Book Title: Visheshavashyak Bhashya Part 03
Author(s): Jinbhadragani Kshamashraman, Chaturvijay
Publisher: Harakchand Bhurabhai Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600164/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstravizAradajainAcAryazrIvijayadharmamUrigurubhyo namaH / es as an ask // arham // zrIyazovijayajainagranthamAlA [28] zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapAdaviracitamvizeSAvazyakabhASyam / ziSyahitAnAmnyA 091 00 00 00 00 00 maladhArizrIhemacandrasUriviracitayA bRhadvRttyA vibhUSitam (tRtIyo vibhAgaH ) rAjadhanyapuranivAsinA zreSThivaryatrikamacandratanujanuSA zrAvakaharagovindena pariSkRtya saMzodhitam / 169 Printed and Published by Shah Harakhchand Bhurabhai at The Dharmabhyudaya Press, Benares City. vIrasaMvat 2438 / For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in Education International For Pessoal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 40 // bRhadvatiH / RSSRICHENCSCRICHECENTRE tadeva 'tassa phala-joga-maMgala-samudAyatthA taheva dArAI' ityAdikAyAM dhuri nirdiSTadvitIyagAthAyAM maGgalarUpaM tRtIyadvAraM parisamApya, caturtha samudAyArthadvAramabhidhAnIyam, iti cetasi nidhAya tAvadidamAha kevalanANaM nandI maMgalamiti ceha prismttaaii| ahuNA sa maMgalattho bhaNNai pagao'Nuoga tti // 837 // kevalajJAnamiha samAptam , tatsamAptau ca nAmAdibhedabhinnA nandI samAptA, tatsamAptau ca maGgalaM parisamAptam / adhunA sa eva maGgalArthaH prakRtAnuyogo bhaNyate / maGgalenA'rthyate- prAptuM sAdhayitumiSyata iti maGgalArtho mngglsaadhyH| athavA, aryate gamyate sAdhyata ityarthaH, maGgalasyArtho maGgalArtho maGgalasAdhyaH, itIhApi sa evArthaH / sa ca kaH ?, prakRto'dhikRto'nuyoga iti / / 837 // nanUktajJAnapaJcakasya madhye katamasya jJAnasyA'yamanuyogaH ?, ityAha'so mainANAINaM kayarassa, suyassa, jaM na sesAI / hoti parAhINAI na ya parabohe samatthAI // 838 // pAeNa parAhINaM dIvo vva parappabohayaM jaM ca / suyanANaM teNa parappabohaNatthaM tadaNuogo // 839 // sa prakRtAnuyogaH pUrvoktamatyAdijJAnapaJcakasya madhye katarasya jJAnasya ?, iti prazne satyAha- zrutasya zrutajJAnasyetyarthaH, yad yasmAd na zeSajJAnAni parAdhInAni gurvAyattAni bhavanti, kintvAvaraNakSaya-kSayopazamAbhyAM svata eva jAyante / anuyogazca vyAkhyAnarUpaH parAyattasyaiva bhavati, zrutameva ca prAyaH parAdhInam , na zeSajJAnAni / pratyekabuddhAdInAM zrutasya svayameva bhAvAt tavyavacchedArtha pAyograhaNam / kiJca, zrutajJAnameva parapravodhe samartham , mukharatvAt / na zeSajJAnAni, mUkatvAt / idamuktaM bhavati-upadezenaiva paraH prabodhyate, upadezazca zabdenaiva, zabdazca kAraNe kAryopacArAt zrutajJAna evA'ntarbhavati, na zeSajJAneSu; ataH zabdAtmakaM zrutameva paramabodhakam / tathA, 1 gAthA / / 2 kevalajJAnaM nagadI mAlamiti ceha parisamAptAni / adhunA sa maGgalArtho bhaNyate prakRto'nuyoga iti // 837 // 3 sa matijJAnAdInAM katarasya, zrutasya, yad na zeSANi / bhavanti parAdhInAni na ca parabodhe samarthAni // 838 // prAyeNa parAdhInaM dIpa iva paraprabodhakaM yacca / zrutajJAnaM tena paraprabodhanArtha tadanu logaH // 839 / / // 401 // for personal and Private Use arty Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 402 // AvassayANuoga' ityAttaramAha- iha zrutajJAyadaktam- ' Ava pradIpa iva zrutajJAnameva yasmAt sva-parasvarUpaprakAzakam , na zeSajJAnAni / na hi zrutajJAna vihAya svakIya svarUpaM, zeSajJAnacatuSTayasvarUpaM cAnyajjJAnaM parasya prakAzayituM zaknoti / anuyogo'pi paraprabodhanAyaiva pravartate / ataH paraprabodhakatvenA''sannatvAt tasyaiva zrutasyA'nu- 19 | yogaH paraprabodhanArthamArabhyate, na zeSajJAnAnAmiti / / 838 // 839 // atha preryamutthApya pariharanAha so'higao cciya Avassayassa kayarassa kiMttha ciNtaae|tN ciya suyaM ti sAhai suyANuyogAbhihANeNa // 840 // Aha- nanu 'kayappavayaNappaNAmo' ityAdau 'AvassayANuogaM' ityanenA'sAvAvazyakAnuyogo'dhikRta evA''ste, kimatra 'so mainANAINaM kayarassa' ityanayA cintayA kAryam ?- na kiJcidityarthaH / atrottaramAha- iha zrutajJAnasyAnuyoga ityabhidhAnena tadevAvazyakaM zrutavizeSa eva, nAparaM kizcid ghaTAdivastu, iti sAdhayati kathayati / ato nanyAdiSu yaduktam- 'AvazyakasyA'nuyogaM vakSyAmi' iti, tat 'zrutavizeSarUpasyaivaitasya' ityAveditaM bhavatIti // 840 // Aha- yadyevam , 'anuyogaH' iti kaH zabdArthaH ?, ityAhaaNuvayaNamaNuogo suyassa niyaeNa jamabhiheeNaM / vAvAro vA jogo jo'NurUvo'NukUlo vA // 841 // ahavA jamatthao thova-pacchabhAvehiM suyamaNu tassa / abhihie vAvAro jogo teNaM va saMbaMdho // 842 // yat sUtrasya nijenAbhidheyenA'nuyojanamanusaMbandhanamasAvanuyoga ityarthaH / athavA, yo'nurUpo'nukUlo vA ghaTamAnaH saMbadhyamAno vyApAraH pratipAdanalakSaNaH sUtrasya nijArthaviSaye'yamanuyogaH / athavA, yad yasmAdarthato'rthAt sakAzAdaNu sUkSma laghu sUtram , kAbhyAm ?, ityAha- stoka pazcAdbhAvAbhyAM- ekasyApi mUtrasyAnanto'rtha ityarthAt stokatvAt , tathA, prathamamutpAda vyaya-dhrauvyalakSaNaM tIrthakaroktamarthaM cetasi vyavasthApya pazcAdeva sUtraM racayanti gaNadharAH, ityevamarthAt pazcAdbhAvAcca sUtramaNu eveti bhAvaH, tasmAt tasyA'NoH sUtrasya yaH svakIyAbhidheye yogo vyApAraH, tena vA'NunA sUtreNa saha yaH saMvandho yogo'sAvanuyoga iti / / 841 // 842 // so'dhikRta evAvazyakasya katarasya kimatra cintayA / tadeva zrutamiti kathayati zrutAnuyogAbhidhAnena // 840 // 2 gAthA 1 / 3 gAthA 838 // 4 anuvacanamanuyogaH zrutasya niyatena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vA // 8 // athavA padarthataH stoka-pazcAdbhAvAbhyAM zrutamaNu tasya / abhihite vyApArI yogastena vA saMbandhaH // 842 // // 402 // For Personal and Private Use Only wMR.Janeitrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 403 // HIDIDESHIGAMICHIDINCREADERSITERABARmAnAsammarammata kApAyAvara tasmAdAvazyakasyA'nuyoga iti sthite vineyapRcchAm , uttaraM cAha-- Avassayassa jai so tatthaMgAINa aTTha pucchaao| taM hoi suyakkhaMdho ajjhayaNAI ca, na u sesA // 843 // yadyAvazyakasyA'yamanuyogaH, tathA''vazyakaM zrutavizeSaH, tItrAGgAdInyAzrityA'STau pRcchAH saMbhavanti, tadyathA- 'AvassayaM NaM kiM aMgaM, aMgAI suyakkhaMdho, suyakkhaMdhA; ajjhayaNaM, ajjhayaNAI uddeso, uddesA?' iti / atrottaramAha-iha tadAvazyaka SaDadhyayanasamudAyalakSaNazrutaskandhaH, pratyekamadhyayanAni ca paDiti / zeSAH SaT prakArAH pratiSeddhavyAH, asaMbhavitvAditi // 843 // atra prerakaH prAha naNu naMdIvakkhANe bhaNiyamaNaMgaM ihaM kao saMkA? / bhaNNai akae saMkA tassAniyamaM ca dAei // 844 // nanu nandyadhyayane vyAkhyAyamAne ' imaM puNa paTThavaNaM paDucca aMgabAhirassa uddeso, samuddeso, aNuNNA, aNuogo pavattai' ityAdivacanAdAvazyakamaGgavAhyatvAdaGga na bhavatIti bhANitameva, iti kuto'tra zaGkA, yena pRcchA kriyate / atra nirvacanamAha- bhaNyatetrotaram , zrutaskandhAdiviSaye tAvadastyeva zaGkA, tatrA'syArthasyA'nirNItatvAt / atastadviSayAstAvat kartavyA eva pRcchAH / aGgA'naGgarUpatAyAmapi yadA nandyadhyayanamazrutvA vineyaH prathamata evedaM bhRNoti, tadA'kRte nandivyAkhyAne'styeva zaGkA- kimAvazyakamaGgam , tadvAhyaM veti / Aha- nanu nandhadhyayanaM zrutvA tadAvazyakaM zrotavyam , itItyaM kramaH, ataH kathaM nandyadhyayanasya prathamaM vyAkhyAnAkaraNam , yena prastutazaGkA syAt , ityAzaGkayAha- 'tassetyAdi' tasya prathamaM nandivyAkhyAnakaraNasyA'ta evAGgA-'naGgapraznanirNayavacanAdAcAryo'niyamaM darzayati, puruSAdyapekSayA'nyathA'pi nandyAdivyAkhyAnakaraNAditi / / 844 // Aha- nanu maGgalArtha sarveSAmapi zAstrANAmAdau nandivyAkhyAnaM kartavyameva, iti kathaM tadaniyamaH ?, ityAhanANAbhihANamettaM maMgalamiTuM na tIe vakkhANaM / iha~maTThANe jujjai, jaM sA vIsuM suyakkhaMdho // 845 // 1 Avazyakasya yadi sa tatrAgAdInAmaSTa pRcchAH / tad bhavati zrutaskandho'dhyayanAni ca, na tu zeSAH // 843 // 2 ka. ga. 'taccAva' / 3 Avazyaka kimAm , aGgAniH zrutaskandhaH, zrutaskandhAH; adhyayanam, adhyayanAni, pradezaH, uddeshaaH| "manu nandIvyAkhyAne bhaNitamanaGgamiha kutaH zaGkA / bhaNyate'kRte zaGkA tasyAniyamaM ca darzayati // 844 // 5 idaM punaH prasthApanaM pratItyAjabAhyasyoddezaH, samuddezaH, anujJA, anuyogaH prvrtte| 6 jJAnAbhidhAnamAtra maGgalamiSTaM na tasyA vyAkhyAnam / ihA'sthAne yujyate, yat sA viSvak zrutaskandhaH // 845 // 7 ka. 'hasaTThA' / // 403 // JainEducational For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BIJAAAAAA APATIALASP // 404 // jJAnapazcakAbhidhAnamAtrameva zAstrAdau maGgalamiSTa, na tu tasyA nandyAH sarvasyA api zAsvarUpAyA ihA'sthAne vyAkhyAnaM yujyate; yathA hi pathi prasthitemaGgalabhUtadadhi durvA-'kSatAdivastUnAmabhidhAna-darzanAdInyeva maGgalatayA gRdhante, na tu tadbhakSaNa-tadguNazravaNAdInyapi kriyante; tathehApi jJAnotkIrtanamAtrameva maGgalaM yujyate, na tu nandivyAkhyAnam , iha tasyA'sthAnatvAt / na hyAvazyakazAstrArambhe zAstrAntarabhUtAyA nandyA vyAkhyAnaM yujyate, atiprasaGgAt / na ca vaktavyam- sarvazAstrAntarbhUtaiva nandI, yad yasmAt sA viSvak pRthageva zrutaskandhatayA siddhAnte prasiddhA, zrutaskandhatvaM cAsyAH pada-vAkyasamUhAtmakatvenaiva draSTavyam , na svadhyayanakalApAtmaka paribhASitam , ekAdhyayanarUpatvena rUDhatvAditi // 845 // nanu yadi nandivyAkhyAnasyA'sthAnamidam , tarhi kimitItthamAdAveva bhavadbhirjJAnapaJcakaM vistareNa vyAkhyAtam ? iti paurvAparyeNa svavacanavirodhaH, ityAzaGkayAha iha sANuggahamuiyaM na u niyamo'yamahavA'pavAdo'yaM / dAijai kahaNAe kayAi purisAdavekkhAe // 846 // ihAvazyakArambhe yadvistareNa jJAnapaJcakasyAdau vyAkhyAnam , tatsAnugrahaM ziSyAnugrahamAsthAyoditamasmAbhirna punarayaM niyama eva, jJAnotkIrtanamAtrasyaiva niyamena maGgalatayA'bhISTatvAt / athavA, kathanAyAH kathanavidherapavAdo'yaM dazyate, yatheha puruSAdyapekSayA kadAcidutkrameNApi zAstrANi vyAkhyAyante- anyArambhe'nyad vyAkhyAyata iti // 846 // tasmAdAvazyakazrutaskandhasyA'nuyoga iti sthite kimidAnI kartavyam ?, ityAha AvassayasuyakhaMdho nAmaM satthassa tassa je bheyaa| tAI ajjhayaNAI nAso AvassayAINaM // 847 // kajjo piha ppihANaM jahatthamajahatthamatthasuNNaM ti / nAme ceva paricchA gajhaM jai hohii jahatthaM // 848 // iha prastutazAstrasyA''vazyakazrutaskandha iti nAma / tasya cAvazyakasya ye sAmAyikAdayaH SaT bhedAstAnyadhyayanAnyabhidhIyante / 1 gha.cha.'kaM pAri' / 2 gha.cha. 'kamevAdhya' / 3 iha sAnugrahamuditaM na tu niyamo'yamayavA'pavAdo'yam / dazyate kathanAyAH kadAcit puruSAcapekSayA // 846 // Rig04 // 4 ka. 'davikkhA' / 5 Avazyakazrutaskandho nAma zAkhasya tasya ye bhedAH / tAnyadhyayanAni nyAsa AvazyakAmAm // 850 // kaary| pRthak pRthaga yathArthamayadhAdhamarthazUnyAmiti / nAmcaiva parIkSA mAjhaM yadi bhaved yathArtham // 858 // For Pesos and Private Use Only HAHww.jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 405 // ata AvazyakAdipadAnAm-'Avazyakam , zrutaskandhaH, adhyayanam' ityeSAM padAnAM nyAso nikSepaH pRthak pRthak kAryaH / kutaH, ityAha| yasmAddhetoH kizcid nAma tAvad yathArthaM bhavati, yathA dIpaH, dahana ityAdi kizcit tvayathArthaM bhavati, yathA palAzaH, maNDapa ityaadi| aparaM tvarthazUnyaM bhavati, yathA DitthaH, Davittha ityAdi / yathArthaM ca zAstrAbhidhAnamiSyate, tatraiva samudAyArthAvagateH / ato nAmnaiva parIkSA vicAraNA kriyate, tato grAhyamidaM yadi yathArtha syAditi // 847 // 848 // tamevA''vazyakAdinyAsamAha nAmAIo nAso cauviho maMgalassa va sa neo| viSNeoya viseso suttagao, kiMci vucchAmi // 849 // iha tAvadAvazyakasya nAma-sthApanA-dravya-bhAvarUpazcaturvidho nikSepo bhavati, sa cehaiva prAguktamaGgalapadasyeva jJAtavyaH, yazca maGgalanikSepeNa saha vizeSaH sa sUtre'nuyogadvArAdilakSaNe gataH sthito bhaNitaH sUtragato vijnyeyH| kizcitpunastadvizeSa vineyAnugrahArthamahamatrApi / vakSyAmIti // 849 // tatra nAma-sthApane kSuNNatvAd nocyate / dravyAvazyakaM tu dvidhA- AgamataH, noAgamatazca / tatrA''gamataH pAha Agamao davAvAsayaM tamAvAsayaM payaM jassa / sikkhiyamiccAi tayaM tayaNuvautto nigadamANo // 850 // Agamato dravyAvazyakaM bhavati / kaH ?, ityAha- tadAvazyaka nigadan paThan- adhyetA / kathaMbhUtaH 1, tsminnaavshyke'nupyuktH| yasyA'dhyetuH, kim ?, ityAha- yasya tadAvazyakapadaM prathamaM zikSitaM, sthitaM, jitamityAdivizeSaNaviziSTaM bhavati / / 850 // atha tAnyevA'nuyogadvArAdisUtraproktAni zikSitAdivizeSaNAni vyAkhyAnayanAha*sikkhiyamaMtaM nIyaM hiyayammi ThiyaM jiyaM duyaM ei / saMkhiyavaNNAi miyaM parijiyamettukkameNaM pi // 851 // jaha sikkhiyaM sanAmaM taha taM pi tahA ThiyAi nAmasamaM / gurubhaNiyaghosasarisaM gahiyamudattAdao te ya // 852 // PAHARI-TIREMAITHILI- LATRA sAyaparamparA 1 nAmAdiko gyAsazcaturvidho maGgalasyeva sa jJeyaH / vijJeyazca vizeSaH sUtragataH, kizcid vakSyAmi // 849 // 2ka.kha.ga. 'vasvarU' / 3 bhAgamato javyAvAsakamAvAsakaM padaM yasya / zikSitamityAdi tat tadanupayuko nigavan // 450 // zikSitamantaM nItaM hadaye sthitaM jitaM dutameti / saMkhyAsavargAdi mitaM parijitametyutkrameNApi // 851 // pathA zikSitaM svanAsa tathA tadapi tathA sthitAdi nAmasasam / gurubhaNitaghoSasAzaM gRhItamudAsAdayaste ca // 852 // // 405 // Jan Education Internat For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 406 // ne vihINakkharamahiyakkharaM ca voccattharayaNamAla vva / vAiDakkharameyeM baccAsiyavaNNaviNNAsaM // 853 // nakkhaliyamuvalahalaM piva amiliyamasarUvadhaNNamelo vva / voccatthagaMdhamahavA amiliypy-vkkviccheyN||854|| na ya vivihasatthapallavavimissamaTThANacchinnagahiyaM vA / viccAmaliya koliyapAyasakhi bherikaMtha vva // 855 // mattAiniyayamANaM paDippuNNaM chaMdasA'havattheNaM / nAkaMkhAisadosaM puNNamudattAighosehiM // 856 // kaMThoTThavippamukkaM nAvyattaM bAla-mUyabhaNiyaM va / guruvAyaNovayAtaM na coriyaM potthayAo vA // 857 // ihA'nuyogadvArepUktam- "se kiM taM Agamao davyAvassayaM AvassayaM ? / jassa Na AvassayaM ti payaM sikkhiyaM, ThiyaM, jiyaM, miyaM, parijiyaM, nAmasamaM, ghosasamaM, ahINakkharaM, aNacakkharaM, avvAiddhakkharaM, akkhaliyaM, AmiliyaM, aviccAmeliyaM, paDipuNNaM, paDipuNNaghosaM, kaMTho-DhavippamukaM, guruvAyaNovagayaM; se yaM tattha vAyaNAe, pucchaNAe, pariyaTTaNAe, dhammakahAe, ('vartate' ityadhyAhAraH) no aNupehAe (ihA'pi 'vartate' iti zeSaH)" idaM ca mUtraM 'ogamao davvAvAsayaM' ityAdipAguktagAthayA pAyo vyAkhyAtam / zikSitAdIni padAni tvidAnI vyAkhyAyante- tatra zikSitamiti ko'rthaH- antaM nItaM, sarvamadhItamiti / sthitam- hRdi vyavasthitamapracyutamityarthaH / jitam- drutamAgacchati / varNAdibhiH saMkhyAtaM mitam / yadutkrameNA'pyeti- Agacchati, tat sarvato jitaM parijitam / svakIyena nAmnA samaM nAmasamam , yathA svanAma zikSitam , tathA tadapyAvazyakam ; tathA yathaiva svanAma sthitAdivizeSaNaviziSTaM ghaTate sthitaM, jitaM, mitaM, 1 na vihInAkSaramadhikAkSaraM ca vyatyastaratnamAleva / vyAviddhAkSarametad vyatyAsitavarNavinyAsam / / 853 // na skhalitamupalalehalamiva amilitamasarUpadhAnyamela iva / vyatyastagranthamathavA'militapada-vAkyavicchedam // 855 // na ca vividhazAstrapAlavavimizramasthAnacchinnagRhItaM vA / vyatyAneDitaM kolikapAyasamiva bherIkantheva // 855 // mAtrAdiniyatamAna paripUrNa chandasA'thavA'rthena / nA''kAzAdisadoSaM puurnnmudaasaadighossaiH|| 856 // kaNThau-SThavipramuktaM nAvyaktaM bAla-mUkabhaNitamiva / guruvAcanopayAtaM na coritaM pustakAd vA // 857 // 2 gha.cha. 'mevaM va' / 3 gha.cha. 'va na mi' / 4 atha kiM tadAgamato dravyAvazyakamAvazyakam / yasya 'Avazyakam' iti padaM zikSitam , sthitam , jitam , mitam , parijitam , nAmasamam , ghoSasamam , ahInAkSaram , anatyakSaram , avyAviddhAkSaram , askhalitam , amilitam , avyatyAneDitam , paripUrNam , paripUrNaghoSam , kaNThau-SThavipramuktam , guruvAca-10 nopagatam , tadidaM tatra vAcanAyAm , pRcchAyAm , parivartanAyAm , dharmakathAyAm ; no anuprekSAyAm / 5 gAthA 850 / 29- 3GPRSeaseDPRETATERamesERESTHA SeleBODASEAans // 406 // Jan Education intem For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 407|| arorala parijitamityarthaH, evaM tadapyAvazyakaM, ataH svanAmasamamucyate / yad vAcanAcAryAbhihitairudAttA-'nudAtta-svaritalakSaNairghoSaiH sadRzameva gRhItaM tad ghoSasamam / na hInAkSaramahInAkSaram , nApyadhikAkSaram / 'voccatthetyAdi' yathA prAttAbhIrIprotaratnamAlA viparyayanyastarananicayA bhavati, evaM yad vyatyAsitavarNavinyAsaM viSayopanyastavarNasaMtAnamityarthaH, tad vyAviddhAkSaraM, na tathA'vyAviddhAkSaram / idaM varNamAtrApekSaM vivakSyate, na tu pada-cAkyApekSam / pada-vAkyaviparyastasya vakSyamANA'militaviSayatvAditi / upalazakalAkulabhUtalehalamiva yad na skhalati tadaskhalitam / visadRzAnekadhAnyamelakavad yad na milati tadamilitam / athavA, viparyastapada-vAkyagranthaM militam , naivaM yat , tadamilitam / 'amiliyapaya-bakkaviccheyaM ti' athavetyatrApi tRtIyavyAkhyAntarasUcakaH saMbadhyate, amilito'saMmRktaH pada-vAkyavicchedo yatra, tad vAmilitamucyate / avyatyAneDitaM vyAkhyAtumAha- 'na ya vivihetyAdi vividhAni nAnAprakArANyanekAni zAstrANi teSAM pada-vAkyAvayavarUpA | bahavaH pallavAstairvimidaM vyatyAneDitam , athavA, asthAnacchinnagrathitaM vyatyAneDitam , yathA- "prAptarAjyasya rAmasya rAkSasA nidhanaM | gatAH" kolikapAyasavad bherIkanthAvad vA; yathoktarUpaM yad na bhavati tadavyatyAneDitam / paripUrNa dvidhA-sUtrataH, arthatazca / tatra cchandasA cchandaH samAzritya mAtrAdiniyatamAnaM sUtrataH, paripUrNam , yattu nA''kAsAdisadoSaM tadarthataH paripUrNam- yat kriyAdhyAhAraM nApekSate, avyApakam , akhatantraM ca na bhavati tadarthataH paripUrNamiti bhAvaH / / paripUrNaghoSamiti vyAkhyAtumAha- 'puNNamityAdi' udAttAdighoSairyat paripUrNa parAvartanAdikAle uccArayati tat paripUrNaghopam / iha ca zikSAkAle'dhyApakanigaditodAttAdiyopaiH samaM zikSamANasya ghoSasamam , zeSakAle tu parAvartanAdi kurvan yadudAttAdighoSaiH paripUrNamuccArayati, tat paripUrNaghoSam , ityanayorvizeSaH / kaNThau ThavipramuktaM spaSTaM, na tu bAla-mUkabhASitavadavyaktam / guroH sakAzAd vAcanayopayAtamAyAtam , na pustakAdeva coritam- svatantreNaivA'dhItam / vAzabdAt karNAghATakena vA gRhItamiti // 851-857 // atra prerakaH pAhaoMgamao'Nuvautto battA davvaM ti siddhmaavaasN| kiM sikkhiyAisuyaguNavisesaNe phalamihabbhahiyaM // 858 // 1 pa.cha.'prAntAbhI' / 2 Agamato'nupayukto vaktA dravyAmiti siddhamAvazyakam / kiM zikSitAdizrutaguNavizeSaNe phalamihAbhyadhikam // 858 // CER Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HINDIK narama vizeSA0 // 408 // bRhadvRttiH / kahA navAgamato'nupayukto vaktA dravyAvazyakam , ityetAvataiva siddhamAgamato dravyAvazyakam , 'kiM zikSitam , sthitam , jitam' ityAdyAvazyakazrutaguNavizeSaNairihAbhyadhikaM phalam ? iti / / 858 / / atrottaramAhajaha savvadosarahiyaM pi nigadao suttamaNuvauttassa / davvasuyaM, davvAvAsayaM ca taha savvakiriyAo // 859 // uvauttarasa ukkhaliyAiyaM pi suddhassa bhAvao suttaM / sAhai taha kiriyAo savvAo nijaraphalAo // 860 // iha zikSitAdivizeSaNakalApaM kurvannAcArya iti sAdhayati- etat kathayati, iti dvitIyagAthAyAM kriyaa| kiM sAdhayati ?, ityAha- yathA zikSitAdiguNopetatvAt sarvadoSarahitamapi mUtramanupayuktasya nigadato dravyazrutam , vakSyamANadravyAvazyakaM coktasvarUpaM bhavati, tathA, pratyupekSaNa-pramArjane-yAdi kriyA api so anupayuktasya kurvato'ntAmaNidhAnazUnyatvAd dravyakriyAstatphalavikalA bhavanti, 'tathA-tathaiva sAmarthyAdidaM labhyate, upayuktasya tvantaHpraNidhAnayuktasya karaNA'vaiphalyAdikAraNAt kathamapi skhalitAdidoSaduSTamapi mUtraM nigadato bhAvataH zuddhasya tasya bhAvasUtrameva bhavati, tathA, so api pratyupekSaNAdikriyA upayuktasya kurvataH karmanirjarAphalA eva bhavanti / ataH sarveSvapi bhagavaduktAnuSThAneSvantaHpraNidhAne'tiprayatnaH kArya iti // 859 // 860 // iha caadhik-hiinaakssrshrutpaatthe'paaydrshnaarthmudaahrnnaanyaah| ahie kuNAla-kaviNo hINe vijjAharAidiLaMtA / bAlA-urAtibhoyaNa-bhesajavivajaA ubhe|| 861 // akSara-vindvAyadhikasUtrapAThe kuNAlanAmA rAjaputraH, kapizca vAnara udAharaNam / hInAkSarapAThe tu vidyAdharAdayaH / adhika-N hInAkSaralakSaNe tUbhaye bAlA-''turayoratibhojana-bheSajaviparyayo bAlA-''turAtibhojana-bheSajaviparyayo, iti samAsaH- atimAtra hInamAtraM ca bhojanaM yathA bAlasya, bheSajaM tu tathAbhUtaM yathA''turasya doSAya, tathA mUtramapIti bhAvaH // 861 // , yathA sarvadoparahitamapi nigadataH sUtramanupayuktasya / dravyazrutaM dravyAvAsakaM ca tathA sarva kriyaaH|| 859 // upayuktasya tu skhalitAdikamapi zubasya bhAvataH sUtram / kathayati tathA kriyAH sarvA nirjarAphalAH // 860 // 2 adhika kuNAla-kapI hone vidyAdharAdiSTAntAH / bAlA-''turAtibhojana bhaiSajyaviparyayAvubhayasmin // 8 // PRASADAPA Para Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ko'yaM kuNAlanAmA rAjaputra udAharaNam ?, iti tatkathAsUcanAya zlokamAha- 'caMdaguttetyAdi / asyArthaH kathAnakAdavizeSA0 vaseyaH, tccedm||409|| pATalIputranAmanagare mauryavaMzasamudbhavo'zokazrInArma bhUpAlaH / tasya caikasyA rAjhyAH kuNAlanAmA tanayaH samutpannaH / tasya ca bhuktau ujjayinInagarI narapatinA pradattA / tatazca sAtirekASTavArSika tasmin kumAre lekhavAhakenA''gatyA'zokazrIrAjAya niveditam , yathAo etAvati vayasi vartate yussmtputrH| tatazcAntaHpuropaviSTena bhUpatinA svahastenaiva likhitaH kumArAya lekhH| tasya tatra cedamalekhi, yathA 'idAnImadhIyatAM kumaarH| taM ca lekhamasaMvartitameva muktvA zarIracintArthamutthito naranAthaH / tatazcaikayA rAjhyA gRhItvA vAcito'sau lekhaH / cintitaM ca, yathA- mamApi vidyate putraH, kevalaM laghurasau, mahAMzca kuNAlaH, tatastasmin rAjyayogyatAM vibhrati na madIyaputrasya rAjyAvAptiH, tatastathA karomi, yathA kuNAlo rAjyasyA'yogyo bhavati, avasarazvAyam / iti vicintya niSThIvanArdIkRtayA hastasthitanayanAJjanazalAkayA'kArasyopari pradatto binduH| jAtaM ca tataH 'aMdhIyatAM kumAra' / tatastathaiva rAjyA muktastatraiva pradeze lekhH| rAjJA ca kathamapi punaravAcita eva saMvartito'sau / gatazca kumArasamIpam / avadhAritazca kenApi niyoginA, aprakaTazca viruddha iti matvAna vAcitaH / kumAranirbandhe ca vAcitaH / tato vijJAtalekhArthena proktaM kumAreNa-mauryavaMzodbhavAnAmasmAkamAjJAM bhuvane'pi na kazcit khaNDayati, tat kimahameva tAtasyA''jJA layiSyAmi, na bhavatyevaitat , ityuktvA tatkSaNa evA'gnitaptAM lohazalAkAM gRhItvA muktahAhArave sarvasminnapi parijane nivArayati aJjite abhiNI / jAtazcAndhaH / tato vijJAtasamastaitadvayatikaro rAjA mahAntaM khedaM vidhAya kuNAlasyojayinImutsAryocitaM kimapyanyanAmamAtra dattavAn / tatra ca sthitena kuNAlakumAreNa zikSitA prakarSavatI giitklaa| putrazcAnyadA tasya samutpanaH / tatastadrAjyAvAptinimittaM gataH | pATalIputraM nagaraM kuNAlaH / samAkSiptazcAtIva tanagaranivAsI samasto'pi lokastena giitklyaa| gatA ca ttprsiddhiH| bhUpAlAntikaM nItazcAsau / tatra kRtaM ca yavanikAntare tena gItam / atIvAkSiptazca jagAda pRthivIpatiH- yAcasva bhoH!, prayacchAmi tava samIhitam / tataH paThitaM kuNAlena caMdaguttapaputto u biMdusArassa nattuo / asogasiriNo putto aMdho jAyai kAgaNiM // 862 // // 409 // ka. ga, 'dhAnakasU' / 2 pa. cha, 'ana' / 3 candraguptaprapautrastu bindusArasya naptRkaH / azokazriyaH putro'ndho yAcate rAjyam // 862 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 410 // asyAyaM bhAvArthaH- pATalIputranagare cANakyapratiSThito mauryaH prathamaM kila candragupto rAjA babhUva / tatastatputro bindusAraH samabhUt / tadanantaraM tu tatputro'zokazrIrjAtaH / tasya cAndho'sau kuNAlaH putraH / evaM ca satyeSa candraguptasya prapautraH, bindusArasya tu | natRkaH pautraH, azokazrIbhUpatestu putraH, 'kAkaNi' kSatriyabhASayA rAjyaM yAcata iti / tato yavanikApagama kArayitvA kiJcit sakautukena rAjJA savizeSa pRSTaH sarvamapi svavyatikaraM kuNAlaH kathayAmAsa / tataH pRthivIpatinA pRSTo'ndhaH- tvaM rAjyena kiM kariSyasi / tena proktam- deva ! mama rAjyAhaH putra utpanno vartate / rAjJA proktam- kadA ? / kuNAlaH pAha-saMprati / tat 'saMpratiH' ityeva tasya nAma pratiSThitam / rAjyaM ca tasmai pradattamiti / tadevaM yathehA'kArasyoparyekenApyadhikena bindunA kumArasya netrA'pAyo jAtaH, tathA prastute'pi sUtre bindvAdyAdhikyAdarthAntaramAptyA sarvAnarthasaMbhava iti saMbhAvanIyamiti // 862 // atha bhAvAdhikye'nyadiha laukikamudAharaNam / tatsUcanArtha 'jo jahA vaTTae kAlo' ityAdizlokaH / asyArthaH kthaankaadvseyH| taccedam kasmiMzcidaTavIpradeze sarovaramekamAsIt / tacca laukikeSu 'kAmikatIrtham' ucyate / tasya hi tIre vajulanAmA vRkSo'bhUt / tacchAkhAmAruhya yadi tiryak sarovarajale nipatati, tadA tIrthamAhAtmyAt kila manuSyo bhavati / yastu manuSya eva saMnipatati, asau devo jAyate / yastu lobhAdhikyAd dvitIyAmapi vArAM nipatati sa yAdRzaH prAgAsIt punarapi tAdRza eva saMpadyate / evaM cAnyadA vAnaramithunasya pazyato naramithunaM vajulavRkSazAkhAto nipatitaM tatsarovarajale / saMjAtaM ca bhAsvarazarIraM devamithunam / tato vAnaramithunamapi tathaiva tatra patitam / jAtaM ca pravararUpadharaM naramithunam / tato vAnareNa proktam-punarapi tathaiveha nipatAvaH, yena devarUpau bhavAvaH' / tato'sau niSiddho yopitA- 'yad na jJAyate, punarapItthaM kRte kiM saMpadyate ?, paryAptaM cAnenaiva pravaramAnuSatvena, niSiddho hyatilobhaH sarvazAstreSvapi' iti / itthaM nivAryamANo'pi tayA'sau puruSo dvitIyAmapi vArAM tathaiva tatra nippaat| jAtazca punarapi vaanrH| tato gRhItA sA pravararUpA yoSit tatrA''yAtena kenApi rAjJA / saMjAtA ca tasya vallabhA panI / vAnarastu gRhIto mAyendrajAlikaH, zikSitazca nartayitum / nItazcAsau sakalatropaviSTasya rAjJaH purataH / pratyabhijJAtA ca tena sA rAjJI / tayA'pyupalakSito'sau vAnaraH / dhAvati ca punaH punarnigRhyamANo'pi rAjyAH samukhaM grahaNArtham / ato rAjhyA paThitam jo jahA vaTTae kAlo taM tahA seva vAnarA! / mA vaMjulaparibhaTTho vAnarA! paDaNaM sara // 863 // BAn410 // 1 yo yathA vartate kAlastaM tathA sevasva vAnara! / mA vannulaparibhraSTo vAnara ! patanaM mara // 853 // in a n international For Personal Pre Use Only TAMMww.jainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA bRhadattiH / vizeSA. // 411 // uttAnArthazvAyaM zlokaH / tadevaM yathA'dhiko lobhAbhiprAyaH kRto vAnarasyA'narthAya jAtaH, tathA mAtrAyadhikaM sUtramapIti bhAvanIyamiti // 863 / / athA'kSarAdihInasUtrapAThe'pAyapradarzanArthamudAharaNam-- 'vijAhara rAyagihe uppaya paDaNaM ca hINadAseNa / kahaNo saraNAgamaNaM payANusArissa dANaM ca // 864 // asyA apyarthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam- rAjagRhanagare bhagavAn mahAvIraH samavasRtaH / tadantike ca dharma zrutvotthitAyAM pariSadi gRhaM prati gacchatA zreNikarAjena dUre dRSTaH ko'pi vidyAdhAro vidhuritapakSaH pakSIva nabhasyutpAta-nipAtau viddhaanH| tataH samutpannakautukaH pratinivRttya punarapi smvsrnnmaagtH| pRSTavAMzca tadvayatikaraM sarvameva bhagavantam / 'kahaNa tti' kathanaM ca kRtaM bhagavatAyadasya khecarasya vismRtamekamakSaraM nabhogAminyA vidyaayaaH| tato na sA sphuratyasya samyak / ato'yamutpAta-nipAtau vidadhAti / etacAkarNitaM pitRsamIpasthitenA'bhayakumAreNa / tatastena gatvA'bhihito vidyAdharaH- yad bhavato vismRtamekamakSaraM, tadahaM labdhvA tava kathayAmi, yadi samAnasiddhikaM mAM karoSyasyA vidyaayaaH| tataH pratipannamidaM khecareNa / kathitaM ca padAnusArilabdhyA samupalabhya tadakSaramabhayakumAreNa / pradattA ca tasya padAnusAriNaH khecareNa vidyA / svayaM ca tataH kSemeNa prApto vaitAnyazikharizikharasthitapravaravidyAdharIsaMgamasukhAni / tadevaM yathA'kSarahInA vidyA na sphurati, anarthaphalA ca jAyate, tathA mUtramapIti / / 864 // atha hInA-'dhikAkSarobhayodAharaNamAha titta-kaDubhesayAI mA NaM pIleja UNae dei / pauNai na tehiM ahiyehiM marai bAlo tahAhAre // 865 // tikta-kaTubheSajAnyAturasya 'mA pIDyetA'yametaiH' iti vicintya mAtA-pitR-vaidyAdiryadyUnAni dadAti tadA'sau tairna praguNIbhavati, hInamAtratvAt / atha kathamapyadhikAni prayacchati, tadA tairadhikamAtrairAkAnto'sau mriyata evaa''turH| 'bAlo tahAhAre ti tathA tenaiva prakAreNa hInA-adhike AhAre'pi bAlo'pAyamApnoti / evaM mUtre'pi hInA-adhike doSA vAcyA iti // 865 // vidyAdharo rAjagRhe utpAtaM patanaM ca hInadoSeNa / kathanaM zaraNAgamanaM padAnusAriNo dAnaM ca // 865 // . 2 tikta kaTubhaiSajyAni mA taM pIDayeyurUnAni dadAti / praguNIbhavati na tairadhikainiMyate bAlastathAhAre // 855 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only RAww.jaineltrary.ary Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 412 // PISION ke punaste doSAH ?, ityAha atthassa visaMvAo suyabheAo tao crnnbheo| tatto mokkhAbhAro mokkhAbhAve'phalA dikkhA // 866 // mAtrAdihInAdhikye mUtrasya bhedaH, mUtrabhedAcArthasya visaMvAdaH, tadvisaMvAde ca kriyArUpasya caraNasya visaMvAdaH, tadvisaMvAde ca mokSAbhAvaH, tadabhAve ca dIkSAvaiphalyamiti / tadevamuktamAgamato dravyAvazyakam / / 866 // atha noAgamatastadabhidhitsurAha noAgamao jANaya-bhavvasarIrA-irittamAvAsaM / loiya loguttariyaM kuppAvayaNaM jahA sutte // 867 // noAgamato dravyAvazyakaM trividham- jJazarIradravyAvazyakam , bhavyazarIradravyAvazyakam , tadubhayavyatiriktaM dravyAvazyakaM ca / tatra samyak pUrvAdhItAvazyakaM siddhazilAtalagatajIvavipramuktaM munizarIramanubhUtabhAvatvAjjJazarIradravyAvazyakam / yat punarAvazyakArtha jJAsyati, na punaridAnI jAnAti, tat sacetanaM devadattAdizarIraM yogyatvAd bhavyazarIradravyAvazyakam / etadubhayavyatiriktaM tu noAgamato dravyAvazyakaM trividham- laukikam , lokottaram , kuprAvacanikaM ca / tatra laukika rAjAdInAM mukhaprakSAlanAdyAvazyakam / lokottaraM tu ye ime zramaNaguNavipramuktA liGgamAtradhAriNaH sAdhvAbhAsAH pratipadamanekAnyasaMyamasthAnAnyAsevyobhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyaka kurvanti tad vijJeyam / kumAvacanikaM tu yat pAkhaNDinazcAmuNDA''yatanopalepanAdyAvazyakaM kurvanti tad boddhavyam / nozabdazceha sarvatrA''gamasarvaniSedhe draSTavyaH / etacca sarvamapi noAgamato dravyAvazyaka saprabhedaM yathA mUtre'nuyogadvArAkhye proktaM tathA vijJeyamiti // 867 / / iha lokottaraM yat noAgamato dravyAvazyakamuktam / tatrodAharaNamAha louttare abhikkhaNamAsevAloyao udAharaNaM / sa rayaNadAhagavANiyanAeNa jaIhuvAlaDo // 868 // lokottare noAgamato dravyAvazyake'bhIkSNamAsevakAlocakaH sAdhvAbhAsa udAharaNam / AsevakazvAsAvAlocakazceti samAsaH / Faraloiaeeeeo , ardhasya visaMvAdaH zrutabhedAt tatazcaraNabhedaH / sato mokSAbhASo mokSAbhAve'phalA dIkSA // 866 // 3 ka. ga. 'dAdeva cArtha' / 3 noAgamato jAyaka bhadhvazarIrA-utiriktamAvazyakam / kaukika lokottarika kumAvanikaM yathA sUtre // 867 // / lokottare'bhISaNamAseSakAlocaka udAharaNam / sa rakhadAhakavaNirajJAtena yatibhirupAlabdhaH // 668 // // 412 // For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 AsevakAlocakasya ca yo'gItArthaguruH sa khalu ratnadAhakavaNijjJAtena gItArthayatibhirupAlabdhaH / itykssraarthH| bhAvArthastu kathAnakaga-3 vizeSA0 myH| tacca kathyate bRhadvRttiH / vasantapuraM nAma nagaram / tatra cA'gItArthaH saMvinAbhAsa eko gacchaH mUrisahito vicarati / tanmadhye caikaH saadhvaabhaassti||413|| SThati / sa ca pratidinamudakAhastAdidoSaduSTAnyaneSaNIyabhakta-pAnakAdIni gRhItvA''vazyakakAle mahAntaM saMvegamivodvahan sarvaM gurvantike vahamAlocayati / gururapi tathaiva prAyazcittaM prayacchati / tacca prayacchannagItArthatvena nityamevaM vakti- aho ! dharmazraddhAlurayaM mahAbhAgaH sukhenA''sevyate, duSkaraM ca yaditthamAlocyate, ato'zaThatvAdeva zuddho'yam / etacca dRSTvA'nye mugdhasAdhavazcintayanti- aho ! Alocayitavyameveha sAdhyam , taccet kriyate, takRtyAsevane'pi na kazcid doSa iti / evaM sarvasminnapi gacche prAyaH pravRttamasamaJjasamiti / itthaM ca brajati kAle'nyadA gItArthasAdhuH kazcit tatra gacche prAghUrNakaH samAyAtaH / tena ca so'vidhiH sarvo'pi dRSTaH / tatazcintitamaho ! anenA'gItArthaguruNA sarvo'pyayaM nAzito gacchaH / tatastena bhaNito guru:- aho ! tvamamuM nityamakRtyAsevakaM sAdhumitthaM prazaMsan bhavasi girinagaranRpatestanagaranivAsilokasya ca sadRzaH / katham ?, ityatrocyate girinagaraM nAma nagaram / tatra caiko vaNik koTIzvaro nivasati / sa ca vaizvAnarabhaktatvAt prativarSa ratnAnAmapavarakaM bhRtvA vahninA pradIpayati / taM ca tathA kurvantaM rAjA nagaralokazca sarvadA prazaMsati, yathA- aho! vaizvAnare bhaktirasya, yadamuM bhagavantaM prativarSamitthaM rtnstrpytysau| evaM ca prazasyamAno'yamAdRtataraH pratisaMvatsaraM tathA'nutiSThati / tato'nyadA pracaNDapavanoddhRtastena pradIpito vahniH sarAjagRhaM samastamapi nagaraM bhasmasAt karoti / tataH sanagareNa rAjJA 'kimasmAbhirityaM kurvannasau pUrva na niSiddhaH, kiMvA prazaMsitaH?" ityAdibahuM pazcAttApaM kRtvA daNDitaH, nirvAsitazca nagarAdasau vaNigiti / / evamAcArya! tvamapyavidhipravRttasyA'sya sAdhonityamitthaM prazaMsAM kurvannamum , AtmAnam, gacchaM ca nAzayasi / tasmAd mathurApurInarapateH, tannivAsilokasya ca sadRzo bhava, yato'narthabhAga na bhavasi / katham ?, ityatrApyabhidhIyate mathurAnagaryAmapi vaizvAnarabhaktena kenApIzvaravaNijetthameva ratnabhRtaM gRhaM pradIpayitumArabdham / tataH sanagaralokena rAjJA daNDitaH, tiraskRtazcAsau vaNik / aTavyAM gRhaM kRtvA kimityaM na pradIpayasi ?, iti niSkAsito nagarAditi / svamapItthaM kurvannamum , AtmAnaM, gacchaM cAnarthebhyo rakSasi / tadevaM yuktibhiH zikSyamANo'pyasau gururagItArthatvena sAgrahatayA, nidharmatayA ca svapravRttena nivartate / tatastena // 413 // prAghUrNakasAdhunA gacchasAdhavo'bhihitAH- alamevaMbhUtasya gurorvazavartitvena, parihiyatAmayam / anyathA sarveSAmanAya saMpatsyate / ta TERE SRIDEO Jan Education Inter For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadatiH / vizeSA. // 41 // tastathaivA'nuSThitaM tairapi / tadevaMbhUtasya gacchasya satkaM noAgamato lokottaraM dravyAvazyakamabhidhIyata iti / tadevaM sodAharaNamuktaM dravyAvazyakam // 868 // - atha bhAvAvazyakamabhidhIyate- taca dvidhA- AgamataH, noAgamatazca / tadetadubhayamapyAha Agamao bhAvAvAsayaM tadatthovaogapariNAmo / noAgamao bhAve pariNAmo nANa-kiriyAsu // 869 // Agamato bhAvAvazyakamAvazyakArthopayogapariNAmaH / noAgamatastu jJAna-kriyobhayapariNAmaH, mizravacanatvAd noshbdsyti||869|| idaM ca trividhamiti darzayannAha loiya louttariyaM kuppAvayaNaM ca taM samAseNaM / louttaraM pasatthaM satthe teNAhigAro'yaM // 870 // tad noAgamato bhAvAvazyaka trividham- laukikam , lokottaram , kuprAvacanikaM ca / evaM copanyAsaH pUrva vyatiriktadravyAvazyake, atra ca bhAvAvazyake bandhAnulomyAdinA kenApi hetunA kRtaH, yAvatA'nuyogadvArasUtre itthamuktam- 'laukikam , kumAvacanikam , lokottaraM ca' iti / tatra laukika noAgamato bhAvAvazyakam 'pUrvAhna bhAratam , aparAhne rAmAyaNaM vAcanIyam' ityAdi / kumAvanika tu mantrAdipAThapUrvakamijyA'JjalihomAdi / lokottaraM punarupayuktasya zravaNAdermukhavastrikApratyupekSaNA-''vartAdikriyAmizramubhayakAlamAvazyakasUtroccAraNam / evaM sarvatra jJAna-kriyAmizratA bhAvanIyA / iha ca trividhe'pi noAgamato bhAvAvazyake pAramArthikA'nupamApavargasukhaprAptihetutvAllokottarameva prazastam / tadeveha zAkhedhikriyata iti // 870 // athAvazyakasya paryAyanAmAnyabhidhitsurAha tassAbhinnatthAiM supasatthAI jahatthaniyayAI / abbAmohAinimittamAha pajAyanAmAiM // 871 // tasyA''vazyakasya paryAyanAmAnyAheti saMbandhaH / kathaMbhUtAni ?, abhinnArthAni, suprazastAni, yathArtho vyavasthitastathaiva niya Sasranaloos 1 ka.kha.ga. 'adhunA bhA' / 3 Agamato bhAvAvazyakaM tadarthopayogapariNAmaH / noAgamato bhAve pariNAmo jJAna-kriyayoH // 59 // 3 laukikaM lokottarika kuprAvanikaM ca tat samAsena / lokottaraM prazastaM zAstre tenA'dhikArA'yam // 87. // / tasyAibhizAAni suprazastAni yathArthaniyatAni / anyAmohAdinimittamAha paryAyanAmAni // 871 // // 414 // For Pesona Pe User Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 415 // samanyApaESmarApurakarArA tAni nizcitAni / kimiti ?, Aha- avyAmohAdinimittam / aikAthikairhi paryAyanAmabhitaiiranyAnyasthAneSvanyAnyanAmazravaNataH ziSyo na muhyati / AdizabdAd nAnAdezajavineyAnAM sukhenaivArthapratipattirbhavatItyAdi vAcyamiti // 871 // kAni punastAni paryAyanAmAni ?, ityAha AvassayaM abassakaraNijjaM dhuva niggaho visohI y|ajjhynnchkk vaggo nAo ArAhaNA mggo|| 872 // etAni daza paryAyanAmAni // 872 // tatrA''vazyakamiti kaH zabdArthaH 1, ityAha semaNeNa sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havai jamhA / aMtoaho-nisirasa u tamhA AvarasayaM naam||87|| zramaNAdibhirahorAtramadhye'vazyaM karaNAdAvazyakamitIha tAtparyamiti // 873 // etadeva savizeSamAhajadavasaM kAyavvaM teNAvassayamidaM guNANaM vA / AvassayamAhAro A majAyA-bhivihivAI // 874 // A vassaM vA jIvaM karai jaM nANa-dasaNa-guNANaM / saMnijjha-bhAvaNa-cchAyaNehiM vAvAsayaM gunno||875|| yad yasmAdavazyaM kartavyaM, tena tasmAdAvazyakamidamiti / etat prAktanagAthAyAH paryavasitArthakathanameva / athavA, AG maryAdA-'bhividhivAcI, A- maryAdayA, abhividhinA vA guNAnAmapAzraya AdhAra idamityApAzrayaH- guNAdhAra ityarthaH / nanvAdhAravAcaka ApAzrayazabdaH puMliGge vartate, tat kathamApAzrayamiti napuMsakam ? iti cet / na, prAkRtazailIvazato'doSAditi / athavA, jJAnAdiguNAnAmA samantAd vazyamAtmAnaM karotItyAvazyakam , yathA-antaM krotiityntkH| sAMnidhya-bhAvanA-''cchAdanarvA''vAsakaM guNata ityAvAsakamucyate / idamuktaM bhavati- 'vasa nivAse' iti guNazUnyamAtmAnaM guNaiH, A-samantAd vAsayati guNasAMnidhyamAtmanaH karotItyA 1 AvazyakamavazyakaraNIyaM bhuvaM nigraho vizuddhiva / adhyayanaSaTkaM vargo nyAya mArAdhanA mArgaH // 872 // 2 zramaNeNa bhAvakaNa cAvazyakartavyakaM bhavati yasmAt / antarahanizaM tu tasmAdAvazyakaM nAma // 5 // 3 padavazya kartavyaM tenAvazyakamidaM guNAnAM vA / ApAzraya AdhAra mA maryAdA-'bhividhivAcI // 4 // bhA vazyaM vA jIvaM karoti yagjJAna-darzana-guNAnAm / sAMnidhya-bhAvanA-icchAdanairvA''vAsakaM guNataH // 875 // RaeroSS Fa416 // For Personal e Use Only PRAww.jainelbrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 416 // Jain Educationa Internatio vAsakam / athavA, yathA vastraM vAsa-dhUpAdayaH, tathA guNairA samantAdAtmAnaM vAsayati bhAvayati raJjayatItyAvAsakam / yadi vA 'vasa AcchAdane' guNairA samantAdAtmAnaM cchAdayati- 'chada khaTTa saMvaraNe' iti doSebhyaH saMvRNotItyAvAsa kamiti / tadevaM 'AvastayaM' ityAdyaM paryAyanAma vyAkhyAtam // 874 / / 875 / / zeSANyatidizannAha - evaM ci sesAI viusA suya- lakkhaNANusAreNa / kamaso vattavvAiM tahA suya-kkhaMdhanAmAI // 876 // evameva zeSANyavadhyazyakaraNIyAdinAmAni siddhAnta-lakSaNAnusAreNa kramazo viduSA vaktavyAni tadyathA- mumukSubhiravazyaM kriyata ityavazyakaraNIyamidamucyate; tathA, arthato dhruvatvAt zAzvatatvAd dhruvam / nigRhyanta indriya-kaSAyAdayo bhAvazatravo'neneti nigrahaH / anye tu pravAhato'nAdikAlInatvAd dhruvaM karma, tad nigRhyate'neneti 'dhruvanigrahaH' ityekamevedaM paryAyanAma vyAcakSate / karmamalinasyAsstmano vizuddhihetutvAd vizuddhiH / sAmAyikAdiSaDadhyanAtmakatvAdadhyayanapaTkam / 'hajI varjane' vRjyante dUrataH parihiyante rAgAdayo doSA aneneti vargaH / anye tu paDadhyayanakalApAtmakatvAt 'adhyayanapaTUvargaH' itIdamapyekameva paryAya nAma bruvate / abhipretArthasiddheH samyagupAyatvAd nyAyaH; athavA, jIva-karmasaMbandhApanayanAd nyAyaH / ayamabhiprAyaH- yathA kAraNikairdRSTo nyAyo dvayorathiM pratyarthinobhUmidravyAdisaMvandhaM cirakAlInamapyapanayatIti, evaM jIva-karmaNoranAdikAlInamapyAzrayAzrayibhAvasaMbandhamapanayatItyAvazyakamapi nyAya ucyate / mokSA''rAdhanAhetutvAdArAdhanA / mokSapuramApakatvAd mArga iva mArga iti / atidezaprastAvAd vakSyamANAnyapyaikArthikanAmAnyatidizannAha - ' tahA suyakkhaMdhanAmAI ti' tathA tenaivoktaprakAreNa zruta-sU-grantha- siddhAnta-pravacana-''jJopadezA-gamAdIni zrutaikArthikanAmAni gaNa-kAya nikAya-skandha-varga-rAzyAdIni ca skandhaikArthikanAmAni zrutAnusAreNa, lakSaNAnusAreNa cArthato viduSA vaktavyAnItyartha iti / tadevaM vihito nAmAdinyAsa Avazyakapadasya / / 876 // atha zrutapadasya taM cikIrSuridamAha "Agamao davvasuyaM vattA suttopaoganiravekkho / noAgamao jANaya- bhavvasarIrA - 'irittamidaM // 877 // 1 evameva zeSANi viduSA zruta-lakSaNAnusAreNa / kramazo vaktavyAni tathA zruta-skandhanAmAni // 876 // 2 Agamato dravyazrutaM vaktA zrutopayoganirapekSaH / noAgamato jJAyaka bhavyazarIrA'tiriktamidam // 877 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 416 // : www.tainellibrary.bro Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iha nAma-sthApane sugamatvAd nokte / dravyazrutaM vAgamataH, noAgamatazca / natrA''gamato dravyazrutaM vaktA tadupayoganirapekSa.vizeSA anupayukta ityarthaH / noAgamatastu trividham- bazarIradravyazrutam , bhavyazarIradravyazrutam , tadvyatiriktaM dravyazrutaM ceti / tatrAdyabhedadvayamA vazyakavadeva boddhavyam / / 877 // // 417 // tayatiriktaM tvidaM kim ?, ityAha pattAigayaM suttaM suttaM ca jamaMDajAi paMcavihaM / Agamao bhAvasuyaM suuvautto tao'NaNNo // 878 // iha zrutaM sUtraM ca dve api kilaikArthe / tatra tala-tAlyAdiprabhavAni patrANi pratItAni, teSu gataM likhitaM sUtraM patrAdigatam ; AdizabdAt patrasaMghAtaniSpannAH pustakoH, vastrAdayazca gRhyanteH teSvapi likhitaM sUtraM jJazarIra-bhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamucyate / athavA, aNDajAdyapi yadAgame paJcavidha mUtramuktam / tadyathA- "aMDae, boMDae, kIDae, vAlae, vAgae" * / etadapi mUtrAbhidhAnasAmyAd vyatiriktaM dravyazrutamucyate / tatrANDAccaturindriyakITavizeSanivartitakozakArarUpAjAtamaNDaja lokamatItaM caTakasUtramityarthaH / voNDaM vamanIphalaM tasmAjAtaM voNDajaM karpAsamUtramityarthaH / kITajaM tu pazcavidham , tadyathA-"paTTe, malae, aMsue, cINaMsue, kimirAe"* ete paJcApi paTTamUtravizeSAH / vAlajamapi paJcavidham , tadyathA- "uNNie, uhie, migalomie, kotave, kiTTise' * / tatra mUpikalomaniSpannaM kautavam , UrNAAdvaritakiTTisaniSpannaM sUtraM kiTTisam / athavA, UrNAdInAM dvikAdisaMyoganiSpanna kiTTisam; yadivA, uktazepA'zvAdijIvalomaniSpanna kiTTisam / zeSa pratItam / saNA-'tasyAdiprabhavaM valkajam / tadetat sarvamapi vyatiriktaM dravyazrutam / bhAvazrutamapi dvidhA- AgamataH, noAgamatazca / tatra zrutopayuktastadadhyetA''gamato bhAvazrutam / nanUpayoga eva bhAvazrutaM yujyate, Ro tatkathamiha tadvAn gRhyate , ityAha 'tao'NaNNo tti tataH zrutopayogAdananya iti kRtvopacArataH sa eva bhAvazrutamucyata iti // 878 // noAgamato bhAvazrutamAha , patrAdigataM sUtra sUtraM ca yadaNDajAdi paJcavidham / Agamato bhAvadhutaM zrutopayuktastato'nabhyaH // 878 // 2 pustakazabdasya pokhaM na doSAya, "pustaka-mustaka-" iti liGgAnuzAsane tasya punapuMsakatvenA'nuzAsanAt / 3 aNDajam , boNDajam , kITajam , vAlajam , balkajam / 4 paTTam , malayam , aMcakam , cInAMcakam , kRmirAgam / 5 bhauNikam , auSTrikam , mRgalomikam , kautavam , kiTTisam / anuyogadvArasUtrastho'yaM pAThaH / See // 417|| BossalamAna 53 For Post ery Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvattiH / vizeSA. // 418 // 'boAgamao bhAve loiya louttaraM purAbhihiyaM / sammattapasggihiyaM sammasuyaM micchamiyaraM ti // 879 // noAgamato bhAvazrutaM dvividham- laukikaM, lokottaraM ca / tatra laukikaM bhArata-rAmAyaNAdi / idaM cehaiva pUrva zrutajJAnavicAre proktam / lokottaraM tvaGgapraviSTAdi, idamapi pUrva tatraivoktam / etacca sarva samyaktvaparigRhItaM samyakzrutaM, mithyAtvaparigRhItaM tu mithyAzrutamiti // 879 // atra prerakaH prAha Agamao bhAvasuyaM juttaM noAgame kahaM hoi / jai nAgamo na suttaM, aha suttamaNAgamo kiha nnu?||880|| yadAgamato bhAvazrutamuktam tad yuktam- ghaTata eva / noAgamatastu bhAvazrutaM kathaM bhavati ?-na ghaTata evaitadityarthaH / tathAhinozabdastAvad niSedhavacanaH, tatazca yadi na-naivA''gamaH, tarhi na zrutam , tasyA''gamarUpatvAt / atha zrutam , tAnAgamaH katham / / tasmAd noAgamato bhAvabhutamiti 'mAtA bandhyA' ityAdivad viruddhameveti // 880 // preraka evA''zaGkayAha 'uvaogo jammatte taM taM jai vAgamo'vasesaM tu / noAgamo tti evaM kimaNuvauttammi dabbasuyaM? // 881 // yadivA, evaM siddhAntabAdI brUyAt- yAvanmAtre yatra yatra zrutAdhyetari tadupayogastattadAgamato bhAvazrutam , yat tvabazeSamanupayuktasyA'dhyetuH zrutaM tad noAgamato bhAvazrutamiti sarva susthamiti / hanta ! tarhi 'Agamao davvasuyaM vattA suttovaoganiravekkho' ityanenA'nupayukte vaktari yat pUrva dravyazrutamuktaM tat kiM syAt , tadviSayasyedAnI noAgamato bhAvazrutatvena tvayA pratipAdyamAnatvAt ?nirviSayameva tat syAditi bhAvaH // 881 // para evAcAryamatamAzaGkaya pariharanAhaavisuddhanayamaeNa va jai laDisuyamaNuvautte vi / bhAvasuyaM ciya paDhao kimaNuvauttassa davvasuyaM ? // 882 // 1 nobhAgamato bhAve laukika lokottaraM purAbhihitam / samyaktvaparigRhItaM samyakSutaM mithyetaraditi // 879 // 2 Agamato bhAvabhutaM yukta noAgame kathaM bhavati / yadi nAgamo na sUtraM, bhaya sUtramanAgamaH kathaM nu ? // 880 // 3 upayogo yanmAtre tattad yadi vA''gamo'vazeSaM tu / noAgama ityevaM kimanuSayukta dravyazrutam // 881 // 4 gAthA 877 / 5 avizubanayamatena vA yadi labdhibhutamanuphyukte'pi / bhAvazrutameva paThataH kimanupayuktasya dravyazrutam / // 882 // PRESbAra // 418 // Ford Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 419 // yadi ca mUriretad brUyAt- avizuddhanayamatena zrutalabdhirapi bhAvazrutamucyate / tatazcAnupayukte'pi labdhisaMpanne jIve tallabdhirUpaM zrutaM labdhizrutaM bhAvazrutamevA'GgIkriyate, anyattu labdhyAdizUnyasya yat zrutaM tad dravyazrutam , iti na tasya nirviSayateti bhaavH| hanta ! tInupayuktasya paThato vaktuH kiM dravyazrutam ?, tasyApi zrutalabdhisadbhAvato bhAvazrutaprAptyA tadavasthaiva dravyazrutasya nirviSayateti bhAvaH / na hi zrutalabdhirahitaH ko'pi paThati / tasmAdetadapi vAGmAtratvAd na kiJciditi // 882 // athAcAryaH pratividhAnamAha Agama suovaogo suddho ciya na crnnaaisNmisso| mIse'vi vA vivakkhA suyassa caraNAibhinnassa ||88shaa iha tAvat sarvasyApyasya prakramasya bhAvArtha ucyate- pareNa niSedhavacanaM nozabdamavagamya pUrvapakSaH kRtaH / AcAryastu mizravacanaM nozabdaM cetasi nidhAya pratividhatte / mizravacanenApi nozabdena dravyazrutam , Agamato bhAvazrutam , noAgamato bhAvazrutaM cetyetatritayaM / kathaM pRthagupapadyate ? iti cet / ucyate-anupayuktasya zrutAdhyetustAvad dravyazrutaM 'Agama tti' ekadezena samudAyasya gamyamAnatvAdAgamato | bhAvazrutamucyate / kim ?, ityAha-zuddha eva zrutopayogaH, na caraNAdimizraH / yadi vA, caraNAdimizre'pi zrutopayoge tadbhinnazrutopayogasya vivakSA kriyate / idamuktaM bhavati-caraNAdimizramapi zrutopayogaM bhinnaM vivakSitatvAdAgamato bhAvazrutamucyata iti // 883 / / tarhi noAgamato bhAvazrutaM kim ?, ityAha caraNAisameyammi u uvaogo jo suena tao sme| noAgamo tti bhaNNai nosaddo mIsabhAvammi // 884 // caraNAdisamete tu zrute yazcaraNAdimizra upayogastako'sau samayaprasiddhayA noAgamato bhAvazrutamucyate / nozabdazceha mizravacana iti / niSedhavacanastu nozabdotra neSyate, yato'sau sarvaniSedhavacano vA syAt, dezaniSedhavacano vA ? // 884 / / tatra sarvaniSedhavacanatve nozabdasya doSamAhasavvanisehe doso savvasuyamaNAgamo pasajjejjA / hojjA vA'NAgamao suyavajjamaNAgamasuyaM tu // 885 // , AgamataH zratopayogaH zuddha evaM na caraNAdisaMmizraH / mizre'pi vA vivakSA zrutaspa caraNAdibhizasya // 3 // 2 caraNAdisamete tUpayogo yaH zrute sakaH samaye / noAgama iti bhaNyate nozabdo mizrabhAve // 884 // 3 sarvaniSedhe doSaH sarvazrutamanAgamaH prasajyeta / bhaved vA'nAgamavaH zrutavarjamanAyamacataM tu // 885 // // 419 // TOTO toleo Jain Education Internatio For Donald Use Only ENwww.jaineltrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvattiH / vizeSA. // 420 // sarvaniSedhavacane nauzabdena gRhyamANe doSaH prasajyate / kaH ?, ityAha- 'savvasuyamityAdi' noAgamato bhAvazrutamiti ko'rthaH ?- anAgamaH sarvamapi yad bhAvazrutamiti- sarvaniSedhavAcakatve nozabdasya sarvasyApi bhAvazrutasyA''gamatvaniSedhaH syAditi bhaavH| ayuktaM caitat , zrutasyAgamatvene supratItatvAt / athavA, sarvaniSedhavAcake nozabde noAgamato bhAvabhutamityayamarthaH syAt / kaH ?, ityatrocyate- anAgamato'nAgamatvAt zrutavarja matyAdicatuSTayAtmakaM yadanAgamarUpaM jJAnaM tat zrutaM bhAvazrutaM bhavediti- azrutarUpasyApi matyAdijJAnacatuSTayasya zrutaprasaGgaH syAditi bhAvaH // 885 // dezaniSedhavacane'pyatra nozabda dUSaNamAha desenisehe sayalaM noAgamao suyaM na pAvejjA / bhinnaM piva taM deso caraNAINaM pasajjejjA // 886 // dezaniSedhavacane nozabde sakalamApyAcArAdi zrutaM noAgamato bhAvazrutaM na prApnuyAt- na syAt , kintu tadekadeza eva noAgamato bhAvazrutaM syAdityarthaH / sarvazrutasya caitadiSyate, samastasyApi dvAdazAGgagaNipiTakasya jJAna-darzana-cAritraparyAyapiNDAtmakatvAd noAgamatvena siddhAnte rUDhatvAt / etacca mizravacana eva nozabda ghaTate, nAnyatheti bhAvaH / atraikadezaniSedhapakSe dUSaNAntaramAha'bhinnaM pi vetyAdi' 'vA' ityathavA, bhinnamapi pRthagbhUtamapi sat tad bhAvazrutaM caraNAdInAmekadezaH prasajyeta; abhinadezaM ceSyate taccaraNAdibhiH saha, dhAtvaJjanakapizavarNakavat / anyathA saMkaraikatvAdidoSaprasaGgAditi / / 886 // kizca, dezaniSedhako nozabda ekadezavAcakaH, tatra cAparo'pi doSaH / kaH ?, ityAha hoja va noAgamao suovautto vi ja sa desammi / uvajujai na u savve teNAyaM miisbhaavmmiaa|887|| yaH zrutopayuktaH pUrvamAgamato bhAvazrutamuktaH, so'pi nozabdasya dezavacanatve noAgamato bhAvazrutaM bhavet / kutaH ?, ityAhayad yasmAt sa zrutaikadeza evopayujyate, na tu sarvasminnapi zrute, sarvasyApi zrutasyA'nantAbhilApyArthaviSayatvAt , etadupayogasya caikadA'saMbhavAt / tatazcaikadezavacanatve nozabdasyA'yaM noAgamaH / tasmAd yenaivaM sati Agama-noAgamabhAvazrutayoravizeSaH prAmoti, tenA'yaM nozabdo mizrabhAve grAhya iti // 887 // 1 ka.kha. 'na pra' / 2 dezaniSadhe sakalaM noAgamataH zrutaM na prApnuyAt / bhinnamapi vA tad dezazvaraNAdInAM prasajyeta // 886 // / bhavedU vA noAgamataH zrutopayukto'pi yat sa deze / upayujyate na tu sarvasmin tenA'yaM mizrabhAve // 887 // // 420 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only PERTwww.jaineltrary.ary Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ odara vizeSA // 42 // atha prerakAbhiprAyamAzaGkamAna Aha Aha naNu mIsabhAve nAbhihio, abhihio ya nosaho / dese tadannabhAve davve kiriyAe bhAve y||888||bRhdaa Aha-pratiSedhavAcakatvAd nozabdo mizrabhAve na kvacidAbhihitaH / kiM tarhi , dezAdiSu pnycsvrthessvbhihitH| tatra deze noghaTo ghaTaikadeza ucyate, yato ghaTaikadezastAvadaghaTo na vaktavyaH, nApi ghaTaH, kiM tarhi 1, noghaTaH / tathAhi- ghaMTaikadezasya grIvAderaghaTatve tadanyadezAnAmapi tadvadevA'ghaTatvAt sarvaghaTAbhAvaprasaGgaH, evaM paTa-zakaTAdAvapyabhAvaprasaGgena sarvazUnyatApattiH / nApi ghaTaikadezo ghaTaH, evaM hi pratyavayavaM ghaTaprAptyaikasminnapi ghaTe ghaTabAhulyApattiH, tathA ca styekghttvissyprvRtti-nivRttyaadivyvhaarocchedprsnggH| tasmAt pArizeSyAd ghaTaikadezo noghaTa evocyate, paryAyazabdatvAdanayoH / tadanyabhAve'pi nozabdo dRzyate, yathA 'noghaTaH' ityukte tadanyaH paTAdiH pratIyate, yathA 'no brAhmaNaH' ityabhihite kSatriyAdigamyate / dravye tu nozabdo ghaTaikadezavacanAdi:- no ghaTaH, no paTaH, no stambha ityAdighaTAyekadezavAcaka ityarthaH / nanu dezavAcakAdasya ko bhedaH?, iti cet / ucyate- tatra ghaTAdisaMbaddha eva tadekadezo noghaTAdiruktaH, atra tu sa eva ghaTAyekadezo grIvAdiH pRthagbhUto rathyAdipatitaH svatantra evaM gRhyate / sa ca ghaTAdeH pArthakyena vartamAnatvAt pRthageva svatantraM dravyam, iti dravye nozabdaH / kriyAniSedhavacano nozabdaH- 'no pacati, no paktavyamityAdi / bhAvaniSedhe tu nozabdo 'no zayyate, no sthIyate' ityAdi / bhAva-kriyayozca vizeSaH siddha-sAdhyatAdirUpaH ko'pi zabdazAstrAdigato boddhavyaH / ityevaM vivakSAvazAd dezAdiSvartheSu dRSTo nozabdaH, na tu mizrabhAva iti // 888 // atrottaramAha saccamayaM desAIsu tavatthavaseNa sahaviNiogo / amiyatthA ya nivAyA jujjai to mIsabhAve vi // 889 // satyam , dezapratiSedhAdivacano'yaM nozabdaH, tathApyarthavazAcchabdAnAM viniyogaH- yo yatrArtho ghaTate, tasminnarthe tatra te prayujyanta ityarthaH / Aha-nanvekasyApi zabdasya kimanekArthA vidyante, yenaivamucyate ?, ityAzaGkayAha-dyotakatvenAparimitArthAzca nipAtA iti mizravacano'pi prayujyate nozabdaH, na kiJcita bhUyata iti // 889 // 3 Aha namu mizrabhAve nAbhihitaH, abhihitazca nozabdaH / deze tadanyabhAve dravye kriyAyAM bhAve ca // 888 // 2 ka.ga. 'tvAbhA' / 3 ka.ga. 'Taka' / 4 ka.kha.ga. 'taaruu'| 5 satyamaya dezAdiSu tathA'pyarthavazena zabdaviniyogaH / amitAzca nipAtA yujyate tato minabhAve'pi // 889 / / // 52 // dunia For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 422 // Jain Educations Internat athavA, dezavacano'pi bhavatvatra nozabdaH, na kazcid doSa:, iti darzayannAha - 1 'avisesiyasaMmissovaogade tti vA suyaM kAuM / noAgamabhAvasue nosaddo hoja dese vi // 890 // avizeSitazcAsau jJAna-darzana- cAritrANAM paripUrNaghaTAdirivA'khaNDaH saMmizropayogazcAvizeSita saMmizropayogastasya ghaTAdegrIvAdivi zrutaM deza ekadeza iti kRtvA noAgamato bhAvazrute vicArye nozabdo deze'pi yujyate / idamuktaM bhavati - yathA sAmAnyena paripUrNaghaTAderihA'khaNDasyaikadezo grIvAdinoMghaTa ucyate, evamavizeSitabhedasya jJAna-kriyApariNAmarUpasyA'khaNDasya vastunaH zrutamekadeza iti kRtvA jJAna-kriyApariNAmo noAgamato bhAvazrutamiti sthitam / / 890 / / atha matAntaramupadarzya pariharannAha - 'noAgamao keI sahasahAyamuvaogamicchati / naNu sutaramAgamattaM hi davva-bhAvAgame juttaM // 891 // kecidAcAryAH zabdasahAyaM zrutopayogaM noAgamato bhAvazrutamicchanti / ayamabhiprAyaH - zrutopayogapUrvakaM bruvANasya yaH zrutopayogasahitaH zabdaH sa noAgamato bhAvazrutam / tatra kilopayoga- zabdasamudAye upayogalakSaNasyA''gamasyaikadezatvAt, zabdanirapekSaM tUpayogamAtramAgamato bhAvazrutamiti / etaccAyuktamiti darzayati- 'naNvityAdi' nanvatra hi sphuTaM zrutopayogo bhAvAgamaH, zabdastu dravyAgamaH, iti sutarAmAgamatvameva yuktam ; Agamata eva zrutaM yujyate, na tu noAgamata ityarthaH / yadi hi kevalo'pi zrutopayoga Agama ucyate, tarhi dvitIye zabdalakSaNe dravyAgame milite sutarAmayamAgama eva yujyate, na tu noAgamaH AgamA-nAgamasamudAya evaM tasya yujyamAnatvAditi bhAvaH / / 891 / / parAbhiprAyamevAzaGkaya nirAcikIrSurAha aha nAgamo tti sado noAgamayA ya tadahiyattaNao / Agamao davvasuyaM kiha sado nAgamo jai so ? // 892 // atha paro manyeta - zabda Agamo na bhavati, tata upayogasya tadadhikatvAdanAgamarUpazabdAdhikatvAd noAgamatA, AgamA-nAgamasamudAye AgamasyaikadezatvAd noAgamatvamityabhiprAyaH / atra sUrirAha- hanta ! yadyasau zabda Agamo na bhavati tarhyagamato dravyazrutaM 1 avizeSitasaMmizropayogadeza iti vA zrutaM kRtvA / noAgamabhAvazrute nozabdo bhaved deze'pi // 890 // 2 ka.ga. 'deso ti' / 3 noAgamataH kecit zabdasahAyamupayogamicchanti / nanu sutarAmAgamatvaM hi dravya bhAvAgamayoryuktam // 891 // 4 gha. cha. 'va yu' / 5 atha nAgama iti zabdo noAgamatA ca tadadhikatvataH / Agamato dravyazrutaM kathaM zabdo nAgamo yadi saH 1 // 892 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 422 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POSSISIOSS bRhadvatiH / vizeSA // 42 // syAt / / supratItamapyasyetthamAgamato dravyazrutatvaM na syAt , anAgamatvAt / tasmAd dravyata Agama evA'yam , ato dravyAgamasahAyo bhAvAgama Agamata eva bhAvazrutam , na tu noAgamata iti sthitam // 892 // athAnyadapi matAntaramupanyasya dUSayati anne noAgamao sAmittANAsiyaM suyaM bati / jai na suyamaNuvaoge naNu suyaramaNAsiyaM natthi // 893 // anye tu kecanA'pyAcAryAH khAminamAzritaM zrutopayogaM bhAvazrutaM bruvate, khAmyanAzritaM tu tameva noAgamato bhAvazrutaM bruvate, etaccAtiphalmveveti darzayati- 'jaItyAdi' yadyanupayukte'pi vaktari zrutaM noktam , kintu viziSTe'pi tasmin svAmini dravyazrutameva pUrvamabhihitam / mUDha ! tarhi sutarAmevA'nAzritaM bhAvazrutaM nAsti, svAminamantareNa pustakAdilikhite zrute upayogasya dUrotsAritatvAt , upayogamantareNa ca bhAvazrutasya sarvathA'sattvAt / 'svAmyanAzritaM ca zrutaM kApyasti' iti pratipAdayiturmahAsAhasikatvamiti yat kizcidetaditi / tadevamuktaM noAgamato'pi bhAvazrutam / / 893 // atha zrutasyaikArthikanAmAnyAha suya-sutta-gaMtha-siddhata-sAsaNe ANa-vayaNa uveso.| paNNavaNa Agamo vi ya egaTThA pajjayA sutte // 894 // eteSAM ca nAnAmarthaH prAgatidezenokta eveti / tadevaM vihitaH zrutasyApi nAmAdinyAsaH // 894 // atha skandhasya tamabhidhAtumAha khaMdhapae'Nuvautto vattA''gamao sa davvakhaMdho u / noAgamao jANaya-bhavvasarIrA-iritto'yaM // 895 // ihApi nAma-sthApane sukhamarUpaNIyatvAd nokte / dravyaskandhastvAgamataH skandhapade'nupayukto vaktA / noAgamatastu jJazarIradravyaskandhaH, bhavyazarIradravyaskandhaH, tadubhayavyatiriktadravyaskandhazcetyevaM trividho'yamiti // 895 // tatra vyatiriktadravyaskandhaH sacittAdibhedAt punarapi trividha iti darzayati anye noAgamataH svAmitvAnAzritaM zrutaM suvanti / yadi na zrutamanupayoge nana sutarAmanAzritaM nAsti // 853 // 2 zruta-sUtra-mandha-siddhAnta-zAsanAni AjJA-vacane upadezaH / prajJapanamAgamo'pi caikArthAH parSayAH sUtre // 894 // 3 skandhapadeunupayukto vaktA''gamataH sa imyaskandhastu / noAgamato jJAyaka-bhavyazarIrA-'tirikto'yam // 895 // // 423 // For eso v ery Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 424 // 'sacitto acitto mIso ya samAsao jahAsaMkhaM / dupayAI dupaesAio ya seNAidesAI // 896 // / vyatiriktadravyaskandhaH samAsataH saMkSepeNa tAvat sacittA-citta-mizrabhedAt trividhaH / sa ca yathAsaMkhyaM dvipadAdiSTavyaH, tathAhi-dvipadA-'pada-catuSpadarUpaH sacittaskandhaH / tatra dvipadaM manuSya-zuka-sArikAdi, apadaM dADimA-''mra-vIjapUrakAdi,catuSpadaM tu gavAdi / dvipadezikAdiranantANukaskandhaparyavasAno'cittaskandhaH senAyA hastya-zva-ratha-padAti-khaDa-kuntAdyAtmakaH pAzcAtya-madhyamApradezarUpo mizraskandhaH / AdizabdAd grAma-nagarAdhekadezaparigrahaH // 896 // athavA vyatiriktaskandhasya prakArAntareNa traividhyamAhaahavA kasiNo akasiNo aNegadavvo sa eva vinnnneo| desA'vaciovacio agadavyo viseso'yaM // 897 // athavA sa eva vyatiriktaskandho'nyathA trividho vijJeyaH, tadyathA- kRtsnaskandhaH, akRtsnaskandhaH, anekadravyaskandhazceti / yasmAdanyo bRhattaraH skandho nAsti sa kRtsnaH paripUrNaH skandhaH kRtsnaskandhaH, sa ca hayaskandhaH, gajaskandhaH, naraskandha ityAdi / Aha- yadyevam , prakArAntaramasiddham , sacittaturaGgamAdiskandhasyaiva saMjJAntareNoktatvAt / naivam , yataH pAk sacittaskandhAdhikArAt tathA'saMbhavino'pi buddhyA nikRSya jIvA evoktAH, iha tu jIva-tadadhiSThitazarIrAvayavalakSaNaH samudAyaH kRtsnaskandhatvena vivakSitaH, ato'bhidheyabhedAt siddhaM prakArAntaratvam / astvevam , kevalaM hayAdiskandhasya kRtsnatvaM nopapadyate, tadapekSayA gajAdiskandhasya bRhattaratvAt / naitadevam , yato'saMkhyeyapradezAtmako jIvaH , tadadhiSThitAzca zarIrapudgalA ityevaMbhUtaH samudAya eva hayAdiskandhatvena vivakSitaH, jIvasya cAsaMkhyeyapradezAtmakatayA sarvatra tulyatvAd gajAdiskandhasya bRhattaratvamasiddham / yadi hi jIvapradezapudgalasamudAyaH sAmastyena vardheta, tadA syAd gajAdiskandhasya bRhattvam , tacca nAsti, samudAyasya vRddhyabhAvAt , kevalapudgalavRddhi-hAnyo hA'vivakSitatvAt , iti sarvatra hayAdau kRtsnaskandhatvaM na virudhyate / anye tu pUrva sacittaskandhavicAre jIva-tadadhiSThitazarIrapudgalasamudAyaH sacittaskandhaH, atra tu zarIrAd buddhyA pRthak kRto jIva eva kevalaH kRtsnaskandha iti vyatyayaM vyAcakSate / tadatra vyAkhyAne preyameva nAsti, haya-gajAdi-jIvAnAM pradezato hInAdhikyAbhAvena kRtsnaskandhatvasya sarvatrAvirodhAditi / EC|424 // , sacitto'citto mizrazna samAsato yathAsaMkhyam / dvipadAdidipradezAdikazca senAdidezAdiH // 856 // 2 athavA kRtsno'kRtsno'nekadanyaH sa eva vijJeyaH / dezApacitopacito'nekadravyo vizeSo'yam // 897 / / For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 425 // Jain Educationa Internati athA'kRtsnaskandha ucyate- yasmAdanyo bRhattaraH skandho'sti, so'paripUrNatvAdakRtsnaskandhaH, sa ca dvipradezikAdiryAvat sarvotkRSTAnantaparamANusantatiniSpanna ekena paramANunA nyUnastAvad vijJeyaH / utkRSTAnantANuskandhApekSayA kaparamANunyUnotkRSTAnantANukoskRtsnaskandhaH, tadapekSayA tu paramANudvayanyUnotkRSTAnantANuko'kRtsnaskandhaH / evamekaikaparamANuhAnyA tAvad neyaM yAvat tripradezikaskandhApekSA dvipadezika skandho'kRtsnaskandhaH / ata eva prAguktAcittaskandhAdasya bhedaH pUrva hi dvipadezikAdeH paripUrNotkRSTAnantAskandhaparyantasya sarvasyApyacittaskandhasya sAmAnyena saMgrahAt ; atra tvekaH paripUrNotkRSTAnantANuko na saMgRhyate, tasya kRtsnaskandhatvAditi / athAnekadravyaskandha ucyate- anekaiH sacittA'cittalakSaNairdravyairniSpannaH skandho'nekadravyaskandhaH / sa ca haya-gajAdiskandha eva / kathaMbhUtaH ?, ityAha- 'deso'vaciovacio tti' apacitazvAsAvupacitazcApacitopacitaH, deze'pacitopacito dezApacitopacitaH / idamuktaM bhavati - deze nakha- dazana- kezAdilakSaNe'pacito jIvapradezairvirahito dezApacitaH, anyasmiMstu pRSTha-hRdaya-bAhU-rvAdilakSaNe deze upacito jIvapradezairvyApto dezopacita:- viziSTaika pariNAmapariNatasa cetanA vetana deza samudAyAtmako hayAdiskandho'nekadravyaskandha ityarthaH / Aha- yadyevam, kRtsnaskandhAdasya ko vizeSaH 1 / ucyate tatra kila hayAdiryAvAneva jIvapradezairvyAptistAvAneva kRtsnaskandhasvena vivakSitaH, na tu jIvapradezAvyAptanakhAdyapekSayApi ; atra tu nakhAdiyukto'nekadravyaskandhaH, iti vizeSaH / tarhi pUrvoktAd mizraskandhAdasya ko bhedaH 1 / ucyate- tatrA'zva-gajAdijIvAnAM khaDgAdyajIvAnAM ca pRthagvyavasthitAnAM samUhakalpanayA mizraskandhatvamuktam, atra tu jIvaprayogato viziSTaika pariNAmapariNatAnAM sacetanA - 'cetanadravyANAmanekadravyaskandhatvam iti bhedaH / ata evA''ha- 'viseso'yaM' iti / kRtsnaskandhAd mizraskandhAccAyamanantarokto'syAnekadravyaskandhasya vizeSo bheda iti / tadevamukto dravyaskandha iti // 897 // atha bhAvaskandhamAha AgamabhAvakkhaMdho khaMdhapayatthovaogapariNAmo / noAgamao bhAvammi nANa - kiriyA guNasamUho // 898 // Agamato bhAvaskandhaH / kaH ?, ityAha- skandhapadArthopayogapariNAmaH / noAgamatastu bhAvaskandho jJAna-kriyA-guNasamUhaH / jJAnamatrAvazyaka zruta-skandhAvabodhopayogalakSaNam, kriyA taduktasAmAcArIkaraNarUpA, guNAstu mUlaguNo-taraguNabhedabhinnAH, teSAM samUhaH samudAya mIlako jJAna kriyA-guNasamUha iti / / 898 // 1 AgamabhAvaskandhaH skandhapadArthopayogapariNAmaH / noAgamato bhAve jJAna-kriyA-guNasamUhaH // 898 // 54 For Personal and Private Use Only bRhattiH ! // 425|| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA vizeSA0 // 426 // sa ca jJAna-kriyA-guNasamUhaH kaH ?, ityAhasAmAiyAiyANaM chaNhajjhayaNANa so samAveso / noAgamo tti bhaNNai nosaddo mIsabhAvammi // 899 // vRhadattiH / sa ca jJAna-kriyA-guNasamUho'tra vakSyamANasvarUpANAM sAmAyikAdInAM SaNNAmadhyayanAnAM samAvezaH samudAya ucyate, asyaiva - jJAna-kriyA-guNamayatvAt / ayaM ca noAgamo bhaNyate / kutaH?, ityAha- yato nozabdo mizrabhAve vartate, mizrazvaipa jJAna-kriyA gunnopyog| iti / tadevamukto bhAvaskandho'pi // 899 // atha skandhasyaikArthikanAmAnyAha__ gaiNa-koya-nikAe ya khaMdhe vagge taheva rAsI ya / puMje piMDe niyare saMghAe Aula sargehe // 900 // eSAmapi skandhaikArthanAmnAmarthaH prAgatidezataH prokta eveti / tadevamAvazyakasya zrutasya skandhasya ca vihito naamaadinyaasH| athAsya padatrayasyApi samAsa ucyate / paNNAM zrutavizeSANAM skandhaH zrutaskandhaH, AvazyakaM ca tat zrutaskandhazcAvazyakazrutaskandhaH / athavA, AvazyakaM ca tat zrutaM cAvazyakazrutam , tasya SaDadhyayanasamudAyAtmakaH skandha Avazyakazrutaskandha iti / uktaM zAstrAbhidhAnam // 900 // atha sAmAyikAdyadhyanAnAmarthAdhikAradarzanArtha prastAvanAmAha "kiM puNa chakkajjhayaNaM, jeNa cchalatthAhigAraviNiuttaM / sAmAiyAiyANaM te ya ime cha jahAsaMkhaM // 901 // Aha-kiM punariha kAraNam, yena SaDadhyayanamidamAvazyakam-paD adhyayanAni yatra tat paDadhyayanamiti samAsaH / atrocyateyena pabhirAdhikArairviniyuktaM nibaddham / te ca SaDAdhikArAH sAmAyikAdInAM paNNAmadhyayanAnAM yathAsaMkhyamete draSTacyA iti // 901 ke punaste, ityAha 1 sAmAyikamAdikAnAM SaNNAmadhyayanAnAM sa samAvezaH / noAgama iti bhaNyate nozabdo mizrabhAve // 899 // 2 gaNa-kAya nikAyAma skandho vargastathaiva rAzizca / punaH piNDo nika: saMghAta AkulaH samUhaH // 10 // / 'kAe a nikAe khaM' ityanuyogadvArasatre / 4 pa. cha.'mUho' / 5 kiM punaH SaDadhyayanaM, yena padAdhikAraviniyuktam / sAmAyikAdikAnAM te me pad yathAsaMkhyam // 901 // // 426 // For Peso Use Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 427 // PREMARAHMIRREARRAN sAvajjajogaviraI ukittaNa guNavao ya pddivttii| khaliyarasa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA cev||902|| sAvadyayogaviratirAdhikAraH sAmAyikAdhyayanasya / arhatAM guNotkIrtanamAdhikArazcaturviMzatistavAdhyayanasya / guNavato gurovandanakadAnAdipUjAvizeSarUpA pratipattirAdhikAro vandanAdhyayanasya / zruta-zIlaskhalitanindanArthAdhikAraH pratikramaNAdhyayanasya / cAritrAtmano vraNacikitsA- aparAdhavraNarohaNamAdhikAraH kAyotsargAdhyayanasya / vratabhaGgAticArApacitakarmavizaraNArthamanazanAdiguNadhAraNArthAdhikAraH pratyAkhyAnAdhyayanasyeti / tadevamAvazyaka-zruta-skandhalakSaNasya padatrayasya vihito nAmAdinyAsaH / kRtaM ca SaDAdhikArabhaNanalakSaNaM samudAyArthanirUpaNam // 902 // athAdhyayanasya pUrvapratijJAto nAmAdinyAso vktvyH| sa cAvasaraprApto'pi nocyate, yata upakramAdyanuyogadvArakramAgatAnAmeva sAmAyikAdInAM SaNNAmapyadhyayanAnAM pRthak pRthagoghaniSpanne nikSepe lAghavArthamihaivAgre vakSyate; etadevAha dorakkamAgayANaM vIsuM vIsumihamohanipphanne / ajjhayaNANaM nAsaM vakkhAmo lAghavanimittaM // 903 // pAtanayaiva vyAkhyAteti / / 903 // athoktamupasaMharan vakSyamANaM ca saMvandhayannAha Avassayassa eso piMDattho vaNNio samAseNaM / etto ekkakaM puNa ajjhayaNaM vaNNayissAmi // 904 // ityevaM pUrvoktaprakAreNa 'AvazyakazrutaskandhaH' iti sAnvarthazAstranAmapratipAdanAdevA''vazyakasyaiSa pUrvoktaH piNDArthaH samudAyArthaH samAsena saMkSepeNa varNitaH / athAvayavArthakathananimittamekaikaM sAmAyikAdyadhyayanaM varNayiSyAmIti / iti samudAyArthakathanalakSaNe caturthadvAre prsnggaayaataa'ssttssssttigaathaadiruupkaarthH|| 904 // // tadevamabhihitaM samudAyArthakathanalakSaNaM caturthadvAram // A SIESTABASANAS , sAvayayogaviratirukIrtanaM guNavatazca pratipattiH / skhalitasya nindanA vraNacikitsA guNadhAraNA caiva // 902 // 2dvArakramAgatAnAM viSvag viSvagihoghaniSpanne / adhyayanAnAM nyAsaM vakSyAmo lAghavanimittam // 903 // 3 Avazyakasyaipa piNvArthoM varNitaH samAsena / ita ekaikaM punaradhyayanaM varNayiSyAmi // 904 // SSIOSCORT // 427 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAGE bRhadvattiH / vizeSA0 // 428 // atha 'tassa phala-joga-maMgala-samudAyatthA taheva dArAI ityAdigAthAbhaNanakramAyAtamupakramAcanuyogadvArabhaNanarUpaM paJcamaM dvAramabhidhitsuH, prathamaM tAvat sAmAyikAdhyayanaM varNayamAha tatthajjhayaNaM sAmAiyaM ti samabhAvalakkhaNaM paDhamaM / jaM savvaguNAhAro vomaM piva savvadavvANaM // 905 // satra teSu SaTsvadhyayaneSu madhye samabhAvena lakSyate samabhAvalakSaNaM sAmAyikAdhyayanaM sarveSAmapi prathamamAdyam / kutastasya prAthamyam ?, ityAha- yad yasmAt kAraNAt sarveSAmapi mUlo-ttaraguNAnAM tadeva sAmAyikAdhyayanamAdhAraH, tasmin satyeva tadbhAvAt , tadabhAve ca teSAmabhAvAt / na hi samatAzUnye prANini kApi pAramArthikaguNAvasthAnamasti / yathA keSAM kimAdhAraH, ityAha-vyoma AkAzaM tadiva sarveSAmapi dharmAstikAyAdidravyANAmiti // 905 // athavA prAthamye tasya kAraNAntaramAhaahavA tabbheya ciya sesA jaM dasaNAiyaM tivihaM / na guNo ya nANa-dasaNa-caraNabbhahio jao atthi // 906 // athavA, tajdA eva sAmAyikAdhyayanavizeSA eva zeSANi caturviMzatistavAdyadhyayanAni / kutaH ?, ityAha- yad yasmAd darzana-jJAna-cAritrasAmAyikabhedAt trividha sAmAyikam / yad vakSyati- 'sAmAiyaM ca tivihaM sammatta suyaM tahA carittaM ca' iti / asmiMzca bhedatraye sarvo'pi guNajAtirantarbhavati, yasmAd na jJAna-darzana-cAritrebhyo'nyaH kazcanApi caturviMzatistavAdigato guNaH samasti / tadevaM zeSAdhyayanAnAM tadbhedatvAt sAmAyikamevAdau nirdiSTamiti // 906 // ___ tataH kim ?, ityAha aNuogaddArAI mahApurasseva tassa cattAri / aNuogo tti tadattho dArAiM tassa u muhAiM // 907 // 1 gAthA 2 / 2 ka.ga. 'cmdaa'| 3 tatrAdhyayanaM sAmAyikamiti samabhAvalakSaNaM prathamam / yat sarvaguNAdhAro vyomeva sarvavyANAm // 9.5 // 4 ka.kha.ga.'tha praa'| 5 athavA tanedA eva zeSA yad darzanAdikaM trividham / na guNazca jJAna-darzana-cAritrAbhyadhiko yato'sti // 906 // 6 sAmAyikaM ca trividha samyaktvaM zrutai tathA cAritraM ca / . anuyogadvArANi mahApurasyeva tasya tutvAri / anuyoga iti tadarthoM dvArANi tasya tu mukhAni // 905 // // 428 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only EMAIww.jaineltrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 429 // tasya ca sAmAyikAdhyayanasya mahApurasya dvArANIva catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatrAnuyogaH kimucyate ?, ityAha- tadatho'dhyayanArthaH / Aha-nanvanuyogo vyAkhyAnamucyate, tat kathaM tadevAdhyayanArtha ucyate ? / satyam , kintu vyAkhyAne'pyadhyayanArthaH kathyate, ato'bhedopacArAt tadapi tathocyata ityadoSaH / dvArANi punastatpravezamukhAni // 907 // arthatAmeva purakalpanAM dvArakalpanAM cArthavatIM darzayannAha__ akayadAramanagaraM kaegadAraM pi dukkhasaMcAraM / caumUladdAraM puNa sapaDidAraM suhAhigamaM // 908 // akRtadvAraM nagaraM saMtatapAkAravalayaveSTitamanagarameva bhavati, janapraveza-nirgamAbhAvAt / tathA, kRtaikadvAramapi hastya-zva-ratha-janasaMkulatvAd duHkhasaMcAraM jAyate, kAryAtipattaye ca bhavati / kRtacaturmUlapatolIdvAraM tu sapratidvAraM sukhAdhigamaM sukhanirgama-bhavezaM bhavati, kAryAnatipattaye ca saMpadyata iti // 908 // tathA kim ?, ityAzaGkaya nirdiSTadRSTAntasyopanayamAha sAmAiyamahapuramavi akayadAraM tahegadAraM vA / durahigama, caudAraM sapaDidAraM suhAhigamaM // 909 // __ evaM sAmAyikamahApuramapyAdhigamopAyabhUtadvArazUnyamazakyAdhigamam , kRtaikAnuyogadvAramapi kRcchreNa drAghIyasA ca kAlenAdhigamyate / vihitasaprabhedopakramAdidvAracatuSTayaM punarayatnenA'lpIyasA ca kAlenAdhigamyata iti // 909 // kAni punastAnyanuyogadvArANi ', ityAha tANImANi uvakkama-nikkhevA-'Nugama-nayasanAmAI / cha-tti-du-duvigappAiM pabheyao'NegabheyAiM // 910 // tAni caitAnyanuyogadvArANi, tadyathA- upakramo vakSyamANabhedAdisvarUpaH, nikSepaH, anugamaH, nayazcetyetairnAmabhiH sanAmAni sAbhidhAnAnIti // // paJcamaM dvAropanyAsahAraM samAptam // , akRtadvAramanagaraM kRtakadvAramapi duHkhasaMcAram / caturmUladvAraM punaH sapratidvAraM sukhAdhigamam // 904 // 2 sAmAyikamahApuramaNyakRtadvAraM tathaikadvAraM vA / duradhigama, catuhAra sapratidvAraM sukhAdhigamam // 10 // 1 ka. za. 'yapuramevaM aV. 'matika . 5 tAnImAni upakrama nikSepA-dhigama-nayasanAmAni / pad-tri-dvi-dvi-vikalpAni prabhedato'nekabhedAni // 110 // narayatnenA'lpIyAdhigamam , kArasapaDidAra mA // 429 // . HERE Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 430 // Jain Educationa Internatio atha 'tambheya tiM' tadbhedadvAramAha- 'cha-tItyAdi' iha yathAsaMkhyaM saMbandhaH - upakramaH SadvikalpaH, nikSepastribhedaH, anugamo dvibhedaH, nayospi dvibhedaH / prabhedatastUpakramAdayo'nekabhedAH / eSAM ca bheda-prabhedAnAM svarUpaM purastAd vistareNa vakSyate / / 910 // // iti SaSThaM tadbhedadvAram // atha "nirutta ti' saptamaM niruktidvAramabhidhitsurAha settha somaNaM ukkamo teNa tammi va tao vA / satyasamIvIkaraNaM ANayaNaM nAsadesammi // 911 // upa sAmIpye, 'krama pAdavikSepe' upakramaNaM dUrasthasya zAstrAdivastunastaistaiH pratipAdanaprakAraiH samIpIkaraNaM nyAsadezAnayanaM nikSepayogyatAkaraNamityupakramaH upakrAntaM dyupakramAntargata bhedairvicAritaM nikSipyate, nAnyatheti bhAvaH / upakramyate vA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAmyogenetyupakramaH / athavA, upakramyate'smin ziSyazravaNabhAve satItyupakramaH / yadivA, upakramyate'smAd vinItavineyavinayAdityupakramaH vinayenA''rAdhito hi gururupakramya nikSepayogyaM zAstraM karotItyabhiprAyaH / tadevaM karaNA-'dhikaraNo-pAdAnakArakairguruvAgyogAdayo'rthAvivakSAbhedato bhedeneoktAH yadi tu vivakSayA sarve'pyekaikakaraNAdikArakavAcyatvenocyante, tathApi na doSaH / 'satthasamIvIkaraNaM ti' zAstrasya samIpIkaraNaM zAstrasya nyAsadezAnayanaM nikSepayogyatAkaraNamupakrama iti sarvatra saMbadhyata iti / / 911 // atha nikSepasya niruktimAha nikkhippai teNa tahiM tao va nikkhevaNaM va nikkhevo / niyao va nicchio vA kheo nAso tijaM bhaNiyaM // 992 // nikSipyate zAstramadhyayano- dezAdikaM ca nAma-sthApanA- dravyAdibhedairnyasyate vyavasthApyate'nena, asmin asmAd veti nikSepaH; guruvAyogAdivivakSA tathaiva / athavA, nikSepaNaM zAstrAdernAma sthApanAdibhedairnyasanaM vyavasthApanamiti nikSepaH / nizabda -kSepazabdayorarthamAha - niyato nizcito vA, kSepaH- zAstrAdernAmAdinyAsa iti nikSepa iti yaduktaM bhavatyayaM paramArtha ityarthaH // 912 // athAnugamaniruktimAha 1 gAthA 2 / 2 zAstrasyopakramaNamupakramastena tasmin vA tato vA / zAkhasamIpIkaraNamAnayanaM nyAsadeze // 911 // 3 nikSipyate tena tasmiMstato vA nikSepaNaM vA nikSepaH / niyato vA nizcito vA kSepo nyAsa iti yad bhaNitam // 112 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 430 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 43 // aNugammai teNa tahiM tao aNugamaNameva vANugamo / aNuNo'NurUvao vA jaM suttatthANamaNusaraNaM // 913 // anugamyate vyAkhyAyate sUtramanena, asmin , asmAt vetyanugamaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / athavA, anugamanamanugamaH aNuno vA mUtrasya gamo vyAkhyAnamityanugamaH, yadi vA, anurUpasya ghaTamAnasyA'rthasya gamanamanugamaH / sarvatra kimuktaM bhavati ?, ityAha- yat sUtrArthayoranurUpamanukUlaM saraNaM saMbandhakaraNamityanugama iti // 913 // atha nayaniruktimAha se nayai teNa tahiM vA tao'havA vatthuNo va jaM nayaNaM / bahuhA pajjAyANaM saMbhavao so nao nAma // 914 // sa eva vaktA saMbhavadbhiH paryAyairvastu nayati gamayatIti nayaH; athavA, nIyate paricchidyate'nena, asmin , asmAd veti nayaH; anantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / yadivA, bahudhA vastunaH paryAyANAM saMbhavAd vivakSitaparyAyeNa yad nayanamadhigamanaM paricchedanamasau nayo nAma // 914 // // iti saptamaM niruktihAram // nanvAdAvupakramaH, tadanantaraM nikSepaH, tadanantaraM cAnugamaH, tato'pyanantaraM nayaH, ityamISAmanuyogadvArANAmitthaM kramopanyAse kiM prayojanam ?, ityAzaGkaya 'kama-paoyaNAI ca vaccAI' ityaSTamaM kramaprayojanadvAramabhidhitsurAha dArakamo'yameva u nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammai nANatthaM nANugamo nayamayavihaNo // 915 // saMbaMdhovakkamao samIvamANIya natthanikkhevaM / satthaM tao'Nugammai naehiM nANAvihANehiM // 916 // eSAmanuyogadvArANAmayamevopanyAsakramaH, yena nAsamIpasthamanupakrAntaM nikSipyate, na ca nAmAdibhiranikSiptamarthato'nugamyate, anugamyate tena tasmistato'nugamanameva vA'nugamaH / aNuno'nurUpato vA yat sUtrA-'rthayoranusaraNam // 913 // 2sa nayati tena tasmin vA tato'thavA vastuno vA yad nayanam / bahudhA paryAyANAM saMbhavataH sa nayo nAma // 914 // 3 gAthA 2 / dvArakramo'yameva tu nikSipyate yena nAsamIpastham / anugamyate mA'myastaM mAnugamo nayamatavihInaH // 915 // saMbandhopakramataH samIpamAnIya vyastanikSepam / zAstraM tato'nugamyate nAnAvidhAnaH // 916 // // 431 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 432 // nA'pi nayamatavikalo'nugama iti / yatazca saMvandharUpa upakramaH saMbandhopakramastena saMbandhakopakrameNa samIpamAnIya nyAsayogya vidhAya nyasta nikSepaM vihitanAma-sthApanAdinikSepaM sat zAstraM tato'rthato'nugamyate byAkhyAyate nAnAvidhAnAnAbhedeneyaH tsmaadymevaanuyogdvaarkrmH||915 // 916 // // iti kramaprayojanahAraM samAptam // // tatsamAptau ca tassa phala-joga-' ityAdi gAthA samAptA // iha copakramo bhAvopakramato vistareNa purastAd vakSyate / tathA, AnupUrvI-nAma-pramANa-vaktavyatA-'rtho'dhikAra-samavatAralakSaNaH padbhirbhedaivistareNAbhidhAsyate / vistaravatazcArthasyaidaMparyamavadhArayituM na zaknuvanti mandamatayaH, atastadanugrahArthaM vakSyamANabhAvopakramagatam , AnupUrvyAdiSaDarthagataM ca saMkSepamAha gurubhAvovakkamaNaM kA parivADI kaitthamajjhayaNaM / bhAvammi kammi vaTTai kimidaM davvaM guNo kammaM ? // 917 // jIvaguNo'jIvaguNo kiM nANaM daMsaNaM carittaM vA / paccakkhaM aNumANaM ovammamahAgamo vAvi? // 918 // loiya louttario kiM suyamattho'havobhayaM hojA / appayao aNaMtarao paraMparaM vAgamo kassa ? // 919 // kiM diDivAiyaM kAliyaM va kiMvA suyatthaparimANaM / sasamaya-parasamayobhayasiddhatANaM va ko vacco ? // 920 // ko va samaegadeso samudAyatthAhiyAra iha niyao / ajjhayaNovakkamaNaM kAyavvamihevamAIhiM // 921 // iha sAmAyikAdyadhyayanArtha bubhutsunA vineyena gurorbhAvopakramo vidheyaH, kena punaH prakAraNeSa suprasannaH syAditi bhAvopakrama1 gAthA 2 // 2 gurubhAvopakramaNaM kA paripATI katithamadhyayanam / bhAve kasmin vartate kimidaM dravyaM guNaH karma ? // 917 // jIvaguNo'jIvaguNaH kiM jJAnaM darzanaM cAritraM vA / pratyakSamanumAnamaupamyamadhA''gamo vApi // 918 // laukiko lokottarikaH kiM zrutamartho'dhavobhayaM bhavet / Atmato'nantarataH paramparAto vAgamaH kasya ! // 919 // kiM raSTivAdikaM kAlikaM vA kiMvA zrutArthaparimANam / svasamaya-parasamayo-bhayasiddhAntAnAM vA ko vAcyaH // 12 // ko vA samayaikadezaH samudAyArthAdhikAra iha niyataH / adhyayanopakramaNaM kartabyamihevamAdibhiH // 921 // // 432 // Jan Education inten For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhI // 433 // saMkSepArthaH / paripATI- AnupUryucyate / sA ca trividhA vakSyate. tadyathA- pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI ceti / tatrehAdhyayane kA paripATI prayojanavatI ?, iti prazne trividhApIha saprayojaneti vAcyam / tathA, pUrvAnupUrvyAdinA cintyamAnamidamadhyayanaM katitham iti praSTavyam / tatra pUrvAnupUrvyA prathama, pazcAnupUrvyA SaSTham , anAnupUrvyA punaH sAtirekasaptabhaGgakazataviSayatvAdaniyatamiti vakSyate / ityAnupUrvIsaMkSepArthaH / nAma punaraudayikAdiSaDbhAvaviSayatvAt SaDvidhaM vakSyate / tatra kasmin bhAve idamadhyayanaM vartate? iti praSTavyam / tatra ca kSAyopazamike bhAve vartata iti vakSyate / iti nAmasaMkSepArthaH / pramANaviSayasaMkSepamAha- 'kimidamityAdi' kimidamadhyayana dravyam , guNaH, karma vA? iti cintAyAM guNa iti vAcyam / guNatve'pi kiM jIvaguNaH, ajIvaguNaH iti cintAyAM jIvaguNa iti vaktavyam / jIvaguNatve'pi kiM jJAnaM, darzanaM, cAritraM vA' iti cintAyAM jJAnamiti vakSyate / tadapi kiM pratyakSam , anumAnam , aupamyam, Agamo vA ? iti cintAyAmAgama iti vakSyate / Agamatve'pi kimasau laukikaH, lokottaro vA ? iti cintAyAM lokottara iti vakSyate / lokottaratve'pi kiM mUtrAgamaH, arthAgamaH, ubhayAgamo vA; tathA, kimAtmAgamaH, anantarAgamaH, paramparAgamo vA? iti cintAyAM tIrthakarANAmarthata idamadhyayanamAtmAgamaH, mUtratastu gaNadharANAmAtmAgama ityAdi vakSyate / api ca, lokottarAgamatve'pi kimidamadhyayanaM dRSTivAdikam , kAlikaM vA? iti cintAyAM kAlikamiti vAcyam-kAlavelAvarje kAle paThyata ityarthaH / kAlikatve'pi kimasya mUtrArthaparimANam ? iti vAcyam / iti pramANasaMkSepArthaH / sva-paro-bhayasamayAnAM madhye ko'tra vaktavyaH' iti prazne khasamayo'tra vaktavyaH / iti vaktavyatAsaMkSepArthaH / khasamayatve'pi ko'sya samayaikadezaH samudAyArthatvenAdhikriyate ? iti prazne, sAvadyayogaviratirihArthAdhikAra iti prativacanam / ityAdhikArasaMkSepArthaH / samavatArastvAnupUrvyAdiSu vihita eveti / evamAdibhiH prakArerasyAdhyayanasyopakramaNaM nikSepayogyatA''pAdanaM kartavyam / ityupkrmsNkssepaarthH| iti saptadazagAthArthaH // 9171918 // 919 // 920 // 921 // atha pUrva yaduktam- 'upakramaH SaDbheda' / tatra tAneva SaT bhedAn svarUpataH prAha nAmAI chabbheo ubakkamo davvao sacittAI / tiviho ya puNo duviho parikamme vatthunAse ya // 922 // iha nAma-sthApanA-dravya-kSetra-kAla-bhAvopakramabhedAdupakramaH ssddbhedH| tatra nAma-sthApane sugame / dravyopakramastvAgamataH, noAgamatazca / tatrAgamata upakramapadArthajJastatrAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIradravyopakramaH, bhavyazarIradravyopakramaH, tavyatiriktadravyopakramazca / pa. u. 'yo tuSa 2 nAmAdiH SaDbheda upakamo dravyataH sacittAdiH / trividhA punardvividhaH parikarmaNi vastunAze ca // 922 // For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 434 // tatrAdyabhedadvayaM sugamam / tadyatiriktadravyopakramastu sacittAdibhedAt trividhaH / tatra sacittadravyopakramo dvipada-catuSpadAdInAm , acittadravyopakramo guDa-khaNDa-kusumbhAdInAm , mizradravyopakramastu teSAmevA''bharaNAdiyuktAnAM dvipadAdInAm / ayaM ca sacittAyupakramaH pratyekaM puna-1 rapi dvidhA-parikarmaNi, vastunAze ceti // 922 / / tatra parikarma-vinAzayoH svarUpamAha parikamma kirivAe vatthUNaM guNavisesapariNAmo / tadabhAve ya viNAso davAINaM jahAjogaM // 923 // iha parikarmocyate / kim ?, ityAha- kriyayA kriyAvizeSeNa yo vastUnAM guNavizeSapariNAmo guNavizeSAdhAnamityarthaH / tadyathA- puruSAdInAM ghRta-rasAyanAzupayogakriyayA, snehamardanAdikriyayA ca varNa-bala-vayaHstambhAdayaH, karNa-skandhavardhanAdayazca kriyante / kecit zAstra-zilpa-gandharvavRttyAdikalA''pAdanamapi prastutopakramamAcakSate; etacca vijJAnavizeSAdhAnarUpatvAd bhAvopakramo yujyate; yadivA, AtmadravyasaMskAravivakSayA drvyopkrme'pyvirodhH| evaM zuka-sArikAdInAmapi zikSAguNAdhAne bhAvanIyam / ityuktaH parikarmaNi dvipadAdInAM scittdrvyopkrmH|| atha vastunAzopakrama ucyate- 'tadabhAve viNAso tti' tadabhAve vastvabhAvApAdane vinAzo vinAzasyopakrama ityarthaH, teSAmeva puruSAdInAM kAlAntarabhAvino vinAzasya khaDgAdibhirupakramyedAnImeva kriyamANatvAditi / evaM catuSpadAnAmapi hastya-zvAdInAm , apadAnAM dADimA-''mra-kapityAdInAM parikarma-vinAzau bhAvanIyAviti / evaM sacittadravyopakramaH / acetanasya tu maNi-mauktika-vastrAdeH kSAra-mRtpuTapAkAdinA parikarmopakramaH, ghenA''ghAtAdinA tu nAzopakramaH / mizradravyasya punastasyaiva dvipadAdevasvAlaGkArAdiyuktasya dvividho'pyupakramo bhAvanIyaH / evaM yathA dravyasyopakramaH, evamAdizabdAt kSetra-kAlayorapi yathAyogaM bhAvanIyaH / ata evoktam-'davvAINaM jahAjogaM ti' / taM ca kSetra-kAlopakrama 'nAvAe uvakkamaNaM' ityAdinA khata eva vakSyatIti / / 923 / / atra parAbhiprAyamAzaya pariharanAha*khettamarUvaM niccaM na tassa parikammaNA na ya viNAso / AheyagayavaseNa u krnn-vinnaasovyaaro'tth||924|| 1 parikarma kriyayA vastUnA guNavizeSapariNAmaH / tadabhAve ca vinAzo nyAdInAM yathAyogam // 923 // 2 ka. ga. 'ghanaghA' / 3 gAthA 925 / // 434 // 4 kSetramarUpaM nityaM na tasya parikarma na ca vinAzaH / Adheyagatabazena tu karaNa-vinAzopacAro'nna // 524 // khaBasiOSS For Personal and Private Use Only www.airnestrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdvttiH| vizeSA0 // 435 // EPSICORPORAJASTHIROINTS kSetramamUrtam , nityaM ca, iti na tasya parikarma-vinAzau kartuM zakyate tadAdheyadravyasya tu jala-bhUmyAdestau supratItAveva / tatastadgatayostayoratra kSetre 'mazcAH krozanti' ityAdinyAyAdupacAraH kriyata iti // 924 // AdheyadvAreNApi kathaM kSetrasya tau bhavataH ?, ityAha nAvAe uvakkamaNaM hala-kuliyAIhiM vA vi khettassa / saMmajabhUmikamme paMthatalAgAiyANaM ca // 925 // | jalAdhArasya kSetrasya nAvuDupAdibhirupakramaH kriyate, bhUmyAdhArasya tu tasya hala-kulikAdibhiH parikarmopakramaH / tatra halaM pratItam , kulikaM tu dantAlavattiryakkRtakASThe ubhayapArthanikhAtakASThamayakIlakayostiryagvyavasthApitatIkSNalohapaTTakaM haritAdicchedanArtha kSetreSu yad vAhyate, tallATAdikRSIvalapatItaM veditavyam / evaM saMmArjana-bhUmikarma-mArgataDAgAdInAM ca karaNena parikarmaNi kSetropakramaH / vinAzopakramastu kSetrasya gajabandhanAdibhirvijJeya iti // 925 // atha kAlopakramamAha jaM vattaNAirUvo kAlo davvANa ceva pjaao| to takkaraNaviNAse kIrai kAlovayAro'ttha // 926 // yad yasmAt kAraNAt 'kAlazcetyeke' iti vacanAd vartanAdirUpaH kAlo dravyANAmeva paryAyaH, na punaranyaH kazcit samayAvalikAdirUpaH, tatastatkaraNa-vinAzayordravyasya parikarma-vinAzayoH satorityarthaH, atraiva tatparyAye kAlopakramopacAraH kriyate / idamukta bhavati- iha kecid vartanAdirUpameva kAlamicchanti, na punaH samayAdirUpam / tatra tena tena vyaNuka-tryaNukAdirUpeNa paramANvAdidravyANAM vartanaM vartanA, AdizabdAt pariNAma-kriyAdiparigrahaH, nava-purANAdibhAvena vastUnAM pariNamanaM prinnaamH| atItA-'nAgata-vartamAnalakSaNA tu kriyA / tadepa vartanA-pariNAma-kriyAdirUpaH kAlo dravyANAmeva paryAyaH, nAnyaH / tato dravyasya parikarma-vinAzau vartanAdirUpe tatparyAye'pyupacaryete iti // 926 // Aha- nanu ye samayAdirUpaM kAlamicchanti, tadabhipretasya samayAdikAlasya kathaM parikarma-vinAzau ?, ityAzaGkayAha FOR // 435 // nAghopakramaNa hala-kulikAdibhirvApi kSetrasya / saMmArjabhUmikarmaNi padhitaDAgAdikAnAM ca // 925 // 2 yad vartanAdirUpaH kAlo dravyANAmeva paryAyaH / tatastatkaraNa-vinAzayoH kriyate kAlopacAro'nna // 926 // Recei bala Jan Education internat For Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 436 // chAyAe nAliyAe ca parikammaM se jahatthaviNNANaM / rikkhAicArehiM ca tassa viNAso vivajjAso // 927 // 'se' tasya samayAssvalikA ghaTikA muhUrtAdilakSaNasya kAlasyedameva parikarma / yat, kim ?, ityAha- yad yathArthavijJAnaM yathAvat parijJAnam / kayA ?, ityAha- zaGkAdipraticchAyArUpayA chAyayA, ghaTikArUpayA ca naaddikyaa| vinAzastarhi tasya kaH 1, ityAha- viparyAso vaiparItyabhavanam - aniSTaphaladAyakatayA pariNamanamityarthaH / kaiH, ityAha- RkSa grahAdicAraiH tathA ca vaktAro bhavanti - 'amukena nakSatreNa, amukena graheNa cetthamitthaM ca gacchatA vinAzitaH kAlaH' iti / uktaH kAlopakramaH / / 927 // atha bhAvopakramamAha - jeM para hiyayAkyAvadhAraNamuvakkamo sa bhAvassa / tassAsubhassa maruiNi gaNiyA maccAdao'bhihiyA // 928 // iha yadiGgitAkArAdinA parahRdayAkRtasya parakIyabhAvasyA'vadhAraNaM parijJAnaM sa sAmAnyena bhAvopakramaH / sa ca vizeSito dvidhA- saMsArakAraNabhUto'prazastaH, mokSanibandhanabhUtastu prazastaH / tatrA'zubhasya tasya bhAvopakramasya brAhmaNI- vezyA - amAtyAdayo dRSTAntAH pratipAditAH / tadyathA ekasyA brAhmaNyAstisraH putrikAH / tAsAM ca pariNayanAnantaraM tathA karomi yathaitAH sukhitA bhavanti iti vicintya mAtA jyeSThaduhitaraM pratyavocat, yaduta- tvayA vAsabhavanasamAgame svabhartA kazcidaparAdhamudbhAvya mUrdhni pAdaprahAreNa hantavyaH / hatazca yadanutiSThati tad mamA''khyeyam / kRtaM ca tayA tathaiva / so'pyatisnehataralitamanAH 'ayi priyatame ! pIDitaste sukumAlazcaraNo bhaviSyati' itya bhidhAnapUrvakaM tasyAzcaraNopamardanaM cakAra / amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI / sA'pyupakrAntajAmAtrikabhAvA hRSTA duhitaraM pratyavAdIt - putrike! yad rocate tat tvadIyagRhe kuru tvam, na tavA'vacanakaro bhartA bhaviSyatIti / dvitIyA'pi tathaiva zikSitA / tayApi ca tathaiva svabhartA zirasi mahataH, kevalamasau ' naitat kulaprasUtAnAM yujyate ' ityAdi kiJcit kSaNamekamRSitvA vyuparataH / tasmiMzca vyatikare tayA mAturnivedite proktaM mAtrA - vatse ! tvamapi yatheSTaM tadgRhe vijRmbhasva, kevalaM tava bhartA kSaNamekaM mRpitvA sthAsyati / evaM 1 chAyayA nADikayA ca parikarma tasya yathArthavijJAnam / RkSAdicAraizca tasya vinAzo viparyAsaH // 927 // 2 ryaMta parahRdayAkRtAvadhAraNamupakramaH sa bhAvasya / tasyAzubhasya brAhmaNI-gaNikA amAtyAdayo'bhihitAH || 928 // 3 . cha. 'STaM vijRmbhakha tadgRhe ke' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 436 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 437|| tRtIyayApi mAtRzikSitayA duhitrA tathaiva prahataH svabhartA / kevalametenocchaladatucchakopena 'nUnamakulInA tvam , yenaivaM viziSTajanAnucitaM viceSTase' ityAdyabhidhAya gADhaM kuTTAyitvA niSkAsitA gRhAt / tayA ca gatvA sarva mAtre niveditam / tatastayA vijJAtajAmAtRsvabhAvayA | tatsamIpaM gatvA 'vatsa ! kulasthitiriyamasmAkaM yaduta-prathamasamAgame vadhvA varasyetthaM vidhAtavyam' ityAdi kizcidabhidhAya kathamapyupanItA'sau / duhitA ca proktA- vatse! durArAdhaste bhartA bhaviSyati, paramadevatAvadapramattatayA samArAdhanIyaH / iti braahmnniidRssttaantH| atha gaNikAdRSTAnta ucyate- ekasmin nagare catuHSaSTivijJAnasahitA devadattAbhidhAnA rUpAdiguNavatI vezyA parivasati / tayA ca bhujaGgajanAbhiprAyaparijJAnArtha svasvavyApAraM kurvatyaH sarvA api rAjaputrAdijAtayo ratibhavanabhittiSu citrakarmaNi lekhitaaH| tatra yaH kazcid rAjaputrAdirAgacchati, sa yatra yatra kRtAbhyAsastat tadeva citralikhitaM dRSTvA'tyarthaM prazaMsati / tato'sau vilaasinii| rAjaputrAdInAmanyataratvena nizcitya yathaucityenopacarati / AnukUlyenopacaritAzca rAjaputrAdayastasyai pracuramarthajAtaM prayacchanti / iti gnnikaadRssttaantH| athAmAtyadRSTAnto'bhidhIyate- ekasmin nagare kazcid rAjA'mAtyena sahA'zvavAhanikAyAM nirgtH| tatra ca pathi gacchatA rAjaturaGgamena kacit khilapradeze prasravaNamakAri / tacca tatpadezapRthivyAH sthiratvena baddhacchillarakaM cireNApyazuSkaM vyAvartamAno rAjA tathaiva vyavasthitamadrAkSIt / cirAvasthAyijala: zobhano'tra pradeze taDAgo bhavatIti vicintayaMzciramavalokitavAstaditi / tatazceGgitAkArakuzalatayA viditatadabhiprAyeNA'mAtyena rAjAdezamantareNApi khAnitaM tatra pradeze mahat saraH / tatpAlyAM ca ropitAH sarvartukapuSpaphalasamRddhayo nAnAjAtIyatarunivahAH / anyadA ca tenaiva pradezena gacchatA bhUpAlena dRSTam, pRSTaM ca- aho ! mAnasasarovaravad ramaNIyaM kenedaM khAnitaM saraH / amAtyo jagAda-deva! bhavadbhireva / rAjA savismayaM prAha, kathaM kazca kadA mayaitatkAraNAya nirUpitaH? iti / tataH sacivo yathAvRttaM sarvamapi kathitavAn / 'aho! paracittopalakSakatvamamAtyasya' iti vicintya parituSTo rAjA tasya vRttivardhanAdinA prasAdaM cakAra / tadevamAdikaH saMsAraphalo'paro'pyaprazastabhAvopakramaH svayamabhyUhya iti // 928 // atha prazastabhAvopakramamAha sIso guruNo bhAvaM jamuvakkamae suyaM pasatthamaNo / sahiyatthaM, sa pasattho iha bhAvovakkamo'higao // 929 // 1 ka, ga. 'vaM zi' / 2 ka. na. ga. 'mahAsa' / 3 ziSyo gurorbhAvaM yadupanamate zrutaM prazastamanAH / svahitArtha, sa prazasta iha bhAvopakramo'dhikRtaH // 929 // // 437 // Jan Education Inter For Personal and Private Use Only AAMwww.jaineltrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA vizeSA0 bRhaddhattiH / // 438 // iha yacchiSyaH svahitArtha zrutAdhyayanAdihetoH prazastamanAH zubhahetutvAt zrutaM gurubhAvamupakrAmati- iGgitAkArAdinA jAnAti, sa mokSaphalatvAt prazastabhAvopakramaH / tenaiva cehAdhikAraH, mokSArthatvAdeva sarvasyA'sya prArambhasyeti // 929 / / atra paraH prAha ko vakkhANAvasare gurucittovakamAhigAro'yaM ? / bhaNNai vakkhANaMgaM gurucittovakkamo paDhamaM // 930 // nanvAvazyakasyAnuyogo vyAkhyAnamiha prakrAntam , tatastadavasare prastute ko'yamaprastutena gurucittopakrameNAdhikAraH / atrottaramAha- 'bhaNNaItyAdi' bhaNyate'tra pratividhAnam , yad vyAkhyAnamiha prastutaM bhavatA gIyate, tad gurucittAyattameva / tatazca gurucittopakramaH prathamameva vyAkhyAnasyAGgaM kAraNam , kAraNamantareNa ca kAryasyAbhAvAt tasmin prakRte tatkAraNasyAdhikArAbhidhAnaM na kizcidaprastutamiti // 930 // na kevalaM gurucittopakramaH prathamaM vyAkhyAnam , kintu yAni kAnicit sAmAnyena zAstrAApakrama-pustako-pAzrayA-''hAra-vastrapAtra-sahAyAdIni vyAkhyAnAGgAni, tAni sarvANyapi gurucittAyattAni yato vartante, tasmAd yathA gurucittaM suprasannaM bhavati, tathA kAryam , iti darzayannAha gurucittAyattAI vakkhANaMgAI jeNa savvAI / to jeNa suppasannaM hoi tayaM taM tahA kajaM // 931 // gatAthaiva, navaraM gurucittaM ca tadA suprasannaM bhavati, yadeGgitAkArAdyabhijJaH ziSyastadupakramAnukUlyena pravartate / ato na gurucittopakramo'trA'prastuta iti bhAvaH // 931 // gurucittaprasAdanopAyAnevAha jo jeNa pagAreNaM tussai karaNa-viNayA-'NuvattIhiM / ArAhaNAe maggo so cciya avvAhao tassa // 932 // 1 ko vyAkhyAnAvasare gurucittopakramAdhikAro'yam ? / bhavyate vyAkhyAnAjhaM gurucittopakramaH prathamam // 930 // 2 gurucittAyasAni vyAkhyAnAGgAni yena sarvANi / tato yena suprasannaM bhavati tat tat tathA kAryam // 931 // yo yena prakAreNa tuSyatti karaNa-vinayA-'nuvRttibhiH / ArAdhanAyA mArgaH sa evA'NyAhatastasya // 932 // // 438 // Real For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 439 // AgAriMgiyakusalaM jai seyaM vAyasaM vae pujjA / tahavi ya siM na vikUDe virahammi ya kAraNaM pucche // 933 vizeSA0 nivapucchieNa guruNA bhaNio gaMgA kaomuhI vahai / saMpAiyavaM sIso jaha taha savvattha kAyavvaM // 934 // vRhdvttiH| tisro'pi sugamAH, navaraM prathamagAthAyAM 'karaNetyAdi' karaNaM gurvAdiSTasya saMpAdanam , vinayo'bhimukhagamanA-''sanapradAna-paryupAstya-'JjalibaddhAnuvrajanAdilakSaNaH, anuvRttistvinitAdinA gurucittaM vijJAya tadAnukUlye pravRttiH, tAbhiH / dvitIyagAthAyAmAkAreDitakuzalaM ziSyaM prati yadi zvetaM vAyasaM pUjyA guravo vadeyuH, tathApi 'siM ti' teSAM saMvandhi vaco na vikUTayed na pratihanyAt / virahe ca tadviSayaM kAraNaM pRcchediti / nRpapRSTena guruNA bhaNito 'gaGgA kena mukhena vahati ?' / tato yathA sarvamapi gurubhaNitaM ziSyaH saMpAditavAn , tathA sarvatra sarvaprayojaneSu kAryam / iti tRtIyagAthA'kSarArthaH / bhAvArthastu kathAnakenocyate- kanyakubje pure kenacid rAjJA mUriNA saha goSThIpravandhe proktam- rAjaputrA viniitaaH| mUriNA tUktam- saadhvH| tato vivAde mUriNA'bhyavAyi- yuSmadIyaH sarvotkRSTavinayaguNo rAjaputra: parIkSyate, asmadIyastvavinIto bhavatAM yaH pratibhAti sa eva sAdhuH parIkSyate / tato'bhyupetaM rAjJA / samAdiSTazcAtivinItatayA prasiddho rAjaputraH- 'kutomukhI gaGgA vahati ?' iti zodhaya / tenoktam- kimiha zodhanIyam ?, bAlAnAmapi pratItamevedam- 'pUrvAbhimukhI gaGgA pravahati' iti / rAjJA proktam- kimityatrApi vitaNDAvAdaM karoSi ?, gatvA nirIkSasva tAvat / tato hRdyayAvAn vahiH saMvRtiM kRtvA mahatA kaSTena tataH pradezAd nirgataH / siMhadvAre ca nirgacchan pRSTaH kenApi mitreNa- bhadra! ka gantavyam / tato'mUyayA proktam- a raNye rojhAnAM lavaNadAnArtham / tato mitreNoktam- ko'yaM vyatikaraH / rAjaputreNa sarvamapi rAjAdiSTaM niveditam / mitreNoktam- yadi PM rAjJo grahaH saMlagnaH, tat kiM tavApi, gatvA nivedaya-'nirIkSitA mayA gaGgA, pUrvAbhimukhI vahati' iti / tathaivAnuSThitaM rAjaputreNa / pracchannaherikeNa ca niveditaM rAjJastacceSTitam / tato vilakSaNa rAjJA proktam-bhavyam , sAdhurapi parIkSyatAM tAvat / tato yaH kazcidavinIto rAjJA lakSitastadviSaye parIkSApratipAditena guruNA bhaNitaH ziSyaH-gatvA nirIkSakha, 'kena mukhena gaGgA vahati ?' iti / tataH 'pUrvAbhimukhI - sAtra vahati, iti guravo vidantyeva, paraM kAraNena kenApyatra bhavitavyam' iti cetasi nizcitya proktaM tena- 'icchAmyAdezam ' iti / , AkAre-GgitakuzalaM yadi zvetaM vAyasaM vadeyuH pUjyAH / tathApi ca teSAM na vikUTayed virahe ca kAraNaM pRcchet // 933 // tRpapRSTena guruNA bhaNito gakA kutomukhI vahati / / saMpAditavAn ziSyo yathA tathA sarvatra kartavyam // 13 // // 43 // SCAPE Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 440 // abhidhAya ca nirgtH| tato gatazca gaGgAyAm , nirIkSitA cAsau svayam , pRSTA ca parebhyaH, zuSkatRNAdivahanena cAnvaya-vyatirekAbhyAM tasyAH pUrvAbhimukhavAhitvaM nizcitya niveditamAgatya gurubhyaH- itthamitthaM ca nizcitA mayA pUrvAbhimukhI vahati gaGgA, tatvaM tu guravo vidanti / pracchannaherikeNa cAsyApi saMbandhinI ceSTA sarvApi rAje niveditaa| tatazcAbhyupagataM saharSeNa rAjJA guruvacanamiti / / 932 // 933 // 934 // tadevaM gurubhAvopakrame yuktatayAtra vyavasthApite sati paraH pAha juttaM gurumayagahaNaM ko sesovakkamovaogo'ttha ? / gurucittapasAyatthaM te vi jahAjogamAojA // 935 // nanUktanyAyena yuktaM tarhi gurumatagrahaNaM- gurubhAvopakramaNam , zeSANAM tu nAma-sthApanA-dravyAzupakramANAM ka ihopayogaH, yena te'pyupanyastAH / atrottaramAha-nanu gurucittaprasAdanArtha te'pi zeSopakramA yathAyogaM yathAprastAvamAyojyAH saprayojanatvenA'bhyUhyA iti / / 935 // tadevaM dravyAdhupakramANAM gurucittaprasAdanopayogitvamAhaparikamma-nAsaNAo dese kAle ya jA jahA joggaa| tAo davAINaM kajjAhArAikajesu // 936 // uvahiyajoggadavvo dese kAle pareNa viNaeNaM / cittaNNU aNukUlo sIso sammaM suyaM lahai // 937 // yAH kAzcid deze marumaNDalAdau, kAle grISmAdau yena kenacit prakAreNa yogyA ucitAH parikarma-nAzanAH parikarma-vinAzA bhavanti, tA dravya-kSetra-kAlAnAM gurorAhArAdikAryeSu ziSyeNa taccittaprasAdanArtha kartavyAH / tatra dravyasya dadhi-kSIra-nIrAderguDa-zuNThyuzIra-mustAdikSepeNa parikarma bhAvanIyam / kSetrasyopAzrayAderupalepanAdinA / kAlasya muhUrtAdeH zikSakadIkSAdau ghaTikAdineti / vinAzo'pi dravyAdInAM dravyAntarasaMyogAdinA bhAvanIya iti / tata itthaM gurucittaM prasAdayan ziSyaH kimAmoti?, ityAha- 'uvahietyAdi' upahitAni gurorAhArAdyartha daukitAni kRtaparikarmANi yogyA'zana-pAna-vastra-pAtrau padhAdIni dravyANi yena, asAvupahitayogyadravyaH ziSyaH / zeSaM sugamam / / 936 // 937 / / , yuktaM gurumatagrahaNaM kaH zeSopakramopayogo'tra ! / gurucittaprasAdArtha te'pi yathAyogamAyojyAH // 935 // 2 parikarma-nAzanA deze kAle ca yA yathA yogyAH / tA iNyAdInAM kAryA AhArAdikAryeSu // 936 // upahitayogyagyo deze kAle pareNa vinayena / cittajJo'nukUlaH ziSyaH samyak zrutaM labhate // 937 // 3 ka. ga. 'ma pr'| // 44 // For Pesona Pe User Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PURN GA vizeSA0 // 44 // samAdhAnAntaramAha ahavovakkamasAmaNNao mayA pagayaniruvaogA vi / aNNattha sovaogA evaM ciya samvanikkhevo // 938 // bRhadvRttiH / yadivA, prakRne prastute nirupayogAH prakRtanirupayogAH, evaMbhUtA api santo nAma-sthApanA-dravyAApakramA upakramasAmAnyatotra matA upnystaaH| kutaH?, ityAha- anyatra sthAnAntare sopayogA iti kRtvA, na kevalamatraivA'sau nyAyaH, kintvatra zAstre, anyeSu vA zAkheSu ye kecana bahuprakArA nAmAdinikSepAsteSAM sarveSAmapyaparasamAdhAnAbhAve idameva samAdhAnaM vAcyamiti / tadevaM nAmAdibhedairdarzitamupakramasya SaDvidhatvam / / 938 // yadivA, anyathaivA'yamupakramaH pavidha iti didarzayiSuH prastAvanAmAha gurubhAvovakkamaNaM kayamajjhayaNassa chabbihamiyANiM / tatthaNupubvAIsuM idamajjhayaNaM samoyAre // 939 // tadevaM nAmAdibhedaiH Savidhe upakrame vicAryamANe kRtaM gurubhAvopakramaNam / tatkaraNe ca darzitamekana prakAreNopakramasya SaDvidhatvam / idAnIM prakArAntareNa prastutasya sAmAyikAdhyayanasya paDvidhamupakramaNamucyate- AnupUrvI-nAma-pramANa-vaktavyatA-'rthAdhikArasamavatArabhedAt Savidha upakramo'bhidhIyata ityrthH| ata evAha-AnupUrvyAdiSu paJcamUpakramadvArabhedeSu SaSThe samavatAradvArabhede vicAryamANa idaM sAmAyikAdhyayanaM samavatArayet / tatazcAnupUrvyAdibhedena Savidha upakramo'bhihito bhavati / ityaSTAdazagAthArthaH // 939 // tatrAnupUrvIlakSaNe prathamopakramabhede'sya sAmAyikAdhyayanasyAvatAraM cintayitumAha__aNupubbisamoyAro kajjo sAmAiyassa sNbhvo| niyamAvatAraNaM puNa kittaNa-gaNaNANupubbIsu // 940 // AnupUrdhyA tAvadasya sAmAyikAdhyayanasya samavatAraH saMbhavato yatra yatrAnupUrvIbhede samavatAraH saMbhavati, tatra tatrAsau kartavyaH / Aha- nanu , athavopakamasAmAnyato matAH prakRtanirupayogA api / anyatra sopayogA evameva sarvanikSepaH // 938 // 1 gha.cha, 'mtroN'| // 44 3 gurubhAvopakramaNaM kRtamadhyayanasya padvidhamidAnIm / tatrAnupAdiSu idamadhyayanaM samavatArayet // 919 // 4 AnupUrvAMsamavatAraH kAryaH sAmAyikasya saMbhavataH / niyamAdavatAraNaM punarutkIrtana-gaNanAnupayoMH // 940 // 56 Jan Education Intematon For Dev enty Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 442 // sAra SS "nAma ThavaNA davie khette kAle ya gaNaNaaNupuvvI / ukittaNa-saMThANe sAmAyArI ya bhAve ya // 1 // " __iti vacanAdAnupUrvI dazabhedA, tat kasmin bhede niyamAt sAmAyikasya samavatAraH 1, ityAha- 'niyametyAdi' niyamena nizca- bdttiH| yena punaH samavatAro'sya sAmAyikAdhyayanasyotkIrtanAnupUAm , gaNanAnupUyaoNM ca draSTavyaH / tatrotkIrtanaM saMzabdanaM 'sAmAyika, caturvizatistavaH' ityAdinAmotkIrtanamAtramityarthaH / tatra 'sAmAyikam' ityevamidamadhyayanamutkIrtyata ityutkIrtanAnupUrvyAmetat samavatarati / gaNanaM tu- ekaM, dve, trINi, ityAdiparisaMkhyAnam / tatra prathama-vyAdikAyAM saMkhyAyAmidamadhyayanamavataraMti; ato gaNanAnupUAmasya / samavatAra iti // 940 // yadyevam , gaNanAnupUrvyA katithamidamadhyayanam ?, ityAha puvANupuvio taM paDhama, pacchANupuvio chaTuM / jAyai gaNijjamANaM aniyamiyamaNANupuvvIe // 941 // ihAnupUrvI trividhA- pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI ceti / tatra pUrvAnupUrdhyA tat sAmAyikAdhyayanaM prathamaM bhavati, pazcAnupUA tu SaSTham, anAnupUA tu gaNyamAnamaniyamitaM jAyate- kacid bhaGgake prathamam , kacid dvitIyam, kacittu tRtIyam / ityamISAM paNNAmAvazyakAdhyayanAnAmaSTAdazottarANi sapta zatAnyanAnupUrvIbhaGgakAnAM bhavantIti // 941 // eteSAM ca bhaGgakAnAM sAmAnyena sarvasaMkhyAnayane karaNagAthAmAha eNgAdeguttarayA chagacchagayA paropparabbhatthA / purimaMtimadugahINA parimANamaNANupUvINaM // 942 // ekAdyA ekottarakA aGkA vyavasthApyante / ekaika uttaro vardhamAno yeSu te ekottarakAH / te ceha SaDadhyayanaprastAvAt SaDgacchagatAH samavaseyAH / tatra SaNNAM gaccha: samudAyaH SaDgacchaH, taM gtaasttprtibddhaaH| te ca parasparAbhyastAH parasparaMguNitAH prathamAntyabhaGgakadvayarahitAH sarvasaMkhyArUpamanAnupUrvINAM parimANaM bhavati / tathAhi- ekAdyA ekottarakAH SaDadhyayanaviSayAH paDaGkA vyavasthApyante tdythaa-1|23|4|5|6 / ete ca parasparaM guNyante / tadyathA- ekakena dviko guNito jAtau dvAveva, dvAbhyAM triko , nAma sthApanA havyaM kSetraM kAlA gaNanAnupUrvI / utkIrtana-saMsthAne sAmAcArI ca bhAvazca // 1 // 2 ka.ga, 'ratAyato' / 3 pUrvAMnupUrvotastat prathama, pakSAnupUrvItaH SaSTham / jAyate gaNyamAnamaniyamitamanAnupUSyAMm // 941 // 4 ekAdyA ekottarakAH pagacchagatAH parasparAbhyastAH / prathamA-'ntimadvikahInA parimANamanAnupUrvINAm // 942 // 5 ka.ga. 'rgnni'| BARROTotale // 442 // For Pesem Pre Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 443 // guNito jAtAH parda, taizca catvAro guNitAH saMjAtAzcaturviMzatiH, tayA ca pazcAbhyastA jAtaM vizaM zatam / tena ca paMguNitAH saMpamAni viMzatisaptabhaGgakazatAni / iha ca prathamabhaGgaH pUrvAnupUrvIrUpaH, caramabhaGgastu pazcAnupUrvyAtmakaH, atastadapanayane'STAdazottarANi sapta zatAni sAmAnyena sarvasaMkhyArUpamanAnupUrvIbhaGgakaparimANaM bhavati / evaM saptAdInAmapyanantaparyantAnAM padAnAmayameva sAmAnyena sarvabhaGgakasaMkhyAnayanopAya iti // 942 // atha vizeSato'nAnupUrvIbhaGgakAnAmAnayanopAyabhUtAM karaNagAthAmAha puvvANupubviheTThA samayAbheeNa kuNa jahAjeThaM / uvarimatullaM purao naseja puvvakkamo seso // 943 // iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvItyucyate, tasyA 'heTa tti' adhastAd dvitIyAdibhaGgakAn jijJAsuH 'kuNa tti | sthApaya 'ekAdipadAni' iti zeSaH / katham , ityAha- jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM yo yasyAdau sa tasya jyeSTho yathA- dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvayamanujyeSThaH, catuSkAdInAM tveko'pi jyeSThAnujyeSThaH, evaM trikasya dviko jyeSThaH, sa eva catuSkasyAnujyeSThaH, pazcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityAdi / evaM ca satyuparitanAGkasyAdhastAjjyeSTho nikSipyate, tatrAlabhyamAne'nujyeSThaH, tatrApyalabhyamAne jyeSThAnujyeSThaH, iti yathAjeSThaM nikSepaM kuru / kimaniyamena ?, na, ityAha- samayAbhedeneti, samayaH saMketaH prastutabhakaracanavyavasthA, tasyA abhedo'natikramastena samayAbhedena nikSepaM kuru / samayasya ca bhedastadA bhavati, yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGkasadRzo'paro'GkaH patati / tata evaMbhUtaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyaGkanikSepaM vidadhyAt , uktaM ca __"jahimmi ya nikkhette puNarabi so ceva hoi kAyavyo / so hoi samayabheo bajeyavvo payatteNa // 1 // " nikSiptasya cAkasya yathAsaMbhavaM 'purao tti' agrata uparitanAGkastulyaM sadRzaM yathA bhavati, evaM nyasyet-uparitanAGkasadRzAnevAkAn purataH sthApayedityarthaH / 'pubbakkamo sesa tti' nikSiptAGkasya yathAsaMbhavaM pRSThataH zeSa udvaritazeSAGkAnAmadhastAt tAnevodvAratazeSAnaGkAn pUrvakrameNa sthApayadityarthaH / yaH saMkhyayA laghurekakAdiH sa prathama sthApyate, yastu tayA mahAn sa pazcAt sthApyata iti pUrvakramaH, pUrvAnupUrvIlakSaNe prathamabhaGgake itthameva dRSTatvAditi bhAvaH // iti gAthArthaH / / 1 ka.sa.ga. 'TSabhizcatvA' / 1 gha.cha, 'SaTtADitAH' / 3 pUrvAnupUrvyadhastAt samayAbhedena kuru yathAjyeSTham / uparimatulyaM purato nyaspet pUrvakramaH zeSaH // 943 // / yamizca nikSipta punarapi sa eva bhavati kartavyaH / sa bhavati samayabhedo varjitacyA prayatnena // 1 // | // 443 // For Personal and Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadA // 444 // bhAvArthastu diGamAtradarzanArtha sukhAdhigamAya ca darzana-jJAna-cAritrAdIni trINi padAnyAzritya tAvad daryate-- tasya caika-dvitrilakSaNasya padatrayasya parasparAbhyAse sAmAnyena sarve'pi SaD bhaGgA bhavanti / vizeSatastu ta evamAnIyante- pUrvAnupUrvIlakSaNastAvat pratha- | mo bhaGgaH, tadyathA- 1 / 2 / 3 / asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAd bhaGgakaracane kriyamANe ekasya tAvajjyeSTha eva nAsti, dvikasya tu vidyate ekakA, sa tadadhastAd nikSipyate, tasya cAgrataH 'ubarimatulaM purao nasejja' itivacanAt triko nyasyate, pRSThatastu sthApitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgaH sNpdyte-2|1|3 / atra ca dvikasya vidyata ekako jyeSThaH, paraM nAsau tadadhastAd nikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAt / ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate dviko jyeSThA, sa tadadhastAd nyasyate, atra cAgrabhAgasya tAvadasaMbhava eva, pRSThatastu sthApitazeSAvakaka-triko krameNa sthApyate 'pubbakkamo seso' iti vacanAt / tatastRtIyo bhaGgaH sNjaayte-1|3 / 2 / atrApyekakasya jyeSTha eva nAsti, trikasya tu jyeSTho'sti dvikaH, na ca tadadhastAd nikSipyate, agre sadRzAGkapAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnujyeSTha ekakaH sthApyate, agratastu dviko dIyate 'uparimatullaM' ityAdivacanAt , | pRSThatastu sthApitazeSastriko vyavasthApyata iti caturtho bhnggH-3|1|2| atra trikasya vidyate dviko jyeSThaH, ekakazcAnujyeSThaH, paraM tau tadadhastAd na nikSipyete, puratastulyAGkapAtena samayabhedamAptaH, ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, dvikasya tvastyekako jyeSThaH sa | tadadhastAd nyasyate, tatpRSThatastu sthApitazeSau dika-triko kramazaH sthApyete iti paJcamo bhaGgaH-2 / 3 / 1 / atra dvikasyA'styekako jyeSThaH, kintvasau tadadhasvAd na nikSipyate, purataH sadRzAGkabhyAsApacyA samayabhedaprasaGgAt / trikasya tu dviko jyeSThaH, sa tadadhastAd nikSipyate, agratastvekako dIyate, 'uvarimatullaM' iti vacanAt ; pRSThatastu sthApitazeSatrikA sthApyata iti SaSTho bhaGgaH / eSAM ca paNNAmapi bhaGgAnAmiyaM sthApanA AccordPOCSONG CRETO 1 / 2 / 3 / 2 / 1 / 3 / 1 / 3 / 2 / 3 / 1 / 2 / 2 / 3 / 1 / 3 / 2 / 1 / // 444 // For Posod es Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be vizeSA. bRhadvattiH / // 445 // atrApyAdyabhaGgasyA'nupUrvItvAt , antimasya ca pazcAnupUrvItvAd madhyamA eva catvAro bhaGgA anAnupUrvItvena mantavyAH / evaM catu-paJca-SaT-saptAdInAmapi padAnAmanayA dizA bhaGgakAH smaanetvyaaH| tadevaM saMkSepata uktA AnupUrvyaH, vistaratastvimA vakSyamANAzca nA- mAdibhedA anuyogadvArebhyo'vaseyA iti // 943 / / atha saMkSepato nAma vicArayannAha jaM vatthuNo'bhihANaM pajjayabheyANusAri taM nAmaM / paibheyaM jaM namae paibheyaM jAi jaM bhaNiyaM // 944 // yajjIvAdivastuno'bhidhAnaM tad nAmeti saMbandhaH / kathaMbhUtam ?, ityAha- paryAyA jJAna-darzana-cAritra-rUpa-rasa-gandha-sparza-nava-purANAdayasteSAM bhedA nAnAvidhasvabhAvAstAMstadvAcakatvenA'nusaratIti paryAyabhedAnusAri nAmeti / kimuktaM bhavati ?, ityAzaGkaya tAtparyamAha- 'paibheyamityAdi' 'Nama prahatve' pratiparyAyabhedaM yad namati yAti tadvAcakatvena pariNamati pravIbhavati tad nAmeti yad bhaNitaM bhavati, ityetat tAtparyamityartha iti // 944 // etacca nAma dvinAma-trinAmayAbaddazanAmabhedAd dazabhedam , samastAbhilApyavastuviSayatvAd bahubhedaM cA'nuyogadvArepUktam / tatra padnAnni kSAyopazamike bhAve sAmAyikasyA'dhyayanasyAvatAra iti darzayannAha chavvihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaM suyanANAvaraNakhaovasamajaM tayaM savvaM // 945 // anuyogadvArAdhyayane SaDnAmnyaudayikAdayaH SaD bhAvAH paThyante / tatra ca kSAyopazamike bhAve sarvamapyAcArAdi zrutaM samavatarati, yad yasmAt sarvamapi tat zrutaM zrutajJAnAvaraNakarmakSayopazamAdeva jAyate, nAnyataH, tasmAt kSAyopazamika evaM bhAve samavatarati / ata idaM sAmAyikAdhyayanamapi zrutavizeSarUpatvAt kSAyopazamika eva bhAve samavatarati, nAnyatretyarthAduktaM bhavati / ityuktaM saMkSepato naam||945|| sAMprataM pramANamabhidhitsurAhadevAicaubbheyaM pamIyae jeNa taM pamANaM ti / idamajjhayaNaM bhAvo ttiM bhAvamANe samoyarai // 946 // / yad vastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusAri tad nAma / pratibhedaM yad namati pratibhedaM yAti yad bhANitam // 944 // 2 pavidhanAni bhAve kSAyopazamike zrutaM samavatarati / yat zrutajJAnAvaraNakSayopazama tat sarvam // 945 // 3 nacyAdicaturbhedaM pramIyate yena tat pramANamiti / idamadhyayanaM bhAva iti bhAvamAne samavatarati // 945 // // 45 // PRESS Jan Education interna For Personal and Private Use Only IPA ww.jaineltrary.ary Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 446 // dravya-kSetra kAla-bhAvabhedAcaturvidhaM prameyam , prameyacAturvaidhyAca pramANamapi caturvidham- dravyapramANam , kSetrapramANam , kAlapramANam , bhAvapramANaM ceti, dravyAdikaM caturvidhaM prameyaM pramIyate'neneti kRtvA / tatredaM sAmAyikAdhyayanaM zrutajJAnavizeSatvena jIvaparyAyatvAjjIvabhAvatvAd bhAvapramANe samavatarati / Aha- nanu bhAvapramANamapi trividham-guNapramANam , nayapramANam , saMkhyApramANaM ceti; tatra sAmAyikaM ka samavatarati ? iti / ucyate-guNapramANe / nanu guNapramANamapi dvividham- jIvaguNapramANam , ajIvaguNapramANaM ca; tatra sAmAyikaM ka samavatarati ? iti / ucyate- jIvAnanyatvena jIvaguNapramANe / nanu jIvaguNo'pi trividhaH-jJAna-darzana-cAritrabhedAt / tatra ka sAmAyikasyA'vatAraH1 / ucyate- bodhAtmakatvAd jJAnaguNe / nanu jJAnamapi pratyakSA-'numAno-pamAnA-''gamabhedAccaturvidham , tatra kedamavatarati ? iti / ucyate-Agame / nanu so'pi laukika-lokottarabhedAd dvividhaH / lokottaro'pi mUtrA-rtho-bhayarUpitvAt trividha eva, tava kedaM samavatarati ? iti / ucyate sUtrA-'rtho-bhayabhedAt trividhe'pi lokottara Agame samavatarati, tatsvabhAvatvAt tatsvarUpatvAditi // 946 // etadevAha jIvANaNNattaNao jIvaguNe bohabhAvao nANe / louttarasuttatthobhayAgame tassabhAvAo // 947 // vyAkhyAtAthaiva // 947 // Aha- nanvAtmAgamA-'nantarAgama-paramparAgamabhedato'pi lokottarAgamastrividhaH, tat kvedamavatarati ?, ityAzaGkayAha suyao gaNahArINaM tassissANaM tahA'vasesANaM / evaM attA-NaMtara-paraMparAgamapamANammi // 948 // attheNa u titthaMkara-gaNahara-sesANamevamevedaM / yathA jIvaguNAdiSvasyAvatAraH, evamAtmA-'nantara-paramparAgamapramANe'pyavatAro mantavyaH / katham ?, ityAha-mUtrato gaNadharA jIvAnanyatvato jIvaguNe bodhabhAvato jJAne / lokottarasUtrArthobhayAgame tasvabhAvAt // 947 / / zrutato gaNadhAriNAM tacchiSyANAM tathAvazeSANAm / evamAtmA'nantara-paramparAgamapramANe // 958 // arthena tu tIrthakara-gaNadhara-zeSANAmevamevedam / mArAsasa Jan Education Internation For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 447 // na nayA samoyarAti // 949 // niSiddhaH 1, ityA puhutte ho B PNAmidamAtmAgamaH, taireva tatsUtrasya nirvartitatvAt , ata Atmana eva sakAzAdAgamanamasyati kRtvA / tacchiSyANAM tu jambUsvAmyAdInAM vizeSA0 sAmAyikasUtramanantarAgamaH, anantarAdeva gaNadharAdAgamanamAgamo'syeti hetoH| tathA'vazeSANAM prabhava-zayyaMbhavAdInAmetat sUtraM paramparAgamaH mUriparamparayA''gamanamAgamo'syeti yuktH| tadevaM sUtrato yathAsaMkhyena gaNadharAdInAmAtmAgamAditvayojanA kRtA // 948 // arthenApyevamevedaM sAmAyikaM yathAsaMkhyena tIrthakara-gaNadhara-zeSajambUmabhRtInAmAtmAgamA-'nantarAgama-paramparAgamatvena baktavyamiti // nanu nayapramANe samavatAro'sya bhavati, navA ?, ityAzaGkaya gAthottarArdhamAha mUDhanayaM ti na saMpai nayappamANe'vayAro se // 949 // 'muMDhanaiyaM suyaM kAliyaM, na nayA samoyaraMti ihaM' itivacanAd mUDhanayaM cirantanamunibhiH ziSyavyAmohabhayAd niSiddhanayavicAra saMprati zrutam , ato nayapramANe nA'syA'vatAra iti // 949 // Ahe- nanu kiyataH kAlAdarthAt kAlikazrutena nayavicAro niSiddhaH, ityAha AsI purA so niyao aNuogANamapuhuttabhAvammi / saMpai natthi puhutte hojja va purisaM samAsajja // 950 // purA pUrva caraNakaraNa-dharmakathA-gaNita-dravyAnuyogalakSaNAnAM caturNAmanuyogAnAmapRthagbhAve pratisUtraM caturNAmapyavatAre sa nayAbatAro niyato nizcita AsIt / sAMprataM punaranuyogAnAM pRthaktve / ___ "kAliyasuyaM ca isibhAsiyAI taiyA va sUrapannattI / sabbo ya dihivAo cautthao hoi aNuogo // 1 // " iti vacanAt pArthakyena vyavasthApane sati nAstyasau nyaavtaarH| kiM sarvathA ?, na, ityAha- bhaved vA prAjJapuruSavizeSa samAsAdya ko'pi kiyAnapIti / idamuktaM bhavati- zrImadAyarakSitasUrIn yAvadekaikasmin sUtre'nuyogacatuSTayavyAkhyAnam , nayavicArazca vistareNA''sIt / tatazca taireva zrImadAryarakSitamUribhirvicArabAhulyAd muhyataH ziSyAnavalokya catvAro'pyanuyogA bhedena vyavasthApitAH, tadyathA- kAlikazrute caraNakaraNAnuyoga evaM vyAkhyeyaH, uttarAdhyayanAdiSu dharmakathAnuyogaH, sUryaprajJaptyAdiSu gaNitAnuyogaH, dRSTivAde 1 mUDhanayamiti na saMprati nayapramANe'vatArastasya // 949 // 2 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM, na nayAH samavatarantIha / 3 AsIt purA sa niyato'nuyogAnAmapRthagbhAve / saMprati nAsti pRthatave bhaved vA puruSa samAsAtha // 950 // -4 kAtikazrutaM carpibhASitAni tRtIyA ca suurprjnyptiH| sarvaca dRSTivAdacaturthako bhavatyanuyogaH // 1 // eekararata BOORCORRESPROS H // 447 // sa Jain Education Internat For Personal and Private Use Only wMR.Janeitrary.org Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 ||448|| Jain Education Internation | dravyAnuyogaH / nayavicArazcArvAk prAyo niSiddhaH / iti na sAmAyikasya prAyo nayaiSvavatAra iti // 950 // saMkhyApramANe tarhyavataratIdaM navA ?, ityAha 'saMkhAmANe kAliyasuyaparimANe parittaparimANaM / suyao tadatthao puNa bhaNiyaM tamaNaMtapajjAyaM // 959 // saMkhyA nAma-sthApanA dravya-kSetra kAlau - pamya-parimANa bhAvabhedA'nuyogadvAreSvaSTadhA proktA / tatra saMkhyAmAne saMkhyApramANe vicA kAlika parimANe etadavatarati / tatra kAlikazrutaparimANaM dvividham- sUtrataH, arthatazca / tatra sUtratastu sAmAyikAdhyayanaM parIttaM saMkhyAtAkSarAdiniyataparimANam / tasya sAmAyikasyArthastadarthastataH punaranantaparyAyatvAdanantaparimANaM bhaNitamiti / tadevaM pramANamapyuktaM saMkSepataH / / 951 // atha vaktavyatAmabhidhitsurAha saimao jo siddhaMto so sa-paro bhayagao tivihabheo / tattha imaM ajjhayaNaM sasamayavattavvayAniyayaM // 952 // yaH siddhAntaH sa tAvat samaya ucyate / sa ca trividha:- svasamaya- parasamayo - bhayasamayabhedAt / ata eva vaktavyatA'nuyogadvAreSu trividhA proktA - svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA, sva-parobhayavaktavyatA ceti / tatredaM sAmAyikAdhyayanaM svasamayavaktavyatAniyataM, svasamaya syaiveha pratipAdyamAnatvAditi / / 952 // na kevalamidamadhyayanam, kintu sarvANyapyadhyayanAni svasamayavaktavyatAniyatAnyeva / kutaH ?, ityAha pairasamao ubhayaM vA sammaddissi sasamao jeNa / to savvajjhayaNAI sasamayavattavvaniyayAI // 953 // yataH parasamayaH, ubhayasamayo vA samyagdRSTeH svasamaya eva, yathAvadviSayavibhAgena vyavasthApanAt / tato yadyapi keSucidadhyayaneSu paro-bhaya-samayavaktavyatApi zrUyate, tathApi tAni sarvANyapi svasamayavaktavyatAniyatAnyeva, samyagdRSTiparigrahAt / etaca pUrvamanekazo bhAvitameveti / / 953 // 1 saMkhyAmAne kAlikazrutaparimANe parIsaparimANam / zrutatastadarthataH punarbhaNitaM tadanantaparyAyam // 956 // 2 samayo yaH siddhAntaH sa sva-paro bhayagatastrividhabhedaH / tatredamadhyayanaM svasamayavaktavyatAniyatam 952 // 3 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH svasamayo yena / tataH sarvAdhyayanAni svasamayavaktavyaniyatAni // 953 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 448 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 449 // kiJca 'micchattamayasamUha sammattaM jaM ca taduvagArammi / vaTTai parasiddhaMto to tassa tao sasiddhaMto // 954 // mithyAtvAnAmekAntakSaNikatvA-'kSaNikatvavAdisaugatAdimatAnAM yaH samUhaH samudAyaH syAtpadalAJchitaH, sa eva yasmAt samyaktvam , nAnyat / yasmAcca tasya skhasamayasyopakArastadupakArastasmin vatate parasiddhAntaH, parasiddhAntavyAvRttyaiva svasiddhAntasiddheH, asamaJjasavAditvaM parasiddhAntAnAM dRSTrA svasiddhAnte sthaiyasiddhezceti / tatastasmAttasya samyagdRSTestakaH parasiddhAntaH svasiddhAnta eva / tadevaM samyagdRSTaH sarvo'pi viSayavibhAgena sthApitaH svasiddhAnta evaH iti sarvANyapyadhyayanAni svasamayavaktavyatAniyatAnyeveti sthitam / tadevamabhihitA vaktavyatA // 954 // athArthAdhikAramabhidhitsurAha sAvajjajogaviraI ajjhayaNatyAhigAra iha so ya / bhaNNai samudAyattho sasamayavattavvayAdeso // 955 // iha sAvadyayogaviratiH sAmAyikAdhyayanasyArthAdhikAraH, sa ca samudAyArtho bhaNyata iti prAgapyuktameva / sa eva ca svasamayavaktavyatAyAH saMpUrNAyA ekadezo'bhidhIyata iti / ukto'rthAdhikAraH // 955 / / atha samavatAramabhidhitsurAha ahuNA ya samoyAro jeNa samoyAriyaM paiddAraM / sAmAiyaM so'Nugao lAghavao no puNo vacco // 956 // adhunA samavatAro'vasaraprAptaH / cakAro bhinnakrame, tadyathA- sa ca 'lAghavau ti' lAghavamAzritya lAghavArthamityarthaH, anugataH pUrvameva gato'tikrAntaH pUrvamevAbhihita ityarthaH / katham ?, ityAha- yena yasmAt pratidvAraM sAmAyikAdhyayanaM samavatAritameva / tato nedAnIM punarapi samavatAro vAcyaH, tadvayApArasyA'dhyayanasamavatAraNalakSaNasya pratidvAramaniSThitatvAt / etaduktaM bhavati- adhunA SaSTha , mithyAtvamatasamUhaH samyaktvaM yacca tadupakAre / vartate parasiddhAntastatastasya sakaH svasiddhAntaH // 954 // 2 gha. cha. jha. 'tasamUhamayaM s'| 3 ka. ga. 'dim'| sAvadyayogaviratiradhyayanArthAdhikAra iha sa ca / bhaNyate samudAyArthaH svasamayavaktavyatAdezaH // 955 // 5 adhunA sa samavatAro yena samavatAritaM pratidvAram / sAmAyika so'nugato lAghavato no punarvAcyaH // 956 // fotooto REPO // 449 // For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhaddattiH / // 450 // / upakramabhedaH samavatAraH prastutaH, sa ca lAghavArtha sAmAyikasya pratidvAraM samavatAritatvAt pUrvamevAbhihitaH, iti na punarapyatrocyate, paunaruktyaprasaGgAt / / iti sptdshgaathaarthH||956 // // ityupakramaH samAptaH // atha nikSepalakSaNaM dvitIyamanuyogadvAramabhidhitsurAha bhaNNai dhippai ya suhaM nikkhevapayANusArao satthaM / oho nAma suttaM nikkhetavvaM tao'vassaM // 957 // yasmAd nAmAdinikSepAnusArataH zAstram , adhyayanam , uddezako vA sukhenaiva bhaNyate'bhidhIyate, sukhenaiva ca gRhyate'dhigamyate, tasmAt zAstrAdeH saMbandhI ogho, nAma, sUtraM cAvazyameva nikSeptavyam / etena ca yad nikSepasya pUrva sAmAnyena traividhyamuktam , tadidAnI vizeSato darzitamavagantavyam / tadyathA-trividho nikSepaH- oghaniSpannaH, nAmaniSpannaH, sUtrAlApakaniSpannazceti // 957 // tatraughaH kimucyate ?, ityAha oho jaM sAmaNNaM suyAbhihANaM cauvvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jjhavaNA ya patteyaM // 958 // nAmAicaubbheyaM vaNNeUNaM suyANusAreNaM / sAmAiyamAujjaM causu pi kameNa bhAvesu // 959 // iha yat zrutasya jinavacanarUpasya sAmAnyamaGgA-'dhyayano-dezakA~dikaM nAma tadogha ityucyate, sAmAnyaM zAstranAmetyarthaH / tatreha sAmAyikasya prastutatvAt tadviSayaM sAmAnyanAma pAha- adhyayanam , akSINam , AyaH, kSapaNA ceti / idaM ca sAmAyikAdizAkhavizeSasya sAmAnyamadhyayanAdikamabhidhAnamanuyogadvAralakSaNazrutAnusAreNa pratyekaM nAmAdi caturvidhamupavarNyate; tadyathA- nAmAdhyayanam , sthApanAdhyayanam , dravyAdhyayanam , bhAvAdhyayanam / tathA, nAmAkSINaM, sthApanAkSINam , dravyAkSINam , bhAvAkSINam / evamAya-kSapaNayorapyuktvA krameNa caturvapi bhAveSu bhAvAdhyayane, bhAvAkSINe, bhAvA''ye, bhAvakSapaNAyAM cetyarthaH / kim ?, ityAha-sAmAyikamAyojyamsAmAyikameva bhAvAdhyayanAdivAcyatvenAtra boddhavyamityarthaH // 958 // 959 // 1 bhagyate gRhyate ca sukhaM nikSepapadAnusArataH zAkham / ogho nAma sUtra nikSeptavyaM tato'vazyam // 957 // 2 ogho yat sAmAnya zrutAbhidhAnaM caturvidhaM tacca / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca pratyekam // 958 // nAmAdicaturbhedaM varNayitvA dhutAnusAreNa / sAmAyikamAyojyaM caturvapi krameNa bhAveSu // 959 // 3 gha. cha. 'di naa'| POSeeo // 45 // Jan Education intamata For Don Pee Only FOwww.jaineltrary.org Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POORDAR vizeSA bRhadattiH / // 45 // / athAdhyayanAdInAM caturNAmapi krameNa niruktamAha'jeNa suhajhappajaNaM ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vA / bohassa saMjamassa va mokkhassa va jaM tamajjhayaNaM // 960 // iha nairuktena vidhinA prAkRtasvAbhAvyAcca, zubhaM 'ajjhappaM cittaM jaNei tti pagAralovAo ajjhayaNaM, ahavA, ajjhappANayaNaM ppagAra-AkAra-NakAralovAo ajjhayaNaM ti' / athavA, bodhasya, saMyamasya, mokSasya vA'dhikamayanaM taddhetRtvAt pApakaM yat tadadhyayanamiti // 960 // ajjhINaM dijjaMtaM avyocchittinayao aloo vva / Ao nANAINaM jhavaNA pAvANa khavaNaM ti // 961 // arthibhyo'navarataM dIyamAnamapi vardhata eva na tu kSIyata ityakSINam / athavA, avyavacchittinayamatena sarvadaivAvyavacchedAt , alokavat akSINam / Ayo lAbhaH prAptijJAnAdInAmasmAdityAyaH / kSapaNA'pacayo nijarA pApakarmaNAmasmAditi kSapaNeti / tadevamabhihitamoghanAma, tadabhidhAne cokta oghaniSpanno nikSepaH / / 961 // atha nAmaniSpanna nikSepamabhidhitsuradhyayanasya vizeSanAma, tanikSepaM cAha sAmAiyaM ti nAmaM visesavihiyaM cauvvihaM taM ca / nAmAiM niruttIe suttapphAse va taM vocchaM // 962 // prastutAdhyayanasya sAmAyikamiti vizeSavihitaM nAma / tacca caturvidham / katham ?, ityAha- nAmAdi-nAmasAmAyikam , sthApanAsAmAyikam , dravyasAmAyikam , bhAvasAmAyikaM ceti / etaccArthanirUpaNato vakSye'ham / ka, ityAha-niruktau 'uddese nidese ya niggame' ityAyapodghAtaniyuktigatagAthAdvayaparyante 'bhavAgarisaphosaNaniruttI' iti yad niyuktidvAraM tatrArthato'bhidhAsya ityrthH| yadivA, niyuktyanugamabhedarUpAyAmeva sUtrasparzikaniyuktau vakSya iti / / 962 // atrAkSepa-parihArau pAha--- 1 yena zubhAdhyAtmajanakamadhyAtmAnayanamadhikamayanaM vA / bodhasya saMyamasya vA mokSasya vA yat tadadhyayanam // 960 // 2 adhyAtma cittaM janayatIti ppa(kAra lopAdadhyayanam , athavA, adhyAtmAnayanaM ppa(kAra) AkAra-NakAralopAdadhyayanamiti / 3 akSINaM dIyamAnamavyavacchittinayato'loka iva / Ayo jJAnAdInAM kSapaNA pApAnAM kSapaNamiti // 961 // 4 ka. ga. 'loya bv'| 5 sAmAyikamiti nAma vizeSavihitaM caturvidhaM tacca / nAmAdi nirutau sUtrapaNe vA tad vakSye // 962 // 6 gAthA 953 / 7 gAthA 974 / // 45 // For es s e Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvRttiH / // 452 // iha jai kIsa nirutte tattha va bhaNiyamiha bhaNNae kIsa ? / nikkhevamittamihaiM tassa niruttIe vakkhANaM // 963 // Aha- yadyatrApIdaM caturvidha vizeSanAma bhaNanIyatvenAvasaramAptam , tarhi kimucyate-niruktyAdau vakSye / / atha tatra vakSyate, tAtra kimarthamucyate / atrottaramAha- 'nikkhevetyAdi' iha nAmAdinikSepamAtrasyaiva bhaNanAvasaraH, sa ca nAmAdicAturvidhyabhaNanAdukta eva, niruktau tu tadartho nirUpayiSyata ityadoSaH / / 963 // punarapyanyathA''kSipya pariharati to kIsa puNo sutte, suttAlAvo tao na tannAmaM / iha uNa nAma natthaM taM vakkhAyaM niruttIe // 964 // ___ hanta ! yadi niruktau sAmAyika vyAkhyAyate, taIi 'karomi bhadanta ! sAmAyikam' ityAdi kimiti punarapi sUtre vyAkhyA-1 yate / naivam , yataH mUtrAlApaka eva tako'sau vyAkhyAyate, na punastannAmavyAkhyAnam , iha punarnAmAdibhedaiH sAmAyikanAma nyastam, taca niruktau vyAkhyAtam , iti viSayavibhAgAt sarva susthamiti / / 964 // punaH preyemutthApya pariharati iha puNa kIsa na bhaNNai jaM nikkhevo imo sa nijuttii| nijjuttI vakkhANaM nikkhevo nAsamettaM tu // 965 // nanvihaiva nikSepadvAre kimiti na bhaNyate na vyAkhyAyate sAmAyikam , yena niruktau vyAkhyAyate ? / atrocyate- yad yasmAdasau nikSepaH prastutaH, tatra ca prastute vyAkhyAnasya ko'vasaraH / 'sa nijjutti tti' sA punarvakSyamANA niyuktirupodghAtaniyuktidvArarUpatvAd niyuktiH / yadi nAma sA niyuktiH, tathApi tatra vyAkhyAnasya kimAyAtam ?, ityAha- 'nijjuttI vakkhANaM ti' niyuktiranugamabhedatvAd vyAkhyAnAtmikaiva bhavati, ato yuktaM tasyAM vyAkhyAnam / nikSepo'pi tarhi vyAkhyAnarUpo bhaviSyati, ityAha- 'nikkhevo nAsamettaM tu tti' nikSepastu nAmAdinyAsamAtrAtmaka eva vartate, na tu vyAkhyAnarUpaH, anugamasyaiva tadrUpatvAt / ataH ko'tra nikSepe vyAkhyAnAvasaraH ? iti // 965 / / 1 iha yadi kasmAd niruktI tantra vA bhaNitamiha bhaNyate kasmAt ? / nikSepamAmiha tasya niruko vyAkhyAnam // 963 // 2 tataH kasmAt punaH sUtre, sUtrAlApaH sako na tannAma / iha punarnAma nyastaM tad vyAkhyAtaM niruktI // 964 // 3 iha punaH kasmAd na bhaNyate yad nikSepo'yaM sA niyuktiH / niyuktivaryAkhyAnaM nikSepo nyAsamAnaM tu / / 965 // Radio // 452 // PARDAR Jan Education Internat For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 453 // Jain Educationa Internation punarapi paramatamAzaGkaca pratividhAtumAha nijjuttiaNuga bhaNiyA esA vi nAsanijjuttI / saccamiyaM nijjuttI iyaM tu nikkheva mittara || 966 // nanu yadi nirmuktAveva vyAkhyAnamiSyate bhavadbhiH, tatrApi brUmo vayaM yaduta- eSA'pi niryuktyanugame nyAsaniryuktirbhaNitA, ayamapIha prastuto nikSepo vakSyamANe niyuktyanugame nikSepa niyuktitvena bhaNiSyata ityarthaH / idamuktaM bhavati - anugamo dvividho vakSyate, tathA - sUtrAnugamaH, niryuktyanugamazca / niryuktyanugamastrividho'bhidhAsyate - nikSepaniryuktyanugamaH, upodghAtaniryuktyanugamaH, sUtrasparzikaniryuktyanugamaceti / tathA "se kiM taM nikkheva nijutti aNugame / nikkheva nijjuttiaNugame aNugae, vakkhamANe ya" / etadapi vakSyate / tatrAyamartha:- atraiva prAgAvazyakasAmAyikAdipadAnAM nAma-sthApanAdinikSepadvAreNa yad vyAkhyAnaM kRtam tena nikSepaniryuktyanugamo'nugataH prokto draSTavyaH, sUtrAlApakAnAM nikSepaprastAve punarvakSyate ca / tadevametenaiSo'pi nikSepo nikSepaniryuktitvenAnugame prarUpyamANe'bhidhAsyate / ataH kimucyate- 'neha vyAkhyAnam, kintu niruktAveva iti 1 / " tadevamatinipuNaM parasya preryamavalokyA'bhyupagamapUrvakamuttaramAha - 'saccamityAdi' satyam, iyamapi prastuta nikSepalakSaNA niryuktiH, kintvayaM nikSepamAtrasya nAma sthApanAdinikSepa svarUpanirUpaNAyaiva, na vizeSArthasyetyarthaH ; niruktau tu 'sammaddiTTi amoho sohI sambhAvadaMsaNaM bohI' ityAdinA granthena zabdArthAdivicAraH kariSyata iti bhAvaH / / 966 // athavA, kimanena bahunA proktena ?, atigahanaM prakaraNamidam, ataH saMkSipya vizeSaviSaya vibhAga tAtparyamucyate, tathA cAha'nikkhevamittamiha vA atthaviyAro ya nAsajuttIe / saddagao ya nirutte suttaSphAsamma suttagao || 967 // athavA, iha nikSepadvAre sAmAyikasya nAmAdinikSepamAtramevocyate, tadarthanirUpaNamAtrameva ca nikSepaniryuktau nirdizyate / nairukastu zabdagato vicAra upodghAtaniryuktyantargate niruktidvAre - 'sammadihi amoho' ityAdinA granthena zabdArthavicAraH kariSyata ityarthaH / sUtrasparze tu sUtragato vicAra:- sUtrasparzika niryuktau sUtrAlApadvArA''yAtasya sAmAyikasyArthavicAraH kriyate, na tu sAmAyikanAna ityarthaH / evaM viSayavibhAgenA'vasthAnAt sarvaM samaJjasamiti / tadevamabhihito nAmaniSpanno'pi nikSepaH // 967 // 1 nanu niyuktyanugame bhaNitaivA'pi nyAsaniryuktiH / satyamiyaM niyuktiriya tu nikSepamAtrasya // 966 // 2 atha kaH sa nikSepa niyuktyanugamaH ? / nikSepa niryuktyanugamo'nugataH, vakSyamANakha / 3 gAthA 2804 / 4 nikSepamAtramiha vA'rthavicArazca myAsaniryuktau / zabdagatazca niruke sUtrarUpa sUtragataH // 967 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 453 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 454 // atha sUtrAlApakanikSepasyA'vasaraH, tatrAhajo suttapayannAso so suttAlAvayANa nikkhevo / iha pattalakkhaNo so nikkhippai na puNa kiM kajjaM? // 968 // bhdttiH| suttaM ceva na pAvai iha suttAlAvayANa ko'vasaro ? / suttANugame kAhii taNNAsaM lAghavanimittaM // 969 // 'karemi bhante ! sAmAiyaM' ityAdisUtrapadAnAM yo nAma-sthApanAdirUpeNa nyAsaH, sa sUtrAlApakanikSepaH / sa ceha prAptalakSaNaHprAptAvasara eva, na punanikSipyate- na punaH mUtrAlApaka idAnImeva nikSipyata iti bhAvaH / kiM kArya-kasmAddhetoH ?, ityAha- sUtrameva tAvadidAnI na pAmoti, ataH sUtrAlApakAnAmiha nikSepe kartavye ko'vasaraH / idamuktaM bhavati-mUtrAnugama eva mUtramuccArayitavyam, uccArite ca sUtre tadAlApakavibhAgaH, tadvibhAge ca tannikSapaH / ataH mUtrAbhAvAt kaH mUtrAlApakAnAmiha nikSepe'vasaraH / tarhi kadA tanikSepo vidheyaH 1, ityAha-mUtrAnugame prApte kariSyati lAghavArtha mUristannikSepamiti / / 968 / / 969 // atha pUrvAparAsaMbaddhatAmAzaGkaya pariharati Iha jai patto vi tao na nassae kIsa bhaNNae ihaI / dAijjai so nikkhevamettasAmaNNao navaraM // 970 // nanviha prAptAvasaro'pi yadi tako'sau sUtrAlApakanikSepo na nyasyate na vidhIyate, tIna kimartha bhaNyate-'mUtrAlApakanikSepazca' ityevaM nikSepatRtIyabhedatvena kimarthamihopanyasyate ?, anugame'pi kimiti na bhaNyate ? iti bhAvaH / satyam, kintvoghaniSpannAdinA nikSepeNa saha nikSepamAtrasAmyAt navaraM kevalaM daryata evA'yamatra, na tUpanyasyate, granthagauravabhayAt // iti caturdazagAthArthaH // 970 // // iti nikSepaH samAptaH // athAnugamalakSaNaM tRtIyamanuyogadvAraM saMbandhopadarzanapUrvakamAha*saMpayamohAINaM saMnikkhittANamaNugamo kajjo / so'Nugamo duvigappo neo nijjutti-suttANaM // 971 // 1 yaH sUtrapadanyAsaH sa sUtrAlApakAnAM nikSepaH / iha prAptalakSaNaH sa nikSipyate na punaH kiM kAryam ? // 968 // sUtrameva na prApnotIha sUtrAlApakAnAM ko'vasaraH / sUtrAnugame kariSyati tanyAsaM lAghavanimittam // 969 // 2 karomi bhadanta ! sAmAyikam / 454 // 3 iha yadi prApto'pi sako na nyasyate kasmAd bhaNyate iha ? / dayate sa nikSepamAtrasAmAnyato navaram // 570 // 4 sAMpratamoghAdInAM saMnikSiptAnAmanugamaH kAryaH / so'nugamo dvivikalpo jJeyo niyukti-sUtrayoH // 971 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvattiH / vizeSA0 // 455 // oghAdInAM nikSiptAnAM satAM sAMpatamanugamastavyAkhyAnarUpaH kArya itynugmsyaavsrH| sa ca dvividhaH- niyuktyanugamaH, sUtrAnugamazca ; chando'nuvRttyA ca kayAciditthaM vyatyayopanyAsaH / itthaM ca punadraSTavyaH- sUtrAnugamaH, niyuktyanugamazceti / tathA cAnuyogadvArepyuktam- "aNugame duvihe pannatte, taM jahA- suttANugame, nijjuttiaNugame y"| "nijjuttiaNugame tivihe pannatte,taM jahA-nikkhevanijjuttiaNugame, uvagyAyanijjuttiaNugame, suttapphAsiyanijjuttiaNugame ya" iti // 971 // etadeva niyuktitraividhyaM bhASyakAro'pyAha nijjuttI tivigappA nAso-vagghAya-suttavakkhANaM / nikkhevassANugayA uddesAIhuvagyAo // 972 // niyuktistrivikalpA tribhedaa| katham ?, ityAha- 'nAso-vagyAya-suttavakkhANaM ti' nyAso nAmAdinikSepaH, upoddhAtaH zAstrotpattiH, sUtraM pratItaM, teSAM vyAkhyAnam-nikSepaniyuktiH, upodghAtaniyuktiH, sUtrasparzikaniyuktizcetyarthaH / tatra nikSepaniyuktiranugatA- anukrAtA, pUrvamevokteti yAvaditi, atraiva mAgAvazyaka-sAmAyikAdipadAnAM nAma-sthApanAdinikSepadvAreNa yad vyAkhyAnaM kRtaM, tena nikSepaniyuktiranugatA moktA draSTavyetyarthaH / upoddhAtaniyuktistUdeza-nirdezAdibhirairavagantavyeti // 972 // tAnyevoddezAdIni dvArANyAha uddese niise ya niggame khetta kAla purise ya / kAraNa paccaya lakkhaNa nae samoyAraNANumae // 973 // kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM kecciraM havai kAlaM / kai saMtaramavirahiyaM bhvaa-gris-phosnnniruttii||974|| idaM gAthAdvayamapi purastAd vistareNa vyAkhyAsyate // 973 / / 974 / / AkSepa-parihArau tu yathAsaMbhava keSucid dvAreSvatrApi vibhaNiSuH, uddeza-nirdezasvarUpaM tAvadAha RSSKOTA 1 anugamo dvividhaH prajJaptaH, tayadhA-sUtrAnugamaH, niyuktyanugamazca / 2 niyuktyanugamavividhaH prajJaptaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugamaH, upodAtani yuktyanugamaH, sUtrasparzikaniyuktyanugamazca / 3 niyuktisvivikalpA nyAso-podAta-sUtravyAkhyAnam / nikSepasyAnugatA uddezAdibhirupoddhAtaH // 972 // 4 uddezo nirdezaca nirgama kSetraH kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayo lakSaNaM mayaH samavatAraNA'numataH // 973 // kiM katividhaM kasya kuna keSu kathaM kiyacciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhAva-''karSa-sparzananiruktiH // 974 // // 455 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 456 // Jain Educations Internationa ajjhaNaM uddeso'bhihiyaM sAmAiyaM ti nideso / sAmaNNa-visiddhANaM abhihANaM satya-nAmAnaM // 975 // zAstraM ca nAma ca zAstra nAmanI tayoH sAmAnya viziSTayoH sAmAnya vizeSabhUtayoroghaniSpanne nAmaniSyanne ca nikSepe yadabhidhAnamabhihitam, tAvuddeza- nirdezau / yathAsaMkhyena ceha yojanA, tadyathA- sAmAnyasya zAstrasyopaniSpannanikSepe yadadhyayanamityabhidhAnamabhihitaM sa uddeza ityucyate, nAmaniSpanne ca nikSepe viziSTasya nAmno yat sAmAyikamityabhidhAnamabhihitaM sa nirdeza ityabhidhIyata iti // 975 // atha prerakaH prAha dorovannAsAisu nikkheve oha - nAmaniphanne / uddeso niddeso bhaNio iha kiM puNaggahaNaM ? // 976 // Aha- nanvasAvAvazyakazAstrasya prathamamadhyayanaM sAmAyikam, tasya ca catvAryanuyogadvArANi, ityAdinA dvAropanyAsAdiSu prakrameSuH yadivA, oghaniSpanna-nAmaniSpannayornikSepayoH sAmAnyanAmarUpa uddezaH, vizeSanAmarUpazca nirdezo'nekazaH prokta evaH kimarthamihopoddhAtaniryukta punarapi tayorgrahaNam / iti // 976 // atrottaramAha iha vihiyANamaNAgayagahaNaM tatthannahA kahaM kuNau / tesiM gahaNamakAuM dArannAsAikajjAI ? // 977 // ihopodghAte AdyadvAradvayavihitayorevoddeza-nirdeza yostatra dvAropanyAsAdau zAstrakRtA'nAgatameva grahaNaM kRtam, anyathA hi tayoH sAmAnya- vizeSanAmarUpayoruddeza - nirdezayostatra grahaNamakRtvA kathaM nirAzrayANi dvAropanyAsAdikAryANi karotu / iti / / 977 / pratividhAnAntaramAha - ahavA tatthuso niddeso vi ya kao ihaM tesiM / atthANugamAvasare vihANavakkhANamAraddhaM // 978 // 1 adhyayanamuddezo'bhihitaM sAmAyikamiti nirdezaH / sAmAnya viziSTayorabhidhAnaM zAstra nAmnoH // 975 // 12 dvAropanyAsAdiSu nikSepa ogha nAmaniSpannayoH / uddezo nirdezo bhaNita iha kiM punargrahaNam ? // 976 // 3 iha vihitayoranAgatagrahaNaM tatrAnyathA kathaM karotu / teSAM grahaNamakRtvA dvAranyAsAdikAryANi ? // 977 // 4 athavA tatroddezo nirdezo'pi ca kRta iha tayoH | arthAnugamAvasare vidhAnavyAkhyAnamArabdham // 978 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 456 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 457|| aNdN athavA, tatra dvAropanyAsAdau sAmAnya vizeSAbhidhAnarUpa uddezo nirdezazca kRta ityupagacchAmaH, kevalamihAnugamAvasare'rthavyAkhyAprastAve tayoH pUrvavihitayoruddeza-nirdezayorvidhAnato bhedato vyAkhyAnamArabdhamityadoSa iti // 978 // bRhadvattiH / anye tu-bruvate / kim ?, ityAha anne u visesa mihaM bhaNaMti nohesabaddhameyaM ti / jANAviyamajjhayaNaM samAsadArAvayAreNaM // 979 // anye tu pUrvavihitayorapIha vizeSamAcakSate- noddezakabaddhamidamadhyayanamityetajjJApitaM kila / kutaH ?, aGga-zrutaskandhAdhyayanasamAsadvArAvatArAt / idamatra hRdayam nAma ThavaNA davie khette kAle samAsauddese / uddesuddesammi ya bhAvammi ya hoi aTThamao // 1 // iti purastAdideva vakSyamANagAthAyAmuddezo'STavidho'bhidhAsyate; tathA, aimeva ya nidesoM' ityAdigAthAyAM nirdezo'pi cASTavidho vakSyate / tatra ca samAsadvAre saMkSepAbhidhAyakaM nAma samAsoddeza iti vyAkhyAsyate; tadyathA- aGgam , zrutaskandhaH, adhyayanam , uddeza ityAdi / tatredaM sAmAyikAdhyayanaM kilAdhyayanoddezo bhavati, na tUddezoddezaH, uddezarahitatvAt / etacca tatra vyAkhyAsyate / tadatrodeza-nirdezayoraSTavidhatvabhaNanena SaSThaM samAsadvAramAyAtam / anena ca samAsadvAreNa vicAryamANenedamadhyayanamuddezarahitamiti jJApitam / / etaccehoddeza-nirdezAbhaNanena nirmUlasya samAsadArasyaivA'bhAvAt kila na jJAyateti // 979 // etacca yatkiJcideva, iti darzayati aMgAipaNhakAle kAliyasuyamANasamavayAre ya / tamaNuddesayabaddha bhaNiyaM ciya iha kimabbhahiyaM // 980 // ___ 'AvazyakaM kimaGgam , aGgAni ?' ityAdipraznakAla eva kAlikazrutaparimANasaMkhyAvatAre cAdhyayanasaMkhyAvatArAt , 'noddezakaH, noddezakAH' iti niSedhAcca tat sAmAyikAdhyayanamuddezakabaddhaM na bhavatIti bhaNitameva, iha kimabhyadhikamajJAtaM jJAyate / tasmAd yatkizcidevedam / ata etayoriha bhaNanaM vyAkhyAnArthameveti sthitam / tadevaM kRtoddeza-nirdezaviSayA cAlanA, pratyavasthAnaM ca // 980 // / anye tu vizeSamiha bhaNanti nodezabadametaditi / jJApitamadhyayanaM samAsadvArAvatAreNa // 979 // // 457 // '2 nAma sthApanA dravye kSetre kAle samAsoddeze / uddezodeze ca bhAve ca bhavatyaSTamakaH // 1 // 3 evameva ca nirdezaH / 4 aGgAdinabhakAle kAlikanutamAnasamavatAre ca / tadanuddezakabaddhaM bhaNitameveha kimabhyadhikam ? // 580 // sAvarakara POSESPOOTOS Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAhara vizeSA0 // 458 // atha nirgamanaM nirgamaH / sa ca 'kutaH sAmAyika nirgatam ?' ityevaMrUpo vakSyate / atrAkSepa-parihArau prAha naNu niggamo gau cciya attaa-nnNtr-prNpraagmo| titthayarAIhiMto AgayameyaM paraMparayA // 981 // nanu pUrvamAgamadvAra evAtmA-'nantara-paramparAgamatastIrthakarAdibhyaH paramparayA samAgatametat sAmAyikamityabhidhAnAt tIrthakarAdibhyo nirgamanamasya, ityavagatatvAd gatArtha eva nirgamaH, kiM punarihopAttaH iti // 981 // parihAramAha iha tesiM ciya bhaNNai nideso niggamo jahA taM ca / uvayAtaM tehiMto khettAivisesiyaM bahuhA // 982 // teSAmeva tIrthakarAdInAM sAmAnyoddezamAtreNa prAgavagatAnAmiha vizeSAbhidhAnarUpo nirdezo bhaNyate, yathA zrImanmahAvIratIrthakarAdetat sAmAyikamarthato nirgatam , mUtratastu gautamAdigaNadharebhyo nirgatam , tathA nirgamazceha mithyAtvAviratyAditamasasteSAM tIrthakarAdInAmatrocyate 'avaravidehe gAmassa ciMtao' ityAdinA granthena / tathA, tacca sAmAyikaM bahudhA'nekazaH kSetra-kAla-puruSa-kAraNa-pratyayavizeSitaM tebhyastIrthakarAdibhyo yathopayAtamAgatam , tacceha bhaNyata iti vizeSaH // 982 / / . atha lakSaNadvAraviSayamAkSepamAha ajjhayaNalakkhaNaM naNu khaovasamiyaM guNappamANe vA / nANAgamAigahaNe bhaNiyaM kimihaM puNo gahaNaM? // 983 // lakSyate'neneti lakSaNam , tacca 'sadahaNa-jANaNA khalu' ityAdinA sAmAyikasya sAvadyayogaviratyAdikaM vakSyati / atra paraH prerayati- nanvadhyayanasyA'sya kSAyopazamiko bhAvo lakSaNama, iti prAgapakramabhedarUpe par3anAmni kSAyopazamike bhAve samavatArAdarthApacyA bhaNitameva / athavA, 'guNapramANe jJAnamidam, tatrApyAgamaH' ityAdyabhidhAnAdidaM kSAyopazamikabhAvarUpaM lakSaNamarthApacyAbhihitameva ?, Agamasya kSAyopazamikabhAvalakSaNatvAt , kimihAnugame lakSaNasya punargrahaNam ? iti / / 983 / / , nanu nigamo gata evA''tmA-'nantara-paramparAgamataH / tIrthakarAdibhya Agatametat paramparayA // 981 // 2 iha teSAmeva bhaNyate nirdezo nirgamo yathA tacca / upayAtaM tebhyaH kSetrAdivizeSitaM bahudhA // 982 // 3 aparavidehe grAmasya cintakaH / 4 adhyayanalakSaNaM nanu kSAyopazamikaM guNapramANe vA / jJAnA-''gamAdigrahaNe bhaNitaM kimiha punargrahaNam ? / / 983 // 5 zradvAna jJAne khalu / BRASSES // 458 // Jan Education intem For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 459 // parihAramAha'nidesamettamuttaM vakkhANijai savittharaM tamiha / ahavA suyasya bhaNiyaM lakkhaNamiha taM cauNhaM pi // 984 // nirdezamAtrameva lakSaNasya prAguktam- nirdiSTameva pUrva lakSaNam , na tu tathAvidhavyAkhyayA vyAkhyAtamityarthaH / iha tvanugame vyAkhyAnaprastAvAt savistaraM tad vyAkhyAyate / athavA, sa kSAyopazamiko bhAvaH zrutasAmAyikasyaiva pUrva lakSaNamupapadyate, iha tu zraddhAna-jJAna-dezavirati-sarvaviratirUpaM caturNAmapi samyaktva-zruta-dezacAritra-sarvacAritrasAmAyikAnAM lakSaNamucyata iti vishessH||984|| atha nayadvAre AkSepamAhabhaNiyA nayappamANe bhaNNaMtIhaM nayA puNo kIsa ? / mUladdAre ya puNo eesiM ko Nu viNiogo ? // 985 // nanu pUrva nayapramANe bhaNitA eva nayAH, kimihopoddhAte punarapi bhaNyante ?; tathA, vakSyamANe caturthe nayalakSaNe mUlAnuyogadvAre bhaNiSyante / tadamISA pUrvamanekazo bhaNitAnAM punarbhaNane ko viniyogaH kiM phalam ?, na kizcidityarthaH / / 985 // atra parihAramAha"je cciya nayappamANe te ciya ihaiM savittharA bhaNiyA / ja tamuvakkamamettaM vakkhANamiNaM aNugamo tti // 986 // ya eva prAk pramANadvAre saMkSepamAtreNa nayA uktAH, ta eveha savistarA bhaNitAH, agre bhaNiSyanta iti bhAvaH / kutaH, yatastadadhyayanopakramaNarUpamupakramamAtram , etat tvarthAnugama iti kRtvA nayAnAM vyAkhyAnamiti // 986 // parihArAntaramAhaahavA tattha pamANaM ihaM sarUvAvahAraNaM tesiM / tattovakaMtA vA iha tadaNumayAvayAro'yaM // 987 // athavA, pramANadvArAdhikArAt pramIyate vastvebhiriti pramANaM bhAvamAtra nayAnAM tatrAbhihitam, iha tUpoddhAtaniryuktyanugame , nirdezamAtramuktaM vyAkhyAyate savistaraM tadiha / athavA zrutasya bhaNitaM lakSaNamiha taccaturNAmapi // 984 // 2 gha. cha. 'ti she'| 3 bhaNitA nayapramANe bhaNyanta iha nayAH punaH kasmAt / / mUladvAre ca punarateSAM ko nu viniyogaH // 985 // 4 pa. cha, 'Ne maulA' / *5 ya evaM nayapramANe ta evaMha savistarA bhaNitAH / yat tadupakramamA vyAkhyAnamidamanugama iti // 986 // 6 ka. ga. 'Ne ti ci'| * athavA tatra pramANamiha svarUpAvahAraNaM teSAm / tatropakrAntA vA iha tadanumatAvatAro'yam / / 587 // PENHALPAPACIDCOOPER SAMAADSARDAROSCONTEMPLEASVALOCALMAG // 459 // For Posod es Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadattiH vizeSA. // 46011 A PAIRSSISRCISISTRATORS teSAM sarUpavyAkhyAnam, athavA, tatropakrAntAH, iha tvayaM tadanumatAvatArazcintyate / idamuktaM bhavati-prAgupakramAdhikArAdadhyayanaM nayairupakramyate, iha tu kasya nayasya kiM sAmAyikamanumatam ? iti cintyate; tathA ca vakSyati 'tava saMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vavahAro / sahujjusuyANaM puNa nivvANa saMjamo ceva // 1 // ' teSAM ca nayAnAmiha samavataraNaM samavatAro yatra saMbhavati tatra darzanIyaH, yad vakSyate- 'mRDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM' ityAdIti // 987 // mUladvAranayaiH sahAmISAM bhedamAha sAmAiyasamudAyatthamettavAvAratapparA ee / mUladdAranayA puNa suttapphAsovaogaparA // 988 // sarve'pi caite naya-pramANoktAH, upodghAtaniyuktidvAroktAzca nayAH sAmAyikasamudAyArthamAtra vyApiyante, na tu sUtrArthaviniyoginaH / vakSyamANAstu mUladvAranayAH pratipadaM mUtrArthaviSayA iti vizeSa iti // 988 // atha kiMdvAre AkSepa-parihArau pAhajIvaguNo nANaM tiya bhaNie iha kiMti kA puNo sNkaa| taMciya kiM jIvAo aNNamaNannaM ti saMdeho // 989 // nanu pramANadvArabhede guNapramANe sAmAyika jIvaguNaH tatrApi jJAnam, ityAyuktaMtra 'ki sAmAyikam ?' iti kA zaGkA yena kiMdvAramucyate ?, ityAha-' taM ciyetyAdi' tadeva sAmAyikaM kiM jIvAdanyat, ananyad vA iti saMdehaH, tadapanodAthamiha kiMdvAropanyAsa iti // 989 // atha kathaMdvAraviSayAvAkSepa-parihArau pAhabhaNie khaovasamiyaM ti kiM puNo labbhae kahaM taM ti| iha socciya ciMtijjai kiha labbhai so khaovasamo ? // 990 // 1 tapaH saMyamo'numato nainandhaM pravacanaM ca vyavahAraH / zabda-jusUtrayoH punarnirvANaM saMyama evaM // 1 // 2 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / / 3 sAmAyikasamudAyArthamAvabyApAratatparA ete / mUladvAranayAH punaH sUtraspaoNpayogaparAH // 988 // 4 jIvANo jJAnamiti ca bhANite iha kimiti kA punaH zaGkA ! / tadeva kiM jIvAdanyadananyaditi saMdehaH // 989 // 5 bhaNite kSAyopapAmikarmiti kiM punarlabhyate kathaM taditi / iha sa eva cintyate kathaM babhyate sa kSayopazamaH 1 ||990 // 2 pmnn // 46 // asa Jan Education Internat For Personal and Private Use Only HAHum.jaineltrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 461 // Jain Educations Internati nanu nAmadvAre 'kSAyopazamikaM sAmAyikam' ityuktaM 'tadAvaraNakSayopazamAt tallabhyate' ityarthAduktameva bhavati / ataH ' kathaM tallabhyate ? ' ityarthapratipAdakaM kimitIha punarapi kathaMdvAramucyate ? / atrottaramAha - iha kathamitidvAre sa evaM kSayopazamazcintyate / katham ?, ityAha- kathaM labhyate sa kSayopazamaH ? ityeSa vizeSaH // 990 // atha dvAravAhulyAd granthavistaramavalokya saMkSipannAha kiMbahunA, jamuvakkama-nikkhevesu bhaNiyaM puNo bhaNai / atthANugamAvasare taM vakkhANAhigAratthaM // 991 // kiMbahunA, sarveSvapyeteSUpodghAtadvAreSu yadupakrama-nikSepayoNitamapi punarapyAcAryo bhaNati, tadihArthAnugamAvasare pUrvopakrAntanikSiptavastuvyAkhyAnAdhikArArtham ityevaM bhAvanIyamiti // 991 / / tadevamupodvAtokteSveteSUddezAdidvAreSu pratyekaM vizeSatacAlanA- pratyavasthAne abhidhAya, idAnIM sAmAnyena sarvasyA'pyupodghAtasya cAla nAmAha saitthasamutthANattho pAyeNovakkamo tahA'yaM pi / satthassovagyAo ko eesiM paiviseso ? // 992 // Aha- nanUpakramo'pi prAyaH zAstrasamutthAnArthameva, tatrAnupUrvyAdibhirdvArairupakramya zAstraM nAmAdinyAsavyAkhyAnayogyatAmAnIyata ityarthaH tathAsyamapyupodghAtaH zAstrasyodeza-nirdeza nirgamAdibhirdvArairutthAnamupavarNya vyAkhyAnayogyatAmupakalpayati, iti ko'nayorvizeSaH 1na kazcit / tata etayordvayoranyatara eva vAcya ityabhiprAya iti / / 992 // pratyavasthAnamAha - uddesamettaniyao uvakkamo'yaM tu tavvibohatthaM / pAeNovagghAo naNu bhaNio'yaM jao'Nugamo // 993 // uddezamAtraniyata evopakramaH- nAma-sthApanA- dravyAdibhiH, AnupUrvyAdibhizca bhedairupakramaH zAstramuddizatyeva, na tu vyAkhyAnayatItyarthaH / ayaM punarupodghAtaH prAyeNa tasya zAstrasya vibodhArtho vyAkhyAnArthaH / kuta idaM jJAyate ?, ityAha- nanu yasmAdayaM prastuto'nugamo bhaNitaH, upodghAtazcAnugamabheda eva, anugamasya ca vyAkhyAnarUpatvAt siddhamupodvAtasya vyAkhyAnArthatvamiti / / 993 / / 1. ga. 'vacakSa' 2 kiMbahunA, yadupakrama-nikSepayorbhaNitaM punarbhaNati arthAnugamAvasare tad vyAkhyAnAdhikArArtham // 991 // 3 zAstrasamutthAnArthaH prAyeNopakramastathA'yamapi / zAkhasyopodghAtaH ka eteSAM prativizeSaH ? // 992 // 4 ka. 'strIdezodezani' / 5 uddezamAtra niyata upakramo'yaM tu tadvibodhArtham / prAyeNopodvAto nanu bhaNito'yaM yato'nugamaH // 993 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 461 // www.jainellibrary.pro Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 462 // Jain Educationa Internation parihArAntaramAha nAsa va saMbaMdhamukamo'yaM tu suttavakkhAe / saMbaMdhovagdhAo bhaNNai jaM sA tatami // 994 // athavA, nyAsasyAsdhyayana saMbandhino nAmAdinikSepasya saMbandhanaM tadyogyatA''pAdanamupakrama ucyate, tadante tatpratipAdanAt / ayaM tUpodghAtaH sUtravyAkhyAyAH saMbandhastadyogyatAvyavasthApanarUpaH yad yasmAt tadante upodghAtAnte saiva sUtravyAkhyA bhaNyate / ityupakramopoddhAtayorvizeSaH / tadevamabhihitaM saMkSepeNopodghAtaniryukterbhAvArthamAtram ; vistarArthastu purastAdabhidhAsyate / / 994 / / atha sUtrasparzika niryukteravasaraH, tadAha seMpai suttaphAsiyanijjuttI jaM suyarasa vakkhANaM / tIse'vasaro sA uNa pattA viNa bhaNNae iha // 995 // yat sUtrasya vyAkhyAnaM sA sUtrasparzika niyuktiH / sUtraM vyAkhyAnahetoH spRzatIti sUtrasparzikA, sA cAsau niryuktizva sUtraspa zikaniryuktirityarthaH / sAMprataM tasyA bhaNitavyA'vasaraH paraM sA kramaprAptA'pi neha bhaNyate / / 995 / atra vineyapraznamAzaGkayottaramAha - * kiM jeNAsai sutte kassa taI taM jayA kamappatte / suttANugame vocchii hohii tIe tayA bhAgo // 996 // kiM kAraNam, yena kramaprAptApi nehAsau bhaNyate ? / ucyate yenA'sati sUtre ' kassa taI tti kasya sA pravartate 1 / sUtraM hi spRzatIti sUtrasparzikA bhaNyate tacca nAsti, tatkathaM tadavasaraH / kadA punarasau tarhi bhaviSyati ?, ityAha- 'tamityAdi' tat sUtraM kramaprApte sUtrAnugame yadA vakSyati, tadA tasyAstadarthavyAkhyArUpatvAd bhAgo'vasaro bhaviSyati, nAg // 996 // punarAha preraka: atthANamidaM tIse jai to sA kIsa bhaNNae ihaI ? / iha sA bhaNNai nijjuttimettasAmannAo navaraM // 997 // 1 myAsasya vA saMbandhanamupakramo'yaM tu sUtravyAkhyAyAH / saMbandha upodghAto bhaNyate yat sA tadante 994 // 2 saMprati sUgrasparzikaniryuktiryat zrutasya vyAkhyAnam / tasyA avasaraH sA punaH prAptApi na bhaNyata iha // 995 // 3 kiM yenAsati sUtre kasya sA tad yadA kramaprApte / sUtrAnugame vakSyate bhaviSyati tasyAstadA bhAgaH // 996 // 4 arthAnAmidaM tasyAM yadi tataH sA kasmAd bhaNyata iha ? / iha sA bhaNyate niyuktimAtrasAmAnyato navaram // 997 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 462 // ww.jainelltrary.or Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 463 // Jain Educationa Internation tasyAH sUtrasparzikaniryukteryadyetadasthAnam, tataH sA kimitIha bhaNyate ? iti / atrAha - navaramiha niyuktibhaNanaprastAve sA niryuktisAmyamAtrAd bhaNyate, na tu sUtrasparzikatvena pravartate, sUtrasyA'yApyasattvAditi / tadevaM trividhApi niryuktiruktA / tato niyuktyanu- bRhadvRttiH / gamaH samarthitaH / / 997 // sAMprataM sUtrAnugamo bhaNanIyaH, iti tameva saMbandhayannAha - 'teNedANi suttaM suttANugame'bhidheyamaNavajjaM / akkhaliyAivisuddhaM salakkhaNaM lakkhaNaM cemaM // 998 // yena sUtre satyeva sUtrasparzikaniryuktiH pravartate, tenedAnIM sUtrAnugame kramaprApte sUtramabhidheyam / kathaMbhUtam ?, anavadyam - UnAdhikyAdidoSAvadyarahitam / punaH kathaMbhUtam ?, askhalitAdivizuddham - skhalita-militAdivaktRdUSaNavizuddham / saha vakSyamANena lakSaNena pravartata iti salakSaNam / teca lakSaNamidam // 998 // kiM tat 1, ityAha- graMtha mahatthaM battIsAdoSavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM aTThahi ya guNehiM uvaveyaM // 999 // alpagranthaM mahArthe ca sUtraM vijJeyam, "utpAda-vyaya-dhauvyayuktaM sat" ityAdivat sUtramalpagranthaM mahArthaM ca bhavatItyarthaH yacca dvAtriMzadoSavirahitam, tallakSaNayuktaM sUtramucyate / te caite'nyatroktA dvAtriMzad doSAH "aliyamutraghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhilaM / nissAramahiyamUNaM puNarutaM vAyamajuttaM // 1 // kamabhinna vayaNabhinnaM vibhattibhinnaM ca liMgabhinna ca / aNabhihiyamapayameva ya sahAvahINaM vavahiyaM ca // 2 // kAla- jai chavidoso samayaviruddhaM ca vayaNametaM ca / atthAvattI doso neo asamAsadoso ya // 3 // 1 tenedAnIM sUtraM sUtrAnugame'bhidheyamanavadyam / askhalitAdivizuddhaM salakSaNaM lakSaNaM vedam 998 // 2gha. cha. 'takSa' / 3 alpagrantha mahArtha dvAtriMzadoSavirahitaM yacca / lakSaNayuktaM sUtramaSTAbhizca guNairupAvetam // 999 // 4 tatvArthasUtre 5, 29 / 5 alIkamupaghAta janakaM nirarthakamapArthaka chalaM duhilam / niHsAramadhikamUnaM punaruktaM vyAhatamayuktam // 1 // safe vacanabhinaM vibhaktibhaGginaM ca / anabhihitamapadameva ca svabhAvahInaM vyavahitaM ca // 2 // kAla-yati-cchavidoSaH samayaviruddhaM ca vacanamAtraM ca / arthApattirdoSo jJeyo'samAsadoSazca // 3 // For Personal and Private Use Only // 463 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvattiH / vizeSA0 // 464 // ubamA-rUvagadoso niddesa-payattha-saMghidoso ya / ee u suttadosA battIsa hoti nAyavvA // 1 // " tatrA'lIkamabhUtodbhAvanam , bhUtanihavazca ; yathA- 'IzvarakartRkaM jagat' ityAdyabhUtodbhAvanam , 'nAstyAtmA' ityAdikastu bhUtani- hvH| upaghAtajanakaM sattvopaghAtAdipravartakam , yathA- 'vedavihitA hiMsA dharmAya' ityAdi / nirarthakam- yatra varNAnAM kramanirdezamAtramupalabhyate, na tvarthaH, yathA- 'a A i I' ityAdi, DityAdivad veti / apArthakam- asaMbaddhArtham , yathA- 'daza dADimAni, SaDapUpAH, kuNDamajA'jinam , palalapiNDaH, tvara kITike, dizamudIcIm' ityAdi / yatrA'niSTasyArthAntarasya saMbhavato vivakSitArthopaghAtaH kartuM zakyate tacchalam , yathA- 'navakambalo devadattaH' ityAdi / jantUnAmahitopadezena pApavyApArapoSakatvAd drohasvabhAvaM druhilam , yathA 'yasya buddhirna lipyeta hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena nAsau lipyeta karmaNA // 1 // " tathA "etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya yad vadanti bahuzrutAH // 1 // " "piba khAda ca sAdhu zobhane ! yadatItaM varagAtri! tad na te / na hi bhIru ! gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " ityAdi / niHsAram- vedavacanAdivat tathAvidhayuktivikalaM pariphalivati / adhikam - akSara-mAtrA-padAdibhirabhyadhikam / taireva hInamUnam / athavA, hetU-dAharaNAbhyadhikamadhikam , yathA- 'anityaH zabdaH, kRtakatva-prayanAnantarIyakatvAbhyAm' iti hetvadhikam : 'anityaH zabdaH, kRtakatvAt , ghaTa-paTavat' ityudAharaNAdhikamityAdi / etAbhyAmeva hInamUnam , yathA 'anityaH zabdaH, ghaTavat' iti hetUnam : 'anityaH zabdaH, kRtakatvAt' ityudAharaNahInamityAdi / punaruktaM dvidhA- zabdataH, arthatazca / tathA, arthApannasya punarvacanaM ca punaruktam / tatra zabdataH punaruktaM yathA- 'ghaTaH, ghaTaH, ghaTaH' ityAdi / arthataH punaruktaM yathA- 'ghaTaH, kuTaH, kumbhaH' ityAdi / arthApannasya punarvacanaM yathA- 'pIno devadatto divA na bhukta' ityukteAdeva gamyate- 'rAtrau bhukta' iti / tatrArthApanamapi yaH sAkSAdetad brUyAt , tasya punaruktatA / vyAhataM yatra pUrveNa paraM vihanyate, yathA- 'karma cAsti phalaM cAsti kartA na tvasti karmaNAm' ityAdi / ayuktam- anupapattikSamam , yathA 1 upamA-rUpakadoSo nirdeza-padArtha-saMdhidoSazca / ete tu sUtradASA dvAtriMpAd bhavanti jJAtavyAH // 4 // // 464 // Jain Edmont for Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 465 // Jain Educations International " teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA hastya - 'zva rathAvahinI // 1 // " ityAdi // 1 // kramabhinnam - yatra kramo nArAdhyate, yathA- 'sparzana- rasana-prANa-cakSuH zrotrANAmarthAH sparza-rasa- gandha-rUpa- zabdAH' iti vaktavye 'sparza-rUpa- zabda - gandha- rasAH' iti brUyAdityAdi / vacanabhinnam - yatra vacanavyatyayaH, yathA - 'vRkSAvetau puSpitAH' ityAdi / vibhaktibhinnam, yathA- 'vRkSaM pazya' iti vAcye 'vRkSaH pazya' iti vadedityAdi / liGgabhinnam - yatra liGgavyatyayaH, yathA - 'ayaM strI' ityAdi / anabhihitam - svasiddhAnte'nupadiSTam, yathA- 'saptamaH padArthoM vaizeSikasya, prakRti-puruSAbhyAmabhyadhikaM sAMkhyasya, duHkha samudaya-mArganirodhalakSaNacaturAryasatyAtiriktaM vA bauddhasya' ityAdi / payabandhe'nyacchando'dhikAre'nyacchando'bhidhAnamapadam, yathA- 'AryApade'bhidhAtavye vaitAlIyapadamabhidadhyAt' ityAdi / yatra vastusvabhAvo'nyathAsthito'nyathA'bhidhIyate, tat svabhAvahInam, yathA- 'zIto bahiH, mUrtimadAkAzam' ityAdi / yatra prakRtamutsRjyA prakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtamucyate, tad vyavahitam // 2 // kAladoSa:- yatrA'tItAdikAlavyatyayaH, yathA - 'rAmo vanaM praviveza' iti vaktavye 'rAmo vanaM pravizati' ityAhetyAdi / yatidoSa:- asthAnaviratiH, sarvathA'viratirveti / chaviralaGkAravizeSastejasvitA tadrahite chavidoSaH / samaiyaviruddham - khasiddhAntavirodhi, yathA - 'sAMkhyasyAssat kAraNe kAryam, vaizeSikasya vA sat' ityAdi / vacanamAtram- nirhetukam, yathA- 'kazcida yathecchayA kazcit pradezaM lokamadhyatayA janebhyaH prarUpayati' / yatrArthApatyA'niSTamApatati, tatrArthApattidoSa:, yathA- 'gRhakukkuro na hantavyaH' ityukte'rthApacyA 'zeSaghAto'duSTaH' ityApatati / yatra samAsavidhiprAptau samAsaM na karoti, vyatyayena vA karoti, tatra samAsadoSaH // 3 // upamAdoSaH - yatra hInopamA kriyate, yathA- 'meruH sarpapopamaH' adhikoSamA vA kriyate, yathA- 'sarpapo merusaMnibhaH / anupAvA'bhidhIyate, yathA- 'meruH samudropamaH' ityAdi / svarUpabhUtAnAmavayavAnAmarUpaNam, vyatyayarUpaNaM vA sa rUpakadoSaH, yathA - 'parvate rUpayitavye tatsvarUpabhUtAn zikharAdInavayavAn na rUpayati anyasya vA samudrAdeH saMbandhinastAMstatra rUpayati' ityAdi / nirdezadoSa:yatra nirdiSTapadAnAmekavAkyatA na kriyate, yathA- 'iha devadattaH sthAlyAM pacati' ityabhidhAtavye pacatizabdaM nAbhidhatte / padArthadoSa:-- yatra vastuparyAyo'pi san padArthAntaratvena kalpyate, yathA- sato bhAvaH satteti kRtvA vastuparyAya eva sattA, sA ca vaizeSikaiH SaTsu padA 1 ka. ga. 'naM vi'| 2 gha. cha. 'naM vi' / 3 ka. ga. 'maye vi' 59 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||465|| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 ||466 // Jain Education Internation rtheSu madhye padArthAntaratvena kalpyate ; etaccAyuktam, vastUnAmanantaparyAyatvena padArthAnantyaprasaGgAditi / yatra sandhiprAptau taM na karoti, duSTaM vA karoti, asau saMdhidoSaH / iti dvAtriMzat sUtradoSAH / etairvirahitaM yat tallakSaNayuktaM sUtramiti // 4 // tathA, aSTAbhiva guNairyadupetaM tallakSaNayuktaM sUtramiti vartate / te ceme guNAH nidosaM sAravaMtaM ca heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraM caM miyaM mahurameva ya // 1 // " nirdoSam - samastoktA-'nuktadoSavipramuktam, doSAbhAvo'pi ceha guNatvena vivakSitaH / sAravat - gozabdAdivad bahuparyAyakSamam / hetuH - anvayavyatirekopapattilakSaNaH, tenAnvitaM hetuyuktam / upamo-mekSAdibhiralaGkArairvibhUSitamalaGkRtam / upanayopasaMhRtamupanItam / agrAmyabhaNitisaMyuktaM sopacAram / varNAdyucitaparimANaM mitam / zrutimanoharaM madhuramiti // 1 // anyaistu kaizcit pada guNAH sUtrasya paThyante, tadyathA "appakkharamasaMdiddhaM sArakhaM vissaomuhaM / atthobhamaNavajjaM ca sutaM savvaNNubhAsiyaM // 1 // " tatrA'lpAkSaram - baddarthasaMgrAhakaparimitAkSaram, yathedameva sAmAyikasUtram / asaMdigdham - saindhavazabdavallavaNa-vasana-tureGgapuruSAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati / sAravacvaM ca pUrvavat / vizvatomukhaM pratisUtraM caraNAnuyogAdyanuyogacatuSTaya vyAkhyAkSamam athavA, 'anantArthatvAd yato vizvatomukham, ataH sAravat' ityevaM sAravanvasyaiva hetubhAvenedaM yojyate; asmiMzca vyAkhyAne paJcaite guNA bhavanti / stomakAH- cakAra-hikAra-tuzabda- vAzabdAdayo nipAtAH, tairnirartha kairviyuktamastobhakam / anavadyam - kAmAdipApavyApArA'prarUpakam / evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / yaistu pUrve'STau guNAH proktAH, te'nantarazlokoktaguNAsteSvaSTasu guNeSvantarbhAvayanti ye tvanantarazlokoktAneva sUtraguNAn paThanti te'mIbhireva pUrvoktAnAmaSTAnAmapi saMgrahaM pratipAdayanti // 999 // ; tadevaMbhUtaM sUtraM sUtrAnugame uccAraNIyam, tasmiMzcaccArite kadA sUtrasparzikaniryukteravasaro bhavati ?, ityAha sute'Nu suddhetti nicchie taha kae payacchee / suttAlAvayanAse nikkhitte suttaphAso u || 1000 // 1. ga. 'bA' / 2 nirdoSaM sAravacca hetuyuktamalaGkRtam / upanItaM sopacAraM ca mitaM madhurameva ca // 1 // 3 alpAkSaramasaMdigdhaM sAravad vizvatomukham / astobhamanavadyaM ca sUtraM sarvajJabhASitam // 1 // 4ka. ga. 'raMga-pu' / 5 sUtre'nugate zuddha iti nizcite tathA kRte padacchede / sUtrAlApakamyAse nikSipte sUtrasparzastu // 1000 // For Personal and Private Use Only | bRhadvRtiH // // 466 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 467 // Jain Educationa Internat sUtrAnugamAvasaratvAt sUtre'nugate uccArite sati, yathA- "karemi bhante ! sAmAiyaM savvaM sAvajjaM jogaM" ityAdi; tathA, sarvadoSarahitatvAt 'zuddhamidam' ityevaM nizcite; tathA vyAkhyAnAvasaratvAdeva 'karomi, bhadanta !, sAmAyikam, sAvayaM, yogam ' ityAdipadacchede kRte; tathA sUtrAlApakAnAM yathAsaMbhavaM nAma sthApanAdinyAse nikSipte nyaste vihite, tatastavyAkhyAnArtha sUtrasparzikaniryuktervyApAraH // iti dvAtriMzadvAthArthaH / / 1000 // evaM ca sati kim ?, ityAha evaM suttAgamo suttAlAvagagao ya nikkhevo / suttapphAsiyajuttI nayA ya vaccaMti samayaM tu // 100 // tadevaM sUtrAnugamo'nugamaprathamabhedaH; tathA sUtrAlApakagatazca nikSepo nikSepadvAratRtIyabhedaH ; tathA, sUtrasparzikA niryuktirniryutyanugamatRtIyabhedaH tathA, nayAzca caturthAnuyogadvAropanyastAH samakaM yugapat pratisUtraM vrajanti gacchantIti / / 1001 // Aha vineyaH nanvanugamo'yaM dvividho'pi bhaNitaH paramasau tAvad vyAkhyAsvarUpaH, tatra vyAkhyAyAH kiM lakSaNam 1, iti atrAha - suttaM payaM payattho saMbhavao viggaho viyAro ya / dUsiyasiddhI nayamayavisesao neyamaNusutaM // 1002 // vyAkhyAnavidhau prastute prathamaM tAvadaskhalitAdiguNopetaM yathoktalakSaNayuktaM sUtramuccAraNIyam / iyaM cAnyatrA'skhalita padoccAraNarUpA saMhitA bhaNyate / tatazca 'padaM' iti padacchedo darzanIyaH / tataH padArthoM vaktavyaH / tataH saMbhavato vigrahaH samAsaH kartavyaH / tatazcAlanArUpo vicAraH kartavyaH / tato dUSitasiddhiH- dUpaNaparihAraH pratyavasthAnarUpo nirUpaNIyaH / evamuktakrameNA'nusUtraM prati sUtraM niyamitavizeSato nayAnAM matavizeSairvyAkhyAnaM jJeyam / iti gAthAsaMkSepArthaH / vistarArthastu saMhitAyAH sUtralakSaNAbhidhAnato bhASyakAreNa vastuto'bhihita eva / / 1002 // padAdigataM tvamuM sa evAha 1 evaM sUtrAnugamaH sUtrAlApakagatazca nikSepaH / sUtrasparzika ( nir ) yuktirnayAzca vrajanti samakaM tu // 1001 // 2 sUtraM padaM padArtha saMbhavato vigraho vicArazca / / dUSitasiddhirniyamata vizeSato jJeyamanusUtram // 1002 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 467 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. vRhdvaattH| // 468 // paiyamatthavAyagaM joyagaM ca taM nAmiyAI paMcavihaM / kAraga-samAsa-taddhiya-niruttavaJco vi ya payattho // 1003 // parabohahio vattho kiriyA-kAragavihANao vacco / pajAyavayaNao vi ya taha bhUyatthAbhihANeNa // 100 paccakkhao'havA so'NumANao lesao ca suttassa / vacco va jahAsaMbhavamAgamao heuo ceva // 1005 // padaM dvividhaM bhavati- arthavAcakam , dyotakaM ca / tatra 'vRkSaH, tiSThati' ityAdi vAcakam / prAdikam , cAdikaM ca dyotakam / tathA, punarapi padaM sAmAnyena paJcavidhaM nAmikAdi / tatra 'azvaH' iti nAmikam , 'khalu' iti naipAtikam , 'pari' ityaupasargikam , 'dhAvati' ityAkhyAtikam , 'saMyataH' iti mizram / evaMbhUtAnAM padAnAM vicchedo dvitIyaM vyAkhyAnAGgam / tRtIyaM tu vyAkhyAnAGgaM padArthaH / sa ca kArakavAcyAdibhedAccaturvidhaH / tatra kArakeNocyata iti kArakavAcyaH, kArakaviSaya ityarthaH, yathA 'pacatIti pAcaka' ityAdi / samAsenocyate samAsavAcyaH, 'rAjJaH puruSo rAjapuruSaH' ityAdi / taddhitenocyate taddhitavAcyaH, 'vasudevasyA'patyaM vAsudevaH' ityAdi / niruktenocyate niruktavAcyaH, 'bhramati ca rauti ca bhramaraH' ityAdi / tadevaM padArthasya cAturvaidhyamuktam / atha prakArAntareNa tridho'pyeSa saMbhavatIti darzayati- 'paravAhetyAdi' vetyathavA, pareSAM zrotRNAM bodhaH parabodhaH, tatra kartavye hito yo'rthaH padArthaH sa trividho'pi vAcyaH, tadyathA- kriyAkArakavidhAnataH, paryAyavacanataH, bhUtArthAbhidhAnena ca / tatra kriyAkArakabhedena yathA- 'ghaTa ceSTAyAm' ghaTate'sAviti ghttH| paryAyavacanairyathA- ghaTaH, kuTaH, kumbhaH, kalaza ityAdi / bhUtaH sadbhUto yathAvasthito'rthastadabhidhAnatastatparUpaNena ca padAthoM vAcyaH, tadyathA- ya UrdhvakuNDaloSTa AyatavRttagrIvaH pRthubujhnodaraH sa ghaTa ucyata ityaadi| athavA, anyathA padArthaH mUtrasyA'rthasvividho vAcyaH, tadyathA-pratyakSataH, anumAnataH, lezatazca / atra pratyakSeNaiva yAdRzaM pustakAdilikhitamupalabhyate, gurumukhAd vA yAdRzaM zrUyate, tAdRzameva sAkSAd yatra prarUpyate, sa pratyakSataH padArtha ucyate; yathA-"samyagadrzana-jJAna-cAritrANi mokSamArgaH" iti gurumukhAdeHzravaNAdipratyakSeNopalabhya samyagdarzanAdInAM mokSamArgatvaM prarUpayati / anumAnaM tvihApattirUpaM gRhyate, tasyAmapyanyathAnupapannArthAdatIndriyasya sAdhyArthasyA'numIyamAnatvAt / tatra pratyakSopalabdha evArtho yamApattilabdha 1 padamarthavAcakaM dyotakaM ca tad' nAmikAdi paJcavidham / kAraka-samAsa-taddhitta-niruktavAcyo'pi ca padArthaH // 1.03 // . parabodhahito vA'rthaH kriyA-kArakavidhAnato vAcyaH / paryAyavacanato'pi ca tathA bhUtArthAbhidhAnena // 1.04 // pratyakSato'dhavA soanumAnato lezatazca sUtrasya / vAcyo vA yathAsaMbhavamAgamato hetutazcaiva / / 1005 / / 2 gha. cha. 'khyaanN| 3 ka. ga, 'yvidhaan'| 4 tatvArthAdhigamasUtre, // 468 // For Personal and v e ry Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ martha kathayati, so'numAnataH padArtha ucyate, yathA- kathayanti mithyAdarzanAdIni, punarmokSamArgo na bhavati' ityarthAdeva gamyata iti / tathA, vizeSA0 lezataH padArtho bhavati, tatra 'liza zleSaNe' lezaH zleSaH, zliSTaM, samastamiti yAvat , tannirdezAt padArtho gamyate; yathA 'samyagdarzana jJAna-cAritrANi' iti trayANAmapi samastAnAM nirdezAt 'samuditAnAmeva mokSamArgatvam , naikaikazaH' iti gamyate / tato'sau lezena zleSaNa // 469 // HD cito lezataH padArtho'bhidhIyate / tadevaM prakArAntareNA'pyuktastrividhaH padArthaH / _ athavA, yathAsaMbhavamAgamataH, hetutazca dvividhaH padArtho vAcyaH, tatra bhavyA-'bhavya-nigodAdipratipAdakapadAnAmAgamata AjJAmAtreNaivA'rthaH pratipAdyate / na hi bhavyA-'bhavyAdibhAvaprarUpaNe AgamaM vihAya prAyaH pramANAntaraM pravartate / ato'yamAgamataH padArtha ucyate / yatra ca hetuH saMbhavati, tatra hetutaH padArtho'bhidhIyate, yathA-- kAyapramANa AtmA na sarvagataH, kartRtvAt , kulAlAdivat , ityAdi / nanu mUrta AtmA, kartRtvAt , kulAlAdivat , ityevaM mUrtimatvamapyAtmano'nena hetunA sidhyatIti cet / satyam , iSyata eva saMsAphatmano mUrtatvamapi, iti na kiJcid naH zrUyate / iti hetuto'yaM padArtho'bhidhIyate / tadanena .... ANAgejho attho ANAe ceva so kaheyabbo / diTThatio diTuMtA kahaNavihivirAhaNA iharA // 1 // " ityayamarthaH samarthito bhavatIti / tadevamukto vistarataH padArthaH // 1003 // 1004 // 1005 // atha padavigrahamAha pAyaM payaviccheo sAmAsavisao tayatthaniyamatthaM / payaviggaho tti bhaNNai so suddhapae na saMbhavai // 1006 // - iha prAyeNa yaH samAsaviSayaH padayoH padAnAM vA'nekArthasaMbhave satISTapadArthaniyamAya vicchedaH kriyate sa padavigrahaH, yathArAjJaH puruSo rAjapuruSaH, zvetaH paTo'syeti zvetapaTaH, mattA bahavo mAtaGgA yasmin vane tad mattabahumAtaGgaM vanamityAdi / sa ca zuddha ekasmin pade na saMbhavati, ataH padayoH, padAnAM cetyucyate / iha kazcit padavicchedo'pi samAsaviSayo na bhavati, kacit samAsaniSedhAt / yathA-vyAsaH pArAsaryaH, rAmo jAmadagnya ityAdi / ataH mAyograhaNapiti // 1006 // 1 AjJAgrAhyo'rtha AjJayaiva sa kathayitavyaH / dAntiko dRSTAntAt kathanavidhivirAdhanetarathA // 1 // 2 ka. ga, 'NAgajjho' / 3 prAyaH padavicchedaH samAsaviSayastadarthaniyamArtham / padavigraha iti bhaNyate sa zuddhapade na saMbhavati / / 10.6 // mumArAsasasasasAtApasAsArAma d // 469 // Choices Educa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasara vizeSA // 47 // atha cAlanA-pratyavasthAne pAha suttagayamatthavisayaM va dUsaNaM cAlaNaM mayaM, tassa / saha-tthaNNAyAo parihAro paccavatthANaM // 10.7 // vRhA yat sUtraviSayam , arthaviSayaM vA ziSya-prerakairdUSaNamudbhAvyate, taJcAlanaM vicAro matamabhitam / mUrINAM 'tassa tti' tasya . cAlanasya parihAraH pratyavasthAnaM duSitasiddhirityarthaH / kasmAd yo'sau parihAraH?, ityAha- zabdA-'rthanyAyataH-zabdaviSayiNA nyAyena zabdasaMbhavinyA yuktyA zabdagataMdUSaNasya parihAraH, arthaviSayiNA nyAyenArthasaMbhavinyA yuktyArthagatadUSaNasya parihAraH pratyavasthAna | dUSitasiddhiriti bhAvArthaH / nayamatavizeSAcca zabdA-'rthagatadUSaNasya parihAraH pratyavasthAnamityapi draSTavyam / idamuktaM bhavati- 'karomi bhadanta ! sAmAyikam' ityAdau gurvAmantraNavacano bhadantazabda ityukte kazciccAlanAM karoti- nanvevaM tarhi guruvirahe bhadantazabdA'nabhidhAnaprasaGgaH, abhidhAne vA''narthakyAdidoSaprasaGgaH / atra pratyavasthAnamucyate- AcAryAbhAve sthApanAcAryasya purataH sarvApi sAmAcArI kriyata iti jJApanArthamidam , anyatrApi coktam- " ThevaNAAyariyassa sAmAyArI pauMjae yaM" ityAdi / tathA, dRzyate cArhadabhAve'hatpratimopavezanamiti / athavA , guruvirahe'pi svAtantryaniSedho vinayamUladharmopadarzanArthaM ca guruguNajJAnopayogo vidheya ityetaccAnena jJApyate / yadi vA, nAma-sthApanA dravya-bhAvabhedAccaturvidha AcAryaH, tatrAcAryopayogarUpo yo'sau bhAvAcAryaH ziSyasya manasi vartate, tadviSayamidamAmantraNaM manovivartamAnaguNamayAcAryanibandhanamiti bhAvaH / ato guruviraho'pyatrAsiddha eveti bhAvaH / ityevamanyatrApi cAlanA-pratyavasthAne yathAsaMbhavamabhyUhye iti / tadanena "saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyA tantrasya SaDvidhA // 1 // " ityetad yadanyatra paDvidha vyAkhyAsvarUpamuktam , tadiha samarthitamiti // 1007 / / nanvidaM SaDvidhaM vyAkhyAsvarUpaM sarvatrApi vyApakam , Ahosvit pratiniyatasUtraviSayam ?, ityatropasaMhAragarbhamuttaram , naigamAdinayaviSayaM ca darzayannAha // 470 // 1 sUtragatamarthaviSayaM vA dUSaNaM cAlanaM mataM tasya / zabdA-'rthanyAyAt parihAraH pratyavasthAnam // 10.0 // 2 ka. 'tvissyiduu| 3ka. 'nnp'| 4 ka. ga. 'gurvabhAve bh'| 5 sthApanAcAryasya sAmAcArI prayujyate ca / ka. ga. 'pasevana' / Jan Education interna For Personal and Private Use Only T um.jaineltrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 ROH // 47 // evamaNusuttamatthaM savvanayamayAvayAraparisuddhaM / bhAsija niravasesaM purisaM va paDucca jaM joggaM // 1008 // evamitthaM pavidhavyAkhyAnena sUtra sUtra prati sarvatra sarvanayAvatAraparizuddha niravazeSamartha bhASeta- vyAkhyAnayet / puruSaM vA prajJAdiguNopetaM pratItya yad yasya vyAkhyAnaM nayamatavicAraNaM vA yogyam , tat tasya vadet / uktaM ca "nesthi naehiM bihUNaM suttaM attho ya jiNamaye kiMpi / Asaja u soyAraM nae nayavisArao bUyA // 1 // " iti / nanvateSu pasu vyAkhyAnabhedeSu madhye sUtrAnugamAdInAM kaH kasya viSayaH 1, ityAzaGkayAha hoi kaittho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyaannugmo| suttAlAvannAso nAmAinnAsaviNiogaM // 1009 // suttapphAsiyanijjuttiniogo sesao payatthAI / pAyaM so cciya negamanayAimayagoyaro hoi // 1.10 // askhalitAdiguNopetaM sUtramuccArya tatpadacchedaM cAbhidhAya sUtrAnugamo'nugamaprathamabhedaH kRtArtho'vasitaprayojano bhavati / sUtrAlApakanyAsastu nikSepatRtIyabhedarUpo nAma-sthApanAdinyAsaviniyogamAtraM kRtvA kRtArtho jAyate / 'muttapphAsiyetyAdi' vakSyamANaM prAyograhaNamatrApi saMbadhyate / tatazca prAyaH zeSaH padArtha-padavigraha-cAlanA-patyavasthAnalakSaNavyAkhyAcatuSTayarUpaH sUtrasparzikaniyuktarniyogo vyApAraH sa eva ca padArthAdiH prAyo naigamAdinayamatagocaro bhavati, padArthAdAveva kathyamAne naigamAdinayapravRtteriti // 1009 // 1010 // athavA prAyograhaNasya phalamAha pAyaM payaviccheo u suttapphAsovasaMghio jeNa / katthai tayattha-kAraga-kAlAigaI tao ceva // 1.11 // na kevalaM padArthAdayaH, kintu prAyaH padavicchedo'pi sUtrasparzikaniyuktyupasaMhRta eva tatkroDIkRtastadantarbhAvyeva mantavya ityarthaH, 1 evamanusUtramartha sarvanayamatavicAraparizuddham / bhASeta niravazeSaM puruSa vA pratItya yad yogyam // 1008 // 2 ka. ga. 'bhaasej'| nAsti navihInaM sUtramarthakSa jinamate kimapi / AsAtha tu zrotAraM nayAn nayavizArado pvAt // 1 // " bhavati kRtArtha uktavA sapadacchedaM dhutaM zrutAnugamaH / sUbAlApanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 10.9 // sUtrasparzikaniyuktiniyogaH zeSakaH padArthAdiH / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 1.10 // 5ka. ga. 'tha praa| mAyaH padavicchedastu sUtrasparzopasaMhRto yena / kutracit tadartha-kAraka-kAlAdigatistata evaM // 1011 // // 471 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 472 // Jain Education Internati iti pUrvagAthAyAM prAyograhaNamakAri / kasmAt punaH padavicchedo'pi tadviSayaH 1, ityAha-- yena kAraNena teSAM vicchinnapadAnAmarthastadarthastasya, tathA, kAraka-kAla-kriyAdInAM ca gatiravabodhastata eva padacchedamAtrAdeva jAyate / tatastatra padavicchedamAtrameva sUtrasparzikaniryuktiH karoti tAvataiva tadvyApAraparisamApteH / ataH padacchedo'pi tadantarbhAvyeva / upalakSaNaM caitat, tato na kevalaM padArthAdireva naigamAdinayaviSayaH, kintu padaccheda- sUtrAlApakanyAsAdayo'pi prAyastadviSayaH, tatrApi tadvicArapravRtteriti / tadevamukto'nugamaH, tadbhaNanaprasaGgato nayA cAbhihitAH / tathA ca samAptAnyanuyogadvArANi / / 1011 // ata Aha-- aNuogaddArANaM parUvaNaM tappaoyaNaM jaM ca / iha ceva parisamANiyamavyAmohatthamatthANe // 1012 // yadyapyadhyayana samAptAvevA'nuyogadvArANAM sAmastyena samAptiriSyate, tathApi yaccaturNAmapyanuyogadvArANAM prarUpaNam yacca tatmayojanam, tadihA''dAvasthAna eva ziSyANAmavyAmohArthaM parisamApitam / anyathA hyadhyayanasyA''dAvupakramaH samApyeta, tato dUravyavadhAnena kacid nikSepaH, kApyanugamaH, kacittu nayAH parisamApyeran / evaM cAtigranthavyavadhAnenA'nuyogadvArANAM samAptau vyAmuyurvineyAH / / 1012 kathaM punaritthaM samAptau teSAmavyAmohaH 1, ityAha dAiyadAravibhAgo saMkheveNeha, vitthareNAvi / dArANaM viNiogaM nAhii kAuM jahAjogaM // 1013 // ihaiva saMkSepeNa darzitAnuyogadvAravibhAgo vineyaH purastAd vistareNApi yathAyogyaM yathAsthAnaM svayameva jJAsyati viniyogaM kartum, na tu mohamanubhaviSyati / / iti trayodazagAthArthaH // 1013 // // anuyogadvArANi samAptAni // idAnIM 'titthayare bhagavaMte' ityAdivakSyamANagranthasya prastAvanAmuparacayannAha-- saMpayamatthANugame satthovagdhAyavittharaM vocchaM / kayamaMgalovayAro so'timahatyo tti kAUNaM // 1014 // 1 anuyogadvArANAM prarUpaNaM tatprayojanaM yacca / ihaiva parisamApitamavyAmohArthamasthAne // 1012 // 13 darzitadvAravibhAgaH saMkSepeNeha vistareNApi dvArANAM viniyogaM jJAsyati kartuM yathAyogam // 1013 // 5 sAMpratamarthAnugame zAstropodvAtavistaraM vakSye / kRtaMmaGgalopacAraH so'timahArtha iti kRtvA // 1014 // For Personal and Private Use Only 2 ka. ga. 'ritISya' / 4 gAthA 1025 bRhadvRttiH / // 472 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdvRttiH| vizeSA0 // 473 // arthAnugame'rthAnugamAkhye tRtIye'nuyogadvAre 'uddese niddese ya niggame ityAdinA yaH pUrva saMkSepeNa zAstrasyopoddhAta uktaH, tasyaiva sAMpratamahaM vistaraM vakSye / kathaMbhUtaH san ?, ityAha- kRtamaGgalopacAraH kRtatIrthakarAdinamaskAraH san / kim ?, ityAha- samastasiddhA- ntAnuyogasAdhAraNatvAt so'timahArtha iti kRtvA // 1014 // atra prerakaH prAha neNu maMgalaM kayaM ciya kiM bhujo, aha kayaM pi kAyavvaM / dAre dAre kIrai to kIsa na maMgalaggahaNaM? // 1015 // nanvAdau 'AbhiNibohiyanANaM' ityAdinA maGgalaM kRtameva, tat kimiti bhUyastadArambhaH / atha kRtamapi punaH kartavyaM tat , tarhi pratyadhyayanam , pratyuddezakam , pratisUtraM ca dvAre dvAre upakramAdike kimiti na maGgalagrahaNaM kriyate ? iti // 1015 // atra kazcidAcAryadezIyo'ntarabhASayA pratividhAnamAha naNu majjhammi vi maMgalamAi8 taM ca majjhameyaM ti / satthamaNArakhaM ciya evaM katvoccayaM majjhaM? // 1.16 // nanu zAstrasyAdau, madhye, avasAne ca maGgalaM kartavyatvena pUrvamUribhirAdiSTam , tatrAdau vihitaM maGgalam / etacca zAstrasya madhyam , tato madhyamaGgalamatra kartavyameva, kimanena preryeNa ? iti / tadetaduttaramayuktameva, ityAcAryo darzayati- 'satyamityAdi nanvAdimaGgalArtha nandiruktaH, tato'nuyogadvArANyabhihitAni, yattu sAmAyikAdhyayanalakSaNaM zAstraM tadanArabdhameva, tasyA'dyApyakSaramapi na vyAkhyAyate, kautastyaM punastanmadhyaM, yena madhyamaGgalatA'sya bhavet ? iti // 1016 // atrAcAryadezIya eva zAstrasya madhyatAM samarthayannAhacauraNuogaddAraM jaM satthaM tassa teNa majjhamiNaM / sAhai maMgalagahaNaM sattharasaMgAiM dArANi // 1.17 // TATARRATANGABARTAM A NRAMBABA 1 gAthA 973 / 2 nanu maGgalaM kRtameva kiM bhUyaH, atha kRtamapi kartavyam / dvAre dvAre kriyate tataH kasmAd na maGgalagrahaNam ? // 1015 // 3 gAthA 79 / nanu madhye'pi maGgalamAdiSTaM tacca madhyametaditi / zAstramanArabdhamevaitat kautastvaM mabhyam // 1.16 // 5 ka.ga. 'lameva t'| 6 gha.cha. 'aacaa'| * caturanuyogadvAraM yat zAstraM tasya tena madhyamidam / kathayati mAlagrahaNaM zAstrasyAnAni dvArANi // 10 // . 473 // 60 Jan Education interna For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 474|| upakramAdIni catvAryanuyogadvArANi yasya taccaturanuyogadvAraM yataH zAstram , tenopakrama-nikSepalakSaNamanuyogadvAradvayamatikramya yadidamanugamabhedAtmakasyopodghAtasyAdau maGgalaM tad yuktita eva madhyamaGgala bhavati / yacca zAstre'nArabdhe'pyanuyogadvAramadhye maGgalagrahaNaM tadeva sAdhayati' kathayati jJApayati yaduta-zAstrasyAGgAni zAstrasvarUpabhUtAnyevA'nuyogadvArANi, na punastato bhinnAni, atastadArambhe zAstramArabdhameva mantavyam / tataH zAstrasyaivedaM madhyamaGgalamiti sthitam // 1017 // ityAcAryadezIyenokte mUrirAha tehavi na majjhaM eyaM bhaNiyamihAvassayassa jaM majjhaM / taM maMgalamAiTeM idamajjhayaNassa hojaahi||1.18|| tathApi bhavaduktayuktyApi naitad madhyaM bhaNitaM- naitad madhyamupapadyate, kintviha SaDadhyayanAtmakasyA''vazyakasya yad madhyaM tatpUrvamAdAveva bhASyakRtA maGgalamAdiSTaM madhyamaGgalatvena pratipAditam , idaM tvAvazyakamadhyaM na bhavatyeva, kintu bhavadabhihitayuktyA yadi bhavati tadA prathamasya sAmAyikAdhyayanasyaitad madhyaM bhavedapIti // 1.18 // sUrirevAha, kiJca bhaiNiyaM ca puvvameyaM savvaM ciyamaMgalaM ti kimaNeNa ? / maMgalaM ti ya buddhipariggahaM pi kArAviyo siiso||1019|| bhaNitaM cedamAdau- sarvamevaitacchAstraM maGgalarUpameva, tatkimanena vizeSato madhyAdimaGgalakaraNaprayAsena ? / athaivaM brUpe- samastazA-18 strasya maGgalarUpatve'pi ziSyasya mAlatrayamatiparigrahArtho yatnaH / tadapi na, yasmAt ziSyo'pi maGgalatrayamateH parigrahaM prAgeva kAritA, iti kimanena ? // 1019 // athAcAryadezIyo niruttarIkRto vilakSaH san pAha- nanu yadi sarvamapyetacchAstraM maGgalam , maGgalatrayamatiparigrahaM ca prAgeva kAritaH ziSyaH, ato nedaM madhyamaGgalam , tarhi bhavanto'pi kathayantu-kimarthamidaM maGgalam ?, ityAzaGkaya mUriyathAvasthitaM samAdhAnamAha Avassayasa taM kayamidaM tu nAvAsamittayaM kiMtu / savvANuoganijjuttisaMtthapAraMbha evAyaM // 1020 // 1 ka.ga. 'yacchAkhne / 2 ka.ga. "ti jJA' / 3 tathApi na madhyametad bhaNitamihAvazyakasya yad madhyam / tad maGgalamAdiSTamidamadhyayanasya bhavet // 1.18 // 4 bhaNitaM ca pUrvametat sarvameva maGgalamiti kimanena / maGgalamiti ca buddhiparigrahamapi kAritaH ziSyaH // 1019 // 5 Avazyakasya tatkRtamidaM tu nAvazyakamAtraka kintuM / sarvAnuyoganiyuktizAkhaprArambha evA'yam // 1020 // 6 ka.ga. 'satyopA' / TeamelessocieRSSORE // 434ll Jan Education Internat For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 475 // S 'AbhiNibohiyanANaM' ityAdinA yadAdau maGgalaM kRtam , yacca 'sarvamapi zAstrametad maGgalAtmakarmavetyuktam , yadapi ca ziSyo maGgalatrayamatiparigrahaM kAritaH, tadetat sarvamAvazyakasya kRtam / idaM tu yasyA''rambhe prastutaM maGgalaM kriyamANamAste, tad nAvazyakamAtram , kintu sarveSAmapi siddhAntazAstrANAM yo'yamanuyogastatsaMbaddhA yeyamupoddhAtaniyuktiH, tallakSaNaM yad vastuto'nyat zAstraM tatprArambha evA'yam / tasya copodvAtaniyuktizAstrasya sakalasiddhAntavyApakatvena mahArthatvAdavighnasaMpAdanAyedaM maGgalamiti // 1020 // Aha- kutaH punaretadavasIyate, yatsarvAnuyoganiyuktizAstrapArambho'yam ?, ityAhadesakAliyAinijjuttigahaNao bhaNiyamupari vA jaM ca / sesesu vi ajjhayaNesu hoi eseva nijjuttI // 1021 // 'Avassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre' ityAdyanantaravakSyamANagranthe yad dazakAlikAdiniyuktigrahaNaM kariSyati tasmAd, yadi vA yadupariSTAdihaivAgre vakSyati- zeSeSvapi caturviMzatistavAdiSu niHzeSasiddhAntagateSu cAdhyayaneSveSaivopoddhAtaniyuktirbhavatIti / etasmAcaitajjJAyate, yatsarvAnuyoganiyuktizAstrArambho'yamiti // 1021 // atrApyAha prerakaHsAmAiyavakkhANe dasAliyAINa ko'higAro'yaM / jaM pAyamuvagyAo tesiM sAmanna evAyaM // 1022 // iha tesiM tammi gae vIsuM vIsuM visesamitto'yaM / ghicchii suhaM lahuM ciya taggahaNaM lAghavatthamao // 1023 // nanu sAmAyikAdhyayanasyeha vyAkhyAne prastute ko hi dazakAlikAdInAM grahaNe'vasaraH / atrocyate- yad yasmAdayamupoddhAtaH prAyasteSAmapi dazakAlikAdInAM sAmAnya eva- samAnavaktavyatArUpa eva / ata upodghAtasAmAnyAt teSAmapIha grahaNam / prAyograhaNAt sAmAyikasya tIrthakarAd nirgamaH, dazakAlikasya zayyaMbhavAt , uttarAdhyayanAnAM tIrthakarAdinAnAmaharSibhyo nirgama ityAdivizeSo'pi kazcidalpo draSTavyaH / tatazceha teSAM dazakAlikAdInAM tasmin sAmAnye upodghAte gate'vagate'vabuddhe yat pRthak pRthag nirgamAdikaM kimapi 1 gAthA 79 / 2 dazakAlikAdiniyuktigrahaNato bhaNitamupari vA yaca / zeSeSvapyadhyayaneSu bhavatyeSApi niyuktiH // 1.21 // 3 gAthA 1074 / sAmAyikavyAkhyAne dazakAlikAdInAM ko'dhikAro'yam / yaprAya upodghAtasteSAM sAmAnya evA'yam // 1022 // iha teSAM tasmin gate viSvag viSvag vizeSamAtro'yam / grahISyati sukhaM lamveva tamahaNaM hAghavArthamataH // 1023 // // 475 // Jan Education Intema For Dev enty Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 476 // Jain Education Internatio vizeSamAtraM tacchiSyaH sukhena laghu ca svayamapi grahISyati / ato lAghavArthamiha dazakAlikAdInAM grahaNamiti / 1022 // 1023 // athopasaMharaMstAtparyamAha - mhA jeNa mahatthaM satyaM savvANuogavisayamiNaM / satthaMtaramevahavA teNa puNo maMgalaggahaNaM // 1024 // tasmAd yena kAraNena sarvAnuyogaviSayatvAdidamupodvAtalakSaNaM zAstraM mahArtham, athavA, bahuvaktavyatvAd vastuto yasmAcchAsvAntaramevedam, na tvAvazyakamAtram, tenA'syAdau punarapi maGgalagrahaNam ityeSa sthitaH pakSaH / ityekAdazagAthArthaH / / 1024 // kiM punastad maGgalam ?, ityAha titthayare bhagavaMte aNuttaraparakkame abhiyanANI / tiSNe sugaigaigae siddhipahapaesae vaMde || 1025 // tIryate bhavodadhiranena, asmAt, asminniti vA tIrthaM vakSyamANasvarUpam, tatkaraNazIlAH "kuMJo hetutAcchIlye0" ityAdinA tyaye tIrthakarAH, tAn vande, iti saMbandhaH / kathaMbhUtAn 1, ityAha- bhagaH samatraizvaryAdilakSaNo vidyate yeSAM te bhagavanto'rhantastAn bhagavataH / punarapi kathaMbhUtAn ?, ityAha- anuttaraparAkramAniti parAkramo vIrya, tadanantatvAdanuttaraM yeSAm ; athavA pareSAM krodhAdizatrUNAmAkramaNaM vikSepaNaM parAkramaH so'nuttaraH pradhAnarUpo yeSAM te'nuttaraparAkramAstAniti / tathA, anantajJeyaparicchedAdamitamaparimitaM kevalarUpaM jJAnaM yeSAM te'mitajJAninastAniti / tathA, taranti sma bhavArNavamiti tIrNAstAniti / tIrtvA ca bhavajaladhiM sugatigatigatAniti, tatra rAga-dveSavikalatva- sarvajJatva-sarvadarzitvAdibhyo nirupamasukhabhAginaH sugatayaH siddhAstaireva gamyamAnatvAd gatiH siddhistAM gatAH sugatigatigatAstAniti / tathA, tasyA eva siddheH panthAH samyagdarzana- jJAnAdiko mArgastasya prakRSTA dezakAH siddhipathapradezakAstAn vande'bhivAdaye staumi / / iti nirmuktigAthAsaMkSepArthaH / / 1025 // vistarArthaM tu vibhaNiSurbhAvyakAra evAha "tijjai jaM teNa tahiM tao va titthaM tayaM ca davvammi / sariyAINaM bhAgo nirakhAyo, tammi ya pasiddhe // 1026 // 1 tasmAd yena mahArthaM zAstraM sarvAmuyogaviSayamidam / zAkhAntaramevA'thavA tena punarmaGgalagrahaNam // 1024 // 2 tIrthakarAn bhagavato'nucaraparAkramAmamitajJAnAn / tIrNAm sugatigatigatAn siddhipathapradezakAn vande // 105 // 3 pANinIye ||3||20| 4 tIrthate yat tena tana tato vA tIrthaM tacca dravye / saridAdika bhAgo nizpAyaH tasmiMzca prasiddhe // 1026 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH ! // 476 // Late www.jainelltrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teriyA taraNaM tariyavvaM ca siddhANi, tArao puriso / vAho-DuvAi taraNaM, taraNijaM ninnayAIyaM // 1027 // vizeSA. yad yasmAt tIryate dustaraM vastu tena tamistato vetyatastIrthamucyate / taca nAma-sthApanA-dravya-bhAvabhedAccaturvidham / tatra nAma- bRttiH / sthApane sugame / dravye dravyabhUtamapradhAnabhUtaM sarita-samudrAdInAM nirapAyaH ko'pi niyato bhAgaH pradezastIrthamucyate / tasmiMzca prasiddha // 477 // siddhe satyasyA''pekSikazabdatvAdetAni niyamAt sidhyanti / kAni?, ityAha- taritA puruSaH, taraNaM vAho DupAdi, taraNIyaM tu niEE mnagAdikamiti // 1027 // kathaM punaridaM dravyatIrtham ?, ityAha 'dehAitArayaM jaM bajjhamalAvaNayaNAimattaM ca / NegaMtANacaMtiyaphalaM ca to davvatitthaM taM // 1028 // yasmAdidaM dehAdikameva dravyamAnaM tArayati- nadyAdiparakUlamAtra nayati, na punarjIvaM saMsArasamudrasya mokSalakSaNaM parakUlaM prApayati, ato'pradhAnatvAd dravyatIrtham / tathA bAhyameva malAdidravyamAtramapanayati, na tvantaraGga prANAtipAtAdijanyakarmamalam / tathA, anaikAntikaphalamevedaM nadyAditIrtham- kadAcidanena nadyAdestaraNAt , kadAcittu tatraiva majjanAt / tathA, anAtyantikaphalaM cedam , tathAhi- | ekadA'nena tIrNamapi nadyAdikaM punarapi ca tIryata ityanAtyantikaphalatvam / AtmanA vA'sya nadyAditIrthasya dravyamAnatvenA'pradhAnatvAt sarvatra dravyatIrthatvaM bhAvanIyamiti // 1028 // iha keSAMcid matamAzaya pariharanAhaiha tAraNAiphalayaM ti NhANa-pANA-'vagAhaNAIhiM / bhavatArayaM ti keI taM no jiivovghaayaao|| 1029 // sUNaMgaM piva tamudUhalaM va na ya puNhakAraNaM NhANaM / na ya jaijoggaM taM maMDaNaM va kAmaMgabhAvAo // 1030 // 1 tarItA taraNaM tarayitavyaM ca siddhAni, tArakaH puruSaH / vAho-DupAdi taraNaM, taraNIyaM nimnagAdikam // 1.27 // 2 dehAdisArakaM yad bAjhamalApanayanAdimAnaM ca / naikAntA-''tyantikaphalaM ca tatto dravyatIrtha tat // 1028 // 3 ka. ga. 'lmnai'| iha tAraNAdiphalakamiti snAna-pAnA-uvagAhanAdibhiH / bhaktArakamiti kecit tano jIvopavAtAt // 1.29 // sUmAgamapi vA tadukhalamiva naca puNyakAraNaM snAnam / sa ca yatiyogyaM tad maNDanamiva kAmAbhAvAt / / 10. // // 477 // paTaORE Jan Education Internat For Personal and Use Only RS Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 478 // Jain Educationa International iha kecit tIrthakA manyante - nadyAdeH saMbandhi dravyatIrtha kila snAna- pAnA-vagAhanAdibhirvidhivadAsevyamAnaM bhavatArakaM saMsAramahAmakarAlayamApakaM bhavatyeva / kutaH 1, tAraNAdiphalamiti kRtvA zarIratAraNa-malakSAlana-tRdvyavaccheda- dehopazamAdiphalatvAdityarthaH ; anena cAdhyakSasamIkSitadehatAraNAdiphalena parokSasyApi saMsAratAraNaphalasyA'numIyamAnatvAditi bhAvaH / tadetad nopapadyate, snAnAdevopaghAtahetutvAt, khar3A 'si dhenu-zUlAdivaditi / etaduktaM bhavati jIvopaghAtahetutvAd durgatiphalA evaM snAnAdayaH kathaM nu bhavatArakAste bhaveyuH, sUnA vadhya bhUmyAdInAmapi bhavatArakatvamasaGgAt ? iti / itazca nadyAditIrthaM bhavatArakaM na bhavati, sUnAGgatvAt sUnAprakAratvAt, udUkhalAdivaditi / na ca puNyakAraNaM snAnam, nApi yatijanayogyaM tat, kAmAGgatvAt, maNDanavat; anyathA tAmbUlabhakSa- puSpabandhana-dehAdidhUpanA -'bhyaJjanAdayo'pi ca bhujaGgAdInAM puNyahetavaH syuH / na ca dehatAraNAdimAtraphaladarzanena viziSTaM bhavatAraNAdikaM phalamupapadyate, niyAmakAbhAvAt, pratyakSavIkSitaprANyupamadevAdhitatvAcca ; ityAyabhyUdha svadhiyA'tra doSajAlamabhidhAnIyamiti / / 1029 / / 1030 // atha paro brUyAt kim 1, ityAha 'dehovagAri vA teNa titthamiha dAhanAsaNAIhiM / mahu-majja - maMsa - vessAdao vi to titthamAvannaM // 1031 // yadi prerako manyeta - jAhnavIjalAdikaM tIrthameva, dAhanAza-pipAsopazamAdibhirdehopakAritvAt / atrocyate evaM sati tato madhu-maya-mAMsa- vezyAdayo'pi tIrthamApadyante teSAmapi dehopakAritvAvizeSAditi / uktaM dravyatIrtham / / 1031 // atha bhAvatIrthamAha bhAve titthaM saMgho suvihiyaM tArao tahiM sAhU / nANAitiyaM taraNaM tariyavvaM bhavasamuddo'yaM // 1032 // bhAve bhAvaviSayaM zrutavihitaM zrutapratipAditaM saGghastIrtham, tathA ca bhagavatyAmuktam, ""titthaM bhaMte ! titthaM titthayare tityaM ? | 1. ga. 'payujyate / 2 bhAve tIrtha saMghaH zrutavihitaM tArakastanna sAdhuH / jJAnAditrikaM taraNaM tarayitavyaM bhavasamudraH // 1032 // 3 tIrthaM bhagavan ! tIrthaM tIrthaMkarastIrtham / gautama ! arhantastAvad niyamAt tIrthaGkarAH, tIrtha punazcAtuvarNaH zramaNasaMghaH / dehopakAri vA tena tIrthamiha dAhanAzanAdibhiH / madhumadya-mAMsa- vezyAdayo'pi tatastIrthamApannam // 1031 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 478 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 479 // Jain Educations Internation gomA ! ahAtA niyamA titthaMkare, titthaM puNa cAuvanno samaNasaMgho" iti / iha ca tIrthasiddhau tArakAdayo niyamAdAkSipyanta eva / tatreha saMghe tIrthe tadvizeSabhUta eva tArakaH sAdhuH, jJAna-darzana- cAritratrikaM punastaraNam, taraNIyaM tu bhavasamudraH / iha ca tIrthatArakAdInAM parasparato'nyatA, ananyatA ca vivakSAvazato boddhavyA / tatra samyagdarzanAdipariNAmAtmakatvAt saMghastIrtham, tatrAvatIrNAnAmavazyaM bhavodadhitaraNAt / tadvizeSabhUtatvAt tadantargata eva sAdhustarItA, samyagdarzanAdyanuSThAnAt / sAdhakatamatvena tatkaraNarUpatAmApannaM jJAnAditrayaM tu taraNam / taraNIyaM tvaudayikAdibhAvapariNAmAtmakaH saMsArasamudra iti // 1032 // kasmAt punaH saMgho bhAvatIrtham 1, ityAha nANa- daMsaNa-caritabhAvao tavvivakkhabhAvAo / bhavabhAvao ya tArei teNa taM bhAvao titthaM // 1033 // yadyasmAt tArayati pAraM prApayati tena tat saMghalakSaNaM bhAvatastIrthamiti saMbandhaH / kutastArayati 1, ityAha- tadvipakSabhAvAditi teSAM jJAna darzana -cAritrANAM vipakSo'jJAna-mithyAtvAviramaNAni tadvipakSastallakSaNo bhAvo jIvapariNAmastadvipakSabhAvastasmAt tArayati / kutaH 1, ityAha- jJAna-darzana -cAritrabhAvataH - jJAnAdyAtmakatvAdityarthaH / yo hi jJAnAdyAtmako bhavati so'jJAnAdibhAvAt paraM tArayatyeveti bhAvaH / na kevalamajJAnAdibhAvAt tArayati, tathA, bhavabhAvatazca tArayati, bhavaH saMsArastatra bhavanaM bhAvastasmAdityarthaH / yasmAt svayaM jJAnAdibhAvAtmakaH, tathA'jJAnAdibhAvAdu bhavabhAvAcca bhavyAMstArayati, tasmAdasau saMgho bhAvatIrthamitIha tAtparyam; uktaM ca- " rAgAdyambhAH pramAdavyasanazatacaladdIrghakallolamAlaH krodherSyAvADavAgnirmRtijananamahAna kracakraugharaudraH / tRSNApAtAlakumbho bhavajaladhirayaM tIryate yena tUrNa tajjJAnAdisvabhAvaM kathitamiha surendrArcitairbhAvitIrtham // 1 // " iti / / 1033 // upapatyantaramAha- taiha koha-loha-kammamayadAha-taNhA malAvaNayaNAI / egaMteNacaMtaM ca kuNai ya suddhiM bhavoghAo // 1034 // 1 yajjJAna-darzana-cAritrabhAvatastadvipakSabhAvAt / bhavabhAvatazca tArayati tena tad bhAvatastIrtham // 1033 // 2 tathA krodha lobha karmamayadAha tRSNA-malApanayanAni / ekAntenA'tyantaM ca karoti zuddhi bhavaughAt // 1034 // For Personal and Private Use Only bRhadvRtaH / // 479 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 480 // Jain Educationa Internation tathA; krodhazca, lobhava, karma ca tanmayAstatsvarUpA yathAsaMkhyaM ye dAha-tRSNA-malAH / krodho hi jIvAnAM manaH-zarIra saMtApajanakatvAd dAhaH, lobhastu vibhavaviSayapipAsA''virbhAvakatvAt tRSNA, karma punaH pavanoddhRtazlakSNarajovat sarvato'vaguNThanena mAlinyahetutvAd malaH atasteSAM krodha-lobha-karmamayAnAM dAha tRSNA-malAnAM yadekAntenA'tyantaM cApanayanAni karoti / tathA, karmakacavaramalinAd bhavaughAt saMsArApAranIrapravAhAt parakUlaM nItvA zuddhiM karmamalApanayanalakSaNAM yataH karoti, tena tatsaMghalakSaNaM bhAvatastIrthamiti pUrvasaMbandha: / aparamapi nayAditIrthaM tucchA 'naikAntikA ''tyantikadAha- tRSNA-malApanayanaM vidadhAti etattu saMghatIrthamanAdikAlAlInatvenAnantAnAM dAha- tRSNA-malAnAmaikAntikamAtyantikaM cApanayanaM karoti; ataH pradhAnatvAd bhAvatIrthamucyate, nadyAditIrthaM tvapradhAnasvAd dravyatIrthamiti bhAvaH / / 1034 / / athavA, prAkRte 'titthaM' ityukte 'tristham' ityetadapi labhyate, ityetadAha dAhosamAisu vA jaM tisu thiyamahava daMsaNAIsu / to titthaM saMgho cciya ubhayeM va visesaNavisessaM // 1035 // athavA, yadyasmAdyathoktadAhopazama-kRSNAccheda-malakSAlanarUpeSu, yadivA, samyagdarzana -jJAna- cAritralakSaNeSu triSvartheSu sthitaM tatastristhaM saMgha eva; ubhayaM vA saMgha - tristhitilakSaNavizeSaNa - vizeSyarUpaM dvayaM tristham / idamuktaM bhavati kiM tristham ? saMghaH, katha saMghaH ? tristhaM, nAnyaH, ityevaM vizeSaNavizeSyayorubhayaM saMtulitaM tristhamucyata iti / / 1035 / / athavA, prAkRte 'titthaM' ityukte 'vyartham' ityapi labhyate, ityetad darzayannAha - kohaggidAhasamaNAdao va te caiva jassa tiSNatthA / hoi tiyatthaM titthaM tamatthasado phalattho'yaM // 1036 // krodhAgnidAhopazama-lobhatRSNAvyavaccheda-karmamalakSAlanalakSaNAsta evAnantaroktAstrayo'rthAH phalarUpA yasya tat tryarthe tacca saMgha eva tadavyatiriktaM jJAnAditrayaM vA vyartha prAkRte 'titthaM' ucyate ! arthazabdazcAyaM phalArtho mantavyaH / idamuktaM bhavati- bhagavAn saMghaH, tadavyatiriktajJAnAditrayaM vA mahAtaruriva bhavyairniSevyamANaM krodhAgnidAhazamanAdikAMstrInarthAn phalati, atastryarthamucyata iti / / 1036 // athavA, vastuparyAyo'trArtha ityAha 1 dAhopazamAdiSu vA triSu sthitamathavA darzanAdiSu / tatastIrthaM saMgha evobhayaM vA vizeSaNavizeSyam // 1035 // 2. 'yaMpivi' / 3 krodhAmidAhazamanAdayo vA ta eva yasya trayo'rthAH / bhavati tryarthaM tIrthaM tadarthazabdaH phalArtho'yam // 1036 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / 1182011 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 481 / / Jain Educationa Internati ahavA sammadaMsaNa-nANa-carittAiM tinni jassatthA / taM titthaM puvvoiyamihe attho vatthupajjAo // 1037|| athavA, samyagdarzanAdayastrayo'rthA yasya tat tryartham, arthazabdazcAtra vastuparyAyaH, trivastukamityarthaH / taca saMgha eva, tadavyatiriktatvAt, ta eva vA samyagdarzanAdayastrayo'rthAH samAhRtAstryartham, saMkhyApUrvatvAt, svArthatvAcca dvigoriti / / 1037 // tadevaM saMgho bhAvatastIrtham, tristham, tryarthaM vA, iti pratipAdya sAMpratamidameva jainaM tIrthamabhipretArthasAdhakam, nAnyat iti pramANataH pratipAdayannAha - iha sammasaddhANo- valaddhi - kiriyAsabhAvao jaiNaM / titthamabhippeyaphalaM sammapariccheya kiriya vva // 1038 // jainameva tIrthamabhipretArthasAdhakamiti pratijJA, samyak zraddhAno-palabdhi kriyAsvabhAvatvAt samyagdarzana- jJAna-cAritrAtmakatvAdityarthaH, iha yat samyak zraddhAno-palabdhi-kriyAtmakaM tadiSTArthasAdhakaM dRSTam ; yathA samyakparicchedavatI rogApanayanakriyA, yacceSTArthasAdhakaM na bhavati, tat samyak zraddhAno-palabdhi-kriyAtmakamapi na bhavati, yathonmattaprayukta kriyA; tathA ca zeSatIrthAni / idamuktaM bhavati - yathA kasyacid nipuNavaidyasya samyag rogAdisvarUpaM vijJAya vizuddhazraddhAnavata Aturasya samyagauSadhaprayogAdikriyAM kurvato'bhipretArthasiddhijayate / evaM jaina tIrthAdapIti / / 1038 / / anyatIrthAnyapyevaMvidhAni bhaviSyanti, na, ityAha nAbhippeyaphalAI tayaMgaviyalattao kutitthAiM / viyalanayattaNao ciya viyalAI viyalakiriya vva // 1039 // sugatAdipraNItAni kutIrthAni nAbhipretaphalAni / kutaH 1, ityAha- 'taraMgetyAdi' tasyAbhipretArthasyA'GgAni tadaGgAni samyag - jJAnAdIni kAraNAni, tadvikalatvAt tadrahitatvAt, nayavikalatvAcca vikalAni tAni / sarvaireva hyekaikAMzagrAhibhirnayairmilitaiH saMpUrNamanantadharmAtmakaM vastu nizcIyate, zeSatIrthAni tveka-dvayAdina yamAtramatAvalambitvena samagranayavikalAnyeveti tAni nayavikalAni, tato 61 1 athavA samyagdarzana- jJAna cAritrANi trINi yaspArthAH / tat tIrthaM pUrvoditamihA'rtho vastuparyAyaH // 1037 // 3 iha samyak zraddhAno-palabdhi-kriyA-svabhAvato jainam tIrthamabhipretaphalaM samyakparicchedakriyeva // 1038 // 2 nAbhipretaphalAni tadaGgavikalatvataH kutIrthAni / vikalanayatvata eva vikalAni vikalakriyeva // 1039 // For Personal and Private Use Only 2 ka. ga. 'hamattho' / 4 ka. ga. 'rthasya sA / bRhadvRttiH / // 481 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdvttiH| na saMpUrNAbhipretaphalasya sAdhakAnItyarthaH, vikalakriyAvadikti; yathA bhiSakmatIcArakAturauSadhAdyanyatarAGgavikalA kriyA na saMpUrNAvizeSAbhimetaphalasAdhanI, tathA kutIrthAnyapIti / tadevaM yathoktaprakAreNa dravya-bhAvatIrthaprarUpaNA kRtA // 1039 / / // 482 // atha prakArAntareNa tatparUpaNAM kartumAha ahava suhotAruttAraNAI dave cauvvihaM titthaM / evaM ciya bhAvammi vi tatthAimayaM sarakkhANaM // 1040 // tavvaNiyANa bIyaM visayasuhakusatthabhAvaNAdhaNiyaM / taiyaM ca boDiyANaM carimaM jaiNaM sivaphalaM tu||1041|| iha dravyatIrthe catvAro bhaGgAH, tadyathA- sukhAvatAraM sukhottAram , sukhAvatAraM duruttAram , duHkhAvatAraM sukhottAram , duHkhAvatAraM duruttAram / evaM bhAvatIrthe'pIyaM caturbhaGgI draSTavyA / iha ca yatra sukhenaivAvataranti pravizanti prANinastat sukhAvatAram , sukhenaiva yata uttaranti- sukhenaiva yad muzcantItyarthaH, tat sukhottAram ; ityAdyabhaGgavartitIrthabhAvArthaH / evamanyatrApi / etacca sarajaskAnAM zaivAnAM saMbandhi veditavyam / tathAhi- rAga-dveSa-kaSAye-ndriya-parISaho-pasarga-mano-vAk kAyajayAdilakSaNasya tathAvidhaduSkarakaSTAnuSThAnasya taiH kriyamANasyA'darzanAta, yathA kathazcidrUpatayA'pi ca taivrataparipAlanasyA'bhidhAnAt sukhenaiva prANinastaddIkSAM pratipadyante, iti tattIrthasya sukhAvatAratA / tacchAstreSu ca na tathAvidhA''vAsakakhAbhAvA kAcid nipuNA yuktirasti, yadvAsitAntarAtmA pumAMstaddIkSAM na parityajet / kizca, "zaivo dvAdaza varSANi vrataM kRtvA tataH param / yadyazaktastyajetApi yAgaM kRtvA vratezvare // 1 // " ityAdinA dIkSAtyAgasya tairnirdoSatayA'pyabhidhAnAta sukhenaiva taddIkSAM jantavaH parityajanti, iti tattIrthasya sukhottArateti // 1 // dvitIyabhaGgakavati tIrtha 'tavvaNiyANaM ti' sugatAnAM saMvandhi mantavyam / tathAhi"mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA bhaktaM madhye pAnakaM cAparANe / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre mokSazcAnte zAkyaputreNa dRSTaH // 1 // " ___ "maiNunnaM bhoyaNaM bhocA maNunnaM sayaNAsaNaM / maNunnaMsi agAraMsi maNunnaM jhAyae muNI // 1 // " 1 athavA sukhAvatArottAraNAdi dravye caturvidhaM tIrtham / evameva bhAve'pi tatrAdimakaM sarajaskAnAm // 104 // saugatAnAM dvitIya viSayasukhakuzAvabhAvanAdhanikam / tRtIyaM ca boTikAnAM caramaM janaM zivaphalaM tu // 1041 // 2 manojJaM bhojanaM bhuktvA manojaM zayanA''sanam / manojJe'gAre manozaM dhyAyati muniH // 1 // // 482 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 483 // BREAMIDASEEMBER ityAdestairabhidhAnato viSayasukhasiddhestattIrthasya sukhAvatAratA / tathA, kuzAstroktanipuNayuktibhistIbavAsanotpAdAt , vratatyAge ca tairmahataH saMsAradaNDAdeH pratipAdanAta , tatsamIpagRhItavratasya duSparityAjyatvAt tattIrthasya duruttAratA / imAM ca yuktiM bhASyakAra: svayameva kizcidAha- 'visayasuhetyAdi' gatArtham // 2 // duHkhAvatAraM sukhottAramiti tRtIyaM boTikAnAM digambarANAm / tatra nAgnyAderlajjAdihetutvena duradhyavaseyatvAt tIrthasya duHkhAvatAratA / aneSaNIyaparibhoga-kapAyabAhulyAdestadasamaJjasadarzanAt , nAgnyAdezcAtilajjanIyatvena tatparAbhagnAnAM tattIrthasya sukhottArateti // 3 // duHkhAvatAraM duruttAramiti caramaM caturtha mokSaphalam / jainAnAM sAdhUnAM rAga-dveSa-kaSAye-ndriya-parISaho-pasargAdijayasya, tathA, apramattatayA samiti-gupti-ziroluzcanAdikaSTAnuSThAnasya darzanAt tattIrthasya duHkhAvatAratA / suzAstroktanipuNayuktibhistIvrataravAsanotpAdanAt , vratatyAge cAtimahataH saMsArAdidaNDasyA'bhidhAnAt tattIrthasya duruttAratA // 4 // anye tu sukhottAratA duruttAratAM ca sarvatra muktiprAptimAzritya vyAcakSate- tatra sarajaskAnAM svalpenaivezvaroktAnuSThAnena kila| muktimAptyabhyupagamAt sukhottAraM tIrtham , 'sukhenaivA'smAd bhavArNavamuttaranti' iti vyutpatteH / zAkyAnAM tu duravApaviziSTadhyAnamArgAd yogijJAnotpattyAdikrameNa muktimAptyabhyupagamAd duHkhottAratA 'duHkhenA'smAt saMsAramuttaranti' iti kRtvA / boTakAnAM tu bhikSAzuddhyAdInAM gauNatvenAbhyupagamAd nAgnyalakSaNanigranthatvamAtrAdeva muktyabhyupagamAta sukhottAratA | sAdhanAM tu pUrvoktakaSTAnuSThAnAdI mukkyAzrayaNAd duruttAratA / avatArapakSe tu sarvatra pUrvoktaiva bhAvanA / ityalaM vistareNeti // 1040 // 1041 // atra prerakaH pAha neNu jaM duhAvayAraM dukkhottAraM ca taM durahigammaM / loyammi pUiyaM jaM suhAvayAraM suhuttAraM // 1042 // nanu yad duHkhAvatAraM ca duruttAraM ca tIrtha tad duradhigamyam , evaMbhUtaM ca jainatIrtha bhavadbhiH pratipAditam / etaccAyuktam , evaMbhUtatIrthasya karaNakriyAvidhAtitvenA'niSTArthaprasAdhakatvAt , lokapratItivAdhitatvAca; tathA cAha- loke hi yat sukhAvatAraM sukhottAraM ca tIrtha tat pUjitaM tadevopAdeyam , taraNakriyAnukUlyeneSTArthaprasAdhakatvAt / tasmAt prathama eva bhaGgaH zreyAn , iti | prerakAbhiprAya iti / / 1042 // HO 15. cha. 'duHkhottaa'| 2 nanu yad duHkhAvatAraM duHkhottAraM ca tad duradhigamam / loke pUjitaM yat sukhAvatAraM sukhottAram // 1.42 // // 48 // Jan Education Intemato For Don Penny Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 484 PANDROTlamAna atrottaramAhaevaM tu davvatitthaM bhAve dukkhaM hiyaM labhai jIvo / micchatta-'nnANA-'virai-visayasuhabhAvaNANugao // 1043 // paDivaNNo uNa kammANubhAvao bhAvao prmsuddh| kiha mocchii jANato paramahiyaM dullahaM ca puNo // 1044 // satyam , dravyatIrthamevameveSyate yathaiva tvaM brUSe, tasya sukhaprApyatvAt , sukhenaiva ca mucyamAnatvAditi / bhAvatIrtha tu naivam , tasya mokSahetutvena jIvAnAM paramahitatvAt / yacca mokSahetutvena hitaM, tad duHkhaM labhate jIvaH- mahatA kaSTena tat jIvaH prAmotItyarthaH / kathaMbhUto yasmAdeSa jIvaH ?, ityAha- 'micchattetyAdi' yasmAdanAdikAlAlInamithyAtvA-jJAnA-'virati-viSayasukhabhAvanAnugato jIvaH, tasmAditthaMbhUtasya jIvasyA'nantasaMsAraduHkhavyavacchedahetutvAd niHsImaniHzreyasAvAptinivandhanatvAca paramahitaM bhAvatIrthamatiduravApatvAt pUrvoktakaSTAnuSThAnayuktatvAca duHkhAvatAram , tathA, duruttAraM ca / kutaH1, ityAha- 'paDivaNNo ityAdi' zubhakarmapariNatyanubhAvataH punaH kathamapi paramazuddha bhAvatIrtha bhAvataH paramArthataH pratipanno jIvaH 'paramahitaM durlabhaM ca punarapi etajjAnannapi kathaM nu nAma tad mokSyati ?kathaM tata uttariSyati ?- ca kthnycidityrthH| ato duruttAratA tasyeti / kiJca, sadvaidyaprayuktakarkazakriyodAharaNatazca bhAvatIrthasya duHkhAvatAro-tAratA bhAvanIyA // 1043 // 1044 // katham , ityAha aikakkhaDaM va kiriyaM rogI dukkhaM pavajjae paDhamaM / paDivanno rogakkhayamicchaMto muMcae duHkhaM // 1045 // iya kammavAhigahio saMjamakiriyaM pavajae dukkhaM / paDivanno kammakkhayamicchaMto muMcae dukkhaM // 1046 // gAthAdvayamapi subodham // 1045 // 1046 // 1 evaM tu dravyatIrtha bhAve duHkhaM hitaM labhate jIvaH / mithyAtvA-jJAnA-virati-viSayasukhabhAvanAnugataH // 1043 // pratipakSaH punaH karmAnubhAvato bhAvataH paramazuddham / kathaM mokSyati jAnan paramahitaM durlabhaM ca punaH // 1044 // 2 atikarkazAM vA kriyA rogI duHkhaM prapacate prathamam / pratipanno rogakSayamicchan muJcate duHkham // 1045 // iti karmacyAdhigRhItaH saMyamakriyAM prapadyate duHkham / pratipannaH karmakSayamicchan muJcate duHkham // 1046 // // 484 // JanEducationainternational For sale Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 485 // Jain Educationa Internation tadevaM tIrthaM pratipAdya tIrthakara siddhimAha aloma - he tarasIyAya je bhAvatitthameyaM tu / kuvvaMti pagAsaMti ya te titthayarA hiyatthakarA // 1047 // bRhadvRttiH / hetu tAcchIlyA ssnulomyato ye bhAvatIrthametat kurvanti, guNataH prakAzayanti ca, te tIrthakarAH / tatra hetau saddharmatIrthakaraNahetavaH "no hetu tAcchIlyA ''nulomyeSu" ityAdinA TapratyayavidhAnAt tIrthakarAH, yathA yazaskarI vidyetyAdi / tAcchIlye - kRtArthA api tIrthakara nAmakarmodayataH samagraprANigaNAnukampAparatayA ca saddharmatIrthadezakatvAt tIrthakarAH, bharatAdikSetre prathamanaranAthakulakarAdivaditi / Anulomye- strI-puruSa-bAla-vRddha-sthavirakalpika jinakalpikAdInAmanurUpotsargA 'pavAdadezana yA'nuloma saddharmatIrthakaraNAt tIrthakarAH, yathA vacanakara ityAdi / evaMbhUtAstIrthakarAH, ata eva sarvAsumatAM hitasya mokSArthasya karaNAt hitArthakarAH / tAn, 'vande' iti kriyAsaMbandhAt sarvatra karmaprAptiH / dvitIyAbahuvacane ca prAkRtatvAdekArAntatvamiti / / 1047 // 'bhagavaMte' ityetad vyAcaSTe - sari - rUva - siri-jasa dhamma- payattA mayA bhagAbhikkhA / te tesimasAmaNNA saMti jao teNa bhagavaMte // 1048 // varyAdayaH parthA bhagAbhikhyA bhagasaMjJAstAvad matAH proktAH / te ca teSAM tIrthakarANAmasAmAnyA asAdhAraNAH santi yasmAt tena te bhagavantaH, tAn vande / tatra svAbhAvikakarmakSayajanya suranirvartitacatustriMzadatizayalakSaNaM teSAM paramaizvaryam / tathA , "sevvasurA jai rUvaM aMguTTapamANayaM viubvejjA / jiNapAyaguDaM pai na sohae taM jahiMgAlo // 1 // gaNahara AhAra aNuttarA ya jAva vaNa cakka vAsu-balA / maMDaliyA jA hINA chaTTANagayA bhave sesA // 2 // " 1 anuloma-hetu tacchIlakA ye bhAvatIrthametat tu / kurvanti prakAzayanti ca tAMstIrthakarAm hitArthakarAn // 1047 // 2 pANinIye // 3 / 2 / 20 // 3 gAthA 1025 / 4 aizvarya-rUpa-zrI-yazo-dharma-prayatA matA bhagAbhikhyAH / te teSAmasAmAnyAH santi yatastena bhagavantaH // 1048 // 5 sarvasurA yadi rUpamaSTapramANakaM vikurvIravijJapAdAeM prati na zobhate tad yathA'GgAraH // 1 // gaNadharA AhArakA anuttarAzca yAvad vAnAzcakri-vAsu-balAH / maNDaTikA ye hInAH padasthAnagatA bhave zeSAH // 2 // For Personal and Private Use Only / / 485 / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BSPICIReless bRhadvattiH / vizeSA0 // 486 // ityAdigranthAbhihitaM nirupamaM teSAM rUpam / tathA, zrIrananyasAdhAraNA tapastejovibhUtiramIpAm / tathA, jagattrayAtikrAntAnupamaguNagrAmAvirbhAvitazaradindukundavizadaM bhuvanatrayavyApakaM yazasteSAm / tathA, samastacAritramohanIyakSayaprabhavatvAduttamakSamA-mArdavAdirUpaH sarvotkRSTo dharmasteSAm / tathA, prayatanaM prayatnaH sarveSvapi hitAnuSThAneSvapramAdaH, so'pi cAritrAvaraNavyapagamAdanuttara eva tessaamiti||1048|| 'aNuttaraparikame' ityetad vivRNvannAha viriyaM parikkamo kira pare'rayo vA jao tadakkamaNaM / so'Nuttaro varo siM aNuttaraparAkamA to te // 1049 // parAkramaH kila vIryamabhidhIyate / sa ca bhagavatAM kSINaniHzeSavIryAntarAyatvAt sarvA'mara-narendranivahaparAkramAdanantaguNatvAdanuttara eva / anuttaraH parAkramo vIrya yeSAM te'nuttaraparAkramAH / athavA, pare'rayo bhAvazatravaH kapAyAdayaH, 'jau tti' jayaH parAbhavo'bhibhavanaM tadAkramaNaM pareSAmAkramaNamAkramaH parAkramaH so'nuttaro varo'mISAm , tato'nuttaraparAkramAste, atastAniti // 1049 // 'amitajJAninaH' iti vyAkhyAnayanAha amiyamaNataM nANaM taM tesiM amiyaNANiNo to te / taM jeNa neyamANaM taM cANaMtaM jao neyaM // 1050 // anantatvAd mAtumazakyamamitaM kevalajJAnalakSaNaM jJAnaM tatteSAM vidyate, tato'mitajJAninaste / kathaM punaH kevalajJAnasyA''na| ntyamityAha- tatkevalajJAnaM yena kAraNena jJeyamAnaM vartate, jJAnasya jJeyAnuvartitvAt , taca jJeyaM sarvamapi yato'nantam , ataH kevalajJAnasyA''nantyamiti // 1050 // 'tiNNe sugaigaigae' ityetad vyAkhyAnayati "tiNNA samaiktA bhavaNNavaM, kaM gaI gayA triuN?| sugaINa gaI pattA sugaigaigayA tao hoti||1051|| taranti sma tIrNA bhavArNavaM samatikrAntAH / Aha- bhavodAdhi tIrtvA tataste kAM gatiM gatAH ?, ityAha- 'sugaINetyAdi' jJAni sa58 SCHACHRADDRESS 1 gAthA 1025 / 2 vIrya parAkramaH kila parezyo vA jayastadAkramaNam / so'nuttaro vara eSAmanuttaraparAkramAstatastAn // 1049 // 3 amitamanantaM jJAnaM tat teSAmamitajJAnAstatastAn / tad yena jJeyamAnaM taccA'nantaM yato jJeyam // 1050 // 4 tIrNAH samatikAntA bhavArNavaM, kAM gatiM gatAstIrvA / sugatInAM gati prAptAH sugatigatigatAstato bhavanti // 1051 / / // 486 // Jan Education Intemat For Dev enty Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadattiH / vizeSA0 // 48 // samasyA ve sati sarvabAdhAvinirmuktatvAt paramasukhinaH sugatayaH siddhAH, teSAM sugatInAM siddhAnAM tairgamyamAnatvAd gatiH siddhilakSaNA, na tu narakagatyAdikA sugatigatiH, tAM gatAH prAptAH, sugatigatigatAstAniti // 1051 // "siddhipahapaesae' ityetad vyAkhyAnayanAha se cciya sugaINa gaI siddhI siddhANa jo paho tIse / taddesayA pahANA siddhipahapaesayA to te // 1052 // siddhAnAM saMvandhinI yeyamanantaragAthAyAM sugatigatiruktA, saiveha siddhirabhipretA, tasyAH siddheyaH panthA vakSyamANajJAna-darzanacAritralakSaNaH sa siddhipathaH, tasya siddhipathasya yataH pradhAnAH prakRSTA Adau vA dezakA pradezakAstataH siddhipathapradezakAste, atastAniti // 1052 // siddhipathapradezakA ityuktam , tatra ko'yaM siddhipathaH 1, ityAzaGkaya bhASyakAra eva tamAha 'siddhipaho uNa sammatta-nANa-caraNAI bkkhmaannaaii|bhvheuvivkkhaao nidANapaDikUlakiriya vva // 1053 // siddhestu panthA ihaiva vakSyamANAni samyaktva-zruta-cAritrasAmAyikalakSaNAni samyaktva-jJAna-cAritrANi / kutaH, ityAha'bhavetyAdi / idamuktaM bhavati-muktArgo mukteH sAdhakAni samyaktva jJAna-cAritrANIti pratijJA, bhavasya saMsArasya yA mithyAtvAjJAnA-viratilakSaNo hetustadvipakSatvAt tadvighAtakatvAt samyaktvAdInAmiti hetuH| iha yo yaddhetuvipakSasvabhAvaH sa tadvipakSasya sAdhako dRSTaH, yathA roganidAnasyA'jIrNAderlaGghanAdikA pratipakSabhUtA kriyA nIrogatvasya sAdhanI, bhavahetuvipakSabhUtAzca samyaktvAdayaH, tato bhavavipakSasya mokSasya sAdhakA iti / athavA, anyathA prayogaH kriyate- iSTArthaprasAdhakameva samyaktvAditrayamiti pratijJA, iSTArthavighAtakahetuvipakSatvAditi hetuH, iha yo yasya vighAtahetUnAM vipakSasvabhAvaH sa tasya sAdhako dRSTaH, yathA nIrogatAvighAtakasyA'jIrNAdeH pratipakSabhUtA lakhanAdikriyA nIrogatAsAdhanI, iSTArthasya mokSasya vighAtakAnAM mithyAtvAdInAM vipakSabhUtAzca samyaktvAdayaH, tato mokSalakSaNasyeSTArthasya sAdhakA iti // 1053 // kA // 487 // 1 gAthA 1025 / 2 saiva sugatInAM gatiH siddhiH siddhAnAM yaH pathastasyAH / tadezakAH pradhAnaM siddhipadhapradezakAstatastAn // 1052 // / siddhipadhaH punaH samyaktva-jJAna-caraNAni vakSyamANAni / bhavahetuvipakSAd nidAnapratiphUlakriyeca // 1053 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOS vizeSA0 bRhadvattiH / // 488 // D atha "vaMde' ityasyArtha, vakSyamANamahAvIranamaskAraprastAvanAM cAha vaMde'bhivAdaye'bhitthuNAmi vA te tilogamaMgalche / sAmaNNavaMdaNamiNaM titthayarattAvisiTThANaM // 1054 // patteyavaMdaNamio saMpai titthAhivassa vIrassa / suyanANatthappabhavo sa viseseNovagAri tti // 1.55 // gAthAdvayamapi prasiddhArtham , navaraM tIrthakaratvenA'viziSTAnAmabhinnAnAmRSabhAdInAM samastatIrthakarANAmidaM vandanamuktam / 'suyanANathappabhavo tti' samastasyApi zrutajJAnasya yo'rthastasya prabhavo heturiti / / 1054 // 1055 // prakArAntareNApi mahAvIranamaskArasya prastAvanAmAhatullaguNANaM parisaM namiUNa jaha sasAmiyaM namai / taha tullaguNe vi jiNe namiuM titthAhivaM namai // 1056 // athavA, yathA tulyaguNAnAM rAjAdInAM pariSadaM samAjaM dRSTvA ko'pi sAmAnyena sarvebhyo namaskRtya punarvizeSato nikaTIbhUya svasvAminaM praNamati, tathA tulyaguNAMstIrthakarAnapi sAmAnyena sarvAn namaskRtya sAMprataM tIrthAdhipaM mahAvIraM praNamati / ityekatriMzaddAthArthaH // 1056 // katham ?, ityAha vaMdAmi mahAbhAgaM mahAmuNiM mahAyasaM mahAvIraM / amara-nararAyamahiyaM titthayaramimassa titthassa // 1057 // mahAvIraM vanda iti yogH| bhAgaH kilA'cintyA zaktiH, mahAn bhAgo'syeti mahAbhAgo mahAprabhAva ityarthaH, taM tathAbhUtam / tathA, muNati, manute, manyate vA jagatasvikAlAvasthAmiti muniH, sarvajJatvAd mahAMzcAsau munizca mahAmuniH / athavA, munayaH sAdhavasteSAM mahAn pradhAno mahAmunistam / tribhuvanavyApitvAd mahad yazo'syeti mahAyazAstam / mahAvIra ityabhidhAnam / athavA, 'zUra vIra vikrAntau' kaSAyAdimahAzatrusainyajayAd mahAvikrAnto mhaaviirH| yadivA, 'Ira gatau' kiyakSipitakarmasAdhvapekSayA vizeSata Irayati kSipati tiraskarotyazeSANyapi karmANIti vIraH / athavA, vizeSata Irayati- zivapadaM prati bhavyajantUn gamayaMtIti vIraH / yadivA, gAthA 1025 / 2 vande'bhivAdaye'bhistaumi vA tAMtrilokamaGgalyAn / sAmAnyavandanAmidaM tIrthakaratvAviziSTAnAm // 1054 // pratyekavandanamitaH saMprati tIrthAdhipasya vIrasya / zrutajJAnArthaprabhavaH sa vizeSeNopakArIti // 1055 // 3 tulyaguNAnAM pariSadaM natvA yathA svasvAminaM namati / tathA tulyaguNAnapi jinAn natvA tIrthAdhipaM namati // 1056 // 4 vande mahAbhAgaM mahAmuni mahAyazasaM mahAvIram / amara-nararAjamahitaM tIrthakaramasya tIrthasya // 1057 // // 488 // PROSTATE Jan Education For Personal Private Use Only I www.jaineltrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 shdttiH| // 489 // vizeSataH zivapadaM skhayamiyati gacchatIti viirH| athavA, 'dR vidAraNe' vidArayati karmaripusaMghaTTamiti vIraH / ananyAnubhUtamahAtapa:| zriyA vA virAjata iti vIraH / antaraGgamohamahAbalanirdalanArthamanantaM tapovIrya vyApArayatIti vA vIraH / uktaM ca "vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAd vIra iti smRtaH // 1 // " mahAMzcAsau vIrazceti mahAvIrastam / tathA, amara-narANAM rAjAnaH zakra-cakravartyAdayastairapi mahitaH pUjitaH, kiM punaH zeSajanaiH ?, atastam / tathA, asya vartamAnatIrthasya pravartakastIrthakarastam / maGgalyam, mahopakArakaM ca vande / / iti niyuktigaathaarthH|| 1057 // atha bhASyam bhAgo ciMtA sattI sa mahAbhAgo maihappabhAvo tti / sa mahAmuNI mahaMtaM jaM muNai muNippahANo vaa||1058|| tihayaNavikkhAyajaso mahAjaso nAmao mahAvIro / vikkaMto va kasAyAisattusenapparAjayao // 1059 // Irei viseseNaM khivei kammAI gamayai sivaM vA / gacchai ya, teNa vIro sa mahaM vIro mhaaviiro||1060|| amara-nararAyamahiyaM ti pUiyaM tehiM, kimu ya sesehiM ? / saMpaititthassa pahuM maMgallaM mahovagAriM ca // 1061 // catasro'pyuktArthA eveti // 1058 // 1059 // 1060 // 1061 // tadevamarthapraNeturmaGgalArtha vandanaM kRtam , atha sUtrakAdInAmapi tadAhaaikkArasa vi gaNahare pavAyae pavayaNassa vaMdAmi / savvaM gaNaharavaMsaM vAyagavaMsaM pavayaNaM ca // 1062 // PPPPS , bhAgo'cintyA zaktiH sa mahAbhAgo mahAprabhAva iti / sa mahAmunimahAntaM yaM jAnAti munipradhAnaM vA // 1058 / / tribhuvanaviNyAtayazA mahAyazA nAmato mahAvIraH / vikrAnto vA kapAyAdizavasenAparAjayataH // 1059 // Irayati vizeSaNa kSepayati karmANi gamayati zivaM vA / gacchati ca, tena vIraH sa mahAn vIro mahAvIraH // 1060 // amara-nararAjamahitamiti pUjitaM taiH, kimu ca zeSaiH ? / saMpratitIrthasya prabhu majalyaM mahopakAriNamiti // 1061 // 2 ka. ga. 'mhaapp'| 3 ka. ga. 'npraa'| 4 ka. ga. 'mai ya si'| 5 ekAdazApi gaNadharAn pravAcakAn pravacanasya vande / sarvaM gaNadharavaMza vAcakavaMzaM pravacanaM ca / / 1062 // // 489 // musahara Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 490 // Jain Educationa Internation anuttarajJAna- darzanAdiguNAnAM gaNaM dhArayantIti gaNadharAstAnekAdazApi gautamAdIn vande / kathaMbhUtAn ?, ityAha- prakarSeNa, madhAnAH, Adau vA vAcakAH pravAcakAH pravacanasyA''gamasya / evaM tAvad mUlagaNadharavandanaM kRtam / tathA, sarva niravazeSaM, gaNadharA jambU-prabhava-zayyaM bhavAdayaH zeSA AcAryAsteSAM paramparayA pravAho vaMzastam / tathA, vAcakA upAdhyAyAsteSAM vaMzastam / tathA, pravacanaM cAgamaM vande / / iti niyuktigAthArthaH // 1062 / / atha bhASyam - jo jahatthavattA suyavattAro tahA gaNaharA vi / pujA pavAyagA pavayaNassa te bArasaMgassa // 1063 || jahavA rAyANattaM rAyaniuttapaNao suhaM lahai / taha jiNavariMdavihiyaM gaNaharapaNao suhaM lahai // 1064 || jaha mUlasuyapabhavA pujjA jiNa- gaNaharA tahA jehiM / tadubhayamANIyamidaM tesiM vaMso kiha na pujjo 1 // 1065 // jiNagaNaharuggayassa vi suyassa ko gahaNadharaNadANAI / kuNamANo jai gaNaharavAyagavaMso na hojjAhi ? // 1066 // sIsahiyA vattAro gaNAhivA gaNaharA tayatthassa / suttassovajjhAyA vaMso tesiM paraMparao // 1067 // pagayaM pahANavayaNaM patrayaNaM bArasaMga miha tasma / jai vattAro pujjA taM pi viseseNa to pujjaM // 1068 // SaDapi sugamArthAH, navaraM yathA'rthasya vaktA tIrthakaraH pUjyaH, tathA gaNadharA api gautamAdayaH pUjyAH, yataste'pi pravacanasya dvAdazAGgasya sUtrataH pravAcakA eva; iti teSAmapi namaskAraH kRtaH / athavA, yathA rAjJA pRthavIpatinA''jJAMtaM tadAjJApitamathAdikaM rAjaniyuktAnAmamAtyAdInAM praNataH sukhenaiva labhate, tathA praNatiprasannairjina varendrairvihitaM vistIrNa maGgalAdikaM gaNadharaNataH sukhenaiva labhate, 1 pUjyo yathA'rthavaktA zrutavatArastathA gaNadharA api / pUjyAH pravAcakAH pravacanasya te dvAdazAGgasya // 1063 // yathA vA rAjJAjJAtaM rAjaniyuktapraNataH sukhaM labhate / tathA jinavarendravihitaM gaNadharapraNataH sukhaM labhate // 1064 // yathA mUlazrutaprabhavAH pUjyA jina-gaNadharAstathA yaiH / tadubhayamAnItamidaM teSAM vaMzaH kathaM na pUjyaH ? // 1065 // jana-gaNadharodgatasyApi zrutasya ko grahaNa dharaNa- dAnAdi / kurvan yadi gaNadhara vAcakavaMzo na bhavet ? // 1066 // ziSyahitA vaktAro gaNAdhipA gaNadharAstadarthasya / sUtrasyopAdhyAyA vaMzasteSAM paramparakaH // 1067 // prakRtaM pradhAnavacanaM pravacanaM dvAdazAGgamiha tasya / yadi vaktAraH pUjyAstadapi vizeSeNa tataH pUjyam // 1068 // 2ka. ga. 'taM dApi For Personal and Private Use Only bRhdvRciH| // 490 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 dU // 49 // Sekcients SKTOTTAREETTEN iti teSAmapi nmskaarH| atha sAmAnyana zeSAcAryo-pAdhyAyanamaskRtau hetumAha- 'jahetyAdi' yathA mUlazrutasya dvAdazAGgIsaMbandhino 'rthasya mUtrasya ca prabhavA hetavo yathAsaMkhyaM jinA gaNadharAzca pUjyAH; tathA yairidaM tayordvAdazAGgIsaMbandhisUtrArthayorubhayamiyatI kAlakalAM yAvadAnItam , teSAM zeSAcAryarUpagaNadharo-pAdhyAyAnAM vaMzaH kathaM na pUjyaH ?- apitu pUjya eveti / kiJca, 'jiNetyAdi / atha vizeSato gaNadharANAm , upAdhyAyAnAMca namaskRtau hetumAha-'sIsetyAdi' yathA gaNAdhipA gautamAdayaH, A gaNadharAstu jambUsvAmyAdayaH zeSAcAryAstadarthasya dvAdazAGgArthasya vaktAro vyAkhyAtAraH santaH ziSyavargasya hitAH, taddhitatvAcca namaskriyante tathA tatsUtrasya vaktAraH pAThayitAraH santa upAdhyAyA api ziSyahitA eva / vaMzazca teSAmevopAdhyAyAnAM paramparakaH pAramparyavyavasthitaH samUhaH, ataH ziSyahetutvAt so'pi namaskriyate / zeSa subodhamiti // 1063 // 1064 // 1065-1068 // nanveSAM tIrthakara-gaNadharANAM namaskAraM kRtvA tataH kiM kartavyam ?, ityAha 'te vaMdiUNa sirasA atthapuhattassa tehiM kahiyassa / suyanANassa bhagavao nijjuttiM kittayissAmi // 1069 // __ tAn pUrvoktAMstIrthakarAdIn zirasA, upalakSaNatvAd manaH-kAyAbhyAM ca vanditvA taireva kathitasya prarUpitasya, arthAt kathazcidbhinnatvAt sUtraM pRthagucyate, prAkRtatvAcca pRthageva ca pRthaktvam , arthastu sUtrAbhidheyaH pratIta eva, arthazca pRthaktvaM cArthapRthaktvamiti samAhAradvandvaH, tasyA'rthapRthaktvasya sUtrArthobhayarUpasya zrutajJAnasya bhagavataH, sUtrArthayoH parasparaM niryojana saMbandhana niyuktistAM kIrtayiSyAmi // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1069 // vistarArthaM tu bhASyakAra: pAha te tirthayarAIe'bhivandiuM sukayamaGgalAyAro / nivigghamao vocchaM pagayamuvagghAyanijjuttiM // 1070 // pAThasiddhA // 1070 // aMtyo suyassa visao tatto bhinnaM suyaM puhattaM ti| ubhayamidaM suyanANaM niyojaNaM tesiM nijjuttI // 1071 // pa , tAn vanditvA zirasA'rtha-pRthaktvasya taiH kathitasya / zrutajJAnasya bhagavato niyukti kIrtayiSyAmi // 1069 // 2 ka. ga. 'niyoja' / 3 tAMstIrthakarAdInabhivandha sukRtamaGgalAcAraH / nirvinamato vakSye prakRtAmupoddhAtaniyuktim // 1070 // 4 ka. ga. 'tvagarA' - 5 arthaH zrutasya viSaSastato bhinnaM zrutaM pRthaktvamiti / ubhayamidaM zrutajJAnaM niyojanaM tayoniyuktiH // 1071 // 49zA ERALAGEkaekA Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only RDEdwww.jaineltrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvAttaH / 5 // 492 // arthaH kimucyate ?, ityAha- zrutasya viSayo'bhidheyaH / tasmAcArthAt kathaJcidbhinnatvAt mUtraM pRthagucyate, prAkRtatvAt tadeva pRthaktvam / idaM ca sUtrA-'rthalakSaNamubhayaM zrutajJAnam / 'tesiM ti' tayoH sUtrA'rthayoH parasparaM 'niryojanam- 'asya sUtrasyA'yamarthaH' ityevaM | saMbandhanaM niyuktistAM kIrtayiSyAmi // 1071 // athavA, 'atthapuhattaM' ityanyathA vyAcaSTe atthasya va pihubhAvo puhattamatthassa vittharattaM ti| iha suyassa visesaNaM ciya atthapuhattaM va se saNNA // 1072 // athavA, pRthu sAmAnyena vistIrNamucyate, tasya bhAvaH puthutvam , arthasya pRthutvaM pRthubhAvaH, kim ?, ityAha- arthasya vistaratvaM jIvAdyarthavistara iti yAvat / etaceha zrutavizeSaNam- zrutajJAnasya kathaMbhUtasya ?, arthapratipAdakenopacArAdarthapRthutvasyArthavistararUpasyatyarthaH / athavA, arthapRthaktvam , arthapRthutvaM ceti zrutajJAnasya saMjJaveyam / tatazcArthapRthaktvasaMjJitasya, arthapRthutvasaMjJitasya vA zrutajJAnasya | bhagavato niyukti kIrtayiSyAmIti // 1072 / / athavA atthAo va puhattaM jassa tao vA puhattao jassa / jaM vA attheNa pihuM atthapuhuttaM ti tabbhAvo // 1073 // athavA, arthAt pRthaktvaM kathazcidbhedo yasya tadarthapRthaktvam , sa cA'rthaH pRthaktvataH pArthakyena bhedena vartate yasya tadarthapRthaktvam , arthena vA pRthu vistIrNamarthapRthu tadbhAvo'rthapRthorbhAvo'rthapRthutvam / atra pakSe bhAvapratyayAntasyApyarthapRthutvazabdasya prAkRtatvena svArthavAcakatvAt zrutajJAnena saha sAmAnAdhikaraNyam / tatazca tasyA'rthapRthakvasya, arthapRthutvasya vA zrutajJAnasya bhagavato niyukti kIrtayiSyAmi / / iti gaathaactussttyaarthH||1073 // kiM sarvasyApi zrutajJAnasya niyuktirvaktavyA ?, naivam : kiM tarhi Avassayassa dasakAliyassa taha uttrjjhmaayaare| suyagaDe nijjuttiM vocchAmi tahA dasANaM ca // 1074 // 1 ka. ga. 'niyoj'| 2 gAthA 1069 // 3 arthasya vA pRthubhAvaH pRthutvamarthasya vistIrNatvamiti / iha zrutasya vizeSaNamevA'rthapRthaktvaM vA tasya saMjJA // 1072 // 4 ka.ga. 'ttaM ti se' / 5 arthAd vA pRthaktvaM yasya sako vA pRthaktvato yasya / yadvA'dhena pRthu arthapRthutvamiti tadbhAvaH // 1073 // 6 Avazyakasya dazakAlikasya tathottarAdhyayanA-5'cArayoH / sUtrakRte niyukti vakSye tathA dazAnAM ca // 1074 // 492 // For Des s ert Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. vRhata // 493 / / kAsAsAsAsAlAsakaTaramana-PATRA kaippassa ya nijjuttiM vavahArassa ya paramaniuNassa / sUriyapaNNattIe vocchaM isibhAsiyANaM ca // 1075 // eesiM nijjuttiM vocchAmi ahaM jiNovaeseNa / AharaNa-heu-kAraNapayanivahamiNaM samAseNa // 1076 // Avazyakasya, dazavaikAlikasya, tathA, sUtrasya sUcakatvAdekadezena samudAyAvagatezcottarAdhyayanA-''cArayoH, sUtrakRtaviSayAM ca niyuktiM vakSye / tathA, dazAnAM ca kalpasya ca niyukti vyavahArasya ca paramanipuNasya, tathA, sUryaprajJaptervakSye / RSibhASitAnAM ca devendrastavAdInAm / eteSAM zrutavizeSANAmahaM jinopadezenAharaNa-hetu-kAraNapadanivahAmetAM niyuktiM samAsena vakSyAmi // iti niyuktigAthAtrayArthaH // 1074 // 1075 // 1076 // athAharaNa-hetvAdisvarUpaM bhASyakAro vyAkhyAtumAha heU aNugama-vairegalakkhaNo sjjhvtthupjjaao| AharaNaM diDhato kAraNamuvavattimettaM tu // 1077 // evaM payANa nivaho heU-dAharaNa-kAraNatthANaM / ahavA phyanivaho cciya kAraNamAharaNa-heUNaM // 1078 // 'yatra sAdhanaM tatra sAdhyaM bhavatyeva' ityevaMlakSaNaH sAdhyasya sAdhanena sahA'nvayo'nugamaH, sAdhyAbhAve sAdhanAbhAvarUpo vyAterekaH, anugamazca vyatirekazca tI lakSaNaM svarUpaM yasya sa evaMbhUto hetuH; yathA- anityatvAdiviziSTe zabdAdau sAdhye kRtakatvAdiH / kathaMbhUto'yam ?, ityAha- sAdhyasyAnityatvAdiviziSTasya zabdAdivastunaH paryAyaH, anyasya vaiyadhikaraNyAdidoSaduSTatvena sAdhyasAdhakatvAyogAditi / yat sAdhamryeNa vaidharyeNa vA sAdhyasAdhanAyopanyasyate tadAharaNamudAharaNaM dRSTAnta ityarthaH / tatra yo bhoktA sa kartA dRSTaH, yathA devadattaH, iti sAdhodAharaNam / yastu na kartA sa bhoktApi na bhavati yathA''kAzam , iti vaidharyodAharaNam / / kAraNaM tu yadyapyanyatra heturevocyate tathApIha hetoH sAkSAt pRthagevopAdAnAt kAraNamupapattimAtramevAvagantavyam / yathA , kalpasya ca niyukti vyavahArasya ca paramanipuNasya / sUryaprajJaptarvakSya RSibhASitAnAM ca // 1075 // eteSAM niyukti vakSye'haM jinopadezena / AharaNa-hetu-kAraNapadanivahAmimA samAsena // 1076 // 2 heturanugama-kyatirekalakSaNaH sAdhyavastuparyAya: / AharaNa dRSTAntaH kAraNamupapattimAtraM tu // 1077 // evaM padAnAM nivaho hetU dAhaNa-kAraNArthAnAm / athavA padanivaha eva kAraNamAharaNa-hetUnAm // 104 // // 493 // Jan Education Intera For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 494 // nirupamasukhAH siddhAH, jJAnA-'nAvAdhAprakarSAditi; upapattimAtratA ceha AvidvadanAdilokamatItasya sAdhya-sAdhanadharmAnugatasya kasyacid dRSTAntasya darzayitumazakyatvAt ; dRSTAzca prakRSTajJAnAH, rAga-dveSa-kSuta-pipAsA-paraparibhavAdibhimanobAdhArahitAzca sAdhavaH paramasukhinaH; ato'tiprakarSAptakevalajJAnarUpeNa jJAnena, sarvathA nirAbAdhatvena ca saha yadyapi nirupamasukhatvasyehA'nvayo na dRzyate, tathApi gItArthaprazAntasAdhusukhitvadarzanamAtreNa nirupamasukhasamRddhiH siddhAnAM saMbhAvyate, itIhopapattimAtrateti / atra ca bhASyakRtA prathama hetuAkhyAtaH, tato dRSTAntaH, prAyeNetthameva prayogopanyAsAt / niyuktikRtA tu prathama dRSTAntam , tato hetumupanyasyataitad darzitaM yaduta- astyayamapi nyAyo yat kaciddhatumanabhidhAya dRSTAnta evopadayate, yathA- gatipariNatAnAM jIva-pudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyaH, matsyAdInAM salilavaditi / tathA, kApi hetureva kevalo'bhidhIyate na dRSTAntaH, yathA-madIyo'yamazvaH, pAgasmadRSTaviziSTacihnAnyathAnupapatteH / tathA coktaM niyuktikAreNa 'jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNai katthai udAharaNaM / Asajja u soyAraM heU vi kahiM ca bhAsejjA // 1 // ' iti / 'evamityAdi evamuktasvarUpANi hetU-dAharaNa-kAraNArthAni hetU-dAharaNa-kAraNAbhidhAyakAni yAni padAni teSAM nivahaH saMghAto yasyAM niyuktau sA hetU-dAharaNa-kAraNapadanivahA tAM vakSya iti tAtparyam / hetU-dAharaNapadavyatyaye tu kAraNamabhihitameva / athavA, AharaNAni cahetavazcAharaNa-hetavasteSAM kAraNaM vAcakatvena kAraNabhUtaH padanivaha eva yasyAM sA tathAbhUtA, tAM vakSya iti bhAvArtha iti||1077||1078|| athottaraniyuktigAthAsaMbandhanArthamAha- iya savvasaMgahAIe jeNamAvAsayaM ahigayaM ca / sAmAiyaM ca tassa vi to paDhamaM tassa vucchAmi // 1079 // yasmAt ' AvAsayassa dasakAliyassa' ityAdikasyA'sya saMgrahasyAdAvAvazyakamupanyastam , tathedameva ca yato'trAdhikRtam / tasyApi ca yasmAt sAmAyikaM prathamam / tatastasyaiva prathamamupoddhAtaniyukti vakSyAmi // iti gAthAtrayArthaH / / 1079 / / etadevAha niyuktikAraH jinavacanAsiddhameva bhaNyate kutracidudAharaNam / AsAdya tu zrotAraM heturapi kara bhASyeta // 1 // 2 iti sarvasaMgrahAdI yenAvazyakamadhikRtaM ca / sAmAvikaM ca tasyApi tataH prathamaM tasya vakSyAmi // 1079 // 3 gAthA 1074 / // 494 // For Pesona P e Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 495 // Jain Educationis Internatio sAmAiyanijjuttiM vocchaM uvaesiyaM gurujaNeNaM / AyariyaparaMparaeNa AgayaM ANuputrIe / 1080 // sAmAyikasya niryuktiH sAmAyikaniryuktiH, tAM vakSye / kathaMbhUtAm 1, upadezitAmAdau tIrthakara - gaNadharalakSaNena gurujanena, punarupadezakAlAdArabhyAcAryapAraMparyeNA''yAtAm / katham ?, AnupUrvyA paripAThyA - jambUsvAminaH prabhavenA''nItA, tatuH zayyaMbhavAdibhi: / athavA, jina-gaNadharebhya ArabhyA''cAryaparamparAgatAM pazcAt svakIyenaivAcAryopAdhyAyarUpeNa gurujanenopadiSTAm / / iti niryutigAthArthaH / / 1080 // 'gurujaNeNaM' ityasyArthamAha bhASyakAraH - jiNa-gaNa haragurudesiyamAyariyaparaMparAgayaM tatto / AyaM va paraMparayA pacchA sayagurujaNovahiM // 1081 // jina - gaNavaralakSaNena gurujanena dezitam, tato jambUsvAmyAdyAcAryapAramparyeNA''gatAm athavA jina-gaNadharemya Arabhya jambUsvAmyAyAcArya paramparayA''gatAM satIM pazcAt svakenA''tmIyenaiva vartamAnAcAryopAdhyAyarUpeNa gurujanenopadiSTAM 'sAmAyikopoddhA taniryuktiM vakSyAmi' iti prakrama iti / / 1081 // 'pairaMparaeNa' ityasya bhAvArthamAha ujjeNIo nIyA jahiTTagAo purA paraMparayA / purisehiM ko saMbiM tahAgaevaM paraMparA | 1082 // jjayinyA nagaryAH purA pUrva caNDapradyotanarapatipuruSairvaddhapatibhiH paramparayA saMcArayadbhiriSTakAH prAkArakaraNahetoH kauzAvIM nagarIM nItAH, tathaiveyamapi niryuktirAcArya paramparayA''gatA / ityakSarArthaH / bhAvArthastu kathAnakagamyaH / taccA'vazyakavRttito vistarato'vaseyam / saMkSepatastu prakRtopayogi kiJcidatrApi likhyate ; tadyathA atraiva bharatakSetre yamunAnadIkUle pUrvadigvadhUkaNTha nivezitamuktAphalakaNThikeva kauzAmbI nAma nagarI / tatra ca sahasrAnIkarAja - 1 sAmAyika niyuktiM vakSya upadezitAM gurujanena / AcArya paramparakeNA''gatAmAnupUrvyA // 1080 // 2 gAthA 1080 / 3 jina - gaNadhara gurudezitAmAcAryaparamparAgatAM tataH / bhagatAM vA paramparayA pazcAt svakagurujanopadiSTAm // 108 // 4] ujjayinIto nItA yatheSTakAH purA paramparayA / puruSaH kauzAmbIM yathAgateyaM paramparayA // / 1082 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 495 / / www.lainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saya sUnuH svakulamahAsaraHsarasijAyamAnaH zatAnIko nAma rAjA / tasya ca ceTakarAjaduhitA zrImahAvIrajinakramakamalamadhukarI ca bhuvanAtivizeSA. zAyirUpA mRgApati ma paTTamahAdevI / anyadA ca zatAnIkanarapatinA nijamanaHkuvikalpasaMbhAvitAlIkAparAdhena svanagarInivAsina stoSitasAketapurapratiSThitasurapriyAbhidhAnayakSAvAptavarasya niraparAdhasyaivaikasya citrakarasyA'GguSTha-pradezanyora cheditam / tatastena 'ni||496|| rarthakamapamAnito'ham' iti gADhaM prakupitenopAyaM vimRzya strIlolatvAdatibaliSThatvAccojjayinInivAsinazcaNDapradyotanaranAthasya citraphalake varalabdhatayA yathAvasthitaM mRgApatirUpaM pradarzitam / tatastenAtimadanaparavazena tadyAcanAya zatAnIkAntike dUtaH pressitH| sa ca zatAnIE kena bADhapapamAnya nirbhatrya ca visarjitaH / tatastadvacanAkarNanaprakupitazcaNDapradyoto mahAbalairanekabhaTakoTikhAmibhirbaddhamukuTaizcaturdazabhirbhU pAlaiH, mahatA svabalena ca saha pracalitaH zatAnIkasyopari / taM ca tathA mahAbalabhareNA''gacchantaM zrutvA, AtmAnaM cAlpasAmagrIkaM jJAtvA hRdayasaGghaTTena saMjAtAtIsArarogaH pazcatvamupagataH zatAnIkaH / tato mRgApatyA cintitam- dhiG mama rUpam , yadartha madbhartustAvad maraNamAgatam / na caitAvatA sthAsyatIdam , kintu bhavakoTISvapyatiduravApaM zrImanmahAvIropadezataH suciramanupAlitaM mama zIlAbharaNamapi vilupyeta lagnam / tasmAdupAyamatra cintayAmi, iti vimRzyantyAH svabuddhilabdhasamyagupAyayA caNDapadyotasyAgacchato dUrasthitasyaiva nirUpitaH saMmukho duutH| tena ca gatvA mRgApativacanAt moktaM yathA- rAjan ! mRgApatirbhANayati yad-bhateri mRte svAdhInaiva tAvat tavAham , paraM kintvadyApi rAjA bAla evA'yamudAyananAmA matputraH / tato yadyasya susthamakRtvaivA'haM tvayA saha gacchAmi, tadA sImAlarAjAdibhirasau paribhUyate / tasmAdihaiva dUre sthito'muM susthaM kuru / athAsminna kRte'pyevamevA'rvAg maddezasImAyAM sameSyasi, tadA viSAdiprayogato mrissyaami| tatazcaNDaprayotenoktam- payi vidyamAne na ko'pyasya saMmukhamapyapalokayiSyati / tato dutenoktam- naivam , yata ucchIrSasthitaviSadharasya yojanazatasthAyI vaidyaH kiM kurute ?, tasmAt susthaM kuru / tenoktam- kathaM punaretat saMpadyate / tato dUtenoktam- ujjayinInagarIsatkA baliSThA iSTakA bhavanti, tAbhiH kauzAmbyAH prAkAraM kAraya / ujjayinyAzcAtidUre kauzAmbI, tato ganvyAdivAhanairiSTakA AnetuM na zakyante / ataH padAtipuruSaprAcuryAccaNDapradyotena tAn paramparayA vyavasthApya hastAd hastasaMcAreNaSTakA AnAyya kAritaH kauzAmbyAH prAkAraH / tato mRgApatyA proktam- dhAnya-jala-tRNAdikaM yathA nagarImadhye pracuraM bhavati tathA kAraya / tato rAgAndhatvena naSTabuddhinA tena sarva tat tathaiva kAritam / tato rodhakasajjAyAM tasyAM nagaryA saMjAtAyAM vyabhicaritA mRgApatizcaNDapradyotasya / tato nagarIdvAre samAyAto vilakSIbhUtastiSThatyasau / tato mRgApatyA cintitam- putrarAjyopadravavyatikare nizcintA saMjA // 496 // PRATAR Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha vizeSAH // 497|| tA'haM tAvat , tato dhanyAste grAma-nagarAdipradezA yeSu bhagavAn mahAvIro vicarati dhanyazca sa eva loko yastatpAdarajoraJjitabhAlatala: satataM tadantikopAsInastadvacaHpIyUSavRSTibhirnivApyamAnaH kAlaM nirvAhayati tad yadyatra kathamapi bhagavAn samAgacchati, tato'valokitAtidurantasaMsAravarasyA'hamapyetat karomi, pravrajyAM cA'bhyupagacchAmi / etacca tadAkUtaM vijJAya samAgatastatra bhagavAn / mRgApatizcaNDapadyotazca tatra vandanArthamupagataH / dharmakathAvasAne ca mRgApatyA vratagrahaNArtha caNDapradyoto mutkalApitaH / tenApi bhagavallajjayA tasyAzca sadeva-mA-'surAyAH pariSado lajjamAnena sA mutkalitA, pravrajitA ca / ___ tadevaM yathojjayinyAH puruSaparamparayA kauzAmbyAmiSTakAH samAyAtAH, tatheyamapi niyuktirAcArya paramparayA'tra samAyAtA, kevalamiSTakodAharaNe dravyaparamparakA, prastutastu bhAvaparamparaka iti // 1082 // atra prerakaH pAhadevassa paraMparao jutto bhAvasuyasaMkamo katto ? / saddo vi nAgao'yaM sa eva jiNa-gaNaharuccario // 1083 // nanu dravyasyeSTakAdeH puruSapAramparyeNAgamanarUpaH paramparako yuktaH, niyuktestu bhAvazrutarUpAyAH saMkramaH kutaH ?