Page Text
________________
વિગતો નીચે પ્રમાણે છે.
નવ તત્ત્વમાં અજીવ તત્ત્વનો સમાવેશ થાય છે. પ્રથમ દૃષ્ટિએ વિચારીએતો જીવ રહિત (ચૈતન્ય શક્તિ રહિત) પદાર્થ એ અજીવ છે. તેને માટે પુદ્ગલ શબ્દ પ્રયોગ થાય છે. અજીવ પદાર્થના લક્ષણ માટે નવતત્ત્વની નીચેની ગાથા મહત્ત્વની છે.
ધમ્મા ધમ્મા પુગ્ગલ, નહ કાલો પંચ ėતિ અજજીવા ચલણસહાવો ધમ્મો, થિરસંઠાણો અહમ્મોય || ૯ || અવગાહો આગાસં, પુગ્ગલજીવાણ પુગ્ગલા ચઉહા ખંધા દેસ ૫એસા પરમાણુ ચેવ નાયવ્વા. || ૧૦ ||
અર્થ : ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય, આકાશસ્તિકાય અને કાળ એ પાંચ (દ્રવ્ય) પદાર્થ અજીવ છે. અજીવોને ચાલવાની સહાય આપનારો ધર્માસ્તિકાય છે. સ્થિર રહેવામાં સહાય કરવાવાળો અધર્માસ્તિકાય છે. પુદ્ગલો તથા જીવોને જગા આપનારો આકાશસ્તિકાય છે. તથા દ્રવ્યને નવું પુરાણ (જૂનું) કરવાના સ્વભાવવાળો કાળ છે. ત્યાં પુદ્ગલો નિશ્ચય સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ અને પરમાણુ એમ ચાર પ્રકારના જાણવા .
૮૬
સદંધયાર ઉજ્જોઅ, પભા છાયાતવેહિ અ + (ઇય) વન્ન ગંધ ૨સા ફાસા, પુગ્ગલાણં તુ લરકણું || ૧૧ ||
ગાથાર્થ : : શબ્દ - અન્ધકાર - ઉદ્યોત - પ્રભા - છાયા તથા આતપ અને વર્ણ - ગંધ – રસ તથા સ્પર્શ એ સર્વ પુદ્ગલોનાં લક્ષણ છે. ।। ૧૧ ।
વિસ્તરાર્થ : શબ્દ એટલે અવાજ ધ્વનિ, અથવા નાદ. તે સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર એમ ૩ પ્રકારનો છે. ત્યાં જીવ મુખ વડે બોલે તે સચિત્ત શબ્દ, પત્થર વગેરે પદાર્થના પરસ્પર અફળાવાથી થયેલ તે અચિત્ત શબ્દ, અને જીવ પ્રયત્ન વડે લાગતા મૃદંગ, ભુંગળ આદિકનો મિશ્ર શબ્દ. શબ્દની ઉત્પત્તિ પુદ્ગલમાંથી થાય છે, ને શબ્દ પોતે પણ પુદ્ગલરૂપ જ છે. નૈયાયિક વિગેરે શબ્દને આકાશથી ઉત્પન્ન થયેલ એને આકાશનો ગુણ કહે છે, પરન્તુ આકાશ અરૂપી છે, અને શબ્દ રૂપી છે, તેથી શબ્દ એ આકાશનો નહિં પણ પુદ્ગલનો ગુણ છે અથવા પુદ્ગલનું લક્ષણ છે. શબ્દ પોતે ૪ સ્પર્શવાળો છે અને તેની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005257 |
| Book Title | Jain Gita Kavyono Parichay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kavin Shah |
| Publisher | Kusum K Shah Bilimora |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 278 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |