________________
નિશ્ચય થાય છે કે પરમાત્મા એક છે તો આત્મામાં અનેક રૂપતા કેવી રીતે રહેલી છે ?
શ્રી ભગવાને જવાબ આપ્યો કે લોકાલોકાત્મક વસ્તુ દ્રવ્યથી એક છે પણ પર્યાયોની દષ્ટિએ તેમાં અનેકતા છે. એક સત્તારૂપ વસ્તુમાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવથી ઘણા પ્રકારના પર્યાયો ઉદ્ભવે છે. અરિહંતનું અરિહંતપણું અને સિધ્ધોના સિધ્ધત્વમાં ફેર છે તેમ છતાં તેમાં શાશ્વત એક્તા રહેલી છે. આત્મા પણ ક્ષેત્રજ્ઞ અને પરમાત્મા એમ બે પ્રકારના છે પરંતુ દ્રવ્યરૂપે તે એક છે. “અ'કાર એક છે પણ સંવૃત્ત-વિવૃત્ત ભેદોથી ૨૪ પ્રકારનો છે. તેવી રીતે સ્વરૂપથી એક એવા સિદ્ધ જિનેશ્વરમાં અનેકતાનું આરોપણ કરવામાં આવે છે. જેવી રીતે એક સૂર્ય બાર પ્રકારનો માનવામાં આવે છે તેવી રીતે એક અરિહંત ૨૪ તીર્થકરરૂપ પૂજનીય છે.
અધ્યાય - ૨૩
ધ્યાનની આવશ્યકતા શ્રી ગૌતમસ્વામીએ ભગવાનને પૂછયું કે આત્મા અને પરમાત્માની એક્તા છે તો પછી ધ્યાન, દાન અને તપની ક્રિયાઓ શા માટે કરવી જોઈએ ?
શ્રી ભગવાને જવાબ આપ્યો કે આત્મા એ પરમાત્માનું સૂત્ર ડાંગર અને ચોખાના ન્યાયથી એક લાગે છે. ડાંગર થી અંકુરો ફૂટે છે પણ ચોખામાંથી અંકુરો ફૂટતા નથી. તેવી રીતે આત્મા કર્મોથી લેપાયેલો ભ્રમણ કરે છે. પરંતુ પરમાત્મા મુક્ત છે. કર્મથી બંધાયેલો આત્મા જીવ અને કર્મથી મુક્ત આત્મા પરમેશ્વર છે. જેવી રીતે એક ધાતુ થી બીજી ધાતુની શુદ્ધિ થાય છે. ગંગાજળથી સામાન્ય જળની શુદ્ધિ થાય છે તેવી રીતે પરમાત્માના જાપથી રાગદ્વેષ યુક્ત આત્મા શુદ્ધ થાય છે. પરમાત્માના જાપથી એક્તા સિદ્ધ થાય છે. માટે સંસારમાં ધ્યાન, જપ, દાન વગેરેથી પરમાત્માનું અનુસંધાન થાય છે. પરિણામે આવો સાધક નિશ્ચિત ધ્યેયની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે.
૪૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
