Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४४६
सूर्यप्रसूतिसूत्रे
प्रज्ञप्तिग्रन्थाद् विशेषेणावसेयम् तत्र जम्बूद्वीपे यदा खलु सूर्यः सर्वाभ्यन्तरं मण्डलमुपसंक्रम्य चारं चरति तदा खलु तापक्षेत्रसंस्थितिः ऊर्ध्वमुखकलम्बुका पुष्पसदृशी भवति, कलम्बुकापुष्पं-कदम्बकापुष्पं-कदम्बपुष्पं - नालिकापुष्पं, तस्येव संस्थितं संस्थानं यस्याः सा ऊर्ध्वमुखकम्बुका पुष्पसंस्थिति स्तापक्षेत्रसंस्थितिः, सा च कथं भूता इत्यत आहअन्तः - मेरुदिशि 'संकुडा' संकुचिता किंश्चिदम्लाना, वहि:- लवणसमुद्रदिशि, विस्तृताप्रफुल्लमाना - विस्तृतप्रकाशा, अन्तः - मेरुदिशि - उत्तरभागे वृत्ता- वलयाकारा- वृत्तार्द्धवलयाकारा, सर्वतो वृत्तमेरुगतान् त्रीन् द्वौ वा दशभागानभिव्याप्य तथा व्यवस्थितत्वादिति भावः, से सुनो यह समीपस्थ जम्बूद्वीप नाम का द्वीप है यह जम्बूद्वीप सभी द्वीप समुद्रों का परिक्षेप माने परिधि रूप से वर्तमान कहा है । यह जम्बूद्वीप संबंधी वाक्य जम्बूद्रीपप्रज्ञप्ति नामक सूत्र से विशेष प्रकार से समझ लेवें । उस जम्बूद्वीप में जब सूर्य सर्वाभ्यन्तरमंडल में उपसंक्रमण करके गमन करता है तब तापक्षेत्र की संस्थिति ऊर्ध्वमुख कलंबुका पुष्प के समान होती है । कलम्बुका पुष्प कदंबवृक्ष के पुष्प को कहते हैं उसके संस्थान के समान संस्थिति जिसकी हो वह ऊर्ध्वमुख कलम्बुका पुष्पसंस्थिति है इस प्रकार की तापक्षेत्र की संस्थिति कही है । वह किस प्रकार से होती है सो कहते हैं अंदर माने मेरु कि तरफ की दिशा में 'संकुडा' संकुचित माने कुछ म्लान बाहर माने लवण समुद्र की दिशा में विस्तृत माने प्रफुल्लमान यानी विस्तृत प्रकाश वाला अंदर मेरु की दिशा में माने उत्तर भाग में वृत्त अर्थात् वलयाकार यानी अर्द्धवृत्त वलय के समान आकारवाला, सर्वतः मेरु का तीन, दो या दस भाग को व्याप्त होकर माने उस प्रकार व्यवस्थित होता है । पुनः बाहर माने ૫માં રહેલ જ ખૂદ્રીપ નામના દ્વીપ છે, આ જંબૂદ્દીપ બધા જ દ્વીપ સમુદ્રોના પરિક્ષેપ એટલે કે પિષિરૂપથી રહેલ કહ્યો છે. આ જમૂદ્રીપ સબંધી વાકય જમૂદ્દીપપ્રજ્ઞપ્તિ નામના સૂત્રમાં વિશેષતાથી કહેલ છે તે ત્યાંથી સમજી લેવું. એ જમૂદ્રીપમાં જ્યારે સૂ સર્વાભ્યન્તરમડળમાં ઉપસ’ક્રમણ કરીને ગમન કરે છે, ત્યારે તાપક્ષેત્રની સસ્થિતિ - મુખ કલબુકા પુષ્પની જેમ હાય છે. કલ`બુકા પુષ્પ કદંબ વૃક્ષના પુષ્પને કહે છે. તેના સંસ્થાનની સરખી સસ્થિતિ જેની હાય તે મુખકલ બુકા પુષ્પસ સ્થિતિ છે. આવા પ્રકારની તાપક્ષેત્રની સંસ્થિતિ કહેલ છે, એ કેવી રીતે થાય છે? તે કહે છે-અંદર એટલે
भे३ पर्वतनी हिशाभां (संकुडा) अर्थात् सङ्कुचित अर्थात् ४ सान भने महार એટલે કે લવણુસમુદ્રની દિશામાં વિસ્તારયુક્ત એટલે કે પ્રફુલ્લ-વિકસેલ અર્થાત્ ફેલાયેલ પ્રકાશવાળી તથા અંદર મેરૂ પર્યંતની દિશામાં એટલે કે ઉત્તર ભાગમાં વૃત્ત એટલે કે વલયાકાર અર્થાત્ અ ગાળ વલયના સરખા આકારવાળા મેની બધી તરફ ત્રણ, બે અને દસમા ભાગને વ્યાપ્ત કરીને રહે છે. અર્થાત્ એ પ્રકારે વ્યવસ્થિત થાય છે, ક્રીથી મહાર
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧
