Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७६८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे वक्ष्यमाणस्वरूपम् अवधार्यते-तत् प्रथमतया स्थाप्यते-इत्यवधार्यों ध्रुवकराशिः तमवधारितं ध्रुवकराशिं कुत्रचित् पट्टिकादौ स्थापयित्वा चतुर्विंशत्यधिकेन पर्वशतेन संगुणयेत् अथात्र किं प्रमाणोऽसौ अवधार्यों राशिरिति जिज्ञासा निवृत्यर्थमाह-'छावट्ठी' गाहा षट्षष्टि मुहू
स्तिथा एकस्य च मुहूर्तस्य परिपूर्णाः पञ्च द्वापष्टिभागा एकस्य च द्वापष्टिभागस्यैकः सप्तपष्ठितमोभागः एतावत् प्रमाणोऽवधार्यराशिः कथमेतावत् प्रमाणस्यास्योत्पत्तिरिति चेत् ? अत्रोच्यते अनुपातो यथा यदि चतुर्विंशत्यधिकेन पर्वशतेन पञ्चसूर्यनक्षत्रपर्यायाः लभ्यते तदा द्वाभ्यां पर्वाभ्यां किं स्यादिति राशित्रयस्य स्थापना यथा १२४।५।२। अत्रान्त्येन राशिना द्विकलक्षणेन मध्यो राशिः पञ्चलक्षणो गुण्यते तदा ५४२=१० जाता दश एतेषां चतुर्विंशत्यधिकेनशते यदि भागहरणं क्रियते तदात्र भाज्यहारयो भ्यिामपवर्त्तनेन हरकरे इस प्रकार अवधारित ध्रुवराशी होती है उस अवधारित ध्रुवराशि को कोई पट्टिका या कागज विगैरह में स्थापित कर के एकसो चोवोस पर्व से उनको गुणा करे। यहां पर यह अवधार्य राशि किस प्रमाण वाली होती है ? इस जिज्ञासा निवृत्ति के लिये कहते हैं-(छावट्ठी) इत्यादि छियासठ मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का परिपूर्ण बासठिया पांच भाग तथा एक बासठिया भाग का एक सरसठवां भाग इतना प्रमाणवाली अवधार्य राशि होती है । इतना प्रमाणवाली किस प्रकार से होती है। इसके लिये कहते हैं-इसका समाधान इस प्रकार से हैं-जो एकसो चोवीस पर्व संख्या से पांच सूर्य नक्षत्र का पर्याय लभ्य होते हों तो दो पर्व से कितना हो इसको जानने के लिये तीन राशि की स्थापना करनी चाहिये जैसे कि-१२४।५।२। इन तीन राशि में अन्त्य राशि जो दो है उन से मध्यराशि पांच को गुणा करे तो ५४२=१० दस होता है इन दससे १२४ एकसो चोविस से जो भाग करे तो भाज्य एवं હોય તેની સંખ્યા પહેલા સ્થાપિત કરવી આ રીતે અવધારિત ધ્રુવ રાશી થાય છે. એ અવધારિત ધ્રુવ રાશીને કઈ પાટી કે કાગળ ઉપર સ્થાપિત કરીને એક ચોવીસ પર્વથી તેને ગુણાકાર કરે.
અહીંયાં તે અવધાર્ય શશી કેવી રીતના પ્રમાણની હોય છે, તે જીજ્ઞાસા નિવૃત્તિ भाटे ४ छ (छावद्वी) त्या छ। भुत तथा मे मुडूतना पु२॥ मासाच्या पाय भास આટલા પ્રમાણની અવધાર્થ રાશી હોય છે. આટલા પ્રમાણની કઈ રીતે થાય છે. તે માટેનું સમાધાન આ રીતે છે. જે એક ચોવીસ ૫ર્વ સંખ્યાથી પાંચ સૂર્યનક્ષત્ર પર્યાયને લાભ થાય તે બે પર્વથી કેટલા પર્વ થાય તે જાણવા માટે ત્રણ રાશીની સ્થાપના કરવી જોઈએ. જેમકે-૧૨૪/૫-૨ આ ત્રણ ચાર્લીમાં છેલી રાશી જે બે છે તેનાથી વચલી રાશી પાંચને ગણે તો પર=૧૦ દસ આવે છે. આ દસથી ૧૨૪ એકસે ચોવીસને જો ભાગ કરવામાં આવે તે ભાજ્ય અને હારક બેમાંથી અપર્વતના કરવાથી હરસ્થાનમાં બાસઠ તથા ભાજ્ય
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
