manana karavAthI ane temAMnuM sApekSa syAdvAda dRSTie satya grahaNa karavAthI samyakdaSTine mithyAtva zAstro paNa samyaka jJAnarUpa pariName che. sarvajJa tIrthakaronAM jaina darzana tatvo che te sarvathA satya che. ema sarva naya sApekSa jJAnAnubhavIo jAhera kare che. sarvadarzananA sArarUpa syAdvAda dRSTie je satya pragaTa thAya che te jina vacana che. A. haribhadrasUri yogadaSTi samuccayagraMthamAM nIce pramANeno ullekha kare che. yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdi saMbhava : sAnuvanyo bhavetyate tathA tasya napustad: II rUrU I jene je prakAre samajAvavAthI AtmajJAnadirUpa bIjanuM AdhAna thavAno saMbhava hoya ane te pramANe sAnubaMdha thAya te pramANe jJAnIoe te ziSya bhaktane judI judI darzana dharma yoga zailIe kacyuM che. ekADapi dezanai teSAM yadvA zrotR vibhedataH acintya puNya sAmarthyAt tathA citrA va bhAsate // 134 // eone eka sarakhI dezanA paNa zrotAonA bhedothI athavA bhinna bhinna adhikAra dRSTi bhUmikAmAM rahelA bhinna bhinna kSayopazamathI zrotAonA prakArothI tathA acinyapuNya sAmarthyathI anekarUpavALI bhAse che. mokSanA mArgo asaMkhya yogo che. te bhinna bhinna kSayopazamathI dRSTivALA zrotAonA adhikAra bhede che. eka dezanA paNa zrotAone teonI dRSTinA anusAra vicitrarUpe pariName che. tethI duniyAmAM jIvono dharma darzana saMbaMdhI ekamata kadI thayo nathI, thato nathI, ane bhaviSyamAM paNa thaze nahi. chatAM teoe rAga dveSano kSaya karIne samabhAve mokSa prApta karyo, kare che ane karaze. haribhadrasUrinA uparokta vicAro darzana zAstra vize syAdvAdanI rIte prakAza pADe che. IzAvAsyopaniSadranA arthaghaTanamAM Aja dRSTibiMdu rAkhIne jinezvara kathita satya zodhavAno jJAnayoga vaDe purUSArtha Adaryo che. jaina darzanavAdIonI dhArmika vaphAdArI AcArapAlana ane vizvanA sAdhuomAM jaina sAdhuonuM sthAna prathama kakSAnuM che. AcArapAlananI sUkSmatAnuM paNa Aje 215
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlana thaI rahyuM che e ja jaina dharmano jaya jayakAra karAve che. dayA dharmanuM sUkSmAtisUkSma pAlana jaina sivAya anya darzanomAM bhAgyeja jovA maLe che. A.zrInI A graMtha racanA jaina svAAda vicAradhArAno vizada paricaya karAvavAnI kSamatA dharAve che. A graMtha paMDitone mATe khUba ja upayogI sAdhana che jayAre bALa jIvone (dharmanI bAbatamAM) mATe gurugama - gItArtha gurunI nizrAmAM rahIne samajavA mATe zaktimAna banI zakaze. izAvAsyopaniSadnA pU. zrInA arthaghaTana ne AtmasAt karavA mATe bhUmikArUpe uparokta mAhitI emanA mULa graMthane AdhAre taiyAra karavAmAM AvI che. A upaniSadnA traNa zlokonuM pU.A.zrI buddhisAgarasUrie je arthaghaTana karyuM che te temanA zabdomAMja atre udAharaNarUpe pragaTa karavAmAM AvyuM che. anya zloko paNa emanI samanvaya vAdI nayazailInA namUnArUpa che. vizeSamAM jijJAsuone pU.zrIno mULa graMtha vAMcavA bhalAmaNa che. vistAranA bhayane kAraNe anya zloko vize atre koI mAhitI ApavAmAM AvI nathI. A traNa zlokone AdhAre jaina darzana ane upaniSadnA vicArone sAmya bheda jANavA maLe che. IzAvAsyopaniSadnI racanA : saMvata 1978nuM cAturmAsa mahesANAmAM karyuM hatuM. comAsuM pUrNa thayA pachI IzAvAsyopaniSadnA artha lakhavAno prAraMbha mAgazara zuda ekamathI karyo hato. tyAra pachI uttara gujarAtanA anya sthaLomAM vihAra karIne sANaMdamAM padmaprabhusvAmI jinAlayanI pratiSThA prasaMga ujavAyo hato. saM. 1979 poSavada amAsane divase A upaniSaddno bhAvArtha lakhavAnuM kArya pUrNa thayuM hatuM. saM. 1980nA mAgazara mAsamAM IzAvAsyopaniSad jana hitArthe pustaka rUpe pragaTa karavAmAM Avyo. IzAvAsyopaniSadnI bhUmikA ane paricaya. jinavANI rUDI ne raDhIyALI re vIra tArI dezanA re, e to bhalI jojanamAM saMbhaLAya, 216 samakita bIja AropaNa thAya. rUDI, II 1 II SaTkahinAnI bhUkha tarasa zame re, sAkara drAkha te hArI jAya; kumati jananA mada moDAya. rUDI. / / 2 / /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra nikSepe sAta na karI re, mAMhI bhalI saptabhaMgI vikhyAta; nijanija bhASAe sahu samajAta. rUDI. // 3 / prabhujIne dhyAtAM re zivapadavI lahere, Atama Rddhino bhokatA thAya; jJAnamAM lokAloka samAya rUDI. / 4 che. prabhujI sarIkhA ho dezaka konahire, ema sahu jina uttama guNa gAya prabhupada padmane nitya nitya dhyAya rUDI. || pa . IzAvAsyamida sarvaM yatkiJca jagatyAM jagat / / tena tyattvena bhuJjIthA mAgRdhaHkasyAsvidhdhanama // zabdArtha - A jagatamAM hAlatuM cAlatuM je kaMI che te sarva Izano AvAsa che - sthAna che, tenA tyAga vaDe tuM khA-bhojana kara paNa koInA dhanane iccha nahi. bhAvArtha - A jagatumAM je kaMI jaMgama cetanyavALo deha cheH sarva prANIo manuSyo, suro, asuro che te jaMgama jagat che. ane teonAM jaMgama zarIranuM vairASTra jagat che te AtmarUpa Izvarano AvAsa che, pappA so paramappA-mAtmA ja paramAtmA, thoDIva sa za. zarIra che te cAle che mATe jagat che. AtmA vinAnuM ekaluM zarIra cAlI zakatuM nathI mATe zarIrane jagat kahe che, apekSAe jIvanA samUhane jagat kahe che. zarIra te AtmArUpa Izvarano AvAsa che. jyAM jyAM A sarva je kaMI prANa sahita zarIra rUpa AvAsa dekhAya che te sarva sattAnI apekSAe sat AtmarUpa za nAM rahevAnA maMdiro che. sarva jIvo-sattAe Izvaro che ane temanAM rahevAnAM zarIro te hAlatuM cAlatuM jagat che. teonA zarIro, teonI vastuone tuM teonI mAlIkI jANIne na vApara ! na khA ! na bhogava ! paNa teo jyAre te tyAga kare, te Ape te khA ! te dAna kare te grahaNa kara ! teonI ApyA vinAnI koI vastu te agrAhya che ema jANIne tenI icchA, Asakti, lobha, moha na kara ! A zarIrarUpa jagatumAM rahelA AtmA IzvaranuM je kaMI che tenAthI tyAga karAyela dAna karAyela bhogava. bAkI bIjA koInA prANadhananI Asakti na rAkha. prathama ja vedAMta jJAnanA kharA adhikArI thavAne AmAM A kaMDikAmAM Izvarano bodha ApavAmAM Avyo che. anyanuM dhana grahaNa karavuM nahIM eTaluM to nahi paraMtu anyonA zarIra, prANa, dhananI grahaNa karavAnI IcchA paNa karavI nahi. zarIramAM rahela AtmA teja Izvara che, mATe koInA paNa AtmAnuM zarIra prANarUpa vA lakSmIrUpa dhana grahaNa karavuM nahi. AvI jenAmAM yogyatA Ave che te brahma jJAnane prApta karI zake che. A kaMDikAno bhAvArtha, asteya, dayA ane satya grahaNa karavA ane jaDavAdarUpa nAstika vAdane dUra haThAvavA tarapha preraNA kare 217
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. Izvara vaDe AvAsya A sarva deha jagat che. karma sahita AtmArUpa IzvaravaDe A sarva jagatu AvArya che mATe koI AtmAnI mAlikIvALI vastu dhanane grahaNa na kara ! ema RSi bhavyAtmAne bodha Ape che. temaja kahe che ke tyAga bhAvavaDe bhujana karo. arthAt khAvA pIvA Adi je je karmo karo, je je pravRtti karo temAM ahaMmamatvarUpavRttinA tyAgavaDe pravarte ! bAhyathI anyanuM dhana grahaNa na karavuM, anyonAM zarIrono bhoga na karavo. anya jIvonI hiMsA karIne teonAM zarIrono bhoga na karavo. anya jIvonI hiMsA karIne teonAM deha, dhana vigereno bhoga na karo, koInA dhananI IcchA na karo. prAmANikapaNAe varto, ane ahamamatva mohanA tyAga vaDe tyAgI banIne anyo je kaMI Ape tene bhogavo ane sarvAtmAomAM Izvara, prema dhyAnathI rahelA che ema jANo ! deharUpa devaLomAM AtmArUpa Izvaro che ema jANIne koInA deha prANa dhanano nAza na karo. jaDa ane cetana be tattvonuM jagat baneluM che evA A jagatmAM cetanarUpa jagat te Izvara, brahmarUpa che tenAthI prabhu jAdA nathI ema jANI sarvAtmAonI sAthe AtmabhAve varte, koI AtmAnI mAlikIvALI vastuone anyAyathI grahaNa na karo. AtmAneja Iza, Izvara che ema jANI sarva jIvonI dayA karavI, koInI koI vastunI corI na karavI. e pramANe je varte che teja AtmajJAnI thAya che ane sarva mohanI vRttiyono rodha karI paramAtmapada pAme che. A kaMDikAmAM Izvara, jagatuM Adi padArthonI siddhi karI che temaja dhanAdika jaDa vastuone bhinna darzAvI che tathA tenI icchA na karavI ema jaNAvI moha prakRtinuM mananuM astitva jaNAvyuM che tethI AtmA, mana, prakRti, jaDa vagere sarvanI siddhi jaNAvI che. tyAM nati e be jagatunA vAcaka che. prathama natyiAM e jaDa cetanAtmaka jagatano vAcaka che ane jagat e caitanya viziSTa prANIonA dehano vAcaka che. advaita-vAda siddhAMta pramANe brahmane sat pAramArthika sat gaNyuM che. ane jaDa jagatune asat gaNyuM che. brahmasatya nAmithyA nedanAnAsti viMvana, brahma satya che. jagatuM mithyA che. evo advaita siddhAMta che. syAdvAda dRSTi pramANe teno evo artha jANavo ke - sarvAtmAo, caitanyarUpa hovAthI sarUpe brahma ke jaDa padArtho che te brahmanI apekSAe asat che. mahimAnI dRSTie brahma satya che ane jagatu mithyA che paNa jaDa vastuo jaDatvanI apekSAe rAt che. A kaMDikAmAM brahmarUpa Iza ane dhanAdika jaDa vastu ema be tattva jaNAvyAM che. ane advaita siddhAMta mate benuM grahaNa thaela che. viziSTAdvaita siddhAMtanI daSTie Izvara, jIvo ane mAyA ema traNa padArthanI siddhi karavAmAM AvI che. zuddhAtmA, zuddha brahma te paramezvara che. karma sahita AtmAo te apekSAe jIvo che ane dhanAdi jaDa dravya tathA moha prakRti te mAyA che. AtmA, 218)
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma, Izvara, AdinI ema syAdvAda dRSTie siddhi thAya che ema apekSAvALA syAdvAda zrutajJAnamAM viziSTAdvaitasiddhAMtano aMtarbhAva thAya che ane kevaLa paramabhAva grAhakajJAna nayanI dRSTinI apekSAe, AtmA eka sattAe zuddha sattA dravyArthikana grahIne temAM mukhyatAe advaitavAda zrutiyono aMtarbhAva karavAmAM Ave che eTale syAdvAda zrutijJAnamAM kevalA daita, viziSTAdvaita, zuddhAdvaita ane vaitavAdano apekSAe aMtarbhAva thAya che. A kaMDikAmAM Izvara ane dehAdi jaDa ema be tattvanI siddhi spaSTa dekhAya che. Izvara kartutvavAdano paNa syAdvAda zruta jJAnamAM bhaktimahimAnI aupacArika dRSTie samAveza thAya che. tethI ra vartutvavAnI dRSTie je artha karavAmAM Ave che te 3pavarita abhUtanavRSTie jANIne teno svAdaviSTikRtiyomAM aMtarbhAva thaela che ema jANavuM. A kaMDikAmAM prAmANika jIvana gALanAra, prabhuno bhakta banI zake che ema jaNAvyuM che. nyAya saMpanna dhanathI AjIvikA calAvavI. koI paNa manuSyanI anyAyathI milkata na paDAvI levI, tathA AhAra zuddhi karavI, anyAya hiMsAthI grahaNa karelA dhana AhArAdikathI hRdayanI azuddhi thAya che. AhAra zuddhithI hRdayanI zuddhi thAya che. hRdayanI zuddhi thavAthI AtmAno sAkSAtkAra thAya che, AhArAdika padArthone Asakti rahita vAparavA. zarIrarUpa AvAsamAM paNa ahaMmamatva buddhithI mUMjhAvuM nahi. rajoguNI ane tamoguNI tyAgathI hRdayanI zuddhi thatI nathI. sAtvikatyAgathI AtmAnI anubhava dazA pragaTe che mATe tevA sAtvika tyAganI buddhie bhojanAdika padArthone bhogavavA ane sarva jaDacetanamaya jagatumAM AtmA sAkSI rahe evA sAkSIjJAnanA upayogathI vartavuM. AtmA huM eka chuM. AtmAnI sAthe saMbaMdhita jaDa padArtho te vastutaH AtmAnA nathI ema jANavuM. koInA prANa-dhananA grahaNanI icchA pragaTa thatAMja turta vAravI, potAnI pAse rahelA dhanAdika padArthanI mamatA rAkhavI nahIM. ema je paripUrNa varte che tene OM zopaniSad Adi upaniSadonA vedAntajJAnano anubhava Ave che, pazvAt AtmAnA kevalajJAnano AvirbhAva thAya che. jyAM sudhI paranA dhananI grahaNecchA varte che ane para padArthono hiMsA anyAyAdithI bhoga thAya che tyAM sudhI lAkho zrutiyone mukhathI bolavAmAM Ave to paNa tethI AtmAno anubhava prApta thato nathI mATe zuSkajJAnI thavA mAtrathI kaMI vaLatuM nathI. prAmANika jIvana, paradhanatyAga buddhi tathA anyAya hiMsAthI paradhanano, para zarIrano bhakSaNarUpa bhoga tethI viramatAM cAritraguNa pragaTe che tyAre sAttvika buddhi, sAttvika nIti Adino prAdurbhAva thAya che ane tethI paramezvarano anubhava sAkSAtkAra thAya che. amuka saMpradAyanA anyAyI ane amuka zAstro bhaNI zAstravAsanA dhAraNa karavA mAtrathI AtmAnI zuddhatA thatI nathI. hiMsA, jadUTha, corI, vyabhicAra, lobha 219
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi duSTa vRttione vAro ane sarva AtmAone Iza rUpa jANI sarvanI sAthe AtmabhAve varto eja bhAvArtha pragaTa thAya che. zarIrarUpa jagat che ane teja devalamAM AtmArUpa Izvara che. jyAM jyAM zarIromAM jIvatA AtmAo che tyAM sudhI teone sevo ! pUjo ! evo kaMDikAno bhAvArtha che. zarIramAM jIvatA AtmAo teja sattAe paramAtmAo che. rajoguNa, tamoguNa, sattvaguNa prakRtithI AcchAdita brahmarUpa iza che te AtmA teja tamo cho. tattvamasino artha paNa te che. tat - te zudhdha brahma te tva atti tuM che. manuSyo jIvatA AtmAone sevatA pUjatA nathI ane te maryA pachI te AtmAonA nAme aneka pratIkonI pUjA kare che te kathaMcit bhakti dRSTie yogya che paraMtu jIvatA AtmAo ke je sattAe paramAtmAo che teone brahmarUpe jovA, pUjavA, teone sAkAra prabhurUpe jovA, teone duHkha thAya evI koI manavANI kAyAnI pravRtti na karavI. koI AtmAnuM deharUpa devala na pADI devuM. deharUpa devaLano nAza na karavo. deharUpa jagatno sadupayoga karavo. svakIya deharUpa devalanI rakSAdi mATe nItisara AjIvikAdi pravRttiyo sevavI. jyAM jayAM zarIradhArI AtmAo dekhAya teone IzarUpa mAnI teonI sevA bhakitamAM khAmI na rAkhavI. deha jagamAM rahelA AtmArUpa IzanI sarvatra brahmabhAve sevA karavI. rajoguNAdimAM tirobhAva pAmelA AtmArUpa Izane jJAna dhyAnanA upayogathI prakaTa karavo. jaDa padArthomAM zreSTha AtmarUpa Izvara che mATe koI paNa jaDa dhana padArthanA lobhe-tRSNAe koI paNa AtmAne du:kha thAya evI pravRtti na karavI, zarIrarUpa AvAsamAM AtmArUpa Izvara brahma che, tene sevo pUjo. jaDavizvamAM AtmArUpa iza vinA koI paNa mahAn paramAnaMdarUpa nathI. deza, jAti, varNa, zarIra bhede aneka upAdhivALA AtmAone zuddha upAdhi rahita AtmA IzarUpe dekho. koI paNa AtmAnI sAthe rahelI prakRtine AtmA na mAno. mana vANI ane kAyAmAM rahela AtmAne zuddha buddhithI dekhI anubhavI zakAya che. AtmAnI AgaLa dhananI kaMI kiMmata nathI. AtmAmAM AnaMda che paNa dhanamAM AnaMda nathI. dhanathakI thato AnaMda kalpita che. potAnA hRdayamAM IzvaranuM smaraNa karavuM. sarve jaDavastu karatAM AtmArUpa Izvara anaMta guNa mahAn che tenI prApti mATe jyAM tyAM IzvaranI bhAvanA bhAvavI ane dayA, satya, asteya, brahmacarya, prAmANika vicArAcArathI hRdayanI zuddhi karavI ke jethI zuddhahRdayAdarzamAM AtmAnI jhAMkhI anubhavAya. 220 asuryA nAma te lokA, andhenatamasA''vatAH // tAste pretyArmigacchanti yekecAtmahanojanA : // 3 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdArtha - asura nAmanA te loko jANavA ke je ajJAna rUpa aMdhakAra vaDe AcchAdita che. je koI AtmaghAtaka manuSyo che te marIne punaH tevI gatine pAme che. anubhavArtha - je manuSyo AtmAne jANatA nathI, tamo - vRttivALA che, AtmA, paramAtmA ane karmanuM svarUpa jANatA nathI, ane tenI zraddhA paNa karatA nathI, hiMsA, jATha, corI, vyabhicAra vagere pApo karavAmAM doSa mAnatA nathI, tathA tamoguNI karma tathA tamoguNI nAstika buddhivALA che, manuSyone mArI nAkhavAmAM je harSavALA che, jaDavAdane mAnI te pramANe vartanArA che, nItinuM vartana jemane bilkula rUcatuM nathI, jeo dharmazabdane dhikkArI kADhanArA che, jeo mana vANI kAyAthI aghora pApa karmo karavAmAM jarAmAtra khacakAtA nathI, ane paramezvarano tathA parabhavano bhaya gaNatA nathI, teo asuro che. je koI AtmAnA jJAna darzana cAritra guNane haNanAra che, AtmAnA astitvane uDAvAne jeo AtmAnuM astitva haNe che, prabhunuM astitva svIkAratA nathI, teo AsurIvRttikarmavALA hovAthI teo asuraloko kahevAya che, teo marIne punaH AsurI avatArone pAme che. AtmAnA ajJAnIo, pApa karmathI nivRtta thaI zakatA nathI. ya AtmAnaM khAnAti sa:sarva jJAnAti, mAM bALapha so sarvAMnALapha. // AtmAdinuM samyag jJAna thayA vinA mohAMdhakArano nAza thato nathI. paDhamaM nALa to vyA, prathama jJAnaM tataH pazcAt yA, tyAdi zrutithI ajJAnIne mukti nathI ema siddha thAya che ane jJAnInI mukti siddha thAya che. ajJAnI ane pazu be samAna che. ajJAnIo dharma ane adharmane jANI zakatA nathI. AtmAnA haNanArA arthAt manuSyono saMhAra karanArA, pazu prANIono saMhAra karanArA tathA jATha, vyAbhicAra, khUna, anyAya, mahA pApa vagere aghora pApa karma karanArA, bhale Izvarane - AtmAne mAne to paNa teonA duSTa karma guNa ane ajJAnathI teo asuro che. manuSya mAravuM ane mAkhI mArI nAkhavI temAM jeone kaMI bheda nathI evA ajJAna AcaraNavALA manuSyo asuro che, tethI teo Atma haNanArA jANavA. evA AtmaghAtaka asuro punaH naraka gati ane tiryaMcanI gatimAM jAya che ane manuSyanI gati pAme topaNa teo AsurI vRtti karmavALA manuSyo thAya che, teone AtmajJAna thavAnAM sAdhano prAyaH maLatAM nathI. keTalAka ajJAnI jIvaghAtaka AsurI manuSyo odhe paramezvarane mAne che to paNa teo ema mAne che ke paramezvarane manuSya, bakarI, pADo, ghoDo vagerenuM raktamAMsa khAvAnuM game che ema mAnIne teo paramezvaranA nAme manuSyane mArI nAkhe che, gAya bheMsa, pADA, ghoDA, bakarAo vagerene paramezvaranA nAme mArI nAkhe che ane tethI potAnA para paramezvara prasanna khuza thAya 221
