Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ४३ दशमप्राभूतस्य दशमं प्राभृतप्राभृतम् ९४७ प्रतिमासं वृद्धिस्तावदवसेया यावत् पौषो मासः समागच्छेत्, तदनन्तरं प्रतिमासं चतुरङ्गुला हानिर्वक्तव्या, सा च हानिस्तावत् वक्तव्या यावदापाढो मासः समापतेत् । तेनाषाढमासपर्यन्ते द्विपदा पौरुषी भवति । इदं च पौरुषी परिमाणं स्थूलदृशा व्यवहारतः प्रतिपादितं, निश्चयतस्तु सार्दैकस्त्रिंशता अहोरात्रैश्चतुरङ्गुला वृद्धिर्हानिर्वा वेदितव्याः। तथा च निश्चयतः पौरुषीपरिमाणप्रतिपादनार्थ पूर्वाचार्यप्रदर्शिताश्चमाः करणगाथा:-'पव्व पण्णरसगुणे तिहि सहिए पोरिसीए आणयणे । छलसीय सय विभत्ते जं लद्धं तं वियाणाहि ॥१॥ जह होइ विसमलद्धं दक्षिणमयणं ठविजनायव्वं । अह हवइ समं लद्धं नायव्वं उत्तरं अयणं ॥२॥ अयणगए तिहिरासी चतुरगुणे पव्वपायभइयव्वं । जं लद्धमंगुलनिखय वुडी पोरिसीए ॥३॥ दक्खिणबुड्डी दुपया अंगुलयाणं तु होइ नायव्वा । उत्तर अयणे हाणी कायया चउर्हि पाएहिं ॥४॥ सावण बहुल पडिवया दुपया पुण पोरिसी धुवा होइ । चत्तारि अंगुलाई मासेणं वड़ए ततो ॥५॥ इकतीसइभागा तिहिए पुण अंगुलस्स चत्तारि । दक्षिण अयणे बुडी जावउ चत्तारिउ पयाई ॥६॥ उत्तर अयणे हाणी चउहिं पायाहिं जाव दो पाया। एवं तु पोरिसीए बुडिखया हुति नायच्चा ॥७॥ वुड्रो वा हाणी वा जावइया पोरिसीए दिहाउ । तत्तो दिवसगएणं जं लद्धं तं खु अयणगयं ॥८॥ एतासां गाथानां भावार्थरूपाक्रमेण व्याख्या यथाचार अंगुल वृद्धि पौषमास पर्यन्त होती है। तत्पश्चात् प्रतिमास चार अंगुल हानी होती है, वह हानी अषाढ मास पर्यन्त होती है। यह अतः आषाढ मास के अन्त में द्विपदा पौरुषी होती है । अतः आषाढ मास के अन्त में दीपदा पौरुषी होती है। यह पौरुषी का प्रमाण स्थूल दृष्टि से व्यवहार से कहा है, निश्चय से तो साडे तीस अहोरात्र में चार अंगुल की वृद्धि एवं हानी होती है ऐसा समज लेवें तथा च निश्चय नय के मतानुसार पौरुषी का परिमाण के प्रतिपादन के लिये पूर्वाचार्योने (पच्च पन्नरस गुणे तिहि सहिए) इत्यादि आठ गाथाएं कही है जो संस्कृत टीका में संपूर्ण रूप से दी है उसका भावार्थ यहां पर कहा जाता है जो इस प्रकार से हैं-युग પ્રમાણની પૌરૂષી છાયા થાય છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે- આ છાયા દર મહિને ચાર આગળ વધે છે. અને એ રીતે પોષ માસ પર્યન્ત વધતી રહે છે. તે પછી પ્રતિમાસ ચાર આંગળ ઘટે છે. આ હાની અર્થાત્ ઘટ અષાઢ માસ પર્યક્ત થાય છે. તેથી અષાઢ માસના અંતમાં દ્વિપદા પૌરૂષી થાય છે. આ પરિપીનું પ્રમાણ સ્થૂળ દષ્ટિથી વ્યવહારથી કહેલ છે. નિશ્ચયથીત સાડત્રીસ અહેરાત્રીમાં ચાર આંગળની વૃદ્ધિ અને હાની થાય છે. તેમ સમજવું. તથા નિશ્ચયનયનામત પ્રમાણે પરૂષીના પ્રમાણુનું પ્રતિપાદન કરવા માટે पूर्वाया ये (पवपण्णरसगुणे तिहि सहिए) विगेरे ४२थी 15 था। उस छे. જે સંસ્કૃત ટીકામાં સંપૂર્ણ પણાથી ઉદ્દધૃત કરેલ છે. તેને ભાવાર્થ અહીંયાં કહેવામાં આવે છે જે આ પ્રમાણે છે. યુગમાં જે પર્વનું જે તિથિમાં પૌરૂષીનું પરિમાણ જાણવું
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્રઃ ૧