- na ghaTata evetyarthaH, bhAvazrutasya jIvaparyAyatvAt , paryAyasya ca vastvantarasaMkramAyogAt / atha brUyAt- bhAvazrutakAraNasya zabdAtmakasya dravyazrutasyetthamAgamanasaMbhavAd bhAvazrute'pyupacArAdAgatavyapadezaH kriyate / etadapyayuktam , yataH zabdo'pi ya Adau jina-gaNadharairuccaritaH, na sa evAyamatrA''yAtaH, tasyocAraNAnantaramevoparamAt / iti kutastamapyAzrityA''gatavyapadezaH' iti // 1083 / / atra pratividhAnamAha-- AgayamivAgayaM taM tatto jatto samunbhavo jassa / sa paraMparao ya jao tamAgayamio taduvayAro // 1084 // 'jatto ti yato yasmAd rUpakAderghaTAdervA sakAzAd yasya bhojanAde rUpAdivijJAnasya vA samudbhava utpattiH 'taM ti' tad bhojanAdikaM rUpAdijJAnaM vA vastu 'tatto ti' tato rUpakAderghaTAdervA sakAzAdAgatamivA''gatamucyate, himavataH samAgatagaGgApravAhasyeva 1yyasya paramparako yukto bhAvabhutasaMkramaH kutaH / zabdo'pi nAgato'yaM sa eva jina-gaNadharoccaritaH // 1083 // B497 // 2 AgatamivAgataM tat tato yataH samudbhavo yasya / sa paramparAtazca yatastadAgatamitastadupacAraH // 1084 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadattiH / tasya tddhetuktvaadityrthH| prakRte yojayannAha- 'sa paraMparao yetyAdi' cakArasya bhinnakramatvAt sa ca samudbhava utpAdo'tra prastute vizeSA0 sAmAyikaniyuktaH paramparAta AcAryapAramparyAditi / yataH paramparakAt kim ?, ityAha- 'jao tamAgayaM ti' yato jambUsvAmyAdhAcArya- pAramparyAta tata sAmAyikamAgatam , tata eva taniyuktisamudbhavaH / 'io taduvayAro tti' ito'smAt kAraNAt saamaayikniyuktestdup||498|| cAra AgatatvopacAraH kriyate ; Agatazabdazvehotpattivacano bodhavacano vA mantavyaH / idamatra hRdayam- yasya vastuno yasmAd vastunaH sakAzAt samudbhavastad vastu tasmAd vastuna AgatamivAgataM vyapadizyate / yathA kArSApaNarUpakAdisamudbhUtaM dhAnya-bhojanAdi, ghaTAdeH samudbhUtaM rUpAdijJAnaM vA tataH samAgatamityucyate / sa ca samudbhavo'tra sAmAyikaniyuktaryata AcAryapAramparyAt tat sAmAyikamAgataM tata eva bhavati, ata iha sAmAyikaniyuktestasmAdAcAryapAramparyAt tadupacAra AgatatvopacAro vidhIyate // iti gAthAcatuSTayArthaH / / 1084 // atha niyuktizabdArthamAha 'nijjuttA te atthA jaM bahA teNa hoi nijjuttI / tahavi ya icchAvei vibhAsiuM suttaparivADI // 1085 // nizcayena, Adhikyena, AdI vA, sAdhu vA yathA bhavatyevaM yuktAH saMbaddhAH sUtre niyuktA eva 'jaM ti' yad yasmAt kAraNAt te prAsaddhAH zrutAbhidheyA jIvAdayo'rthA anayA prastutaniyuktyA baddhA nibaddhA vyavasthApitA vyAkhyAtA iti yAvat , teneyaM niyuktirbhavati, niryuktAnAM sUtre prathamameva saMbaddhAnAM satAmarthAnAM vyAkhyArUpA yojanaM yuktiH, niyuktayuktiriti prApte yuktalakSaNasya madhyapadasya lopAd niyuktiH, yathA padmamukhI kanyA, iti sUtre niyuktAnAmevArthAnAM vyAkhyA niyuktirbhaNyata ityrthH| nanu yadi prathamameva sUtre'rthAH saMbaddhA eva santi, tahi kimiti te niyuktyA vyAkhyAyante , ityAha- tahavi yetyAdi' yadyapi mUtra evA'rthAH saMbaddhAH santi tathApi sUtre niyuktAnapyarthAn vibhASituM vyAkhyAtuM sUtraparipATI sUtrapaddhatirevaiSayati prerayati | prayojayati / idamuktaM bhavati- sato'pyarthAnapratibudhyamAne zrotari tadanugrahArtha guruM sUtraparipATyava vibhASitumeSayatIva 'icchata icchata mAM KO vyAkhyAtum' ityevaM pryojytiityrthH|| iti niyuktigaathaasNkssepaarthH|| 1085 // vistarato vyAkhyAtuM bhASyakAraH pAha niryuktAste'rthA yad badAstena bhavati niyuktiH / tathApi ceSayati vibhApituM sUtraparipATI // 1085 // // 498 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 499 // Jain Educationa Internatio jaM nicchayAijuttA sutte atthA imIe vakkhAyA / teNeyaM nijjuttI nijjuttatthAbhihANAo || 1086 // yad yasmAt sUtre nizcayena, AdizabdAdAdhikyena, Adau sAdhu vA yuktAH saMbaddhA niryuktA eva santo'rthA anayA niryuktyA vyAkhyAtAH, tena tasmAtkAraNAdiyaM niryuktArthAbhidhAnAd niryuktAnAM yuktiyuktazabdalopAd niryuktirbhavati / / 1086 / / atha preryamAzaGkaya pariharannAha - sutte nijjuttANaM nijjuttI puNo kimatthANaM ? / nijjutte vi na savve koi avakkhANie muNai || 1087 // nanu sUtra eva niryuktAnAM nibaddhAnAM satAmarthAnAM tadvyAkhyAnArthaM kriyamANayA niryuktyA kiM punaH kAryam :- na kizcidityarthaH / ye hi sUtra eva vidyamAnArthAH santi, tAn svata eva vineyavargoM jJAsyati, atastadvibhASaNapravRttA vRthaiva niryuktiriti bhAvaH / atrottaram - 'nijjutte vItyAdi' sUtre niryuktAnapi sataH sarvAnapyarthAn ko'pi tathAvidhaprajJApATavarahitaH ziSyo niryuktyA'vyAkhyAtAn na muNati nAvabudhyata iti / / 1087 // tataH kim ?, ityAha * to suyaparivADi cciya icchAvei tamaNicchamANaM pi / nijjutte vi tadatthe vottuM tadaggahAe ||1088|| tataH zrutaparipAThyeva sUtrapaddhatireva vibhASitumanicchantamapi tanniryuktikartAramAcArya tasya sUtrasyA'rthastadarthAn sUtre niryuktAnanavabudhyamAne zrotari tadanugrahArthaM tAn vaktumeSayatIva eSayati prayojayati, atastAnAcAryo niryuktyA vibhASate iti tasyAH sAphalyamiti / / 1088 // atra dRSTAntamAha phailayalihiyaM pi maMkho paDhai pabhAsai tahA karAIhiM / dAei ya paivatthaM suhabohatthaM taha ihaM pi // 1089 // 1 yad nizcayAdiyuktAH sUtre'rthaM anayA vyAkhyAtAH / teneyaM niyuktirniryuktArthAbhidhAnAt // 1086 // 2 sUtre niryuktAnAM niyuktayA punaH kimarthAnAm ? / niryuktAnapi na sarvAn kazcidavyAkhyAtAn jAnAti // 1087 // 3 tataH sUtraparipAThyevaipayati tamanicchantamapi / niryuktAnapi tadarthAn vaktuM tadanugrahArtham // 1088 // 4 phalaka likhitamapi maGghaH paThati prabhASate tathA karAdibhiH / darzayati ca prativastu sukhabodhArtha tathehA'pi // 1089 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 499 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 500 // Jain Educations Internatio yathA maGkhaH phalake nAnAprakAraM likhitamapi vastu granthataH paThati, arthatazca prabhASate - vyAcaSTe, zalAkAGgulyAdinA ca bAlagopAlAGganAdimugdhaprabodhanArthaM prativastvaparajanmAcIrNa karmavipAkAdikaM darzayati, yathA- anyajanmanyanayA bhartA sATikayA vaJcitaH bRhadvRttiH / tenAsyA IdRzo mAtaGgakulajanmAdiko vipAkaH anayA ca bhartRmitre prAghUrNake samAyAte mukhamoTako datta AsIt anayA tu satyapi vibhave bhikSAcareSvAgacchatsu sadaiva 'nAsti nAsti' ityAdyevoddhuSTam tenedRza Idazazca duHkhavipAko jAta ityAdi, tathA'trApi zrotravaicitryaM pazyan sarvAnugrahapravaNabuddhirAcAryaH sUtre niryuktAnapyarthAn niryuktyA vibhASata iti / / 1089 / / athavA, niyuktigAthottarArdhamanyathA vyAkhyAyate / katham ?, ityAha ahavA suparivADI suyovaeso'yameva jadavassaM / soyavvaM nissaMkiyasuyaviNayatthaM subohaM pi // 1090 // athavA zrutaparipATI zrutasya vidhiH zrutasyopadezo'yameva yadavazyaM subodhamapi zrutaM niHzaGkitatvahetorvinayopacArArthaM ca musukSubhiH zrotavyam / ata evaMbhUtA sUtraparipATI yadyapi sUtre niryuktA evArthAH santi, tathApi vibhASituM vyAkhyAnayitumeSayati prayojayati, ityeSo'tra bhAvArthaH svayamevA'vagantavya iti / / 1090 / / 'sUtraparipATI' iti pAThAntaraM kacit, tatrAha - chaha vibhAsi me suparivArDi na suTu bujjhAmi / nAtimaI vA sIso gurumicchAvei vottuM je // 1091 // 'vA' ityathavA, nAtizayena matiryasyA'sau nAtimatirmandamatiH ziSyo gurumAcArya 'icchAve tti' eSayati prayojayati vaktum / 'je' ityalaGkArArthaH / kathaM vaktumeSayati ?, ityAha- 'icchaha vibhAsiuM me tti' icchata icchata vibhASituM mama zrutaparipATI sUtrapaddhatim, nAhametAM suSTha budhye- prathamameva niryuktatvena sato'pyetadabhidheyAnarthAn mandamatitvAd bhavadbhiravyAkhyAtAn nAhaM samyagavacchAmItyarthaH / athavA kramAdeveha niryuktiH prayoktrI vivakSyate / tatazcetthamakSarayojanA- yadyapi sUtre niryuktatvena santa evArthAH, tathApi tAnapratibudhyamAnaH zrotA yadaivaM vakti- nAtimatirmandamatirahaM sadarthAmapi sUtraparipATI suSThu na budhye samyag nAvagacchAmi, ata icchata icchata prabho ! etAM mama vibhASitumiti / taditthaM vadati tasmin zrotari niyuktireva guruM sUtraparipArTI vaktumeSayati prayojayati1 athavA zrutaparipATI zrutopadezo'yameva yadavazyam / zrotavyaM niHzaGkitazrutavinayAtha subodhamapi // 1090 // 2 ka. ga. ' mu' / 3 icchata vibhASituM mama zrutaparipATI na suSThu budhye nAtimatirvA ziSyo gurumepayati vaktum // 1093 // For Personal and Private Use Only // 500 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH / vizeSA0 // 50 // icchata icchatAsmai mahAnubhAvAyaitAM vibhASitum / tato niyuktidvAreNaiva tasya ziSyasya gurustAM vibhASata iti / tadevaM 'nijjuttA te atyA' ityAdiprAktananiyuktigAthA vyAkhyAtA // 1091 / / athottaragAthAsaMbandhanArthamAha ketto pasUyamAgayamAyariyaparaMparAi suyanANaM / sAmAiyAiyamidaM savvaM ciya suttamattho vA ? // 1092 // nanu pUrva bhavatedamuktam- 'AcAryaparamparayA samAgatAM sAmAyikaniyuktimahaM vakSye' / tatredaM pRcchayate- 'katto pamyamityAdi' Adau kutaH puruSavizeSAt prasUtAmutpannAM satI tata AcAryaparamparayA''gatAmAyAtAM tAM sAmAyikaniyuktiM tvaM vakSyasi ? ityupaskAraH / tathA, idamapi pRcchayate / kim ?, ityAha- 'suyanANamityAdi sarvamapi ca sAmAyikAdikaM bindusAraparyantaM sUtrArtharUpaM zrutajJAnamidaM prathama kutaH prastutaM sat pazcAdAcAryaparamparayA'vA''gatam ? iti // 1092 / / / evamuttaragAthAprastAvanAM kurvannAcArya AtmanaH preryapAzaGkaya pariharanAha__ aiyaM naNu bhaNiyaM ciya atthapuhattassa tehiM kahiyassa / iha tesiM ciya sIlAikahaNa-gahaNaM phalaviseso // 1093 / / ___ nanu 'sAmAyikaniyuktiH zrutajJAnaM vA sarva kutaH puruSAt prathamaM prasUtam ?, ityatra yaduttaraM, tadetad bhaNitameva proktameva nirNItAthemevetyarthaH / ka?, ityAha- 'atyapuhattassetyAdi' 'taistIrthakara-gaNadharaiH kathitasyA'rthapRthaktvarUpasya zrutajJAnasya bhagavato niyuktiM kIrtayiSye' ityukte tIrthakara-gaNadharebhyaH sarvamapi zrutajJAnamAdau prasUtam , ityuktameva, tat kimiti punarapi praznaH / atra pratividhAnamAha- 'ihetyAdi' satyam , jJAtamevedaM yat- tIrthakara-gaNadharebhya eva sarvamidamAdau prasUtam , kintviha teSAmeva tIrthakara-gaNadharANAM zIlAdisvarUpakathanam , grandhanam , phalavizeSazca vizeSato'bhidhAsyate, ityayaM punarapi praznottaropanyAsaH / tatra tIrthakRtAM tapo-niyamajJAnAni zIlamabhidhAsyate, AdizabdaH svagatabhedaprakhyApakaH, tAnyeva vRkSaH, tadAruDhasya puSpaprakSepakalpA tu dezanA kathanam , tatphalavizeSastu bhavyajanavibodhanArthateti / gaNadharANAM tu buddhimayapaTena tIrthakaroktaM gRhItvA mUtragranthanaM pratipAdayiSyate, phalavizeSastu pravacanArthatA, sukhagrahaNAdyanugrahazca / / iti gAthASTakArthaH // 1093 // 1 gAthA 1085 / 2 kutaH prasUtamAgatamAcAryaparamparayA zrutajJAnam / sAmAyikAdikamidaM sarvameva sUtramartho vA // 1092 // 3 etad nanu bhaNitamevArthapRthaktvasya taiH kathitasya / iha teSAmeva zIlAdikathana-anyane phalavizeSaH // 1095 // RA // 501 // For Pres s e Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadvAttiH / // 50 // hAlasambara athoktapraznasyaivottaramAhateva-niyama-nANarukkhaM ArUDho kevalI amiyanANI / to muyai nANavuddhiM bhaviyajaNavibohaNaTThAe // 1094 // taM buddhimaeNa paDeNa gaNaharA gihiuM niravasesaM / titthayarabhAsiyAiM gaMthaMti tao pavayaNaTThA // 1095 // rUpakamidaM draSTavyam / tatra vRkSo dvidhA- dravyataH, bhAvatazca / dravyataH pradhAnaH kalpavRkSaH, yathA ca tamAruhya kazcid gandhAdiguNaviziSTAnAM kusumAnAM saMcayaM kRtvA tadadhobhAgavartinAM tadArohaNAsamarthAnAM puruSANAmanukampayA kusumAni visRjati, te'pi bhUpAta-rajoguNThanabhiyA vimalavistIrNapaTeSu pratIcchanti, tato yathopayogamupabhuJjAnAH, parebhyazcopakurvANAH sukhamApnuvanti / evaM bhAvakSe'pi sarvamidamAyojyam / yadyathA- tapazca niyamazca jJAnaM ca tAnyeva vRkSastam / tapo bAhyA-'bhyantarabhedato dvAdazadhA pratItameva / indriya-noindriyasaMyamastu niyamaH / tatra zrotrAdIndriyANAM nigraha indriyasaMyamaH, kaSAyAdInAM tu nigraho noindriyasaMyamaH / jJAnamiha kevalaM saMpUrNa gRhyate / etattrayarUpaM vRkSamArUDhaH / jJAnamakevalarUpamapi syAt , tamyavacchedArthamAha- 'kevalI' kevalazabdasyeha saMpUrNavAcakatvAt kevalaM saMpUrNamasyA'stIti kevalI / ayamapi zruta-kSAyikasamyaktva-kSAyikajJAnabhedAt trividhaH, athavA, zrutA-'vadhi-manaHparyAya-kevalajJAnabhedAccaturvidhaH, tatra zeSavyavacchedArthamAha- 'amitajJAnI' kSAyikajJAnakevalI sarvajJa ityrthH| sa ceha prakramAd bhagavAMzcaturviMzadatizayasaMpannastIrthakaraH / 'to tti' tato vRkSAjjJAnarUpakusumavRSTikAraNe kAryopacArAjjJAnakAraNabhUtazabdakusumadRSTimityarthaH / kimartham?, bhavyAzca te janAzca teSAM vivodhanaM tadarthaM tannimittamiti / tAM ca jJAnakusumavRSTiM buddhayA nirdRtto buddhimayastena vimalabuddhimayena paTena gaNadharA gautamAdayo grahItuM gRhItvA''dAya niravazeSAM saMpUrNAm , tatastIrthakarabhASitAni kusumakalpAni bhagavaduktAni vicitrapradhAnakusumamAlAvad grananti / kimartham , pragataM, zastam , Adau vA vacanaM pravacanaM dvAdazAGgam , pravaktIti vA pravacanaM saMghastadartha tannimittam // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 1094 // 1095 / / bhASyakAraH prAharukkhAirUvayanirUvaNathamiha davvarukkhadiTuMto / jaha koi viulavaNasaMDamajjhayAraTThiyaM rammaM // 1096 // tapo-niyama-jJAnavRkSamArUDhaH kevalI amitajJAnaH / tato muJcati jJAnavRSTiM bhavyajanavibodhanArtham // 1.94 // ___ tAM buddhimayena paTena gaNadharA gRhItvA niravazeSAm / tIrthakarabhASitAni prathnanti tataH pravacanArtham // 1095 // 2 ka. ga. 'rato' / 3 vRkSAdirUpakanirUpaNAdhamiha vyavRkSadRSTAntaH / yathA kazcid vipulavanaSaNDamadhyasthitaM ramyam // 1096 // closeOKO 502 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadattiH / // 503 / / tuMgaM viulakkhadhaM sAisao kapparukkhamArUDho / pajjattagahiyabahuvihasurabhikusumo'NukaMpAe // 1097 // kusumatthibhUmiciTThiyapurisapasAriyapaDesu pakkhivai / gaMthati te vi ghettuM sesajaNANuggahaTThAe // 1098|| logavaNasaMDamajjhe cottiisaaisysNpdoveo| tava-niyama-nANamaiyaM sa kapparukkhaM samArUDho // 1099 // mA hojja nANagahaNammi saMsao teNa kevaliggahaNaM / so vi cauhA tato'yaM savvaNNU amiyanANi ti||11.0|| pajjattanANakusumo tAiM chaumatthabhUmisaMthesu / nANakusumatthigaNaharasiyabuddhipaDesu pakkhivai // 1101 // paDapi sugamA eva, navaramiha vRkSAdirUpakanirUpaNArtha dravyavRkSadRSTAnto'bhidhIyate / kaH punarasau ?, ityAha- 'jaha koiityaadi| 'sAisautti' vakSyamANakevalisthAnIyaH sAtizayaH ko'pi nrH| ukto dravyavRkSadRSTAntaH / atha prastune bhAvavRkSe sarva yojayannAha'logavaNasaMDetyAdi / chadmasthatvameva bhUmizchadmasthatvabhUmiriti bhAvapradhAno'yaM nirdezaH, tatsaMstheSu / jJAnakusumArthino ye gaNadharAstacchetabuddhipaTeSviti // 1096 // 1097 // 1098 // 1099 // 1100 / / 1101 // atha preraka: kIsa kahai kaittho kiM vA bhaviyANa ceva bohatthaM / savvovAyavihiNNU kiM vA'bhavve na bohei // 1102 // zabdavRSTimocanena tIrthakRtAM dharmakathanaM mUcitam , tatra kRtArtho'pyasau bhagavAn kimiti kathayati ? / bhavyajanavibodhanArthamiti coktam , tatra kimasau bhavyAneva bodhayati ?, yAvatA sarvopAyavidhijJaH sannabhavyAnapi kimiti na bodhayati ? iti // 1102 // atra pratividhAnamAha 1 tujhaM vipulaskandhaM sAtizayaH kalpavRkSamArUDhaH / paryAptagRhItabahuvidhasurabhikusumo'nukampayA // 1097 // kusumAthibhUmisthitapuruSaprasAritapaTeSu prakSipati / grananti te'pi gRhItvA zeSajanAnugrahArtham // 1098 / / lokavanaSaNDamadhye catusviMzadatizayasaMpadupetaH / tapo-niyama-jJAnamayaM sa kalpavRkSaM samArUDhaH // 1099 // mA bhUjjJAnagrahaNaM saMzayastena kevaligrahaNam / so'pi caturdhA tato'yaM sarvajJo'mitajJAna iti // 110 // paryAptajJAnakusumastAni rAstha (sva) bhUmisaMstheSu / jJAnakusumArthigaNadharasitabuddhipaTeSu prakSipati // 11.1 // 2 kasmAt kathayati kRtArthaH kiM vA bhavyAnAmeva bodhArtham / sarvopAyavidhijJaH kiM vA'bhavyAn na bodhayati // 1102 // -SARLAHRAMERAMATIOPIE SESSIPREASE BESARIusasTama hajABARA 503 // For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 50 // nagateNa kayattho jeNodinnaM jiNindanAma se / tadavaMjhapphalaM tassa ya khavaNovAo'yameva jao // 11.3 // jaM va kayatthassa vi se aNuvakayaparovagArisAbhavvaM / paramahiyadesayattaM bhAsayasAbhabvamiva raviNo // 1104 // bRhadRttiH / kiMva kamalesu rAo raviNo bohei jeNa so taaii| kumuesu va se doso jaM na vibujhaMti se taaiN||1105|| jaM boha-maulaNAI sUrakarAmarisao samANAo / kamaNa-kumuyANa to taM sAbhavvaM tassa tesiM ca // 1106 // jaha volUgAINaM pagAsadhammA vi so sadoseNaM / uio vi tamorUvo evamabhavvANa jinnsuuro||1107|| sajhaM tigicchamANo rogaM rAgI na bhaNNae vejjo / muNamANo ya asajjhaM nisehayaMto jaha adoso // 1108 // taha bhavvakammarogaM nAsaMto rAgavaM na jiNavejo / na ya dosI abhavvAsajjhakammarogaM nisehaMto // 1109 // mottumajoragaM jogge dalie rUvaM karei rUyAro / na ya rAgahosillo taheva jogge vibohaMto // 1110 // sarvA api sugamAH, navaraM naikAntena tIrthakaraH kRtArthaH, yena tIrthakaranAma 'se' tasyodIrNam , taccA'vandhyaphalam , iti nA'veditaM kSIyate / tatkSapaNopAyazca yasmAdayameva dhamekathanAdikaH, tataH kathayatIti / kizca, kRtArthatve satyapi rave sakavAbhAvyamiva yad yasmAt 'se tasya bhagavatastIrthakarasya kRtArthasyApi yadidaM paramAhitadezakatvaM tadanupakRtopakAriNaH svabhAvo'nupakRtopakArikhabhAvastasya bhAvo. 'nupakRtopakArikhAbhAvyaM, tasmAt kathayati / kRtArthasyA'pyanupakRtopakAriNo bhagavataH paropadezadAtRtvaM svabhAvata eva, ityatastatvAbhAvyAt kathayatIti tAtparyamiti / , naikAntena kRtArtho yenodIrNa jinendranAma tasya / tadavandhyaphalaM tasya ca kSapaNopAyo'yameva yataH // 11.3 // yadA kRtArthasyApi tasyAnupakRtaparopakArisvAbhAvyam / paramahitadezakaravaM bhAsakasvAbhAdhyamiba rakheH // 110 // kiM vA kamaleSu rAgo ravebodhayati yena sa tAni / kumudeSu vA tasya doSo yad na vibudhyante tasya tAni ? // 1105 // na bodha-mukulane sUrakarAmarzataH samAnAt / kamala kumudAnAM tatastat svAbhASyaM tasya teSAM ca // 1106 // yathA volUkAdInAM prakAzadharmA'pi sa svadoSeNa / udito'pi tamorUpa eSamabhavyAnAM jinasUraH // 1107 // sAdhya cikitsan rogaM rAgI na bhaNyate vaidyaH / jAnaMzcAsAdhyamaniSedhana yathA'doSaH // 1108 // tathA bhavyakarmarogaM nAzayan rAgavAn na jinavaidyaH / na ca doSyabhavyAsAdhyakamarogamaniSedhan // 1109 // ECI504 // moktumayogyaM yogye dalike rUpaM karoti rUpakAraH / na ca rAga-doSavAMstathaiva yogyAn vibodhana // 10 // 2 gha. cha. 'hosenddo'| Jan Education in For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 505 // na ca bhavyAneva pratibodhayatastasya rAga-dveSI, iti dRSTAntena darzayati- 'kiM va kamalesu ityAdi' / 'se tti' / 'se' tasya raveH pratibodhayato'pi yat tAni kumudAni na vibudhyanta iti / tasmAt kotrAbhiprAyaH?, ityAha- 'jaM bohetyAdi' samAnAdapi mUrakaraparA-vRttiH / mAd yato bodha-mukulanAni yathAsaMkhyameva kamala-kumudAnAM jAyamAnAni dRSTAni, 'to tti' tato jJAyate- tasya raveH, teSAM ca kamala-kumudAnAM svabhAvo'yaM yad- raviH kamalAnyeva bodhayati na tu kumudAni, kamalAnyapi raveH sakAzAd budhyante na kumudAni, na punariha | kasyApi rAga-dveSau / evaM bhagavato'pi bhavyA-'bhavyeSu yojyamiti / dRSTAntAntaramAha- 'jaha vetyAdi ulUkAdInAM rAtrizcarANAM ghUkAdInAM 'so tti' raviH / aparamapyatra dRSTAntamAha- 'sajjhamityAdi / atraivodAharaNAntaramAha- 'mottumityAdi dalike kASThAdI 'rUyAro' rUpakAraH / iti vyAkhyAtA prathamaniyuktigAthA // 1103 // 1104 // 1105 // 1106 // 1107 // 1108 // 1109 / 1110 // atha dvitIyaniyuktigAthAvyAkhyAnamAha taM nANakusumavuddhiM ghettuM bIyAibuddhao savvaM / gaMthaMti pavayaNaTThA mAlA iva cittakusumANaM // 1111 // pagayaM vayaNaM pavayaNamiha suyanANaM kahaM tayaM hojjA ? / pavayaNamahavA saMgho gahati tayaNuggahaTThAe // 1112 // tAM tIrthakaramuktAM jJAnakusumavRSTiM gRhItvA bIjAdibuddhayo gaNadharAH, yaH padAdapyanekAni padazatAni gRhNAti, asau bIjabuddhiH, AdizabdAt koSThabuddhayAdiparigrahaH, koSThakapakSipta dhAnyamiva yasya mUtrA-'rthI suciramapi tiSThataH sa koSThabuddhiH; sarvaM tIrthakarabhASitaM vicitrakusumamAlAmiva pravacanArtha grathnanti / pravacanazabdArthameva kathayati-pragataM pradhAna prazastamAdau vA vacanam , atra zrutajJAnaM dvAdazAGgam, 'tat kathaM nu nAma bhaved niSpadyate ?" ityevaM saMpadhArayantastadartha prathnanti / athavA, pravaktIti pravacanaM saMghastadarthaM grathnanti / ityekAdazagAthArthaH // 1111 // 1112 // 'pravacanArtha grathnanti' ityuktam / athavA prayojanAntaramAha ghettuM va suhaM suhaguNaNa-dhAraNA dAuM pucchiuM ceva / eehiM kAraNehiM jIyaM ti kayaM gaNaharehiM // 1113 // 1 ka, ga, 'mtr'| 2 tAM jJAnakusumagRSTiM gRhItvA bIjAdibuddhayaH sarvam / anamti pravacanArtha mAlA iva citrakusumAnAm // 1 // prakRtaM vacanaM prapacanamiha zrutajJAnaM kathaM tad bhavet / / pravacanamathavA saMgho pradhnanti tadanugrahArtham // 1.12 // 3 grahItuM vA sukhaM sukhaguNana-dhAraNA dA praSTaM ca / etaiH kAraNajIvitamiti kRtaM gaNadharaiH // 13 // // 505 // sAmanarate INNRAAMRAGRAT Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadvattiH / // 506 // PSE muskalaM bhagavatA tIrthakareNoktaM vacanavRndaM mutkalakusumanikurambamiva grathitaM sUtrIkRtaM sad grahItuM vA''dAtuM sukhaM bhavati / idamuktaM bhavati-pada-vAkya-prakaraNA-'dhyAya-prAbhRtAdiniyatakramasthApitaM jinavacanamayatnata eva grahItuM zakyam- 'etAvadasya gRhItam , 'etAvaccA- dyApi purastAd grahItavyam' ityAdivivakSayA grathitaM sat sukhenaiva grahItuM zakyamityarthaH / tathA, guNanaM ca dhAraNA ca guNana-dhAraNe, te api grathite mUtre sukhaM bhavataH / tatra guNanaM parAvartanamabhyAsaH, dhAraNA tvvicyutirvismRtiH| tathA, dAtuM praSTuM ca sukhameva bhavati / tatra dAnaM ziSyebhyo'tisarjanam , praznastu saMzayApannasya niHsaMzayArtha gurupacchanam / etaiH kAraNaiH kRtaM racitaM gnndhraiH| kiM tat, ityAha- 'jIyaM ti' jIvitaM zrutaM dvAdazAGgam / ayamatrAbhiprAya:- yathA jIvasya jIvitamAtraM na kadAcid vyavacchidyate, tathA'vyavacchittinayAbhiprAyataH zrutamapi na kadAcid vyavacchidyate / ato jIvitamiva jIvitaM zrutamucyate, tadgaNadharaiH sukhagrahaNAdikAraNebhyaH kRtam / athavA, na sukhAdikAraNebhya eva, kiM tarhi , 'jIyaM ti' jIvitaM maryAdA, tatazca gaNadharANAM jIvitaM dharmo maryAdeveyaM yaduta|tannAmakarmodayatastatsvAbhAvyAt kartavyameva taiH zrutaviracanam / athavA, 'jIyaM ti' jIvitamAcaritam , kalpa evA'yaM sarvagaNadharANAM yat- taiH saMdarbhaNIyameva zrutam / ataH samastagaNadharairetasmAdapi hetoH kRtaM zrutaM 'idam' iti zeSaH // iti niyuktigAthArthaH // 1113 // atra bhASyam mukkakusumANaM gahaNAiyAiM jaha dukkaraM kareuM je / gucchANaM tu suhayaraM taheba jiNavayaNakusumANaM // 1114 // paya-vakka-pagaraNa-jjhAya-pAhuDAiniyatakkamapamANaM / tadaNusaratA suhaM ciya gheppai gahiyaM idaMgejhaM // 1115 // evaM guNaNaM dharaNaM dANaM pucchA ya tadaNusAreNaM / hoi suhaM jIyaM pi ya kAyavvamidaM jao'vassaM // 1116 / / savvehiM gaNaharehiM jIyaM ti suyaM jao na vocchinnaM / gaNaharamajAyA vA jIyaM savvANucinnaM vaa||1117|| yathA mutkAnAM mutkalAnAM kusumAnAM grahaNAdIni kartuM duSkarANi, grathitAnAM tu sukarANi, tathA jinavacanakusumAnAmapi draSTavyam / ato gaNadharAstAni grananti / 'ajjhAya tti' adhyayanam , prAbhRtaM pUrvAntargataH zrutavizeSaH / 'gahiyaM idaM gejhaM ti' etAvadasya * muskakusumAnAM grahaNAdikAni yathA duSkarANi kartum / gucchAnAM tu sukhakaraM tathaiva jinavacanakusumAnAm // 1114 // pada-vAkya-prakaraNA-'dhyAya-prAbhUtAdiniyatakramapramANam / tadanusaratA sukhameva gRhyate gRhItamidaM grAhyam // 1115 // evaM guNanaM dharaNaM dAnaM pRcchA ca tadanusAreNa / bhavati sukhaM jIvitamityapi ca kartavyamidaM yato'vazyam // 1116 // saMvargaNadharairjIvitamiti zrutaM yato na vyavacchinnam / gaNadharamaryAdA vA jIvitaM sarvAnucINa vA // 1117 / / 506 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRORE vizeSA0 bRhadvattiH / // 507 // gRhItam , etAvaccAdyApi purastAd grahItavyam , ityAdivivakSayA pada-vAkyAdikrameNa viracitaM sat tatpadAyanusaratA sukhenaiva zrutaM gRhyate, evaM guNanAdyapi sukhaM bhavati, ata etebhyaH kAraNebhyaH 'jIyaM pi yatti' jIvitaM zrutam / athavA, jIvitaM maryAdA / yadivA jIvitaM sarvAnucIrNam / ko'rthaH1, ityAha- 'kAyavvamityAdi' kartavyamidaM yato'vazyaM sagaNadharaiH, ityuttaragAthAyAM sNbndhH| tato jIvitaM dvAdazAGgazrutaM, maryAdA, sarvagaNadharAcIrNa vedamiti kRtvA kRtaM kathitaM gaNadharairiti / tadevaM 'jIyaM' iti zabdasyArthatrayaM bhavati, iti tAMstrInapyarthIstasya darzayati- 'jIyaM ti surya' ityAdi / zeSa sugamam / / iti gAthAcatuSTayArthaH // 1114 // 1115 // 1116 // 1117 // uttaraniyuktigAthAsaMbandhanArthamAhajiNabhaNii cciya suttaM gaNaharakaraNammi ko viseso ttha ? / so tadavikkhaM bhAsai na u vittharao suyaM kiNtu||1118|| nanu 'titthayarabhAsiyAI gaMthaMti' ityAdivacanAjinabhaNitireva tIrthakaroktireva tarhi zrutam , gaNadharasUtrIkaraNe tu tatra ko vizeSaH / atrocyate- sa tIrthakarastadapekSaM gaNadharamajJApekSameva kizcidalpaM bhASate, na tu sarvajanasAdhAraNaM vistarataH samastamapi dvAdazAGgazrutam , kintu yad bhASate tad dayate- // iti gAthArthaH // 1118 // kiM punastat ?, ityAha atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe tao suttaM pavattei // 1119 // arthamevAhana bhASate, na sUtraM dvAdazAGgarUpam / gaNadharAstu tat sUtraM sarvamapi nipuNaM sUkSmArthaprarUpakaM bahathaM cetyrthH| athavA, niyatAH pramANanizcitA guNA yatra tad niyataguNaM niguNaM grathnanti / tataH zAsanasya hitArtha sUtra pravartate // iti niyuktigaathaakssraarthH||1119 // bhASArthaM tvabhidhitsurbhASyakAraHprerya parihAraM ca mAhanaiNu attho'Nabhilappo sa kahaM bhAsai na saharUvo so ? / sadammi taduvayAro atthappaccAyaNaphalammi // 1120 // jinabhaNitireva sUtraM gaNadharakaraNe ko vizeSo'tra ! / sa tadapekSaM bhASate na tu vistarataH zrutaM kintu // 1118 // 2 gAthA 1095 / 3 artha bhASatejana sUtra prAnti gaNadharA nipuNam / zAsanasya hitArtha tataH sUrya pravartate // 1119 // . nanvartho'nabhilAgyaH sa kathaM bhApate na zabdarUpaH saH / zabde tadupacAro'dhapratyAyanaphale // 1120 // 507 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhadRttiH / Spoor Aha- nanu bhASyamANaH sarvatra zabda eva dRzyate, yastvarthaH so'nabhilApyaH- azabdAtmakatvAd vaktumazakya eva, iti kathaM sa / vizeSAtIrthakarastamazabdarUpamarthaM bhASate ? / ucyate- arthapratyAyanaphale zabda eva tadupacAro'rthopacAraH kriyate / etaduktaM bhavati- arthapratipAda nasya kAraNabhUte zabde'rthopacAraM kRtvArtha bhApata ityucyata ityadoSa iti / / 1120 // 11508 // prerakaH prAhato suttameva bhAsai atthappaJcAyagaM, na nAmatthaM / gaNahAriNo vi taM ciya kareMti ko paDiviseso stha ? // 1121 // tatastahi tvaduktayuktyA zabdabhASakastIrthakaraH sUtramevA'rthapratyAyakaM bhASate, na tvartham / gaNadhAriNo'pi tadeva kurvanti, tat K ko nAmobhayatra vizeSaH?- na kazciditi // 1121 // AcAryaH prAha so purisauvikkhAe thovaM bhaNai na u bArasaMgAI / attho tadevikkhAe suttaM ciya gaNaharANaM taM // 1122 // nanu mAgevoktaM yat- gaNadharalakSaNapuruSApekSayA sa tIrthakaraH "ppa jei vA, vigamei vA, dhuvei vA" iti mAtRkApadatrayamAtrarUpaM stokameva bhASate, na tu dvAdazAGgAni / tatazca tad mAtRkApadatrayamAnaM zabdarUpamapi sat tadapekSayA dvAdazAGgApakSayA tadarthasaMkSeparUpatvAdoM bhaNyate / gaNadharANAM tu gaNadharApekSayA vityarthaH, tadeva mAtRkApadatrayaM zabdarUpatvAt mUtram , iti nobhayatra samAnatAdoSa iti // 1122 / / , Aha- nanu mAtRkApadatrayasya zabdarUpatvAt sUtrarUpatA budhyate, artharUpatAM tu tasya nAvagacchAma ityAzaGkaya punarapi tasya tAM samarthayannAha aMgAisuttarayaNAniravekkho jeNa teNa so attho / ahavA na sesapavayaNahiyau tti jaha baarsNgminn||1123|| pavayaNahiyaM puNa tayaM jaM suhagahaNAi gnnhrohito| bArasavihaM pabattai niuNaM suhumaM mahatthaM ca // 1124 // 1 tataH sUtrameva bhASate'rthapratyAyaka, na nAmArtham / gaNadhAriNo'pi sadeva kurvanti kA prativizeSo'na? // 11 // 2 sa puruSApekSayA stokaM bhaNati na tu dvAdazAGgAni / arthastadapekSayA sUtrameva gaNadharANAM tat // 1 // 22 // 3 ka. ga.'sAvekkhA ' / 4 ka.ga. davekkhA ' / 5 utpadyate vA, vigacchati vA, bhuvaM vA / 6 'ka. gha. cha. 'ppaNNei' / 7 aGgAdisUtraracanAnirapekSo yena tena so'rthaH / athavA na zeSapravacanahitaka iti yathA dvAdazAmidam // 1123 // pravacanahitaM punastad yat mukhagrahaNAdi gaNadharebhyaH / dvAdazavidhaM pravartate nipuNaM sUkSmaM mahArthaM ca // 125 // 8 'Naheu' / / // 508 // Jain Education Internat For Personal and Private Use Only 151 wMR.Janeitrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 509| aGgA-'naGgAdivibhAgena viracitameva sUtraM prasiddham , ayaM tu mAtRkApadatrayarUpaH zabdo yena kAraNenA'GgAdivibhAgena yA mUtraracanA tannirapekSastatsamudAyArtharUpatvena tadvahirbhUta ityataH so'rtha iti vyapadizyate / athavA, zeSasya gaNadharApekSayA'nyasya saMgharUpasya pravacanasya yaH sukhagrahaNa-dhAraNAdibhyo hitaH zabdarAziH sa eva sUtratayA proktaH / ayaM tu mAtRkApadatrayarUpaH zabdo na zeSapravacanasyetthaM hitaH, yathedaM dvAdazAGgam , ato nAsau mUtram, kinvartha iti / tatpunaH zabdajAlaM zeSapravacanasya hitameva / yat kim ?, ityAha- yat | sukhagrahaNAdikAraNebhyo dvAdazadhA- AcArAdidvAdazabhedaM gaNadharebhyaH pravartate / atastadeva sUtram, mAtRkApadatrayaM tvartha iti sthitam / atha "niuNaM' iti niyuktigAthAvayavasyArthamAha- tadAcArAdikaM dvAdazavidhaM sUtraM kathambhUtam ?, nipuNaM mUkSmam , sUkSmArthapratipAdakatvAt / mahAnaparimito'rtho yasmiMstad mahArthaM ca nipuNamiti // 1123 // 1124 // arthAntaramAhaniyayaguNaM vA niuNaM nidosaMgaNaharA'havA niuNA / taM puNa kimAi-pajaMtamANamaha ko va se sAro ? // 1125 // athavA, niyataguNaM nizcitaguNaM niguNaM saMnihitasamastasUtraguNatvAd nirdoSamityarthaH / 'niuNA' iti pAThAntare gaNadharA vizepyante-nipuNAH, sUkSmArthadarzitvAt , niguNA vA gaNadharAH, saMnihitasamastaguNatvAdityarthaH / vakSyamANaniyuktigAthAyAH prastAvanAmAhatat punaH zrutaM kimAdi ?, kiMparyantamAna- kiyatparimANam ?, ko vA'sya sAraH / / iti gAthASadkArthaH // 1125 // anantarapRSTasyaivottaramAha sAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva biNdusaaraao| tassa vi sAro caraNaM sAro caraNassa nivvANaM // 1126 // .. tacca zrutajJAnaM sAmAyikAdi vartate, caraNapratipattikAle sAmAyikasyavAdI pradAnAt / yAvad bindusArAditi bindusArAbhidhAnacaturdazapUrvaparyantamityarthaH, yAvacchabdAdeva ca dvaya-'neka-dvAdazaparimANaM tad veditavyam / tasyApi zrutajJAnasya sArazcaraNam / sArazabdo'tra pradhAnavacanaH, phalavacanazca mantavyaH; tasmAdapi zrutajJAnAcAritraM pradhAnam , tasya phalaM ca tdityrthH| apizabdAt samyaktvasyApi sArazcaraNameva / athavA, apizabdasya vyavahitaH saMvandhaH, tasya zrutajJAnasya sArazvaraNamapi, apizabdAd nirvANamapItyarthaH, anyathA 1 gAthA 1119 / 2 niyataguNaM vA nipurNa nirdoSa gaNadharA athavA nipuNAH / tatpunaH kimAdi-paryantamAnamatha ko vA tasya sAraH // 1125 // 3 ka. ga. 'zrutajJAnaM ki' / 4 sAmAyikAdikaM zrutajJAnaM yAvad bindusArAt / tasyApi sArazcaraNaM sArazcaraNasya nirvANam // 1126 // // 509 // ASE For Personal and Private Use Only N u mbainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 510 // jJAnasya nirvANahetutvaM na syAt , kintu caraNasyaiva jJAnarahitasyApi tat syAta , aniSTaM caitat , "samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArgaH" tathA, "nANa-kiriyAhiM mokkho" ityAdivacanAditi / iha tu jJAna-caraNayoH samAne'pi nirvANahetutve guNa-pradhAnabhAvakhyApanArthamitthamupanyAsaH 'tassa vi sAro caraNa' iti / 'sAro caraNassa nivvANaM ti' atra sArazabdaH phalavacanaH, caraNasya saMyama-taporUpasya sAraH phalaM nirvANamityarthaH / ihApi zailezyavasthAbhAvisarvasaMvararUpacAritramantareNa nirvANasyA'bhAvAt , tanAve cAvazyaMbhAvAditthamuktam , anyathA samyagdarzanAditrayasya samuditasyaiva nirvANahetutvamavagantavyam , zailezyavasthAyAmapi kSAyikadarzana-jJAnayoravazyaM sadbhAvAt / / iti niyuktigAthArthaH // 1126 // tadevaM taM puNa kimAi-pajantamANamaha ko va se sAro' ityanayA prAguktasAmAnyatayA samAyAtaM vyAkhyAtaM 'tassa vi sAro caraNaM' iti gAthAdalam / sAmprataM tvasya pAtanAntaramAha souM suyaNNavaM vA duggejhaM sAramettameyassa / ghecchaM tayaM ti pucchai sIso caraNaM gurU bhaNai // 1127 // 'vA' ityathavA pAtanAntarasUcakaH / 'souM ti' sAmAyikAdi bindusAraparyantaM zrutArNavaM durgrAhyamatidustaraM zrutvA 'yadi samastamapi taM grahItuM na zakSyAmi, tarhi sAramAtramasya zrutArNavasya grahISyAmi' iti sazcintya ziSyastatsAramAtraM pRcchati-'ko'sya dvAdazAGgasya sAraH ?' iti sopaskAramiha vyAkhyeyam / tatra gururbhaNati- tasyApi zrutajJAnasya sArazcaraNamiti / etatpunarapRSTenApi guruNA niyuktigAthAnte proktam- sArazcaraNasya nirvANamiti // 1127 // atha prerakaH prAhaannANao haya ttiya kiriyA nANa-kiriyAhiM nivvANaM / bhaNiyaM to kiha caraNaM sAro nANassa tamasAro ? // 1128 // nanu 'hayaM nANaM kiyAhINaM hayA annANao kiyA' ityAdivacanAdajJAnato hataiva kriyA, iti jJAna-kriyAbhyAM samuditAbhyAmeva nirvANamAgame bhaNitam- anekasthAneSu pratipAditam / tataH kathaM jJAnasya sArazcaraNam , tattu jJAnamasAraH iti // 1128 / / 1 tatvArthAdhigamasUtre 1,1 / 2 jJAna-kriyAbhyAM mokSaH / 3 gAthA 1125 / * zrutvA zrutArNavaM vA duhaM sAramAtrametasya / grahISyAmi taditi pRcchati ziSyazcaraNaM gururbhaNati // 12 // 5 ajJAnato hateti ca kriyA jJAna-kriyAbhyAM nirvANam / bhaNitaM tataH kathaM caraNaM sAro jJAnasya tadasAraH // 1128 // 6 gAthA 1159 / 510 // For Pearl Pe Use Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 51 // atrottaramAha caraNovaladdhiheU jaM nANaM caraNao ya nivvANaM / sAro tti teNa caraNaM pahANa-guNabhAvao bhaNiyaM // 1129 // nANaM payAsayaM vi gutti-visuddhiphalaM ca jaM caraNaM / mokkho ya dugAhINo caraNaM nANassa to sAro // 1130 // yad yasmAd mati-zrutAdikaM jJAnaM caraNopalabdhezcAritraprAptereva mukhya kAraNam , jJAnaM vinA caraNaviSayasya jIvA-jIvAdeIyopAdeyAdezca vastuno'parijJAnAt , aparijJAtasya ca yathAvat kartumazakyatvAt / caraNAcca tapaHsaMyamarUpAd nirvANamupajAyate / ato nirvANasya sarvasaMvararUpaM caraNameva mukhyaM pradhAna kAraNam , jJAnaM tu kAraNakAraNatvAd gauNaM tasya kAraNam / atastena kAraNena pradhAnaguNabhAvAjjJAnasya sArazcaraNaM bhaNitam / pradhAna-guNabhAvameva bhAvayati- 'nANamityAdi' jJAnaM yasmAt kRtyA-'kRtyAdivastunaH prakAzakameva vastuparijJAnamAtre vyApriyata ityarthaH / caraNaM punargupti-vizuddhiphalam-guptiH saMvaraH, vizuddhistu kamenijerA, gupti-vizuddhI phalaM yasya tat tathA / evaM ca sati jJAna-caraNalakSaNadvayAdhIno mokSaH, kevalaM pradhAnatayA caraNasyA'dhIno'sau, gauNatayaiva ca jJAnasya / tataH pradhAna-guNabhAvAccaraNaM jJAnasya sAra iti // 1129 // 1130 // prakArAntareNApi jJAnAccAritrasya pradhAnatvaM bhAvayannAha jai sambanANalAbhANaMtaramahavA na muccae savvo / muccai ya savvasaMvaralAbhe to so pahANayaro // 1131 // athavA, yad yasmAt sarvaM jAnAtIti sarvajJAnaM kevalajJAnaM tallAbhAnantarameva sarvo'pi prANI na mucyate- na muktiM prApnoti, mucyate ca yasmAcchailezyavasthAyAM sarvasaMvaralAbhe'vazyameva sarvaH / tato jJAyate kevalajJAnAdapyanvaya-vyatirekAbhyAM mukhyo mokSakartA sarvasaMvara eva pradhAnataraH, sa ca kriyArUpatvAccAritramiti // 1131 // ___ amumevArtha samarthayannAha caraNopalabdhiheturyajjJAnaM caraNatazca nirvANam / sAra iti tena caraNaM pradhAna-guNabhAvato bhaNitam // 1129 // jJAnaM prakAzakamapi gupti-vizuddhiphalaM ca yaccaraNam / mokSazca dvikAdhInazcaraNaM jJAnasya tataH sAraH // 1130 // 2 yatU sarvajJAnalAbhAnantaramathavA na mucyate srvH| mucyate ca sarvasaMvaralAbhe tataH sa pradhAnataraH 113 // // 51 // JonEdument For Dod ony Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadvRttiH / // 512 // lAbhe vi jassa mokkho na hoi jassa ya sa hoi sa phaanno|evN ciya suddhanayA nivvANaM saMjama beMti // 1132 // yasya matyAdijJAnapazcakasya lAbhe'pyanantarameva mokSo na bhavati, tajjJAnaM mokSasyAnantaryeNa kAraNatvAbhAvAt 'apradhAnam' iti zeSaH / yallAbhAnantarameva ca sa mokSo'vazyaM bhavati sa saMvaro jJAnAtpradhAnaH / evameva ca saMyamasya pradhAnakAraNatAM manyamAnAH zuddhanayA RjumUtra-zabdAdayaH saMyamameva nirvANamAhuH, atyantapratyAsannakAraNe sarvasaMvarasaMyame kAryasya nirvANasyopacArAta na tu jJAnaM nirvANaM te bruvate, tasya vyavahitakAraNatvAditi bhAvaH / tathA coktam-. 'taivasaMjamo aNumao nigaMthaM pavayaNaM ca badahAro / sadda-jjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 1 // iti // 1132 // prerakA mAha Aha pahANaM nANaM na caritaM, nANameva vA suddhaM / kAraNamiha na u kiriyA sA vi hu nANapphalaM jmhaa||1133|| jJAnavAdI mAha- jJAnameva pradhAna mokSakAraNam , na cAritram / yadivA, zuddhaM jJAnamevaikaM mokSasya kAraNaM, na tu kriyA, yasmAdasAvapi jJAnaphalameva jJAnakAyameva / tatazca yathA mRttikA ghaTasya kAraNaM bhavantyapi tadapAntarAlavartinAM piNDa-zivaka-kuzUlAdInAmapi kAraNa bhavati, evaM jJAnamapi mokSasya kAraNaM tadapAntarAlabhAvinAM sarvasaMyamakriyAdInAmapIti / yathA ca kriyA jJAnasya kAryam , tathA zeSamapi yatkriyAnantarabhAvi mokSAdikam , yacca kriyAyA arvAgbhAvi bodhilAbhakAle tattvaparijJAnAdikaM rAga-dveSanigrahAdikaM ca tat sarva jJAnasyaiva kAryam / yacceha sakalajanapratyakSaM manazcintitamahAmantrapUtaviSabhakSaNa-bhUta-zAkinInigrahAdika tat sarva kriyArahitasya jJAnasyaiva kAryam / ato dRSTenA'dRSTamapi nirvANaM jJAnasyaiva kAryamityanumIyata iti // 1133 // etad darzayannAhajaha sA nANassa phalaM taha sesa pi taha bohakAle vi / neyapariccheyamayaM rAgAdiviNiggaho jo y||1134|| , lAbhe'pi yasya mokSo na bhavati, yasya ca sa bhavati sa pradhAnam / evameva zuddhanayA nirvANaM saMyama mukte // 1132 // 2 tapaHsaMyamo'numato negraMndhaM pravacanaM ca vyavahAraH / zabda-rjuzrutayoH punarnirmANa saMyama evaM // 1 // 3 Aha pradhAnaM jJAnaM na cAritraM, jJAnameva vA zuddham / kAraNamiha na tu kriyA sApi khalu jJAnaphalaM yasmAt // 1133 // 4 yathA sA jJAnasya phalaM tathA zeSamapi tathA bodhakAle'pi / jJeyaparicchedamayaM rAgAdivinigraho yA // 1134 // pagArAsasa / 512 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRdviciH| vizeSA // 513 // jaM ca maNociMtiyamaMtapUtavisabhakkhaNAibahubheyaM / phalamiha taM paJcakkhaM kiriyArahiyassa nANassa // 1135 // de apyuktA'rthe eva // 1134 // 1135 / / evaM jJAnavAdinA pareNokte satyAcAryaH mAhajeNaM ciya nANAo kiriyA tatto phalaM ca to do vi / kAraNamiharA kiriyArahiyaM ciya taM pasAhejjA // 1136 // yenaiva ca yasmAdeva kAraNAt jJAnAt kriyA bhavati, tatastasyAzca kriyAyAH samanantaramiSTa phalamavApyate; tata eva te jJAnakriye dve apyabhISTaphalasya mokSAdeH kAraNaM bhavataH / anyathA jJAna-kriyAbhyAM mokSabhavanaparikalpanamanarthakameva syAta, kriyArahitameva jJAnamAtmalAbhAnantarameva agityabhISTaphalaM kevalamapi prasAdhayet, kriyAvaditi // 1136 / / apica, nANaM paraMparamaNaMtarA u kiriyA tayaM pahANayaraM / juttaM kAraNamahavA samayaM to donni juttAI // 1137 // yadi jJAnaM paramparayA kAryasyopakurute, kriyA tvAnamtaryeNa, tato yadevAnantaramupakurute tadeva pradhAna kAraNaM yuktam / atha samakaM yugapad ve api jJAna-kriye kAryotpattAvupakurutaH, tarhi dvayorapi prAdhAnyaM yuktam , na tvekasya jJAnasyeti // 1137 // kiMca, jJAnAt kriyA bhavantyapi mokSasya kAraNamasAviSyate, navA / yadi neSyate, tarhi tAmanapekSyaiva kevalAdapi jJAnAta kriyAvad mokSo'pi bhavet , akAraNasyA'napekSaNIyatvAt / atha kriyApi kAryasya kAraNamiSyate, tatrAha kAraNamaMtaM mottuM kiriyamaNaMtaM kahaM mayaM nANaM ? / sahacAritte va kahaM kAraNamekkaM na puNarekaM ? // 1138 // nanvevaM satyAnantaryopakAritvAdantyakAraNabhUtAM kriyAM muktvA kathaM paramparopakAritvAdanantyaM jJAnaM kAraNaM bhavato'bhimatama? iti nivedyatAm / atha brUSe-nehA'ntyA-'nantyavibhAgaH, kintu kAryasyotpitsoH sahaiva yugapad dve apyupakurutaH, taryevaM hanta ! dvayorapi / yacca manacintitamantrapUtaviSabhakSaNAdibahubhedam / phalamiha tatpratyakSaM kriyArahitasya jJAnasya // 1135 // 2 benaiva jJAnAt kriyA tataH phalaM ca tato dve api / kAraNamitarathA krivArahitameva tat prasAdhayet // 15 // 3 jAna pAramparamanantarA tu kriyA tat pradhAnataram / yuktaM kAraNamathavA samakaM tato he yukta // 110 // kAraNamantyAM mokta kriyAmanantyaM kathaM mataM jJAnam / sahacAritve vA kathaM kAraNamekaM na punarekam Mun TIMALLAHASYAMANG // 513 // Jan Education Intemat For Dev enty Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 514 // sahacAritve kathamekaM jJAnaM mokSasya kAraNam , na punareka kriyArUpaM kAraNamiSyate ? / na hyAgrahagrahagrastatAM vihAyAparo heturihopalabhyata iti bhAvaH // 1138 // yaduktam- 'rAgAdiviNiggaho jo ya tti' / tatrAha rogAisamo saMjamakiriya cciya nANakAraNA hojja / tIse phale vivAo taM tatto naannshiyaao||1139|| rAgAdizamo rAgAdinigrahastAvat saMyamakriyaiva bhaNyate, nAparaM kizcit / sA ca jJAnaM kAraNaM yasyAH sA jJAnakAraNA jJAnaphalA bhavedeva, nehA'smAkaM kAcid viprtipttiH| kintu yat tasyAH samanantaraM mokSAdikaM phalamupajAyate tatra vivadAmaH, tathAhi-tarika jJAnAdeva kevalAdupajAyate, Ahosvit kevalakriyAtaH, uta jJAna-kriyobhayAt ? iti trayI gtiH| tatra na tAvadAdyaH pakSaH, jJAnAdapAntarAle bhavatApi kriyotpatterabhyupagamAt / nApi dvitIyaH pakSo yuktaH, jJAnazUnyakriyAto mokSAdikAryAbhyupagame unmattAdikriyAto'pi muktiprasaGgAt / tasmAt tRtIya eva pakSo yujyate, ata evAha 'taM tatto nANasahiyAu tti tad mokSAdikArya tatastasyAH kriyAyAH sakAzAdutpadyate / kathaMbhUtAyAH, jJAnasahitAyA iti / / 1139 / / yaduktam- 'jaM ca maNocintiyamaMtapUyetyAdi / tatrAha parijavaNAI kiriyA maMtesu vi sAhaNaM na tammattaM / taNNANao ya na phalaM taM nANaM jeNamakkiriyaM // 1140 // viSaghAta-nabhogamanAdihetuSu mantreSvapi parijapanAdikriyA mantrasahAyinI kAryasya sAdhanaM kAryasAdhiketyarthaH; na tu tanmAtra mantramAtrameva tatsAdhakam / athAbhidhatse- nanu pratyakSaviruddhamidam , yato dRSTaM kacid mantrAnusmaraNajJAnamAtrAdapyabhISTaphalam ; ityAhatajjJAnAca kevalAd mantrAnusmaraNajJAnAJca na tatphalam , yena kAraNenA'kriyameva tajjJAnam , amUrtatvAt , yaccAkriyaM na tat kAryANi kurute, yathA''kAzam , akriyaM ca jJAnam, iti kathaM kAryANi kuryAt ?; yacca karoti tat sakriya dRSTam , yathA kulAlaH, na caivaM jJAnam , | iti na tatkevalaM kimapi karoti / na cedaM pratyakSaviruddham / na hi kriyAsAhAyyarahitaM jJAnaM kacidapi phalamupAharadupalabhyata iti||1140|| atha preryamAzaGkaya pariharanAha1ka. ga. 'haprasta' / 2 gAthA 1134 / 3 rAgAdizamaH sayamakriyaiva jJAnakAraNA bhavet / tasyAH phale vivAdastat tato zAnasahitAyAH // 1139 // 4 pa. cha, 'ysyaaH'| 5 gAthA 11351 parijapanAdiH kriyA mantreSvapi sAdhanaM na tanmAtram / tajjJAnataba na phalaM tajjJAnaM yenA'kriyam // 1140 // // 514 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadA to taM katto, bhannai taM samayanibaddhadevovahiyaM / kiriyAphalaM ciya jao na maMtanANovaogassa // 1141 // vizeSA0 yadi kevalamantrajJAnakRtaM nabhogamanAdikArya na bhavati, tatastAha kupAra ? iti vAcyam / bhaNyatetrottaram - tad nabhogama nAdikArya samayanivaddhadevatopahitaM sat kriyAphalameva yasmAt , tato na jJAnopayogamAtrasya phalanivi / idamuktaM bhavati- samayaH sNke||515|| tastato yatra yatra devatAnAM samaye saMkete upanibaddhA mantrAstat tad devatAkRtameva tattat phalam , devatAzca sakriyA eva / a.. saniga. devatAbhirupAhRtaM sat tatkriyAphalameva yataH, ato na kevalasya jJAnamAtropayogasya phalamiti sthitam / / Aha-nanu devatAhAnaM tAvat kevalAdeva mantrAnusmaraNajJAnopayogAd bhavati, na vA, iti vaktavyam / yadi bhavati, tarhi zeSakAryANyapi kevalAt tata eva kiM neSyante / atha na bhavati, tarhi kathamasAvihAgatya nabhogamana-viSavIryApahArAdikAryANi kuryAt / / atrocyate- devatAhAnaM bhavati, paraM na kevalAdeva mantrasmaraNajJAnopayogamAtrAt ; kintu punaH punastajjapana-pUjanAdikriyAsahAyAt | tasmAd devatAhAnamapi saMpadyate, ityalaM vistareNeti // 1141 // ___ Aha- kiM jJAnaM sarvathaiva niSkriyam ? , kiM vA kAcideva viziSTAM kriyAmadhikRtya taniSkriyam ? iti / atrocyate- vastuBP paricchedamAtraM tat karoti, tatkaraNAdeva ca sahakArikAraNatayA jIvasya cAritrakriyAM janayati, yattu viziSTaM mokSalakSaNaM kArya, tavirSartakaM jJAnamAnantaryeNa na bhavati, ityetad didarzayiSuH, tathA vakSyamANaM ca saMbandhayitumAha vaitthupariccheyaphalaM haveja kiriyAphalaM ca to nANaM / na u nivvattayamiDhe suddhaM ciya jaM tao'bhihiyaM // 1142 // 'kiriyAphalaM ti' kriyaiva phalaM yasya tat kriyAphalam / zeSaM sugamam // iti SoDazagAthArthaH / / 1142 // kiM punarabhihitam ?, ityAhasuyanANammi vi jIvo vaDhto sona pAuNai mokkhaM / jo tava-saMjamamaie joge na caei voDhuM je // 1143 // zrutajJAne'pi, apizabdAd matyAdijJAneSvapi jIvo vartamAnaH san na pAmoti mokSam , ityanena pratijJArthaH muucitH| yaH kathaM tatastat kRto, bhaNyate tat samayanivadevatopahitam / kriyAphalameva yato na mantrajJAnopayogasya // 14 // 2 ka. ga. 'kriyAM sama' / / vastuparicchedaphalaM bhavet kriyAphalaM ca tato jJAnam / na tu nirvartakamiSTaM zuddhameva yat tato'bhihitam // 1142 // 4 zrutajJAne'pi jIvo vartamAnaH sa na prAmoti mokSam / yastapaH-saMyamamayAn yogAn na zaknoti botum // 1143 // 515 // For Personal and Prevate Une Grey Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 516 // bhUtaH ?, ityAha- yastapaH-saMyamAtmakAn yogAn na zaknoti voDhum , ityanena hetvartha iti / dRSTAntastvabhyUhyaH, vakSyati vA // iti / niyuktigAthArthaH // 1143 // bRhadvattiH / atha sUcitaprayogam, vakSyamANaniyuktigAthAsaMbandhaM ca vivakSurAha sakkiriyAvirahAo na icchiyasaMpAvayaM ti nANaM ti / maggaNNU vo'ciTTho vAyavihINo'havA poo // 1144 // kevalameva jJAnaM nepsitArthasaMprApakam , satkriyAzUnyatvAt , yathA- svasamIhitadezaprApaNakSamasaceSTAvirahito mArgajJaH puruSaH svAbhilapitadezAApakaH / athavA, sautra eva dRSTAntaH, yathA- IpsitadiksaMprApakavAtasakriyArahitaH pota IpsitadigasaMmApakaH, sakriyA| virahitaM ca jJAnam , tasmAd neSTArthasaMpAdakaM tat / / iti gAthArthaH // 1144 // tathAhijaha cheyalahanijAmao vi vANiyagaicchiyaM bhUmi / vAeNa viNA poo na caei mahaNNavaM tariuM // 1145 // taha nANalaDanijAmao vi siddhivasahiMna paaunni| niuNo vi jiivpootv-sNjmmaaruyvihiinno||1146|| saMsArasAgarAo ucchuDDo mA puNo nibuDDejA / caraNaguNavippahINo buDDai subahuM pi jANato // 1147 // cheko dakSo labdhaH prApto niryAmako yena potena sa tathAvidhaH, apizabdAta sukarNadhArAyadhiSThito'pi vaNija iSTAM vaNigiSTAM tAM bhUmiM mahANevaM tIrvA vAtena vinA poto na zaknoti 'prAptum' iti vAkyazeSaH / upanayamAha- tathA zrutajJAnalabdhaniyAmako'pi, apizabdAt sunipuNamatikarNadhArAdyadhiSThito'pi saMyama-tapo-niyamamArutasakriyArahito nipuNo'pi jIvapoto bhavArNavaM tItvA sanmanorathavaNijo'bhipretAM siddhivasatiM na pAmoti / tasmAt tapaH-saMyamAnuSThAne'pramAdavatA bhavitavyamiti / ___tathA copadezamAha- 'saMsAretyAdi' vineyasyopadizyate- bho devAnupriya ! kathaM kathamapi mahatA kaSTenAtidurlabhaM zrIsarvajJadharmA1 satkriyAvirahAda' nepsitasaMprApakamiti jJAnamiti / mArgazo vA'ceSTo vAtavihIno'thavA posaH - 1144 // 2 pa. cha. 'vaa'cttttho'| // 516 // 3 yathA chekalabdhaniyAmako'pi vaNigiSTA bhUmim / vAtena vinA poto nAmoli mahArNavaM tarItum // 1145 // sathA jJAnalabdhaniryAmako'pi siddhivasatina prAsoti / niguNo'pi jIvapotastapaH-saMyamamArutavihInaH // 1146 // saMsArasAgarAdunmano mA punarnimuDIH / paramaguNavinahINo bruti subavapi jAnan // 1147 // 4 ka. ga. 'pihUNo' / Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only PH ww.jaineltrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitaM mAnuSajanma tvayA labdham / tallAbhAca saMsArasAgarAdunmana ivonmagnastvaM vartase / atazcaraNakaraNAdyanuSThAnapramAdena mA tatraiva nimAvizeSA0sIriti / na ca vaktavyam - viziSTazrutajJAnayukto'haM tadbhalenaiva vastuparijJAnamAtrAdeva muktimAsAdayiSyAmIti; ytshcrnngunnvihiinnbRhdRttiH| subahapi zrutajJAnena jAnan bruDati nimajjati punarapi saMsArasamudre / ato jJAnamAtrasamutthamavaSTambhayapahAya caraNakaraNAnuSThAna evodyamo // 517 // vidheyaH // iti niyuktigAthAtrayArthaH / / 1145 // 1146 // 1147 // tRtIyagAthAbhAvArtha bhASyakAro dRSTAntenAhasaMsArasAgarAo kummo iva kammacammavivareNa / ummajiumiha jaiNaM nANAipagAsamAsaja // 1148 // dulahaM pi jANamANo sayaNasiNehAiNA tayaM ttto| saMjamakiriyArahio tattheva puNo nibuDDejA // 1149 // ayamatra bhAvArtha:- yathA kazcit kUrmaH kacchapastRNapatrapaTalamacurAtinibiDasevAlAcchAditodakAndhakAramahAhadAntargato'nekajalacarakSobhAdivyasanavyathitamAnasaH sarvataH paribhraman kathamapi sevAlarandhramAsAdya tenaivopari nirgatya ca zaratpArvaNacandracandrikAsparzasukhamanubhUya bhUyo'pi svabandhubhUtA'nyajalacarasnehAkRSTacittaH, teSAmapi varAkANAmadRSTakalyANAnAmahamidaM suralokakalpaM kimapi darzayAmi, ityavadhArya punastadeva idamadhyaM prvissttH| atha samAhUtazeSajalacaravRndastadvandhropalabdhyarthaM paryaTana , apazyaMzca kaSTataraM vyasanamanubhavati / evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmasaMtAnAcchAditAd mithyAjJAnatimirAnugatAd vividhaziro-netravyathA-jvara-kuSTha-bhagandarAdizArIre-viprayogA-niSTasaMprayogAdimAnasaduHkhajalacarasamUhAnugatAt saMsArasAgarAt kathaJcideva manuSyabhavaprAptiyogyakarmodayalakSaNaM randhramAsAdya mAnuSatvaprAptyonmagnaH san jinavarendracandravAkcandrikAsaMgamasukhamanubhUya 'duSpApo'yaM jinavacanabodhilAbhaH' ityevaM jAnannapi svajanasnehaviSayAnuraktacittatayA punarapi tatraiva bhavasAgare nimajjet / ata ucyate- 'mA tvamitthamasminneva bhavasAgare nimADIH, kintu sadanuSThAnepvapramAdaparo bhava' iti / akSarArthastu sugama eva, navaraM manuSyabhavaprAptyAvArakakamaiva carma sevAlaH karmacarma tasya vivaro'nudayAvasthA tena / 'jaiNamityAdi | jaina jJAnAdiprakAzaM jJAna-darzana-cAritrasvarUpAvabodhAtmakaM tatsvarUpazravaNAdidvAreNa gurubhyaH samAsAdyeti / 'tayaM ti' jJAnAdiprakAzaM durl| saMsArasAgarAt kUrma iva karmacarmavivareNa / unmajjyeha jaina jJAnAdiprakAzamAsAdya // 1148 // // 517 // durlabhamapi jAnan svajanasnehAdinA tat tataH / saMyamakriyArahitastatraiva punarnichuDhet // 1149 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S bRhdvRttiH| vizeSA. // 51 // bhamapi 'jAnAnaH' ityatra saMbadhyate, svajanasnehAdinA tato viyojitaH saMyamakriyArahitaH punarapi tatraiva bhavasAgare nimajjedeSa saMsArijIvaH / / iti gAthAdvayArthaH / / 1148 // 1149 // atra prerakaH prAha AhaNNANI kummo puNo nimajjeja na uNa tannANI / sakkiriyAparihINo buDDai nANI jahannANI // 1150 // necchaiyanayamaeNa annANI ceva so muNanto vi / nANaphalAbhAvAo kummo va nibuDDae bhavohe // 1151 // Aha paraH- nanu cAjJAnI hitA-'hitavibhAgaparijJAnazUnyaH punarapi tatraiva jale nimajjet kUrmaH, neha kimapi citram / etattu na viduSAM mataM yat-jainamArgajJo hitA-hitavibhAgavettA jJAnyapi bhavasAgare punarnimajjati / atrAcAryaH prAha- jJAnyapi punarbhavasAgare nimajja ti, satkriyAvirahAta , ajJAnikUrmavat samudra iti / 'vA' ityathavA, nizcayanayamatena jAnanapyajJAnyevAsau sakriyAparihINaH, jJAnaphalasya viraterabhAvAt / ato'jJAnikUrma iva punarbuDati nimajjati bhavaughe saMsArasamudrasaMbandhini janma-jarI-''maya-maraNasalilapravAhe / iti gAthAdvayArthaH // 1150 // 1151 // ata evAha niyuktikAraH subahuM pi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDI vi ? // 1152 // subahapi zrutamadhItaM caraNaviSahINasya nizcayato'jJAnameva / atastasya phalazUnyatvAdakizcitkarameva / yathA'ndhasya dIpazatasahasrakovyapi pradIptA na kiJcit karoti / dIpAnAM zatasahasrANi lakSA ityarthaH, teSAM koTI, apizabdAt tadvyAdikoTayo'pi / iti niyuktigaathaarthH|| 1152 // atha bhASyamsaMtaM pi tamaNNANaM nANaphalAbhAvao subahuyaM pi / sakiriyAparihINaM aMdhassa paIvakoDi vva // 1153 // AhAjJAnI kUrmaH punarnimajed na punastajjJAnI / sakriyAparihINo aDati jJAnI yathA'jJAnI // 1150 // maitrayikanayamatenA'jJAnyeva sa jAnannapi / jJAnaphalAbhAvAt kUrma iva nibruDed bhavaudhe // 1151 // 2 ka. ga. 'rAmara' / 3 subabapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNavihINasya / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakoTirapi // 1152 // 4 sadapi tadazAnaM jJAnaphalAbhAvataH subahukamapi / satkiyAparihANamandhasya pradIpakodiriva // 1153 // // 518 // ENSHema Ja Educacions intem For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bRhadvattiH / vizeSA0 // 519 // S gatAthaiva // 1153 / / atra preryamutthApya pariharati aMgho'Navaboho cciya bohaphalaM puNa suyaM kimnnnnaannN?| boho vitao viphalo tassa jamaMdhassa va vboho||1154|| __ Aha- nanvatra dRSTAnta-dArzantikayovaiSamyameva, yato'ndho'navabodha eva / na khalu tasya bahubhirapi pradIpakoTibhiH prajvalitAbhighaMTAdhavabodho janyate, svayaM cakSurvikalatvAt tasya / zrutajJAnaM tu sajjacakSuSaH pradIpavad bodhaphalameva, tataH kimidamajJAnamabhidhIyate ?kimiti kevalAdhItazrutasya tadakizcitkaramucyate ? iti bhAvaH / atrottaram-bodho'pi tako'sau zrutajanitastasya caraNahInasya viphalo yasmAt , tasmAdanavabodha eveti bhAvaH, yathA'ndhasya 'avaboho tti' avabodhaH // iti gAthAdvayArthaH // 1154 // vyatirekamAha appaM pi suyamahIyaM pagAsayaM hoi caraNajuttassa / ekko vi jaha paIvo sacakkhuassA payAsei // 1155 / / alpamapi zrutamadhItaM caraNayuktasya taddhatutvAt prakAzakaM bhavati- prakAzakaM bhaNyate, kriyAhetutvena saphalatvAjjJAnatvena vyapadizyata iti tAtparyam / yathaiko'pi pradIpo heyo-pAdeyaparihAro-pAdAnAdikriyAhetutvAccakSuSmataH prakAzayati prakAzako bhaNyate // iti / niyuktigAthArthaH // 1155 // bhASyam*kiriyAphalasaMbhavao appaM pisuyaM pagAsayaM hoi / eko vi hu cakkhumao kiriyAphalado jaha piivo||1156|| pUrvArdhasyAnte 'caraNayuktasya' iti shessH| zeSamuktArthameva // 1156 // vakSyamANavRttaM saMbandhayannAha-- naM hi nANaM viphalaM ciya kilesaphalayaM pi crnnrhiyss| niSphalaparivahaNAo caMdaNabhAro khrssev||1157|| , andho'navabodha eva bodhaphalaM punaH zrutaM kimajJAnam ? / bodho'pi sako viphalastasya yadandhasyevA'vabodhaH // 1154 // 2 gha. cha. 'dbo'| 3 alpamapi zrutamadhItaM prakAzakaM bhavati caraNayuktasya / eko'pi yathA pradIpaH sacakSuSaH prakAzayati // 1155 // 4 kriyAphalasaMbhavato'lpamapi zrutaM prakAzakaM bhavati / eko'pi khalu cakSuSmataH kriyAkalado yathA pradIpaH // 1156 // 5 na hi jJAnaM viphalameva kezaphalakamapi caraNarahitasya / niSphalaparivahaNAzcandanabhAraH kharasyeva // 15 // // 519 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRttiH| FREPARAPRIORS na hi jJAnaM caraNarahitasya viphalam, ityetAvataiva tiSThati, kintu paThana-guNana-cintanAdibhiH klezaphaladamapi bhavati, yathA vizeSAniSphalavahanAcandanakASThabhAra kharasya viphalaH, klezamadazca // iti gAthAdvayArthaH // 1157 // tathAcAha niyuktikaarH||52|| jahA kharo caMdaNabhAravAhI bhArassa bhAgI na u caMdaNassa / evaM khunANI caraNeNa hINo nANassa bhAgI na u suggaIe // 1158 // yatheha kharazcandanakASThabhAramudvahastajanitazramAdikaSTabhAjanameva bhavati, na tu candanasya tadrasopakalpitavilepanAdibhAga bhavatItyarthaH / evaM caraNena hInaH zrutajJAnyapi tadbhAramudvahan jJAnabhAgeva bhavati- tatpaThana-parAvartana-cintanAdikRtakaSTabhAjanameva bhavatItyarthaH, na tu sudevatva-sumAnuSatva-siddhilakSaNAyAH sugateriti // 1158 // atha mA bhUditthaM vineyasyaikAntena jJAne'nAdaraH, kriyAyAM caitacchnyAyAmapi pakSapAtaH, ityato dvayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvamupadarzayannAha heyaM nANaM kiyAhINaM yA annANao kiyA / pAsaMto paGgalo daDDho dhAvamANo ya aMdhao // 1159 // atrAkSarArthaH sugama eva, bhAvArtha tu bhASyakAro vakSyati // iti niyuktivRtta-zlokArthaH // 1159 // atha bhASyakAro'nantaroktazlokabhAvArthamAhahaiyamiha nANaM kiriyAhINaM ti jao hayaM tijaM viphalaM / loyaNavinnANaM piva paMgussa mahAnagaradAhe // 1160 // kaoNhii nANaccAyaM kiriyAe ceva mokkhmicchNto| mA sIso, to bhannai hayA ya annANao kiriyA // 1161 // hatamiha jJAnam / kiMviziSTam ?, ityAha-kriyAhInamiti yatra cAritrakriyA naastiityrthH| nanu kathaM kriyAhInaM jJAnaM hata 1 yathA kharacandanabhAravAhI bhArasya bhAgI na tu candanasya / evaM khalu jJAnI caraNena hIno jJAnasya bhAgI na tu sugateH // 1158 // 2 hataM jJAnaM kriyAhInaM hatA'jJAnataH kriyA / pazyan paGgurdagdho dhAvamAnavAndhakaH // 1159 // 3 hatamiha jJAnaM kriyAhInamiti yato hatamiti yad viphalam / locanavijJAnamiva paGgomahAnagaradAhe // 1960 // kArSIjjJAnasyAgaM kriyayaiva mokSamicchan / mA zivyastato bhaNyate hatA cAjAnataH kriyA // 1161 // 4 ka. ga. 