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ema mAne che. devo ane devIone khuza karavA teonI AgaLa manuSya pazu paMkhIone mArI bali caDhAve che, ane tethI potAne paramezvara deva devInA kharA bhakta tarIke mAne che tevA loko ajJAnI AtmaghAtaka asuro che ema A trIjI kaMDIkAmAM jaNAvyuM che. paramezvara che te pazu vagerenA raktamAMsathI prasanna thAya che, devA devIo paNa manuSya pazu vagerenA mAMsathI khuzI thAya che evuM mAnavuM te tadana ajJAna che ane evI ajJAnavALI pravRtti te AtmaghAtaka che, evI AsurI tamoguNI buddhi ane pravRttithI AtmAnI zuddhi thatI nathI ema A trIjI kaMDIkAmAM spaSTa jaNAvyuM che, evA asura manuSyo evI ajJAnatAthI paramezvarane jANI zakatA nathI. jeo paramezvaranA nAme yajJa karIne paramezvaranI prasannatArthe pazuone yajJamAM homa che teo ajJAnIo che, kAraNa ke teo eTaluM paNa jANatA nathI ke paramezvarane raktamAMsa khAvAnI IcchA nathI, mATe teo ajJAnIo che. paramezvara anaMta dayALu che te mAMsAhArI raktAhArI nathI. koI prANIno yajJamAM homa karavAthI paramezvara prasanna thatA nathI. manuSyoe ajJAnathI kalpanA karIne paramezvarane prANI mAMsanI jarUra che evuM kalpI ajJAna AsurI dharma pragaTAvyo che paNa te satya nathI. evA ajJAnIo aMdhA che teo potAnA svArthe manuSyonI - pazuonI hiMsA kare che, eTaluM to nahIM paraMtu teo paramezvarane paNa jevI vRtti tevo Izvara mAnIne potAnI ajJAna pApI vRttinA anusAre paramezvara nAme pazuo AdinAM balidAna kare che te ajJAnarUpa aMdhakArathI AcchAdita thaelA manuSyo puna AsurI yonine pAme che. tevA ajJAnIo AsurI dharmazAstro racIne paramezvaranA nAme pazuo vigerenuM balidAna ApavuM sAbIta kare che tethI teo satyarUpa AtmAne haNI asatyarUpa anAtmabhAvane pAmI narakatiryaMcanI gatimAM aneka prakAranAM du:kho pAme che. zukala yajurvedIya bRhadAraNyakopaniSaddhAM kahyuM che ke - anandA nAma te lokA, andhena tamasA''vRtAH tAste pretyAbhigacchantya vidvAzso'budhojanAH // 11 // anandA arthAtu jyAM AnaMda pramoda thato nathI evI sAta narakomAM tevA ajJAnI mahApApI asuro marIne jAya che. avidvAno, abudho, puNya pApano viveka karI zakatA nathI. puNya karmathI puNya thAya che ane pApa karmathI pApa thAya che teno viveka jANIja zakatA nathI. ajJAnIo anya samAna che teo ajJAna, asatya, hiMsA, corI, vyabhicAra, moha, duSTavRtti pravRttirUpa aMdhakAra tarapha gamana kare che tethI teo AtmajJAna pAmI zakatA nathI, AsurI vRttiyono homa karIne AtmAnI zuddhi 2 22
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zakAya che evuM jANI zakatA nathI. devagurU dharmanI zraddhA vinAnI mithyA buddhithI teo dharmane adharma mAne che, AtmAne anAtmA mAne che ane anAtmAne AtmA mAne che, puNya karmone pApa karmo mAne che, ane pApa karmone puNya karmo mAne che, khAvuM, pIvuM, ane bhogo bhogavavA ane saMsAramAM game tevAM pApa, khUna, corI vagere duSTa karmo karIne jIvavuM eTaluM ja mAne che, teo Izvarane kadApi mAne che to paNa hiMsA, jUTha, vagere pApa vRttiyothI sukha thAya che ema mAnI durguNa duSTAcAromAM Asakta rahe che. ApanA i varU dhammI mAtmajJAnena mavati dharmI manuSya AtmajJAnathI dharmI thAya che ema zrI mahAvIra prabhue prakAzya che. e nALeya muLa hoi, na bhuNi araNNa vAseNa // jJAne na ca munirbhavati na muniH araNyavAsena - uttarAdhyayana sUtra. zruta." ! jJAnavaDe AtmA muni thAya che paNa araNyamAM vAsa karI vA guphAmAM vAsa karI nagna rahevAthI vA paMcAgni tapa karavA mAtrathI koI muni RSi thato nathI. ajJAnarUpa aMdhakAra dUra karavAne AtmajJAnI gItArtha sarUnI sevA karavI, ane AtmajJAna - brahmajJAna prApta karavuM. asatya je jaNAya teno tyAga karavo ane madhyastha bhAvathI je satya jaNAya teno svIkAra karavo. jaDa vastuonA bhogomAM sukha nathI. viSaya bhogothI satyAnaMda nathI evo anubhava prApta karavo. sagurUnI sevA bhaktithI AtmAdi padArthonuM samyagUjJAna karavuM. zarIra teja AtmA che, zarIrathI bhinna AtmA nathI ema ajJAnI nAstika mithyAtvI loko mAne che paNa e mAnyatA satya nathI. paMca bhUtathI AtmA bhinna che ema vedomAM, upaniSadomAM ane jainAgamomAM jJAnIoe spaSTa jAhera karyuM che. hiMsA, jUTha, corI vyabhicAra, khUna, vizvAsaghAta vagere pApakarmo che evo sarva veda vedAMta jaina zAstroe pokAra karyo che. potAnA dukha svArtha mATe anya manuSyo vagerene haNavA ema mAnanArA ajJAnI asuro game te dharma mAnatA hoya to paNa vastutaH te dharma, Izvara, AtmA vagerene mAnatA nathI mATe tevA asurone AtmajJAnano bodha Apavo ane teone ahiMsAjJAnI banAvavA eja kharekharI prabhunI sevA, bhakti, pUjA ane IzvaropAsanA che. ajJAnI pApI AsurI manuSyonA pApanA bhArathI pRthvI duHkhI thAya che. ajJAnI evA asuronA prANono nAza karavo e kaMI IzvarAvatArI mahAtmAonuM lakSaNa nathI. duSTomAM rahelI duSTa buddhino nAza karavo, sAdhu saMtono nAza karanArA rAkSasI manuSyonA ajJAna pApa vagereno dharma bodhathI nAza karavo te prabhu jevA avatArI manuSyonuM kartavya che. AsurI manuSyomAM rahela ajJAna, moha, rAga dveSa vagere rajoguNI duSTa vRttiyonuM hanana karavuM ema jeo jANe che ane pravarte che teo jJAnIo che. AtmajJAna thavAthI surI bhAva pragaTe che, AtmAne jANavAthI paramAtmatva potAnAmAM 223
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhavAya che mATe have cothI kaMDikAmAM AtmArUpa paramAtmAnI stuti karavAmAM Ave che. za2I2mAM rahela AtmAnuM cothA maMtra vaDe prakAzana karavAmAM Ave che. yastu sarvANibhUtAnyA - tmanyevAnupazyati sarvabhUteSu cAtmAnaM tato na vijugupsate // 6 // IzA. // - zabdArtha - je manuSya sarva bhUtone- sarva jIvone AtmAnI peThe dekhe che ane sarva bhUtomAM AtmAne dekhe che te anyonI jAgupsA karato nathI. anubhavArtha - potAnAmAM sarva jIvone dekhavAthI ane sarva AtmAomAM sarva jIvomAM potAne dekhavAthI arthAt AtmasarakhA sarva jIvone dekhavAthI vizvamAM koInI IrSA, dveSa, jugupsA, hiMsA thatI nathI. AtmasarakhuM vizva che. AtmasarakhA sarva jIvo che evuM vartana te prabhumaya jIvana che evA samabhAva cAritrathI AtmA sAkSAt paramAtmA bane che. paramAtmapaNuM aMtamAM che e kaMI bahArthI AvatuM nathI. AtmAnI samabhAvarUpa cAritradazA pragaTatAM ja AtmA svayaM paramezvara bane che. ghaTa ghaTa AtmArUpa paramAtmA mahAvIra deva che. jyAM tyAM je AtmAne dekhe che ane bAkInAM karmaveSTanopara je lakSa deto nathI, tathA AtmAone lAgelAM karmone je jaDarUpe jANe che te teonI karmadazApara rAgadveSa karato nathI te brahmajJAnI brahmamayajIva ne jIvanAra che, te duniyAmAM koIpaNa prANInI niMdA karato nathI ane koI potAnA AtmAthI nIca che ema mAnato nathI. vizvamAM sarvajIvo eka sarakhA vastutaH che. jIvo je kaMI ucca nIca dekhAya che te karmakRta upAdhithI che. karmaupAdhithI sarvAtmAo kaMI mUlasvarUpathI jAdA paDatA nathI. AtmAnuM mULa satya dharmasvarUpa jovuM ane sarva jIvone AtmasamAna dekhavA. ema dekhavAthI koI prANIpara dveSabhAva raheto nathI ane koI kharAba lAgato nathI. koI prANIpara tathA koI manuSyapara tiraskAra Avato nathI. AvI dazA pragaTa karavA mATe uparanA maMtrapramANe sarvatra dekhavuM joIe. sarvAtmAone sarva jIvone AtmasamAna gaNavA joIe. dezabheda, jAtibheda, dharmabheda, rAjyabheda, svArthabheda, liMgabheda, Adi mananA kalpita bhedono nAza karIne AtmAnA zuddhasvarUpano anubhava karavAnI icchAvALAe je je manuSyo vagere dekhAya teonA AtmAone svAtmasamAna gaNavA ane svAtmabhAve vartavuM ke jethI viSayavRttino svayameva kSaya thaI zake. anya jIvonI hiMsA te AtmAnI hiMsA che, anyajIvone dhikkAra ta pAtAnoja dhikkAra che. anyamAM prabhu jovA te nijamAM prabhune jovA jevuM che. sarvakhaMDa sarva dezanA lokoe paraspara eka bIjAmAM AtmabhAva dhAravo ane paraspara maitrIbhAvathI vartavuM. AtmavatsarvanIveSu, varjhana vartana tathAH 224
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zudhdhabrahmaprakAzAya bhavatyevana saMzayaH // sarvadeheSu jIvAnAM sidhyatvaMsattayAsadA pativrahmamAvena vartate 4 mahAprabhu: | (jainaAtmopaniSad AtmAnI peThe sarva jIvomAM AtmapaNuM dekhavuM tathA Atmavat sarvajIvonI sAthe vartavuM te zuddhabrahma prakAzane mATe che arthAt evA darzana ane vartanathI rajoguNa tamoguNano nAza thAya che ane dIpakanI cAre bAjue rahelA kAcanA jevA sattva guNano paNa nAza thAya che temAM jarAmAtra saMzaya nathI. sarvadehomAM rahelA jIvonuM siddhatva sattAe che tene je dekhe che, brahmabhAvanA dRSTithI sarva prANIone je brahmasvarUpe AtmasvarUpe dekhe che ane te pramANe varte che te mahAprabhu jIvatAM chatAM jANavo. evA mahAprabhu jJAnI saMtonA darzanathI aneka bhavanAM bAMdhelA pApa karma TaLI jAya che. AvI AtmA bhAvanA bhAvatAM koI alpakAlamAM paramAtmapada prApta kare che ane koI traNa cAra sAta ATha bhavamAM mukta zuddha paramAtmA thAya che. koI paNa vicAramAM AvelI brahma bhAvanAne AcAramAM mUkatAM ghaNo vakhata lAge che, tathA tevuM vartana rAkhatAM ghaNI vakhata pAchu paDavAnuM thAya che to paNa utsAha dhairya ane purUSArthathI aneka vidhane jItI AtmAnuM tevuM vartana karI zakAya che ane tethI rAgadveSanI sarvagranthiyono cheda karI zakAya che. covIzamA tIrthaMkara sarvajJa zrImahAvIradeve AvI AtmabhAvanAne bhAvI hatI ane evuM vartana prApta karI sarvathA prakAre ghAtI karmano kSaya karI kevalI paramAtmA thayA ane bhAratamAM sarvatra ahiMsAno pracAra karI vizvano uddhAra karyo. prabhu mahAvIra deve sarvalokone paraspara AtmabhAve, maitrIbhAve vartavAno bodha Apyo. sarva prANIomAM dehabhAva, mohabhAva na dhAravo, sarvajIvo sAthe zuddha premathI vartavuM, sarva prANIonA rAgadveSanA vartana tarapha upekSA karavI ane teonA AtmAo sAthe svAtmAthI otaprota eka eka svarUpa thaI javuM ema karavAthI dvidhAbhAva TaLavA mAMDaze ane AtmabhAva jAgrata thaze ane tethI mohanI granthiyonI jALane dhAraNa karanAra moharUpa jAlaMdhara daitya52 jaya meLavI zakAze ane bahirAtmabhAvarUpa vizvarUpa daitya che tenA para jaya meLavI zakAze. AtmAnI paramAtmadazA karavA mATe sarva jIvone Atmavat dekhavA ane svAdhikAre Atmavat vartana rAkhavuM, ema karavAthI rAgadveSanI vRttiyono kSaya thatAM svayameva sarvajJAna pragaTa thatAM AtmA teja paramAtmA ja thavAno. RSiyonI tIrthaMkaronI vANI sAMbhaLavI, te pramANe vartavuM. sarva vizvavartiloko upara lakhyA pramANe dekhe ane varte to A duniyAmAM sarvatra svargIya brahma zAMti prasare. jeo AtmajJAna pAme che ane nIti sadAcArathI varte che tathA AhAra pANI nirdoSa vApare che tathA durguNa durvyasana ane durvicArothI karoDo gAu 225
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUra rahe che. sarva jIvonA bhalAmAM pravRtti kare che teo hRdayanI zuddhi kare che ane `AtmAmAM sarva prANIone samAna bhAve dekhe te ane anya jIvone putrAdika samAna AtmIya gaNe che, mana indriya dvArA kSaNika sukho bhogavavAnA svArthathI teo manuSyo pazu paMkhI vigerenI hiMsA tathA teone pIDA karatA nathI tathA teo para anyAya jAlma gujAratA nathI, teo sarva jIvo para AtmabhAvanAthI varte che temaja anya jIvonA aparAdhonI zakti chatAM mAphI ApI pApIone paNa sudhArI prabhu mArgamAM lai jAya che, teo sarva jIvone AtmajJAna Ape che ane anArya pApIone paNa pavitra banAve che. pApIone dhikkAravA nahi paNa teonA doSo TALavA mATe teomAM AtmabhAva dhAravo. teo AtmarUpa che evI daDha mAnyatA rAkhI teo sAthe vartavuM, durjana hiMsakothI sAvadha sAvaceta rahIne teonuM bhaluM karavA prayata karavo. teone Atmavat dekhavAmAM ane Atmavat bhAvavAmAM apramatta rahevuM. duniyAmAM sarva jIvo ekadama sAtvika ja banI jatA nathI paNa jene Atmazudhdhi karavI che ane prabhu svarUpamaya jIvana karavuM che teNe to A pramANe sarva jIvomAM AtmabhAvanA bhAvavI, sarva jIvone Atmavat dekhavA, svArtha, kIrti, bAhya sukha, pratiSThA, zarIra, lakSmI Adi sarva parathI ahaMmamatva bhAva uThAvI levo ane AtmAne jJAna karI AtmAnuM dhyAna dharavuM. sarva jIvo para karUNAbhAva, maitrIbhAva tathA teonA guNa saMbaMdhI pramodabhAva dhAraNa karavo. sarva jIvone AtmasamA mAnavAnI bhAvanAmAM ane tevA vartanamAM karoDo vizno naDe che, hajAro zatruonI garaja ajJAna moha sAre che. tethI uparanA mULa zloka pramANe dekhavuM ane vartavuM sahela nathI. sarva jIvone Atma samA dekhyA vinA kuTuMba, samAja, deza, saMgha, vizva, rAjyamAM zAMti sukha sthiratA nathI. karoDo anya upAyo karavAmAM Ave to paNa potAno ane vizvanA lokono AvI lakhelI dazA AvyA vinA udhdhAra thayo nathI ane thavAno nathI tathA mokSa thavAno nathI. bhautika svArthonA yudhdhothI kadApi zAMti thanAra nathI. AtmadRSTi prApta karIne mohadaSTi TALyAthI ja AtmAmAM sarva jIvonI sAthe Atmasama vartanarUpa cAritra khIle che. evA mArge vahanAra jJAnI saMto, bhakto, yogIo che. AtmasamA sarva jIvone dekhavA joie ema kathanArA ane lakhanArA lAkho vidvAno, paMDito ane kavio che. paNa te pramANe vartyA vinA AtmAnI zudhdhi thatI nathI, mATe zrutino sAra e che ke te pramANe vartavuM. te pramANe varte che te zrutinA satya mAnanArA che bAkI mohI che. sArAMza e che ke e pramANe dekhavuM tathA vartavuM. 226
