Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशनिप्रकाशिका टीका सू० २३ द्वितीयमाभृते तृतीयं प्राभृतप्राभृतम् योजनसहस्राणि त्रीणि च पश्चोत्तराणि योजनशतानि पञ्चदश च षष्टिभागान् योजनस्य एकैकेन मुहूर्तेन गच्छति ।। तावत्-तत्र मुहूर्तगतिविचारे यदा खलु सूर्यः सर्वबाह्य मण्डलमुपसंक्रम्य-सर्वबाह्यमण्डलमादाय चारं चरति-तन्मण्डले भ्रमति, तदा खलु-इति निश्चित पञ्च पञ्च योजनसहस्राणि, पञ्चोत्तराणि त्रीणि योजनशतानि पञ्चदश च पष्टिभागान् योजनस्य-५३०५० एतन्मितेन योजनेन एकैकेन मुहूर्तेन-प्रतिमुहर्त्तगत्या गच्छति । अत्रापि गणितप्रक्रिया यथा___ अस्मिन् सर्वबाह्ये मण्डले परिरयपरिमाणं ३१८३१५ त्रीणि लक्षाणि अष्टादशसहस्राणि पश्चदशोत्तराणि त्रीणि योजनशतानीत्यस्ति, तत एतस्य प्रागुक्तयुक्तिवशात् षष्टया भागे हृते ३१८३१५६०-५३०५ लब्धं यथोक्तमत्र मुहूत्तंगतिपरिमाणम् ।। अथात्रदृष्टिपथप्राप्ततापरिमाणं कथयति यथा-'तया णं इहगयस्स मणुस्सस्स एक्कतीसाए जोयणेहिं अट्टहिं एकतीसेहिं जोयणसएहिं तीसाए य सद्विभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खुप्फासं गच्छइ) जब सूर्य सर्ववाह्यमंडल में उपसंक्रमण कर के गति करता है तब पांच हजार तीनसो पांच योजन एवं एक योजन का साठिया पंद्रह भाग एक एक मुहूर्त में गमन करता है। कहने का भाव यह हैं कि-मुहूर्तगति परिमाण के विषय में जब सूर्य सर्वबाह्यमंडल को प्राप्त करके उस मंडल में परिभ्रमण करता है, तब ५३०५ पांच हजार तीनसो पांच योजन तथा एक योजन का साठिया पंद्रह भाग इतने प्रमाण वाले योजन से एक एक मुहूर्त में प्रतिमुहूर्तगति से गमन करता है, यहां इस विषय की गणितप्रक्रिया इस प्रकार से है-इस सर्वबाह्यमंडल में परिरयपरिभ्रमण ३१८३१५ त्रण लाख अढार हजार व्रणसो पंद्रह है इसको पहले कही गई युक्ति के अनुसार साठ से भाग करे तो ३१८३१५२६०=५३०५० इस प्रकार का यथोक्त मुहूर्तगतिपरिमाण होता है। ___ अब यहां पर दृष्टिपथप्राप्तता का परिमाण कहते हैं-जैसे कि-(तया णं इहगयस्स मणुस्सस्स एकतीसाए जोयणेहिं अहिं एकतीसेहिं जोयणसएहिं Tછરુ) જ્યારે સૂર્ય સર્વબાહ્યમંડળમાં ઉપસિંક્રમણ કરીને ગતિ કરે છે. ત્યારે પાંચ હજાર ત્રણસો પાંચ એજન અને એક એજનના સાઠિયા પંદર ભાગ એક એક મુહૂર્તમાં ગમન કરે છે. કહેવાને ભાવ એ છે કે—મુહૂર્તગતિ પરિમાણના વિષયમાં જ્યારે સૂર્ય સર્વ બાહ્ય મંડળને પ્રાપ્ત કરીને એ મંડળમાં પરિભ્રમણ કરે છે ત્યારે પ૩૦૫ પાંચ હજાર ત્રણસે પાંચ યોજન અને એક એજનના સાઠિયા પંદર ભાગ આટલા પ્રમાણવાળા એજનથી એક એક મુહૂર્તમાં પ્રતિમુહૂર્તગતિથી ગમન કરે છે. અહીંયાં આ વિષયની ગણિત પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે થાય છે, સર્વબાહ્યમંડળમાં પરિચય પરિભ્રમણ ૩૧૮૩૧૫ ત્રણ લાખ અઢાર હજાર ત્રણસે પંદર છે. આને પહેલાં કહેવામાં આવેલ યુક્તિ અનુસાર સાઠથી ભાગે તે ૩૧૮ ૩૧૫-૬ ૦=૫૩૦૫ આ પ્રમાણે યક્ત મુહૂર્તગતિ પરિમાણ આવી જાય છે.
वे माही या टिपथाततार्नु परिभाएर वामां आवे छ.-(तया णं इहगयस्स मणुस्सस्स एकतीसाए जोयणेहि अहिं एगतीसेहि जोयणसएहि तीसाए य सट्ठिभागेहि
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
