Jain Gita Kavyono Parichay

SR No.: 005257
Original Sutra Author: N/A
Author: Kavin Shah
Publisher: Kusum K Shah Bilimora
Publication Year: 2001
Total Pages: 278
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 137

બુદ્ધિસાગરસૂરિએ આ દૃષ્ટિને પ્રેમની ભૂમિકા નામ આપીને ગુણસ્થાનકની સાથે તુલના કરીને આત્માનો વિકાસ કેટલો થયો છે અને થઈ શકે તે અંગે પ્રકાશ પાડયો
છે.
પ્રેમની પ્રથમ ભૂમિકામાં કામ છે અને તેને કારણે રાગ દ્વેષ અને યુદ્ધના ભાવ રહે છે. વળી તેમાં ફલ પ્રાપ્તિની પણ અભિલાષા રહેલી છે. બીજી ભૂમિકામાં પ્રેમમાં કામવિકાર રહેલો છે છતાં સાધુ પુરૂષોનાં દર્શન અને સંગતિની ભાવના હોય છે. • અહીં પ્રેમી પોતાનો સ્વાર્થ સાધવા પ્રયત્ન કરે છે તેમ છતાં લોકાપવાદના ભયથી પોતાના વર્તનને નિયમમાં રાખે છે. ત્રીજી ભૂમિકામાં કામમાં પરસ્પર રાગ રહેલો છે, અને ચિત્તની પ્રસન્નતાનો અનુભવ થાય છે. પ્રેમની પ્રવૃત્તિ કંઈક શુદ્ધ અને કંઈક અશુધ્ધ હોય છે. ધર્મ ક્રિયા, તપ, જપ, આદિથી પૌદ્ગલિક સુખની અપેક્ષાની સાથે મોક્ષ સુખની અભિલાષા પણ રહેલી હોય છે.
ચોથી ભૂમિકામાં આત્મા ભેદજ્ઞાન વડે સત્ય પ્રેમ કેળવે છે. આત્મા, પરમાત્મા, કર્મસંબંધ, પુદ્ગલ પદાર્થો વગેરેનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને સાચો આત્મપ્રેમ જાણે છે. આ પ્રેમમાં ઈચ્છાયોગ અને શાસ્ત્ર યોગ મહત્વના છે.
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથમાં ઇચ્છાયોગ, શાસ્ત્રયોગ અને સામર્થ્ય યોગના સ્વરૂપની માહિતી છે.
આગમાનુસારે અનુષ્ઠાનાદિ ક્રિયા કરવાની ઇચ્છાવાળા જિજ્ઞાસુજ્ઞાનીને પણ પ્રમાદથી ધર્મવ્યાપાર કરવામાં સ્કૂલના થાય, કાલથી વિકલતા થાય. ફેરફાર થાય તેને ઇચ્છાયોગ કહેવાય છે.
જ્ઞાનના તીવ્ર બોધને લઈ શક્તિ અનુસાર અપ્રમાદી એવા શ્રાવકનો શાસ્ત્રાનુસારે અખંડ જે ધર્મ વ્યાપાર તેને શાસ્ત્ર યોગ કહેવાય છે.
શક્તિના પ્રાબલ્યપણાથી વિશેષ પ્રકારે શાસ્ત્રમાં આત્મકલ્યાણ માટે જે જે યોગના રસ્તા બતાવ્યા છે તેને પણ ઉલંઘન કરવાનો વિષય છે જેનો તેને સર્વ યોગમાં પ્રધાન એવો સામર્થ્ય યોગ કહે છે.
ત્રણયોગની સંક્ષિપ્ત માહિતી પ્રેમની ભૂમિકા સમજવા માટે માર્ગદર્શક બને
પાંચમી ભૂમિકામાં શ્રુતજ્ઞાન અને ચારિત્ર દેશથી કે સર્વથી વર્તે છે. આત્મા ધર્મ પ્રવૃત્તિમાં જોડાય છે અને નિવૃત્તિરૂપ ચારિત્ર ભાવ ગ્રહણ કરે છે. આ ભૂમિકામાં આત્મા સમક્તિ દૃષ્ટિવાળો અને ગુણાનુરાગી બને છે.
છઠ્ઠી ભૂમિકામાં વિશુદ્ધ પ્રેમ છે કે જેમાં આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિનું લક્ષ
૧૩૨]