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 3 caritrAtmaka gItAo ekkaMpi baMbhacere jaMmiya ArAhiyaMpi ArAhiyaM vayamiNaM savvaMtamhA niueNaM baMbhaceraM cariyavva // 76 // jemane eka brahmacaryavratanI barAbara ArAdhanA karI che temaNe badhA vratonI sArI ArAdhanA karI che ema jANavuM eTalA ja mATe nipuNa sAdhake brahmacaryavratanuM sArI rIte pAlana karavuM joIe. Those who have properly practised the single vow of celibacy are said to have practised all the vows. Therefore a wise person should practise the vow of celibacy perfectly. | (prazna vyAkaraNa 4-1) abaMmacariyaM ghoraMpramAyaM darahiTThiyaM / nA'rati muNI loe bheyAyayaMNaM vajjiNo // 78 // abrahmacarya ghora pApa che. pramAdanuM te mULa che ane dugartinuM kAraNa che eTalA mATe muni jagatamAM enuM sevana karatA nathI tathA saMyama bhaMga kare evA sthAnothI dUra rahe che. | (dazavaikAlika 6-16) mAnavInI dAnava vRttione nirmULa karIne mAnavIya guNonA saMskAronuM siMcana ane saMvardhana karavA mATe Adarzamaya jIvana vyatIta karelA tIrthakara bhagavaMto, cakravartIo, rAjavIo, rAjakumAro, zreSThio, dAnavIro, maMtrIzvaro ane satI strIo vagerenI bhavya gaurava gAthA caritrAtmaka sAhityanA vArasArUpa che. A prakAranAM caritra vividha kavioe judA judA kAvyomAM Alekhana karyuM che. A caritro mAtra sarjakanI kalAtmaka abhivyakti nathI paNa temAM rahelI vAstavikatAno pratyakSa purAvo che. tenuM caritrAtmaka mUlya hovAnI sAthe aitihAsika mUlya paNa UcuM che. ke jemAM bhAratIya saMskRtinA paramocca AcAra vicArano jIvanamAM samanvaya sadhAyelo nihALI zakAya che. temAM nirUpaNa thayelA prasaMgo ke guNo AtmAnI saMpatti pAmavA mATe poSaka tattva tarIke kAma kare che. te rIte vicAratAM temAMthI koIne koI mahatvanA jaina darzananA siddhAMtanuM samarthana thayeluM sArarUpe pAmI zakAya che. cAra anuyogamAM kathAnuMyoga sarva sAdhAraNa janatAne mATe upakAraka che. kathAnuMyoganuM hArda tatva grahaNa che. kathA ke prasaMga e to nimitta mAtra che. mahatvanI hakIkata haMsa samAna dRSTithI 227
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtro ne prasaMgone gauNa karIne mukhyatve temAM rahelA sArabhUta tatvane oLakhavAnuM prayojana raheluM che. AvA prayojanathI cAritrAtmaka gItAonuM mUlyAMkana karatAM gItA kAvyonA pAyAmAM rahelo tatvano saMdarbha pAmI zakAya che. sAdhya ane sAdhanano bheda samajanArane mATe caritrAtmaka gItA ke tatva gItA jevo sUkSma bheda raheto nathI. cAritra sAhitya e sAMskRtika vArasAno kiMmatI vaibhava che. temAMthI pratyeka yuganA bALakone yuvAnone jIvana jIvavAnuM abhinava caitanya prApta thAya che. caritra dvArA vyaktinA vyaktitvanuM pragaTIkaraNa thAya che. nAyakanA vyaktitvanAM lakSaNo anya vargane paNa prabhAvotpAdaka banIne jIvana ghaDataramAM mArgadarzaka bane che. pratyeka vyaktinI vikAsa yAtrAmAM koI ekAda mahAmAnava saMta ke bhagavAnanA caritrano prabhAva paDelo hoya che. jaina sAhityamAM caritro lakhavAno prAraMbha I.sa. 453 thI thayo che. vallabhIpuramAM jaina zramaNa sabhA maLI hatI tyAra pachI caritronI paraMparA zarU thaI che. AvA caritro saMskRta, prAkRta ane apabhraMzamAM prApta thAya che. tyAra pachI gujarAtI bhASAmAM tenI racanA thaI che. vividha kAvya prakAromAM caritrAtmaka nirUpaNa thayuM che te ja pramANe kavioe samaye samaye caritronuM sarjana karIne sAhityane samRddha karavAno prazasya prayatna karyo che. caritrAtmaka gItAnA saMdarbhamAM uparokta vigato samarthana Ape che. jaina sAhityanI gItAo mukhyatve tatvajJAnanA viSayonuM pratipAdana karIne saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM racAyelI prApta thAya che. 'gItA' zabdanI sAthe siddhAMta tatvajJAna ke darzana zAstranI vicAradhArAno saMbaMdha spaSTa rIte pragaTa thAya che. tema chatAM caritrAtmaka nirUpaNa karatI phAgu kAvya prakAranI keTalIka kRtiomAM 'gItA' zabdano prayoga thayo che. te uparathI gItA kAvyono bIjo prakAra caritrAtmaka nirUpaNano che. gItAmAM bhagavAnanI vANI ane teno mahimA gAvAno saMdarbha che. tevI rIte caritrAtmaka gItAmAM tIrthaMkara bhagavAna ke sAdhu jIvanano mahimA gAvAmAM Avyo che. evo saMdarbha kRtiomAMthI maLI Ave che. mahAna puruSonA guNagAna gAvAnI praNAlikA koI navI nathI. dhArmika graMthomAM caritrAtmaka sAhitya vipula pramANamAM che sAhitya vizvamAM paNa gadya-padyamAM caritronuM nirmANa thayuM che. pratyeka caritranA pAyAmAM viziSTa guNonuM pragaTIkaraNa karIne janatAne te tarapha abhimukha thavA mATe sUcana thAya che. eka vyaktine bIjI vyaktinA jIvanamAM rasa che. A jIvanarasa - 228
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazailI vAcaka vargane preraka nIvaDe che. caritra nAyakanA guNono prabhAva paDatAM vyakti pote potAnAM jIvana vikAsanuM pAtheya prApta kare che. te dRSTie vicArIe to vyaktivAcaka nAma sAthe gItA zabda prayoga jIvanano mahimA gAnArI kAvya kRti ema arthaghaTana karavAmAM Ave che. madhyakAlIna jaina sAhityamAM rAsa-phAgu, prabaMdha, chaMda vivAhalo, vagere dIrgha kAvya prakAromAM paNa caritrAtmaka sRSTino avanavo paricaya thAya che. A kAvya prakAromAM lakSaNo judAM che chatAM ekabIjA vacce ghaNuM sAmya raheluM che. gItA zabda prayoga kavie kayA arthamAM karyo che te saMbaMdhI mAruM arthaghaTana upara mujaba che. jainetara gItAomAM arjuna, pAMDavo, zIva, kRSNa - rAjAno mahimA darzAvIne bhakti karmayoga ane jJAnano samanvaya sadhAyo che. tenI sAthe tulanAtmaka rIte vicArIe to caritrAtmaka gItAoe ISTa deva ke guru guNa gaurava gAthArUpe lakhAyelI che. jJAna dAtA guru ke tIrthakarano upakAra to ananya che. eTale emanA caritra dvArA parokSa rIte to tatvajJAnanA koIne koI siddhAMtanuM ja pratipAdana thayeluM che. kavioe caritranA mAdhyama dvArA tatvajJAnanA kaThina durbodha - vicArone rasa sabhara banAvIne pragaTa karyA che. eTale gItA nAmanuM vidhAna yathocita lAge che. Adijina gItA, zrI rAmacaritra jaina gItA, zrI pArzvanAtha rAjagItA, neminAtha bhramaragItA, jevI kRtio caritrAtmaka gItAnA udAharaNarUpa che. tenI vizeSa mAhitI A vibhAgamAM ApavAmAM AvI che. ahIM ATha caritrAtmaka gItAono paricaya ApavAmAM Avyo che. pratyeka gItA kathAnuyoga jevI rasika AsvAda karAvatI racanA hovAnI sAthe aMte to temAMthI pragaTa thato tAtvika vicAra AtmArthIjano mATe ananya upakAraka nIvaDe che. kathA e to sAdhana che, sAdhya to temAM rahelo upanaya che ema vicArIne A gItAonuM vAMcana ane pratyeka vicAranuM ciMtana zreyaskara nIvaDe che. caritrAtmaka gItAonuM samApana karatAM ema kahI zakAya ke kathAnuyoga dvArA garbhita rIte tatvanA vicAronuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. tattvanI kaThinatAthI dUra bhAgatAM vAcaka vargane AvI caritrAtmaka kRtio jJAnamArganI vistarati kSitijane pele pAra laI jaI Atma tatvanI oLakhANa mATe mArgadarzaka bane che. A gItAo divya jIvana jIvatA mAnavonI guNa gaurava gAthAnI ciraMjIva mRti samAna che.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zubhazIla gaNie zrI rAmakathA athavA jaina gItA zabda prayoga karIne rAmacaMdrajInuM vistRta jIvana caritra varNavyuM che. A caritranuM prayojana e che ke rAmacaMdrajI traNa kroDa munivaro sAthe siddhigiri upara siddhi padane pAmyA che. tenA dvArA siddhagirino aciMtya ciMtAmaNi samAna mahimA pragaTa thayo che. rAmacaMdrajInuM caritra bhAratIya samAjamAM ati lokapriya che. caritrAtmaka gItAno niSkarSa e siddhagiri upara trikaraNa yoge ArAdhanA karatAM A bhUminA zuci pudgalono prabhAva paDatAM mana vacana ane kAyAnI zuddhi thatAM mukti prApta thAya che. te rIte vicAratAM caritrAtmaka gItAmAMthI tattvano uparokta saMdarbha prApta thAya che. 1. zrI rAmakathA-jaina gItA sAmAnya rIte gItA nAmathI prasiddha kAvyo darzanazAstranA vicArone sparza che. jaina gItA kAvyomAM jaina dharmanA tAtvika viSayo, navatattva, navapada, sarva virati, samakita, AtmAnI mukti, mokSa prApti, anekAntavAda vagerenA vicAro vyakta thayA che. apavAdarUpa gaNAya tevI zubhAzIla gaNinI rAmacaritra zrI jainagItA evA nAmathI upalabdha thAya che. tapAgacchAdhipati dharmaghoSasUrijIe zatrujaya kalpanI kula 39 zloko pramANa prAkRta bhASAmAM racanA karI hatI. A graMthanA zloko saMkhyAnI dRSTie ochA che paNa temAM zatruMjayano rahasyanI vigatono saMcaya thayo che. A laghu graMtha racanA samudrasamAna agAdha jJAnano khajAno che. A graMthanuM zrI zubhazIlagaNie 142 24 zloko pramANa saMskRta bhASAmAM TIkA saMvata 1518 eTale ke AjathI pa37 varSa pahelAM racanA karI hatI. jaina kathA sAhityamAM zubha zIla gaNinuM nAma prathama kakSAnuM che. emaNe gItA zabda prayoga karIne zrI rAmacaMdrajInuM caritra varNavyuM che. rAmacaMdrajInA jIvananA vividha prasaMgonuM Alekhana karIne bhAratIya saMskRtinA eka mahAna mahAtmAno bhavyodAtta paricaya karAvyo che. eTale A gItA caritrAtmaka che. jaina gItA kAvyomAM A kRti namUnedAra che. tenI keTalIka vigato atre noMdhavAmAM AvI che. gItAne aMte nIce pramANe noMdha prApta thAya che. e pramANe vistArathI mokSane ApanAruM rAmacaritra potAnA hitane icchanArA bhavyajIvoe vistArathI padmacaritramAMthI jANavuM. tapagaccharUpI AkAzamAM sUrya sarakhA zrI muni suMdarasUrinA zubhazIla nAmanA ziSya A kathAnaka karyuM banAvyuM) (pA.294) 23)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAmacaMdrajInA jIvana prasaMgothI AbAlagopAla suparicita hovAthI ahIM teno koI ullekha karyo nathI paNa kavinI zailInA saMdarbhamAM keTalIka mAhitI ApavAmAM AvI che. jaina gItAno prAraMbha nIcenA zlokathI thayo che. rAma kathA athavA jaina gItAnA prAraMbhamAM nIceno zloka che. jahiM rAmAiti koDI, iganavaI nArayAi bhuNi lakkho jAyAi sidhdhirAyA, jayau tayaM puMDarI titthaM // 20 // jayAM zrI rAmanI sAthe traNa karoDa ane nAradanI sAthe ekANuM lAkha munio siddhinA rAjA thayA te puMDarIka tIrtha jayavaMtu varto. taM ruvaM jatthaguNA taM mittaM jona vihADei so attho jo hatthe taM vinnANaM jahiM dhammo (pA. 237) rUpa te che ke jyAM guNa hoya, mitra te che ke je tyAga na kare, paiso te che ke je hAthamAM hoya, vijJAna te che ke jemAM dharma hoya. nya grodhe durlabhaM puSpaM, durlabhaM svAtijaM payaH durlabhaM mAnuSaM janma, durlabhaM jina darzanam pA. 232 vaDanA jhADanAM puSpa durlabha che. svAti nakSatramAM utpanna thayeluM pANI durlabha che. manuSya janma durlabha che ane jinezvaranuM darzana durlabha che. AtmAnadI saMyamatoyapUrNA satyAvahAzIla tatradayormi : tatrA'bhiSekaM kuru pANDu putra ! na vAriNA zudhdhayati cAntarAtmA // pA.241 AtmArUpI nadI saMyamarUpI pANIthI bharelI, satyane vahana karatI zIlarUpa kinArAvALI ne dayArUpI taraMgavALI che. te pAMDuputra tyAM tuM snAna kara, aMtaraAtmA pANI vaDe zuddha thato nathI. paMcanamukkAre samAyAte vaccaMti jassa dasapANA so jaI jAI na mukkhaM avassa vemANio hoI // 11 // bhAva namukkAra vivajjiyAI jIveNa akaraNakaraNAI / mahiANiya mukkANiya aNaMtaso davva liMgANi // 12 // (pA. 245) paMca namaskAra pAmyA pachI jenA daza prANI jAya che. tene jo mokSa na maLe to avazya te vaimAnika thAya. | |231
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva namaskArathI rahita jIva jenuM karaNa karAyuM nathI evA dravyaliMga - dravyasAdhuveza anaMtI vakhata grahaNa karAyo che ne mUkAyo che. ego ya sattamAe paMca paMca ya chaTThiego ego puNa cauttthie kanho puNa cauttha puDhavIe // 882 // (pA. 257) eka sAtamImAM, pAMca pAMcamImAM, eka chaThThImAM ane eka cothImAM kRSNacothI narakamAM gayA che. yasmin dRSTe manastoSa, dveSazca pralayaM vrajet sa vizeyo manuSyana, vALyava: pUrvananma: II 124l (aa. ra12) jene jovAthI manamAM saMtoSa thAya ne dveSa nAza pAme te manuSyane pUrva bhavano bAMdhava jANavo joIe. puNyena labhyate rAjyaM puNyena gehinI zubhaH puSyana jhAyate ho, niro vAmAM yaza: I 948 II (pA. ra62) puNyathI rAjya maLe che, puNya vaDe strI maLe che, puNya vaDe putro thAya che, puNya vaDe nirogI zarIra thAya che ane puNya vaDe nirmaLa yaza thAya che. mAtA pitR sahastrANi putra dArA zatAni ca saMsAreDatra vyatItAni RcAruM sya vAlvavAda 2082 | (pA. ra67) hajAro mAtApitA ane seMkaDo putro ane strIomAM A saMsAra vyatIta thayo che. huM kono ane bAMdhavo konA? AyAma giri sihare, jale thale dAruNe mahAraNNe / jIvo saMkaTapaDio rakkhijjai pUvva sukaeNa // (pA. 275) lAMbA parvatanA zikhara para, pANImAM, sthaLamAM mahA bhayaMkara evA araNyamAM, saMkaTamAM paDelo jIva pUrvanA puNya vaDe rakSaNa pAme che. satIpatyuM pramoH mRtya: gara: ziSya: pituH sutaH Adeze saMzayaM kurvan, khaNDannAtmano vratam // (pA. 285) patinA AdezamAM saMzaya karanAra satI svAmInA AdezamAM saMzaya karanAra sevaka, gurunA AdezamAM saMzaya karanAra ziSya ane pitAnA AdezamAM saMzaya karanAra putra potAnuM vrata khaMDana kare che. Asannasidhdhi ANaM vihibahumANo a hoI nAyavvo vihiyAo avihibhattI abhavyajIva adUramabhavyANaM // 3 // 232 -
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhannANaM vihiyogo vihipakhAravo rAhagA sayA dhannA / vihibahumAnA dhannA vihipakarava adUsagA dhannA // 4 // (pA. 286 ) varSanA je divaso jinadharmavaDe pasAra thayA te zreSTha che ane mUrkha mANasa to 360 divaso gaNe che. A mAyA rAtri che. te mohanI ceSTA vaDe gADha aMdhakAravALI che. ahIM he loko ? karyo che jJAnano prakAza jeNe evA tame nipuNapaNe jAgone oLakhI zakAya evo kALarUpI cora manuSyonA jIvita dhanane haraNa karavA mATe haMmezAM traNa bhuvananI aMdara bhame che. uparokta zlokomAM vyavahAra zuddhi sAthe dharmabuddhinI keTalIka mAhitI maLe che. temAMthI pratyakSa rIte jaina darzananA siddhAMtonuM pratipAdana thayuM nathI paNa AMtarika dRSTie vicAratAM sAco dharma manuSya janmanI durlabhatA, aMtaraAtmAnI zudhdha, puNyanI prabaLatA, dharmanI ArAdhanA, namaskAranuM phaLa vagere vicArono paricaya thAya che. A gItA kAvya caritrAtmaka hovAnI sAthe tenA vivecanamAM dharma ane nIti parAyaNatAnA saMskAronuM saMvardhana thAya tevA vicAra preraka subhASitono saMdarbha gItA nAmane sArthaka kare che. guNAnurAganI vicAradhArAne mUrtimaMta rIte Alekhana dvArA rAmacaMdrajInA AdarzajIvanano paricaya karAvyo che. 2. bhaTTAraka jJAnabhUSaNakRta 'bhramaragItA' jJAnabhUSaNa nAmanA cAra bhaTTAraka madhyakAlamAM thaI gayA. 'tattvajJAna taraMgiNI'nA kartA bhaTTA2ka jJAnabhUSaNe 'AdIzvara phAga'nI racanA karelI che. teo bhuvanakIrtinA ziSya hatA. teo padmanaMdinI paraMparAnA hatA. vidyAnaMdinI paraMparAmAM vIracaMdanA ziSya bhaTTA2ka jJAnabhUSaNe vi. saM. 1604mAM 'bhramaragItA'nI racanA karI che. kRtimAM temaNe e vize spaSTa nirdeza karyo che. saMvata solaha cAra upara bAno kArtika sudi paDavA vakhAno; sArakA pAsANa siddhi sinAmeM bhramaragItA kIdho tehI chAyA. (A kRtino ullekha DaoN. goviMda rajanIze potAnA saMpAdana 'phAgu kRtiyAM'mAM pR. 149mAM karyo che.) A bhramara gItA vize vadhu mAhitI upalabdha thaI zakI nathI. 233
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. vinayavijayakRta beneminAtha bhramaragItA' vikramanA sattaramA-aDhAramA saikAmAM je keTalAka mahAna jaina sAdhu mahAtmAoe sAhityakSetre uttama pradAna karyuM che. emAM upAdhyAya zrI vinayavijayajInuM sthAna paNa agragaNya che. akabara pratibodhaka zrI hIravijayasUrinA haste dIkSita thayelA vAcaka zrI kIrtivijayanA ziSya te upAdhyAya zrI vinayavijayajIe saMskRta bhASAmAM lokaprakAza" nAmano vIsa hajAra zlokapramANa graMtha racyo che. e ja emanI sarjanazaktinI pratIti karAvavA mATe pUrato che. emaNe 'nayakarNikA', kalpasUtra subodhikA TIkA', "zAMta sudhArasa bhAvanA', "stavana covIsI", "viharamAna jinavIsI', puNyaprakAzanuM stavana' tathA itara stavana sajajhAya vagere mahattvanI racanAo karI che. jIvananA aMtima divasomAM emaNe saMghanI vinaMtIthI "zrIpAla rAsa' nAmanI sukhyAta kRtinI racanA zarU karelI, te e zarate ke jo te apUrNa rahe to upAdhyAya zrI yazovijayajIe te pUrNa karavI. banyuM paNa ema ja. kRti pUrI thAya te pahelAM zrI vinayavijayajI kALadharma pAmyA ane vacanabaddha thayelA zrI yazovijayajIe rAsakRti pUrI karI hatI. upAdhyAya zrI vinayavijayajIe vividha prakAranI laghukRtionI racanA karI che. emaNe neminAtha vize bAramAsInA prakAranI eka kRti ane eka kRti phAgunA prakAranI racI che. phAgukRti neminAtha bhramaragItA'nA nAmathI jANItI che. (A kati DaoN. bhogIlAla sAMDesarA ane somAbhAI pArekhe saMpAdita karelA prAcIna phAgu saMgrahamAM chapAyelI che.) zrI vinayavijayajIe A bramaragItAnI racanA vi. saM. 1706mAM karI hatI. emaNe nIce pramANe kRtinI racanAtAlano nirdeza saMkhyAvAcaka sAMketika zabdo vAparI karyo che. bheda saMyama taNA citta ANo, mAna saMvatataNa eka jANo, varasa chatrIsanuM vargamULa, bhAdravi prabhu thuppA sAnukUla. ahIM saMyamanA bheda te sattara ane chatrIsanuM vargamULa eTale cha eTale saMvata 1706 thAya. e varSe bhAdaravA mahinAmAM A racanA karavAmAM AvI che. bhAdaravo eTale cAturmAsanA cAra mahinAmAMno eka mahinobhAdaravAnA prathama cAra divasa eTale paryuSaNanA divaso eTale zrI vinayavijayajIe A racanA paryuSaNa daramiyAna athavA paryuSaNa pachI karI haze ema jaNAya che. prabhu guNyA' evA zabdo emaNe prayojyA che eTale neminAtha bhagavAnanI stuti rUpe A bhramaragItA racavAmAM 234
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI che. A kRtine hastapratomAM 'bhramaragIta" athavA "bhramaragItA stavana' tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. zrI vinayavijayajIe pote paNa AraMbhamAM A kRtine bhramaragIta tarIke ja oLakhAvI che. munimanapaMkajabhamarala, bhavabhayabhedaNahAra; bhamaragota ToDara karI, pUjuM baMdha murAri. bhramaragIta athavA bhramaragItA nAmanA kAvyaprakAranAM mULa TheTha bhAgavata purANamAM jovA maLe che. zyAmavarNavALA, cha pagavALA, eka puSpa parathI bIjA puSpa para pharanArA, makaraMda cUsanArA bhramaranuM pratIka rasika ane kavione gamI jAya evuM che. saMdezavAhaka tarIke paNa te upayogI che. vaLI bhramara dvArA anyane upAlaMbha apAya che. e rIte bhramaragItA anyoktinA prakAranuM kAvya banI zake che. gopIo potAnI virahavyathA bhramara AgaLa vyakta karatI hovAthI evA prakAranI racanA bhramaragIta ke bhramaragItA tarIke oLakhAya che. A rIte bhramaragItAmAM upAlaMbhayukta saMdeza vyakta karAya che. zrIkRSNa zyAma che ane uddhava paNa zyAma che. emano zyAma varNa bhramarane maLato che. eTale uddhava-gopI saMvAdanA prakAranI racanAo paNa A vargamAM Ave che. madhyakAlIna gujarAtI kavitAmAM brahadeva, caturbhuja, kezavarAma, vizvanAtha, premAnaMda, puruSottama, suMdarasuta vagere kavioe "bhramaragItA'nA prakAranI kRtionI racanA karI che. bhramaragItA, Ama vaiSNava kaviono viSaya rahyo che. jaina kavie bhramaragItA lakhI hoya evI A vinayavijayajInI kRti che, paraMtu emAM viSaya vastutaH neminAthano levAyo che. neminAtha bhramaragItA' nAmanA A phAgukAvyamAM nathI 'bramaragItAne phAgukAvyanA prakAra tarIke gaNAvI zakAya ema che, kAraNake enI racanA dUhA, phAga ane chaMdanI kaDIomAM karavAmAM AvI che. emAM je rIte kathAnakanA eka khaMDanuM, prakRtivarNana, chaMdavaividhya ityAdi sahita nirUpaNa karavAmAM AvyuM che te jotAM paMDita yuganA khaMDakAvyanI yAda apAve evuM A kAvya che. zrI vinayavijayajInuM A kAvya vaiSNava bhaktikAvya nathI, paraMtu jaina paurANika kathA-paraMparA anusAra phAga-stutinA prakAranuM kAvya che. jaina paraMparA pramANe zrIkRSNa neminAthanA pitarAI bhAI hatA. eTale kavie AraMbhamAM ja yAdavakula ane murArino saMdarbha ApI dIdho che. "yAdava kula ziNagAra", "baMdhu murAri', ane "munipada paMkaja bhamarala' jevA zabda prayojI kavie bhramaragItAnI havA UbhI karI che. 39 kaDInA A phAgukAvyano prAraMbha kavie neminAtha bhagavAnane ane sarasvatI devIne namaskAra karIne karyo che. samudravijaya rAjAnA putra nemikumAranI 235
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagAI ugrasena rAjAnI putrI rAjimatI (rAjula) sAthe thaI che. lagna levAyAM che ane nemikumAranI jAna AvI pahoMce che tyAMthI kathAprasaMganuM nirUpaNa kavi zarU kare che. jAna laI java Avidha, yAdava toraNabAri; goSi caDI tava niraSaI, harakhaI rAjula nAri. - hAthI para besI toraNe AvI rahelA vararAjAne - potAnA bhAvi bharathArane harSaghelI, lagnotsuka rAjula gokhe caDI nihALe che ane manamAM prasannatA anubhave che. zivadanI, mRganayaNI ane apsarAnA avatAra jevI rAjulanuM manorama zabdacitra upasAvatAM kavi enA dehalAvaNyanuM ane vastrAlaMkAranuM varNana kare che. kavi lakhe che : ratanajaDita kaMcukkasa, saMcita kuca doI sAra; ekAuli, mugatAuli, TaMkAula gali hAra. rAjula ane nemikumAranI prIti nava bhavathI cAlI Ave che. nava bhava sudhI potAno prema nibhAvavA mATe rAjula neminAtha mATe potAnI lAgaNI vyakta karatAM manomana bole che, 'bhaluM re karyauM tamhe AvatAM, pAlatAM pUrava prIti.' neminAtha vagara virahapIDA anubhavatI rAjulane rAtre UMgha AvatI nathI ane khAvAnuM bhAvatuM nathI. rAta divasa enuM mana neminAthanuM raTaNa karatuM hatuM. neminAthane manomana udbodhana karatAM te potAnI dazA varNave che : 236 viraha tAhAra ghaNuM dAdhi, mAchalI jalathI jima alAdhI; jagajIvana havi citta ThAro, vahilA maMdiramAM padhAro. neminAtha paraNavA AvyA che ane rAjimatI harSadhelI banI gaI che. paraMtu vidhinuM nirmANa kaMIka juduM ja che. rAjulanI jamaNI AMkha pharake che. ApaNA nimittazAstra anusAra zubha zukana ane apazukananAM je keTalAMka lakSaNo ApavAmAM AvyAM che te pramANe strInI jamaNI AMkha pharake to te amaMgaLanI AgAhIrUpa manAya che. potAnI jamaNI AMkha jorathI pharakatAM rAjimatIne dhrAsako paDe che ke potAno Aje lagnasaMbaMdha thavAno che temAM kaMI vighna to nahi Ave ne ? yAdava nemikumAra lagna karavAnI nA pADIne duHkha to nahi Ape ne ? te bole che : phirakaI re dAhiNa locana, mujha mina Arati thAya; rakhe re yAdava pAcho valI, duHkha deIni jAya.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane kharekhara e pramANe ja bane che. lagnanA jamaNavAra mATe vADAmAM pUravAmAM AvelAM pazuonI cIso sAMbhaLIne anukaMpAzIla nemikumAranuM hRdaya drave che. lagnanA maMDapethI ja teo pAchA pharI jAya che. ethI tatkAla zArIrika ane mAnasika AghAta anubhavatI rAjulanI dazA varNavatAM kavi lakhe che : rAjula tatakhaNI paDI dharatI, sahiyara savi milI hA hA karatI; caMdana chAMTini karI biThI, valI valI duHkhanI pUra paIThI. vastutaH rAjulano kaMI vAMka nathI. eNe koI bhUla karI nathI. eTale ja e kaDaka zabdomAM nemikuMvarane upAlaMbha ApatI bole che : niSThura nAha na kIjII, ema visAsIghAta; ko na kari tima kIdhuM te, jaga lagi rahasyaI vAta. viNa avaguNa huM chaMDI, maMDI avarasyuM prIti; cheha dIni caTAkinI, e sI uttama rIti ? bhagnahRdaya rAjulanI dayanIya dazAnuM tAdaza citra doratAM kavi lakhe che : bhUSaNa parihari, hAra troDi, DholaI caMdana, aMga coDaI, jaka nahIM jIvani, phiri rotI, khiNa khiNa neminI vATa jotI. strInA jIvanamAM kaMthanuM pAse hovuM te keTaluM badhuM mahattvanuM che te to virahanA samaye ja vadhu samajAya che. potAnA aMgata saMvedanonuM tyAre sahaja rIte ja sAdhAraNIkaraNa thaI jAya che. ahIM paNa rAjula kahe che : kaMta vinA syuM jIvavuM, kaMta vinA syo jaMga ? kaMta vinA tyAM bhUSaNa, kaMta vinA syo raMga ? kaMta vinA tyAM maMdira, kaMta vinA sI seja ? kaMta vinA tyAM bhojana, kaMta vinA tyAM heja ? rAjulanA AkraMdanuM bhAvavAhI nirUpaNa karatI vakhate kavi rAjula dvArA ApaNI kuTuMbabhAvanA paNa vyakta kare che e A phAgukAvyanI eka viziSTatA che. lagna eTale Ama to yuvaka-yuvatIno saMbaMdha. emAM yuvatI mukhyatve potAnA bhAvi patino vicAra kare che. paraMtu bhAratIya sAMskRtika paraMparAmAM kanyAno samagra kuTuMba sAthe ja saMbaMdha baMdhAya che. eTale rAjimatI mAtra potAnA viyoganA du:khane ja raDatI nathI, paNa 237
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAsare jaI sAsu-sasarAnI sevA karavAnA potAnA koDa adhUrA rahI gayA enuM duHkha paNa vyakta kare che. ahIM kavie bhAratIya nArIbhAvanAnuM AropaNa kareluM joI zakAya che. rAjulanI ukti che : jANuM hatuM jaI pUrisyu, sAsaDi sukhavAsa; sAsUni pAye lAgislR, sasarojI pUrasyaI Asa. huM jANuM Ima nAhalu jAsyaI deI cheha; vaya2 vasAyuM ke kIdhuM nisa ne hAsu neha. ATaluM prasaMganirUpaNa kavie savigata karyuM che. pachIthI eka ja kaDImAM bAkInI kathA emaNe sameTI lIdhI che. lagna karyA vinA pAchA pharelA neminAtha tyAgavairAgyanA mArge gayA. ethI sAMsArika rIte emaNe rAjimatIne du:khI karI, paraMtu pote dIdhelA du:khanuM emaNe ghaNuM sAruM sATuM vALI dIdhuM. emanA upadezathI rAjimatI paNa tyAgavairAgyanA mArge vaLI ane dIkSita thaI saMyamI sAdhvI banI. potAnAM vratonuM e niraticAra pAlana karavA lAgI. eNe mokSamArganI evI ugra sAdhanA karI ke e ja bhavamAM te paNa kevaLajJAna pAmI ane eNe siddhagati prApta karI. A rIte kAvyanuM paryavasAna upazama dvArA zAMta rasamAM thAya che. aMtima be kaDImAM kavi potAnI guruparaMparAno nirdeza karI tathA kRtinI racanAsAla jaNAvI phAgukAvya pUrNa kare che. phAgukAvya ane bhramaragItAnI vacce uMbarA para UbhelI A kRtimAM vasaMtavarNana, vanakrIDA ityAdinuM varNana nathI. mukhyatve vipralaMbha zRMgAra rasanuM nirUpaNa emAM che. neminAthanA zabdacitra karatAM rAjimatInA dehalAvaNyanuM ane bhagna hRdayanI saMvedanAnuM Alekhana vadhu sajIva banyuM che. AraMbhamAM dUhAnI traNa kaDI prAstAvika rIte ApI pachI be kaDI phAganI ane eka kaDI chaMdanI ema vArApharatI kaDIo prayojI kavie kAvyane viziSTa ghATa Apyo che. keTaluMka nirUpaNa paraMparAnusA2 thayuM hovA chatAM kavinI maulikatAno paricaya kAvyamAMthI sAMpaDI rahe che. kavinI anuprAsayukta racanAmAM zabdaucitya raheluM che. prAcIna paurANika kathAprasaMganA nirUpaNamAM kyAMka madhyakAlIna lokajIvana pratibiMbita thayeluM jaNAya che. kavie potAnA samayamAM utsuktA ane vilaMbanI asahyatAno bhAva darzAvavA mATe rUDha prayoga tarIke vaparAto zabda 'bhANAkhaDakhaDa' A kAvyamAM prayojayo che te noMdhanIya che. jamaNavAramAM pIrasavAmAM vAra lAgatI hoya tyAre khAlI thALIvATakAno khaDakhaDa avAja sahana nathI thato. rAjimatI nemikumArane saMbodhe che. 238
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ saraNa karyau mi tAhara, vAlibha divasa nivArI; bhANA khaDakhaDi dohilI, jovana divasa biccArI. upAdhyAya yazovijayajIe padmaprabhunA stavanamAM A rUDha prayoga vAparatAM lakhyuM che: have bhANAkhaDakhaDa kuNa khame, zivamodaka prisI rasALa re. upAdhyAya zrI vinayavijayajIkRta "neminAtha bhramaragItA' ApaNA phAgusAhityanI eka gaNanApAtra kRti che. bhramara zabda rasikatA, vividhatA ane asthiratAnuM pratIka che. mAnava manane bhramaranuM rUpaka ApIne kavioe ane dArzanikoe kathAne kAvyonuM sarjana karyuM che. A zabda prayoga anyokita ke upAlaMbharUpe paNa gaNAya che. bhramara gItA zabda prayoga pAchaLanuM arthaghaTana evuM che ke zrI kRSNa nemanAthanA pitarAI bhAI hatA. gopIonI viraha vyathA bhramara AgaLa vyakta karavAmAM AvatI hatI eTale bhramara gItA zabda prayoga jainetara kRtiomAM thayo che. kavie mukhyatve to temanAthanA jIvana kAryane nirUpaNa karyuM che. tema temAMthI pratyakSa rIte koI tAtvika vicAra pAmI zakAto nathI paNa nemanAthanA jIvanamAM je banyuM tenI pAchaLa navabhavanI prItano saMbaMdha karmavAda ane karmakhapI javAmAM kaMIka uNapa hovAthI vivAha sudhI pahoMcyA ane aMte mohanIya karmanA daLIyAnuM AvaraNa dUra thatAM saMyama paMthe prayANa karavA gaDha giranAra pahoMcI gayA. rAjimatIe paNa saMyamano mArga svIkAryo. avicaLa pada pAve tihAM daMpatI jAdava kuLa zaNagAra jJAna vimala mana mohana sAraMga rasika zIvA de malhAra rAjula tero pazuA karata pukAra kavi jJAnavimalasUrinI A kaDIno artha saraLa che. e nemanAtha ane rAjimatie AtmAnI saMpatti prApta karI Atmasiddhi karavAnA zAstrIya mArgano A eka AdaravA lAyaka mArga bhramara gItAmAMthI upalabdha thAya che. A gItAmAM paNa brahmacaryano mahimA pragaTa thayo che. 4. yazovijayajIkRta "jaMbusvAmI brahmagItA" adhyAtmasAra', 'jJAnasAra" jevA tattvajJAna viSayaka saMskRta graMthonA racayitA, 'jaMbusvAmI rAsa', 'dravyaguNa-paryAyano rAsa' tathA stavanacovIsIo, sajhAyo tathA bIjA aneka graMthonA racanAra, nyAyAcArya, nyAyAMbhonidhi, upAdhyAya zrI yazovijyajI vikramanA aDhAramA zatakanI eka mahAna vibhUti hatA. emanAM aneka 239
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ stavano Aje paNa jinamaMdiromAM roje roja gavAya che. saMskRta, prAkRta ane gujarAtImAM emaNe anekavidha lokabhogya tathA vidvadbhogya prakAranI kRtionuM sarjana karyuM che. zrI yazovijayajIe vi.saM. 1738mAM khaMbhAtamAM 'zrI jaMbusvAmI brahmagItA'nI racanA phAga ane dUhAnI kaDIomAM karI che. 29 kaDInI A racanAmAM kavie aMtima kaDImAM e vize nirdeza karyo che : thaMbha nayare thuNyA citti harSe, jaMbU vasu bhuvana muni caMda varSe; zrI nayavijaya budha suguru sIsa, kahe adhika pUrayo mana jagIsa. A phAgukAvyamAM kavie jaMbukumAranA vRttAMtanuM saMkSepamAM nirUpaNa karyuM che. jaMbukumAra madanarAja para vijaya meLavI potAnA brahmacaryamAM sthira rahI kevI rIte brahmajJAna prApta kare che tenuM emAM khAsa nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A brahmagItAnA nAmane karatI, jaMbusvAmInA brahmacaryano mahimA darzAvatI paMktio kavi AraMbhamAM bIjI kaDImAM ja prayoje cheH AvA jaMbukumArane jyAre emanAM mAtApitA ATha kanyA sAthe paraNAve che tyAre lagnanI pahelI ja rAte jaMbukumAra e AThe rUpavatI kanyAone potAnI jema saMyama tarapha samajAvIne vALe che. jaMbukumAra mATe A kasoTIno prasaMga hato. e ATha kanyAo vize kavi lakhe che : che : brahmacArI si2seharo, brahma manohara jJAna; brahmavratImAMhi suMdara, brahma dhuraMdhara dhyAna. 240 ATha madanI mahA rAjadhAnI, ATha e moha mAyA nizAnI; jaga vazIkaraNanI divya vidyA, kAminI jayapatAkA aniMdhA. vaLI e AThe kanyAnAM dehasaundarya ane hAvabhAvanuM varNana karatAM kavi kahe mukha maTake jaga mohe, laTake loyaNa caMga; nava yauvana sovana vana, bhUSaNa bhUSita aMga; zRMgAre niva mAtI rAtI raMga anaMga. alabelI guNavelI, catura sahelI raMga. kAmadeva keTalo badho prabaLa che ke rUpavatI nArInA saundarya dvArA bhalabhalAne
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ te parAjita karI de che, paraMtu jaMbukumAra parAjita thatA nathI. kavi lakhe che: jehane dekhI ravi caMda thaMbhe, baMbha hari hara acaMbhe valaMbhe. kavaNanuM dharya rahe teha Age ? jaMbUnI Teka jagi eka jAge. kavie tyArapachI kAmadeva ane jaMbukumAra vacce thayelA yuddhanuM rUpaka prayojyuM che ane e rUpakamAM kanyAonA alaMkAromAM kAmadevanA vividha zastronAM rUpako prayojyAM che. strInI bhramara te kAmadevanAM bANa che, veNI te talavAra che ane kAnanAM jhAla te sudarzana cakra che. A to pAraMpArika rUpako che je kavie prayojyAM che, paNa kavie vadhArAnuM eka rUpaka prayojayuM che te phAgukAvyomAM kyAMya jovA maLatuM nathI. kavinA samayamAM baMdUka AvI gaI hatI. baMdUkamAMthI goLI choDavAmAM Ave che kavie rUpaka prayojayuM che ke nArIe nAke je motI pahereluM che te baMdUkanI goLI che. nAdi motI te baMdhUka bAki, golikA te rahyo mAnuM tAki; chUTI kari jaMbU dharma nahi lope, rahe DhalatI te AbharaNa rUpe. AvAM sthUla zastrothI jaMbukumAra parAjita nathI thatA. eTale kAmadeva mohaaMdhakArarUpI zastra pheMke che, paraMtu jaMbukumAra tattvavicArarUpI udyotathI teno paNa nAza karI nAkhe che. kavi A prasaMge brahmacaryano mahimA darzAve che ane brahmacaryanI sAdhanA karIne kevI rIte aDaga rahI zakAya te batAve che. kAmadeva kevI rIte parAjita thaIne bhAgyo tenuM nirUpaNa paNa kavie rasikatAthI karyuM che. ATha kanyAo rUpI madanaphoja vize kavi lakhe che : ATha te kAminI oraDI, goraDI coraDI citta; moraDI pari mardi mAcatI, nAcatI rAcatI gIta. jaMbukumAra AThe kanyAone to potAnI sAthe saMyamanA mArge AvavA samajAve che, paraMtu te samaye gharamAM saMtAyelo prabhAva cora paNa (potAnA 500 cora sAthe) jaMbukumAranI bodhavANI sAMbhaLIne saMyama grahaNa karavA taiyAra thaI jAya che. vaLI badhAMnAM mAtApitA paNa dIkSA levA taiyAra thaI jAya che. eka vyaktinA brahmatejano keTalo moTo prabhAva ! kavi A prasaMge brahmarUpa, nirUpAdhika AtmajJAnanI vAta kare che je mokSapaMtha tarapha dorI jAya che ane mokSa apAve che. kavie thoDIka ja paMkitaomAM sUkSma tattvacaryA, jaina darzana anusAra karI che je kadAca sAmAnya mANasone durbodha lAge, paNa tattvanA jANakArane to ethI vizeSa AnaMda thAya. 241
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI prathama paMkitanA kavi che eTale AvI laghukRtinI racanA karavI e to emane mana sahaja vAta che. prAsAnuprAsAdi zabdAlaMkAro tathA rUpakAdi arthAlaMkArothI suzobhita emanI vANI saghana ane tattvajJAnathI garbhita che. chellI 27 ane 28mI kaDImAM paNa emaNe jJAna ane kriyA tathA vividha prakAranA yogano nirdeza karI lIdho che. I.sa. 1738mAM khaMbhAtamAM A racanA jaMbusvAmIe karyA pachI vi. saM. 1739mAM emaNe "jaMbusvAmI rAsanI racanA khaMbhAtamAM ja karI hatI. eTale A brahmagItA sudIrgha rAsakRtinI preraka banI hoya evo pUro saMbhava che. - yazovijayajI upAdhyAyajInI saMskRta ane gujarAtI kRtio jJAnopAsanA ane ratnatrayInI ArAdhanAmAM poSaka ane pUraka bane che. jaina sAhityanA ItihAsamAM jaMbusvAmInuM jIvana rAgamAMthI tyAganA zAzvatamArga tarapha prayANa karavAnA pracaMDa purUSArthanuM anukaraNIya anumodanIya ane ajabagajabanuM prabhAvotpAdaka gaNAya che. jaMbusvAmIe svaye dIkSA lIdhI paNa sAthe potAnI ATha strIo ane mAtApitA ane 500 cora ema pa27 jaNe eka sAthe dIkSA lIdhI hatI. akhaMDa bAlabrahmacArI. atula vaibhava vilAsa hovA chatAM teno bhavyatyAga karanAra, nirAsaktane vairAgya vAsita hovA chatAM mAtApitAnA Agrahane vaza thaIne ATha kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. lagna pachInI prathama rAtrie jaMbukamAre AThe strIone jinavANI - vacano dvArA utkRSTa vairAgya bhAvanA jagADI lagnanI prathama rAtrinA A prasaMge prabhAvacorA (corano saradAra) jaMbusvAmIne tyAM corI karavA Avyo hato. emanA upadezathI hRdayaparivartana thayuM ane potAnA sAthI coravRMda sAthe dIkSA levAno aphara nirNaya karyo. zrI jaMbusvAmIne ratnatrayInI ArAdhanAthI kevaLajJAna utpanna thayuM ane mokSe sidhAvyA. A kALacakranA teozrI chellA kevaLI thayA. ane sudharmAsvAmI pachI pU. zrI jaMbusvAmI jinazAsananI dhUrAnA vAhaka banyA. kavie brahmagItA nAma ApyuM che. tenuM mukhya kAraNa brahmacaryano mahimA ahiMsA paramo dharmanuM pAlana, viratinI ArAdhanA dvArA muktinI prApti, muktino rAjamArga saMyama che. saMyama jIvananA paMca mahAvratamAM cothuM brahmacaryavrata zrAvakanA bAra vratamAM paNa cothA aNuvrata tarIke teno ullekha thayo che. vrata ziromaNi e brahmacarya che. jaina darzana nahi paNa anya tamAma darzanone paMthomAM brahmacaryane prAdhAnya ApyuM che. vaijJAnika dRSTie paNa vIrya rakSA AtmonnatikAraka bane ema sarva svIkRta mata che. eTale brahmagItA gItA nAmane sArthaka kare che. kavie sahetuka brahmagItA zabda prayoga karIne jaMbusvAmInA caritranuM daSTAMta ApyuM che. 242
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jaMbujaga jANIe, bIjA nemikumAra trIjA vayara vakhANIye, cothA zrI sthali bhadra A duhAmAM zrI jaMbusvAmI, neminAtha bhagavAna, vrajasvAmI ane sthUlibhadra ema cAra puNya zloka samAna nAmollekha thayo che. cAreyanuM jIvana ane kArya ajoDa, atula ne apUrva che. ema kahIe ke A kALamAM emano samaya vItyA pachI "nabhUto na bhaviSyati" ukti lAgu pADIe to te sanAtana satya bane che. 5. || zrI Adijina gItA ne (hastaprata) | | zrI zAradAya namaH | Adi puruSa zrI Adijina, atizayavaMta anaMta, jaganAyaka jagaguru jayo, mahimAvaMta mahaMta...1 - phAga ANaMde mani ANI, vANI praNamuM pAya amIya samANI vANI hita jANI dyo mAya, Adima jinavara vANI pUraI prANI Asa gAII tasa guNakhANI, ANi aMtri ullAsa...2 duhA sahasa vayaNe karI (sesa ?) gAvaI tohi prabhu guNataNo pAra nAvAI tohi te gAIvA bhakti bhavAI puNyajana cittamAM harSa pAI... 2 phAga nAbhinaresara phulagara tasaghara siri asuhAri sayala guNe karI sevA marudevI varanAri avatarayo jina tasa ciri sura saravari jima haMsa sIMpaI motI jayuM dIpaI jIpaI tejaI haMsa...3 duhA tiNa rayaNI prabhumAya pekhaI cauda supanAM lahI hAya harakhaI prahasamaI priyanaIsIsanAmI, supana rANI kahe prIta pAmI...4 phAga mati vistArI vicArI nAbhi paryApe neha, anupama aMgaja bhAvI tumha bhAvI phala eha, ri43 243
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Asana kaMpIya surapati narapati Agali Aya supana aratha kahI maye bhAvai namI surarAya..... duhA jema dhanamAla vibiMba dharatI tema suhagarbhamAtA vahatI zubha samaya mAyasuta rayaNI janamyo, sayala jagajIva ANaMda pAmyo - 6. 244 phAga tiNi avasari vAsara, paripasare sayala ujAsa. nirala dazA diza dIsai dIsai gi ullAsa, aMbara duMdubhi gAjai, vAjai sIta suvAya. surabhi samaya bhrama bhUlIya phUlIya bahu vaNarAya..... duhA tAma AvI prabhu janma jANI agradizi suMdarI jIta ANI sutikArija karI gIta gAvai, tata khiNiM capala harinAtha thAvai...8 phAga jina janamyA jAni jANI, avadhinANI chaMda harakhyA ghaMTa bajAya jaNAya milyA ANaMda jina janamocchava AvI navarAvI jinacaMda karimA su2suravara bahu pAmai sukhakaMda....9 duhA tAma mAtA prabhAte subhAvai raNi suraseva nRpanai jaNAvai, RSabha sumaMgalA nAma dIdhAM mAyanAM vaMchitA kAja sIdhAM.... 10 phAga nAbhi uchaMge raMga bAlapaNe jinarAya sohai jyuM giri akai subhaM lahai mRgarAya pArme jovana jyuM vana surabhinivAsapAyakamala komaLa vara varatula baMdhAjAsa...11 duhA jAsa zrIvatsa hIyai suhArye jANI pIThikaMcana silAyai jAsa bahu maNIrthaMbha sa%0, vaNi zobhA zazikAMti lIjai...12 phAga aThami soma sahodara, jinavara bhAla supIna, sohaizire cihurAvali, ali AvalI manulIna,
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ima upamA 2yaNe prabhu rayaNAyara samadIya. tribhuvanamAM prabhuda nAri hai je namanIya.... 13 duhA tiNi samaI AvI hari nAbhirgehi svAmI vivAha karivA sanehiM miliya iMdrANI maMDapa racAvaI apaccharI kinnarI gIta gAvaI....14 phAga AnaMda aMgi na mAvaI gAvaI maMgala gIta milIa amarI kumarIne siNagArai subharIta gaja airAvaNa gAjIyA vAjIya deva nisAna sarruvaya sarakhI sarakhI joDaI jAna.... 15 duhA IMdra gaja caDI maMDapaI svAmI Avyo IMdravIvAhe vidhisuM karAvyo. sunaMdA sumaMgalA doya nArI, svAmI paraNI karI rita sArI... 16 phAga sukha vilasaI prabhu raMgaI rAmA aMgaI jAma SaTlekha pUrava jAi saMtati thAI tAma bharata brAhmI sumaMgalA yugalA jana maiMmAya tema sunaMdA suMdarI - bAhubali suha bhAya.... 17 duhA vinatI nAma prabhunaI jaNAvAI yuganarA kalApa tasanaIa bhAvaI vArIyuga dharmarAya dharma dAkhyo, svAmIyai jagata vivahAra bhAkhyo...18 phAga tAma bharata sukhita meM AnaMda maiM jana jAya, triNa saThi pUrava jinarAja pauM ImA jAyuM Ikadina madana nivAseM madhumAsai jaganAtha udyAne lIlAyeM jAyeM pariyaNa sAtha....19 duhA vina vina vAsa madhumAsa Ayo, jANi jiNabheTivA mani umAhayo dazidezA phUla rimala vasAyo rasika mani premarasa ullasAyo...20 245
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAga Rtu prIya Avyo ulasI vihasI bahu vaNarAya, kusuma vibhUSaNa dharIA hariye cAra vaNAya, bhAli tilaka tilaka hicai phUla meM hAra pannA suhAya pahicyA jANi kiMgujata madhukara jAMjara pAya...21 duhA kiMda macakuMda phUlyA kadaMbA, morIyA jaMbU jaMbIra aMbA, malaya caMdana taNo vAya vALe koyalA paMcamo rAgagAI. 22 phAga kamala sugaMdha saraI milI sAmalI gaurI nAri keI karaI jala kelI, kelIya vana majhahAra, kusA bharaNa virAjI vanarAjI ullasaMta naranArI mana ulasaI vilasaI rAjavasaMta....23 duhA kusumavanamAMhi kriIDA nivezaI sAmI sAmI sohaI tihAM kusuma vesaI milIya samarUpa surabhUpa me hai, karata bahu rAga sahuphAga khelai. 24 phAga phAga ramai suraramaNI ramaNIya rUpaapAra lAlagulA gAla virAjita rAjita deha udAra prabhupriya prema sudhArasa vilasita mana ullAsa vani vani loga ramata hasaMta vasaMta vilAsa.... 25 duhA khelatAM ema tihAM puSpha mAsai sayala naranAri manai ullAsai tiNa samaisvAmi cita bhalerI, ehatI cAhe lIlA (a) dhikerI..26 phAga avadhi saragai anutara lIlA jeha, pUravamavi nija anubhavi prabhu savi jANI teha INi uNi lIlAM aMra ? maMdara sarisava ema ciMtaI e sukhakArimAM vArimAM buda khuda jema.... 27 246
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ duhA kArimo neha saMsAra kero, kAri deha jovana anero, kArimA RdhdhimAM jIva rAce moha mAyAvarsa mUDha mArca... 28 phAga athira na jANaI jo vana jIvana tana dhana saMga saMdhyA raMga vibhaMga kyuM rAma raMga pataMga aMti viSaya sukha caMcala mRgalam visarAla moha varse navi sUjhe mUMjhe mAyAjAla...29 duhA mohavasi jIva je gyAna hAraI teha mujha eNDivo svAmi dhAraI vinavaI tAma lokAMtinAmI tIrtha vivahAra varatavi sAmI 30 phAga vratagAhI niramala kevala pAmI dhaI upadeza vANI I jaga raMjayo jayo jayo zrI risahesa, ziva mAraga parakAzyo, vAyo dharama suvAsa, zetrujaya girivara maMDana, khaMDana bhavaduHkha pAsa.... 31 duhA jagata vivahAra jeNaI batAvyo soI RSabha citta bhAvyo, jehanaI sevatAM bhakti bhAvaI, Rdhdhi nivanidhi tijage AvaI.... 32 phAga jayajina vaMchita pUraNa, tujha harasaNa sukhakaMda yugalA dharama nivAraNa (vAraNa) bhava(bha)ya phaMda, tujha darasaNa maI pAmyo pAmyo tuM jinarAya, dIjaI prabhu sukhasaMpada, zivapada supanna thAya.... 33 duhA puNyabhara Adijina rAya dITho (amijavya) prabhu darasaNe pApa nITho Aja surakuMbha surasANa tuko, abhiyamaya meha mujha geha vUTho..34 phAga Ima meM prathama tIrthakara sukhakara RSabhajiNaMda 247
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva bhagatabhara gAyo, pAyo parimANaMda, kavivara siMdhu sudhAkara raMga vimala budharAya budhavara kanaka vimala gurU suragurU buddhi sahAya...3pa tAsa payakamala sevA pasAhiM kesara vimala jaMpaI uchAhi, raMgisa AdijinarAya gAyo dina dinai adhika AnaMda pAyo... 36 Iti zrI Adijina gItA saMpUrNa (hastapratane AdhAre A gItA chApavAmAM AvI che.) ('zrI kailAsa sAgarasUri jJAna bhaMDAra, kobAnA saujanyathI') Adi jina gItA Adi jina gItAnA kavi kesaravimala upA, raMgavimalanA ziSya zrI upA. kanakavimalanA ziSya hatA. gurukRpA vagara sarjana kArya thAya nahi teno paNa kavie ullekha karyo che. teozrI ogaNIsamA zatakamAM 1847nA samayamAM thayA hatA. "tAsa paya kamala sevA pasAhI kesara vimala japaI uchAhi raMgIsu Adi jina rAja gAyA dina dina adhika AnaMda pAyo II 36 |' Adi jina gItAmAM 36 kaDIo che. vastu nirUpaNamAM duhA ane phAga ema be vibhAga che. ahIM duhAnI racanA vastu nirdezAtmaka nathI paNa tenA vizleSaNanA namUnArUpa che. Adijina gItAe caritrAtmaka nirUpaNa karatI kAvyakRti che. temAM jaina dharmanA prathama tIrthaMkara AdinAthanA caritrano mitAkSarI paricaya thAya che. phAgu, rAsa, vivAhalu jevI kAvya racanAomAM vyakti viSayaka zIrSaka racanAno madhyakAlIna samayamAM pracAra vizeSa hato, taanusAra ahIM kavie AdinAtha bhagavAnanA nAmathI zIrSaka yojyuM che. samagra kRtinA kendramAM AdinAtha hovAthI A zIrSaka aucityapUrNa che. vaLI te uparathI viSaya vastuno paNa prathamadRSTie saMketa maLe che. ahIM gItA zabdaprayoga tattvajJAna sUcaka nahi paNa AdinAtha bhagavAnanAM guNagAna-mahimA gAvAnA arthamAM prayojAyo che. prathama duhAmAM kavie A vicArane mUrtimaMtarUpe vyakta karyo che. 248 Adi purUSazrI Adijina, atizayavaMta anaMta jaganAyaka jaga guru jayo mahimAvaMta mahaMta || 1 || AdinAtha bhagavAnanA jIvana prasaMgo, marUdevAnAM svapro, svapnaphaLa janma
