Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
६५८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्र तद्यथा-खम्भच्छाया-स्तम्भसदृशी छाया (१) रज्जुच्छाया-रज्जुरूपा दुर्बलाकृतिका छाया (२) एवं च प्राकारसदृशी (३) प्रासादसदृशी (४) उद्गमच्छाया-प्रारम्भिणीछाया (५) उच्चत्वच्छाया-ऊर्ध्वमुखीछाया प्रकाश्यस्य वस्तुनश्छायानुप्रकाशकस्य विरुद्धदिशि भवतीति नियमात् प्रकाशकस्योपरितनभागे स्थितस्य प्रकाश्यस्य छाया ऊर्ध्वमुखी प्रसरेत् । इत्थमेव अनुलोमच्छाया, प्रतिलोमच्छायापि, आरम्भिता छाया-प्रारम्भरूपा छाया, समा-एकरूपा छाया, प्रतिहता-गतिरोधिनी छाया, खीलच्छाया-खीलरूपा छाया, पक्षच्छाया-पक्षसदृशी छाया, पूर्वतः-पूर्वस्मिन् दिविभागे उदयात्-सूर्योदयकालात्, पूर्वकण्ठभागोपगता-पूर्वदिगविभागसंलग्ना, तथा च पश्चिमकण्ठभागोपगता-पश्चिमदिगविभागसंलग्नछाया, एवं चानुवादिनी-पुनः पुनः सदृशस्वरूपा छाया साच कियत्याः-कियत्प्रमाणायाः अनुवादिन्या श्छायायाः खलु गोलच्छाया-गोलरूपा-वर्तलाकृतिका च छाया भवति । इत्यं सप्तदशरूप भेद से पचीस प्रकार की छाया होती है। उसी छाया का स्वरूपभेद से नामभेद कहे-जाते हैं जो इस प्रकार से हैं खंभच्छाया-खंभसमानछाया, (१) रज्जुच्छाया-रज्जुरूप दुबेल आकृतिवाली छाया (२) एवं प्राकार समान छाया (३) प्रासाद समान छाया (४) उद्गम छाया-प्रारम्भिणी छाया (५) उच्चत्व छाया माने ऊर्ध्वमुखी छाया प्रकाश्य वस्तु की छाया अनुप्रकाश्य वस्तु की विरुद्ध दिशा में होती है इस नियम से प्रकाश के ऊपर के भाग में रहे हुवे प्रकाश की छाया ऊपर की ओर फैलती है । इसी प्रकार अनुलोम छाया एवं प्रतिलोम छाया भी समजना अरंभिका छाया-प्रारंभरूप छाया, समा-एक रूप छाया, प्रतिहता-गति की रोकने वाली छाया, खीलच्छाया-खीलरूप छाया, पक्षछाया-पक्ष समान छाया, पूर्ववत्-पूर्व दिग्विभाग में उदय से माने सूर्योदय काल से पूर्व कंठभाग में रही हई अर्थात् पूर्वदिग् विभाग में संलग्न छाया, तथा पश्चिम कंठभाग में रही हुई अर्थात् पश्चिम दिग्विभाग में संलग्न छाया, इसी प्रकार अनुवादिनी-पुनः पुनः समानरूप છાયા થાય છે. એજ છાયાના સ્વરૂપભેદથી નામભેદ કહેવામાં આવે છે. જે આ પ્રમાણે છે.–ખંભછાયા-ખંભ સમાન છાયા રજજુછાયા દોરી જેવી દુર્બલ આકૃતિની છાયા, પ્રાકાર જેવી છાયા, પ્રાસાદ જેવી છાયા, ઉદ્ગમછાયા પ્રારંભિણી છાયા, ઉચ્ચત્વ છાયા એટલે કે ઉપર મુખવાળી છાયા, પ્રકાશ્ય વસ્તુની છાયા અનુપ્રકાશ્ય વસ્તુની વિરુદ્ધ દિશામાં થાય છે. તેથી આ નિયમથી પ્રકાશના ઉપરના ભાગમાં રહેલ પ્રકાશની છાયા ઉપરની તરફ ફેલાય છે, એ જ પ્રમાણે અનુલેમ છાયા અને પ્રતિમ છાયા પણ સમજવી. આરંભિકા છાયા, પ્રારંભિકા છાયા, સમાએક રૂપા છાયા, પ્રતિહતા ગતિને રોકવાવાળી છાયા, ખીલછાયા=બીલરૂપ છાયા, પક્ષછાયા=પાંખ જેવી છાયા, પર્વત=પૂર્વ દિશા તરફ ઉદયથી એટલે કે સૂર્યોદયકાળથી પૂર્વકંઠ ભાગમાં રહેલ એટલે કે પૂર્વદિગ્વિભાગમાં રહેલ છાયા અથવા પશ્ચિમ દિશ્વભાગમાં રહેલ છાયા, એજ પ્રમાણે અનુવાદિની વારંવાર સમાનરૂપવાળી છાયા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
