Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
७६२
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
प्रकारेण - केन नक्षत्रेण परिसमाप्यमानाः पौर्णमास्यः ते त्वया आख्याताः - प्रतिपादिता वदेत् कथयेत् । अत्र पौर्णमासी ग्रहणम् अमावास्योपलक्षणं तेन कथं च अमावास्या अपि त्वया आख्याता इत्यपि वदेत्, चान्द्रोमासो द्विविधः अमान्तादमान्तं यावत् चान्द्रमासः, पूर्णिमायां पूर्णचन्द्रो दृश्यते पूर्णचन्द्रेणैव मासस्य पूर्तिरवगम्येति युक्त्या पौर्णान्तोऽपि चान्द्रमासो भवति शास्त्रेऽपि कार्यविशेषे भेदद्वययुक्तस्य चान्द्रमासस्योल्लेखोवर्त्तते तत्र च नक्षत्र योगेन परिसमाप्यमानानां पौर्णमासीनामान्वर्थिक्यः संज्ञा दृश्यन्ते न तथा अमावास्यानां संज्ञाविशेषो दृश्यते, तथापि द्वयो संज्ञां पृच्छामि । एवमुक्ते गौतमे भगवानाह - 'तत्थ इमाओ वारस पुण्णमासिणीओ वारस अमावासाओ पाण्णत्ताओ" तत्र इमाः द्वादश पौर्णमास्यः द्वादश अमावास्याः प्रज्ञप्ताः ॥ तत्र = तासां द्वादशनामधेयानां संज्ञा विशेषानां पौर्णकि नक्षत्रों से परिसमाप्ति होता आप के मत से कही है ? यहां पर पौर्णि मासी पद का ग्रहण उपलक्षण है अतः अमावास्या का भी ग्रहण हो जाता है । अतः पौर्णमासी एवं अमावास्या किन किन नक्षत्रों से समाप्त होती आपने कही है ? इस प्रकार प्रश्न किया है। चांद्रमास दो प्रकार का होता हैअमास से अमास पर्यन्त का चांद्र मास । तथा पूर्णिमा में पूर्ण चन्द्र दृश्यमान होता है एवं पूर्ण चन्द्र से ही मास की पूर्ति होता है इस युक्ति से पौर्णान्त भी चांद्रमास होता है । शास्त्र में भी कार्यविशेष से दो भेद युक्त चांद्रमास का उल्लेख उपलब्ध होता है । उनमें नक्षत्र के योग से समाप्त होने वाली पौर्णमासी की यथार्थ संज्ञा दिखती है, इस प्रकार अमावास्या की कोई संज्ञा दृश्यमान नहीं होती, तथापि दोनों की संज्ञा विषय में पूछता हूं - इस प्रकार श्री गौतमस्वामी के पूछने पर इस के उत्तर में भगवान् कहते हैं - (तत्थ इमाओ बारस पुण्णिमासिणीओ बारस अमावासाओ पण्णत्ताओ) इन पौर्णिमा एवं अमावास्याओं में जाति भेद को लेकर ये वक्ष्यमाण प्रकार वाली बारह पूर्णिमा
પૂર્ણિમા એ પત્તુ ઉપલક્ષણ છે, તેથી અમાવસ્યા પણ ગૃહણ થઈ જાય છે, તેથી પૂર્ણિમા અને અમાસ કયા કયા નક્ષત્રાથી સમાપ્ત થતી આપે કહી છે? ચંદ્રમાસ એ પ્રકારના થાય છે. અમાસથી અમાસ સુધીના ચંદ્રમાસ તથા પૂર્ણિમામાં પૂર્ણ ચંદ્ર દેખાય છે અને પૂર્ણ ચંદ્રથી જ માસની પૂર્તિ થાય છે. આ યુક્તિ પ્રમાણે પૂર્ણિમા પણ ચાંદ્રમાસ થાય છે, શાસ્ત્રોમાં પણ કાવિશેષથી એ ભે યુક્ત ચાંદ્રમાસના ઉલ્લેખ ઉપલબ્ધ થાય છે. તેમાં નક્ષત્રના ચેાગથી સમાપ્ત થવાવાળી પૂર્ણિમાની યથાર્થ સંજ્ઞા દેખાય છે. એ રીતે અમાસની કાઇ સોંજ્ઞા જણાતી નથી. તેા પણ બન્નેની સંજ્ઞાના વિષયમાં હું... પ્રશ્ન કરૂ... छु, आ प्रभाणे श्री गौतमस्वामीना पूछवाथी तेना उत्तरमा भगवान् उहे छे - (तत्थ इमाओ बारस पुण्णिमासिणीओ बारस अमावासाओ पण्णत्ताओ) मा पूर्णिमाओ ने अभास भां જાતિભેદને લઈને વક્ષ્યમાણુ પ્રકારની બાર પૂર્ણિમાએ યથા સંજ્ઞાનું બંધ કરાવનર
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧
