Jain Gita Kavyono Parichay

SR No.: 005257
Original Sutra Author: N/A
Author: Kavin Shah
Publisher: Kusum K Shah Bilimora
Publication Year: 2001
Total Pages: 278
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 246

તે પરાજિત કરી દે છે, પરંતુ જંબુકુમાર પરાજિત થતા નથી. કવિ લખે છે:
જેહને દેખી રવિ ચંદ થંભે, બંભ હરિ હર અચંભે વલંભે. કવણનું ધર્ય રહે તેહ આગે ? જંબૂની ટેક જગિ એક જાગે.
કવિએ ત્યારપછી કામદેવ અને જંબુકુમાર વચ્ચે થયેલા યુદ્ધનું રૂપક પ્રયોજ્યું છે અને એ રૂપકમાં કન્યાઓના અલંકારોમાં કામદેવના વિવિધ શસ્ત્રોનાં રૂપકો પ્રયોજ્યાં છે.
સ્ત્રીની ભ્રમર તે કામદેવનાં બાણ છે, વેણી તે તલવાર છે અને કાનનાં ઝાલ તે સુદર્શન ચક્ર છે. આ તો પારંપારિક રૂપકો છે જે કવિએ પ્રયોજ્યાં છે, પણ કવિએ વધારાનું એક રૂપક પ્રયોજયું છે તે ફાગુકાવ્યોમાં ક્યાંય જોવા મળતું નથી. કવિના સમયમાં બંદૂક આવી ગઈ હતી. બંદૂકમાંથી ગોળી છોડવામાં આવે છે કવિએ રૂપક પ્રયોજયું છે કે નારીએ નાકે જે મોતી પહેરેલું છે તે બંદૂકની ગોળી છે.
નાદિ મોતી તે બંધૂક બાકિ, ગોલિકા તે રહ્યો માનું તાકિ; છૂટી કરિ જંબૂ ધર્મ નહિ લોપે, રહે ઢલતી તે આભરણ રૂપે.
આવાં સ્થૂલ શસ્ત્રોથી જંબુકુમાર પરાજિત નથી થતા. એટલે કામદેવ મોહઅંધકારરૂપી શસ્ત્ર ફેંકે છે, પરંતુ જંબુકુમાર તત્ત્વવિચારરૂપી ઉદ્યોતથી તેનો પણ નાશ કરી નાખે છે. કવિ આ પ્રસંગે બ્રહ્મચર્યનો મહિમા દર્શાવે છે અને બ્રહ્મચર્યની સાધના કરીને કેવી રીતે અડગ રહી શકાય તે બતાવે છે.
કામદેવ કેવી રીતે પરાજિત થઈને ભાગ્યો તેનું નિરૂપણ પણ કવિએ રસિકતાથી કર્યું છે. આઠ કન્યાઓ રૂપી મદનફોજ વિશે કવિ લખે છે :
આઠ તે કામિની ઓરડી, ગોરડી ચોરડી ચિત્ત; મોરડી પરિ મર્દિ માચતી, નાચતી રાચતી ગીત.
જંબુકુમાર આઠે કન્યાઓને તો પોતાની સાથે સંયમના માર્ગે આવવા સમજાવે છે, પરંતુ તે સમયે ઘરમાં સંતાયેલો પ્રભાવ ચોર પણ (પોતાના ૫૦૦ ચોર સાથે) જંબુકુમારની બોધવાણી સાંભળીને સંયમ ગ્રહણ કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. વળી બધાંનાં માતાપિતા પણ દીક્ષા લેવા તૈયાર થઈ જાય છે. એક વ્યક્તિના બ્રહ્મતેજનો કેટલો મોટો પ્રભાવ !
કવિ આ પ્રસંગે બ્રહ્મરૂપ, નિરૂપાધિક આત્મજ્ઞાનની વાત કરે છે જે મોક્ષપંથ તરફ દોરી જાય છે અને મોક્ષ અપાવે છે. કવિએ થોડીક જ પંકિતઓમાં સૂક્ષ્મ તત્ત્વચર્યા, જૈન દર્શન અનુસાર કરી છે જે કદાચ સામાન્ય માણસોને દુર્બોધ લાગે, પણ તત્ત્વના જાણકારને તો એથી વિશેષ આનંદ થાય.
૨૪૧