Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३३०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
सरिए चक्खुप्फासं हव्यमागच्छइ, तया णं दिवसराई तहेव' तदा खलु इहगतस्य मनुष्यस्य सप्तचत्वारिंशता योजनसहसैर्वाभ्यां च त्रिषष्टाभ्यां योजनशताभ्याम् एकविंशत्या च षष्टिभागै योजनस्य सूर्यश्चक्षुः स्पर्श शीघ्रमागच्छति, तदा खलु दिवसरात्री तथैव ॥ तदासर्वाभ्यन्तरमण्डलसञ्चरणकाले उदयमानः सूयः इहगतस्य मनुष्यस्य, इत्यत्र जातावेकवचनं, तेनास्यायमर्थः-इहगतानां-भरतक्षेत्रगतानां मनुष्याणां सप्तचत्वारिंशता योजनसहस्त्रै भ्यां त्रिपष्टाभ्यां-त्रिषष्टयधिकाभ्यां योजनशताभ्याम् एकविंशत्या च षष्टिभाग योजनस्य ४७२६३४ एतावदृध्वगतः सूर्यश्चक्षुः स्पर्श शीघ्रमागच्छति, ___ अत्राप्युपपत्तिरुच्यते-इह दिवसस्याईन यावन्मानं क्षेत्र व्याप्यते तावति क्षेत्रे उदयमानो व्यवस्थितः सूर्य उपलभ्यते, सर्वाभ्यन्तरे च मण्डले दिवसोऽष्टादशमुहूर्तप्रमाणो भवति, तस्याः नवमुहर्ताः तिष्ठन्ति, एकैकस्मिंश्च मुहर्ने सर्वाभ्यन्तरे मण्डले चारं चरन् सूर्यः पञ्च वीसाए थ सहिभागेहिं जोयणस्स सरिए चक्खुप्फासं हव्यमागच्छइ, तया गं दिवसराइं तहेव' तब यहां पर रहेहुवे मनुष्यको संतालीस हजार दोसो तिरसठ तथा एकयोजनका इकसठिया इक्कीस भाग प्रमाण से सूर्य शीघ्रदृष्टि गोचर होता है, तब दिवसरात्रि का प्रमाण उसी प्रकार से है । कहने का भाव यह है कि सर्वाभ्यन्तर मंडलके संचरणकाल में उदित होता सूर्य इस लोक में स्थित मनुष्यको (मनुष्य शब्द यहां पर जातिवाचक होने से एकवचन कहा है) याने भरतक्षेत्र में स्थित मनुष्यों को सेंतालीस हजार दो सो तिरसठ ४७२६३२० योजन एवं एक योजनका साठिया इक्कीस भाग ऊपर में रहकर दृष्टिगोचर होता है। यहां पर गणितप्रक्रिया को दिखलाते हैं यहां पर आधा दिवस में सूर्य जितने क्षेत्र को व्याप्त करता है उतने क्षेत्र में व्यवस्थित उदित होता सूर्य उपलभ्य होता है, सर्वाभ्यन्तरमंडल में दिवस अठारह मुहूर्तप्रमाण वाला होता है उसका आधा याने अठारह मुहूर्त उसका आधा नव मुहूते होता है, सर्वाभ्यंतरमंडल के एक एक मुहूर्त में गमनकरता हुवा सूर्य दिवसराई तहेव) त्यारे २मडीया २॥ मनुष्योन सुतालीस १२ असे स४ तथा ४
જનના એકસઠિયા એકવીસ ભાગ પ્રમાણુથી સૂર્ય શીઘ દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે રાત દિવસનું પ્રમાણ એ જ પ્રમાણે થાય છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે–સભ્યન્તર મંડળના સંચરણ કાળમાં ઉદય પામતો સૂર્ય આ લોકમાં રહેલા મનુષ્યને (અહીંયાં મનુષ્ય શબ્દ જાતીવાચક હોવાથી એક વચનથી કહેલ છે.) એટલે કે ભરત ક્ષેત્રમાં રહેલા મનુષ્યને સુડતાલીસ હજાર બસ ત્રેસઠ ૪૭૨ ૬૩૨ જન અને એક એજનના સાઠિયા એકવીસ ભાગથી ઊંચે રહીને સૂર્ય દષ્ટિગોચર થાય છે. હવે અહીંયાં ગણિત પ્રકિયા બતાવે છે. અહીંયાં અર્ધા દિવસમાં સૂર્ય જેટલા ક્ષેત્રને વ્યાપ્ત કરે છે. એટલા ક્ષેત્રમાં વ્યવસ્થિત ઉદય થતે સૂર્ય દેખાય છે. સર્વાયંતર મંડળમાં અઢાર મુહુર્ત પ્રમાણને દિવસ હોય છે. તેનું અર્ધા અઢાર મુહૂર્ત અને તેનું અર્ધા નવમુહૂર્ત થાય છે. સર્વાભ્યન્તર મંડળમાં એક
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧
