Page Text
________________
જેહ નિર્બોજ તે મંત્ર જૂઠા, ફલે નહી સામું હુઈ અપુઠા; જેહ મહામંત્ર નવકાર સાધે, તેહ દોય લોક અલવે આરાધે | ૨૦ || રતનતણી જિમ પેટી, ભાર અલ્પ બહુ મૂલ્ય; ચૌદ પૂરવનો સાર છે, મંત્ર એ એહને તુલ્ય | ૨૧ || સકલ સમય અત્યંતર, એ પદ પંચ પ્રમાણ; મહાસુખ ખંધ તે જાણો, ચૂલા સહિત સુજાણ // ૨૨ // પંચ પરમેષ્ઠિ ગુણ ગણ પ્રતીતા, જિન ચિદાનંદ મોજે ઉદિતા; શ્રી યશોવિજય વાચક પ્રણીતા, તેહ એ સાર પરમેષ્ઠિ ગીતા // ૨૩
૪. જ્ઞાનગીતા - વૃધ્ધિવિજય કૃત જ્ઞાન ગીતામાં નારીનો ત્યાગ કરીને બ્રહ્મચર્યના પાલન દ્વારા અધ્યાત્મ માર્ગમાં સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેવો તાત્ત્વિક વિચાર રહેલો છે. અધ્યાત્મ સાધના માટે સ્ત્રીનો ત્યાગ અનિવાર્ય છે. મોહનીય કર્મનો પ્રભાવ ત્યાગી મહાત્માઓને પણ અધ:પતન માર્ગે લઈ જાય છે. એટલે જનસમાજને આત્મ સાધનાના માર્ગ તરફ અભિમુખ થવા માટે આ જ્ઞાન પાયાનું ગણવામાં આવે છે. તેવા ઉદ્દેશથી કવિ વૃદ્ધિવિજયજીએ નારી નરકની ખાણ એ ઉકિતને ચરિતાર્થ કરી અંતે તો બ્રહ્મચર્યને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે.
આ કાવ્યનું શીર્ષક સૂચવે છે તે પ્રમાણે એ બોધાત્મક કૃતિ છે. દૂહા, છંદ અને ફાગુની દેશીમાં એની રચના થઈ હોવાથી અને એમાં કામદેવના પ્રભાવનું નિરૂપણ થયું હોવાથી એને ફાગુકૃતિ તરીકે કદાચ ઓળખાવી શકાય, તો પણ ફાગુકાવ્યના સ્વરૂપની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો એ એની સરહદ પર આવેલી કૃતિ ગણાય. (આ ફાગુકાવ્ય “પ્રાચીન ફાગુસંગ્રહ'માં પ્રકાશિત થયેલું છે.)
મધ્યકાલનાં કેટલાંક ફાગુકાવ્યોનો આશય વસંતવર્ણન અને નારીવર્ણન દ્વારા કામોદીપનનો રહેલો હતો, તો બીજી બાજુ એની સામે પ્રતિકારરૂપે પણ કેટલાંક ફાગુકાવ્યો લખાયાં છે કે જેનો આશય ભાવકને નારીથી વિમુખ કરાવી અધ્યાત્મજ્ઞાન તરફ વાળવાનો હતો. “નારી નિરાસ ફાગ” કે પાર્શ્વનાથ રાજગીતા'ની જેમ “જ્ઞાનગીતા’ નામનું આ ફાગુકાવ્ય પણ એ પ્રકારનું છે.
તપગચ્છના કવિ વૃદ્ધિવિજયે કાવ્યને અંતે પોતાની ગુરુપરંપરા આપી
૭૨ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005257 |
| Book Title | Jain Gita Kavyono Parichay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kavin Shah |
| Publisher | Kusum K Shah Bilimora |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 278 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |