________________
સુવિચારો છે. વાણીનો આહાર સુભાષણ છે. શિષ્ટ વચન બોલવાં દેવોને પણ દુર્લભ મનુષ્ય જન્મ મળ્યો છે તો એક ક્ષણ પણ પ્રમાદ કર્યા વગર આત્માના ઉદ્ધારમાં પ્રવૃત્તિ કર. કર્માધીન માનવ શરીર મળ્યું છે તો તેનો ઉપયોગ આત્મ સાધનામાં લેવો જોઈએ. આત્માનું સૌન્દર્ય જાણવાથી સંતોષ થાય છે. જ્ઞાની પુરુષો બાહ્ય સૌન્દર્યમાં મોટાઈ જતા નથી. જડ પદાર્થોનું સૌન્દર્ય નાશવંત છે. જ્યારે આત્માનું સૌન્દર્ય શાશ્વત છે.
यावन्न ब्रह्म सौन्दर्य श्यते हि निजाऽत्मना ।
तावजऽस्य सौन्दर्यान् मोहो भवति देहिनाम् ॥ ३८६ ॥ કવિએ ગહન વિચારોની સાથે સર્વ સાધારણ જનતાને લક્ષમાં રાખીને નવધા ભક્તિ માર્ગ પણ દર્શાવ્યો છે. કવિના શબ્દો છે.
आत्मना नवधा भक्ति: विना किच्चिन्न रोचते ।
यस्य तस्य हि भक्तस्य हृदि व्यकतः प्रभुर्भवेत् ॥ ३९० ॥ વિવિધ ધર્મો અને મતોના ભેદને ભૂલી જવા જોઈએ અને જૈન ધર્મના સ્યાદ્વાદને મહાન ઉપકારક માનીને ધર્મનું તત્ત્વ જાણવું જોઈએ. કવિ જણાવે છે કે
सर्वधर्मा नदीरूपा जैन धर्म महोदधिम ।। यान्ति सापेक्ष ह्त्या ते चानादिकालत:खलु ॥ ४२५ ॥ जैन धर्मो नयैः सर्वे र्युक्तो वैराट प्रभुः स्वयम्। तदङ्गः सर्वधर्माः स्यु र्भाषितं पूर्व सूरिमिः ॥ ४२६ ॥ जैन धर्मस्तु विज्ञेयो विश्वधर्मो ह्यतः खलु । साधिते जैन धर्मे तु सर्वधर्माः प्रसाधिताः ॥ ४२७॥ सागरस्य तरंगाये भिन्ना न सागरद्यथा ।
तथा भिन्नान धर्माः स्युः जैनधर्मोदधे खलु ॥ ४२८॥ સમુદ્ર સમાન જૈન ધર્મમાં અન્ય નદીરૂપ ધર્મોનો સમાવેશ થાય છે. કવિ લ્પના કરે છે કે જેમ સમુદ્ર વગર તરંગો ન ઉદ્ભવે તેવી રીતે જૈન ધર્મ વગર અન્ય ધર્મો નથી એમ અપેક્ષાએ વિચારવું. અપેક્ષાથી અન્ય ધર્મોની સત્ય હકીકતને પણ સ્વીકારવી જોઈએ. સર્વ કર્મોનો નાશ થાય ત્યારે જ આત્મા મોક્ષે જાય છે. એટલે તેનો નાશ કરવો જોઈએ.
કવિએ નકારાત્મક શબ્દોમાં આત્મા વિશે જણાવ્યું છે ૧૨૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org