Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
४५८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे यदि पुनर्न प्रतिस्खल्यते तदा मेरोः सर्वमध्यभागगतं प्रदेशम् अवधीकृत्य आयामतो जम्बूद्वीपस्य पञ्चाशतं योजनसहस्राणि प्रकाश येत् अतएवेत्थं जम्बूद्वीपस्य पञ्चाशतं योजनसहस्राणि प्रकाश्यानि सम्भाव्य सर्वाभ्यन्तरेऽपि मण्डले वर्तमाने सूर्ये तापक्षेत्रस्य आयामप्रमाणं त्र्यशीति योजनसहस्राणि त्रयस्त्रिंशदधिकानि त्रीणि शतानि योजनस्य त्रिभागश्चेति ८३३३३३ इत्युक्तं श्रीपादलिप्तमरिभिज्योतिष्करण्डमूलटीकायामिति । युक्तं
चैतत्संभावनया तापक्षेत्रायामपरिमाणम् । अन्यथा जम्बूद्वीपमध्ये तापक्षेत्रस्य पञ्चचत्वारिंशत् सहस्रमात्रपरिमाणाभ्युपगमे यथा सूर्यो बहिनिष्क्रामति तथा तत् प्रतिबद्धं तापक्षेत्रमपि बहिनिष्क्रामेत् । ततो यदा सूर्यः सर्वबाह्य मण्डलमुपसंक्रम्य चारं चरति तदा सर्वथा मन्दरसमीपे प्रकाशो न प्राप्नोति, अथ च तदापि तत्र मन्दरपरिरयपरिक्षेपेण विशेषपरिअन्दर की तरफ प्रवेश करती मेरु से प्रतिस्खलित होती है माने रुक जाती है जो रुकावट न हो तो मेरु के मध्यगत सभी भागों को अवधी कर के आयाम से जम्बूद्वीप का पचासहजार योजन प्रदेश को प्रकाशित करे अतएव इस प्रकार जम्बूद्वीप का पचासहजार योजन प्रकाशित करने की संभावना कर के सर्वाभ्यन्तर मंडल में भी वर्तमान सूर्य के तापक्षेत्र का आयाम का प्रमाण तिरासी हजार तीनसो तेतीस ८३३३३ योजन एवं एक योजन का एक तृतीयांश भाग होता है इस प्रकार श्रीपादलिप्त सूरिने ज्योतिष्करंड नामक ग्रन्थ की मूल टीका में कहा है । तापत्र का आयाम परिमाण की संभावना से युक्त है, अन्यथा जम्बूद्वीप के मध्य में तापक्षेत्र का पैंतालीस हजार मात्र परिमाण मिलने पर जैसा सूर्य बाहर निकलता है उसी प्रकार उस से प्रतिबद्ध तापक्षेत्र भी बाहर निकलता है तत्पश्चात् जब सूर्य सर्वबाह्य मंडल में जाकर के गति करता है तब सर्वथा मंदरपर्वत के समीप में प्रकाश नहीं होता है । अतः આઠસે તેત્રીસ જન તથા એક એજનના એક તૃતીયાંશ ભાગ થાય છે, અહીંયાં સર્વાવ્યંતરમંડળમાં વર્તમાન સૂર્યની ગ્લેશ્યા અંદરની તરફ પ્રવેશ કરતી મેરૂથી પ્રતિરૂદ્ધ થાય છે અર્થાત કાઈ જાય છે. જે રૂકાવટ ન હોય તો મેરૂની મધ્ય બધા ભાગોને અવધિરૂપ કરીને આયામથી જંબૂદ્વીપના પચાસ હજાર જન પ્રદેશને પ્રકાશવાળો કરે તેથી આ રીતે જ બૂદ્વીપને પચાસ હજાર યોજન પ્રકાશિત કરવાની સંભાવના કરીને સર્વાયંતરમંડળમાં પણ વર્તમાન સૂર્યના તાપક્ષેત્રના આયામનું પ્રમાણ વ્યાશી હજાર ત્રણસે તેત્રીસ ૮૩૩૩૩ જન તથા એક એજનના એક તૃતીયાંશ ભાગ થાય છે, આ પ્રમાણે શ્રીપાદ સૂરિએ તિષ્કરંડ નામના ગ્રન્થની મૂલ ટીકામાં કહ્યું છે, તાપક્ષેત્ર આયામના પરિમાણુની સંભાવનાથી યુક્ત છે, અથવા જંબુદ્વીપની મધ્યમાં તાપક્ષેત્રનું પિસ્તાલીસ હજાર માત્ર પરિમાણ મળવાથી જેમ સૂર્ય બહાર નીકળે છે એજ પ્રમાણે તેનાથી પ્રતિબદ્ધ તાપક્ષેત્ર પણ બહાર નીકળે છે, તે પછી જ્યારે સૂર્ય સર્વબાહામંડળમાં જઈને ગતિ કરે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
