Page Text
________________
પ્રેમથી શમે છે. દુષ્ટવૈરી પણ પ્રેમથી મિત્ર બને છે. પ્રકૃતિ પ્રમાણે પ્રેમના ત્રણ ભેદ સાત્વિક, રાજસી, તામસી છે. શુદ્ધ પ્રેમી દાનના બદલાની આશા રાખતો નથી. સતપુરુષો વ્રત પાલન કરે છે તેમાં પ્રેમ કેન્દ્ર સ્થાને છે. પ્રેમ આકર્ષણ રૂપ છે. પ્રેમ આત્મામાં વ્યાપક છે. ધૂર્તિ પ્રેમ અને પ્રેમચેષ્ટાઓ છેતરવાની માયાજાળ છે, ત્યાં પ્રેમ નથી. પ્રેમયોગીઓજ પ્રેમની પરીક્ષા કરે છે. સેવા અને વૈયાવચ્ચ ધર્મ પ્રેમથી થાય છે. પ્રેમ પ્રવૃત્તિનો આ મહામંત્ર છે. ધર્મરૂચિ એ પ્રેમનો પર્યાયવાચી શબ્દ છે. દેહ, લક્ષ્મી અને કામ વાસનામાં સત્ય પ્રેમ નથી. સત્ય પ્રેમથી મહ નાશ થતાં મન વચન અને કાયાના યોગની પવિત્રતા પ્રગટ થાય છે. પ્રેમમાં ગુણાનુરાગ છે. શુધ્ધ પ્રેમથી આરોગ્ય પ્રાપ્તિ, નિર્ભીકતા, કલેશ, નાશ થાય છે. પ્રેમીઓ જગતને પ્રભુમય દેખે છે. દેહભાવ નષ્ટ થતાં સાચો પ્રેમ પ્રગટે છે. મૈથુનરૂપ પ્રેમ મોહના ઉદયથી છે તે સાચો પ્રેમ નથી, પણ પરસ્પર સહજભાવથી આત્માની ઐકયતા પ્રગટે તે શુદ્ધ પ્રેમની શોભા છે. પ્રેમના પ્રકારોનું વિશ્લેષણ કરતાં કવિ જણાવે છે કે –
स्थूलं सूक्ष्मं भवेत् प्रेम स्वार्थिकं पारमार्थिकं ।
दैशिकं व्यापकं बोध्य मूर्तामूर्तमपेक्षया ॥ ८५ ॥ પ્રેમમાં અપેક્ષાથી અનેક પ્રકાર છે. સ્કૂલ, સૂક્ષ્મ, સ્વાર્થિક, પારમાર્થિક, દૈહિક, વ્યાપક, મૂર્ત, અમૂર્ત વગેરે પ્રેમના ભેદો છે.
પ્રેમગીતાની વિવિધતાનો વિચાર કરીએ તો કવિએ યોગ સાધનાના સંદર્ભમાં ષટચક્રની વિગતો આપીને એમ જણાવ્યું છે કે તેના દ્વારા સત્યપ્રેમ પ્રગટે છે. મૂળાધારચક્ર, સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર, નાભિપ્રદેશમાં આવેલું મણિપુર. પદ્મરૂપ હૃદયકમળમાં રહેલું અનાહત ચક્ર, અનાહત ચક્રની ઉપરના ભાગમાં સોળ પાંખડીવાળું વિશુધ્ધચક્ર અને બ્રહ્મરંધ્રમાં રહેલું આજ્ઞાચક્રથી શુધ્ધ પ્રેમ પ્રગટ થાય છે માટે આ ચક્રને આધારે ધ્યાન-જાપ આત્માનો વિકાસ થાય છે.
કવિએ યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથમાં જણાવેલી આઠ દૃષ્ટિને આધારે પ્રેમની આઠ ભૂમિકા વિશેની માહિતી આપી છે.
मित्रा तारा बला दीप्रा स्थिरा कान्ता प्रभा परा । नामानि योग ष्टिनां लक्षणं च निबोधत ॥ १३॥
(યો.દ.સ. પા. ૨૨) મિત્રા તારા, બલા દીખા, સ્થિરા, કાન્તા, પ્રભા અને પરા આ યથાર્થ નામવાળી યોગદષ્ટિઓ છે જેનું લક્ષણ હવે પછી કહેવામાં આવે છે તે તમો સાંભળો. આ
૧૩૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005257 |
| Book Title | Jain Gita Kavyono Parichay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kavin Shah |
| Publisher | Kusum K Shah Bilimora |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 278 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |