________________
પર દર્શનોના જિનાગમાનુસારી વચનને વિશે દ્વેષ-ઇર્ષ્યા એ જૈન માટે તો વિશેષ પ્રકારનો મહા મોહ બની જાય છે. પરદર્શનમાં રહેલા ગાઢ કદાગ્રહમુક્ત આત્માર્થી જીવો હકીક્તમાં સર્વજ્ઞના ઉપાસક છે. ગંભીર અને ગુણગ્રાહી એવા સ્યાદ્વાદી એ સર્વજ્ઞોના નજીકના સેવક છે. જ્યારે સરળ, નમ્ર, ભદ્રિક આત્માર્થી પર દર્શનીઓ સર્વજ્ઞના દૂરના સેવકો છે. અન્ય લિંગ સિદ્ધનો જૈન દર્શનનો મત સમજવા માટે પરદર્શનોની જિનવાણી સાથે સુસંગત વિચાર સૃષ્ટિ સમર્થન આપે છે.
તમામ પ્રકારના રાગ, દ્વેષ અને આંતર બાહ્ય શત્રુઓને જિતનારો જિન કહેવાય છે. આવા જિનના પ્રરૂપેલા માર્ગને અનુસરનારા જૈન કહેવાય છે. એટલે સ્વમતનો રાગ દૃષ્ટિરાગ મહા ભયંકર છે. તેનાથી કદાગ્રહ થાય એટલે સાધકની મોક્ષયાત્રા અટકી પડે છે. શાસ્ત્રના પરમાર્થ રહસ્યાર્થથી વિમુખ બનાવનાર દૃષ્ટિરાગ છે. અહીં જે કહ્યું છે. (કોઈ દર્શન શાસ્ત્રમાં) તેજ સાચુ છે. બીજું બધું ખોટુ છે.’ આવા એકાન્તવાદ તરફ ઢસડી જનાર વ્યામોહ છે. આવા વિચારોથી મુક્ત થઈને અધ્યાત્મ માર્ગને સમજવો ને આદરવો જોઈએ તો જ મોક્ષ પુરૂષાર્થ સિદ્ધ થાય.
જડનો વિકાસ અને ચેતનનો કરૂણ રકાસ એ શોષણવાદીઓની વ્યાખ્યા છે. ચેતનાનો વિકાસ અને જડનો રકાસ એ ભારતીય ધર્મો અને મહર્ષિમુનિઓએ વર્ષોથી પ્રચલિત કરી છે. અધ્યાત્મ વિશે વિચાર કરવા માટે વ્યાખ્યાના સંદર્ભ સત્ય સમજવા માટે દિશા સૂચન કરે છે. અધ્યાત્મમાં જડ તત્ત્વને મહત્ત્વ ન આપતાં ચૈતન્યના પૂર્ણ વિકાસ માટે જડ તત્ત્વ જેટલા અંશે ઉપયોગી હોય તેટલા અંશે એક સાધન તરીકે સહાયક છે. એમ માનવાનું છે પણ તે સર્વોપરિ છે એવી ભૂલ ભરેલી માન્યતાને છે સ્વીકારવાની નથી. અધ્યાત્મ પ્રેમી જનોએ સૌ પ્રથમ તો જિન શાસનના અધ્યાત્મના સાગર સમાન અગાધ વારસાના વિચારોને આગમ અને અન્ય પૂર્વાચાર્યોના ગ્રંથોનું પરિશીલન કરવું આવશ્યક છે. તે વગર આ માર્ગના ચરમ સત્યને પામી શકાય નહિ.
શ્રી યશોવિજયજી ઉપા. જણાવે છે કે વિધિ શુદ્ધ પંચાચારનું પાલન એ અધ્યાત્મ છે. આ વ્યવહારથી વ્યવહાર અધ્યાત્મ છે. અને તેનાથી ઉત્પન્ન થતાં આત્મ પરિણામ તે નિશ્ચય અધ્યાત્મ છે. જેને સર્વ રીતે આધાર માનીએ તે નિશ્રા કહેવાય અને અંશતઃ ટેકારૂપ માનીએ તે આલંબન કહેવાય છે. આ રીતે વિચારતાં આલંબન અને મિશ્રાની સમજણ મેળવ્યા પછી આત્મ સાધના વિશેની પ્રાથમિક ભૂમિકા પ્રાપ્ત થાય છે.
ધર્મક્રિયા કે ધાર્મિક કહેવાતા માનવીઓએ વિચારવું જોઈએ કે મારા આત્માની મોહદશા કેટલી ઘટી, ઓછી થઈ ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૧૯૭
www.jainelibrary.org