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahotsava, sughoSA ghaMTA lagna, vanakrIDA, dIkSA kevaLajJAna nirvANa, dharma upadeza vagerene saMkSipta ullekha karyo che. madhyakAlIna kAvyomAM deva, guru ane dharmano mahimA varNavatI kRtiomAM eka ja prakAranI upamAno prayoga thato hoya che. tevI ja rIte ahIM paNa zeSanAga prabhunA guNa varNave to paNa guNonuM varNana thaI zake nahi ema jaNAvyuM che. sahasa vayaNa karI sesa gAvAI tohi prabhu guNa taNA pAra nAvaI tAhi" AdinAthanuM zabdacitra AkarSaka ane citrAtmaka zailInA namUnArUpa che. dA.ta. "aThThamI soma sahodara jinavara bhAla" "sohe siri cihurAvali AbIli" prabhu yaNAyara sama kAya' nAbhi uchaMge raMge bAlapane jinarAya sohai jayuM giri aMkaI zubhalaMka mRgarAya" pAya komala vara varakula jaMghA jAsa" jAsa bAhu maNibaMdha rAje vayaNI zobhA zazi kAMti lIjai" A kAvyamAM kavinI UMcI kavitva zaktinA namUnArUpa alaMkAro, rasasRSTi ane vasaMtavarNananAM dazyo che. 19 thI ra6 kaDImAM vasaMtavarNanamAM rasa-bhAva ane alaMkAranA triveNI saMgama dvArA cittAkarSaka kAvya saundarya khIlI UThya che. A racanA phAgu kAvya nathI paNa phAgumAM vasaMta varNananI vividhatA rahelI che tevI rIte AdinAtha bhagavAna to kendra sthAne hovA chatAM emanA bhautika jIvananI eka lAkSaNikatA vasaMtanI pAzcAtabhUmikAmAM abhivyakta thayelI che. teno zRMgAra rasa upamAM unmelA Adi alaMkAro ane RturAja vasaMtanuM saundarya kAvyakRti tarIke UMcI guNavattA darzAve che. prakRti ane mAnavajIvananA saMyogathI jIvanano anero ullAsa pragaTa thAya che. bhAratIya kAvya paraMparAmAM prakRti saundaryanuM anusaraNa vizeSa che. tenA raudrasvarUpanuM darzana alpa che. aMgrejI bhASAnA kaviomAM prakRtinA banne prakAranA saundaryane sthAna ApatI kRtio vizeSa rIte pragaTa thaI che. prakRti varNana paNa paraMparAgata hovA chatAM mArUgurjara bhASAnA zabda prayogothI bhASA vikAsanI sAthe tenuM saudarya nihALI zakAya che. prakRti saundaryanA udAharaNa rUpe nIcenI paMktio 249
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ noMdha pAtra che. Ima jAya eka dina madana nivAse madhumAsai jaganAha udyAna lIlAyai parijana savai' ''Indra macukuMda phUlyA kadaMba moriyA jaMbu jabIra aMbA malaya caMdana taNo vAyu vAya koyala paMcamo rAga gAI" ''kusuma vanamAMhi krIDA niveSaI svAmI sohaI sihAM kusuma vesaI mili samarUpa surabhUpa melaI karata bahurAga sahu phAga khela'' ramai sura 2maNI 2maNIya rUpa apAra lAla gulAla gAla virAjata rAjita deha udAra prabhu prema sudhArasa vilasita 'nivina loga 2maMta hasaMta vasaMta vilAsa' 250 ''daza dizA phUla parimala vasAya rasika mani prema rasa ullasiya'' vasaMtanA mAdaka saundaryamAM RSabhadevanI vana krIDAmAM svargamAM rahelA devodevIo paNa sahabhAgI bane che eTale A krIDA-kelino prasaMga bhautika hovAnI sAthe AdhyAtmika - premalakSaNA bhaktino saMdarbha pUro pADe che. bhautika AnaMdanuM dRzya pUrNa thatAM ja sAMpradAyikatAnA prabhAvathI saMsAranA sukhane kSaNika gaNAvIne AtmAnA zAzvata sukhane mahatva ApatA vicAro vyakta karyA che. zRMgAramAMthI nirveda-vairAgya bhAva-ke zAMta rasa tarapha manane vALavAmAM AvyuM che. kavinA zabdomAM uparokta mAhitI joIe to kArimo neha saMsAra kero, kAramA deha jobana anero kArimo RddhimAM jIva rAcai, moha mAyA vase mUDha mArce | 28 athiraNa jANaI jobana jIvana tanadhana saMga, saMdhyA raMga vilaMga javuM rAmA raMga pataMga ati viSaya sukha caMcala mRgalayuM visarAla mohavase navi sUjhai mujhai mAyA jAla. // 29 ||
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhunI dIkSA, tapathI sAdhanA kevaLajJAna prApti, parSadAmAM upadeza, nirvANa vagere prasaMgono TUMkamAM ullekha thayo che. emanI kAvya paMktiomAM yamaka, anyAnuprAsano prayoganI sAthe upamA, ubhekSA dvArA RSabhadevanuM zabda citra kavitva zaktino paricaya karAve che. zRMgAramAMthI vairAgyabhAva - zAMtarasamAM pariNamavuMe jaina sAhityanI ghaNI kRtiomAM jovA maLe che temAM sAMpradAyika prabhAva che eTale AtmAnA zAzvata sukhano AnaMda bhautika zRMgAranA AnaMdanI tulanAmAM tRNavat che teno tyAga karIne zAzvata sukha meLavavAno upanaya darzAvyo che. . udayavijayakRta pArzvanAtha rAjagItA' vikramanA aDhAramA zatakanA upAdhyAya zrI udayavijayajIe 'pArzvanAtha rAjagItA' nAmanuM phAgukAvya lakhyuM che. (A phAkAvya "prAcIna phAgusaMgrahamAM chapAyuM che.) udayavijaya nAmanA sAtathI vadhu kavi madhyakAlamAM thaI gayA. jaina sAdhu kavionI oLakha emanI guruparaMparAthI saraLa bane che. A kRtine aMte emaNe potAno paricaya ApatAM lakhyuM che: zrI vijayadeva tapagacharAjA, zrI vijayasiMha guru vaDa davAjA; vAcaka udayavijaya praNItA, pAsa jinavara taNI rAjagItA. A aMtima kaDImAM emaNe jaNAvyuM che te pramANe tapagacchanA zrI vijayadevasUrinA ziSya te zrI vijayasiMhasUri ane emanA ziSya te vAcaka udayavijaya. kavie potAne 'vAcaka' tarIke oLakhAvyA che eTale emane 'vAcaka'nI padavI maLI te pachI A racanA thaI che. zrI vijayasiMhasUrinA ziSya zrI udayavijaya upAdhyAye "samudrakalaza saMvAda' (vi.saM. 1714), tathA "zrIpAla rAsa' (vi. saM. 1728) nAmanI kRtionI racanA karI che ke jemAM emaNe enI racanAtAla paNa jaNAvI che. A uparAMta emaNe "rohiNI tapa rAsa", "maMgalakalaza rAsa", "uttarAdhyayana chatrIsa sajhAya", "zaMkhezvara pArzvanAtha stavana', "vIsa viharamAna jinagIta' vagere kRtionI racanA karI che. A parathI jaNAya che ke upAdhyAya zrI udayavijayajI siddhahasta kavi che. zrI udayavijayajIe A phAgukAvyamAM enI racanAtAlano ke racanAsthaLano |251
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdeza karyo nathI. paraMtu vi.saM. 1714thI vi. saM. 1728 sudhInA samayagALAmAM emaNe A phAgukAvyanI racanA karI hovAno saMbhava che. chaMda ane phAganI dezImAM vArApharatI lakhAyelI evI pa3 kaDInA A phAgukAvyamAM AraMbhanI prathama kaDImAM sarasvatI devInI stutithI kavie zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunAM darzana mATenI jhaMkhanA ane darzana thatAM pote anubhavelI dhanyatAnuM prabhu AgaLa nivedana karyuM che. pachI kavie sAmrAjya pravarte che te darzAvyuM che. kavi Atmanivedana karatAM kahe che : evA dina tujha sevanA, devanAdi nava kaddha; kevala AsathI pyAsathI mohasurA maI pIddha. moharAyA mahAraMbha khAmI, prItanI mohamAyA nIsANI: mohamAyA vasi vizva paDIo, nehanA taMtu jagajaMtu jaDio. moha ane mAyAnI asara jagatanA jIvo upara keTalI badhI prabaLa che te batAvIne enA samarthanarUpe cakravartIo, devo paNa moha AgaLa kevA lAcAra banI jAya che te jaNAvyuM che. nArInI AsaktithI zaMkara bhagavAna viSNu bhagavAna ane brahmA paNa patita thayA hatA tenAM udAharaNo ApatAM kavi kahe che : nagana nacAvyo ho zaMkara kiMkara pari giribAla, upari avara dharI zira, surasaritA asarAla. viSNu taNI je lIlA te savi jANaI loga, brahmAnaI nija putrI sAvitrIsyu bhoga. rAma, naLa rAjA vagerenAM udAharaNo ApIne tathA naMdiSeNa, ASADhAcArya, marudevI, rAjula vagerenA jIvanamAM mohe kevo bhAga bhajavyo hato te thoDA zabdomAM jaNAvIne kavie kahyuM che ke TheTha agiyAramAM guNasthAnakethI jIvane moha nIco pADe rAgaI ora athAgaI, bhAgaI zIlanI lIha; ekAdaza guNaThANaI TANaI mohanI bIha. mohanuM sAmrAjaya ane nArInAM pralobhano, prapaMco puruSane kevI rIte vaza kare che te bhinna bhinna rIte kavi darzAve che ane pharI pArzvanAtha bhagavAnane vinaMtI kare che deva dayA kara ThAkara, cAkara nijari nihAli; duSaTAlaka jagapAlaga, nija bAlaka pratipAla.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhunI kRpA thatAM potAnAM duHkha dUra thAya che. kavi have prabhune 'bodhijJAna' ApavA mATe prArthe che. havaI prabhu sAra saMbhAla kIjaI, sukha nirAbAdha valI bodhi dIjaI, jJAnano mahimA keTalo badho che te darzAvavA ane potAnA harSane vyakta karatAM kavi lakhe che : mehathI mora yu moha mAca mujha mina tujha thakI raMgi rAcaI, mAnu havaI mujha tuM sahI tUTho, mAharaI aMga AnaMda UTho, pharIthI kavi jJAnano mahimA, bharatezvarane thayelA kevaLajJAnanuM dRSTAnta ApIne samajAve che ane A phAgukAvya gAvAnI phalazruti kahI, potAnA gurubhagavaMtonA nAmanirdeza sAthe kAvya pUrNa kare che. Ama, A phAgukAvyamAM zrI zaMkhezvara pArzvanAthanI stuti ane nA2Ivimukha thaI, moha tyajI jJAnanI upAsanA karavAnI bhalAmaNa che. kavino udeza ja e prakArano rahyo che. phAgubaMdhamAM racanA che e dRSTie enI phAgukAvyamAM gaNanA karAya che. emAM nArInirUpaNa che, paNa te bhAvakane enAthI ane zRMgArarasathI vimukha karavA mATe che. madhyakAlamAM A prakAranAM bIjA aMtima cheDAnA phAgu-kAvyo paNa saprayojana lakhAyAM che. kavi udayavijayakRta A 'pArzvanAtha rAjagItA'nuM vRddhivijayakRta 'jJAnagItA' sAthe ghaNuM sAmya che, jANe ke eke bIjAnI nakala na karI hoya ! baMne samakAlIna hatA ane vikramanA aDhAramA zatakanA pUrvArdhamAM vidyamAna hatA. baMne zrI vijayadevasUrinA praziSya hatA. baMnee potAnA kAvya mATe 'gItA' zabda prayojyo che. baMnee chaMda ane phAgamAM vArApharatI kaDIonI racanA karI che. e kaDIono saMkhyAMka paNa pacAsanI uparano che. baMnemAM zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanAM darzanathI anubhavelI dhanyatA AraMbhamAM daseka kaDImAM varNavAI che. baMnemAM brahmA, viSNu, mahezanAM dRSTAnto che. baMnee krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyonI vAta karI che. baMnemAM moha upara vijaya meLavavA mATe jJAnano mahimA batAvyo che. AvuM ghaNuM badhuM sAmya baMne kAvyomAM che. ratnamaMDanagaNikRta 'nArInirAsa phAgu'nI koTie A baMne kAvyonI racanA jaNAya che. baMnemAM chaMdanI hathoTI, bhASAprabhutva ane layabaddhatA tathA varjya viSayanI vizada ane vyavasthita rajUAta dhyAnArha che. 253
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. gurudeva-sukhasAgarajI guru-gItA pU. sukhasAgarajInA jIvanano paricaya ane vizeSatAonI bhUmikAne AdhAre sukhasAgaraguru gItAno AsvAda karavAnI saraLatA thAya tema che. vyaktine vyaktinA jIvanamAM rasa che ane te mAnava janmamAM prApta thAya che. A jIvana rasanA mUrtimaMta udAharaNarUpa pU.zrI sukhasAgarajInuM jIvana che. dIpase dIpa jalee nyAye AvA gurunI nizrAthI anya mAnavIo paNa potAnA jIvana dIpane jhaLahaLato rAkhIne bhaviSyanI peDhIne mATe mArgasUcaka sthaMbha samAna bane che ane eTalA mATe ja caritra sAhityanI sRSTino sauthI vadhu vikAsa thayo che. kathArasa ane jIvanarasa banneno subhaga saMyoga caritranI sRSTimAM che eTale sAhityamAM kalpanA vihAranI sAthe vAstavadarzI nirUpaNa ane satyano Azraya laIne adhikRta vyaktinA zubha haste caritro lakhAya che. tethI tenuM mUlya jIvana ghaDatarane vikAsamAM sauthI UMcuM che. sukha sAgara gItA e guruguNono bhaMDAra che ane A guNono mahimA pU. buddhi sAgarasUrie ziSyabhAve gAyo che. zrI sukhasAgara guruno paricaya gujarAtanI rAjadhAnI ane jainonuM anokhuM tIrtha pATaNanI bhUminA nararata zrI sukhasAgarajI hatA. vIzA poravADa jJAtinA AlamacaMda ane jaDAvabAInA parivAramAM saMvata 1907nA zrAvaNa zudi-14nA roja putrano janma thayo ane emanuM nAma sAMkaLacaMda pADavAmAM AvyuM. jyotiSioe janmanA grahone AdhAre AgAhI karI hatI ke A jAtaka bhaviSyamAM mahAna thaze. mAtA-pitAnI chatrachAyA ane dhArmika saMskAronA siMcana dvArA A bALake darzana, pUjA, guruvaMdana ane vyAkhyAna, zravaNanI sAthe vyavahArano abhyAsa karyo. gAmaThI zALAmAM abhyAsa karIne vepAramAM joDAyA. vepAranA kAryamAMthI samaya kADhIne gurunI nizrAmAM sAmAyika karIne dhArmika abhyAsamAM pragati sAdhI pU. ravisAgarajI ma.sA.no paricaya thayo. emanI vyAkhyAna zailIthI prabhAvita thaIne dIkSA levAnI bhAvanA pragaTa thaI. vaDIloe dIkSA aMge saMmati na ApI paNa sAMkaLacaMdanI dIkSA mATenI prabaLa bhAvanA ane tenA AcAra vicAra joIne vaDIlonI saMmatithI mahesANAmAM saMvata 1943nA vaizAkha zudi chaThThane divase apUrva ullAsa ane bhavyaThAThathI dIkSA aMgIkAra karI. pU. gurudevazrI ravisAgarajI mahArAja sAhebanI 254
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhAvasthAne kAraNe teozrI guru sAthe saMvata 1948 thI 1954 sudhI rahyA ane tanamananA zubha bhAvathI gurunI vaiyAvacca-bhakti karIne prItipAtra banyA. vaiyAvaccathI evo anubhava thayo ke gurusevAmAM muktino mevo che. guru AjJAnuM vinaya-viveka pUrvaka pAlana, gocarI vagere dvArA gurunI sevA karIne vaiyAvacca guNamAM abhivRddhi karI. A bhaktinA pratApe teozrI kahetA hatA ke guruo pAsethI je je bAbatonA anubhava maLe che te jIvatAM zAstro che. pU. gurudevanI tabiyata vadhu narama thatAM mahesANAnA upAzrayamAM vyAkhyAnanI pATa pAse sukhAsane besADavAmAM AvyA. pArzvanAtha bhagavAnanI mUrtinA darzana karAvavAmAM AvyA pachI teozrI AtmadhyAnamAM masta banyA. pachI teozrI bolyA ke mArA jamaNA hAthano aMgUTho hAle tyAM sudhI huM AtmadhyAnanA zudhdha upayogamAM lIna chuM ema jANavuM. pU. gurudevazrInI aMtima kSaNa AvI gaI ane A bhautika deha choDIne divyadhAmamAM prayANa karyuM. guruviraha sau koInA hRdayane bhAvabhInuM karIne karUNAno ane zokano anubhava karAve che. emanI cira vidAyathI sukhasAgarajIto vicAratA hatA ke jJAnI gurunA viyogathI vairAgyanI vRddhi thAya che. gurunI AjJAnuM pAlanasevA ane ratnatrayInI ArAdhanAnAM saMsmaraNo mArA saMyama jIvanane vadhu poSaNa Ape che. zrI sukhasAgarajIe uttara gujarAta-kheDA, amadAvAda vaDodarA ane surata jevAM sthaLoe vihAra karIne zAsananI prabhAvanA karI hatI. pU.zrInI nizrAmAM pethApurathI zeTha ravacaMde siddhAcaLano saMgha kADhayo hato. teo pAlanapura hIra vijayasUrinA upAzrayamAM hatA tyAre mahesANAnI pAThazALAnA zikSakazrI bahecarabhAI emane vaMdana karavA AvyA hatA. emanI dharmadhyAnanI pravRttithI bahecarabhAIne dIkSA levAnI bhAvanA jAgI ane saMvata 1957mAM mAgazara zudi chaThThane divase bahecarabhAIe sarvavirati dharmano AnaMdollAsathI svIkAra karyo ane "buddhisAgara' nAma pADavAmAM AvyuM. sukhasAgarajIne tAvanI bhayaMkara mAMdagI AvI paDI. zvAsa ane khAMsIne takalIpha thaI chatAM teo to AtmadhyAnamAM magna banyA hatA. aMtima samaye paNa emanI mAnasika svasthatA UMcA prakAranI hatI. potAnA ziSyo ane sAdhuone udezIne upadezAmRta vacano kahyAM hatAM. tenA namUnArUpa vicAro nIce pramANe che. A saMsAramAM manuSyane paDavAnAM ghaNAM sthAna che. caDavAnAM sthAno thoDAM che. AtmonnatinA hetuo tarapha lakSya rAkhIne mokSa mArgamAM AgaLa vadhavuM duSkara che. 255 255
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tema chatAM pramAda tyAga karIne Atma kalyANamAM vizeSa purUSArtha karavo. sAdhu dharmanuM pAlana karavuM hoya to koInI sAthe nakAmI vAto karavI nahi. vikathA karanArA manuSyono paricaya karavo nahi. caraNasittarI ane karaNasittarI kharekharI rIte AtmAnA guNone pragaTAvavA mATe sevavAnI khAsa jarUra che. sAduM vartana ane saraLatA e sAdhupaNAnI zobhA che. aMtima samaye svasthatApUrvakanA emanA AtmahitakArI vicAro sau koIne mATe preraka bane che. eka rAtrie pratikramaNa Adi Avazyaka kriyA pUrNa karyA pachI navakAravALI gaNavAnI cAlu karI. navakAravALI hAthamAMthI paDI gaI tyAre potAnA ziSya buddhisAgarane bolAvIne kahyuM ke le A navakAra vALI, tuM sadAkALa gaNaje. savAre 8-30 kalAke sukhasAgarajIe anazana samAdhi dvArA jIvanano aMtima zvAsa laIne ciravidAya lIdhI. sukhasAgarajInA jIvananI keTalIka vizeSatAo saMyamanI ArAdhanA karanArane tathA zrAvaka zrAvikA vargane paNa Adarza dRSTAMtarUpa bane che. parimita vacana bolavAM. nimitta maLe to paNa krodha na karavo ane zAMti rAkhavI. sahanazIlatA rAkhIne upazama bhAvamAM vRddhi karavI, emanI vairAgya bhAvanA ane tyAga UMco hato. hRdayanI nikhAlasatAto apUrva anubhava karAve tevI hatI. teozrI bhadraguNanI sAkSAt mUrti samAna hatA. svAdhyAya priyatA ajoDa hatI. causaraNapayannA dazavaikAlikasutra Aura paccakakhANano nitya svAdhyAya karatA hatA. sAdhu sAdhvI vargane saMyamanI ArAdhanAmAM sthiratAne vairAgyanI vRddhimAM vastra, pAtra, abhyAsa ane anya cIjavastuonI sahAya karavAmAM atikuzaLa hatA. tithie upavAsa, AyaMbila ane bAkInA divasomAM prAyaH ekAsaNAnuM tapa karatA hatA. teozrI dharmakarmayogI hatA. nirdoSa gocarI meLavavAno Agraha rAkhatA hatA. guru pratye atUTa zraddhA hatI. cAturmAsa sivAyanA zeSa kALamAM vihAra karavAnI bhAvanA. khAsa prayojana vagara sthira vAsa karavAmAM mAnatA na hatA. "sAdhu to calatA bhalA'nA sUtrane jIvanamAM caritArtha karI batAvyuM hatuM. bhASA samitinA pAlanamAM upayoga rAkhatA hatA. gaMbhIratAno guNa keLavyo hato. teo jaNAve che ke je manuSyamAM gaMbhIratAno guNa khIlyo hoya che te ghaNAonuM kalyANa karavAne samartha che. sau sAthe maitrIbhAva-milanasArapaNuM ane saMpanI bhAvanAthI vartatA hatA. uparokta noMdhane AdhAre sukhasAgarajInA jIvana zailIno anokho paricaya thAya che. 256
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sukhasAgara guru gItA A. buddhi sAgarasUrinI gItAo tattvajJAnanA viSayane kendramAM rAkhIne sarjAyelI che. tenI sAthe gurumahimA darzAvatI zrI sukhasAgara gurugItA caritrAtmaka svarUpanI che. zrI tapAgaccha sAgarazAkhA paTTAvali anusAra 31mA zrImad mayAsAgarajI, 3ramAM zrImad nemisAgarajI, 33mAM zrImad ravisAgarajI, 34mAM zrImad sukha sAgarajI che. jIvanacaritra racavAnI praNAlikA ghaNI prAcIna che. te uparathI jaina dharmanA ItihAsanI AdhArabhUta mAhitI maLe che. vartamAna samayamAM keTalAka puNyAtmAonuM jIvana dRSTAMtarUpa hovAthI tene ananya preraNAdAyI mAnIne jIvana caritra rUpe lakhavAmAM Ave che. gRhasthone AvA caritro jIvanaghaDataramAM mArgadarzaka bane tevA che. A buddhi sAgarasUrie potAnA guru pratyenA pUjayabhAvathI guruguNa stutirUpe gItA racI che. "gItA" zabdamAM geyatAgAvAno saMdarbha che eTale ahIM kavie gurunAM guNagAna gAyAM che. te uparathI zrI sukhasAgaraguru gItA nAma ApyuM che. gItAnA racanA vizenI mAhitI darzAvatI paMktio nIce pramANe che. jainonAM jyAM dvizata ghara che gAma rU vaDAlI maMdiro che jinavarataNAM zobhItI hasa Ali temAM caitye vasati karIne mAsanI eka bhAve gAthA bhAve guru guNakharA bhaktinA pUrNa dAve. 516ll (pA. 116) ogaNisa zata Ikotere mAdha pUrNimAsAra puSyAke pUro karyo thAvo jaga jayakAra yathAzakti matiyogathI rahyo grantha e beza buddhisAgara sUri ghaTa Ananda hoya hameza. / para5 /. kavie madhyakAlIna kAvya paraMparAnAM lakSaNone anusarIne phaLazrutino ullekha karyo che. saddaguru bhakti pratApathI dhAryo thAzo kAja dhRti kIrti zrI ha taNuM ghaTa prakaTo sAmrAjaya. || paranA 257
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNe gaNe je sAMbhaLe guru kAvya sadAya maMgalamAlA te lahe ghara ghara Ananda thAya. parA/ caDhatI kalA pratidina thajo sadguru bhakti pasAya zAnti tuSTi puSTinI siddhi ghaTamAM thAya. || pa23 kavie sukhasAgara gurunA vividha guNone lakSamAM rAkhIne emanA jIvanano mahimA darzAvyo che. kAmajitaka, brahmacarya, pratijJApAlana, kaheNI raheNI, audArya - dRSTi, guNarAgI, tyAga, maLatApaNuM, gurvAzA pAlana, gurusevA, gudrohInI kugati, sadAcAra, sAhApyadAyaka, dAkSiNyatA, gaMbhIratA, vAtsalyatA, viveka, saMpathI pragati, tapa, dhyAna, zubha dhyAna, mAnavRtti tyAga, samatAsamAdhi, bhAvanA, guNyAtrA, zrutajJAnayAtrA, caturvidha saMghayAtrA, nIti, zradhdhA, dhairya, sthiratA, jevA viziSTa guNo dvArA sukhasAgaranA vyaktitvano paricaya karAvyo che. guru upadezanAM saMdarbhamAM vairAgya, kSaNa bhaMguratA, AtmasmRti, kSaNika viSayamAM zuM rAcavuM vagere viSayo che. taduparAMta vairAgInI dazA, ziSyazikSA, svargagamana, vilApa, guruprati kSamApanA vize vicAro vyakta karyA che. A rIte sukhasAgara gurugItAmAM sakala guNa samRddhinuM darzana thAya che. uparokta viSayonA anusaMdhAnamAM keTalIka paMktio paricaya mATe noMdhavAmAM AvI che. te uparathI sukhasAgara gurunA jIvana vize mAhitI prApta thAya tenI sAthe kavinI zailIno racanA-rItino khyAla Ave che. gurunAM pagalAM pAvanakArI che tenA saMdarbhathI gItAno prAraMbha karyo che. pagalAM paDyAM tArAM aho ! jyAM tIrtha te mATe sadA tava pAdanI dhUlI thakI lhAlo rahuM bhAve mudA * tava pAdapakva loTatAM pApo karyA raheve nahIM huM cittamAM je mAnIyuM te mAnya mAre che sahI. / 1 // ziSyanI guru mATenI samarpaNanI bhAvanA ane gurucaraNa rajathI pavitra thavAnI uttama bhAvanA darzAvI che. kAmavAsanAnA viparIta pariNAma vize kavi jaNAve che ke jyAM kAma che tyAM rAma nahi, jayAM kAma tyAM zAnti nahIM jyAM kAmanI vAto thatI, tyAM mohanI svArI sahI 258
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM kAmanI ceSTA thatI tyAM mRtyuvAjAM vAgatAM jyAM kAmano saMkalpa tyAM bhUto UMdhelA jAgatAM || 82 || jItI are jhaTa kAmane niSkAma bhAvaja ANavo haiMzIyala vratane AdarIne kAmane tAbe karyo. brahmacarya navavADa zIlanI sAcavI zubha khyAtine bhAve varSo je brahmacarye zobhatA te kAryanI siddhi kare je brahmacArI sAdhu te mukti vadhU saheje vare. // 91 || pratijJApAlana bole vicArI bola pAcho vadanamAM pese nahIM je je pratijJA tuM kare te pALato nizcaya sahI. bolyA pramANe vartIne AdarzajIvana haiM karyuM e jIvana uttama jANIne meM cittamAM bhAve dharyuM. 95 || guNarAga guNarAganI jIvatI pratimA tuM thayo saMsAramAM guNa rAga devA avataryo mAnavataNA avatAramAM guNarAga jyAM vAso vase tyAM sarva guNa prakaTe khare guNarAga mAnavabhava viSe sahu doSane guNamAM hare || 107 || maLatApaNuM milanasAra vyaktitva maLatApaNuM sahu sAthamAM AcAramAM aMgata karyuM maLatApaNuM sahu sAdhuthI rAkhI svadharma tuM rahyo. maLatApaNAne rAkhIne haiM saMpa zira sATe varyo. / / 117 || jinazAsanamAM AjJApAlanane vizeSa mahatvanI mAnavAmAM Ave che. jinAjJApAlana, guru AjJApAlana koIpaNa jAtanI zaMkA vagara vinamra bhAve svIkAravAno Adeza che. AjJA gurunI mAnatA evA jano viralA jaDe niMdAgurunI je kare te vizvamAMhe raDavaDe sevAthakI jovA maLe zraddhA subhakti sadguNo AtmArthatA pragaTe bhalI parabrahmane pote muNe. / / 123 || 259
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurusevA zrI sadguru sevA vinA vidvAna thAtAM zuM vaLe ? zrI sadguru sevA vinA jagamAM pharyAthI zuM maLe ? zrI sadguru gama jJAnanI prApti thakI siddhi thatI zrI sadguru gama jJAnanI prApti thakI paMcamagati. || 126 // karmayogI svAdhyAya AgaLano kare vikathA jarA nA tuM kare jayajaya gurujI mAharA mama citta tujane bahusmare" AcAramAM uttamapaNuM ne cittamAM tanmayapaNuM e jJAnapUrvaka karma yogIne bhaluM bhAve bhaNuM." gaMbhIratA gaMbhIratA saguNa vaDe A lokamAM kIrtithatI gaMbhIratA saguNa vaDe apakIrtito dUre jatI gaMbhIratA saguNa vaDe mAnava jagatamAM gAjato gaMbhIratA saguNa vaDe mAnava janomAM chAjato. {/ 150 || vAtsalyatA vAtsalyathI manaDuM bharI pAcho paDe nA tuM kadi bahu parathI vahetI yathA gaMgA ane siMdhu nadI, // 160 //. viveka je bolato vivekathI ne cAlato vivekathI saMgata kare vivekathI tene jarA to bhaya nathI. saMpathI zubha pragati jina dharmane phelAvavA je sUriyo saMpI sadA kAryo kare che unnati te lahe du:khanA kadA kajiyA ane kaMkAsane dUra tyaje hita AdarI AcArya vAcaka sAdhuo saMpI rahe zAnti dharI | saMtoSa mananA TALavA e tapa jagatamAM zreSTha che e zreSTha tapanI AgaLe bAkI tapo to haTha che. (pA. 55) 260
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ je tapa tapyAthI krodha vairI mana thakI vighaTAya che e tapa tapomAM zreSTha che ene ja santo ya che. (pA. pa4) sAdhu banIne krodhane kaMkAsa kajIyA horatA tyAM tapa kharUM nA mAnavuM jyAM cora nijadhana coratA. (pA. 57) upavAsa chaThTha aThThama ane be mAsano tapa phoka che. thAvat hRdaya mAyA vase tAvat khare raNapoka che. (pA. pa7) je bAhya tapa tapato rahe samatA vaDe vyavahArathI te satya tapasI jANavo tapiyo vize te mahArathI je tapa tape te cIkaNAM karmo kharekhara nirjare tIrthakaro dIkSA grahI tapane kharekhara Adare. (pA. 60) dhyAna tuM AtmadhyAne citta joDI dharmadhyAne sthira thayo zubha dhyAnamAM mastAna thaI samatAvaDe zobhI rahyo. (pA. 61) paramAtma dhyAna paramAtma dhyAne je rame te cittane nizcala kare paramAtma dhyAne je rame te karma bahulA nirjare paramAtma dhyAne je rame te Indriyone saMvare paramAtma dhyAne je rame te mukti sukha zAzvata vare paramAtma dhyAne je rame te zudhdhatA anubhava kare paramAtma dhyAne je rame te pUrNatA pada saMsmare. (pA. 64) samatA samAdhi samatA samAdhi yogathI nA bhoganI icchA thatI AnandamAM advaitatA saMkalpatA dUra jatI (pA. 65) nahi rAga vA nahi daiSa evo bhAva attara pragaTato tyAre samAdhi pragaTatAM parabhAva dUre vidhaTatA Atmopayoge ramaNatAmAM lIna manaDuM thAya che. tyAre samAdhi yogano AsvAda ghaTa parakhAya che. (pA. 65) bhAvanA bhakti phaLa nahi bhAva vaNa koTI prayato Adare sevAphaLa nahi bhAva vaNa, lukhkhA prayato Acare. (pA. 67)
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruyAtrA zubha sAdhuonA darzane samyakatva zuddhi pragaTatI zubha sAdhuonA darzane mithyAtva buddhi vighaTatI (pA. 70) zrutajJAna yAtrA zrutajJAna sAcuM tIrtha che jina vANInI yAtrA karo pUjA karo junavANInI bhavyo bhavAMbhodhi taro kalikAlamAM AdhAra che jinavANIno avadhAravuM svAdhyAya paryAlocanA yAtrA karIne dhAravuM (pA. 72) dAna saMsAramAM heM dAna dIdhuM bhaktithI zubha pAtramAM tethI zIyala zobhI rahyuM hArA ragaraga gAtramAM (pA. 76) nIti sannItinI zubha jIvatI mUrti banI vilasI rahyo jaya jaya guru A vizvamAM mahimA na jAe tava kahyo. (pA. 84) zraddhA prabhu dharmanI zraddhA varyo saMsAra pAthodhi tarI tavacitta hADo hADamAM ne romarome e bharI (pA. 84) zradhdhA vinA nIti ane AcAra sArA nahi Take zradhdhA thakI samyakatva che samyakatvathI cAritrya che. zradhdhA kriyAnuM mULa che attara sadA pavitra che. (pA. 86) sthiratA sthiratA vinA manapAtramAM bahu saguNo TharatA nathI sthiratA vinA zAnti nathI e vAta AgamamAM kathI (pA. 90) gurunA aMtima samayanI paricaya karAvatI paMktio joIe tomaMgala tanu avasAna samaye khAmaNAM kIdhAM kharAM huM sarva jIva khamAviyA vairAgyathI locana bharyo. (pA. 91) sukhasAgara guru gItAnI paMktio dvArA gurunA guNono vaibhava pragaTa karyo che. pratyakSa rIte to sukhasAgara guru gaNAya paNa parokSa rIte vicArIe to emanA uparokta guNono, mAnava janma pAmIne, Adara karI-guNavAna gAvAno purUSArtha 262
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka2vA mATe jIvana pAtheya che. guru guNamAM lAgaNIno pravAha vaheto nihALI zakAya che. tenA dvArA guru pratyenI sadbhAvanA ne pUrNa sanmAna pragaTa thAya che. guru virahanI abhivyaktimAM mAnava sahaja karUNAno ghero bhAva pragaTa thayo che. prANAdhAra vibhu ama taNA ekalA kema cAlyA mUkI mAyA jaga ama taNI bAhya saMyoga TALyA. (pA. 112) yAdI yAdI prabhu tama taNI rAtane dina Ave jANo e sau mama mana taNuM kema vhelo na Ave ? (pA. 113) bhUlI jAzo nahi nahi kadi pUrNa vizvAsa ApI thai je bhUlo prabhu mama taNI tehanI Apa mAphI kAlAM ghelAM prabhu tava taNAM bALako jeha bole pyArAM jANI janaka sahu e amRte pUrNa tole sevA tyArI satata ghaTamAM pUrNa bhAve ja dhArUM mArI vhAre jhaTa vibhu caDho pUrNa Apo ja sArU (pA. 114) gurunA guNa gAI zakAya tema nathI tevo bhAva darzAvatI paMktio joIe topRthvIno to paTa yadi karU lekhaNI parvatonI pANI zAhI jaladharataNuM buddhi sarva matonI hA2A toye sahu guNa are lekhya nA thAya kyAre hoye patre tava guNa lakhuM bhakti vega pracAre. (pA. 115) kavie sukhasAgara guruno mahimA gAvA mATe kAvya ane bhAvane anurUpa chaMdono prayoga karyo che. harigIta, zAdurla vikrIDita, mandAkrAntA duhAno vagere chaMdono Azraya laIne vicAronI abhivyakita karI che. kavine harigIta chaMda vadhu priya che ema emanA gItA kAvya parathI anumAna karavAmAM Ave che. guru pratyenI lAgaNI aMtima vidAya-vilApa jevA prasaMgonA nirUpaNamAM maMdAkrAntAno saphaLa prayoga karyo che. gItAnA aMte phaLa zruti-racanA samayane mATe duhAno prayoga karyo che. emanI zailInI vizeSatA ciMtana-manana karavA lAyaka zabdanI punarAvRtti dvArA guru guNonuM nirUpaNa karavAnI kalAnuM darzana thAya che. caritrAtmaka kRtimAM caritra nAyakanA jIvananA prasaMgo janma, bAlyAvasthA, 263
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyAsa, dIkSA, zAsana prabhAvanAnAM kAryo, dhArmika abhyAsa AtmasAdhanA jevI vigato moTe bhAge hoya che. ahIM Avo koI ullekha nathI te dRSTie vicArIe to sukhasAgara gurugItAmAM jinazAsanamAM gurunAM anivArya lakSaNA darzavyAM che teno subhaga samanvaya sadhAyo che. vaLI temAM guNastutinI sAthenA upadezAtmaka vicAro vAcaka varganA guNabIjA2o paNa ane saMvardhanamAM navo prANa pUre tevI abhivyakti thaI che. A gItA kAvyanI vizeSatA e che ke temAM gurunA nAmano pratyakSa ullekha karyA vagara guNAnuvAdarUpe racAyelI che ane tethI gItA nAma ApavAmAM AvyuM che te yathArtha lAge che. jaMbusUri ma.sA.no paricaya (gItA) gujarAtanI suprasiddha nagarI darbhAvatInI pUNyabhUminA jina zAsananA zaNagAra samA aNagAra zrI jaMbusUrinIe janma bhUmi hatI. pitA maganalAla ane mAtA muktAbAInA panotA putra zrI khuzAlacaMda (saMsArI nAma) hatA. bAlyAvasthAthI dhArmika kriyAmAM rUci hovAthI niyamita dhArmika AcAra vicAramAM pravRtta rahyA hatA. vaDIlonI preraNAthI lagna karyA. amadAvAdamAM dhArmika abhyAsa karyo ane meTrIkanI parIkSAmAM uttIrNA thayA. DabhoImAM pU. A. kamalasUri ane pU.paM.zrI dAnavijayajInuM cAturmAsa hatuM tyAre emano satsaMga thayo hato. DabhoInI AtmAnaMda jaina pAThazALAmAM dhArmika zikSaka tarIke niSThApUrvaka sevA ApI. dhArmika rUcinI vizeSatA ne pU. kamalasUri AcAryanA paricayathI vairAgya bhAvanA jAgI ane saMyama levA mATe tatpara banyA. dIkSA levA mATe vaDIlonI saMmati maLe tema nahatI eTale dhaMdhAnA kAma aMge bahAra gAma javAnuM goThavIne sIdhA rAjasthAnamAM zirohI pahoMcI gayA. gAma bahAra mahAvIra jinaprAsAda samakSa svayaM sAdhuveza paherIne sAmAyika vrata grahaNa karyuM. pachI teozrI paM. dAnavijayajI pAse gohilI AvyA. ahIM emanI vaDI dIkSA thaI ane AcArya premasUrIzvarajInA ziSya tarIke jAhe2 ka2vAmAM AvyA. cAra prakaraNa, vyAkaraNa, nyAya, karmagraMtha vagere graMthono abhyAsa karIne jJAnamArgamAM pragati sAdhI. pU. jaMbuvijayajIne 1992mAM paM. padavI ane 1998mAM AcArya padavI pradAna karavAmAM AvI hatI. emaNe 25 graMthonuM saMpAdana karyuM che. kAvyano paNa zokha hato eTale gIto 264
