Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यइतिप्रकाशिका टीका सू० ३६ दशमप्राभृतस्य चतुर्थ प्राभृतप्राभृतम्
७२३
सार्द्धमुषित्वा योगमनुपरिवर्त्तयति - पश्चाद् योगं : विनिमयति ततश्च योगमनुपरिवर्त्य - यावद् योगमनुविनिमय्य पुनः सायं द्वितीयदिवसस्य सायंतने - सान्ध्ये समये - दिवसस्य कतितमे पश्चाद्भागे - सूर्यास्तासन्नोभयमिलितत्रिनाडी प्रमिते काले तं स्वात्मना सार्द्ध निवसन्तं चन्द्रं भरण्याः समर्पयति, सम्बन्धसामान्ये पष्ठीत्वात् भरणीनक्षत्राय चन्द्रं समर्पयति, अश्निी नक्षत्रमिति तस्य तात्पर्यार्थः ।
प्रायः परिस्फुटनक्षत्रमण्डलावलोकनसमय इति सायं शब्दस्य तात्पर्यार्थः, तेनेदं भरणी नक्षत्रमुक्तयुक्त्या रात्रौ चन्द्रेण सह योगमुपैति ततो नक्तंभागमित्यवसेयं, तथाचाह - 'ता भरणी खलु णक्खत्ते णत्तंभागे अडक्खेत्ते पण्णरसमुहुत्ते तप्पढमयाए सायं चंदेण सद्धिं जोयं जोएंति, णो लभइ अवरं दिवसं' तावद् भरणी नक्षत्रं खलु नक्तंभागम् अपार्द्धक्षेत्रं पञ्चदशमुहूर्त्त तत्प्रथमतया सायं चन्द्रेण सार्द्धं योगं युनक्ति, न लभते अपरं दिवरात्री संपूर्ण तथा दूसरा दिवस पूरा चन्द्र के साथ रहता है । इस प्रकार युक्त होकर माने इतना काल चन्द्र के साथ रहकर योगका अनुपरिवर्तन करता है अर्थात् योगका विनिमय करता है । इस प्रकार योग का विनिमय करके सायं काल अर्थात् दूसरे दिवस के सांज के समय में माने दिवस के कितनेक पश्चाद्भाग में अर्थात् सूर्यास्त के समीपस्थ उभय बाजु मिलित त्रिनाडी प्रमित काल में अपने साथ निवास करते उस चन्द्र को भरणी नक्षत्रको समर्पित करता है । अर्थात् अश्विनी नक्षत्र भरणी नक्षत्र को चंद्र समर्पित करता है । सायं शब्दका तात्पर्यार्थ यह है कि स्पष्टरूपसे नक्षत्र मण्डल के अवलोकन समय अतः यह भरणीनक्षत्र उक्त युक्ति से रात्रि में चन्द्र के साथ योग प्राप्त करता है अतएव नतंभाग समज लेवें । और भी कहते हैं(ता भरणी खलु णक्खते णत्तं भागे अवदुक्खेत्ते पण्णरसमुहुत्ते तप्पढमया सायं चंदे सद्धिं जोयं जोएंति, णों लभइ अपरं दिवस) भरणा
દિવસ ચંદ્રની સાથે રહે છે. આ પ્રમાણે યુક્ત થઇને અર્થાત્ એટલેા કાળ ચંદ્રની સાથે રહીને ચેગનું અનુપરીવર્તન કરે છે, એટલે કે ચેગના વિનિમયકરે છે. આ રીતે યોગને વિનિમય કરીને સાંજના સમયે એટલે કે ખીજા દિવસની સાંજે અર્થાત્ દિવસના કેટલાક પશ્ચાત્ ભાગમાં અર્થાત્ સૂર્યાસ્તના સમીપસ્થ અને માજુની મળેલ ત્રિનાડી પ્રમાણવાળા કાળમાં પેાતાની સાથે નિવાસ કરતાં એ ચંદ્રને ભરણી નક્ષત્રને સમર્પિત કરે છે. અર્થાત્ અશ્વિની નક્ષત્ર ભરણી નક્ષત્રને ચંદ્ર સમર્પિત કરે છે, સાય' શબ્દનું તાત્પ એ છે કેસ્પષ્ટપણાથી નક્ષત્રમંડળના અવલેાકનના સમય તેથી આ ભરણી નક્ષત્ર ઉક્ત કથન પ્રમાણે રાત્રે ચંદ્રની સાથે ચેાગ પ્રાપ્ત કરે છે તેથી નક્ત ભાગ સમજવું ખીજું પણ કહે છે(ता भरणी खलु णक्खत्ते णत्तंभागे अवड्ढक्खेते पण्णरसमुहुत्ते तप्पढमयार सायं चंदेण
जोय जोति, णो लभइ अबर दिवस) लराणी नक्षत्रने समर्पण अर्या पछी लरशी
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧
