Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Previous | Next

Page 811
________________

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ३८ दशमप्राभृतस्य षष्ठं प्राभृतप्राभृतम् पौर्णमासी कति नक्षत्राणि युञ्जन्ति । तावदिति प्राग्वत् णमिति वाक्यालङ्कारे-कति संख्यकानि नक्षत्राणि वैशाखी-वैशाखमासभाविनी पौर्णमासी बुञ्जन्ति-यथायोगं चन्द्रेण सह संयुज्य वैशाखी पौर्णमासी परिणमन्ति । इत्थं गौतमस्य प्रश्नं श्रुत्वा भगवानाह-'ता दोण्णि णक्खत्ता जोएंति तं जहा साती विसाहा य तावत् द्वे नक्षत्रे युङ्क्तः तद्यथा स्वातीविशाखा च । तावदिति प्राग्वत् स्वाती विशाखाख्ये द्वे एव नक्षत्रे चन्द्रेण सह यथायोगं संयुज्य वैशाखी-वैशाखमासभाविनी पौर्णमासी परिसमापयतः । तत्र च शब्दनिवेशात् काञ्चित् वैशाखी पौर्णमासीम् अनुराधा नक्षत्रमपि युनक्ति, एतदनुराधानक्षत्रं विशाखातः परं तिष्ठति विशाखायाः अस्यां पौर्णमास्यां प्रधानता वर्तते, तेन ततः परस्यामेव पौर्णमास्यां तन्नक्षत्रं साक्षादुपात्तं नेहेति तस्यानुषङ्गित्वादितिज्ञेयम् । तत्र प्रथमां वैशाखी पौर्णमासी विशाखानक्षत्रं अष्टसु मुहूर्तेषु एकस्य च मुहूर्तस्य षडविंशति द्वापष्टिभागेषु एकस्य च द्वापष्टिभागस्य षट्पञ्चाशति सप्तषष्टिभागेषु शेषेषु चन्द्रेण सह यथायोगं संयुज्य परिसमापयति, नक्षत्र वैशाखमास भाविनी पूर्णिमा को यथायोग चन्द्र के साथ संयोग करके वैशाख मास की पूर्णिमा को समाप्त करता है ? इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में भगवान् कहते हैं-(ता दोणि णक्खत्ता जोएंति तं जहा-साती विसाहा य) स्वाती एवं विशाखा ये दो नक्षत्र चन्द्र के साथ यथायोग योग करके वैशाखमास भाविनी पूर्णिमा को समाप्त करता है । यहां पर च शब्द का प्रयोग से कोई वैशाखी पूर्णिमा का अनुराधा नक्षत्र भी योग करता है यह अनुराधा नक्षत्र विशाखा नक्षत्र के पर माने पीछे रहता है जिस पूर्णिमा में विशाखानक्षत्र को प्राधान्यता रहे तदनन्तर की पूर्णिमा में वह नक्षत्र साक्षात् आता है यहां पर नहीं, कारण की वह आनुषाङ्गिक रहता है। उसमें पहली वैशाखमासकी पूर्णिमाको विशाखा नक्षत्र आठमुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया छव्वीसभाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया, प्रश्न ४२ छ (ता विसाहिणं पुण्णिम कति णक्खत्ता जोर ति) 21 नक्षत्री वैशामभास ભાવિની પુનમને યથાગ ચંદ્રની સાથે સંગ કરીને વૈશાખ માસની પુનમને સમાપ્ત કરે છે? આ પ્રમાણે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને તેના ઉત્તરમાં ભગવાન કહે છે (ता दोणि णक्खत्ता जोएंति, त जहा साती विसाहा य) स्वाती भने विमाये में નક્ષત્રે ચંદ્રની સાથે યથાયોગ યોગ કરીને વિશાખમાસ ભાવિની પુનમને સમાપ્ત કરે છે, અહીંયાં (૨) શબ્દના પ્રયોગથી કઈ વૈશાખી પુનમનો અનુરાધા નક્ષત્ર પણ ગ કરે છે. આ અનુરાધા નક્ષત્ર વિશાખા નક્ષત્રની પર એટલે કે પાછળ રહે છે. જે પુનમમાં વિશાખા નક્ષત્રનું પ્રાધાન્ય રહે તે પછીની પૂર્ણિમામાં તે નક્ષત્ર સાક્ષાત્ આવે છે. અહીંયાં નહીં કારણકે તે આનુષાંગિક રહે છે. તેમાં પહેલી વૈશાખમાસની પુનમને વિશાખા નક્ષત્ર આઠ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા છવીસ ભાગ તથા બાસઠિયા એક ભાગના
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧


Page Navigation
1 ... 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076