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane gahuMlIo racI che. karmaprakRti cUrNi TIkA bhA 1-2, paMca saMgraha bhA. 1/2, TIkA vividha praznottara bhA. 1/2, nyAyasamIkSA vagere graMthono samAveza thAya che. emanAM gIto - gahuMlIomAM samakAlIna gItanI paMktiono prabhAva che. pU. zrI e saM. 2001mAM khaMbhAtamAM cAturmAsa karyuM hatuM te prasaMgane kendramAM rAkhIne kavi bhAlacaMdrae cAturmAsa varNana dvArA emanA vyaktitvanI vizeSatAono paricaya karAvyo che. pU. zrI e gujarAta, mAravADa, mahArASTra, karNATakamAM vihAra karIne jina zAsananI prabhAvanA karI hatI. vardhamAna tapanI oLI uparAMta anya tapazcaryAmAM joDAyA hatA. 8. zrI jambuguru gItA jaina sAhityamAM AgamazAstranA samayathI guru mahimA darzAvatI racanAo saMskRta, prAkRta ane gujarAtImAM sarjAI che. guru guNa darzAvatI dIrghakRtio rAsavivAhalo ane chaMdamAM vizeSa jovA maLe che. taduparAMta saMskRta bhASAmAM aSTaka (ATha zlokanI racanA) racanAomAM paNa guru bhagavaMtanA guNono mitAkSarI ullekha thAya che. jambusvAmI gurugItA saMskRta bhASAmAM zlokabaddha kRti che temAM 24 zloko dvArA jambusvAmIno lAkSaNika zailImAM paricaya thAya che. A gItAnI racanA kavi paMDita bhAlacaMdra dayAzaMkara zAstrIe saMvata 2001mAM pU. zrInuM cAturmAsa khaMbhAtamAM thayuM hatuM tenA anusaMdhAnamAM karI che. A gItA kAvyanI racanAmAM hastaprata lekhananI prAcIna zailIno prabhAva paDayo che. ema spaSTa jaNAI Ave che. teno AraMbha gadya zailImAM thayo che te uparathI viSaya vastunI mAhitI maLe che. atha svasti zrImadanavadyahRdya vidyA vidyotitantiH karaNa / saujanya satbAlayAcArya pravara zrI vijaya jambUsurIzvara munipu'gavAnAM stambhatIrtha cAturmAsa paricaya vidyotinI zlokAvalI nirdoSa hRdayane guNakArI, suMdara vidyAvaDe prakAzita aMtaHkaraNavALA saujanya ane satvanA maMdira samA AcArya pravara zrI vijaya jaMbUsUrIzvaranI stuti tIrtha khaMbhAtamAM thayelA cAturmAsano (vikrama saM. 2001) dharma paricaya prakAzatI zloka mA,lA. gItAmAM kula 24 zloko che. tenA 24mA zlokamAM kavinA nAmano ullekha thayo che. kavinA bhAlacandeNa dayAzaMkara sUnunA / vyaracyanta mayA zlokAH stambhatIrthAdhi vAsinA // 24 // 265
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMbhAta nagaravAsI zrI dayAzaMkaranA putra kavi bhAlacaMdra evA meM A zloko racyA che. kavie anuSTrapa, vasaMtatilakA ane zArdUlavikrIDit chaMdano prayoga karIne jabusvAmInA guNono paricaya karAvyo che. jakhkhasvAmInuM varNana karatA lokomAM nIcenI mAhitI prApta thAya che. sUrya samAna tejasvI, caMdra samAna zItala vANI, kAryamAM dhIratA dhAraNa karanArA, suMdara tejavALA, prabaLa prabhAvazALI, sau pratye dayA bhAva rAkhI saMsArathI uddhAra karavAnI icchAvALA, vAtsalyapradhAna prANI rakSA karanAra, bhakti bhAvavALA vagere guNo darzAvyA che. taduparAMta cAturmAsanI ArAdhanAmAM 45 Agamano tapa, aThThAI, mAsakSamaNa tapa, zAMtisnAtra, caityaparipATI, siddhacakrayaMtra pUjana, mahApaTanI pratiSThA, prabhAvanA, sAdharmika bhakti vagere zAsana prabhAvanAnAM kAryonA ullekha karatA zloko che. 13mA zlokamAM pU.zrIno jyotiSa zAstranA graho darzAvIne paricaya Apyo che. - tulA rAzIno caMdra, janma lagnamAM meSa rAzI, lagnamAM budha, trIjA sthAnamAM maMgaLa che, bAramA sthAnamAM sUrya, AThamA sthAnamAM vRzcikano guru che. kavi zrI bhAlacaMdra saMskRta vyAkaraNa, kAvya, nyAya, tarka AdinA viziSTa prakAranA paMDita hovAnI sAthe jyotiSa zAstranA paNa jJAtA hatA tenI uparanI vigato uparathI khyAla Ave che. "jabusvAmI gItA" eTale jabusvAmInA khaMbhAtanA cAturmAsano saMskRta zloko dvArA paricaya parokSa rIte vicAratAM emanA prabhAvazALI vyaktitvanI vizeSatA darzAvatI racanA. gItA zabda sAMbhaLatAM ja tattvajJAna ke caritrano saMdarbha smRtipaTa para Ave che ahIM koI caritrAtmaka ke tAtvika mAhitI nathI paNa cAturmAsamAM pU.zrInA Agama nathI saMghamAM apUrva ArAdhanA thaI e emanA guNono ja prabhAva che te rIte vicAratAM jakhkhasvAmInA guNo darzAvatI racanAne gItA nAma ApyuM che. ahIM kavinuM saMskRta bhASAnuM prabhutva saMdhi samAsayukta zailIno padyamAM prayoga ane tenA dvArA cAturmAsanA kAryonI mAhitI ApatI lAkSaNika kRti tarIke sthAna dharAve che. dvitIyApyadvitIyeya - mASADhasyArjunAtithiH / yayA stambhapure'kAri, tanmunIzvaradarzanam // 6 // 266|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ A aSADha mAsanI zukala dvitIyA chatAM advitIyA tithi che ke jenA vaDe te munIzvara AcArya vijaya jaMbusUrIzvarajInuM darzana karAvAyuM. *6 __stambhatIrthIyajainAnAM, saGagho rtnaakropm| candranti tatkalAvetan kIrtivisphUrtayo'nvaham // 7 // zrI staMbhatIrthanA - khaMbhAtanagaranA jainono saMgha samudra sarakho che. enA kIrti taraMgo kaliyugamAM paNa haMmezA vRddhi pAmyA kare che. 7 stambhatIrthanagarasya viziSTA, svAgatAya nirtaa'mrteym| jambusUrimunidarzanamiSTaM, prApta modamupayAti mahAntam // 8 // svAgata karavA mATe rakta evI zrI khaMbhAtanagaranI A viziSTa divyatA pUjya AcArya zrI vijayajaMbusUrIzvarajInAM ISTa darzana pAmIne mahAna harSollAsane pAme che. 8 bhaktibhAvabharasannamitAnA-marthanAdiha tu jainjnaanaam| zreSThikasturamahodayapakSe-'nAyi tena ghanagarjanakAlaH // 9 // bhaktibhAvanA bhArathI saMpUrNa namelA jaina mahAnubhAvonI sAgraha vinaMtithI te suprasiddha pUjaya AcAryazrIe zeTha zrI kasturabhAInI amara tapagaccha jainazAlA saMjJaka upAzrayamAM (saM. 2001nuM) cAturmAsa karyuM. 9 bhUtavedamitA atra, yatirAT snnidhaantH| AdatA jainasaGaghena, tapazcaryA mahAbalAH // 10 // khaMbhAtanagaramAM pUjaya gurudevanI nizrAmAM pIstAlIsa Agama vigerenI mahAbalavAna tapazcaryAo jaina saMghe AdarI 10. atrAntare samAyAtaM, prhrssotkrppaardhRk| parva paryuSaNAkhyAtaM, puNyapuJjapradaM mahat // 11 // AnandanI parAkASThAne dhAraNa karAvatuM, mahAna, puNyanA rAzine ApatuM, prasiddha paryuSaNA nAmanuM mahAparva te vakhate AvyuM. 11 kriyA tu mAsakSapaNAbhidhAnA, vyadhAyi tatparvaNi dharmayogAt / vivRddhaye'kalpata jainaloke, yA'nekakalyANaparamparANAm // 12 // dharmavyApAra karIne te parvamAM mAsakSamaNa nAmanI ugra tapazcaryA paNa karavAmAM AvI hatI, ke je jainasaMghamAM aneka kalyANanI paraMparAonI vRddhi mATe thaI hatI.12 ra67
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 4 upasaMhAra madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jJAna ane bhakti mArganI be vicAradhArA pracalita hatI. jaina ane jainetara kavioe A mArganI vaividhyapUrNa dIrgha ane laghu kAvyakRtionuM vipula pramANamAM sarjana karIne bhinna rUcivALA jana sAdhAraNane potAne ISTa mArgamAM upAsanA karavA mATeno bhavya vAraso pUro pADayo che. bhakti sahaja sAdhya che temAM atUTa zraddhA ne samarpaNanI bhAvanA kendra sthAne che. jJAna mArga buddhinI kasoTIe caDhIne paripakava thatAM zradhdhA dvArA AtmasvarUpanI prAptimAM upakAraka nIvaDe che. jJAnamArga gahana, gaMbhIra ane rahasyamaya che temAM praveza karavA mATe jaina gItA kAvyonA graMthono prAthamika paricaya A mArganuM vAstavika darzana karAve che. gItA kAvyonI suSTi sAgarasamAna vistAra vALI che tenA rahasyane pAmavA mATe samaya, zakti ne svAdhyAyanA trikoNamAM pUrAI javAnI taiyArI hoya to, samudramAM marajIvA prANAMta kare motI-ratna meLave che, tema AtmasvarUpanI asala saMpatti, vibhAva dazAmAMthI svabhAva dazAmAM Agamana thavA mATe upakAraka nIvaDe che. upAyazovijayajI ane A. buddhisAgarasUrie naya-nikSepa ane svAdvAdathI sarvadharma samabhAvanI bhAvanA dvArA ekatAmAM vividhatAnAM darzana karAvyAM che. tevI rIte jaina sAhityanA anya graMtho - gItAnA pAyAnA siddhAMtonuM A prakAranuM vivecana karavAnI arvAcIna kALamAM tAtI AvazyakatA che. dhArmika saMkucitatAmAMthI mukta thaIne AtmasiddhinA carama lakSa binduthI A pravRttino vistAra vadhe to jaina dharmanI savi jIva karuM zAsana rasinI bhAvanA caritArtha thAya ane dharma dvArA zAMtinuM sAmrAjya sthapAya pariNAme rASTrIya ekatA siddhAMta paNa phaLIbhUta thAya. jJAnamArganI sAdhanA ati kaThina che. paNa temAM praveza karanArane avazya siddhi maLe temAM koI zaMkA nathI. jo koI uNapa hoya to sahRdaya puruSArthanI. eka eka gItAnA vicAro eTalA badhA UMDA che ke kSaNe kSaNe tenA rahasyanuM uddhATana thAya che. svAdhyAyalakSI AvI pravRtti jaina sAhityanA rasika vargamAM vadhu vistAra 268
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAmIne zrutajJAnanA samRddhi vArasAne janatA janArdana sudhI pahoMcADavAnA kAryamAM nimittarUpa banI jIvana ane sAhityano samanvaya sadhAtAM AtmA-paramAtmAnuM svarUpa sAdhI zakAze. saMskRta ane prAkRta bhASAno abhyAsa karyo na hoya to paNa A graMthano abhyAsa gItA kAvyonI sRSTimAM vihAra karavA mATenuM asarakAraka vAtAvaraNa nirmANa karavAmAM upayogI nIvaDe tema che. jaina sAhityanuM saMzodhana-prakAzana ne prasAraNa suSupta jJAnavArasAne mUrtimaMtarUpe pragaTa karavAnI dizAmAM vadhu baLavattara bane evI AzA rAkhavAmAM Ave che. astu ra9
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * graMthasUcI zrI arhadgItA upA. meghavijayajI prakA. jaina sAhitya vikAsa maMDaLa, pArlA, muMbaI. saMvata 1981, agiyAra aMga gItA (sajajhAya) vinayacaMdrajI Adi jinagIMtA (hastaprata) le. muni kesaravimala (apragaTa kRti) kailAsasAgarasUri jJAnabhaMDAra, kobA. adhyAtma sAra bhA- 1. yazovijayajI upA. anuvAdaka-DaoN. ramaNabhAI cI. zAha prakA. zrI rAja sobhAga satsaMgamaMDaLa, sobhAgaparA, sAyalA. saM. 2053 prathama AvRtti Atmadarzana gItA - A. buddhisAgarasUri, prakA. sAgaragaccha jaina saMgha, sANaMda. I.sa. 1961 adhyAtmagItA (93) le. A. buddhisAgarasUri. prakA. adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, vakIla mohanalAla hImacaMda, pAdarA. prathama AvRtti saM. 1981 adhyAtma gItA le. paMDita devacaMdrajI gaNi, pAMDe aMbAlAlalajI rAmapratApa, ratalAma, I.sa. 1899 adhyAtma upaniSada bhAga 1-2. upA. yazovijayajI, TIkA-yazovijayajI prakA. zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha karamacaMda jaina pauSadhazALA, 106, esa.vI. roDa, IralA brIja, aMdherI vesTa, bombe 400 056. prathama AvRtti saM. 2054 adhyAtma kalpadruma - muni suMdarasUri - vivecaka motIcaMda gi. kApaDiyA, jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, bIjI AvRtti I.sa. 1911 IzAvAsyopaniSad - A. buddhisAgarasUri. prakA. adhyAtma prasAraka maMDaLa, pAdarA. saM. 1980 gahuMlI Adi saMgraha - muktAbAI jaina jJAnamaMdira, DabhoI. saM. 2012 (jaMbusvAmI gurugItA) pA. 151 thI 160. gUrjara phAgu sAhitya - le. ramaNalAla cI. zAha. prakA, zrI muMbaI jaina yuvaka maMDaLa, 385, saradAra vI.pI. roDa, muMbaI - 4. prathama AvRtti - phebru. 1999 cidAnaMdajI kRta padyAvalI - anuvAdaka kuMvarajI ANaMdajI, prakA, zrI jina zAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI. saM. 2051 bIjI AvRtti zrI jinagItA (jJAnasAra) - le. mahAmahopAdhyAya yazovijayajI, prakA. devIbahena 270
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * * * * * kumAra jayakIrti. prathama AvRtti - 27-6-1997 zrI jaina jJAna gItA - le. zrI IzvaralAlajIsvAmI, saMpA. ambe prakA, prabhAkara morArajI paDIA, gujarAta sosA., elisabrIja, amadAvAda. saM. 2007 zrI jaina gItA - sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. prathama AvRtti prakA. AgamoddhAraka graMthamALA samiti. saMvata 2020 zAha 2maNalAla jecaMdabhAI, kapaDavaNaja, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa - le. mo. da. desAI. prakA, zrI jaina zvetAMbara konpharansa, muMbaI. prathama AvRtti I.sa. 1933 jina vacana - saMpA. DaoN. ramaNalAla sI. zAha, prakA. muMbaI jaina yuvaka maMDaLa, 385, saradAra vI.pI. roDa, muMbaI - 400 004. paMca52meSThi gItA - upA. yazovijayajI, kastura viveka padyAvalI. saMpA. muni vivekavijayajI. prakA. bhagavatI prinTIMsa presa, pAlitANA, saM. 2033. pudgalagItA - muni cidAnaMdajI, sajjana sanmitra (ekAdaza mahodadhi) pA. 505 thI 513 pudgala gItA praznotta2mAlA - saMpA. A. devaguptasUri. prakA. zrI ratnaprabhAkara puSpamAlA, jodhapura. saM. 2006 premagItA - A. buddhisAgarasUri. saMpA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda, khetarapALanI poLa, amadAvAda. i.sa. 1951 prathama AvRtti. gujarAtI sAhityanAM svarUpo (madhyakAlIna) - le. pro. maMjulAla majamuMdAra. prakA. AcArya buka Depo, jyubIlI bAga sAme, vaDodarA. I.sa. 1954 yoga zAstra (bhASAMtara) - A. kezarasUrIzvarajI ma.sA. prakA, municaMdra, zramaNa ArAdhanA TrasTa, girivihAra, pAlitANA. I.sa. 1977 chaThThI AvRtti. yogadRSTi samuccaya - bhASAMtarakAra pa.pU. mahopAdhyAya devavijayajI gaNi. prakA. kamaLakezara graMthamALA, khaMbhAta. saM. 1992 prathama AvRtti. ziSyopaniSad - le. A. buddhisAgarasUri. saMpA. guNavaMta zAha, prakA. zrImad buddhisAgarasUri sAhitya prakAzana graMthamALA, manasukhabhAInI poLa, amadAvAda. I.sa. 1964 zrI sukhasAgara guru gItA - le. A. buddhisAgarasUri. prakA, adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, caMpAgalI, muMbaI. saM. 1972 samAjadarzana gItA - le. muni saMtabAlajI. mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, haThIbhAInI vADI, amadAvAda. AvRtti pahelI I.sa. 1986 271
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ * = ==== ====== ==== lekhakano paricaya * zAha kavinacaMdra mANekalAla (janmasthaLa : vejalapura, ja, tA. : 30-3-'36) abhyAsa : bI.e. (onarsa), ema.e., bI.e., TI.DI., elaelaema., pIeca.DI. | * I.sa. 1955 thI 1966 sudhI gajerA, Derola sTezana ane delola hAIskUlamAM ! zikSaka. I.sa. 1966 thI 1996 sudhI bhAdaraNa, khaMbhAta, kapaDavaNaja ane bIlImorA ! kolejamAM prAdhyApaka tarIke sevA karIne hAla nivRtta. haLavA nibaMdho, kAvya, vArtA ane dharma-saMskRtiviSayaka lekho lakhavAno zokha. | jaina sAhityamAM sarjana ane saMzodhanapravRtti. jaina sAhityamAM pIeca.DI.nI padavI prApta karyA badala 'yazobhUmi smAraka caMdraka' | | vijetA, (kavipaDita vIravijayajI : eka adhyayana). | sAhitya, saMskRti, zikSaNa, kAyado ane samAjasevAnAM kSetromAM abhirUci ane A sevAkIya pravRttiomAM yogadAna. I.sa. 1970nA sapTe. thI 1972 sudhIno 2aaaa (aDhI) varSano amerikAno. zaikSaNika ane sAMskRtika pravAsa, ema.e. (1972-jUna), northa-IsTarna yuni. i bosTana, holisTana, velenDa, proviDansa, spriMgaphIlDa, pholarIvara, vesTa nyUTana, volbama, ] phemiMgahAma, baraliMgTana, vaoNziMgTana DI.sI., DeTroITa, philADelphiyA, kembrija, rokaporTa | vagere sthaLomAM bhAratIya saMskRti ane dharmaviSayaka vArtAlApa. pragaTa kRtio : nemi vivAhalo, kavirAja dIpavijaya, jaina sAhityanI gajhalo, I zrAvaka kavi manasukhalAla (saMzodhanagraMtha), kavipaMDita vIravijayajI : eka adhyayana (mahAnibaMdhano saMkSepa), biMba-pratibiMba (kAvyasaMgraha), lallunI lIlA (haLavA | nibaMdho). gajhalanI saphara (jaina sAhityanI gajhalo). AgAmI prakAzano : phAgaNa ke dina cAra (hoLI gIto), bIjamAM vRkSa tuM | (saMzodhana lekho), pUchatA nara paMDitA. zrI vIzA nImA jaina samasta jJAtimaMDaLa, vejalapura jaina saMgha, bIlImorA jaina | saMgha, jaina sozyala grupa-bIlImorA, dakSiNa gujarAta yuni. prAdhyApaka maMDaLa-surata, I vI.esa. paTela kaoNleja-bIlImorA vagere saMsthAo dvArA sanmAnapatra-evaoNrDa prApti. I zALA-kaoNleja ane sevAkIya dhArmika ane sAmAjika saMsthAomAM prasaMgocita pravacana ane vArtAlApa. patnI a.sau. kusumabahena, (puTa) kiraNa, asti, kiMcita , (putrI) svAti - dIkSArthI zAzvatayazAzrIjI ma.sA. For Private Personal use only