'hi ya naa| 520 // Jan Education Internationa For Personal and Private Use Only 1ww.jaineltrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 521 // mucyate ?, ityAha- yato yasmAd yad viphalaM tadiha hataM vivakSitam , phalaM ca jJAnasya kriyaiva, tato vigataphalaM jJAnaM kriyAhInamevocyate, nAnyat / atra ca prayogaH- hataM jJAnameva kevalam , satkriyAhInatvAt , mahAnagarapradIpanakadAhe palAyanakriyArahitapaGgulocanajJAnavaditi / evamukte sati kriyAta eva mokSamicchan jJAne'nAdRtastattyAgaM mA kArSIcchiSyaH; ityato bhaNyate- hatA'jJAnataH kriyaa| hatA mokSalakSaNaphalarahitAjAnaparigRhItA nihavAdeH kriyA, samyagdRSTerapi jJAnopayogazUnyasya kriyA hataiva, tathAvidhaphalavikalatvAt , sarvataH saMkaTapadIptanagare dahyamAnagRhAyabhimukhapalAyamAnAndhagatikriyAvaditi / tasmAdanyonyApekSe samudite eva jJAna-kriye mokSasya sAdhanameSTavye, na pratyekamiti // 1160 // 1161 // etadevAha aisakaDapuradAhammi aMdhaparidhAvaNAikiriya vva / teNaM nonnAvekkhA sAhaNamiha naann-kiriyaao||1162|| gatAthaiva // 1162 // atra paraH prAha petteyamabhAvAo nivvANaM samudiyAsu vi na juttaM / nANa-kiriyAsu vottuM sikatAsamudAyatellaM va // 1163 // Aha-nanu bhavatyatipAditanyAyena pratyekAvasthAyAM jJAna-kriyayornirvANasAdhakasAmarthyAbhAvAt samuditAbhyAmapi jJAna-kriyAbhyAM nirvANaM vaktuM na yuktam , sikatAsamudAye tailabat / atra prayogaH- iha yad yataH pratyekAvasthAyAM notpadyate, tat tataH samudAye'pi na bhavati, yathA sikatAkaNeSu pratyekamabhavat tailaM tatsamudAye'pi na bhavaMti, na jAyate ca pratyekaM jJAna-kriyAbhyAM mokSaH, atastatsamudAyAdapyasau na yujyata iti / tadetadayuktam , pratyakSaviruddhatvAt / tathAhi- mRt-tantu-cakra-cIvarAdibhyaH pratyekamabhavanto'pi tatsamudAyAd ghaTAdipadArthasArthAH prAdurbhavanto dRzyante, ato'dRSTasya mokSasyApi jJAna-kriyAsamudAyAt prAdurbhUtiravirudaiveti // 1163 / / kizca, "vIsaM na savvaha cciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desobagAriyA jAsA samavAyammi saMpuNNA // 116 // , atisaMkaTapuradA'gdhaparidhAvanAdikriyeva / tenA'myonyApekSe sAdhanamiha jJAna-kriye // 16 // 2 pratyekamabhAvAda nirmANa samaditayorapi na yuktam / jJAna-kriyayorvaktuM sikatAsamudAyatalamiva 110 // 3 ka. ga. 'noppdy'| 4 viSvagana sarvathaiva sikatAtailamiva sAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA // 16 // // 52 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadattiH / vizeSA0 // 522 // Preca na ca viSvak pRthak sarvathaiva sikatAkaNAnAM taila iva sAdhye jJAna kriyayormokSaM prati sAdhanatvAbhAvaH, kintu yA ca yAvatI ca taryomokSaM prati dezopakAritA pratyekAvasthAyAmapyasti, sA ca samudAye saMpUrNA bhavati, ityetAvAn vizeSaH, ataH saMyoga eva jJAna- kriyayoH kAryasiddhiH // iti gaathaapnyckaarthH|| 1164 // etadevAha saMjogasiddhIi phalaM vayaMti na ha egacakkeNa raho pyaai| aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA te saMpauttA nagaraM paviTThA // 1165 // jJAna-kriyayoH saMyoganiSpattAveva mokSalakSaNaM phalamAcakSate tIrthakarAH / na hi loke'pyekacakreNa rathaH pravartate / evamanyadapi sarva sAmagrIjanyameva kAryamavagantavyam / tathA cAndha-papadAharaNamiha vaktavyama, tadyathA- kasyApi nagarasya satko lokaH kuto'pi rAjabhayAdaraNyaM gataH / tatrApi taskaravATIbhayAd vAhanAdikamujjhitvA prapalAyitaH / andha-paGgu punaranAthau tatraiva sthitau / tatra ca davAgnau sarvataH pradIpte to parasparaM saMprayuktau / paGgurandhena svaskandhamAropitaH / sa cAndhasya sama-viSama-sthANu-kaNTakAdikaM kathayati / atastasya satkena cAkSuSajJAnena, andhasatkayA ca gatikriyayA samyag mArgapravRttyA kSemeNa nagaraM praviSTAviti / evaM sarvatra saMyogAt phalasiddhirbhAvanIyA / / iti niyuktivRttArthaH // 1165 // atra bhASyambaiMgasaMjogammi phalaM sammakirio-valaddhibhAvAo / iTThapurAgamaNa piva saMjoe andha-paMgUNaM // 1166 // vairego jaM viphalaM na tattha sammakirio-baladdhIo / dIsaMti gamaNaviphale jahegacakke bhuvi rahammi // 1167 // anena gAthAvyena prastutArthasiddhaye'nvaya-vyatirekaprayogau nirdiSTau; tathAhi-dvikaM jJAna-kriyAlakSaNaM tatsaMyoga eva phalaM mokSa // 522 // 1 saMyogasiddhI phalaM badanti na khalvekacakreNa rathaH prayAti / andhazca paGgazca bane sametya to saMprayuktI nagaraM praviSTau // 1165 // 2 vikasaMyoge phalaM samyakkiyo-palabdhibhAvAt / iSTapurA''gamanamiva saMyoge'mva-pakvoH // 1166 // vyatireko yad viphalaM na tatra sampakkiyo-palabdhI / dRzyete gamanaviphale yathaikacake bhuvi rathe // 1167 // 3 ka. ga. 'kSaphalaM bha' For Persone el Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 523 // Jain Educationa Internation lakSaNaM bhavati / kutaH ?, atra saMyoge samyakkriyo-palabdhibhAvAditi / kriyA cAritrarUpA, upalabdhistu jJAnam / iha yatra yatra samyak|kriyA- jJAne tatra tatreSTaphalasiddhi:, yathA'ndha- paGgusamyakkriyA-jJAnasaMyoge, samyakkriyA- jJAne cAtra dvayasaMyoge, tasmAdato mokSaphalasiddhiH / ityanvayaprayogaH / atha vyatirekaprayoga ucyate yad viphalaM na tatra samyakkriyA- jJAne dRzyete yathA bhuvi pRthivyAM gatikriyArahite vighaTitaikacakre rathe, samyakkriyA- jJAne cAtra dvayasaMyoge tasmAdato mokSaphalaprAptiriti / / 1167 / / vakSyamANaniyuktigAthAsaMbandhanArthamAha sahakAri tesiM kiM keNovakurute sahAveNaM / nANa caraNANamahavA sahAvanihAraNamiyANiM // 1168 // Aha- jJAna-kriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute - kimavizeSeNopakurutaH, zivikAvAhakapuruSasaMghAtavat 1 ; Ahosvid bhinnasvabhAvatayA, gatikriyAyAM nayana-caraNAdivat ? / atrocyate bhinnasvabhAvatayA, yata Aha- 'nANaM payAsayamityAdi' / ityekA vakSyamANagAthAyAH prastAvanA / athavA, saMkSiptA'nyA prastAvanocyate, yathA- tayoreva jJAna-caraNayoridAnIM svabhAvanirdhAraNaM kriyate / iti saMkSepa-vistarakRta eva bhedaH, na tu pAramArthikaH // iti gAthAnyArthaH / / 1168 / / nANaM payAsa sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tinhaM pi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 1169 // iha yathA kiJcidudvAdvAraM bahuvAtAyanajAlakacchidraM vAtAkRSTAdimacurareNu kacavarapUritaM zUnyagRham / tatra ca vastukAmaH ko'pi tat zuzodhayiSurdvArivAtAyanajAlakAni sarvANyapi bAhyareNu- kacavara pravezaniSedhArthaM sthagayati / madhye ca pradIpaM prajvalayati / puruSaM ca kacavarAyAkarSaNAya vyApArayati / tatra ca pradIpo reNvAdimalaprakAzanavyApAreNopakurute dvArAdisthaganaM tu bAhyareNvAdipraveza niSedhena, puruSastu reNvAdyAkarSaNAt tacchodhanena / evamihApi jIvApavaraka udghATAzravadvAraH sadguNazUnyo mithyAtvAdihetvAkRSTakarmakacavarapUrito muktisukhanivAsa hetoH zodhanIyo vartate / tatra ca pradIpasthAnIyaM jJAnaM jIvAdivastUnAM prakAzakam, tapastu puruSasthAnIyaM karmakacavarazodhakam, saMyamastu dvArAdisthaganakalpo guptikaro nUtanakarmakacavarapraveza niSedhakaH / evaM trayANAmapi jJAnAdInAM samAyoge samavAye mokSo jIvasya jinazAsane bhaNitaH / evaM zuddhasvarUpe jIvamandire siddhisukhAni saMtataM nivasanti / / iti niyuktigAthArthaH / / 1169 / / 7 sahakAritve tayoH kiM kenopakurute svabhAvena ? jJAna caraNayorathavA svabhAvanirdhAraNamidAnIm // 1168 // 2 jJAnaM prakAzakaM zodhakaM tapaH saMyamaya guptikaraH / trayANAmapi samAyoge mokSo jinazAsane bhaNitaH // 169 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 523 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 524 // Aha- nanu jIvApavarakazodhane kimiti jJAnAdInAM tritayamapyapekSyate, yAvatA'nyatareNaikenApi tacchuddhirbhaviSyati ?, ityAzaGkayaikaikasmAt kAryasiddhinirAkaraNena tritayasamudAyAdeva tasiddhiM samarthayannAha bhASyakAra: viSyati , ityA- bRhdttiH| asahAyamasohikaraM nANamiha pagAsamettabhAvAo / sohei gharakayAraM jaha supagAso vi na paIvo // 1170 // naya savvavisohikarI kiriyA vi jamapagAsadhammA sA / jaha na tamogahamalaM narakiriyA savvahA hri||1171|| dIvAipayAsaM puNa sakkiriyAe visohiyakayAraM / saMvariyakayArAgamadAraM suddhaM gharaM hoi // 1172 // taha nANadIvavimalaM tavakiriyAsuddhakammayakayAraM / saMjamasaMvariyamuhaM jIvagharaM hoi suvisuddhaM // 1173 // iha na jJAnamasahAyamekAkyeva zodhayitumalam , prakAzamAtrakhabhAvatvAt , yadakriyaM prakAzamAtrasvabhAvaM na tad vizuddhikaraM dRSTam , yathA na gRharajo-malavizuddhikRd dIpaH, yacca vizuddhikaraM na tat prakAzamAtrakhabhAvam , yatheSTA-niSTaprApti-parihAraparispandavAn nayanAdiprakAzadharmA devadattaH, prakAzamAtrasvabhAvaM ca jJAnam , tasmAdasahAyatvAd na vizuddhikaraM taditi / kriyApyekAkinI na sarvazuddhikarI, aprakAzadharmakatvAt , yad yadaprakAzadharmakaM na tat sarvavizuddhikaram , yathA na samastagRharajo-malavizuddhaye'yakriyA, cakSuSmato vA kriyA yathA tamoyuktaM gRhaM tamogRhaM tasya na sarvavizuddhaye'lam , yA ca sarvavizuddhaye'laM na sAprakAzasvabhAvA, yathA cakSuSmato narasya vitamaskagRhe samastarajo-malApanayanakriyA, aprakAzasvabhAvA caikAkinI kriyA, ato na sarvavizuddhikarIti / ___tritayAdapi samuditAt tarhi zuddhirna bhaviSyatIti cet / naivam , ityAha- dIpAdiprakAzaM punaryathA gRhaM sakriyayA vizodhitakacavaraM saMtRtakacavarAgamahetubhUtadvAraM sarvathA zudaM bhavati tathA tenaiva prakAreNa jJAnadIpavimalitaM tapaHkriyayA zodhitakarmakacavaraM saMyamena saMtRtasamastAzravadvAraM jIvagRhaM suvizuddhaM siddhisukhasaMdohanivAsayogyaM bhavatItyartha iti // 1170 // 1171 // 1172 // 1173 // Aha- nanu pUrva jJAna-kriyAlakSaNAd dvayAd mokSaH, idAnIM tu jJAna-tapaH-saMyamarUpAt tritayAdasAvucyate, iti kathaM na pUrvA EsarokarosBTETara // 524 // , asahAyamazuddhikaraM jJAnamiha prakAzamAnabhAvAt / zodhayati gRhakacavaraM yathA suprakAzo'pi na pradIpaH // 17 // na ca sabavizuddhikarI kriyA'pi yadaprakAzadharmA sA / yathA na tamAMgehamalaM narakriyA sarvathA harati // 1101 // dIpAdiprakAzaM punaH sakriyayA vizodhitakacavaram / saMvRtakapavarAgamadvAraM savaM gRhaM bhavati // 110 // tathA jJAna-dIpavimalaM tapaHkriyAzudakarmakacavaram / saMyamasaMvRtamukhaM jIvagRdaM bhavati suvizuddham // 1108 // Educa For Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA hadattiH / // 525 // paravirodhaH ?, ityAzaGkayAha saMjama-tavomaI jaM saMvaranijaraphalA mayA kiriyA / to tigasaMjogo vihu tAu cciya naann-kiriyaao||1174|| saMyama-tapomayI saMvara-nirjaraphalA ca yad yasmAt tIrthakara-gaNadharANAM matA saMmatA kriyA, tatastasmAjjJAna-tapaH-saMyamarUpastrikasaMyogo'pyasau te eva pUrvokte jJAna-kriye, nAdhika kizciditi / idamuktaM bhavati- ekaiva cAritrakriyA saMyama-tapobhedAd dvidhA bhidyate, tapaH-saMyamarUpatvAcAritrasya / ata eva saMvaro nirjarA ca tasyAH phalam , saMyamasyA''zravadvArasaMvarahetutvAt , tapasastu karmanirjarAkAraNatvAt / ato yadyapIha jJAnAditrayAd mokSa ucyate, tathApi tapaH-saMyamayoH kriyAyAmevaikasyAmantarbhAvAjjJAna-kriyAlakSaNadvayAdevA'yam, iti na kazcid virodhH| aparastvAha- nanu " samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArgaH" iti prasiddham , atra tu jJAna-cAritrAbhyAM sa pratipAdyate, iti kathaM na virodhH| etadapyayuktam , abhiprAyAparijJAnAt , yato jJAnagrahaNenaiveha samyaktvamAkSipyate, samyaktvamantareNa jJAnasyA'pyabhAvAt , mithyAdRSTijJAnasyA'jJAnatvenA'sakRtpatipAdanAt , tathA, jJAnavizeSa eva samyaktvam , iti prAgatrApyuktameva, tadyathA nANamavAya-dhiIo dasaNamiTTaM jahoggahe-hAo / taha tattaruI sammaM roijjai jeNa taM nANaM // 1 // tasmAjjJAnAntargatameva samyaktvam , ato jJAnagrahaNAt tad gRhItameva, ityalaM prasaGgena / tadevaM vyAkhyAtA 'nANaM payAsarya' ityAdigAthA // 1174 // atha bhAve khaovasamie' ityAdyuttaragAthAsaMbandhanArthamAha ne lahai sivaM suyammi vi baDhto acaraNo tti jaM tassa / heU khaovasamao jaha vaTuMto'vahiNNANe // 1175 // iha 'jati' 'suyanANammi vi jIvo vaTTato so na pAuNai mokkhaM' ityAdigAthAyAM yat pUrva pratijJAtamityarthaH / kiM pratijJA PHOT saMyama-sapomayI yat saMvara-nirjarAphalA matA kriyA / tatakhikasaMyogo'pi khalu te eva jJAna-kriye // 11 // 2 tattvArthAdhigamasUtre , 2 gAthA 536 / 3 gAthA 1169 / 4 gAthA 118.. 5 na labhate zivaM zrute'pi vartamAno'caraNa iti yat tasya / hetuH kSayopazamato yathA vartamAno'vadhijJAne // 1175 // HON // 525 // gAthA 1143 / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 526 // Jain Educationa Internation tam 1, ityAha- 'na labhate zivaM mokSaM zrute'pi vartamAno'caraNo jIvaH' iti / tasya pratijJAtasya heturayaM draSTavyaH / kaH 1, ityAha'khaovasamautti' kSAyopazamikatvAt zrutajJAnasya kSAyopazamikabhAvavartitvAt, mokSasya ca kSAyikajJAna eva bhAvAditi bhAvaH / ersarjJAne vartamAna iti dRSTAntaH / / 1175 / / atra para: mAha - nanu yadyevam, tarhi caraNasahitAdapi zrutAd mokSo na bhavatyeva, asmAdeva hetoH, amuSmAdeva ca dRSTAntAditi / kaH kimAha ? - kSAyopazamike caraNasahite'pi jJAne na bhavatyeva mokSa iti siddhasAdhyataiva, kintu kSAyikajJAna-cAritrAbhyAmeva mokSa iti / etadevAha - sakkiriyammi vi nANe mokkho khaiyammi na u khaovasame / ca khaovasame na tammi to caraNajutte vi // 1176 // gatArthaiva / / 1176 // Aha- yadyevaM kSAyopazamikabhAvavRttitvenaiva zrutAd mokSo niSiddha ityatazcaraNasahitAt tataH prAg yad mokSAbhidhAnaM tacchranyacittabhASitameva / naivam, yataH sAkSAdAnantaryeNaiva zrutAd mokSo niSidhyate, pAramparyeNa tu tasmAdapyasau bhavatyeva yasmAt zrutajJAna-cAritrAbhyAM kSAyikajJAna-cAritre labhyete, tAbhyAM ca mokSaH saMprApyate / tatazcAritrayuktaM zrutaM mokSaheturiti yaduktaM prAk, tadapyaviruddhameveti / etadevAha suyaM caraNehiMto khAiyanANa caraNANi labbhaMti / tatto sivaM suyaM to sacaraNamiha mokkhaheu ti // 1177 // 4/ vyAkhyAtArthaiva / / 1177 / / nanuH kutaH punaridamavasIyate yat- kSAyopazamike bhAve zrutaM vartate ? / ucyate- Agame tathaivA'bhidhAnAt / kaH punarevamAgamaH ?, ityAha- 'bhAve khaosamie ityAdi' ityevamekayA pAtanayeyaM gAthA saMbadhyate / atha pAtanAntaraM cikIrSurAha Aha va nijjipaNe cciya kamme nANaM ti kiMva caraNeNaM ? / na suyaM khayao kevalanANa-carittAiM khaiyAiM // 1178 // 1 sakriyespi jJAne mokSaH kSAyike na tu kssyopshme| sUtraM ca kSayopazame na tasmiMstatazcaraNayukte'pi // 1176 // 2 yat zruta caraNAbhyAM kSAyikajJAna cAritre labhyete / tataH zivaM zrutaM tataH sacaraNamiha mokSaheturiti // 1177 // 4 Aha vA nirjIrNa eva karmaNi jJAnamiti kiMvA caraNena ? na zrutaM kSayataH kevalajJAna-cAriye kSAyike // // 1178 // For Personal and Private Use Only 3 gAthA 1180 / bRhadvRttiH / // 526 // www.jainelltrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdttiH| 'termu ya Thiyassa mokkho to suyamiha sacaraNaM tadaTThAe / taM kaha mIsaMkhaiyaM ca kevalaM jaM sue'bhihiyaM // 1179 // vizeSA 'Aha va tti' athavA, para Aha- nanu ca svAvArake karmaNi tAvat sarvathA nirjIrNe parikSINe sarvamapi jJAnamutpadyane, na tUdayamApta / tatazca yathA cAritramantareNApi kathamapi tajjJAnAvaraNaM karma kSINam , tathA mokSalAbhAvArakamapi kathamapyevameva kssymupyaa||527|| syati, tato jJAnAdeva kevalAd mokSo bhaviSyati, kiM cAritreNa ? iti / atrottaramAha- 'na surya khayau ti' sarvamapi jJAnaM vAvaraNe sarvathA kSINe samutpadyate, ityetadasiddham , yasmAt zrutajJAnam , upalakSaNatvAd matya-'vadhi-manaHparyAyajJAnAni ca na vAvaraNakSayAt , kintu tatkSayopazamAdevaitAni jAyante / kSAyikaM tvekameva kevalajJAnam , tathA, kSINamohasaMvandhi cAritraM ca kSAyikam / tayozca sthitasyA''nantaryeNa mokSo jAyate / tataH sacaraNaM zrutamiha tadarthAya kSAyikajJAna-cAritralAbhAya bhavati, ityevaM paramparayA cAritrasahitAta zrutAd mokSamApteH pUrvoktaM na virudhyate / paraH prAha- kathaM punaridaM vijJAyate- tat zrutajJAnaM mizraM kSAyopazamikam , kevalajJAnaM tu kSAyiES kamiti ? / AcAryaH prAha- yad yasmAt zruta Agamebhihitametat / / iti gAthAdazakArthaH / / 1179 // kiM tadabhihitam ?, ityAha bhAve khaovasamie duvAlasaMgaM pi hoi suyanANaM / kevaliyanANalaMbho naNNattha khae kasAyANaM // 118 // bhavanaM bhAvaH, bhavatIti vA bhAvaH, tatra bhAve zrutajJAnaM bhavati / kasmin ?, ityAha-kSayo-pazamAbhyAM nivRttaH, kSayo-pazamAveva vA kSAyopazamikastatraiva bhavati, na tvaudayikAdike / kiyat ?, ityAha-dvAdazA'GgAni yatra tad dvAdazAGgam , apizabdAd bAhyamapi sarvam , tathA, matya-'vadhi-manaHparyAyajJAnatrayamapi,tathA,kSAyiko-pazamikabhAvavRttivarjasAmAyikacatuSTayamapi / kevalasya bhAvaH kaivalyaM ghAtikarmaviyoga ityarthaH, tasmin kaivalye sati jJAnaM kaivalyajJAnaM kevalajJAnamityarthaH, tallAbhaH punaH kaSAyANAM krodhAdInAM sarvathA kSaye satyeva bhavati, nAnyatra nAnyena prakAreNa / iha ca yadyapi ghAtikarmasu caturvapi kSINeSu kevalajJAnaM bhavati, na tu kevaleSu kaSAyeSu ; tathApi prAdhAnyakhyApanArthaM teSAmeva grahaNam , tatkSaye zeSakarmakSayasyA'vazyaMbhAvitvAt / / iti niyuktigAthArthaH // 1180 // sahassA // 527 // 1 tayoca sthitasya mokSastataH zrutamiha sacaraNaM tadarthAya / tat kathaM mitraM kSAyikaM ca kevalaM yat zruti'bhihitam // 19 // 2 bhAve kSAyopazamike dvAdazAGgamapi bhavati zrutajJAnam / kaivalyajJAnalAbho nAnyatra kSaye kaSAyANAm // 18 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAdhyama TavAta vizeSA. savvaM pi kimaya deso kevalabajANi vAvisadeNaM / cattAri khaovasame sAmaiyAI ca pAeNaM // 118 // savvakasAyAvagame kevalamiha nANa-daMsaNa-caritaM / desakkhae vi sammaM dhuvaM sivaM savvakhaiesuM // 1182 // // 528 // sarvamapi zrutaM kSAyopazamikabhAvavarti, kimuta taddezaH, ityapizabdabhAvArthaH / athavA, apizabdAt kevalajJAnavarjAni catvAri jJAnAni, sAmAyikAni ca samyaktva-zruta-deza-sarvaviramaNarUpANi catvAri, prAyograhaNAdakSAyiko-pazamikAnIti / iha 'naNNattha khae kasAyANa' iti kevalajJAnaviSayasAmAnyoktAvatiprasaGgAd vizeSaM darzayati- kevalajJAnaM, kevaladarzanaM, kevalaM paripUrNa kSAyikaM cAritraM ceti / etAni trINi sarveSAmeva krodhAdikaSAyANAmapagame kSaye bhavanti / kSAyika samyaktvaM punasteSAmanantAnuvandhicatuSTayarUpadezakSaye'pi AA bhavati / tataH sarveSvapi jJAna-darzana-samyaktva-cAritreSu kSAyikeSu jAteSu satsu dhuvaM nizcitaM zivaM mokSo bhavati jIvasyeti // 1181 // 1182 // athottaraniyuktigAthAsaMbandhanArthamAha kahameyANamalAbho lAbho va kamo tadAvaraNayA vA / AvaraNakhauvasamo samokhao vA kahaM karasa ? // 1183 // kathaM punareteSAM samyaktvAdInAmalAbhaH 1, kathaM vA lAbha:- kuto hetorityarthaH 1, ko vA lAbhakramaH, kasya vA kimAvaraNam 1, kasya vA kathamAvaraNakSayopazamaH 1, kathaM vopazamaH 1, kSayo vA ? ityekA pAtanA // 1183 / / pAtanAntaramAha ahavA tavAimaiyaM kahamArUDho taruM jiNo kaha vA / tatto pavakkhamANA jAyA jiNapavayaNutpattI ? // 1184 // athavA, 'taiva-niyama-nANarukkhaM' ityAdi pAguktam , tatredAnImetat pRcchayate- taM taponiyamAdivRkSaM jinaH kathamArUDhaH- kena hetunA, kena vA krameNa ? ityarthaH, kathaM vA tato jinAt pravakSyamANA bhaNiSyamANA jinapravacanotpattirjAtA ? iti // 1184 // sarvamapi kimuta dezaH kevalavAni vA'pizabdena / catvAri kSayopazame sAmAyikAni ca prAyeNa // 1181 // . ___sarvakaSAyApagame kevalamiha jJAna-darzana-cAritram / dezakSaye'pi samyag dhruvaM zivaM sarvakSAyikeSu // 1982 // 2 gAthA 118 // 3 ka.ga. kaM punasteSAM samyaktvamana' / 4 kathameteSAmalAbho lAbho vA kramastadAvaraNatA vA AvaraNakSayopazamaH zamaH kSayo vA kathaM kasya ? // 1183 // 5 k.g.'mygjnyaanaadii'| / athavA tapadimayaM kathamArUDastaraM jinaH kathaM vaa| tataH pravakSyamANA jAtA jinapravacanotpattiH // 1984 // 7 gAthA 1094 / // 528 // For Personal and Private Use Only www.janelorary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvRttiH / // 529 // atra granthagAmbhIryamAlokya paurvAparyamUDhatAM ziSyasyA''zaGkamAnaH saMkSipya tAtparyamAha nijjuttisamutthANappasaMgao nANatarusamAroho / vaccai ya vakkhamANA samayaM jiNapavayaNuppattI // 1185 // kutaH puruSAdiyaM sAmAyikaniyuktiH prasUtA ?, ityevaM sAmAyikaniyuktisamutthAnaprasaGgato yastapo-niyama-jJAnavRkSasamArohaH pAk prastutaH, yA ca vakSyamANA jinapravacanotpattiH, etadvitayamapyevaM sati samakaM yugapad brajati- yugapat samarthayiSyata ityarthaH // iti gAthApaJcakArthaH // 1185 // samyaktvAdyalAbhakAraNaM tAvadAha aTThaNhaM payaDINaM ukkosahiIe pavaTTamANo u| jIvona lahai sAmAiyaM cauNhaM piegayaraM // 1186 // aSTAnAM jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtInAmutkRSTasthitau vartamAno jIvo na labhate sAmAyikam / kiMviziSTam ?, caturNA samyaktva. sAmAyika-zrutasAmAyika-dezaviratisAmAyika-sarvaviratisAmAyikAnAmekataramanyataraditi / apizabdAd matyAdi ca na labhate / na kevalametAni na labhate, pUrvapratipanno'pyAyurvarjakarmotkRSTasthitau na bhavati, yato'vAptasamyaktvastatparityAga evaM kArmagranthikamatenotkR sthitIH karmaprakRtIbadhnAti; saiddhAntikAbhiprAyatastu bhinnagrantheH punarapyutkRSTasthitibandha eva na bhavati; AyuSastUtkRSTasthitau varta| mAnaH samyaktva-zrutasAmAyikadvayasyAnuttarasura utpAdakAle pUrvapratipanno bhavati, na tu pratipadyamAnakaH / tuzabdAdAyurvarjazaSasaptakarma prakRtInAM jaghanyasthitAvapi vartamAnaH mUkSpasaMparAyAdiH samyaktva-zruta-sarvaviratisAmAyikatrayasya pUrvapratipannatvAd na labhate na kizcit patipadyate / AyuSastu jaghanyasthitau vartamAno na pUrvapratipannaH, nApi pratipadyamAnakaH, AyurjaghanyasthiteH kSullakabhavagrahaNarUpa| tvAt , tadvatAM ca jIvAnAM samyaktvAdhubhayAbhAvAt , sAsvAdanasyApi teSvanutpAdAt // iti niyuktigAthArthaH // 1186 / / 'aSTAnAM karmaprakRtInAmutkRSTasthitau' ityuktam / tatrotkRSTe-tarabhedabhinnAM tatsthitimeva bhASyakRdAha "vIsa sayarovamANaM koDAkoDIu nAma-goyANaM / sayarI mohassa ThiI sesANaM tIsamukkosA // 1187 // 1 pa. cha.'atha pr'| 2 niyuktisamutthAnaprasaGgato jJAnatarusamArohaH / brajati ca vakSyamANA samakaM jinapravacanotpattiH // 185 // 3 aSTAnAM prakRtInAmulkRSTasthitau pravartamAnastu / jIvo na labhate sAmAyikaM caturNAmapyekataram // 18 // 4 viMzatiH sAgaropamAnAM koTAkovyo nAma-gotrayoH / saptatirmohastha sthitiH zeSANAM triMzadutkRSTA // 18 // 529 // / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 530 // Ausa sAgarAiM tettIsa, avarao muhattaMto / aTTha ya nAmA-goe veaNIe bArasa muhattA // 1188 // nAma-gotrayoviMzatiH sAgaropamakoTAkovya utkRSTA sthitiH, mohanIyasya tu saptatiH, pANAM tu jJAnAvaraNa darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM triMzat , AyuSastu trayastriMzat sAgaropamANyutkRSTA sthitiH / avarato jaghanyataH punarmuhUrtAntaH- jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-''yu-rmohanIyA-'ntarAyalakSaNAnAM paJcAnAM karmaprakRtInAmantarmuhUrta jaghanyA sthitirityarthaH; nAma-gotrayoraSTau muhUrtAH, vedanIyasya tu dvAdaza muhUrtA jaghanyA sthitiH / tatra mohanIyasya jaghanyasthitibandhako'nivRttibAdaraH, AyuSastu mithyAdRSTayastiryag-manuSyAH, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyanAma-gotrA-'ntarAyANAM tu sUkSmasaMparAyo jaghanyasthitibandhakaH kaSAyapratyayA ceha jaghanyA sthitirvivakSitA, yogapratyayoM tUpazAntamohAdInAM vedanIyasya sAmayikyapyeSA syAditi / Aha- kimetAH karmaprakRtayo yugapadevotkRSTasthitayo bhavanti, AhokhidekasyA utkRSTasthitau jAtAyAM pazcAdanyA utkRSTasthitayo bhavanti, anyathA vA kathaJcit ? / atrocyate- vaicitryamatra // 1187 / / 1188 // kiM punastat ?, ityAhamohassukkosAe ThiIe sesANa chnnhmukkosaa| AussukkosA vA majjhimiyA vA na u jahaNNA // 1189 // mohavivajjukkosayaThiIe mohassa sesiyANaM ca / ukkosa majjhimA vA kAsai va jahaNiyA hojjA // 1190 // mohanIyasyotkRSTAyAM sthitau badhyamAnAyAM zeSANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIya-nAma-gotrA-'ntarAyalakSaNAnAM SaNNAM karmaNAmutkRSdaiva sthitirbhavati / utkRSTasaMkleze hi mohanIyasyotkRSTA sthitibadhyate / tatra vartamAno jantu nAvaraNAdInAmapyutkRSTAM sthiti badhnAtIti supratItameva / AyuSastu yadotkRSTasthitikena mohanIyena sahotkRSTaM nArakAyurapi baddhvA saptamapRthivyAmutpadyate, tadA nArakAyurAzrityotkRSTA trayastriMzatsAgaropamalakSaNA sthitilabhyate / yadA tu SaSThapRthivyAdipUtpadyate, tadA tasyaiva madhyamA sthitilabhyate, na tu jaghanyA / etAvatsaMklezavato naraka evotpAdAt , tatra ca kSullakabhavagrahaNalakSaNAyA AyurjaghanyasthiterasaMbhavAt / yadA'pyutkRSTasaM , AyuSaH sAgarAkhayastriMzat , avarato muhUrtAntaH / aSTa ca nAma-gotrayauveMdanIye dvAdaza muhUrtAH // 1188 // 2 ka. ga. 'yA teSUpa' / 3 mohasthotkRSTAyAM sthitI zeSANAM paNAmuskRSTA / AyuSa utkRSTA vA madhyamA vA na tu jaghanyA // 189 // mohavivarbotkRSTasthitau mohasya zeSANAM ca / utkRSTA madhyamA vA kasyacid vA jaghanyA bhavet // 19 // 4 ka. ga. 'rnniiyaadii'| // 530 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only REPww.jaineltrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadbhutiH / // 53 // klezau nAraka-devAvutkRSTasthitikaM mohanIyaM baddhyA tiryasUtpadyete, tadApyAyuSo jaghanyasthitirna saMbhavati, kSullakabhavagrahaNalakSaNatajjaghanyasthitiSu jIveSu nAraka-devAnAmanutpAdAditi / 'mohavivajjukkosayetyAdi' yadA tu mohanIyaM varjayitvA zeSasya jJAnAvaraNAdyanyatarasya karmaNa utkRSTA sthitibadhyate, tadA mohanIyasya, tathA, vivakSitotkRSTasthitikajJAnAvaraNAdikarmaNaH sakAzAdanyakarmaprakRtInAM cotkRSTA vA, madhyamA vA sthitilabhyate, na tu jaghanyA; tathAhi- yadA sarvotkRSTasaMkleze vartamAna utkRSTasthitikaM jJAnAvaraNIyAdikaM karma badhnAti, tadA zeSANAM mohAdikarmaNAmutkRSTA sthitirbhavatItyavagamyata eva / yadA tu khapAyogyotkRSTasaMkleza utkRSTasthitIni jJAnAvaraNAdikANi vadhyante, tadA'sau jJAnAvaraNAdikarmotkRSTasthitiprAyogyaH saMklezo mohanIyakarmotkRSTasvisinibandhanasaMklezApekSayA madhyama eva bhavati; atastatra vartamAno mohanIyaM madhyamasthitikaM banAti, ityedapi subodhameva / darzanAvaraNa-vedanIyAdikarmotkRSTasthitinibandhanasaMklezApekSayA tvasAvutkRSTo vA syAt , madhyamo vA; tatrotkRSTe tasmin darzanAvaraNIyAdikarmANi tIbarasAnyutkRSTasthitIni badhyante, madhyame tu tasmin madhyamasthitIni tAni badhyante, ityetadapi ghaTamAnakaM lakSyate / jaghanyA tu tatsthitirna saMbhavati / mohanIya-darzanAvaraNIyAdikarmaNAM hi jaghanyA'ntarmuhUrtAdikA sthitiruktA, tAM cAnivRttivAdara-mUkSmasaMparAyAveva banItaH, tau ca jJAnAvaraNAdikarmotkRSTasthiti kadAcidapi na nirvatayataH, kintu mithyAdRSTirevaH iti na jJAnAvaraNAdyutkRSTasthitau mohanIya-darzanAvaraNAdijaghanyasthitisaMbhavaH / kiM sarvathA na?, ityAha| 'kAsai va jahaNiyA hoja tti' kasyA'pyAyurlakSaNasya karmaNo jaghanyA sthitiH syAt , yathotkRSTasthitikaM jJAnAvaraNAdi karma banatastirazco manuSyasya vA jaghanyakSullakabhavagrahaNA''yurvandhaH / ityevaM tAvad yathAvagataM tathA vyAkhyAtamidaM gAthAdvayam , paramArtha viha kevalinaH, bahuzrutA vA vidantIti / / 1189 / / 1190 // evaM ca sati kim ?, ityAha samma-suya-desa-savvabbayANa sAmAiyANamekaM pi / ukkosaThiI na labhai bhayAue puvvalaDAiM // 1191 // savajahaNNaThiIu vi na labhae jeNa puvvpddivnno| AuyajahaNNaThiIo na pavajjaMto na pddivnno||1192|| samyaktva zruta-dezavrata-sarvavratalakSaNAnAM caturNA sAmAyikAnAmekamapyutkRSTakarmasthitiko janturna labhate, pUrvalabdhAni tUtkRSTasthi1 ka. ga. 'raNAdi' / 2 samyak zruta-deza-sarvatratAnAM sAmAyikAnAmekamapi / utkRSTasthitirna labhate bhajA''yupi pUrvalabdhAni // 19 // - sarvajaghanyasthitiko'pi na labhate yena pUrvapratipanaH / Ayurjaghanyasthitiko na prapadyamAno na pratipakSaH // 1192 // // 53 // Forsonal Prese Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOS vizeSA // 532 // tika ekasminnAyuSi bhaja vikalpayaitAni- kasyacit kiJcid bhavati, kasyacid neti / tatra cAnuttarasurasya samyaktva-zrutasAmAyike myaktva-zrutasAmAyika vRhdvttiH| pUrvapratipanne bhavataH, na zeSamityuktameveti / jJAnAvaraNAdisarvajaghanyasthitiko'pi sUkSmasaMparAyAdirna labhate- naitAni pratipadyate, yena yasmAt samyaktva-zruta-sarvaviratisAmAyikAnAM pUrvapratipanno'sau vartate, tasmAt punarapi na labhate, labdhasya punarlAbhAsaMbhavAditi / AyuSastu kSullakabhavagrahaNajaghanyasthitiko na pUrvapratipannaH, nApi pratipadyamAnakaH, iti pAk sarva bhAvitameva / / iti gaathaassttkaarthH|| 1191 // 1192 // atha samyaktvAdInAM lAbhakAraNamAha sattaNhaM payaDINaM abhitarao u koDakoDIe / kAUNa sAgarANaM jai lahai caiNhamannayaraM // 1193 // saptAnAmAyurvarjAnAM karmaprakRtInAM sthitimaGgIkRtya yAntyA sAgaropamANAM koTAkoTI tasyA abhyantarata eva kRtvA 'AtmAnam' | iti gamyate, yadi labhate- caturNAmanyatarat sAmAyika labhate, tadetthaM labhate nAnyathetyarthaH // iti gaathaarthH|| 1193 // bhASyam aMtimakoDAkoDIe savvakammANamAuvajANaM / paliyAsaMkhijaime bhAge khINe bhavai gaMThI // 1194 // yadA kila kSapyamANAnAmAyurvarjasaptakarmaNAM sthiterantyA sAgaropamakoTAkoTI avatiSThate, tadA tanmadhyAdapi palyopamAsaMkhyeyabhAge kSapite granthirAvirbhavati // 1194 // granthiH kimucyate ?, ityAha geMThi tti sudubbheo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThi vva / jIvassa kammajANao ghaNarAga-dosapariNAmo // 1195 // granthiriti bhaNyate / kaH?, ityAha- ghano'tinibiDo rAga-dveSodayapariNAmaH / kasya ? / jIvasya / kathaMbhUtaH / karmajanita:karmavizeSapratyayaH / ayaM ca durbhedo durmoco duHkSepaNIyo bhavati / ka iva / valkAdAruvizeSasya saMbandhI karkazaghanarUDhagUDhagrandhiriva / , saptAno prakRtInAmabhyantaratastu koTAkovyAH / kRtvA sAgarANAM yadi labhate caturNAmanyatarat // 15 // 2 gha. cha. 'kNt'| // 532 // 3 antimakoTAkotyA sarvakarmaNAmAyurvarjAnAm / palyAsaMkhyeye bhAge kSINe bhavati prandhiH // 19 // 4 ka. ga. 'samastaka' / 5 prandhiriti sudurbhedaH karkazadhanarUdagUdapranthiriva / jIvasya karmajanito dhanarAga-doSapariNAmaH // 1195 // For Peso Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 533 // karkazo'tiparuSaH / dhanaH sarvato nibiDaH / sa cAdro'pi syAdityAha- rUDhaH zuSkaH / gUDhaH kthmpyudvessttyitumshkyo'tiprcymaapnnH| yathaivaMbhUto dravyagranthirbhedo bhavati, evaM rAga-dveSodayapariNAmo'pyasau durbhado bhavati / ato granthiriva granthiya'padizyata iti // 1195 // tataH kim ?, ityAha bhinnammi tammi lAbho sammattAINa mokkhaheUNaM / so ya dulabho parissama-cittavighAyAivigghehiM // 1196 // tasmin granthau bhinne kSapayitvA samatikrAnte mokSahetubhUtAnAM samyaktvAdInAM lAbho bhavati / sa ca granthibhedo manovighAta-parizramAdivighnairatidurlabho'tizayena duSkaraH / tasya hi jIvasya granthibhedaM cikIrSAvidyAsAdhakasyeva vibhISikAdibhyo manovighAto manaHkSobho bhavatiH pracuradurjayakarmazatrusaMghAtajayAca mahAsamaragatasubhaTasyeva parizramazcAtizayena saMjAyata iti // 1196 // etadevAhaso tattha parissammai ghoramahAsamaraniggayAi vya / vijjA ya siddhikAle jaha bahuvigghA tahA so vi||1197|| sa jIvastatra granthibhede pravRtto ghoramahAsamarazirasi durjayApAkRtAnekazatrugaNaH subhaTa iva, AdizabdAd mahAsamudrAditArakavat , parizrAmyati / yathA ca siddhikAle vidyA bahuvighnA saMpadyate- sAdhakasyopasagairmanAkSobhaM janayati, tathA so'pi granthibheda iti // 1197 // atha prerakaH pAhakaimmaThiI sudIhA khaviyA jai nigguNeNa, sesaM pi / sa khaveu nigguNo ciya kiM puNo dsnnaaiihiN||1198|| yadi granthibhedAt pUrva samyaktvAdiguNavikalenaivA'nena jantunA sudIrghA drAghIyasI karmasthitiH kSapitA, tarhi zeSamapi karmA'sau samyaktvAdiguNazUnya eva kSapayatu, tato mokSamapyevamevA''sAdayatu, kiM punaH samyagdarzanAdiguNaistaddhetubhirvikalpitaiH ? iti // 1198 // atrottaramAha 1 bhinna tasmillAbhaH samyaktvAdInAM mokSahetUnAm / sa ca durlabhaH parizrama-cittavidhAtAdivinaiH // 19 // 2 sa tatra parizrAmyati ghoramahAsamaranirgatAdiriva / vidyA ca siddhikAle yathA bahuvinA tathA so'pi // 19 // 3 karmasthitiH sudIrghA kSapitA yadi nirguNena, zeSamapi / sa jhapayatu nirguNa evaM kiM punadarzanAdibhiH // 1198 // 4 ka. ga. 'bhiH k'| // 533 // Jan Education International For Don Pe Use Only www.janeltrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhada // 534|| pAeNa puvvasevA parimauI sAhaNammi gurutariyA / hoi mahAvijjAe kiriyA pAyaM savigdhA ya // 1199 // taha kammaThiikhavaNe parimauI mokkhasANe guruI / iha dasaNAikiriyA dulahA pAyaM savigghA y||1200|| mahAvidyAsAdhanavadetad draSTavyam- yathA mahAvidyAyAH sisAdhayipitAyAH prAyaH pUrvasevA nAtigurvI, kintu parimRdvI bhavati tatsAdhanakAle tu yA kriyA sA gurutarAtigarIyasI bhavati, savinA ca prAyaH saMjAyate tathA granthibhedAta pUrva karmasthitikSapaNe yA yathApravRttakaraNakriyA sA nAtigurvI, kintu parimRddI; yA punargandhibhedAdArabhya mokSasAdhane samyagdarzanajJAnasahitacAritrakriyA, sAtIva gurvI, duSpApA, savighnA ca bhavati / na caitAM samyagdarzana-jJAnAnvitacAritrakriyAmantareNa kasyApi kadAcidapi mokSo bhavati / iti kathamucyate- 'samyaktvAdiguNavikalo'pi sarva karma kSapayitvA mokSamAsAdayatu jIvaH' iti ? // 1199 // 1200 // pratividhAnAntaramAhaahava jao cciya subahuM khaviyaM to nigguNo nasesaM pi| sa khavei jao labhae sammatta-suyAiguNalAbhaM // 1201 // athavA, yata eva guNavaikalyAvasthAyAM subaddanena karma kSapitam , ata eva zeSamapi karma nirguNaH san na kSapayati / kutaH 1, ityAha- yataH kSapitabahukarmatvAdapacitabahudoSo granthibhedAdUrdhva samyaktvAdiguNalAbha labhate, iti kathaM tadA nirguNaH syAt / ayamabhiprAyaH-na hi kenApyadhyAhRtyApekSitAH samyaktvAdiguNA bhavanti, yena bhavatA pocyate- 'kiM samyaktvAdiguNairmokSahetutayA kalpitaiH?' | iti / kSapitabahukliSTakarmaNAmanapekSitA api svayameva prAdurbhavanti guNAH, iti kathaM nirguNa eva zeSamapi kSapayatu ? iti // 1201 // granthibhedaM ca jIvo yathApravRttAdikaraNakrameNa vidadhAti; tatra kAni, kiyanti, kasya caitAni karaNAni bhavanti ?, ityAha- . kaeNraNaM ahApavattaM apuvvamaniyaTTiyameva bhavvANaM / iyaresiM paDhama ciya bhannai karaNaM ti pariNAmo // 1202 // iha bhavyAnAM trINi karaNAni bhavanti, tadyathA- yathApravRttakaraNam , apUrvakaraNam , anivartikaraNaM ceti / tatra yenA'nAdisaM / prAyeNa pUrvasevA parimRdvI sAdhane gurutarA / bhavati mahAvidyAyAM kriyA prAyaH savitA ca // 1199 // tathA karmasthitikSapaNe parimRtI mokSasAdhane gurvI / iha darzanAdikriyA durlabhA prAyaH savitA ca // 1200 // 2 ka. ga. 'prApyA s| 3 athavA yata eSa subahu kSapitaM tato nirguNo na zeSamapi / sa kSapayati yato labhate samyaktva-zrutAdiguNalAbham // 1205 // * karaNaM yathApravRttamapUrvamanivartikameva bhavyAnAm / itareSAM prathamameva bhaNyate karaNamiti pariNAmaH // 1202 // || // 534 // Jan Education inten For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 Saralace // 535 // siddhaprakAreNa pravRttaM yathApravRtta, kriyate karmakSapaNamaneneti karaNaM sarvatra jIvapariNAma evocyate, yathAvRttaM ca tatkaraNaM ca yathApravRttakaraNam , evamuttaratrApi karaNazabdena karmadhArayaH, anAdikAlAt karmakSapaNapravRtto'dhyavasAyavizeSo yathApravRttakaraNamityarthaH / aprAptapUrvamapUrvam , sthitighAta-rasaghAtAdyapUrvArthanirvartakaM vApUrvam / nivartanazIlaM nivarti, na nivarti- anivarti- A samyagdarzanalAbhAd na nivatata ityarthaH / etAni trINyapi yathottaraM vizuddha-vizuddhatara-vizuddhatamAdhyavasAyarUpANi bhavyAnAM karaNAni bhavanti / itareSAM tvabhavyAnAM prathamameva yathApravRttakaraNaM bhavati, netare dve iti / / 1202 // eteSAM karaNAnAM madhye kasyAmavasthAyAM kiM bhavati ?, ityAha jA gaMThI tA paDhamaM gaMThi samaicchao apuvvaM tu / aniyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakkhaDe jIve // 1203 // anAdikAlAdArabhya yAvad granthisthAnaM tAvat prathamaM yathApravRttakaraNaM bhavati, karmakSapaNanibandhanasyA'dhyavasAyamAtrasya sarvadaiva bhAvAt , aSTAnAM karmaprakRtInAmudayaprAptAnAM sarvadaiva kSapaNAditi / granthi tu samatikrAmato bhindAnasyA'pUrvakaraNaM bhavati, prAktanAd vizuddhatarAdhyavasAyarUpeNa tenaiva granthermedAditi / anivartikaraNaM punaH samyaktvaM puraskRtamabhimukhaM yasyA'sau samaktvapuraskRto'bhimukhasamyaktva ityarthaH, tatraivaMbhUte jIve bhavati / tata eva vizuddhatamAdhyavasAyarUpAdanantaraM samyaktvalAbhAt / / iti gaathaadshkaarthH||1203|| athedameva karaNatrayamAzritya sAmAyikalAbhadRSTAntAnAhapellaga-girisariuvala-pivIliyA-purisa-paha-jaraggahiyA / koddava-jala-vatthANi ya sAmAiyalAbhadiTuMtA // 1204 // pallako dhAnyAdhArabhUta ihaiva pratItaH, girisaridupalaH parvatanadIpASANaH, pipIlikAH kITikAH, puruSAH pratItAH, panthAno mArgAH, jvaragRhItAH samutpannajvararogAH, kodravAH, jalAni, vastrANi / eteSAM pallakAdInAM saMbandhino nava sAmAyikalAbhadRSTAntA vaktavyAH // iti niyuktigaathaarthH|| 1204 / / atha pallakadRSTAntamadhikRtyAhajo palle'timahalle dhaNNaM pakkhivai thovathovayaraM / sohei bahubahutaraM jhijai thoveNa kAleNa // 1205 // yAvad pranthisAvat prathamaM pranthi samatigacchato'pUrva tu / anivartikaraNaM punaH puraskRtasamyaktve jIve // 1203 // 2 pallaka-girisaridupala-pipIlikA-puruSa-patha-jvaragRhItAH / kodrava-jala-vastrANi ca sAmAyikalAbhadRSTAntAH // 1204 // 3 ka. ga. 'saMpanna / 4 yaH palye'timahati dhAnya prakSipati sokastokataram / zodhayati bahubahutaraM kSIyate stokena kAlena // 1205 // // 535 // For Persone el Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 536 // taha kammadhannapalle jIvo'NAbhogao bahutarAgaM / sohaMto thovataraM giNhaMto pAvae gaThiM // 1206 // yathA kazcit kuTumbiko'timahati dhAnyabhRtapalye kadAcit kathamapi stokastokataramanyad dhAnya prakSipati, bahutaraM tu zodha saapdvaacH| yati-gRhavyayAdyarthaM tatastat samAkarSati / evaM ca sati kramazo gacchatA kAlena tasya dhAnyaM kSIyate / prastute yojayati- 'tahetyAdi tathA tenaiva prakAreNa kamaiMva dhAnyabhRtapalyaH karmadhAnyapalyaH, tatra karmadhAnyapalye, cirasaMcitapracurakarmaNItyarthaH, kuTumbikasthAnIyo jIvaH kadAcit kathamapyevamevA'nAbhogato bahutaraM ciravaddhaM karma zodhayan kSapayan , stokataraM tu nUtanaM gRhNAno badhnan granthi yAvat prApnotidezonakoTIkoTizeSANyAyurvarjasaptakaNi dhRtvA zeSaM tat karma kSapayatItyarthaH / epa yathApravRttakaraNasya vyApAra iti // 1206 // . atra kazcidAha- nanvAgamaviruddhamidam , yato granthibhedAdarvAgasaMyato'virato'nAdimithyAdRSTirayam / asya caivaMbhUtasya jantobahutarasya karmaNaH kSepaNam , stokasya ca bandho'nyatrAgame niSiddha eva, yadAha "palle mahaimahalle kuMbha pakkhivai sohae nAliM / asaMjae avirae bahu baMdhae nijjare thovaM // 1 // palle mahaimahalle kuMbha sohae pakkhive nAliM / je saMjae pamatte bahu nijjare baMdhae thovaM // 2 // palle mahaimahalle kuMbha sohei pakkhive na kiMci / je saMjae apamatte bahu nijjare baMdhae na kiMci // 3 // " tadevamiha gAthAtraya AdyagAthAyAmasaMyatA-'virata-mithyAdRSTeH pratisamaye bandhasya bahutvam , nirjarAyAstvalpatvamuktam / bhavadbhistvetadviparItamiha pratipAdyate, iti kathaM na virodhaH / atrocyate-prAyovRttireSA yat- asaMyatasya bahutarakarmaNa upacayaH, alpatarasya cApAya iti / yadi punarityameva sarvadaiva syAt , tadopacitabahukarmaNAM jIvAnAM kadApi kasyApi samyaktvAdilAbho na syAt, na caitadasti, samyagdRSTayAdInAM pratyakSata evopalambhAt / kizca, yadi sarvadaiva bahutarasya karmaNa upacayaH, tadA kAlakrameNa sarvasyApi pudgalarAzeH karmatayaiva grahaNamasaGgaH syAt , na caitadapyasti,stambha kumbhA-'bhra-bhU-bhavana-tanu-taru-giri-sarit-samudrAdibhAvenApi pariNatAnAM teSAM sadaiva darzanAt / tasmAdiha trayo , tathA karmadhAnyapalya jIvo'nAbhogato bahutaram / zodhayan stokataraM gRhAnaH prApnoti pranthim // 1206 // 2 palye mahAtimahati kumbha prakSipati zodhayati nADIm / asayato'virato bahu banAti nijaMgAti stokam // 1 // // 536 // palye mahAtimahati kumbha zodhayati prakSipati nADIm / yaH saMyataH pramatto bahu nijaMgAti vabhAti stokam // 2 // palye mahAtimahati kumbha zodhayati prakSipati na kiJcit / yaH saMyato'pramatto bahu nirz2agAti banAti na kiJcit // 3 // For Persone el Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 537 // bhaGgA draSTavyAH , tadyathA- kasyacid bandhahetUnAM prakarSAt , pUrvopacitakarmakSapaNahetUnAmapakarSAccopacayaprakarSaH, kasyacittu candhahetUnAM kSapaNa| hetUnAM ca sAmyAdupacayA-'pacayasAmyam, kasyacit punarbandhahetUnAmapakarSAt kSapaNahetUnAM ca prkrssaadpcymkrssH| tadiha tRtIyabhane R yadA'sau mithyAdRSTirapi vartate tadA granthidezaM prApnoti / ityuktaH palyadRSTAtaH / / 1205 // 1206 // kathaM punaranAbhogata evaitAvataH karmaNo'pacayaH 1, ityAzaGkaya dvitIyaM girisaridupaladRSTAntamAha 'girinai-battaNipattharaghaDaNovammeNa paDhamakaraNeNaM / jA gaMThI kammaThitikkhavaNamaNAbhogao tss||1207|| girinadIpASANAnAM, tathA, vartanI mArgastatpatitapASANAnAM ca laghUpalazakalAnAM yA ghaTanA parasparAdigharSaNA tadaupamyena granthi yAvat karmasthitikSapaNamanAbhogata eva tasya jIvasya prathamena yathApravRttakaraNena bhavati / ayamabhiprAyaH- yathA girinadIpASANAH mArgapatitapASANAzcAnAbhogato'pi- 'vayamIzA bhavAmaH' ityadhyavasAyamantareNApi, parasparato lokacaraNAdinA vA ghRSyamANA ghazcanagholanAnyAyena kenApi vRtta-vyasa-caturastra-isva-dIrghAdyanekAkArA bhavanti; evamihApi kathamapyevamevA'nAbhogato yathApravRttakaraNena jIvAH karma kSapayitvA granthidezamApnuvanti // 1207 // pipIlikodAharaNamadhikRtyAha khitisAbhAviyagamaNaM thANUsaraNaM tao samuppayaNaM / ThANaM thANusire vA orahaNaM vA muiMgANaM // 1208 // khiigamaNaM piva paDhama thANUsaraNaM va karaNamapuvvaM / uppayaNaM piva tatto jIvANaM karaNamaniyahi // 1209 // thANu vva gaThidese gaMThiyasattassa tatthavatthANaM / oyaraNaM piva tatto puNo vi kammaThiivivuDDhI // 1210 // 'muiMgANaM ti' kITikAnAmatra pazcArthAH kila vivakSitAH; tadyathA- kSitau tAvat svAbhAvikamaviziSTamitazcetazca gamanaM paryaTanam / girinadI-vartanIpASANaghaTanaupamyena prathamakaraNena / yAvad granthi karmasthitikSapaNamanAbhogatastasya / / 1207 // 2 kSitisvAbhAvikagamanaM sthANUtsaraNaM tataH samutpatanam / sthAnaM sthANuzirasi vA'varodaNaM vA kITikAnAm // 1208 // kSitigamanamiva prathama sthANUtsaraNamiva karaNamapUrvam / utpatanamiva tato jIvAnAM karaNamanivarti // 1209 // sthANAviva prandhideze pranthikasatvasya tatrAvasthAnam / avasarpaNamiva tataH punarapi karmasthitivivRddhiH // 1210 // MONDIA PAPIDIO // 537 // For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadvaciH / // 538 // tathA, kvApi sthANau kIlake utsaraNamArohaNam , saMjAtapakSANAM ca tAsAM tataH sthANoH samutpatanam / kAsAMcit tu 'ThANaM thANusire va tti' sthANubudhne'vasthAnaM vetyarthaH, kAsAMcit tu sthANuzirasaH sthANubudhnAdavarohaNaM vA vyAvartanamiti / tatra kITikAnAM kSitigamanasadRzaM svAbhAvikaM sadA pravRttaM prathamaM yathApravRttakaraNam / sthANvArohaNasadRzaM tvamAptapUrvatvAdapUrvakaraNam / tataH kIlakAdutpatanamiva jIvAnAmanivartikaraNam , anivartikaraNavalena mithyAtvAdutplutya samyagdRSTiguNasthAnakagamanAt / tathA, sthANAviva sthANuvat sthANubudhna ityarthaH, yathA sthANubudhne kITikAnAmavasthAna tathA granthinA saha vartata iti granthikaH sa cAsau sattvazca granthikasattvaH- abhinnagranthijIvaH, tasya tatra granthideze granthisaMnidhAne'vasthAnam / yathA ca kITikAnAM tataH sthANubunAdavasapeNaM vyAvartanaM tathA jIvasya punarapi karmasthitivivardhanamiti // 1208 // 1209 // 1210 // puruSadRSTAntamAzrityAha jaha vA tinni maNUsA jaMtaDavipahaM sahAvagamaNeNaM / velAikkamabhIyA turaMti pattA ya do corA // 1212 // daTuM maggataDatthe te ego maggao paDiniyatto / bitio gahio taio samaikaMtuM puraM patto // 1212 // aDavI bhavo maNUsA jIvA kammaTeThiI paho dIho / gaThI ya bhayaTThANaM rAga-dosA ya do corA // 1213 // bhaggo ThiiparivuDDhI gahio puNa gaMThio gao tio|smmttpurN evaM joejjA tiNNi karaNANi // 1214 // yathA vAtra kecit trayaH puMmAso'TavImadhyena kiJcit puraM gantuM prapannAH svabhAvagatyA sudIrgha panthAna yAnti / tato velAtikramabhItA yAvat tvarante tAvad bhayasthAne kasmiMzcid dvau taskarI praaptau| to cotkhAtanizitakarAlakaravAlavyagrAgrahastau mArgasyobhayataTasthAvatIca bhISaNau dRSTvA, ekaH puruSo vijRmbhitamanaHkSobho mArgataH pratIpaM pazcAnmukho vyAvRttaH, dvitIyastu tAbhyAM gRhItaH tRtIyastu , yathA vA prayo manuSyA yAmyaTavIparya svabhAvagamanena / velAtikamabhItAstvarante prAptI ca dvau caurau // 12 // raSTvA mArgataTasthau tAyako mAgataH pratinivRttaH / dvitIyo gRhItastRtIyaH samatikramya puraM prAptaH // 1212 // aTavI bhavo manuSyA jIvAH karmasthitiH payo dIrghaH / pranthizca bhayasthAnaM rAga-doSI ca dvau caurI // 1213 // bhagnaH sthitiparivarSI gRhItaH punargranthiko gtstRtiiyH| samyaktvapuramevaM yojayet trINi karaNAni // 1214 // 2 ka. ga. dviti p'| 3 ka. ga, 'karavAlakarAlavya' / SharoneORAR || // 538 // For Pres s e Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 52 // tau tiraskRtya samatikramya ceSTapuraM prAptaH / evaM prastute'pi sarvamidaM yojyate. tathAhi- aTavI tAvad bhavo draSTavyaH / manuSyatrayarUpAstu vyAvRttAbhinnagranthika-granthidezasthita-bhinnagranthikabhedAt trividhA jIvAH / dIrghaH panthA drAdhIyasI karmasthitiH, tadatikramaNaM dIrghakarmasthitikSapaNam / bhayasthAnaM granthidezaH / caurau tu rAga-dveSau / bhagnaH pratIpagAmI granthidezametya punarapyazubhapariNAmaH karmasthitivadhakaH / taskaradvayagRhItastUditaprabalarAga-dveSo granthikasattvaH / iSTapuraprAptastu samyagdarzanAdiSu prAptaH / atha karaNatrayaM yojyate-puruSatrayasya svAbhAvikagamanaM grandhidezamApakaM yathApravRttikaraNam , zIghragamanena taskarAtikramaNamapUrvakaraNam , iSTasamyaktvAdipuramApakamanivartikaraNamiti // 1211 // 1212 // 1213 // 1214 // Aha- nanu granthibhedaM kRtvA samyaktvAdirUpaM nirvANapathaM jIvAH kiM paropadezAllabhante, svayameva vA, na labhante vobhayathApi, ityAzaGkaya pathadRSTAntamAha uvaesao sayaM vA labhai pahaM koi na labhae koi / gaMThiTThANaM patto sammattapahaM tahA bhavvo // 1215 // ___yatheha kazcit pathi paribhraSTo'TavyAmitazcetazca paribhraman kathamapi svayameva labhate panthAnam , kazcit tu paropadezAt taM mA. pnoti. ko'pi punarna labhate / evaM sarvathA pranaSTasatpatho jIvaH saMsArATavyAM paryaTana ko'pi bhavyo granthisthAna prAptaH khayameva samyaktvA| disatpathaM labhate, ko'pi paropadezAt , kazcittu dUrabhavyaH, abhavyo vA na labhate-granthidezaprApto'pi hyasau vyAvartata iti bhAvaH // 1215 // atha jvaragRhItadRSTAntamAha bhesajjeNa sayaM vA nassai jarao na nassae koi / bhavvassa gaMThidese micchattamahAjaro cevaM // 1216 // yathA jvaragRhItasya kasyApi kathamapi jvaraH khayamevApati, kasyacittu bheSajopayogAt , aparasya tu nApagacchati / evaM midhyAtvamahAjvaro'pi kasyApi granthibhedAdikrameNa svayamevApagacchati, kasyacittu guruvacanabheSajopayogAt , anyasya tu nApaiti / tadevametAstisro'pi gatayo bhavyasya bhavanti, abhavyasya tvekaiva tRtIyA gatiriti // 1216 // Bes // 539 // upadezataH svayaM vA labhate pathaM kazcid na labhate kazcit / pranthisthAna prAptaH samyaktvapathaM tathA bhavyaH // 1215 // 2 bhaiSajyena svayaM vA nazyati jvarako na nazyati kazcit / bhanyasya pranthideze mithyAtvamahAjvarazcaivam // 12 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only B ww.jaineltrary.org Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha kodravodAharaNamAhavizeSA0 nAsai sayaM va parikkamao va jaha koddavANa mayabhAvo / nAsai taha micchamao sayaM va parikammaNAe vaa||1217|| bRhadvattiH / yathA keSAMcit kodravANAM madanabhAvaH svayamevApati, keSAMcittu gomayAdiparikarmataH, keSAMcit punavApaiti tad mithyaatv||540|| madanabhAvo'pi kazcit svayamevApati, kazcittu gurUpadezaparikarmaNayA, kazcit puna paiti // 1217 // kena punaH kAraNena madanakodravasthAnIyaM mithyAtvaM zodhayati , ityAha apuvveNa tipuMja micchattaM kuNai kodavovamayA / aniyaTTIkaraNeNa u so sammaiMsaNaM lahai // 1218 // ___ iha yathA kasyacid gomayAdiprayogeNa zodhayatasvidhA kodravA bhavanti tadyathA-zuddhAH, ardhavizuddhAH, avizuddhAzceti; tathA'pUrvakaraNena mithyAtvaM zodhayitvA jIvAH zuddhAdibhedena tribhiH pujairvyavasthApayanti / tatra samyaktvAvArakakarmarasaM kSapayitvA vizodhitA ye mithyAtvapudgalAsteSAM puJjaH samyaga jinavacanarucaranAvArakatvAdupacArataH samyaktvamucyate / ardhazuddhapudgalapuJjastu samyamithyAtvam / avizuddhapudgalapuJjaHpunarmithyAtvamiti / tadevaM puJjatraye satyapyanivartikaraNavizeSAt samyaktvapuJjameva gacchati jIvaH, netarau dvau / yadApi pratipatitasamyaktvaH punarapi samyaktvaM labhate, tadA'pyapUrvakaraNena puJjatrayaM kRtvAnivartikaraNena tallAbhAdeSa ev| | kramo drssttvyH| nanu tadApUrvakaraNasya pUrvalabdhasyaiva lAbhAt kathamapUrvatA ? iti cet / satyam , kintu 'apUrvamivApUrva stokavArameva lAbhAt' 10 iti vRddhAH, saiddhAntikamataM ca sarvamapyetat , kArmagranthikamatena tu- 'mithyAtvasyAntarakaraNaM karoti, tatmaviSTazcApazamikaM samyaktvaM labhate, tena ca mithyAtvasya puJjatrayaM karoti, tataH kSAyopazamikapuJjodayAt kSAyopazamikasamyaktvaM labhate' ityalaM vistrenneti||1218|| Aha- nanvitthaM tAvat sarvatra bhavyasyaiva samyaktvalAbha uktaH, abhavyasya tu kA vArtA ?, ityAha'titthaMkarAipUyaM daLUNaNNeNa vA vi kajjeNa / suyasAmAiyalAho hojja abhavvassa gaThimmi // 1219 // nazyati svayaM vA parikarmato vA yathA kodavANAM madanabhAvaH / nazyati tathA mithyAtvamadanaH svayaM vA parikarmaNayA vA / / 1210 // 540 // 2 apUrveNa tripura mithyAtvaM karoti konavopamayA / anivartikaraNena tu sa samyagdarzanaM labhate // 1218 // 2 tIrthakarAdipUjA tvA'myena vA'pi kAryeNa / zrutasAmAyikalAbho bhavebhavyastha mandhI / / 1219 // For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA 0 // 541 // Jain Educationa Internation arhadAdivibhUtimatizayavatIM dRSTvA 'dharmAdevaMbhUtaH satkAraH, devatvarAjyAdayo vA prApyante' ityevamutpannabuddherabhavyasyApi granthisthAnaM prAptasya ' tadvibhUtinimittam' iti zeSaH devatva- narendratva- saubhAgya-rUpa- balAdilakSaNenA'nyena vA prayojanena sarvathA nirvAzraddhAnarahitasyAsbhavyasyApi kaSTAnuSThAnaM kiJcidaGgIkurvato'jJAnarUpasya zrutasAmAyikamAtrasya lAbho bhavet, tasyA'pyekAdazAGgapAThAnujJAnAt / samyaktvAdilAbhastu tasya na bhavatyeva, abhavyatvahAniprasaGgAditi // 1219 // atha yaduktam- 'abbeNa tipuMjaM micchattaM kuNaI' ityAdi / tadvivaraNamAha haNAdaranivvAliyA nivvaliyA ya jaha kodavA tivihaa| taha micchattaM tivihaM pariNAmavaseNa so kuNai // 1220 // yathA parikarmyamANAH kodravAstrividhA bhavanti, tadyathA - madanA:- azuddhA evetyarthaH, tathA, 'daranivvaliya tti ' ISanirvalitAH zuddhAzuddhasvarUpA ityarthaH, 'nivvaliyA yatti' nirvalitAya zuddhA evetyarthaH, tathA'pUrvakaraNalakSaNapariNAmavazena zuddhAzuddhamizrabhedAd mithyAtvaM jIvastrividhaM karotIti / / 1220 // atha jala-vastradRSTAntau yugapadAha jaiha veha kiMci maliNaM darasuddhaM suddhamaMbu vatthaM ca / evaM pariNAmavasA karei so daMsaNaM tivihaM // 1221 // yathA vA kizcidambu jalaM, vastraM ca malinaM kaluSaM bhavati- zodhyamAnamapi na zudhyati, kiJcittu darazuddhamISad vizuddhaM bhavati, aparaM tu zuddhaM bhavati / evamapUrvakaraNalakSaNapariNAmavazAd darzanamohanIyaM karma jIvo mithyAtva-mizra samyaktvabhedAt tridhA karotIti / 1221 // nanUkta itthaM samyaktvalAbhaH, atha dezaviratyAdilAbhaH katham 1, ityAha sammattammi u laddhe paliyapuhatteNa sArvao hojjA / caraNo-vasama-khayANaM sAgara saMkhatarA hoMti // 1222 // yAvatyAM karmasthitau samyaktvaM labdhaM tanmadhyAt parayopamapRthaktvalakSaNasthitikhaNDe kSapite zrAvako dezavirato bhavet / tato'pi saMkhyAteSu sAgaropameSu kSapiteSu cAritramavApnoti / tato'pi saMkhyAteSu sAgaropameSu kSapiteSUpazamazreNIM pratipadyate, tato'pi saMkhyAteSu 1 gAthA 1218 / 2 madanA daranirvalitA nirvalitA yathA kodravAstrividhAH / tathA midhyAtvaM trividhaM pariNAmavazena sa karoti // 1220 // 3 yathA veha kiJcid malinaM darazuddhamambu vanaM ca / evaM pariNAmavazAt karoti sa darzanaM trividham // 122 // 4 samyaktve tu labdhe palyapRthaktvena dhAvako bhavet / caraNopazama-kSayANAM sAgarAH saMkhyA antaraM bhavanti / 1222 // 5 ka. ga. 'bago ho' / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 541 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 RSS bRhadvattiH / // 542 // SIODIC S sAgaropameSu kSapiteSu kSapaka zreNirbhavatIti // 1222 // kiyatsu bhaveSvevaM dezaviratyAdilAbho bhavati', ityAha evaM aparivaDie sammatte deva-maNuyajammesu / aNNayaraseDhivajaM egabhaveNaM va savvAiM // 1223 // evamapratipatitasamyaktvasya deva-manuSyajanmasu saMsaraNaM kurvato'nyonyamanuSyabhave dezaviratyAdilAbho bhavati / yadivA, tIbrazubhapariNAmavazAt kSapitabahukarmasthiterekasminnapi bhave'nyatarazreNivarjANyetAni sarvANyapi bhavanti / zreNiyaM tvekasmin bhave saiddhAntikAbhiprAyeNa na bhavatyeva, kintvekaivopazamazreNiH, kSapakazreNirvA bhavatIti / / tadevamabhihitaM kramadvAram // 1223 // atha tadAvaraNadvAraM cetasi nidhAya vakSyamANagAthAsaMbandhanArthamAha ahuNA jassodayao na labhai daMsaNAisAmaiyaM / laI va puNo bhassai tadihAvaraNaM kasAyAI // 1224 // sugamA, navaraM tadiha kaSAyAdikamAvaraNamucyate / tatrAnantAnubandhikaSAyacatuSTayaM mithyAtvaM ca samyaktvasyA''varaNam , zrutasya zrutajJAnAvaraNam , cAritrasya cAritramohanIyamiti, tadevAha- 'paDhamilluMANetyAdi / 1224 // athavA pAtanAntaramAha ahavA khayAio kevalAiM jaM jesiM te kai kasAyA / ko vA kassAvaraNaM ko va khayAikkamo kss?||1225|| athavA, yat kevalAdikaM, AdizabdAd darzana-cAritrAdiparigrahaH, yeSAM kaSAyANAM kSayAdito bhavati, AdizabdAt kSayopazamAdiparigrahaH / te kati kaSAyAH?, ko vA kasya sAmAyikasyA''varaNam ? , ko vA kSayAdikramaH kasya ? // ityekviNshtigaathaarthH|| 1225 // atha krameNottaramAhapaMDhamilluANa udae niyamA saMjoyaNAkasAyANaM / sammaIsaNalaMbhaM bhavasiddhIyA vina lahaMti // 1226 // 1 evamapratipatite samyaktve deva-manujajanmasu / anyatarazreNivarjamekabhavena vA sarvANi // 1223 // 2 ka. ga. 'sNcr'| 3 adhunA yasyodayato na labhate darzanAdisAmAyikam / labdhaM vA punabhraMzyati tadihAvaraNaM kaSAyAdiH // 1224 // 4 athavA kSayAditaH kevalAdi yad yeSAM te kati kaSAyAH / ko vA kasyAvaraNaM ko vA kSayAdikramaH kasya ? // 1225 // 5 ka. ga. 'napa' / 6 prathamAnAmupaye niyamAt saMyojanAkASAyaNAm / samyagdarzanalAbhaM bhavasiddhikA api na labhante // 1226 // // 542 / / Jan Education Internationa For Personal and Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 543 // CHAR prathamillukAnAM saMyojanAkaSAyANAmudaye niyamAt samyagdarzanalAbhaM bhavasiddhikA api na labhante, kimutA'bhavyAH 1 / ityakSarayojanA | bhAvArthastvayam- prathamA evaM dezIvacanataH prathamillukAsteSAM prathamillukAnAmanantAnubandhikrodha-mAna-mAyA-lobhAnAmi- tyarthaH / prAthamyaM caiSAM samyaktvAkhyaprathamaguNavighAtitvAt , kSapaNakramAd veti / udaye vipAkAnubhave sati / niyamAd niyamena, asya vyavahitaH saMbandhaH, sa ca darzita eva / kiMviziSTAnAM prathamillukAnAm ?, ityAha- karmaNA, tatphalabhUtasaMsAreNa vA saha saMyojayantIti saMyojanAste ca te kaSAyAzceti saMyojanakaSAyAH, dIrghatvaM prAkRtatvAt / athavA, saMyojanAhetavaH kaSAyAH saMyojanAkaSAyAsteSAmudaye niyamAt samyagaviparItaM darzanaM samyagdarzanaM samyaktvaM tasya lAbhastam / bhave siddhiryeSAM te bhavasiddhikAH / nanu sarveSAmapi siddhirbhava eva kasmiMzcid bhavet , iti kimanena vyavacchidyate / satyam , kintviha vyAkhyAnAt tadbhava evaM bhavo gRhyate, tadbhavasiddhikA ityarthaH, te'pi na labhante, kimutA'bhavyAH // iti niyuktigAthArthaH // 1226 / / bhASyam khavaNaM paDucca paDhamA paDhamaguNavighAiNo tti vA jamhA / saMjoyaNAkasAyA bhavAdisaMjoyaNAu tti||1227|| gatAthaiva // 1227 // kaSAyazabdArthamAha kaimma kasaM bhavo vA kasamAo siM jao kasAyA to| kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAya tti||1228|| Ao va uvAdANaM teNa kasAyA jao ksssaayaa| cattAri bahuvayaNao evaM biiyAdao vi mayA // 1229 // karSanti parasparaM hiMsanti prANino'sminniti karSa karma, bhavo vA; athavA, kRSyante zArIra-mAnasaduHkhalaughRSyante prANino'sminniti karSa kamaiMva, bhava eva vA; yato yasmAt kaSaM karma, kaSo vA bhava Ayo lAbho yeSAM tataste kaSAyAH / athavA, kaSamAyayanti yataH, ataH kaSAyAH- karSa gamayantItyarthaH / athavA, Aya upAdAnaM heturityanarthAntaram , yasmAt kapasyA''yA hetavastena 1 ka. ga. 'va gR' / 2 kSapaNaM pratItya prathamAH prathamaguNavighAtina iti vA yasmAt / saMyojanAkaSAyA bhavAdisaMyojanAditi // 1227 // 3 karma kaSaM bhavo vA kaSamAya eSAM yato kaSAyAstataH / kapamAyayanti vA yato gamayanti kaSaM kaSAyA iti // 1228 // Ayo vopAdAnaM tena kaSAyA yataH kaSasyAyAH / catvAro bahuvacanata evaM dvitIyAdayo'pi matAH // 1229 / / PRAKASH // 543 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedIDEOS PCOSHI ed kssaayaaH| te ca bahuvacananirdezAccatvAraH krodhAdayo gamyante / evaM dezaviratyAdyuttarottaraguNaghAtitvAd dvitIya-tRtIya-caturthatvena, vizeSA0 kapAyazabdAdivAcyatvena ca dvitIyAdayo'pi matAH saMmatA iti // 1228 // 1229 // bRhdvRttiH| // 544 // 'bhavasiddhIyA vi' ityetad vyAkhyAnayatibhavasiddhiyA vi bhaNie niyamA na lahaMti tayamabhavyA vi / avisaddeNa va gahiyA prittsNsaariyaaiiyaa||1230|| 'bhavasiddhikAH' ityukte'pizabdAt 'abhavyAstu naiva labhante' ityavagamyata eva / athavA, apizabdAt 'parIttasaMsArAda-EN yo'pi na labhante' iti gamyate // iti gAthAcatuSTayArthaH / / uktAH samyaktvasyA''varaNabhUtAH kaSAyAH / / 1230 // ___ atha dezaviratyAvaraNabhUtAMstAnAha___ bIyakasAyANudae appaccakkhANanAmadheyANaM / sammaIsaNalaMbhaM virayAviraI na u lahati // 1231 // sarvapratyAkhyAnaM dezapratyAkhyAnaM ca yeSAmudaye na labhyate, te pratyAkhyAnAH; akArasya sarvapratiSedhavacanatvAt , apratyAkhyAnA nAmadheyaM yeSAM te'pratyAkhyAnanAmadheyAsteSAmapratyAkhyAnanAmadheyAnAm / dvitIyasya dezaviratiguNasyA''vArakatvAd dvitIyAH, te ca te kapAyAzca dvitIyakaSAyAsteSAM dvitIyakaSAyANAmudaye 'bhavyAH samyagdarzanalAbhaM labhante' iti vAkyazeSaH / ayaM ca vAkyazeSo 'virayAviraI na u lahati' ityatra tuzabdopAdAnAllabhyate, eSAmudaye bhavyAH samyagdarzanalAbhaM labhante, viratAviratiM dezaviratiM punarna labhanta iti vAkyasaMgateriti / virataM cA'viratizca yasyAM nivRttau sA viratAviratistAm // iti niyuktigAthArthaH // 1231 // bhASyam savvaM deso va jao paccakkhANaM na jesimudaeNaM / te appacakkhANA savvanisehe mao'kAro // 1232 // sammaiMsaNalaMbha labhaMti bhaviya tti vakkaseso'yaM / virayAviraivisesaNatusahasaMlakkhio'yaM ca // 1233 // 1 gAthA 1226 / 2 bhavasiddhikA api bhaNite niyamAd na labhante tadabhavyA bhapi / apizabdena vA gRhItAH parIttasaMsArAdikAH // 1230 / / dvitIyakaSAyANAmudaye'pratyAkhyAnanAmadheyAnAm / samyagdarzanalAbhaM viratAviratiM na tu labhante // 12 // // 544 // 5 sarva dezo vA yataH pratyAkhyAnaM na yeSAmudayena / te'pratyAkhyAnAH sarvaniSedhe mato'kAraH // 12 // 2 // samyagdarzanalAbha labhante bhavyA iti vAkyazeSo'yam / viratAvirativizeSaNatuzabdasaMlakSito'yaM ca // 1233 // Jan Edu n temat For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhadvAttiH kumAra 80 gatArthe eva / / 1232 // 1233 // vizeSA0 atha tRtIyasya sarvaviratiguNasyA''vArakAMstRtIyakaSAyAnAha teiyakasAyANudae paccakkhANAvaraNanAmadhejANaM / dese-kadesaviraiM carittalaMbhaM na u lahaMti // 1234 // // 545 // sarvaviratilakSaNatRtIyaguNaghAtitvAt , kSapaNakramAd vA tRtIyAzca te kaSAyAzca tRtIyakaSAyAH krodhAdayazcatvArasteSAmudaye / kathaMbhUtAnAm ?, AkRNvantItyAvaraNAH, pratyAkhyAnaM sarvaviratilakSaNaM, tasyA''varaNAH pratyAkhyAnAvaraNAH, etadeva nAmadheyaM yeSAM te pratyAkhyAnAvaraNanAmadheyAH, teSAm / Aha-nanu 'apratyAkhyAnanAmadheyAnAmudaye sarvathA pratyAkhyAnaM nAsti' ityuktam , natrA pratiSi ddhatvAt / ihA'pi cAvaraNazabdena pratyAkhyAnasya sarvasyApi niSedho gamyate, iti ka eSAM prativizeSaH ? iti / atrocyate-tatra naJ saniSedha uktaH, iha tvAGo maryAde-SadarthatvAt , A- sarvaviratipratyAkhyAnamaryAdayA, athavA, ISat- sAvadyayogAnumatimAtraviratirUpaM pratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNA iti vyutpatteH sarvaviratirUpapratyAkhyAnaniSedhArtha evAyaM vartate, na dezaviratipratyAkhyAnaniSedha AvaraNazabdaH, tathA cAha- dezazcaikadezazca dezai-kadezau tatra dezaH sthUlaprANAtipAtAdiH, ekadezastu tasyaiva dRzyavanaspatikAyAdyatipAtaH, tayordezai-kadezayorviratinivRttistAM 'labhante' iti vAkyazeSaH / atrApyeSa vAkyazeSaH 'carittalaMbhaM na u lahaMti' ityatra tuzabdopAdAnAdeva labhyate / carantyaninditamaneneti cAritram , aSTavidhakarmacayariktIkaraNAd vA cAritram, sarvaviratikriyetyarthaH, tasya lAbhastam , epAmudaye na labhante, dezai-kadezaviratiM punarlabhante // iti niyuktigAthArthaH // 1234 / / bhASyam savvaM paccakkhANaM vareMti te jaM na desameeNaM / paJcakkhANAvaraNA AmajjAdI-sadatthesu // 1235 // yad yasmAt sarvaviratirUpaM sarvaM pratyAkhyAnamAvRNvanti te tRtIyakaSAyAH, na dezapratyAkhyAnam , etena kAraNena pratyAkhyAnABR varaNA amI ucyante, 'na tu pratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNA iti vyutpatteH sarvamapi pratyAkhyAnameSAmudaye na bhavati' iti gamyate / ayaM tu vizeSaH kutaH, yat sarvaviratipratyAkhyAnamAvRNvaNtyamI, na dezapratyAkhyAnam ?, ityAzaGkayAha- 'A majjAdI-sada 10 // 545 // 1 gha.cha. 'tIyAnA' / 2 tRtIyakapAyANAmudaye pratyAkhyAnAvaraNanAmadheyAnAm / dezai-kadezaviratiM cAritralAbhaM na tu labhante // 1234 // 3 sarva pratyAkhyAnamAvRNvanti te yad na dezametena / pratyAkhyAnAvaraNA A maryAde-padarthayoH // 1235 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only Palww.jaineltrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyesu tti' AG iha maryAdAyAm , ISadarthe vA A- sarvaviratipratyAkhyAnamaryAdayA pratyAkhyAnamAvRNvanti, athavA A- Ipat sAvadyavizeSA yogAnumatimAtraviratirUpaM pratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNA ityarthaH / dezavirato hyanantaM sAvadyayogaM pratyAkhyAya yadekAdazI pratimA pratipannaH sAvadyayogasya parimitamanumatimAtraM na pratyAcaSTe, tadetatkaSAyAvaraNasAmarthyAt , ityanayA vivkssyesstprtyaakhyaa||546|| | nAvaraNA ete'bhidhIyanta iti / / 1235 // Aha-nanu pratyAkhyAnasyAvaraNaM sataH, asato vA ?, ityAzaGkaya pAha nAsaMtassAvaraNaM na sato'bhavvAiviramaNapasaMgA / paccakkhANAvaraNA tamhA tassaMbhavAvaraNA // 1236 // ekAntenA'satastAvadAvaraNaM na saMbhavati, kharaviSANasyApi tatpasaGgAt / nApi sataH, abhavyAnAmapi pratyAkhyAnasattvena viratimattvaprasaGgAt / tarhi kimete kapAyA AvRNvanti ?, ityAha- tasmAt tatsaMbhavasya pratyAkhyAnasaMbhavasya pratyAkhyAnapariNaterAvaraNA: pratyAkhyAnAvaraNA ucyante, pariNatizabdalopAditi // 1236 // etadeva vyaktIkurvan sadRSTAntamAha udae viraipariNaI na hoi jesiM khayAio hoi / paccakkhANAvaraNA ta iha jahA kevalAvaraNaM // 1237 // yeSAmudaye viratipariNatirAtmano na bhavati, yatkSaya-kSayopazamAdibhyastvasau bhavati, ta iha pratyAkhyAnAvaraNA ucyante, kevala| jJAnAvaraNavaditi / idamuktaM bhavati- kevalAvaraNena kevalajJAnaM na sadA''triyate, abhavyAnAmapi kevalitvaprasaGgAt / astyabhavyAnAM kevalam , | kintvAtamiti cet / tadayuktam , mallakasaMpuTAtapradIpena tanmadhyasyeva svAtmanastena prakAzanaprasaGgAt / nA'pyasat kevalajJAnaM kevalajJAnenA''viyate, kharaviSANasyA'pyAvaraNaprasaGgAt / tasmAt sadasadrUpaM kevalajJAnaM tadAvaraNenA''triyate / taddhi jIvadravyarUpatayA sadA''triyate, AvirbhUtatatpariNatyA tvasadA''triyate, sadasadrUpayozca kathazcidekatvameva / tataH sadasadrUpasya kevalajJAnasya yathA svarUpeNa pariNatisaMbhavastadAvaraNenA''viyate- AvaraNasAmarthyAt kevalajJAnapariNatyA pariNantuM jIvo na labhata ityarthaH; evaM pratyAkhyAnAvaraNakaSAyairapi viratipariNatisaMbhava Atriyate-viratipariNAmena pariNantuM jIvo na prAmotItyarthaH / atra bahu vaktavyam , tattu nocyate, andhavistarabhayAt / / iti gAthAtrayArthaH // 1237 // KARNka.ga, 'trruu| 2 ka.ga. 'zadhAha' / nA'sata AvaraNaM na sato'bhavyAdiviramaNaprasaGgAt / pratyAkhyAnAvaraNAstasmAt tatsaMbhavAvaraNAH / / 1236 // 1 udaye viratipariNatinaM bhavati yeSAM kSayAdito bhavati / pratyAkhyAnAvaraNAsta iha yathA kevalAvaraNam // 1237 // F 11546 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only aww.jaineltrary.org Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 547 // Jain Educationa Internationa athoktamevArthaM saMgRhya vibhaNiSuH tathA caturthakaSAyANAM yathAkhyAtacAritrAdivighAtitvaM ca didarzayiSurAha-- mUlaguNANaM laMbhaM na lahaI mUlaguNaghAiNo udae / saMjalaNANaM udae na lahai caraNaM ahakkhAyaM // 1238 // iha samyaktvaM, vratA'NuvratAni ca mUlabhUtA guNA mUlaguNAH, uttaraguNAnAmAdhArabhUtatvAt teSAM mUlaguNAnAM lAbhaM na labhate / kadA ?, ityAha-yathoktAn mUlaguNAn hantuM zIlaM yeSAM te mUlaguNaghAtinasteSAM mUlaguNaghAtinAmanantAnubandhya-matyAkhyAna- pratyAkhyAnAvaraNAnAM dvAdazAnAM kaSAyANAmudaye / etacca 'paiDhamilluANa udae' ityAdinA sarva bhAvitameva / tathA, ISajjvalanAt saMjvalanAH, sapadi jvalanAd vA saMjvalanAH, parISahAdisaMpAte cAritriNamapi jvalayantIti vA saMjvalanAH krodhAdaya eva catvAraH kaSAyA:, teSAmudaye na labhate, labdhaM vA tyajati caraNaM cAritram / kiM sarvamapi 1, na, ityAha- yathaiva tIrthakara gaNadharairAkhyAtaM yathAkhyAtamakaSAyamityarthaH, sakaSAyaM tu labhate / na ca yathAkhyAtacAritramAtramevopaghnanti saMjvalanAH, kintu zeSacAritrANAmapi dezopaghAtino bhavanti, tadudaye zeSacAritrAticAra siddheH / iti niyuktigAthArthaH || 1238 // ke punaste mUlaguNAH, yadvighAtino dvAdaza kaSAyAH 1, ityAha sammattasameyAI mahavvayA-NuvvayAI mUlaguNA / mUlaM sesAhAro bArasa tagghAiNo ee // 1239 // gatArthA, navaraM zeSANAmuttaraguNAnAmAdhAratvAt samyaktva- mahAvratAdIni mUlamucyate, tadvighAtina ete dvAdaza kaSAyA iti // / 1239 // atrArthApazyA''kSiptamanavagacchannAha paraH "nisibhattaviramaNaM pi hunaNu mUlaguNo kahaM na gahiyaM taM ? / vayadhAriNo cciya tayaM mUlaguNo sesayassiya // 1240 // AhAraviramaNAo to va tava eva vA jao'NasaNaM / ahava mahavvayasaMrakkhattaNAo samiiuvva // 1241 // 1 mUlaguNAnAM lAbhaM na labhate mUlaguNaghAtina udaye / saMjvalanAnAmudaye na labhate caraNamathAkhyAtam // 1238 // 2 gha. cha. ktvaM mahAvratAni / 3 gAthA 1226 / 4 samyaktvasametAni mahAvratA 'NuvratAni mUlaguNAH / mUlaM zeSAdhAro dvAdaza tadvAtina ete || 1239 // 5 nizibhaktaviramaNamapi hi nanu mUlaguNaH kathaM na gRhItaM tat ? / vratadhAriNa eva tad mUlaguNaH zeSasyetaraH // 1240 // AhAraviramaNAt tapa iva tapa eva vA yato'nazanam / athavA mahAvratasaMrakSatvAt samitaya iva // 1241 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 547 // www.jainellibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. HI48 nanu rAtrIbhojanaviramaNamapi mUlaguNaH, tadiha kimiti mUlaguNatvena nopAttam / atrottaramAha-vratadhAriNaH saMyatasyaiva tad / rAtrIbhojanaviramaNaM mUlaguNaH, zeSasya tu gRhiNo dezaviratasyottaraguNa ityarthaH / kutaH ?, AhAraviramaNarUpatvAt , tapovat / athavA, tapa bRhadvRttiH / eva vA tad nizibhojanaviramaNamiti pratijJA, yato'nazanam- azanatyAgarUpatvAditi hetuH, caturthAdivat , ityanukto'pi dRSTAntaH svayaM dRzyaH, tapazcottaraguNa eveti bhAvaH / itazcedamuttaraguNaH / kutaH, mahAvratasaMrakSaNAtmakatvAt , samityAdivaditi // 1240 // 1241 // atrAha- yadyevam , uktayuktevratadhAriNo'pi tad mUlaguNo na prApnoti, ityAha taha vi tayaM mUlaguNo bhaNNai mUlaguNapAlayaM jamhA / mUlaguNagaNammi ya taM gahiyaM uttaraguNa vva // 1242 // tathApi vatinastanmUlaguNo bhaNyate, samastavratAnupAlanAt , samastavratasaMrakSaNenA'tyantopakAritvAt , prANAtipAtaviramaNavat , mUlaguNagrahaNAcca sAkSAdanupAttamapi tad gRhItameva draSTavyam , uttaraguNavaditi // 1242 // kasmAd mUlagrahaNe tad gRhyate ?, ityAha jemhA mUlaguNa cciya na hoti tavirahiyassa pddipunnaa| to mUlaguNaggahaNe taggahaNamihatthao neyaM // 1243 // yasmAt tadvirahitasya rAtrIbhojanaviramaNavirahitasya mahAvratAdayo mUlaguNA eva paripUrNA na bhavanti, ato mUlaguNagrahaNe tadgrahaNamihArthato vijJeyam / tathAhi- rAtrI bhojane vidheye rAtrau bhikSArthamacakSurviSaye paryaTanAd vahnipradIpanAdibhiH sparzanAta , puraHkameMpazcAtkarmAdyaneSaNAdoSaduSTAhAragrahaNAdezca prANAtipAtavratavighAtaH / andhakAravalena ca patitahiraNyAdiviNagrahaNAdeH, yoSitparibhogasaMbhavAca zeSavratavilopaH / ityevaM rAtribhojanaviramaNamantareNa na saMbhavantyeva prANAtipAtaviratyAdimUlaguNAH / ata eva tadhaNe'tyantopakAritvAd gRhItamevArthatastaditi // 1243 / / atra prerakaH prAhajaii mUlaguNo mUlavvayauvagAritti taM tavAIyA / to sabve mUlaguNA jaiva na to, taMpimA hojjA // 1244 // / tathApi tad mUlaguNo bhaNyate mUlaguNapAlakaM yasmAt / mUlaguNagrahaNe ca tad gRhItamutsaraguNa iva // 1242 // // 548 // 2 yasmAd mUlaguNA evaM na bhavanti tadvirahitasya paripUrNAH / tato mUlaguNagrahaNe tadgrahaNamihAyato zeyam // 1253 // 3 yadi mUlaguNo mUlavatopakArIti tat tapAdikAH / tataH sarve mUlaguNA yadivA na te, tadapi mA bhUt / / 1244 // Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA vRhadattiH / // 549 // SODEDICIDIOload yadi tad nizibhojanaviramaNaM mUlaguNopakAritvAd mUlaguNa iSyate, tatastarhi tapaHprabhRtayaH sarve'pi mUlaguNAH prApnuvanti, teSAmapi tadupakAritvAt / ato vizIrNottaraguNakathA / yadi punaste tapaHprabhRtayo mUlaguNA na bhavanti, tarhi tadapi rAtrIbhojanaviramaNaM mUlaguNo mA bhUta , upakAritvAvizeSAt / pUrvAparavirodhazcaivamanabhyupagacchato bhavataH, tathAhi- bhavataivAnantaramuktaM yathA'mahAvratasaMrakSaNAduttaraguNa idaM, samitivat' iti / idAnIM tvabhidhatse-'mahAvratasaMrakSaNAd mUlaguNa etaditi / atrocyate-kimiha viruddham ?, ubhayadharmakaM hi rAtrIbhojanaviramaNam , yato gRhasthasya taduttaraguNaH, tasyA''rambhajaprANAtipAtAdanivRttatvAt , nizi bhojane'pi mUlaguNAnAmakhaNDanAt , atyantopakArAbhAvAditiH tinastu tadeva mUlaguNaH, tasyA''rambhajAdapi prANAtipAtAd nivRttatvAt , rajanibhojane ca tatsaMbhavAt , atastadvidhAne mUlaguNAnAM khaNDanAt , tadviramaNe tu teSAM saMrakSaNenAtyantopakArAt tat tasya mUlaguNaH / tapAprabhRtInAM cetthamatyantopakAritvAbhAvAduttaraguNatvamiti / / 1244 / / Aha ca savvavvaovagAriM jaha taM na tahA tavAdao viisu| jaMte, teNuttariyA hoti guNA taM ca mUlaguNo // 1245 // 'ja ti' yasmAt kAraNAd yathA tad rAtrIbhojanaviramaNaM sarvavratopakArakam , na tathA tapaH-samityAdayo viSvak pRthak , tena kAraNena ta uttarikA uttaraguNA bhavanti / tattu rAtrIbhojanavrataM mUlaguNAnAmatyantopakAritvAd mUlaguNaH / yathA hi prANAtipAtAdivratAnAM paJcAnAmekasyApyabhAve zeSANAmabhAvAd mUlaguNatvam , evaM rAtribhojanavratasyA'pyabhAve sarvavratAbhAvAdatyantopakAritvAd mUlaguNatvamiti bhAvaH // 1245 // atha "saMjalaNANaM udae' ityAdiniyuktigAthottarArdhavyAkhyAmAha IsiM sayarAhaM vA saMpAe vA parIsahAINaM / jalaNAo saMjalaNA nAhakkhAyaM tadudayammi // 1246 // akasAyamahakkhAyaM jaM saMjalaNodae na taM teNa / labbhai laddhaM ca puNo bhassai savvaM tadudayammi // 1247 // gha.cha. 'athavA ma' / 2 sarvavatopakAri yathA tad na tathA tapAdayo viSvak / yat te, tenauttarAhA bhavanti guNAstaca mUlaguNaH // 1245 // 3 gAthA 1238 / 4 ISad jhagiti vA saMpAte vA parISahAdInAm / jvalanAt saMjvalanA nA'dhAkhyAtaM tadudaye // 1246 // akaSAyamadhAkhyAtaM yat saMjvalanodaye na tat tena / labhyate labdhaM ca punazyati sarva tadudaye // 1247 // // 549 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 550 // abaERPOSES ne hu navarimahakkhAovadhAiNo sesacaraNadesaM pi / ghAeMti, tANamudae hoi jao sAiyAraM taM // 1248 // iha saMzabdasya trayo'rthAH, tadyathA- ISajjvalanAt saMjvalanAH, athavA, 'sayarAhaM' jhagiti jvalanAt saMjvalanAH, yadivA, parISahAdisaMpAte cAritriNamapi jvalayantIti saMjvalanAH, tadudaye yathAkhyAtacAritraM na bhavati / kutastadudaye tad na bhavati ?, ityAha'akasAyamityAdi / 'jaM ti' yasmAdakaSAyaM yathAkhyAtamucyate, tena kAraNena saMjvalanakaSAyodaye tad na labhyate, pUrvalabdhamapi ca punastadudaye sarva tad bhrazyatIti / na hi naiva yathAkhyAtamAtropaghAtinaH saMjvalanAH, kintu zeSacAritrANAmapi dezopaghAtino bhavanti, yatasteSAmudaye tadapi zeSacAritraM sAticAraM bhavati / / iti gAthAdazakArthaH // 1246 // 1247 // 1248 // ata evAhasavve ciya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti / mUlachejaM puNa hoi bArasaNhaM kasAyANaM // 1249 // sarve'pyAlocanA-pratikramaNobhayAdicchedaparyantaprAyazcittazodhyAH, apizabdAt kiyanto'pi ca, aticaraNAnyaticArAzcAritravirAdhanAvizeSAH saMjvalanAnAmevodayato bhavanti / dvAdazAnAM punaH kapAyANAmudayato mUlacchedyaM bhavati- mUlenA'STamasthAnavartinA prAyazcittena cchidyate'panIyate yad doSajAtaM tad mUlacchedyam- azeSacAritrocchedakArItyarthaH / tadevaMbhUtaM doSajAtaM dvAdazAnAmanantAnuvandhya'pratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNalakSaNAnAM kaSAyANAmudaye saMjAyate / athavA, idaM mUlacchedyaM doSajAtaM yathAsaMbhavato yojyate, tadyathApratyAkhyAnAvaraNakaSAyacatuSTayodaye sarvaviratirUpasya cAritrasya mUlacchedyaM sarvanAzarUpaM bhavati, apratyAkhyAnakaSAyacatuSkodaye tu dezaviraticAritrasya, anantAnuvandhikaSAyacatuSkodaye punaH samyaktvasya / / iti niyuktigAthArthaH // 1249 / / bhASyam aiyArA chedaMtA savve saMjalaNaheyavo hoti / sesakasAyodayao mUlacchejjaM vayAruhaNaM // 1250 // saptamasthAnavI prAyazcittavizeSazchedaH / tatazcAlocanAdinA chedAntena saptavidhaprAyazcittenAnto yeSAM te, ekasyA'ntazabdasya nahi navaramathAkhyAtopaghAtinaH zepacaraNadezamapi / manti, teSAmudaye bhavati yataH sAticAraM tat // 1258 // 2 sarva evAticArAH saMjvalanAnAM tUdayato bhavanti / mUlacchedhaM punarbhavati dvAdazAnAM kaSAyANAm // 1249 // 3 aticArAzchedAntAH sarve saMjvalanahetavo bhavanti / zeSakapAyodayato mUlacchedyaM vratArohaNam // 1250 / / POS emAzAzAslamavApasa ||550 // Jan Education Internation For Personal and Private Use Only Laww.jaineltrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 551 // lopAcchedAntAH, sarve'pyaticArAH saMjvalanakapAyodayajanyA bhavanti / zeSakaSAyANAM dvAdazAnAmudaye mUlacchedyaM samastacAritroccheda-31 kArakaM dopajAtaM bhavati / tadvizuddhaye ca prAyazcittaM punarvatAropaNamiti // 1250 // bRhadvattiH / athavA, yathAsaMbhavaM mUlacchedyaM yojyate, ityetadAha ahavA saMjamamUlacchejjaM taiyakalusodae niyayaM / sammattAImUlacchejjaM puNa bArasahaM pi // 1251 // tRtIyAnAM pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAmudaye saMyamasya sarvaviratirUpasya mUlacchedyaM niyataM nizcitaM bhavati, samyaktvAdimUlaccheyaM tu dvAdazAnAmapyudaye saMpadyata iti // 1251 // atha preyamAzaGkaya pariharanAhamUlaccheje siddhe puvvaddhe mUlaguNaghAigahaNeNaM / iya kIsa puNo gahaNaM aiyAravisesaNatthaM ti // 1252 // pagayamahakkhAyaM ti ya aiyAre tammi ceva mA joe / to mUlacchejjamiNaM sesacaritte nioei // 1253 // Aha- nanvanantaranirdiSTaniyuktigAthAyAM 'mUlaguNANaM labhaM na lahai mUlaguNaghAiNo udae' ityetasmin pUrvArdhe mUlaguNaghAtigrahaNena dvAdazakapAyANAmudaye mUlacchedyaM siddhameva, kimitIha punastadgrahaNam / atrottaramAha- aticAravizeSaNArthamiti- aticArANAM vizeSe vyavasthApanArthamityarthaH / idameva vyaktIkurvannAha- 'pagayamityAdi / idamuktaM bhavati- "saMjalaNANaM udae na lahai caraNaM ahakkhAya' ityanantaraniyuktigAthottarArdhAdiha yathAkhyAtacAritraM prakRtamanuvartate / tatazca 'savve ciya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti' ityetAnaticArAnanantarAnuvartamAne yathAkhyAtacAritra eva ziSyo'yokSIt , tadetad mA bhUt / tatasteneha punarapi mUlacchedyametad yathAkhyAtavarjite'zeSacAritre sAmAyikAdike niyojayati / asyAM hi gAthAyAM mUlacchedyagrahaNAt punaHzabdavizeSaNAccAyamarthaH saMpadyate / saMjvalanAnAmudaye zeSacAritrasya sarve'pyaticArA bhavanti, dvAdazakaSAyANAmudaye punarmUlacchedyaM bhavati / yasyaivAsyAM gAthAyAM mUlacchedyamuktam , tasyaivAticArA api, na tu yathAkhyAtacAritrasya, kaSAyodayarahitatvena tasya niraticAratvAt / / iti gAthAcatuSTayArthaH // 1252 // 1253 // 1 athavA saMyamamUlacchedya tRtIyakaluSodaye niyatam / samyaktvAdimUlacchecaM punadvAdazAnAmapi // 1251 // // 551 // 2 mUlacchece siddha pUrvArdhe mUlaguNapAtigrahaNena / iti kasmAt punargrahaNamaticAravizeSaNArthamiti // 1252 // prakRtamathAkhyAtamiti cAticAre tasminneva mA yaukSIt / tato mUlacchedyamidaM zeSacAritre niyojayati // 1253 // 3 gAthA 1238 / 4 gAthA 1249 / For Pesond er m.janelbrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadvattiH / // 552 // // uktamAvaraNadvAram / / atha tatkSayopazamAdibhyazcAritraprAptimabhidhitsurAha bArasavihe kasAe khaie uvasAmie va jogehiM / labbhai carittalaMbho tassa visesA ime paMca // 1254 // dvAdazavidhe dvAdazaprakAre'nantAnubandhyAdibhedabhinne kaSAye, jAtAvekavacanam , krodhAdilakSaNe kSapite vidhyAtAgnitulyatA nIte, upazamite bhasmacchannadahanakalpatA prApite vAzabdAt kSayopazame cArdhavidhyAtajvalanasamatAmupakalpite, yogaimano-vAk-kAyarUpaiH prazastaihetubhirlabhyate cAritralAbhaH, tasya ca sAmAnyena cAritrasya vizeSA bhedA ete vakSyamANAH paJca // iti niyuktigAthArthaH // 1254 // bhASyam khavie uvasamie vAsadeNaM khaovasamie vA / bArasavihe kasAe pasatthajhANAijogehiM // 1255 // gatArthA, navaraM prazastadhyAnaM prazastaM mnH|| 1255 / / kSINAdikaSAyasvarUpamAhakhINA nivvAyahuyAsaNo va chArapihiya vva uvasaMtA / daravijjhAyavihADiyajalaNovammA khaovasamA // 1256 // vyAkhyAtArthA, navaramavidhyAtavighaTTitajvalanopamAH kSAyopazamikakapAyAH / kSayopazamAvastheSu hi kapAyeSu dalikasya vedanamapyasti, tacca vighaTTitavahnikalpamiti // 1256 // atha kasya cAritrasya kathaM lAbhaH 1, ityAha---- khayao vA samao vA khaosamao va tiNNi labbhanti / suhuma-hakkhAyAI khayao samao va nnnnntto||1257|| sAmAnamArakamalanAthana HORE , dvAdazavidhe kapAye kSapite upazamite bA yogaiH / labhyate cAritralAbhastasya vizeSA ime paJca // 1255 // 2 kSapite upazamite vAzabdena kSAyopazamike vA / dvAdazavidhe kaSAye prazastadhyAnAdiyogaiH // 1255 // 3 kSINA nivAMtahutAzana va bhasmapihita ivopazAntAH / daravidhyAtavighaTTitajvalanaupamyAH kSayopazamAH // 1256 // 4 kSayato vA zamato vA kSayopazamato vA trINi labhyante / sUkSmA-'thANyAte kSayataH zamato vA mAnyataH // 1257 // 552 // For Pesond ere Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KA vizeSA. bRhadvattiH / // 553 // sAmAyika-cchedopasthApanIya-parihAravizuddhikalakSaNAnyAyAni trINi cAritrANi zreNiyAdanyatra kaSAyakSayopazamAt pUrvapratipannAni pratipadyamAnAni ca labhyante, anivRttivAdarasya punarupazamazreNau tadupazamAt pUrvapratipannAnAM teSAM lAbhaH, kSapakazreNau tu kSayAditi / sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritre tUpazamazreNI kaSAyopazamAt , kSapakazreNau tu tatkSayAllabhyete, nAnyataH- kSayopazamAd na prApyata ityrthH||1257|| Aha- nanu 'tassa visesA ime paMca' ityatra kiM sAmAnyaM cAritramAnaM tacchabdasya vAcyam , Ahosvid dvAdazAnAM kaSAyANAM kSayAdibhyo yadanantaramevoktaM tadeva ?, ityAzaGkayAha lebbhai carittalAbho khayAio bArasaha niyamo'yaM / na u paMcavihaniyamaNaM paMca visesa tti sAmaNNaM // 1258 // dvAdazAnAM kaSAyANAM kSayAditaH kSaya-kSayopazamo-pazamebhya eva lAbhazcAritrasya, nAnyathA, ityevameveha niyamo draSTavyaH, na tu paJcavidhaniyamanam- dvAdazakaSAyANAmeva kSayAdito labdhasya cAritrasya paJcaite vizeSA ityevaMbhUto niyamo'tra ne kartavya ityarthaH / kiM tarhi ? / dvAdazAnAM, adhikAnAM vA kapAyANAM kSayAdito labdhasya tasya sAmAnyenaiva cAritrasyate vakSyamANAH paJca vizeSA ityevaM sAmAnyaM cAritramAnaM tacchabdasya saMbadhyata iti // 1258 // atha kasmAd dvAdazakaSAyANAmeva kSayAdito labdhasya cAritrasya paJcaite vizeSA ityevaMbhUto niyamo'tra na kriyate ?, ityAha jaM tiNNi bArasaNhaM labbhati khayAio kasAyANa |suhumN paNNarasaNhaM carimaM puNa solasaNhaM pi // 1259 // yataH sAmAyika-cchedopasthApanIya-parihAravizuddhikalakSaNAni trINyeva cAritrANi dvAdazakaSAyANAM kSayAdito labhyante, iti kathaM tatkSayAdilabhyasya cAritrasya paJcavidhatvaM syAt / sUkSmasaMparAyacAritraM tu saMjvalanalobhavarjitAnAM zeSapaJcadazakaSAyANAM kSayAt , upazamAd vA labhyate / caramaM tu yathAkhyAtacAritraM SoDazAnAmapi kapAyANAM kSayAda , upazamAd vA prApyate / evaM ca sati sAmAnyasyaiva cAritrasya paJca vizeSA bhavanti // iti gAthApacakArthaH // 1259 // ke punaste paJca vizeSAH?, ityAha1 gAthA 1254 / 2 labhyate cAritralAbhaH kSayAdito dvAdazAnAM niyamo'yam / na tu paJcavidhaniyamana paJca vizeSA iti sAmAnyam // 1258 // 3 ka.ga. 'na kriyata / yat trINi dvAdazAnAM labhyante kSayAditaH kaSAyANAm / sUkSma paJcadazAnAM carama punaH poDazAnAmapi // 1259 // // 553 // For Personal and Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 554 // PPOOR banaBE sAmAiya ttha paDhama cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca // 1260 // tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savammi jIvaloyammi / jaM cariUNa suvihiyA vaccaMtayarA-maraM ThANaM // 1261 // bRhadvRttiH / ___ rAga-dveSavirahitaH samastasya pratikSaNamapUrvApUrvanirjarAhetubhUtAyA vizuddherAyo lAbhaH samAyaH, sa eva sAmAyikaM sarvasAvadyayogaviramaNamityarthaH / tatazca sarvamapyetaccAritramavizeSataH sAmAyikameva chedAdivizeSaistu vizeSyamANamarthataH saMjJAtazca nAnAtvaM pratipadya| te / tadatraiteSu madhye prathamaM chedAdivizeSANAmabhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikam / etaJca dvidhA- itvaram , yAvatkathikaM ca / tatra svalpakAlabhAvItvaram / idaM ca bharate-rAvatakSetreSu prathama-pazcimatIrthakaratIrthe'nAropitamahAvratasya ziSyasya vijJeyam / atra janmani yAvajIvitakathA'styAtmanaH, tAvatkAlabhAvi yAvatkathaM tadeva yAvatkathikam , AbhavavartItyarthaH / etacca bharatai-rAvatamadhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM, mahAvidehArhatsaMyatAnAM cAvaseyam , epAmupasthApanAyA abhAvAditi / dvitIyaM tu cAritraM chedopasthApanamucyate / tatra cchedazcopasthApanA ca yasmiMzcAritre tacchedopasthApanam-pUrvaparyAyasya cchedaH, mahAvrateSUpasthApanaM cAtmano yatra tacchedopasthApanamityarthaH / etadapi dvidhA- sAticAram , anaticAraM ca / tatrAnaticAraM yaditvarasAmAyikasya ziSyasyopasthApanAyAmAropyate; tIrthAntarasaMkrAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAd mahAvIratIrtha saMkrAmataH pazcayAmadharmapratipattAviti / sAticAraM tu mUlaguNaghAtino yatpunarapi mahAvratAropaNamiti / tRtIyaM tu cAritraM parihAravizuddhikam / tatra pariharaNaM parihArastapovizeSaH, tena karmanirjarArUpA vizuddhiryasmizcAritre tat parihAravizuddhikam / etadapi vibhedam- nirvizamAnakama, nirviSTakAyikaM ca / tatrAsyaiva cAritrasyAsevakAH sAdhavo nirvizamAnakA ucyante, tadavyatirekAdidamapi cAritraM nirvizamAnakaM bhaNyate / AsevitaitaccAritrakAyAstu munayo nirviSTakAyAH, ta eva khArthikAtyayopAdAnAd nirviSTakAyikAH, tadabhedAdidamapi cAritraM nirviSTakAyikam / etatsvarUpaM ca vistarato bhASye'bhidhAsyata iti / 'tathA' ityAnantarye, gAthAbhaGgabhayAd vyavAhitasyopanyAsaH, 'mUkSmam' ityanusvAro'pyalAkSaNikaH / mUkSmasaMparAyaM caturtha cAritram / tatra saMparyatyebhiH saMsAramiti saMparAyAH kaSAyAH, mUkSmA lobhAMzAvazeSatvAt saMparAyA yatra tat mUkSmasaMparAyam / idamapi dvividhamvizudhyamAnakaM saMklizyamAnakaM ca / tatra vizudhyamAnakaM kSapako-pazamazreNiyamArohato bhavati / saMklizyamAnakaM tUpazamazreNeH pracyavamA // 554 // 1 sAmAyikamantra prathamaM chedopasthApanaM bhaved dvitIyam / parihAravizuddhikaM tathA sUkSmasaMparAyaM ca // 1260 // tatazca yathAkhyAtaM khyAtaM sarvasmijIvaloke / baccaritvA suvihitA brajantya jarA-maraM sthAnam // 1261 // Jan Education Internati For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bttiH| nasya prApyate / caH smuccye| tatazca mUkSmasaMparAyAnantaraM sarvatra sAdhunIvaloke khyAtaM prasiddhaM yathAkhyAtaM paJcamaM sarvavizuddhaM cAritraM bhavati / tat kathambhUtam ?, ityAha- yaccaritvA''sevya, zobhanaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAH susAdhavo vajantyajarA-maraM mokSalakSaNaM sthaanm| tatra maraNaM maraH / svarAntatvAdalapratyayaH / na vidyate jarA-marau yatra tadajarA-maram / idaM ca kaSAyodayarahitatvAt kSINamohopazAntamohalakSaNasya cchadmasthavItarAgasya sayogya-'yogikevalinazca bhavati / / iti niyuktigAthAdyasaMkSepArthaH // 1260 // 1261 // vistarArtha tu bhASyakRdAha savvamiNaM sAmAiyaM cheyAivisesao puNo bhinnaM / avisesiyamAimayaM Thiyamiha sAmannasancAe // 1262 // sAvajajogavirai tti tattha sAmAiyaM duhA taM ca / ittaramAvakahaM ti ya paDhamaM paDhama-timajiNANaM // 1263 // titthesumaNAroviyavayassa sehassa thovakAlIyaM / sesANamAvakahiyaM titthesu, videhayANaM ca // 1264 // sarvamapIdaM cAritramavizeSataH sAmAyikameva / etadeva ca cchedAdivizeSairvizeSyamANamarthataH saMjJAtazca nAnAtvaM pratipadyate / tatrAyaM vizeSaNAbhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikamiti / tatra sAvadyayogavirAtisvarUpametat sAmAyikam / tacca dvidhA- itvaram , yAvatkathikaM ca / tatretvaraM svalpakAlInaM bharatai-rAvanA''dya-caramatIrthakaratIrthayorevAnAropitamahAvratasya ziSyakasya draSTavyam / yAvatkathika yAvajIvikaM bharatai-rAvataprathama-caramavarjazeSatIrthakaratArthasAdhUnAM, mahAvidehajAnAM ca sAdhUnAmavaseyamiti // 1262 // 1263 // 1264 // atha prerakaH prAha naNu jAvajjIvAe ittiriyaM pi gahiyaM muyaMtassa / hoi paiNNAlovo jahAvakahiyaM muyaMtassa // 1265 // Aha- nanu 'karomi bhadanta ! sAmAyika yAvajjIvam ' ityevaM vratagrahaNakAle itvaramapi sAmAyikaM gRhItamupasthApanAyAM muzcataH pratijJAlopaH prApnoti, yAvatkayikaparityAga iva // 1265 // 1 sarvamidaM sAmAyikaM chedAdivizeSataH punarbhinnam / avizeSitamAdimakaM sthitamiha sAmAnyasaMjJAyAm // 1252 // sAvadyayogaviratiriti tatra sAmAyikaM dvidhA tacca / itvaraM yAvatkathamiti ca prathamaM prathamA-'ntimajinayoH // 1263 // tIrthayoranAropitavratasya zaikSasya stokakAlikam / zeSANAM yAvatkAthikaM tIrtheSu, videhajAnAM ca // 1264 // 2 ka. ga. 'ymh'| 3 nanu yAvajjIvamitvaramapi gRhItaM muJcataH / bhavati pratijJAlopo yathA yAvaskadhikaM muJcataH // 1265 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 556 // go jo puNatAcavata / yaH punastadava atrottaramAhanaNu bhaNiyaM savvaM ciya sAmAiyamiNaM visuddhio bhinnaM / sAvajaviraimaiyaM ko vayalovo visuddhIe // 1266 // bRhadvattiH / nanUktaM sarvamevedaM cAritramavizeSataH sAvadyayogaviratisAmAnyAt sAmAyikameva, chedAdivizuddhivizeSavizeSyamANamanyathAtvaM pratipadyate / tataH ko nAma viziSTatarAyAM vizuddhau pratipadyamAnAyAM vratalopaH?-na kazcidityarthaH // 1266 // kutaH 1, ityAha__ unnikkhamao bhaMgo jo puNataM ciya karei suddhayaraM / sannAmittavisiTuM suhumaM piva, tassa ko bhaMgo ? // 1267 // unniSkrAmataH pravrajyAtyAgameva kurvato vratabhaGgo bhavati / yaH punastadeva prAg gRhItaM cAritraM vizuddhataraM saMpAdayati, saMjJAmAtreNa / tu cAritraM viziSTaM bhinnam , tasya bhaGgo na bhavati, kintu sutarAmeva vratanamalyaM saMpadyate / yathA sAmAyikasaMyatasya 'suhumaM ti' mUkSmasaMparAyaM pratipadyamAnasya, chedopasthApanIyasya vA parihAravizuddhikamaGgIkurvato vratanirmalatvamiti // 1267 // chedopasthApanIyasya vyAkhyAmAhapariyAyarasa ya cheo jatthovaTThAvaNaM vaesuM ca / cheovaTThAvaNamiha tamaNaiyAre-yaraM duvihaM // 1268 // sehassa niraiyAraM titthaMtarasaMkame ca taM hojjA / mUlaguNaghAiNo sAiyAramubhayaM ca Thiyakappe // 1269 // 'jattha tti' yatra cAritre pUrvaparyAyasya cchedaH, vrateSu copasthApana vidhIyate, tadiha cchedopasthApanam / tacca vidhA- sAticAram , anaticAraM ca / tatra ziSyakasyopasthApanAyAM, tIrthAntarasaMkrAntau vA yadAropyate tad niraticAraM bhavet / yattu mUlaguNaghAtinaH punarapi samAropyate tat sAticAram / etaccobhayamapi sthitakalpa eva bhavati, na sthitAsthitakalpe / tatra bharatai-rAvataprathama-caramartIthakarasAdhUnAM sthitakalpa: saMpadyate / yathA nanu bhaNitaM sarvameva sAmAyikamidaM vizuddhito bhinnam / sAvadyaviratimayaM ko vratalopo vizukhI // 1266 // 2 uniSkAmato bhAgo yaH punastadeva karoti zuddhataram / saMjJAmAnaviziSTaM sUkSmamiva, tasya ko bhaanggH|| 1267 // 3 payAyasya ca chado yatropasthApanaM bateSu ca / chedopasthApanamiha tadanaticAre taraM dvividham // 1258 // kSasya niraticAraM tIrthAntarasaMkrame ca tad bhavet / mUlaguNaghAtinaH sAticAramubhayaM ca sthitakalpe // 1259 // For Persone el Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvRttiH / // 557 // kalpaH "Acelakku hesia-sejjAyara-rAyapiMDa-kiikamme / vaya-jiTTha-paDikkamaNe mAsaM pajjosaNAkappe // 1 // " ityetasmin dazavidhe'pi kalpe teSAM sthitatvAt / bharatai-rAvatazeSadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM, mahAvidehArhatsAdhUnAM ca sthitAsthita- "sijjAyarapiDammi cAujjAme ya purisajeTTe ya / kiikammassa ya karaNe cattAri avaTThiyA kappA // 1 // " eteSu caturpu kalpeSu niyamena teSAmapi sthitatvAt , zeSeSu tu SaTsu niyamAbhAvenA'sthitatvAditi // 1268 // 1269 // atha parihAravizuddhikaM vivRNotiparihAreNa visuddha suddho vA tao jahiM viseseNa / taM parihAraviruddha parihAravisuddhiyaM nAma // 1270 // taM duvigappaM nivvissamANa-niviTThakAiyavaseNaM / parihAriyA-NuparihAriyassa kappaTThiyassa vi ya // 1271 // parihArastapovizeSaH, tena vizuddhaM parihAravizuddham, athavA, tako'sau parihAro vizeSeNa zuddho yatra tatparihAravizuddham , tadeva svArthikapratyayopAdAnAt parihAravizuddhikaM nAmeti / etacca nirvizamAna-nirviSTakAyikabhedAd dvividham / kasya punaretaccAritraM bhavati ?, ityAha- 'parihArietyAdi' idamuktaM bhavati-navako gaNa idaM pratipadyate, tadyathA- catvAraH parihArikAH, catvArazcAnuparihArikAH ekastu kalpasthitaH / tatra parihArikANAM tadAsevakatvAdidaM nirvizamAnakamucyate, anupahArikANAM kalpasthitasya ca vihitavakSyamANatapasAM nirviSTakAyikamabhidhIyata iti // 1270 // 1271 // 'parihAreNa tapasA vizuddham' ityuktam , kiM punariha parihAraH ?, ityAhapairihAro puNa parihAriyANa so gimh-sisir-vaasaasu| patteyaM tivigappo cautthayAI tavo neo // 1272 // Acelakyau-dezika-pAlyAtara-rAja-piNDa-kRtikarmANi / vrata-jyeSTha-pratikramaNAni mAsaM pyuussnnaaklpH||1|| 2 zayAtarapiNDe cAturyAme ca puruSajyeSThe ca / kRtikarmaNazca karaNe catvAro'vasthitAH kalpAH // 7 // 3 parihAreNa vizvavaM zuddho vA sako yatra vishessnn| tat parihAravizuddha parihAravizuddhikaM nAma // 127. // tad dvivikalpaM nirvizamAna-nirviSTakAyikavazena / parihArikA-nuparihArikANAM kalpasthitasyApi ca // 1271 // 4 parihAraH punaH parihArikANAM sa grISma-zizira-varSAsu / pratyekaM trivikalpazcaturthAdi sapo jJeyaH // 1272 // nayama // 557 // Jan Education Internat For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 558 // 'gimha-sisira-vAsAsuM cautthayAINi bArasaMtAI / aDDhApakaMtIe jahaNNa-majjhimu-kkosayatavANaM // 1273 // sa ca parihArastapaH punaH parihArikANAM prastutatapo voDhaNAM grISma-zizira-varSAsu pratyekaM jaghanyAditrivikalpazcaturthAdi tapo jJeya iti / etadeva vyaktIkaroti- 'gimhetyAdi' grISma-zizira-varSAsu caturthAdIni dvAdazAntAni tapAMsi vijJeyAni / kyaa| ardhApakAntyA / keSAM yA'rdhApakrAntiH 1, ityAha- jaghanya-madhyamo-tkRSTatapasAm / idamuktaM bhavati-grISme sAmAnyenaivoSNakAle jaghanyaM tapazcaturtha te kurvanti, madhyamaM tu SaSTham , utkRSTaM punaraSTamam / sthaapnaa-112|3|| etadevArdhApakrAntyA zizire kurvanti / tatrArdhasyA'samapravibhAgarUpasyaikadezasya vaikAdipadAtmakasyApakramaNamavasthAnam , zeSasya tu yAdipadasaMghAtarUpasyaikadezasyordhvaM gamanaM yasyAM racanAyAM sAsamayaparibhASayArdhApakrAntirucyate / tatra caturtha-SaSThA-'STamAni grISme proktAni / eteSAM madhyAdekadezazcaturthalakSaNo'pakrAmatyavatiSThate, zeSa | tu SaSThA-'STamapadavyamUrdhva zizire gacchati, tRtIyaM tu dazamalakSaNaM padaM mIlyate / tatazca jaghanyataH SaSThaM, madhyamato'STamam , utkRSTatastu dazamaM zizire kurvantIti siddhaM bhvti-2|3|4|| eteSAM madhyAdekadezaH SaSThalakSaNo'pakrAmati, aSTama-dazame tUrva varSAsu gacchataH, tRtIyaM tvatanaM dvAdazaM mIlyate / tatazca jaghanyato'STamam , madhyamatastu dazamam , utkRSTatastu dvAdazaM tapo varSAsu kurvnti-3|4|5|| tadatra padatrayamadhyAdekadezApakrAntyArdhApakrAntiruktA // 1272 // 1273 // nanu parihArikAstAvadidamuktasvarUpaM tapaH kurvanti, anuparihArika-kalpasthitAnAM tu kA vArtA ? ityAha sesA u niyayabhattA pAyaM bhattaM ca tANamAyAmaM / hoi navaNhaM vi niyamA na kappae sesayaM savvaM // 1274 // zeSAH punaranuparihArika-kalpasthitAH pazcApi pAyo niyatabhaktA nityabhojino bhavanti / prAyograhaNAd nijecchayA kadAcidupavAsamapi kurvanti / bhaktaM ca teSAM sarvadaivA'nuparihAri-kalpasthitAnAM pAraNake parihArikANAM ca sarveSAmAcAmlameva bhavati / zeSaM tu vikRti-lepakadAdikaM vastu sarva navAnAmapi niyamAd na kalpata iti // 1274 // kiyanti dinAni kenedaM tapaH kartavyam ?, ityAhaparihAriyA-'NuparihAriyANa kappaTThiyassa vi ya bhattaM / cha chammAsA u tavo aTThArasamAsio kppo||1275|| / 1 grISma-zizira varSAsu caturthakAdIni dvAdazAntAni / ardhApakrAntyA jaghanya-madhyamo-tkRSTatapasAm // 1273 // 2 zeSAstu niyatabhaktAH prAyo bhaktaM ca teSAmAcAmlam / bhavati navAnAmapi niyamAd na kalpate zeSakaM sarvam // 1274 / / ||558 // 3parihArikA-'nuparihArikANAM kalpasthitasyApi ca bhakkam / SaT paDU mAsAMstu tapo'STAdazamAsikaH kalpaH // 1275 / / Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 559 // evamuktaprakAreNa parihArikANAm , anuparihArikANAm , kalpasthitasyApi ca bhaktaM bhojanamAcAmlena bhavatIti zeSaH, SaT SaD / mAsAn yathoktarUpaM tapazca yathAyoga vaktavyam / tatra parihArikAstAvad grISmAdiSu pAraNake AcAmlaparigRhItacaturthAdikrameNa ssdd| mAsAn yAvat tapaH kurvanti / tatazcAnupahArikAH parihArikatvaM pratipadyetthameva SaD mAsAn yAvat tapaH kurvanti / parihArikAzca vihitatapasasteSAmanuparihArikatvamanucaratvaM pratipadyante / tatazca kalpasthita eka eva parihArikatvaM pratipadyetthameva paT mAsAn yAvat tapaH karoti, ekastvitareSAM madhyAt kalpasthito vAcanAcAryo bhavati, zeSAstu saptA'nucarA bhavanti / evamayaM parihAravizuddhikakalpo'STAdazabhirmAsaiH samarthyate // 1275 // / kalpasamAptau te kiM kurvanti ?, ityAha kaippasamattIe tayaM jiNakappaM vAuviti gacchaM vA / Thiyakappe niyamA do purisajugAiM te hoMti // 1276 / / kalpasamAptau caiSAM trayI gatiH, tadyathA- kadAcit punarapi 'tayaM ti' tameva parihAravizuddhikakalpa pratipadyante, jinakalpaM vA'bhyupagacchanti, gacchaM vA punarapyupayAnti pravizanti / te ca parihAravizuddhikA niyamena sthitikalpe bharatai-rAvataprathamA-'ntimajinatIrthe dve eva puruSayuge yAvad bhavanti, tIrthakarasamIpe cAmuM kalpaM pratipadyante- tIrthakarasamIpe pratipannaH, anyasamIpe vA, nAnyatretyarthaH / tadevamabhihitaM parihAravizuddhikacAritram // 1276 // atha sUkSmasaMparAyacAritramAhakovAi saMparAo teNa jao saMparIi saMsAraM / taM suhamasaMparAyaM suhamo jatthAvaseso so // 1277 // seDhiM vilaggao taM visujjhamANaM tao cayaMtassa / taha saMkilissamANaM pariNAmavaseNa vinneyaM // 1278 // krodhAdiH kapAyavargaH saMparAya ucyate / kutaH 1, ityAha- yataH saMparaiti paryaTati saMsAramaneneti saMparAyaH sUkSmo'vazeSo yatra tat sUkSma saMparAyam / tacca zreNiM vilagata Arohato vizudhyamAnakaM bhavati / tathA, tasyAH pracyavamAnasya saMklizyamAnakaM pariNAmavazena tad vijJeyamiti / / 1277 // 1278 // 1 kalpasamAptau tajinakalpaM vopayanti gacchaM vA / sthitakalpe niyamAd de puruSayuge te bhavanti // 1276 // FO // 559 // 2 kopAdiH saMparAyastena yataH saMparyeti saMsAram / tat sUkSmasaMparAyaM sUkSmo yatrAvazeSaH saH // 1277 // praNiM vilagatastad vizudhyamAnaM tatazcyavamAnasya / tathA saMklizyamAnaM pariNAmavazena vijJeyam // 1278 // For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 560 // Jain Educations Internatio atha yathAkhyAtacAritraM vivRNvannAha ahasado jAhatthe AGo'nivihIe kahiyamakkhAyaM / caraNamakasAyamuditaM tamahakkhAyaM jahakkhAyaM // 1279 // bRhdvRttiH| 'atha' ityayaM yAthAtathyArthe, AG abhividhau / tatazca yAthAtathyena, abhividhinA vAkhyAtaM kathitaM tadakaSAyaM caraNaM tadathAkhyAtaM yathAkhyAtaM coditamiti / / 1279 / / etacca katividham ?, ityAha taM duvigappaM chaumattha- kevalivihANao puNekkkaM / khaya-vasamaja- sajogA 'jogikevalivihANao duvihaM // 1280 // tacca yathAkhyAtacAritraM chadmastha- kevalisvAmibhedAd dvibhedam / chadmasthasaMbandhi punarapi dvividham- mohakSayasamuttham, tadupazamaprabhavaM ca / kevalisaMbandhyapi sayogya jyogikevalibhedato dvividhameveti / / 1280 // atha pUrvoktaM nigamayan, uttaraniryuktigAthAM ca saMbandhayannAha - bhaiNiyaM khaovasamao ahuNovasameNaM lahai jaha jiivo| sAmaiyaM taM bhaNNai so jaM ca khaovasamapuvva // 1281 // tadevaM 'saMta paDaNaM abhiMtarao koDakoDIe' ityAdinA bhaNitaH kSayopazamAt sAmAyikalAbhaH / adhunA tu 'aNa- daMsa-napuMsi tthI' ityAdinA vakSyamANAd yathA mohopazamAt sAmAyikaM labhyate tad bhaNyate / kimiti prathamaM kSayopazamAt tallAbha uktaH 1, ityAha- 'so jaM cetyAdi' sa yasmAd vakSyamANa upazamaH kSayopazamapUrvaH / pUrva hi mohanIyakSayopazamAt samyaktvAdikaM labhyate, pazcAccopazamazreNiH / ato'nenaiva krameNaitadabhidhAnam / ityekA pAtanA / / 1281 // atha pAtanAntaramAha "ahavA khaovasamao caraNatiyaM uvasameNa khayao vA / suhumA hakkhAyAiM teNovasama-kkhayA kamaso // 1282 // 1 ka. ga. 'khyAtaM vi' / 2 athazabdo yAthArthya AGabhividhau kathitamAkhyAtam / caraNamakaSAyamuditaM tadAkhyAtaM yathAkhyAtam // 1279 // 3 tad dvivikalpa stha-kevalividhAnataH punarekaikam / kSayopazamaja-sayogya 'yogikevalividhAnato dvividham // 1280 // 4 bhaNitaM kSayopazamato'dhunopazamena labhate yathA jIvaH sAmAyikaM tad bhaNyate sa yacca kSayopazamapUrvaH // 1281 // 5 gAthA 1193 / * athavA kSayopazamatazcaraNantrikamupazamena kSayato vA sUkSmA'thAkhyAte tenopazama-kSayo kramazaH // 1282 // 6 gAthA 1284 / For Personal and Private Use Only // 560 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 56 // athavA, Aya cAritratrayaM kaSAyANAM kSayopazamAduktam , upalakSaNatvAt kSayAt , upazamAJceti / mUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritradvayaM tu yasmAdupazamena, kSayeNa vA labhyata ityuktam , tena tasmAt kAraNAt tAvevopazama-kSayau krameNa bhaNye te / yo hi zreNidvayaMmupa- bRhada lapsyate sa pUrvamupazamazreNiM karoti, pazcAttu kSapakazreNim , ityamuM kramamAzritya yugapad dvayAbhidhAne prApte'pi prathamamatropazamazreNI, pazcAttu kSapakazreNI vakSyata iti bhAvaH // 1282 / / atha tRtIyAmapi pAtanAmAha seDhigayassa suhumaM seDhIo niggayassahakkhAyaM / sA uvasama-kkhayao paDhama tatthovasamaseDhI // 1283 // 'vA' ityathavA, zreNyanta vinaH sUkSmasaMparAyamuktam , tadvinirgatasya tu yathAkhyAtam , ataH zreNidvayaM bhaNanIyamAyAtam , ubhayazreNilAbhe copazamazreNimevAdau kurute, iti saiva tAvat prathamamucyate / / iti dvAviMzatigAthArthaH / / 1283 // tAmeva vihitaprastAvanAmupazreNimAha aNa-daMsa-napuMsa-tthIveya-cchakkaM ca purisaveyaM ca / do do egaMtarie sarise sarisaM uvasamei // 1284 // ihopazamazreNiprArambhako'pramattasaMyato bhavatIti kecit / avirata-dezavirata-pramattA-amattasaMyatAnAmanyatara ityanye / zreNaH samAptau ca nivRttopramattaguNasthAne pramattaguNasthAne vAvatiSThate, kAlagatastu deveSvavirato vA bhavati / kArmagranthikAbhiprAyeNa tu pratipatito'sau mithyAdRSTiguNasthAnakamapi yAvad gacchati / tatthametAmArabhate- 'aNa tti' / 'aNa-raNa-' ityAdidaNDakadhAtuH / aNantIvA'vikalahetutvenA'sAtavedyam , nArakAdyAyuSkaM ca zabdayantyAkArayantItyaNA AdyAH krodhAdayazcatvAraH kssaayaaH| athavA, aNa tti' prAkRtatvena anAH, ekadezena samudAyasya gamyamAnatvAdanantAnubandhinasta evA''dyAH krodhAdayazcatvAraH kapAyA ityrthH| tatrA'sau pratipattA prazasteSvadhyavasAyasthAneSu vartamAnaH prathamaM yugapadantarmuhUrtamAtreNa kAlenA'nantAnubandhinaH krodhAdInupazamayati / 'daMsa tti darzanaM darzaH, tacca darzanaM mithyAtva-mizra-samyaktvabhedAt trividham / tato'nantAnuvandhyupazamAnantarametadapi yugapadantarmuhUrtenopazamayati / tato yadA puruSaH zreNisamArambhako bhavati, tadAnudIrNamapi 'napuMsa tti' napuMsakavedamantarmuhUrtenopazamayati, tataH strIvedamantarmuhUrtena, 1 ka.ga. 'yamapi la' / 2 zreNigatasya sUkSma zreNIto nirgatasthA'yAkhyAtam / sopazama-kSayataH prathamaM tatropazamazreNiH // 1283 // RO ||561 // 3 ana-darza-napuMsaka-zrIveda-padakAni ca puruSavedaM ca / dvau dvAvekAntaritI sarazI sadRzamupazamayati / / 1285 // Jan Education intem For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdvaattH| tato hAsya-ratya-rati-zoka-bhaya-jugupsAlakSaNaM hAsyAdiSaTU yugapadantarmuhUrtena, tataH puruSavedamantarmuhUrtena / atha strI prArambhikA, tataH vizeSA prathamaM napuMsakavedam , tataH puruSavedam , tato hAsyAdiSada, tataH strIvedamupazamayati, ityevaM draSTavyam / atha napuMsakaH prArambhakaH, tato- 'sAvanudIrNamapi prathamaM strIvedamupazamayati, tataH puruSavedam , tataH SaTam , tato napuMsakavedam , ityeSa kramaH / ata Urca dvau dvau krodhaadyaa||562|| vekAntaritau saMjvalanakrodhAdivyavahito, sadRzau krodhAditvena parasparaM tulyau sadRzaM yugapadeva pratyekamantarmuhUrtenopazamayati / etaduktaM bhavati- apratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNau krodhau krodharUpatayA sadRzau sadRzaM yugapadantarmuhUrtenopazamayati, tataH saMjvalanaM krodhamekAkinamekAntarmuhUrtenopazamayati / tato'pratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNau mAnau mAnarUpatayA sadRzau sadRzaM yugapadeva, tataH saMjvalanaM mAnam , tato'pratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNamAyAdvayaM mAyArUpatayA sadRzam , tataH saMjvalanAM mAyAm / tato'pratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNalobhadvayaM lobharUpatayA sadRzaM yugapadupazamayati, tataH saMjvalanaM lobham / amuM copazamayaMtridhA karoti-dvau bhAgau yugapadupazamayati; tRtIyaM tu bhArga saMkhyeyAni khaNDAni karoti, tAnyapi pRthak pRthak kAlabhedenopazamayati / tata eteSAM saMkhyeyakhaNDAnAM yaccaramaM kharDa tadasaMkhyeyAni khaNDAni karoti / tataH samaye samaya ekaikaM khaNDamupazamayati / iha ca darzanasaptaka upazAntepUrvakaraNaH, nivRttibAdaro vAbhidhIyate / Ko tata UrdhvamanivRttivAdaro yAvatsaMkhyeyakhaNDAnAM caramakhaNDam / caramasaMkhyeyakhaNDaniSpannAni tvasaMkhyeyakhaNDAnyupazamayan suukssmsNpraayH| / tadevamantarmuhUrtena saMjvalanaM lobhamapi sarvamupazamayati / evaM sarvatra pratyekamantarmuhUrtamupazamakAlaH / sarvApi ceyaM zreNimahatA'ntarmuhUrtena | smyte| - asyAzca zreNeranantAnubandhicatuSTayAdInAM pratyekaM zUnyasthApanayA svarUpaM bhAvanIyam / tatrAnantAnubandhicatuSTayasthApane catvAri zUnyAni tiryag vyavasthApyante, tdythaa-0000| eSAmupazamasya prArambho niSThA ca samakAlameva, iti tiryaksamatayA sthApyante / evamuttaratrApi tiryaksamasthApanAyAM bhaavaartho'bseyH| etadupari tiryaksamazUnyatrayeNa darzanatrayaM sthApyate- 000 / etaduparyekasya vedakasyaikaM zUnyam , tadupari dvitIyasya dvitiiym-:| tadupari hAsyAdiSaTuM samazreNyA tiryak sthApyate- 0 0 0 0 0 0 / etadupari tRtIyavedazUnyam , taduparyapi tiryakkrodhazUnyadvayam-0 0 / etadupari saMjvalanakrodhasya zUnyam- / etadupari tiryagmAnadvayasya shuunydvym-00| tadupari mAnasyaikaM zUnyam- ' / tadupari mAyAdvayasya tiryak zUnyadvayam- 0 . / tadupari mAyAyAH zUnyam- 0 / tadupari lobhadvayasya tiryageva zUnyadvayam- 0 0 / etadupari saMjvalanasya lobhasyaikaM zUnyam- 0 / evamUrdhvaM sthApanA vidhAya sarva bhAvanIyam / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1284 / / 562 / / M JainEducational For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 563 // Jain Educations Internatio vistarArthaM tu bhASyakAraH prAha sAmagaDhI paDavao appamattavirao u / pajjavasANe so vA hoi pamatto avirao vA // 1285 // anne bhaNati aviraya desa pamattA 'pramattavirayANaM / annayaro paDivajjai daMsaNasamaNammi u niyaTTI // 1286 // tArthe, navaramaviratAdyamamattAntAnAM madhyAt kenApi darzana saptakenopazamite tato 'niyaTTi ti' nivRttivAdaro bhavatIti / / 1285 / / 1286 // 'aNa' ityetad vyAkhyAtumAha bhavati jao'NaMtamarNatANubaMdhiNo'Na tti / te cattAri vi samayaM samei aMtomuhutteNaM // 1287 // gAthApUrvArdhasyAnte 'aNa' ityetadgrahaNavAkyam, ato vyAkhyAnayati- ' bhavamityAdi' bhavaM saMsAramanubadhnantItyevaMzIlA anantAnuvandhinastAn prazastadhyAnato'ntarmuhUrtena yugapadupazamayati, udayodvartanAdikaraNA'yogyAn sato'pyasatkalpAn krotiiti|| 1287 // zeSAvayavavyAkhyAmAha - tato ya daMsaNatigaM tao'NuiNNaM jahannayaraveyaM / tatto bIyaM chakkaM tao ya veyaM sayamudinnaM // 1288 // tatazcAnantAnubandhyupazamAnantaraM mithyAtvAdidarzanatrikam, tato'nudIrNasya vedadvayasya madhye yo jaghanyo vedastamupazamayati, tato dvitIyam, tataH Sam, tato yaH kazcidudaye vartate vedastamupazamayati / idamuktaM bhavati- yadi puruSaH zreNiprArambhakaH, tadA puruSavedastasyodaye vartate, strI-napuMsakavedau tvanudIrNI, tayozca madhye napuMsakavedo jaghanyataraH, tato darzanatrikAdupari prathamaM tamupazamayati, tataH strIvedam, udIrNa tu puMvedaM paGkAdupari pazcAdupazamayati / atha strI prArambhikA, tadA strIvedastasyA udaye, puM-napuMsakavedau tvanudayAatri | anayorapi napuMsakavedo jaghanyataraH, iti taM prathamamupazamayati, tataH puMvedam, udIrNa tu strIvedaM pazcAt paGkAduparyupazamayati / 1 upazamazreNI prasthApako'pramattaviratastu / paryavasAne sa vA bhavati pramatazca virato vA // 1285 // anye bhaNantyavirata-deza-pramattA 'pramattaviratAnAm / anyataraH pratipadyate darzanazamane tu nivRttiH // 1286 // / bhavamanubadhnanti yato'nantamanantAnubandhino'na iti / tAMzcaturo'pi samakaM zamayatyantarmuhUrtena // 1287 // / tatazca darzanatrikaM tato'nudIrNa jaghanyataravedam / tato dvitIyaM SaTkaM tatazca vedaM svakamudIrNam // 1288 // For Personal and Private Use Only 2 gAthA 1284 / bRhadvRttiH / // 563 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 564 // Jain Education Internation yadA tu napuMsakaH prArambhakaH, tadodIrNa napuMsakavedaM SaGkAduparyupazamayati, anudIrNaM tu strIvedaM jaghanyataratvAd darzanatrikAdupari prathama - supazamayati, tataH puruSavedamiti / / 1288 / / tataH kim ?, ityAha maijjhillakasAyANaM kohAisamANajAie do do / ekkekeNaMtarie saMjalaNeNaM ubasamei // 1289 // anantAnubandhyupazamasyoktatvAt saMjvalanAnAM tUpazamasyA'ntarAleSu bhAvAt, arthAd madhyamakaSAyA apratyAkhyAna- pratyAkhyAnAvaraNA evAvaziSyante / teSAM madhyAt krodhAdisamAnajAtIyau dvau dvAvekaikena krodhAdisaMjvalanenAntaritAvupazamayatIti / / 1289 // atra merakaH mAha saMjalaNAINaM samo jutto, saMjoyaNAdao je u / te puvvaM ciya samiyA naNu sammattAilAbhammi || 1290 // nanu saMjvalanakaSAya- hAsyAdInAmudayavartitvAcchamo yuktaH / ye tu saMyojanAdayaH kaSAyAste pUrvameva samyaktvAdiguNaprAptikAle upazAmitA eva, samyaktvAdilAbhAnyathAnupapatteH / ata idAnIM teSAmupazamAbhidhAnamayuktameveti bhAvaH / / 1290 // atrottaramAha- Asi khaovasamo siM samo'huNA, bhaNai ko viseso siM ? / naNu khINammi uiNNe sesovasame khaovasamo // 1291 // hanta ! samyaktvAdilAbhakAle AsIdeSAM saMyojanAdikaSAyANAM kSayopazamaH, ata idAnIM teSAmupazamo'bhidhAtavya eva / atha prerako bhaNati - nanu kSayopazamo-pazamayoH kaH kila vizeSa: ? / sUrirAha- nanUdIrNe udayaprApte karmaNi kSINe, zeSe cAnudIrNe upazAnte sati kSayopazamo'bhidhIyata iti / / 1291 // prerakaH prAha *so caitra naNUtrasamo uie khINammi sesae samie / suhumodayatA mIse na tUvasamie viseso'yaM // 1292 // 1 madhyamapAyANAM krodhAdisamAnajAtayau dvau dvau / ekaikenAntaritau saMjvalanenopazamayati // / 1289 // 2 saMjvalanAdInAM zamo yuktaH, saMyojanAdayo ye tu te pUrvameva zamitA nanu samyaktvAdilAbhe // 1290 // 3 AsIt kSayopazama eSa zamo'dhunA, bhaNati ko vizeSo'nayoH ? / nanu kSINa udIrNe zeSopazame kSayopazamaH // 129 // 4 sa eva nanupazama udite kSINe zeSake zamite / sUkSmadayatA mile na tUpazamite vizeSo'yam // 1292 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 564 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 565 // Jain Educationa Internat Coinc nanUpazamo'dhyayameva yaH / kim 1, ityAha- udite karmaNi kSINe, anudite tUpazAnte bhavati / atrottaramAha - nanu mizra kSayopazame sUkSmodayatA'sti - pradezodayena satkarmavedanamastItyarthaH / upazamite'pi tu karmaNi tadapi nAsti ityato'nayoviMzeSa iti // 1292 // etadevAha - 'des saMtakammaM khaovasamiesu nANubhAvaM so / uvasaMtakasAo puNa veei na saMtakammaM pi // 1293 // sa kSayopazamAvasthakaSAyavAJjIvaH kSAyopazamikaMSvanantAnubandhyAdiSu tatsaMvandhi satkarmA'nubhavati- pradezakarma vedayati, na punaranubhAvam vipAkatastu tAn vedayatItyarthaH / upazAntakaSAyastu satkarmA'pi na vedayati, iti kSayopazamo-pazamayorvizeSa iti / / 1293 // punarapi para: mAha saMjoyaNAiyANaM naNUdayo saMjayassa paDisiddho / saccamiha so'NubhAvaM paDucca na paesakammaM tu // 1294 // nanu saMyatasya saMyojanAdikapAyANAmudayo niSiddha eva tadudaye saMyatatvahAniprasaGgAt / atrottaramAha- satyam, anubhAvaM rasaM vipAkamAzrityehAsau tadudayo niSiddhaH saMyatAdInAm, na tu pradezakarma pratItya // 1294 // anubhAvavirahitA api pradezA niyamena vedyanta ityAgame'pyabhihitameveti darzayannAha - bhaNiyaM ca sue jIvo veei navANubhAvakammaM ti / jaM puNa paesakammaM niyamA veei taM savvaM // 1295 // nAdiyaM nijjIrai nAsaMtamudei jaM tao'vassaM / savvaM paesakammaM veeuM muccae savva // 1296 // sUtre'pi bhagavatI lakSaNe proktam / kim 1, ityAha- jIvo'nubhAvakarma vedayate, navA / yat punaH pradezakarma tad niyamAt sarva vedayatIti / tathA coktam- " evaM khalu goyamau ! dubihe kamme pannatte, taM jahA - paesakamme ya, aNubhAvakamme ya / tattha NaM jaM taM 1 vedayati satkarma kSAyopazamikeSu nAnubhAvaM saH / upazAntakaSAyaH punarvedayati na satkarmApi // 1293 // 2 saMyojanAdikAnAM nanUdayaH saMyatasya pratiSiddhaH / satyamiha so'nubhAvaM pratItya na pradezakarma tu // 1294 // 3 bhaNitaM ca zrute jIvo vedayati navAnubhAvakarmeti / yatpunaH pradezakarma niyamAd vedayati tat sarvam // 1295 // nAnuditaM nirjIryate nAsadudeti yat tato'vazyam / sarve pradezakarma vedayitvA mucyate sarvaH // 1296 // 4 evaM khalu gautama ! dvividhaM karma prajJaptam, tadyathA- pradezakarma ca anubhAvakarma ca tatra yat tat pradezakarma tadastyekaM vedayati, astyekaM no vedayati / 5. cha. 