Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 999

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ४५ दशमप्राभृतस्य दशमं प्राभृतप्राभृतम्
९८७
८७८४
८७८४
युताः - स्वकमण्डलान्तरिकाः स्वस्वमण्डलविष्कम्भपरिमाणसहितस्वस्वमण्डलान्तरिका रूपा इत्यर्थः भवन्ति स्वकाष्ठातः - स्वस्वविकम्पयोग्यक्षेत्रपरिमाणस्य स्वकमण्डलैः - स्वस्वमण्डलसंख्यया भागे हृते यल्लब्धं तावत् परिमाणास्ते स्वविकम्पाः - स्वस्वविकम्पा भवन्तीत्यर्थः । तथाहि - सूर्यस्य विकम्पक्षेत्रकाष्ठा खलु पञ्चयोजनशतानि दशोत्तराणि ५१० इत्यस्योपपत्तिरत्रैव सूत्रे पूर्व प्रतिपादितैव । तान्येकषष्टिभागहरणार्थ मे कषष्ट्या गुण्यन्ते ५१० x ६१= ३१११० जातानि एकत्रिंशत् सहस्राणि शतमेकं दशोत्तरं ३१११० । सूर्यस्य मण्डलानि विकम्पक्षेत्रे त्र्यशीत्यधिकं शतं = १८३, ततो योजनानयनार्थं त्र्यशीत्यधिकं मण्डलशतम् एकषष्ट्या गुण्यते = १८३ x ६१ = १११६३ जातान्येकादशसहस्राणि शतमेकं त्रिषष्टयधिकं = १११६३ एतेन हरराशिना पूर्वराशेर्भागो हियते तदर्थं न्यासो यथा ३१११० ÷ १११६३ = लब्धे द्वे योजने, शेषमुपरिष्टादुद्धरति सप्ताशीतिः शतानि चतुरशीत्यधिकानि ८७८४ ततः सम्प्रत्येकषष्टिभागा आनेतव्या, इत्यतः शेषराशौ अस्मिन हरांशौ अपने अपने मंडलविष्कंभ परिमाण सहित होते हैं, अपनी काष्ठा से अर्थात् अपने अपने विकम्प योग्यक्षेत्र परिमाण का अपने अपने मंडल की संख्या से भाग करने से जो लब्ध होता है इतने प्रमाण का वह स्वविकम्प होता है । जैसे कि सूर्य के विकम्प क्षेत्रकी काष्ठा पांचसो दस योजन की होती है इस की निष्पत्ति इसी सूत्र में पहले प्रदर्शित की गई है, । उसका इकसठ भाग करने के लिये इकसठ से गुणा करे तो ५१० +६१ = ३१११० इकतीस हजार एकसो दस होते है, विकम्पक्षेत्र में सूर्य के मंडल १८३ एकसो तिरासी होते हैं, उसको योजन करने के लिये एकसो तिरासी मंडल को इकसठ से गुणा करे - १८३ + ६१=१११६३ ग्यारह हजार एकसो तिरसठ होते हैं इस संख्या से पूर्व संख्या जो ३१११० है इस का भाग करे जैसे कि ३१११० ÷ १११६३= तो दो योजन एवं शेष ऊपर में ८७८४ आठ हजार सातसो चौरासी તે કેવી રીતે થાય છે? તે ખતાવે છે. સ્વવિશ્વભયુક્ત એટલેકે ાત પાતાના મંડળ વિશ્વ પરિમાણુ સહિત હૈાય છે. પેાતાની કાષ્ઠાથી અર્થાત્ પોત પોતાના વિકપ યાગ્ય ક્ષેત્ર પરિમાણુના પેાત પેાતાના મંડળની સંખ્યાથી ભાગ કરવાથી જે લબ્ધ થાય છે, એટલા પ્રમાણને તે સ્વવિષ્કભ થાય છે. જેમકે–સૂર્યના વિક પ ક્ષેત્રની કાષ્ડા પાંચસે દસ ચેાજનની હાય છે. આની નિષ્પત્તિ આજ સૂત્રમાં પહેલાં અતાવવામાં આવી ગયેલ છે. તેના એકસઠ ભાગ કરવા માટે એકસને ગુણવાથી પ૧૦+૬૧=૩૧૧૧૦ એકત્રીસ હજાર એકસે ન્રુસ થાય છે. વિક પક્ષેત્રમાં સૂર્યનામડળ ૧૮૩ એકસેસ ત્યાથી હેાય છે. તેના યાજન બનાવવા માટે એકસાત્યાશી મંડળને એકસઠથી ગુણુવા ૧૮૩+૬૧–૧૧૧૬૩ અગ્યાર હજાર એકસેસ ત્રેસઠ થાય છે . આસંખ્યા થી પહેલાંની સંખ્યા કે જે ૩૧૧૧૦ એકત્રીસહજાર એક સાદસની છે. તેના ભાગ કરવા જેમકે-૩૧૧૧૦-૧૧૧૬૩=૨ એ ચેાજન અને શેષ
८७८४
८७८४ २१११६३
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