Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशप्तिप्रकाशिका टीका सू० ४३ दशमप्राभृतस्य दशमं प्राभृतप्राभृतम् ९५१ त्यादि गाथाद्वयं युगस्य प्रथमे संवत्सरे श्रावणे मासि बहुलपक्षे प्रतिपदि पौरुषी द्विपदा-पदद्वयप्रमाणा धुवा भवतीति । ततस्तस्याः प्रतिपद आरभ्य प्रतितिथि क्रमेण तावत् वर्द्धते यावत् मासेन-सूर्यमासेन-सौरमासेन सार्द्धत्रिंशदहोरात्रप्रमाणेन चन्द्रमासापेक्षया एकत्रिंशत्तिथिभिरित्यर्थः । चत्वारि अङ्गुलानि वर्द्धन्ते कथमेतत् अवसीयत इत्युच्यते चेदुच्यते-यथा मासेन-सौरमासेन-सार्द्धत्रिंशदहोरात्रप्रमाणेन एकत्रिंशत्तिथ्यात्मकेनेत्युक्तं भवेत् । अतएवाह-'एकतीसे' इत्यादि । यतोहि एकस्यां तिथौ चत्वार एकत्रिंशद भागा वर्द्धन्ते । एतच्च पूर्वमेव विस्तरतो भावितमेव । परिपूर्णेतु दक्षिणायने वृद्धिः परिपूर्णानि चत्वारि पदानि । ततो मासेन-सपूर्वमासेन-साद्धत्रिंशदहोरात्रप्रमाणेन एकत्रिंशत्तिथ्यात्मकेनेत्युक्तं भवेत् । तदेवमुक्ता वृद्धिः सम्प्रति हानिमाह-'उत्तरे' इत्यादि, इत्यादि दो गाथा द्वारा यह कहा है की युग के प्रथम संवत्सर में श्रावणमास के कृष्ण पक्ष के प्रतिपदा में दो पाद प्रमाणवाली पौरुषो निश्चित होती है। उसको प्रतिपद से आरम्भ कर के प्रत्येक तिथि के क्रम से तावत्पर्यन्त बढते है यावत् सौरमास के साडे तीस अहोरात्र प्रमाण से चन्द्रमास की अपेक्षा से इकतीस तिथि में चार अंगुल की वृद्धि होती है। यह किस प्रकार से होता है ? इसके बारे में कहते हैं-जिस प्रकार सूर्यमास से साडे तीस अहोरात्र प्रमाण से इकतीस तिथि इस प्रकार कह सके अतएव (एकतीसे) इत्यादि कहा है, जैसे की एक तिथि में इकतीसिया चार भाग बढता है, यह पहले विस्तारपूर्वक कह ही दिया है, दक्षिणायन में परिपूर्ण चार पद की वृद्धि होती है । तो साडे तीस अहोरात्र प्रमाणवाला अथवा इकतीस तिथ्यात्मक से समज लेवें। इस प्रकार वृद्धि विषय में कथन किया। अब हानि के विषय में कहते हैं(उत्तरे) इत्यादि युग के प्रथम संवत्सर में माघ मास के कृष्ण पक्ष में सप्तमी थाय छ तेनु नि३५ ४२वामां आवे छे. (सावणे) त्याहि ॥ २२ सेम धु છે કે-યુગના પહેલા સંવત્સરમાં શ્રાવણમાસના કૃષ્ણ પક્ષની એકમે પાદ પ્રમાણુવાળી પિરુષી નિશ્ચિત હોય છે. તેને એકમથી આરંભ કરીને દરેક તિથિના ક્રમથી એટલા સુધી વધે છે કે જ્યાં સુધી સૌરમાસના સાડત્રીસ અહોરાત્ર પ્રમાણથી ચન્દ્રમાસની અપેક્ષાથી એકત્રીસ તિથિમાં ચાર આંગળની વૃદ્ધિ થાય છે. આ કેવી રીતે થાય છે? તેના સંબંધમાં કહે છે. જે પ્રમાણે સૂર્યમાસથી સાડાત્રીસ અહોરાત્ર પ્રમાણુથી એકત્રીસ તિથી એ રીતે
ही शाय तेथी (एकतीसे) त्या उस छे. रेभ तिथिमा त्रीसिया या भाग વધે છે એ પહેલા સવિસ્તર રીતે કહી બતાવેલ છે. દક્ષિણાયન પુરૂં થાય ત્યારે પુરેપુરા ચાર પાદની વૃદ્ધિ થાય છે. તે સાડાત્રીશ અહોરાત્ર પ્રમાણુવાળા અથવા એકત્રીસ તિથિના કથનથી સમજી લેવું આ પ્રમાણે આ વૃદ્ધિ વિષે કથન કરેલ છે. હવે હાનીના સંબંધમાં કહેવામાં આવે છે. (ઉત્તર) ઈત્યાદિ યુગના પહેલા સંવત્સરમાં માઘ માસના કૃષ્ણ પક્ષમાં
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