'mA mae du' For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 565 // www.jainelltrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA dvaattH| // 566 // paesakammaM taM atthegaiyaM veei, atthegaiyaM no veei" iti / yasmAd na khalvanuditaM karma nirjIyate, na cAsadudeti, kintu sadevodeti / yasmAt sarvo'pi mumukSuH sarvamapi pradezakarma vedayitvaiva mucyate, nAnyathA / tataH pradezavedyAnAmanantAnubandhyAdInAmidAnImupazamo nirUpyata iti prakRtam // 1295 // 1296 // punarapi paraH pAha'kiha dasaNAighAo na hoi saMjoyaNAi vedayao ? maMdANubhAvayAe jahANubhAvammi vi kahiMci // 1297 // niccodinnaM pijahA sayalacauNNANiNo tadAvaraNa / na vighAi maMdayAe paesakammaM tahA neyaM // 1298 // nanvevaM sati pradezato'pi saMyojanAdikapAyAn vedayataH saMyatAdeH kathaM samyagdarzanAdivighAto na bhavati / atra prativi-1 dhAnamAha- mandAnubhAvatayA nIrasapradezamAtravedanAdna samyaktvAdighAta ityarthaH / yatheha kacidanubhAvakarmApi nAtivighAtakaM dRSTam , tadyathA- nityoditamapi mati-zrutA-'vadhi-manaHparyAyAvaraNacatuSTayaM saMpUrNacaturjAnino na matyAdijJAnavighAtAya dRSTam , mandatvAta | tadvat tatpadezakarmApi nIrasatvAd na darzanAdivighAtAyeti // 1297 // 1298 // kica, kiriyAe kuNai rogo maMdaM pIlaM jhaa'vnnijNto| kiriyAmettakayaM ciya paesakammaM tahA tavasA // 1299 // yatheha rogo bhiSajAdikriyayA vidhivadapanIyamAno mandA kriyAmAtrakRtAmevA''turasya pIDAM karoti, nAtigurvIm / tadvat | pradezakarmApi tapasA'panIyamAnaM taporUpakriyAmAtraprakRtAmeva pIDAM karotIti; tathAhi-narakagatyAdikAH karmaprakRtayastadbhavasiddhikAnAmapi munInAM sattAyAM vidyanta eva, na cAnanubhUtAstAH kadAcidapi kSIyante, na ca tadbhavasiddhikA narakAdijanmavipAkena tAH samanubhavati, | kintu tapasA pradezarUpatayA samanubhUya tAH kSapayati / na ca vedayitA kAzcid bAdhAmanubhavati / tato jJAyate- na pradezakamevedanaM | guNavighAtAya, bAdhAkaraNaM veti // 1299 // , kathaM darzanAdighAto na bhavati saMyojanAdi vedayataH ! / mandAnubhAvatayA yathAnubhAve'pi kutracit // 1297 // nityodIrNamapi yathA sakalacatujJAninastadAvaraNam / na vidhAti mandatayA pradezakarma tathA jJeyam // 1298 // 1 kriyayA karoti rogo mandA pIDAM yathA'panIyamAnaH / kriyAmAtrakRtAmeva pradezakarma tathA tapasA // 1299 // // 566 // Jan Education International For Personal and Private Use Only HOMwww.jaineltrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 567 // Jain Education Internatio kiyati karmaNyupazAnte kathaMbhUto'sau procyate ?, ityAha 'daMsaNamohAIo bhaNNai aniyaTTibAyaro parao / jAva u seso saMjalaNalobhasaMkhejjabhAgo tti // 1300 // sa ca darzanasaptaka upazamite tadatItaH san parataH zeSaM napuMsakavedAdikaM karmopazamayannanivRttivAdaro'bhidhIyate, yAvat saMjayalanalobhasya saMkhyAtatamo bhAgaH zeSaH / nivRttivAdarastu na kiJcidupazamayati, iti nehAsau saMgRhItaH / / 1300 // tataH kimasau karoti ?, ityAha tadasaMkhejjaibhAgaM samae samae samei ekkekaM / aMtomuhuttamettaM tassAsaMkhijjabhAgaM pi // 1301 // tamapi saMjvalanalobhasya saMkhyeyabhAgamasaMkhyeyaiH khaNDaiH karoti / tatastasya lobhasaMkhyeyabhAgasyA'saMkhyAtatamamekaikaM bhAgaM samaye samaya upazamayati / tasya ca lobhasaMkhyAta bhAgasyA'saMkhyAtatamamapi bhAgaM prati samayamupazamayannantarmuhUrtamAtraM kAlaM sUkSma parAyo'bhidhIyata ityuttaragAthAyAM saMbandhaH // iti saptadazagAthArthaH / / 1301 / / tadevaM sUkSma saMparAyasvarUpaM savizeSamAha bhANU veyaMto jo khalu uvasAmao va khavao vA / so suhumasaMparAo ahakkhAyA UNao kiMci // 1302 // antarmuhUrtamAtraM kAlaM yAvat sUkSmasaMparAyo'bhidhIyate / yaH kim ?, ityAha- 'lobhANU ityAdi' lobhasaMkhyAta bhAgasyA'saMkhyAtatamAMzavartyaNUna pratisamayaM vedayan yata upazamakaH kSapako vA bhavati / ayaM ca lobhAMzamAtrAvazeSatvAd yathAkhyAtAd kiJcideva nyUnaH // iti niyuktigAthArthaH // 1302 // Aha- nanUpazamakAdhikAre kimiti kSapako nirdiSTaH 1, ityAha vasAmayAhigAre tassamabhAgo tti khavaganiddeso / suhumasarAgAtIto ahakkhAo hoi niggaMtho // 1303 // 1 darzanamohAtIto bhavyate'nivRttivAdaraH parataH / yAvatta zeSaH saMjvalanalobhasaMkhyeyabhAga iti / 1300 // 2 tadasaMkhyeyabhAgaM samaye samaye zamayatyekaikam / antarmuhUrtamAtraM tasyAsaMkhyeyabhAgamapi // 1301 // 3 lobhANUna vedayan yaH khalUpazamako vA kSapako vA sa sUkSmasaMparAyo'thAkhyAtAdUnakaH kiJcit // 1302 // 4 upazamakAdhikAre tatsamabhAga iti kSapakanirdezaH / sUkSmasarAgAtIto'thAkhyAto bhavati nirmanthaH || 1303 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 567 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P upazamakakSmasaMparAyasyAdhikAre tatsamabhAga iti kRtvA tatkSapako'pyayameva nirdiSTaH / yathopazamazreNyA navamaguNasthAnakAdupavizeSAritanabhAge sUkSmasaMparAyo bhavati, tathA kSapakazreNyAmapi, iti sAmAnabhAgatvAdupazamakAdhikAre lAghavArtha kSapako'pi nirdiSTa ityarthaH / upaza makasUkSmasaMparAyazcaitadguNasthAnakAdatikrAnta upazAntamohanirgranthalakSaNo yathAkhyAto bhavati // 1303 // // 568 tataH kim ?, ityAhabaiDAU paDivanno seDhigao vA pasaMtamoho vA / jai kuNai koi kAlaM vaccai to'Nuttarasuresu // 1304 // anibaddhAU houM pasaMtamoho muhuttamettaddhaM / uiyakasAyo niyamA niyattae seDhipaDilomaM // 1305 // yadi baddhAyurupazamazreNiM pratipannaH zreNimadhyagataguNasthAnakavartI vA, upazAntamoho vA bhUtvA kAlaM karoti, tadA niyamenAnutarasureSvevotpadyate, zreNipratipatitasya tu kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmatitvena nAnAsthAnagamanAditi / athA'baddhAyustA pratipadyate, tadA'ntarmuhUrtamupazAntamoho bhUtvA tataH kutazcid nimittAduditakaSAyaH sa niyamena zreNipratilomaM pazcAnmukhaM nivartate pratipatati, etAvinmAtrakAlabhAvitvAdevAsyAH // iti gAthAtrayArthaH // 1304 // 1305 // ata eva durantaM kaSAyasAmarthyamutkIrtayannAha___ThevasAmaM uvaNIyA guNamahayA jiNacarittasarisaM pi| paDivAyaMti kasAyA kiM puNa sese sarAgatthe ? // 1306 // upazamanamupazamastamapizabdAt kssyopshmmpyupniitaaH| kenopazamamupanItAH?, ityAha-guNairmahAn guNamahAn upazamakastena guNamahatopazamakena / pratipAtayanti kaSAyAH saMyamAt , bhave vaa| km| tamevopazamakam / kathaMbhUtam / / jinasya kevalinazcAritreNa kRtvA sadRzastulyo jinacAritrasadRzaH, dvayorapyupazAnta-mohakevalinoH kaSAyodayarahitacAritrayuktatvAjinasamAnacAritra ityarthaH, tamevaM2 bhUtamapi / kiM punaH zeSAn sarAgasthAn na pratipAtayanti ? // iti niyuktigAthArthaH // 1306 // EPARANORINDIRACTOR 1 badAyuH pratipannaH zreNigato vA prazAntamoho vA / yadi karoti ko'pi kAlaM prajati tato'nuttarasureSu // 1304 // anibaddhAyurbhUtvA prazAntamoho muhUrtamAnArdham / uditakaSAyo niyamAd nivartate zreNipratilomam // 1305 // 2 upazamamupanItA guNamahatA jinacAritrasadazamapi / pratipAtayanti kaSAyAH kiM punaH zeSAn sarAgasthAn / // 1306 // // 568 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 569 // bhASyam devadUmiyaMjaNadumo chAracchanno'gaNi vva paccayao / dAvei jaha sarUvaM taha sa kasAyodae bhujo||1307|| yathA davAgnidagdho'JjanadrumaH punarapi pratyayata udakA''secanAdikAraNasaMsargAdakUra-pravAla-patra-puSpAdirUpaM nijasvarUpaM darzayati, yathA vA bhasmAvacchanno'gniH pratyayatastRNAdIndhanakAraNasAhAyyAt punarapi dAhapAkAdikartRtvalakSaNaM nijasvarUpaM prakaTayati, yathA vA mithyApanItAmayo'pathyAdipratyayataH punarapi nijakhabhAvamAviSkaroti, tathA so'pyupazAntakaSAyo jIvaH svazarIropadhyAdimUrchAdipratyayataH punarapi kaSAyodaye pUrvakharUpaM darzayati, yato'yamupazAntamohaH 'aNNayaraseDhivaja' ityAdivacanAt saiddhAntikamatena tasmineva bhave kSapakazreNiM na karoti, tAmantareNa ca na sidhyani, utkRSTatazca dezonArdhapudgalaparAvartarUpaM saMsAraM paryaTati / tasmAd vihitopazamazreNirantarmuhUrtAd niyamena pratipatatIti // 1307 // etadevAi taimmi bhave nivvANaM na labhai ukkosao va saMsAraM / poggalapariyaTTaddhaM desoNaM koi hiNDejA // 1308 // gatArthA // iti gAthAdvayArthaH // 1308 // aho ! mahadAzcaryam , yadekAdarza mokSaprAsAdasopAnamAruhyApi hatajIvaH punarapi paribhraSTa etAvad duHkhamanubhavati, iti vismitAtmA gururupadezamAha jai uvasaMtakasAo lahai aNataM puNo vi paDivAyaM / na hu bhe vIsasiyavvaM theve vi ksaaysesmmiaa||1309|| aNathovaM vaNathovaM aggIthovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiyavvaM thevaM pi hu taM bahu hoi // 1310 // na hu bhe tti' naiva bhavadbhirvizvasitavyaM stoke'pi kaSAyazeSe, kintu mithyAduSkRtAdibhirjhaTityeva tato nivartanIyamiti / aNaM RNam / zeSa sugamam // iti niyuktigAthAdvayam // 1309 // 1310 / / 1 davadagdhAanaDumo bhasvacchanno'gniriva pratyayataH / darzayati yathA svarUpaM tathA sa kaSAyodaye bhUyaH // 1307 // 2gAthA 1223 // 3 tasmin bhave nirvANaM na labhata utkRSTato cA saMsAram / pudgalaparivartAdha dezonaM kazcid hiNDet // 1308 // yadyapazAntakaSAyo labhate'nantaM punarapi pratipAtam / na hi bhavanirvizvasitamyaM loke'pi kaSAyazeSe // 1.1 // kaNastauka praNastaukamanistauka kaSAyastokaM ca / na hi bhavadbhirvizvasitavyaM stokamapi hi tad bahu bhavati // 13 // // 569 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. vRhdvRttiH| // 570 // dvitIyaniyuktigAthAbhAvArthamAha dAsattaM dei aNaM airA maraNaM vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI diti kasAyA bhavamaNaMtaM // 1311 // __stokamapi RNaM krameNa vardhamAnaM dAsatvaM dadAti, yathA- kAcid vaNigduhitA gRhItavratasya nijabhrAturAgatasya pratidinaM karSavRddhyA haTTAt tailasya karSamAnIya dattavatI / sAdhusevAvyAkSepAcca tayA vaNijo'sau na dattaH / vardhamAnazca krameNa ghaTAdisaMkhyAM praaptH| tayA ca kAsakartanamAtreNaiva jIvanAdasau dAtuM na zakitaH / tatastasyaiva vaNijaH sA RNadAsI saMjAtA / anyadA cAgatena tenaiva bandhusAdhunA vijJAtastadvayatikaraH / kRtA ca tasya vaNijo dezanA / mocayitvA ceyaM grAhitA dIkSAm / ityevaM dAsatvadAyakaM stokamapi RNam / stoko'pi ca vraNazeSo'pathyAdikamAsAdya visarpannantarbahizca prasaranacirAd maraNaM prayacchati / agnezca lavo'pi mArgAdau patitastRNAdike lagnaH paraMparayA krameNa prasaran samastamapi grAma-nagarAdikaM nirdahati / evaM stokazeSA api kaSAyAH kutazcid nimittAd vRddhimupagacchanto'nantaM bhavamupakalpayantIti // 1311 // vakSyamANagAthAprastAvanArthamAha ovasama sAmAiyamuiyaM khAiyamao pavakkhAmi / suhamamahakkhAyaM pi ya khayaseDhisamubbhavaM taM ca // 1312 // tadevamaupazamikaM sAmAyika cAritramuktam , idAnI kSAyikaM taducyate / ityekA pAtanA / athavA, sUkSmasaMparAyacAritraM yathAkhyAtacAritraM copazamazreNyAzritamuktam , idAnI kSapakazreNisamudbhavaM tadevAha // iti gAthAdvayArthaH / / 1312 // . aNa-miccha-mIsa-sammaM aTTha napuMsa-tthiveya-chakaM ca / pumaveyaM ca khavei kohAIe ya saMjalaNe // 1313 // iha kSapakazreNipratipattottamasaMhanano'virata-dezavirata-pramattA-amattAnAmanyatama utpannavizuddhapariNAmo vijJeyaH / tatra pUrvadharo'pramattaH zukladhyAnopagato'pyetA pratipadyate, zeSAstvaviratAdayo dharmadhyAnopagatA eva / kSapaNakramazcAyam , tadyathA-prathamamantarmuhUrtenA , dAsatvaM dadAti pharaNamacirAd maraNa vaNo visarpan / sarvasya dAhamamidadati kaSAyA bhavamanantam // 13 // 2 bhIpazAmika sAmAyikamuditaM kSAyikamataH pravakSyAmi / sUkSmamayAkhyAtamapi ca kSayazreNisamujarva taca // 32 // 3 ana-mithyA mina-samyaktvAni aSTa napuMsaka-strIveda-SadkAni ca / puvedaM ca kSapayati krodhAdIMca saMjvalanAn // 1313 // // 570 // SAREE For Personal Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 571 // nantAnubandhinazcaturo'pi krodhAdIn yugapat kSapayati, tadanantabhAgaM ca mithyAtde makSipya tato mithyAtvaM sahaiva tadaMzena yugapat kSapayati tathAhi- atisaMbhRto dAvAnalaH khavardhadagdhendhana evendhanAntaramAsAdyobhayamapi nirdahati, evamasAvapi kSapakastIbrazubhapariNAmatvAt bRhadattiH / sAvazeSamanyatra prakSipya kSapayati / tatastathaiva samyagmithyAtvam , tataH samyaktvam / iha ca yadi paddhAyuH pratipadyate, anantAnuvandhikSaye / ca vyuparamate, tataH pazcAt kadAcid mithyAtvodaye punarapyanantAnubandhicatuSTayaM badhAti, tasyA'vandhyatatkAraNatvAt / kSINamithyAtvastu tad na badhnAti , kAraNAbhAvAt / tazviAnantAnubandhicatuSTaye kSINe'atipatitazubhapariNAma eva yadi mriyate tadA suralokameva vrajati / evaM darzanasaptakakSaye'pi kRte vAcyam / pratipatitapariNAmastu yadi pazcAd mriyate, tadA nAnAmatitvAd nAnAgatiko bhavati / yadi ca baddhAyurimAM zreNiM pratipadyate tadA darzanasaptakaM samastamapi kSapayitvA niyamAd vyuparamata eva, tato yatrAyurbaddhaM tatrotpadyate / yaH punarabadAyuH pratipadyate sa niHzeSAmapyetAM zreNI samApayatyeva / tasyAzcArya kramaH- samyaktvasya kSapitazeSe svalpe'vatiSThamAna evApatyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakaM samakameva kSapayitumArabhate / etaizcArdhakSapitairevAnyAH SoDaza karmaprakRtIH kSapayati, tadyathA- narakAnupUrvI, tiryagAnupUrvI, narakagati-tiryaggatilakSaNaM gatidvayam , paJcendriyajAtivarjAzcatasrazcAdyA jAtayaH- eka-dvi-tri-caturindriyajAtaya ityarthaH, Atapodyota-sthAvara-sAdhAraNa-sUkSmANi / nidrAnidrA-pracalApracalA-styAnarSilakSaNaM mahAnidrAtrayam / etatkSapaNottarakAlaM kaSAyASTakasya yaccheSaM tat kSapayati / tato napuMsakavedam , tataH strIvedam, tato hAsyAdiSaTUm , tataH puruSavedaM khaNDatrayaM kRtvA khaNDadvayaM yugapat kSapayati / tRtIyakhaNDaM tu saMjvalanakrodhe prakSipati / puruSe pratipattaryayaM kramo boddhavyaH, napuMsakAdau tu pratipattayuditavedasya pazcAt kSapaNam , zeSAnuditavedadvayasya tu madhye'dhamavedasya prathamam , itarasya tu tadanantaraM kSayaH prAguktopazamavad vAcyaH / tataH krodhAdIcaturaH saMjvalanAn pratyekamantarmuhUrtakAlena kSapayati / kSapaNaM caiSAM khaNDatrayAdikaraNakrameNa puruSavedavad vAcyam / krodhasatkaM ca tRtIyakhaNDa mAne prakSipati, mAnasatkaM mAyAyAm , tatsatkaM tu lobhe / kSapaNakAlazca pratyekaM sarvatrAntarmuhUrtamAno mantavyaH / zreNirapyeSA bRhattarAntamuhUrtamAnaca / sarvApyekasminnapi bRhadantarmuhUrte laghutarAntarmuhUrtAnAmasaMkhyeyAnAM prApte, lobhatRtIyakhaNDaM tu saMkhyayAni khaNDAni kRtvA pRthak pRthak kAlabhedena kSapayati / eSAmapi saMkhyAtatamaM caramakhaNDamasaMkhyeyAni khaNDAni karoti / tAnyapi samaye samaya ekaikaM kSapayati / iha ca kSINadarzanasaptako nivRttivAdara ucyate / tata UrdhvaM tvanivRttibAdaro yAvat saMkhyAtatamaM lobhakhaNDam / tata UrdhvamasaMkhyeyAni tatkhaNDAni kSapayan sUkSmasaMparAyo'bhidhIyate, yAvaccaramalobhAMzakSayaH / tata Urdhva kSINamohayathAkhyAtacAritrI // 571 // bhavati / sthApanA cehoktAnusAreNa vidheyA // iti niyuktigAthArthaH // 1313 // mA Jan Education Internat For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhadatiH / vizeSA // 572 // bhASyakAra:pAha paiDivattIe aviraya-desa-pamattA-pamatta-virayANaM / annayaro paDivajjai suddhajjhANovagayacitto // 1314 // paDhamakasAe samayaM khavei aMtomuhuttamatteNaM / tatto ciya micchattaM tao ya mIsaM tao sammaM // 1315 // bar3AU paDivanno paDhamakasAyakkhae jai mrejjaa| to micchattodayao viNijja bhujjo na khiinnmmi||1316|| tammi mao jAi divaM tappariNAmo ya sattae khINe / uvarayapariNAmo puNa pacchA nANAmaigaio // 1317 // catasro'pi vyAkhyAtArthAH // 1314 // 1315 // 1316 // 1317 / / prerakaH mAha-- khINammi daMsaNatie ki hoi tao tidasaNAIo ? / bhaNNai sammaTThiI, sammattakkhae kao samma ? // 1318 // nanu mithyAtvAdikadarzanatrike kSINe kiM tako'sau kSapakastridarzanAtIto bhavati ?- na mithyAdRSTiH, mithyAtvasya kSINatvAt / na mizraH samyagmithyAdRSTiH, samyag-mithyAtvAbhAvAt / na ca samyagdRSTiH samyaktvAsattvAdityevaM prAmoti? ityarthaH / AcArya AhabhaNyate'trottaram- darzanatrike kSINe vizuddhasamyagdRSTirbhavatyasau / punarapi paraH prAha- nanUktaM mayA- samyaktvakSaye sati kuto'yaM | samyagdRSTiH - na ghaTata evetyarthaH // 1318 // sUrirAha- nivvaliyamayaNakodavarUvaM micchattameva sammattaM / khINaM, na u jo bhAvo saddahaNAlakkhaNo tassa // 1319 // 1 pratipattAvavirata-deza-pramattA-'pramattaviratAnAm / anyataraH pratipadyate zuddhadhyAnopagatacittaH // 13 // prathamakaSAyAna samakaM kSapayasyantamahartamAtreNa / tata eva mithyAtvaM tataza mizra tataH samyaktvam // 15 // badAyuH pratipakSaH prathamakaSAyakSaye yadi mriyate / tatoH mithyAtvodayato vinayed bhUyo na kSINe // 10 // tasmin mRto yAti divaM tatpariNAmaka saptake kSINe / uparatapariNAmaH punaH pazcAdnAnAmatigatikaH // 13 // 2 kSINe darzanatrike kiM bhavati sakanidarzanAtItaH / bhaNyate samyagdRSTiH, samyaktvakSaye kutaH samyaktvam / / 1316 // / nirvalitamavanakoDavarUpaM mithyAtvameva samyaktvam / kSINaM, na tu yo bhAvaH zraddhAnalakSaNastasya // 13 // 9 // // 572 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ory Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PORN POS hatiH / vizeSA0 // 573 // so tassa visuddhayaro jAyai smmttpogglkkhyo| dichi vva suNhasuhabbhapaDalavigame maNUsassa // 1320 // jaha suddhajalANugayaM vatthaM suddha jalakkhae sutaraM / sammattasuddhapoggalaparikkhae dasaNaM pevaM // 1321 // hanta ! yaH samyakpadArthazraddhAnarUpo jIvasya bhAvaH pariNAmaH sa eva tAvad mukhyataH samyaktvamucyate, yastu zodhitamithyAtvapudgalapuJjaH sa tattvato mithyAtvameva, kevalaM samyaktatvazraddhAnarUpasya jIvabhAvasyAzuddhamithyAtvapuJjavadanAvArakatvAdupacArataH samyaktvamucyate / evaM ca sati yadAcchAditamadanakodravarUpaM mithyAtvameva sadupacArataH samyaktvaM prasiddham , tadeva tasya kSapakasya kSINam , na tu yastattvazraddhAnalakSaNo jIvasya bhAvaH / sa ca tasya tattvazraddhAnabhAva aupacArikasamyaktvarUpe samyaktvapudgalapule kSapite pratyuta vizuddhataro jAyate, yathA zlakSNazuddhAbhrapaTalavigame manuSyasya locanadvayarUpA dRSTiH / khacchAbhrapaTalasadRzo hi samyaktvapudgalapuJjaH, saca kSapito'bhrapaTalamiva dRSTaryaca yAvacca tattvazraddhAnapariNAmasya vighAtaka eva / tato'nartharUpe tasmin kSapite'bhrapaTalavigame locanadvayIva tattvazraddhAnapariNatinirmalataraiva bhavati / dRSTAntAntaramAha- 'jahetyAdi' yathA sudhautaM zuddha nirmalaM jalAnugataM kizcidAI vastramAtapazeSAt samastajalakSaye sutarAmeva zuddhaM bhavatiH evamaupacArikasamyaktvarUpA ye suddhapudgalAstatparikSayAt pArimArthikarucirUpaM samyagdarzanamapi sutarAM nirmalaM bhavati // 1319 / / 1320 // 1321 / / aparamapi dRSTAntamAha sesannANAvagame suddhayaraM kevalaM jahA nANaM / taha khAiyasammattaM khaovasamasammavigamammi // 1322 // yatheha zeSasya sAyopazamikasya matyAdijJAnacatuSTayasyApagame'nyat kSAyikaM zuddhataraM kevalajJAnalakSaNaM jJAnAntaraM prAdurasti, na punarajJo bhavati jIvaH, tadvat kSAyopazamikasamyaktvavigame'pyaparaM vizuddhataraM kSAyikaM samyagdarzanAntaramupajAyate, na tvadarzanI bhavati jIvaH // 1322 // 1 sa tasya vizuddhataro jAyate samyaktvapudralakSayataH / iSTiriva lakSaNazuddhAcapaTalavigame manuSyasya // 1320 // __ yathA zubajalAnugataM varSa vaM jalakSaye sutarAm / samyaktvazuddhapulaparikSaye darzanamaNyevam // 10 // 2 zeSajJAnApagame zubataraM kevalaM yathA jAnam / tathA kSAyikasamyaktvaM kSayopazamasamyaktvavigame // 1222 // se // 573 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 574 // nanu kathaM punaH kSAyikaM samyaktvaM vizuddhataraM, kSAyopazAmikaM tvavizuddham , ityAha-- 'nivvaliyamayaNakoddavabhattaM tillAimIsiyaMmadae / na uso'vAo nivvaliya-mIsamayakoddavaccAe // 1323 // taha suddhamicchasammattapoggalA micchamIsiyA micchaM / hoja pariNAmao vA so'vAo khaie na tthi||1324|| iha nirvalitA nirmadanIkRtAH zodhitA ye madanakodbhavAstanivRttaM yad bhaktamodanastat tailAdiviruddhadravyamizritaM bhujyamAnaM madayet- vikriyAM gamayedeva bhoktAram / na punaH so'pAyo'sti / ka sati ?, nirvalita-mizramadanakodravatyAge sati / idamuktaM bhavatiyaH zodhitAn zuddhAzuddhasvarUpAn vA madanakodravAn na bhuGkte tasyoktasvarUpo madanalakSaNo'pAyo na bhavatyeva, tathA tenaiva prakAreNa zuddha ca tad mithyAtvaM ca zuddhamithyAtvam- apUrvakaraNAdhyavasAyenApanItamithyAtvabhAvamityarthaH, tadevopacArataH samyaktvaM zuddhamithyAtvasamyaktvaM tasya pudgalAH zuddhamithyAtvasamyaktvapudgalAH zodhitamadanakodravasthAnIyA viruddha tailAdidravyakalpena mithyAtvena mizritAH santastarakSaNa eva mithyAtvaM bhavati, kutIrthikasaMsarga-tadvacaHzravaNAdijanitapariNAmAd vA kliSTabahurasIkRtA mithyAtvarUpatAM pratipadyante / tatastathaiva mithyAdRSTibhUtvA punaH saMsAranIradhi bambhramIti / sa caivaMbhUto'pAyaH kSAyikasamyaktve nAsti, sarvAnarthamUlAnAM zuddhAnAmazuddhAnAM vA mithyAtvapudgalAnAM kSapitatvenA'sattvAt / tasmAt zuddhataraM kSAyikasamyaktvam , malImasaM ca kSAyopazamikam / ata etadapagame'pi kSAyikasamyaktvabhAvAd nA'darzanI jIvaH, kintu pratyuta vizuddhasamyagdarzanIti sthitam // 1323 / / 1324 // . prastutamAha beDAU paDivanno niyamA khINammi sattae ThAi / iyaro'Nuvarao cciya sayalaM seDhiM samANei // 1325 // gatArthA // 1325 // yo'badAyuH pratipadyate sa darzanasaptake kSapite kiM karoti ?, ityAha nilitamadanakodravabhaktaM tailAdimizcitaM madayet / na tu so'pAyo nirvalita-mizramadakodva tyAge // 1123 // tathA zuddhamithyAtvasamyaktvapugalA mithyAtvamizritA mithyAtvam / bhavet pariNAmato vA so'pAyo kSAyike nAsti // 1324 // badAyuH pratipako niyamAt kSINe saptake tiSThati / itaro'nuparata evaM sakalAM zreNi samApayati / / 1325 // // 574 // For Dod ony Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 575|| 'biiya-taie kasAe aTThAraMbhei samayamasiM ca / khaviyammi majjhabhAge payaDio solasaM khavei // 1326 / / gatArthA // 1326 // kAstAH punaH SoDaza prakRtayaH ?, ityAha nairaya-tiriyANupuvvI gaIo cattAri caadijaaiio| AyAvaM ujjoyaM thAvarasAhAraNaM suhumaM // 1327 // tinni mahAnihAo aTThagasesaM tao'NudiNNANaM / veyANa jahannayaraM tatto bIyaM tao chakkaM // 1328 // tatto ya taiyaM veyaM ekkakaM to kameNa saMjalaNaM / savvattha sAvasese maggille laggai purille // 1329 // AkhyAtArthA, navaraM 'savvatthetyAdi sarvatra 'maggille' pAzcAtye'nantAnubandhyAdike karmaNi kSapayitumArabdhe sAvazeSa eva 'purille agratane mithyAtvAdike karmaNi lagati kSapayituM pravartate, ityevaM tAvad vAcyaM yAvad mAyAyAM sAvazeSAyAmeva lobhe lagati / tatazca mAyAzeSa lobhaM ca yugapat kSapayatIti // 1327 // 1328 // 1329 // nanu kiyati karmaNi kSINe kinAmA'sau bhavati ?, ityAha dasaNamohakkhavaNe niyaTTi aniyaTTibAyaro pro| jAva u seso saMjalaNalobhasaMkhejabhAgo tti // 1330 // tadasaMkhijaibhAgaM samae samae khavei ekkakaM / tatthai suhumasarAgo lobhANU jAvameko vi|| 1331 // khINe khavaganigaMTho vIsamae mohasAgaraM tari / aMtomuhattamudahi tariu thAhe jahA puriso // 1332 // dvitIya-tRtIyakapAyAnaSTArabhate samakameSAM ca / kSapite madhyabhAge prakRtIH SoDaza kSapayati // 1326 // 2 naraka-tiryagAnupUjyauM gatI catasrazcAdijAtayastu / AtApamuddyotaM sthAvarasAdhAraNaM sUkSmam // 1327 // tisro mahAnidrA bhaekazeSaM tato'nudIrNAnAm / vedAnAM jaghanyataraM tato dvitIyaM tataH SaTkam // 1528 // tatazca tRtIyaM vedamakaikaM tataH krameNa saMjvalanam / sarvatra sAvazeSe pAzcAtye lagati purAtane // 1329 // 3 darzanamohakSapaNe nivRttiranivRttibAdaraH parataH / yAvatu zeSaH saMjvalanalobhasaMkhyeyabhAga iti // 133. // sadasaMkhyeyabhAgaM samaye samaye kSapayatyaikaikam / tatrApi sUkSmasarAgo lobhANan yAvadeko'pi // 13 // 4 kSINe kSapakanintho vizrAmyati mohasAgaraM tIvA / antarmuhUrtamudadhi tIrvA sAdhe yathA puruSaH // 1232 / / OTomaraRavA // 575|| Forsonal Prese Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA- // 576 // 'tadasaMkhijjaibhAgaM ti tasya saMjvalanalobhasaMkhyeyabhAgasyAsaMkhyeyatamo bhAgastadasaMkhyeyatamo bhAgastam / 'khINe tti' lobhANumAtre'pi sarvathA kSINa ityarthaH, kSapakaninthatAmavApya mohasAgaraM tIvo'ntarmuhUrtakAlaM vizrAmyati, yathodadhiM bAhubhyAmuttIrya stAghegAdhe padapracAralaGghanIye jAnudanAdike jale prAptaH kazcit tArakapuruSo vizrAmyati / zeSaM gatArthameveti / / 1330 // 1331 // 1332 // __ tataH kSINamohaH sannasau kiM karoti', ityAha chaumatthakAladucarimasamae nidaM khavei pacalaM ca / carime kevalalAbho khINAvaraNaMtarAyassa // 1333 // kSINamohacchadmasthakAlasyAntarmuhUrtamAnasya yo'so dvicaramasamayaH, caramAd dvitIyo vicaramaH, caramo vA dvitIyo yasmAdasau dvicaramaH, asaMkhyeyAnAmetadguNasthAnakasamayAnAmupAntyasamaya ityarthaH, tatra dvicaramasamaye nidrA pracalAM ca kSapayati, caramasamaye tu paJcavidhaM jJAnAvaraNam , paJcavidhamantarAyam , darzanacatuSTayalakSaNaM ca caturvidhaM darzanAvaraNaM kSapayitvA kevalajJAnamavApnoti // 1333 // athAvaraNakSaye kevalajJAnalAbha ityatra nizcaya-vyavahAranayavAdamupadarzayannAha AvaraNakkhayasamae necchaianayassa kevaluppattI / tatto'NaMtarasamae vavahAro kevalaM bhaNai // 1334 // nizcayanayasyA'yamabhiprAyaH- yasminneva samaye AvaraNasya kSayaH- kSIyamANamAvaraNamityarthaH, tasminneva samaye kevalajJAnotpattiH, kSIyamANasya kSINatvAt , kriyAkAla-niSThAkAlayorekatvAt ; bhede cAnyatra kAle kriyA, anyatra ca kAryotpattiriti syAt , idaM cAyuktam , kriyAvirahe'pi kAryotpattyabhyupagamAt , itthaM ca kriyArambhakAlAt pUrvamapi kAyotpattiprApteratiprasaGgAditi / vyavahAranayastu- AvaraNakSayasamayAdanantarasamaye kevalotpatti bhaNati, AvaraNasya kSayasamaye kSIyamANatvAt , kSIyamANasya cAkSINatvAt , kriyAkAla-niSThAkAlayorbhedAt , tadekatve ca kriyAkAle'pi kAryasya sattve kriyAvayarthyaprasaGgAt / na ca samAnakAlabhAvinoH kriyA-kAryayoH kAryakAraNabhAvo yujyate, savye-taragoviSANAdInAmapi tatmasaGgAt // 1334 / / tathAca vyavahAranayo nijapakSa samarthayati . chapasthakAladvicaramasamaye nidrAM kSapayati pracalAM ca / carame kevalalAbhaH kSINAvaraNAntarAyasya / / 1333 // 2 bhAvaraNakSayasamaye naizcayikanayasya kevalotpattiH / tato'nantarasamaye vyavahAraH kevalaM bhaNati / / 1334 // 576 // Jan Education Internatio For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smArapUra vRhadvatiH / vizeSA0 // 577 // BHOSTATISTRatanAMARPAN nANaM na khijamANe, khINe jutta jao tadAvaraNe / na ya kiriyAniTThANaM kAlegattaM jao juttaM // 1335 // yasmAt kSIyamANe tadAvaraNe jJAnamutpadyata ityetad na yuktam , asya kriyAkAlatvAt , tatkAle ca kAryasattvAbhyupagamasya dUSitatvAt / kintu kSINa eva tadAvaraNe jJAnaM yujyate, asya niSThAkAlatvAt / na ca kriyA-niSThayoH kAlakatvaM yujyate, prativihitatvAditi // 1335 // atha nizcayanayaH prAhajaii kiriyAe na khao ko heU tapparikkhae anno ? aha tAe, kiha kAle annattha taI, khao'Nattha ? // 1336 // / hanta ! vyavahAravAdin ! AvaraNasya kSaye bhavatA kevalotpattiriSyate, na tu tatra kssiiymaanne| tadatra bhavantaM pRcchAmaH- AvaraNakSayakAle kriyA samasti, navA ? / yadi nAsti, tarhi kriyAmantareNAvaraNakSaye ko'nyo heturiti vaktavyam ?- na ko'pi prApnotItyarthaH / athAstyAvaraNakSayakAle taddhetubhUtA kriyA, tayA ca tatkSayo vidhIyate; tAyAtaM kriyAkAla-niSThAkAlayorekatvam , iti kathamucyate- 'anyasamaye kriyA, anyatra ca tatparikSayaH 1 // 1336 / / kizcakiriyAkAlAmma khao jai natthi taona hojja pacchAvi / jaivAkiriyasya khao paDhamammi vikIsa kiriyAe // 1337 // yadi kriyAkAle'pyAvaraNasya kSayo nAsti, tataH pazcAdapyasau na bhavet , akriyatvAt , pUrvakAlavaditi / athavA, yadi kriyAnivRttau dvitIyasamaye kriyasya sata AvaraNakSayo'bhyupagamyate, tarhi kriyAnvitaprathamasamaye kiM kriyayA, tAmantareNApyAvaraNakSayopapatteH, kriyAvirahitadvitIyasamayavaditi // 1337 / / kriyAkAla-niSThAkAlayozcaikatvamAgame'pyuktam , iti nizcayaH svapakSaM draDhayannAha , jJAna na jhIyamANe, kSINe buktaM yatastadAvaraNe / na ca kriyAniSThAnaM kAlakatvaM yato yuktam // 1235 // 2 badi kriyayA na kSayaH ko hetustaparikSaye'nyaH / atha tayA, kathaM kAle'myatra sA, kSayo'nyatra // 10 // 3 kiyAkAle bhayo yadi nAsti tato na bhavet pazcAdapi / yadivA'kriyastha kSayaH prathame'pi kiM kriyayA // 13 // | // 577 // Forsonal Prese Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SONG vizeSA // 578 // bRhadAra jaM nijarijamANaM nijiNaM ti bhaNiyaM sue jaM ca / nokammaM nijarii nAvaraNaM teNa tssme||1338|| yad yasmAt "calamANe calie, jAva nijarijjamANe nijiNe" iti vacanAd nirjIyamANaM karma nirjIrNa zrute'pyuktam , ataH kSIyamANaM kSINameva, iti nAnayoH kaalbhedH| 'jaM ca ci' yasmAdidaM cAgame proktam / kim ?, ityAha- "kaimmaM beijjai nokammaM nijareja" ityetAvat sUtraM draSTavyam , vedyamAnAvasthAyAM karma vedyate, nirjarAvasthAyAM tu nokarma- akarmetyarthaH, anyazca vedanAsamayaH, anyazca nirjarAsamayaH / tatastasmAt kAraNAt tatsamaya AvaraNakSIyamANatAsamaye- AvaraNasya nirjaraNasamaya ityarthaH, 'nAvaraNaM ti' nAstyAvaraNa-nAsti pratibandhakaM karma, kSIyamANasya kSINatvAdityarthaH // 1338 // pratibandhakAbhAvAcca bhavatyevAvaraNakSIyamANatAsamaye kevalajJAnotpattiH, kastAM niruNaddhi ? / ahamiti cet , ityAha jaii nANamanAvaraNe vinatthi totaM na nAma pacchA vi|jaayNc akAraNaotamakAraNao cciya pddejaa||1339|| yadyanAvaraNe'pyAvaraNAbhAve'pi kevalajJAnamutpattiM na labhate, tataH pazcAdapyAvaraNakSayottarakAlaM yadA kila tvayeSyate tadApi tadutpatirna syAt / athAvaraNAbhAvAvizeSe'pyAvaraNakSayasamaye kevalajJAnaM na bhavati, taduttarakAlaM tu pazcAd bhavati, iti yadRcchayA mocyate; hanta ! nAkAraNA yahacchayaiva pramUtirasya, tato'kAraNata eca jAtam , akAraNatayaiva tat pratipatet , vizeSAbhAvAditi // 1339 // tasmAt kimiha sthitam ?, ityAha nANasAvaraNassa ya samayaM tamhA pagAsa-tamaso vva / uppAya-bvayadhammA taha neyA savvabhAvANaM // 1340 // tasmAt kevalajJAnasya tadAvaraNasya ca yugapadevotpAda-vyayadho drssttvyau| kayoriva ?, ityAha- prakAza-tamasoriva / yathA hi yugapadeva tamo nivartate, pradIpAdiprakAzastUtpadyate, iti ya eva tamaso nivRttisamayaH sa eva prakAzasyotpAdasamayaH / evamihApi yugapadevAdharaNaM nivartate, kevalajJAnaM tUtpadyata iti / AtmadravyaM tvavatiSThata iti / ya evAvaraNasya kSayasamayaH sa eva kevalajJAnasyotpAdasa / yad nirjIyamANaM nirjINamiti bhaNitaM zrute yacca / nokameM nirjIyate nAvaraNaM tena tatsamaye // 1138 // 2 calyamAne calitaH, yAvad nirjIyamANe nirjIrNaH / 3 karma vecate nokarma nirjIyata / 4 yadi zAnamanAvaraNe'pi nAsti tatastan na nAma pazcAdapi / jAtaM.cAkAraNatassadakAraNata evaM patet // 1539 // 5 jJAnasyAvaraNasya ca samakaM tasmAt prakAza tamasoriva / utpAda-vyayadhauM tathA zeyau sarvabhAvAnAm // 134.. // 578 // Forsonal Prese Only aww.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 579 // mayaH, tatra hi samaya AvaraNasya kSIyamANasya kSINatvAt , kevalajJAnasya cotpadyamAnasyotpannatvAt , Atmadravyasya tvavasthitatvAditi / evaM sarveSAmapi bhAvAnAM mRda-gulyAdipadArthAnAM ghaTa-RjutAdibhirapUrvaparyAyairutpAdaH, piNDa-zivaka-sthAsa-kozAdibhiH, vakratvAdibhizcAta prAktanaparyAyairvyayaH, mRda-'GgulyAdidravyarUpatayA tvavasthAnaM yugapad bhavatIti jJAtavyamiti // 1340 // yadi caramasamaye kevalalAbhaH, tataH kim ?, ityAha ubhayAvaraNAIo keblvrnaann-dsnnshaavo| jANai pAsai ya jiNo neyaM savvaM sayAkAlaM // 1341 // tatazca sarvamapi jJeyaM sAdha-'paryavasitaM sadAkAlaM jinaH kevalI jAnAti kevalajJAnena, pazyati ca kevaladarzanena / kathaMbhUtaH san ?, kevalavarajJAna-darzanasvabhAvastadavyatiriktasvarUpaH / tarhi pUrvamitthamadRSTvA kimitIdAnImevaM pazyati ?, ityAha- yata idAnImubhayAvaraNAtItaH kevalajJAna-kevaladarzanAvaraNadvitayAtItatvAdityarthaH // ityaSTAviMzavigAthArthaH // 1341 // ata evAha saMbhinnaM pAsaMto logamalogaM ca savvao savvaM / taM natthi jaMna pAsai bhUyaM bhavvaM bhavissaM ca // 1342 // ___sam- ekIbhAvena bhinna saMbhinna-yathA bahistathA madhye'pItyarthaH, athavA, dravya-kSetra-kAla-bhAvalakSaNaM sarvamapi jJeyamatra kevalajJAnasya viSayatvena darzitam , tatra saMbhinnamiti dravyaM gRhyate, kAla-bhAvau ca tatparyAyatvAd gRhyate tAbhyAM ca samastAbhyAM samantAd vA bhinna saMbhinnamiti kRtvA dravyaM saMbhinnamucyate / tat pazyannupalabhamAno 'lokamalokaM ca prasiddhakharUpaM pazyan' anena kSetra pratipAdita bhavati / etAvadeva dravyAdi caturvidha jJeyaM, nAnyaditi / kimevamekayA dizA pazyan ?, ityAha- sarvataH sarvAsu dikSu / tAkhapi kiM kiyadapi dravyAdi, uta na ?, ityAha- sarva niravazeSam / amumevArtha spaSTayanAha- tad nAsti kimapi jJeyaM bhUtamatItam , bhavatIti bhavyaM | vartamAnam , bhaviSyacca, yad na pazyati kevalI // iti niyuktigAthArthaH // 1342 / / _ 'saMbhinnaM pazyan' ityuktam , tatra 'saMbhinnam' iti ko'rthaH ?, ityAha // 579 // ubhayAvaraNAtItaH kevalavarajJAna-darzanasvabhAvaH / jAnAti pazyati ca jino jJeyaM sarva sadAkAkam // 11 // 2 saMbhivaM pazyan lokamalokaM ca sarvataH sarvam / tad nAsti yad na pazyati bhUtaM bhavya bhaviSyaca // 1542 // POS Jain Educanera internatio For Personal and Private Use Only Twww.jaineltrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH / vizeSA0 // 580 // bAhiM jahA tahato saMbhinnaM savvapajjavehiM vA / atta-paranivisesaM sa-parapajjAyao vA vi // 1343 // yathA bahistathA'ntazceti saMbhinnam / athavA, sarvaparyAyaiH saMkarNi vyAptaM saMbhinnam / yadivA, yathA''tmAnaM jAnAti tathA parama- pi, yathA paraM tathAtmAnamapi nirvizeSa jAnAti, ityevaM kha-paranirvizeSa saMbhinnaM, sva-paraparyAyairvA yuktaM saMbhinnamiti // 1343 // athavA-- abhinnaggahaNeNaM va davamiha sakAla-pajjavaM gahiyaM / logAlogaM savvaM ti savvao khittaparimANaM // 1344 // saMbhinnagrahaNeneha sakAla-paryAyaM dravyaM gRhyate, kAlazca paryAyAzca kAla-paryAyAH, saha taivartata iti sakAla-paryAyaM bhinnam / 'lokAlokaM ca sarvataH sarvam' ityanena kSetraparimANaM gRhItam / etAvadeva ca jJeyaM yad dravyAdicatuSTayamiti // 1344 // bacca pazyan kim , ityAha taM pAsaMto bhUyAiM jaM na pAsai tao tayaM natthi / paMcatthikAyapajjayamANaM neyaM jao'bhihiyaM // 1345 // tac dravyAdi caturvidhaM jJeyaM pazyaMstako'sau kevalI bhUtAdikAlaviziSTaM tat kimapi vastu nAsti yad na pazyati / kutaH, ityAhayato yasmAt pazcAstikAyaparyAyarAzipramANameva jJeyamAgame'bhihitam , nAnyat / etacca dravyAdicatuSTayaM na gRhItameveti bhaavH||1345|| sadevamiyatA granthena kimuktaM bhavati !, ityAha taiva-niyama-nANarukkhaM ArUDho jaM jiNo amiyanANI / etto sa paraMparao etto jiNapavayaNuppattI // 1346 // tadevamiyatA granthenA'yaM sa jino'mitajJAnI proktaH / yaH kim ?, ityAha- yastapo-niyama-jJAnavRkSamArUDho jJAnadRSTiM muzcati pAga nirdiSTaH / etasmAca sa prAgukto bhAvaparamparaka:- etasmAdeva cAcAryapAramparyeNa sAmAyikAdi zrutamAyAtamityarthaH / etasmAca jinapravacanotpattiriti / / 1346 // pahiryadhA tathA'ntaH saMbhinnaM sarvaparyavairvA / Atma-paranirvizeSa sva-paraparyAyato vApi // 1343 // 2 saMbhinnagrahaNena vA anyamiha sakAla-paryavaM gRhItam / lokAlokaM sarvamiti sarvataH kSetraparimANam // 1344 // 3 tat pazyan bhUtAdi yad na pazyati sakastad nAsti / paJcAstikAyaparyayamAnaM zeyaM yatA'bhihitam // 1345 // * tapo-niyama-jJAnavRkSamArUdo yajjino'mitajJAnI / itaH sa paramparaka ito jinapravacanotpattiH // 1346 // SidhaRABARDASTI // 580 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 581 // Jain Educationis Internati athopasaMhArapUrvakaM prakRtaM smarayannAha - 'nijjuttisamutthANappasaMgao jAva pavayaNuppattI / pAsaMgiyaM gayamiyaM vucchAmi ao uvagghAyaM // 1347 // tadevaM sAmAyikaniryuktisamutthAnaprasaGgataH 'taiva-niyama-nANarukkhaM ArUDho kevalI amiyanANI' ityAderArabhyedAnIM jinavacanotpattiM yAvat prAsaGgikamevedaM gatam / ataH prakRtamupodvAtaM prAkpratijJAtaM vakSyAmIti / / 1347 // paraM prastuto'pi tiSThatvadyApi tAvadupodghAtaH / kutaH 1, ityAha acchau tAvugdhAo kA puNa jiNappavayaNappasUi tti / taM kittiyAbhihANaM patrayaNamiha ko vibhAgo so // 1348 // eyaM pasaMgasesaM vuttumuvagghAyavittharaM vocchaM / to sesadArAI kameNa tassaMgaho cemo // 1349 // tiSThatu tAvadupodghAtaH, keyaM jinapravacanotpattiH ?, tadvA jinapravacanaM kiyadabhidhAnam 1, ko vA'bhidhAnavibhAgaH sa tasya pravacanasya ? iti vineyapraznamAzaGkaya, etajjinapravacanotpatti-pravacanaikArthikatA tadvibhAgalakSaNaM tRtIyaM prasaGgazeSamuktvA'bhidhAya tataH 'use nidese ya niggame' ityAdidvAravidhyupanyAsenopodghAtavistaraM vakSyAmi / tatazca 'naiyavihI vakkhANavihI ya aNuogo' ityetAni vizeSadvArANi krameNa vakSyAmi / etasya ca bhaNanIyatvena pratijJAtasyAyaM vakSyamANaH saMgraho mantavyaH // iti gAthasaptakArthaH || 1348 || 1349 // kaH saMgrahaH 1, ityAha "jiNapatrayaNauppattI pavayaNaegaTThiyA vibhAgo ya / dAravihI ya nayavihI vakkhANavihI ya annuogo||1350 // iha jinapravacanotpattiH, pravacanaikArthikAni, ekArthikavibhAgazca ityetat tritayamapi tAvat prasaGgazeSadvArANyuddeza-nirdezAdIni teSAM vidhAnaM prarUpaNaM vidhirdvAravidhiH, ayaM tUpodghAtaH, nayavidhistUpakramAdInAM mUlAnuyogadvArANAM caturthamanuyogadvAram, ziSyAM''cAryaparIkSAbhidhAnaM tu vyAkhyAnavidhiH, anuyogastu sUtrasparzikaniryuktiH, sUtrAnugamava / / iti niryuktisaMgrahagAthArthaH // 1350 / / 1 niryuktisamutthAnaprasaGgato yAvat pravacanotpattiH / prAsaGgikaM gatamidaM vakSyAmi ata upodghAtam // 1347 // 2 gAthA 1094 / 3 tiSThatu tAvadupodghAtaH kA punarjinapravacanaprasUtiriti ? tat kiyadabhidhAnaM pravacanamiha ko vibhAgaH saH 1 // 1348 // etaM prasaGgazeSamukyopodghAtavistaraM vakSyAmi / tataH zeSadvArANi krameNa tatsaMgrahazrAyam // 1349 // 4 gAthA 973 / 5 gAthA 1350 6 jinapravacanotpattiH pravacanaikArthitA vibhAgazca / dvAravidhizva nayavidhirvyAkhyAnavidhizvAnuyogaH | 1350 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||581 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bahana // 582 // etadevAha bhASyakAra:pAsaMgiyamAitiyaM dAravihi tti vihi u uvagghAo / aNuogadAraM puNa cautthamiTuM nayavihi tti // 1351 // sIsA-yariyaparikkhA vakkhANavihi tti khnnmjjaayaa| suttapphAsiyajuttI suttANugamo'yamaNuogo // 1352 // gAthAdvayamapi gatArtham // 1351 // 1352 / / atha prerakaH pAhakiM puNa cautthadAraM nayavihimabhidhAya to'nnuogotti| caudArAsaMgahiyA vakkhANavihi tti kiNghiyaa?||1353|| nanvanuyogo vyAkhyAnarUpatvAdanugama eva, ata upakramo nikSepAnugamo naya ityanuyogadvAropanyAsakramamAzritya nayAnAM pUrvamevAnuyogopanyAso yujyate / iti kathamiha caturthadvAravartino nayAnabhidhAya pazcAt tRtIyadvAravaya'nugamarUpasyAnuyogasyopanyAsaH kRtaH / aparazca, caturanuyogadvArAtmakameva zAstraM bhavati / yazcAyamatra vyAkhyAnavidhirupanyastaH sa caturNAmanuyogadvArANAM madhyAdekenApi na saMgRhyate; tathAhi- na tAvadayamupakrama-nikSepa-nayeSvantarbhavati, tallakSaNAyogAt / nApyanugame / ato na vyAkhyAnavidhiH sUtrA| nugamarUpaH, nApi sUtrasparzikaniyuktyAtmakaH, atazcaturanuyogadvArAsaMgRhItvenAprastutvAt kathamAkAsmako'tra vyAkhyAnavidhihItaH ? iti / / 1353 // atrAcAryadezIyasya kasyApyuttaramupadaya, nirAkRtya ca ghaTamAnakaM svakIyamuttaraM mUrirAha baMdhANulomayAe keI na jao taI kameNaM pi| tIrai nibaMdhe je teNeyaM buddhipuvva tti // 1354 // kecidAcAryadezIyA manyante- evameva bandhAnulomyAdanuyoganayavidhiviparyayaH / etacca 'na jao tai tti' yataH krameNApi niva PRASOPEN / prAsanikamAditrika dvAravidhiriti vidhistUpoddhAtaH / anuyogadvAraM punazcaturthamiSTaM nayavidhiriti // 1351 // ziSyA-'cAryaparIkSA vyANyAnavidhiriti kadhanamaryAdA / sUtrasparzikayuktiH sUtrAnugamo'yamanuyogaH // 1352 // 2 kiM punazcaturthadvAraM nayavidhimabhidhAya tato'nuyoga iti / caturdArAsaMgRhIto vyAkhyAnavidhizca kiM gRhItaH // 1353 // / bandhAnulomatayA kecit na yataH sA krameNApi / zakyate nivandvaM teneyaM putipUrveti // 15 // // 582 // mAnakaraDamasAla OPPERS Jan Education Intemat For Personal and Private Use Only Av w ww.jaineltrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhdvciH| vizeSA0 // 583 // bAvarAna ndhu granthituM zakyata evA'sau gAthA tayathA 'dAravihI vakkhANavihi aNuogo nayAvahI ya ti| tasmAd buddhipurvikeyaM viparyayaracanA // 1354 // katham ?, ityAha aMtammi u vaNNasiuM puvvamaNugamassa jaM nae bhaNai / taM jANAvei samaM vaccaMti nayANuogo y||1355|| upakramaH, nikSepaH, anugamaH, nayAH, ityanuyogadvArANAmante pUrvaM nayAnupanyasya yadidAnImanugamasyAnuyogasya pUrva prathamaM nayAn bhaNati, tajjJApayati bhadrabAhuskhAmI-nayA-'nuyogI pratimUtraM yugapadeva vrjtH| na hi nAma nayaiH zUnyaH kApyanuyogo'sti, yadi yugapad nayA-'nugamau gacchataH, tarkhetadupanyAso'pi yugapadevAstu, iti cet / tadayuktam , azakyatvAt / tasmAdanuyogadvAreSvanugamasyAnta upanyastAnAmapi nayAnAM yadiha tadAdau tadbhaNanaM tad yogapadyagamanajJApanArthamiti // 1355 // atha dvitIyapreryasya parihAramAha suttANugamAvasare guru-sIsANuggahovaesatthaM / vakkhANavihiM jaMpai mUladdArANahikayaM pi // 1356 // catuSu mUlAnuyogadvAreSvanadhikRtamapi ca- teSvanuktamapi ca, vyAkhyAnavidhi mUrijalpati / ka ?, ityAha- iha sUtrAnugamAvasare- anuyogasyAdAvityarthaH / kimartham ?, ityAha- guruzca ziSyazca guru-ziSyau, tayoranugraho guru-ziSyAnugrahaH, tadupalakSita upadezo guru-ziSyAnugrahopadezastadartham / idamuktaM bhavati- guNavatA''cAryeNa guNavate ziSyAya samastaguNopetaM sUtraM vyAkhyeyam , ityevaM guruziSyAnugrahArthaM vyAkhyAnavidhAvupadiSTe suvyAkhyAnaM suzravaNaM ca zAstraM bhavati, iti guNamapekSyAnuyogadvArAsaMgRhIto'pIha vyAkhyAnavidhirukta iti / / 1356 // tadevaM vyAkhyAna vidheranadhikRtatvamabhyupagamyoktam / yadivA, tadevAsiddham , ityetadAhaahavA sAhikaya cciya vakkhANaMgaM ti jaM tao'Nugame / jaM jaM vakkhANaMgaM taM taM savvaM jao'Nugamo // 1357 // , dAvidhivyAkhyAnavidhiranuyogo nayavidhizceti / 2 ante tu vA nyasya pUrvamanugamasya yad nayAn bhaNati / tajjJApayati samaM bajato nayo'nuyogakSa // 1355 // 3 sUtrAnugamAvasare guru-ziSyAnugrahopadezArtham / vyAkhyAnavidhi jalpati mUladvArAnadhikRtamapi // 1356 // athavA so'dhikRta evaM vyAkhyAnAkAmiti yat tato'nugame / yad yad vyAkhyAnAGgaM tat tat sarvaM yato'nugamaH // 1357 // // 583 // For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA- // 584 // athavA, sa vyAkhyAnavidhiradhikRta eveha draSTavyaH 'sA' iti prAkRtatvAt strIliGganirdezaH / kathaM punarasAvihAdhikRtaH , ityAha- yad yasmAd vyAkhyAnAGgamiti, tatastasmAdanugame'dhikriyata iti prakramaH / yadi nAma vyAkhyAnAGgamasI, tathApi kathamanugame'ntarbhavati , ityAha- yad yad vyAkhyAnAGga, tat tad yasmAdanugamaH, tatkAraNatvAt , vyAkhyAnAhaM ca vyAkhyAnavidhiH, tasmAdanugame'ntarbhavatIti // 1357 // vyAkhyAnAGgatvamevA'sya bhAvayitumAha suttANugamAIe vakkhANavihI jao tadaMgaM sA / jaM ca suyAvasare ciya saphalAiM gavAinAyAiM // 1358 // yatazca sUtrAnugamasyAdau prathamaM vyAkhyAnavidhiH 'tIrthakara-gaNadharairuktaH' iti zeSaH, tathA cehApi vyAkhyAvidhAna pUrvamuktam ___ 'suttaM payaM payatyo saMbhavao viggaho viyAro ya / dUsiyasiddhI nayamayavisesao neyamaNusuttaM // 1 // yattadonityAbhisaMbandhAt , tasmAd vyaakhyaanaanggmsau| yacca yasmAt zrutAvasara eva sUtrAnugamaprastAva eva 'goNI caMdaNakathA ceDIu sAvae bahiragohe' ityAdinA'traivAnantaraM vakSyamANAni vyAkhyAnavidhigatAni gavAyudAharaNAni saphalAni bhavanti, nAnyathA / idamuktaM bhavati-sUtravyAkhyAnavidhiviSayANyeva hi gavAyudAharaNAni vakSyante, tAni ca saphalAni tadA bhavanti yadA vyAkhyAnavidhiranugamAGgameva bhavati / taddhahirbhUtatve tu tasya tAni nirAlambanAnyeva syuriti // 1358 // atra prerakaH prAha jaii sANugamaMgaM ciya dAravihIe tao kimAIe / uyAreuM bhannai ukkamakaraNe guNo ko Nu ? // 1359 // yadi sa vyAkhyAnavidhiranugamAnameveSyate, tadyagrato'nugamAderavatAryA''kRSya kimiti 'udese nidese ya niggame' ityAdivakSyamANadvAravidherAdau samAnIya bhaNyate- 'goNI caMdanakathA' ityAdinA kimiti dvAravidhyAdau bhaNiSyate ? ityarthaH / yadeva hyagre mUtraM vyAkhyAsyate tadeva tarhi vyAkhyAnavidhiH 'goNI caMdanakathA' ityAdirvaktumucitaH, kimiti 'uddese niise ya' ityAdiravidhirAMgeva prastutasthAne nirdiSTaH 1, iti bhAvaH / ko khevamutkramakaraNe guNalAbhaH 1-na kazcidityarthaH // 1359 // etrAnugamAdI vyAkhyAnavidhiyaMtastadanaM saH / yaca zrutAvasara eva saphalAni gavAdijJAtAni // 1358 // 1 gAthA 1002 / 3 gAthA 1435 / / 4 yadi so'nugamAnameva dvAravidhau tataH kimAdau / avatArya bhaNyate ukkamakaraNe guNaH ko nu|| 1359 // 5 gAthA 973 / // 584 // POL Jan Education internet For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 585 // Doctor atrottaramAha dAravihI vi mahatthA tattha vi vkkhaannvihivivjjaaso| mA hojja tadAIe vakkhANavihiM nirUvei // 1360 // dvAravidhirapi mUtravad bahuvRttAntaH kalyANahetuH, ityatastatrApi vyAkhyAnavidhiviparyayo'vidhivyAkhyAnaM mA bhUta / ato dAravihI ya nayavihI vakkhANavihI ya aNuogo' ityevaM saMgrahagAthAyAmanuyogAdau nirdiSTo'pi tato'vatArya tadAdau dvAravidhyAdau vyAkhyAnavidhi nirUpayati / / 1360 // dvAravidhyAdau nirdiSTasya vyAkhyAnavidheya'ktataraguNadarzanArthamevAhaaittheva gurU sIsaM sIso ya guruM paricchiuM pacchA / vocchii socchii va suhaM mocchii va suditttthpeyaalo||1361|| 'ettheva tti' atraiva dvAravidhyAdau nirdiSTaM vyAkhyAnavidhi zrutvA 'sudipeyAlo tti' sudRSTavyAkhyAnavidhivicAro guruH ziSyam , ziSyo vA guruM parIkSya pazcAd guNavate ziSyAya dvAravidherapyartha sukhenaiva vakSyati guruH, guNavadAcAryAntike zroSyati vA | ziSyaH, mokSyati vA tyakSyati vA doSavantaM ziSyaM guruH, guruM vA tadvantaM ziSyaH, iti guNamapekSya dvAravidhyAdau vyAkhyAnavidhinirdiSTa iti // 1361 // atra prerakaH mAhasANugamaMgaM pi ihaM jai bhannai kiM na kIrai iheva ? / dAei payattayaraM vakkhANavihI ya suttammi // 1362 // nanu yadyanugamAgamapi san guNApekSayA vyAkhyAnavidhiriha dvAravidherAdau bhaNyate, na tu sUtrAnugamAdau, tarhi "jiNapavayaNauppattI' ityAdisaMgrahagAthAyAmapIhaiva dvAravidherAdau kiM na kriyate- kiM nopAdIyate, yena 'vaikkhANavihI ya aNuogo' ityevamanugamAdau nirdissttH| atrottaramAha- saMgrahagAthAyAmitthamupanyAsaM kurvannetad darzayati / kim ?, ityAha-prayatnataraM yathA bhavatyevaM sUtrAnugame vyAkhyAnavidhiranveSaNIya eva / yadyapi hi dvAravidhau kathamapyasau na jAyate tathApi mUtrAnugamAvasare guNavadAcArya-ziSyaparigrahAdiko vidhiravazyameva | kartavyaH, iti saMgrahagAthAyAmanugamAdau vyAkhyAnavidhirupAta iti bhAvaH // 1362 // dvAravidhirapi mahArthastatrApi vyAkhyAnavidhiviparyAsaH / mA bhUt tadAdau vyAkhyAnavidhi nirUpayati // 1360 // 2 gAthA 1350 / atraiva guruH ziSyaM ziSya guru parIkSya pazcAt / vakSyati zroSyati vA sukhaM mokSyati vA suraSTavicAraH // 1361 // 4 so'nugamAGgamapIha yadi bhaNyate kiM na kriyata ihaiva / darzayati prayatnataraM vyAkhyAna vidhizca sUtre // 1312 // POT585 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasakola vizeSA. // 586 // anye tvAcakSate / kim ?, ityAhaaNuogAivibhAge vakkhANavihI vi tappasaMgeNa / jaMpati kei tesiM vuttuM souM va ko joggo ? // 1363 // saMgahagAhAe puNo aNuogAIe biMti daaeNtaa| jo vannio'Nuogo so'yaMsa vihI jadatthaM ti|| 1364 // iha kacit punarevaM jalpanti / kim ?, ityucyate- aNuogo ya niogo bhAsa-vibhAsA ya vattiyaM ceva' ityAdinA granthenA'nuyoga-niyoga-bhASAdInAM vibhAgavizeSe'bhidhAsyamAne vyAkhyAnavidhirapi tatpasaGgena dvAravidhesgre saMgrahagAthAyAmukto'pi pUrvameva nirdiSTaH / kimartham ?, ityAha- teSAmapyanuyoga-niyoga-bhASAdInAM vaktuM zrotuM vA ko yogyaH ?, iti parijJAnArtham / "jiNapavayaNauSpattI' ityAdisaMgrahagAthAyAM punaH 'vaikkhANavihI ya aNuogoM' ityevamanuyogasyAdau dvAravidhestvagrato vyAkhyAnavidhimupadarzayanta etad bruvate | yaduta- yo'nuyogAdivibhAgAvasare dvAravidheH pUrvamanuyogo varNitaH, so'yaM saMgrahagAthAnte / ayamatra bhAvaH- "jiNapavayaNa' ityAdisaMgraha gAthAyAM prathamaM dvAravidhiH, tato vyAkhyAnavidhiH, tato'nuyoga ukta iti, tataH pravacanaikArthikadvAravyAkhyAyAM 'aNuogo ya niogo' ityAdigAthayA'nuyoga uktaH, tato 'goNI caMdaNa' ityAdinA svarUpato vyAkhyAnavidhiH, tato 'uddese nidese' ityAdidvAravidhiH, tato'pi sUtrAnuyogaH, ityayaM kramaH / atra ca yathA dvAravidheH pUrva svarUpato vyAkhyAnavidhiruktaH, evaM yadi saMgrahagAthAyAmapi dvAravidheH pUrva nAmato'pyucyeta tadA kasyA'pyevaM saMzayaH syAt- saMgrahagAthAntoktAnuyogadvAravidhyanantaroktamUtrAnuyogayostAvadekatvaM subodham , saMgrahagAthAntoktAnuyogavyAkhyAnarUpatvAt sUtrAnuyogasya, kintu pravacanakAthikavyAkhyAvasare 'aNuogo ya niogo' ityatra yo'nuyoga uktaH sa saMgrahagAthAntoktAnuyogAdanyo'nanyo vA ? iti / yadA tu saMgrahagAthAyAmanuyogapratyAsanna eva vidhirucyate, tadetad nizcIyateyasya 'aNuogo ya niogoM' iti gAthAntoktAnuyogasya nimittaM dvAravidhiruktaH, saMgrahagAthAntoktAnuyogo'pi sa eveti nirdiSTaH, yadarthaM sa vyAkhyAnavidhibharavidheH pUrva svarUpata uktaH, atra tu saMgrahagAthAyAmanuyogasyAdau nAmamAtreNaivokta iti // 1363 / / 1364 // tadevaM cAlanA-pratyavasthAne vidhAya prastutaM 'jiNapavayaNauppattI' ityAdigAthAvyAkhyAzeSa, vakSyamANagAthAprastAvanAM cAha SIRRE HER meroie , anuvogAdivibhAge vyAkhyAnavidhirapi tatprasaGgena / jalpanti kecit tayorvaktuM zrotuM vA ko yogyaH 1 // 1363 // saMgrahagAthAyAM punaramuyogAdI muvanti darzayantaH / yo varNito'nuyogaH so'yaM sa vidhiyaMdamiti // 1364 // 2 gAthA 1385 / 3 gAthA 1350 / 4 gAthA 1435 / 5 gAthA 953 / // 586 // For Personal and Private Use Only EMAaww.jaineltrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA. // 587 // suyamiha jiNapavayaNaM tassuppattI psNgo'bhihiyaa| jiNa-gaNaharavayaNAo imAiM tassAbhihANAI // 1365 // yaduktam- 'keyaM jinapravacanotpattiH ?' tatreha jinapravacanaM tAvat zrutamucyate, ityasakRta prasiddhameva / asya cotpattiniyuktisamutthAnaprasaGgataH 'atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthati gaNaharA niuNaM' ityAdau 'jina-gaNadharebhyaH' iti vacanAt pUrvamapyabhihitaiva / yatpunaruktam- 'tathA, jinapravacanaM kiyadabhidhAnam ?, abhidhAnavibhAgo vA'sya kaH?' iti / tatraitAni tAvadasyAbhidhAnAni // iti paJcadazagAthArthaH // 1365 // kAni punastAni ?, ityAha aigaThiyANi tinni u pavayaNa suttaM taheva attho ya / ekekassa ya etto nAmA egaThiyA paca // 1366 // eko'rtho yeSAM tAnyekArthikAni trINyeva / kAni punastAni ?, pravacanamuktArtham , vakSyamANArthaM ca, sAmAnyena zrutajJAnam / / sUcanAt sUtraM, tadvizeSa eva / aryata ityarthaH, ayamapi tadvizeSa eva / eSAM ca pravacana-mUtrA-rthAnAM madhya ekaikasya pratyekamekAthikAni paJca paJca nAmAni bhavanti / / iti niyuktigAthArthaH / / 1366 // bhASyam jaimiha pagayaM pasatthaM pahANavayaNaM ca pavayaNaM taM ca / sAmannaM suyanANaM visesao suttamattho ya // 1367 // gatArthA // 1367 // mutrazabdasyArthamAha siMcai kharai jamatthaM tamhA suttaM niruttavihiNA vA / sUei savai subai sivvai sarae va jeNatthaM // 1368 // 'piMca kSaraNe' siJcati kSarati yasmAdarthAn , tato niruktavidhinA sUtram / athavA, niruktavidhinaiva sUcayati, sravati vArthAni zrutamiha jinapravacanaM tasyotpattiH prasaGgato'bhihitA / jina gaNadharavacanAdimAni tasyAbhidhAnAni // 1365 // 2 gAthA 1119 / 3 ekAthikAni trINi tu pravacanaM sUtraM tathaivArthazca / ekaikasya ceto nAmAnyekAthikAni paJca // 1366 // 4 yadiha prakRtaM prazastaM pradhAnavacanaM ca pravacanaM tacca / sAmAnyaM zrutajJAnaM vizeSataH sUtramarthazca // 1367 // 5 siJcati kSarati yadathai tasmAt sUtraM niruktavidhinA vA / sUcayati sravati zrUyate sIvyati sarati vA yenArtham // 1368 // // 587|| Jan Education Interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TOS DRRENCY bRhdvaattiH| ti mUtram / thUyata iti vA mUtram / sIvyate viziSTaghaTanAmAnIyata iti vA sUtram / sarati vA'rthamanugacchati yasmAt tataH vizeSAsUtramiti // 1368 // // 588 // tathA avivariyaM suttaM piva suTThiya-vAvittau va suttaM ti / jo suttAbhippAo so attho ajjae jamhA // 1369 // arthavyAkhyAnato yAvadadyApyavivRtaM tAvat sUtraM suptamiva suptamucyate, mAkRtazailyA ca 'sutta' iti / athavA, susthitatvAt pramANAbAdhitasvAt , vyApitatvAca sUtram, prAkRtatvAdeva ca 'suttaM' / arthazabdasyArthamAha- yaH sUtrasyAbhimAyaH so'rtho'bhidhIyate yasmAdaryate gamyata ityarthaH // 1361 // atha prerakaH pAha___ saiha pavayaNeNa juttA na suyatthegatthayA paropparao / jaM suyaM vakkheyaM attho taM tassa vakkhANaM // 1370 // jujai ca vibhAgAo tiNha vibhinnatthayAna ceharahA / egatthANaM pi puNo kimihegatthAbhihANehiM ? // 1371 // nanu pravacanena saha mUtrA-'rthayorekArthatA yuktA, tadvizeSatvAt / tayoH mUtrArthayoH punaH parasparata ekArthatA na yujyate, tayoratyantabhedAt; tathAhi- vyAkhyeyaM mUtram , tayAkhyAnaM cArtha iti mahAn bhedaH / athavA, trayANAmapyeSAM pravacana-mUtrA-'rthAnAM bhinnArthataiva FO yujyate / 'na ca tti na punaH 'ekArthatA' iti zeSaH, vibhAgAd bhinnaviSayatvAt / sAmAnyaviSayaM hi pravacanam , vizeSaviSayau ca mUtrArthI, iti kathaM teSAmekArthatA / na hi mRd-ghaTa-zarAvAdInAmekArthatA yuktimatI / itarathA- yadyekArthAnyetAni trINyapi, tarhi 'ekekassa ya etto nAmA egaDiyA paJca' ityanena yAnyekaikasya paJca paJcaikAthikAnyabhidhAsyante, tAni na yujyanta eva / na hIndra-zakrapurandarAdizabdAnAmekArthAnAmapi punarapi pratyekamekAthikAnyupapadyanta iti // 1370 / / 1371 / / // 58 , avivRtaM suptamiva susthita-vyApisvato vA sUtrAmiti / yaH sUtrAbhiprAyaH so'yo'yate yasmAt // 1319 // 2 saha pravacanena yuktA na zrutAkAdhatA parasparataH / yat zrutaM vyAkhyeyamardhastat tasya vyAkhyAnam // 1370 // pujyate - vibhAgAta prayANAmapi bhinnArthatA na cetarathA / ekArthAnAmapi punaH kimihakArthAbhidhAnaH 1 // 131 // gAthA 1366 / For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RO vizeSA0 // 589 // atra pratividhAnamAhameulaM phullaM ti jahA sNkoy-vibohmettbhinnaaii| attheNAbhinnAI kamalaM sAmaNNao cegaM // 1372 // avivariyaM taha suttaM vivarIyamattho tti bohakAlammi / kiMcimmattavibhinnA sAmAnnaM pavayaNaM neyaM // 1373 // yatheha mukula, phullamiti ca, etayoH saMkoca-vikAzarUpatayA bhedaH, sAmAnyArthatayA cAbhedaH kamalamiti / na caiSAM punaH pratyekamekAthikAni na yujyante, kintu zrUyanta eva pratyekaM tadekArthikAni, tadyathA- Adyasya mukulaM, kuDmalaM, koraka, jAlakaM, kalikA, vRntamityAdi; dvitIyasya tu phullaM, vikocaM, vikAza, vikasitam , unmIlitam , unmiSitaM, smitam , utridaM, vijRmbhitaM, hasitam , ubuddhaM, vyAkozamityAdi / tRtIyasya kamalaM, padmam , aravinda, paGkajaM, sarojamityAdi / tathehA'pyavikRtArthato mukulakalpaM sUtramucyate, tadeva bodhakAle vyAkhyAnakAle vivRtaM sat samutphullakamalakalpamartho'bhidhIyate / vizeSarUpatayA ca kizcinmAtramanayorbhedaH, sAmAnyarUpatayA tvekatvaM jJeyaM pravacanaM zrutajJAnamiti / na caiSAM pravacana-mUtrA-'rthAnAmekArthikAni na yujyante 'suyadhamma tittha' ityAdinA'nantaramevAbhidhAsyamAnatvAditi // 1372 // 1373 // atra dRSTAntAntareNApi pravacana-sUtrA-'rthAnAmekArthatvAdirUpatA samarthayannAha sAmanna-visesANaM jaha vegA-NegayA vvtthaae| tadubhayamattho ya jahA vIsuM bahupajjavA te ya // 1374 // evaM sutta-tthANaM egA-NegaTThayA vvtthaae| pavayaNamubhayaM ca tayaM tiyaM ca bahupajayaM vIsuM // 1375 // 'vA' iti kamalodAharaNApekSayodAharaNAntaratvasUcakaH / tatazca yathA vA sAmAnya-vizeSayorvyavasthayA vivakSayaikatA, anekatA ca dRSTA- ekArthatvam , anekArthatvaM ca dRSTamityarthaH; tathAhi- arthalakSaNa ekasminnarthe dvayorapi sAmAnya-vizeSayottatvAdekArthatA; sAmAnyasya ca vijAtIyavyAvRttAkArapratyayanivandhanatvAt , vizeSANAM tu sajAtIya-vijAtIyabhinnatvapratibhAsakAraNatvAdanekArthatA / , mukulaM phulamiti yathA saMkoca-vibodhamAnabhinnAni / arthenAbhinnAni kamalaM sAmAnyatakam // 1372 // avivRtaM tathA sUtraM vivRtamartha iti bodhakAle / kiJcinmAtra vibhinna sAmAnya pravacanaM jJeyam // 1373 // 2 gAthA 1378 / 3 sAmAnya-vizeSayoryathA vaikA-'nekatA vyavasthayA / tadubhayamarthazca yathA viSvag bahuparyavAste ca // 1374 // evaM sUtrA-'rthayorekA-unekArthatA vyavasthayA / pravacanamubhayaM ca tat trikaM ca bahuparyayaM viSvak // 1375 // 4 ka. ga. 'dRzyate e'| 589 // nAhaGAGANAGPsamasyAmAra hAla Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 590 // para kapaESSOR 'tadubhayamatyo ya jaha tti' yathA ca tayoH sAmAnya-vizeSayorubhayaM tadubhayamartho bhaNyate- arthazabdavAcyaM dvitayamapyetad bhavatItyarthaH / te ca sAmAnya-vizeSA-'rthalakSaNAkhayo'pyarthA viSvak pRthag yathA bahuparyAyA baDhekArthAH, tadyathA- sAmAnya, sattA, bhAva ityaadi| | vizeSAH, bhedAH, paryAyA ityAdi ; arthaH, dravyaM, vstvityaadi| evaM prastutayoH sUtrA-'rthayorapi vivakSayaikArthatAdayo bhAvanIyAH, tathAhi- pravacanalakSaNa ekasminnarthe dvayorapi sUtrA-'rthayovRttatvAdekArthatA; sUtrasya vAcakatvAt , arthasya tu vAcyatvAd bhinnArthatA / 'pavayaNamubhayaM ca tayaM ti' tacca mUtrA-'rthayorubhayamapi pravacanamucyate / trikaM caitat sUtrA-artha-pravacanalakSaNaM viSvak pRthag bahuparyAyaM baDhekArthikam , tathA ca vakSyati- 'suyadhamma tittha maggo' ityAdi // 1374 // 1375 // athavA, nayamatabhedAdeSAM trayANAmapi pravacanAdInAmekArthatA, pRthagbahuparyAyatvaM ca na virudhyate, iti darzayannAha ahavA savvaM nAmaM baMjaNasuddhiyanayassa bhinnatthaM / iyarassa abhinnatthaM saMvavahAro ya tadavekkho // 1376 // saMvavahAraTThAe tamhA jeNegayA, na nicchayao / to juttAI tesiM vIsuM pajjAyanAmAiM // 1377 // athavA, vyaJjanazuddhikanayaH samabhirUDhalakSaNaH zuddhanayastasyAbhiprAyAt sarvamapi nAma bhinnArthameva, zabdabhedAta , ghaTa-paTAdyabhidhAnavaditi / itarasya tu naigamAderarthanayasthAbhimAyAdabhinnArthamapi nAma bhavati, vastuno'nekaparyAyatvAta , zakendra purandarAdinAmavaditi / kizca, saMvyavahArazca lokavyavahArazca tadapekSo'bhinnArthanAmApekSa ekArthikanAmApekSaH prAyaH pravartata ityarthaH, svaH, svargaH, surasama, tridazAvAsaH, triviSTapaM, tridivamityAyekAthiMkanAmamAlAdizAstrANAM saMvyavahAranayApekSayaiva pravRtteriti / tataH kim ?, ityAha-'saMvavahAretyAdi' tasmAd yenoktaprakAreNa saMvyavahArArthatayA vyavahAranayApekSayA nAmnAmekatA- ekArthatA'pyastItyarthaH, na nizcayataH zuddhatarazabdamayalakSaNanizcayanayamatena sarveSAmapi bhinnArthatvAd na kacidekArthatetyarthaH / tatastasmAt teSAM pravacana-mUtrA-'rthAnAM viSvak pRthag vyavahAranayamatena yuktAni ghaTamAnakAni paryAyanAmAnyekArthikAbhidhAnAni / / ityekAdazagAthArthaH // 1376 // 1377 // tatra pravacana-mUtrayostAvat pazca paJcaikArthikAmyAha1 gAthA 1378 / 2 athavA sarva nAma vyaJjanazuddhikanayasya bhinnArtham / itarasyA'bhinnAtha saMvyavahArazca tadapekSaH // 1306 // saMvyavahArArthatayA tasmAd yenakatA, na nizcayataH / tato yuktAni teSAM viSvak paryAyanAmAni // 13 // MARRAPE // 590 // For Personal and Prevate Une Grey Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA bRhadvattiH / suyadhamma tittha maggo pAvayaNaM pavayaNaM ca egaTThA / suttaM taMtaM gaMtho pATho satthaM ca egaTThA // 1378 // zrutadharmaH, tIrtha, mArgaH, prAvacanaM, pravacanam , etAni pravacanaikArthikAni / sUtra, tantra, granthaH, pAThaH, zAstraM ca, ityetAni sUtraikArthikAni // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1378 // tatra zrutadharma iti ko'rthaH, ityAha boho suyarasa dhammo suyaM va dhammo sa jiivpjjaao| sugaIe saMjamammi ya dharaNAo vA suyaM dhmmo||1379|| zrutasya dharmaH svabhAvaH, sa ca bodhaH, bodhasvabhAvatvAt zrutasya / athavA, zrutaM ca tad dharmazca zrutadharmo jIvaparyAyaH athavA, sugatau, saMyame vA dhAraNAd dharmaH zrutamucyate, zrutaM ca tad dharmazceti zrutadharmaH // 1379 // atha tIrthazabdArthamAha-- titthaM ti puvvabhaNiyaM saMgho jo naann-crnn-sNghaao|ih pavayaNaM pi titthaM tatto'NatthaMtaraM jeNa // 1380 // tIyate'neneti tIrtha pUrvamevA'trApyuktam / kim ?, ityAha- saMghaH / kiviziSTaH 1 / jJAna-darzana-cAritraguNasaMghAtaH / iha tu pravacanamapi tIrthamucyate yasmAt , tataH saMghAtAt tadapi zrutajJAnarUpatvAdanAntarameveti // 1380 // mArgazabdArthamAha maijijai sohijai jeNaM to pavayaNaM tao maggo / ahavA sivassa maggo maggaNamannesaNaM paMtho // 138 // tatastasmAt pravacanaM mArga ucyate / yena kim ?, ityAha- 'mRjU zuddhau' mRjyate zodhyate'nena karmamalina AtmA, tasmAd hetoH| athavA, mArgaNaM mArgo'nveSaNaM panthAH zivasyeti // 1381 // , zrutadharmastIrtha mArgaH prAvacanaM pravacanaM caikArthAni / sUtraM tantra granthaH pAThaH zAstraM caikArthAni // 1378 // 2 bodhaH zrutasya dharmaH zrutaM vA dharmaH sa jIvaparyAyaH / sugatau saMyame ca dhAraNAd vA zrutaM dharmaH // 1379 // 3 tIrthamiti pUrvabhaNitaM saMgho yo jJAna-cAritrasaMghAtaH / iha pravacanamapi tIrtha tato'nantaraM yena // 10 // 4 pa. u. ja. 'asaM' 5 mujyate zodhyate yena tataH pravacanaM tato mArgaH / athavA zivasya mAgoM mArgaNamanveSaNaM panthAH // 18 // // 591 // Salienesday Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 592 // S sapanAar atha prAvacanazabdArthamAha paigayAiabhivihIe pavayaNaM pAvayaNamAivayaNaM vA / sivapAvayavayaNaM vA pAvayaNaM, pavayaNaM bhnniy||1382|| bRhadvRttiH / 'pagayAi tti' pUrvavat pragatAdyarthotrApi prazabdaH, AG maryAdAyAm , abhividhau ca gRhyate / pragataM, prazasta, pradhAnam , Adau vA jIvAdiSvabhividhi-maryAdAbhyAM vacanaM pAvacanam , zivapApakaM vA vacanaM prAvacanamucyate / pravacanazabdArthastu prAgeva bhaNita iti / tadevamuktaH pravacanakArthikavibhAgaH // 1382 / / atha sUtra-tantra-granthazabdArthamAhama suttaM bhaNiyaM taMtaM taNijae teNa tammi va jamattho / gaMthijjai teNa tao tammi va to taM mayaM gaMtho // 1383 // sUtrazabdArthastAvat pAgeva bhaNitaH / tantrazabdArthastUcyate- 'tanu vistAre' tanyate vistAryate yad yasmAdanena, asmAt , asmin / vArtha iti tantram / athavA, tanyate viziSTaracanayA tadeva vistAryata iti tantraM mUtramevocyate / tathA, grathyate'nena, asmAt , asmin vA'rtha iti tadeva grantha ucyate / athavA, tadeva prathyate viracyata iti granthaH // 1383 / / pATha-zAstrayoH zabdArthamAha paiDhaNaM pADho taM teNa tammi va paDhijjae'bhidheyaM ti / sAsijjae teNa tahiM va neyamAyA va to satthaM // 1384 // paThana pAThaH, paThyate vA vyaktIkriyate taditi pAThaH / paThyate'bhidheyamanena, asmAt , asminniti vA pAThaH / 'zAsu anuziSTau' zAsyate jJeyamAtmA vA'nena, asmAt , asminniti vA zAstram , zAsyate kathyate taditi vA zAstram / iti gAthASaTrArthaH / tadevamabhihitaH suutrkaarthikvibhaagH|| 1384 // ___ athAkArthikAni vaktavyAni, tatrA'rthaH, vyAkhyAnam , anuyoga ityanAntaram , ityanuyogaikArthikAnyAha prakRtAcabhividhI pravacanaM prAvacanamAdivacanaM vA / zivaprApakavacanaM vA prAvacanaM, pravacanaM bhaNitam // 1382 // 2 sUtraM bhaNitaM tanvaM tanyate tena tasmin vA yadarthaH / athyate tena tatastasmin vA tatastad mataM prandhaH // 1383 // 3 paThanaM pAThastat tena tasmin vA pakhyate'bhidheyAmiti / zAsyate tena tasmin vA jJeyamAtmA vA tataH zAstram // 1384 // // 592 // hA JainEducational Internatior For Don Pets Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 bRhadvAttiH / // 593 // aNuogo ya niogo bhAsa-vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa unAmA egaThiyA pNc|| 1385 // anuyogaH, niyogaH, bhASA, vibhASA, vArtikam , iti pazcAnuyogekArthikAni // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 1385 // athAnuyogazabdArtha prAguktamapi vismaraNazIlavineyAnugrahArthaM punarapyAhaaNuoyaNamaNuogo suyassa niyaeNa jmbhidheennN| vAvArovA jogo jo aNurUvo'NukUlo vaa|| 1386 // ahavA jamatthaothova-pacchabhAvehiM suyamaNuMtassa |abhidheye vAvAro jogo teNaM va saMbaMdho // 1387 // yat sUtrasya nijenAbhidheyenArthenAnuyojanaM saMbandhanaM so'nuyogaH / athavA, yogo vyApAra ucyate / tatazcAnurUpo'nukUlo vA yogaH sUtrasya nije'bhidheye vyApAraH, yathA ghaTazabdena ghaTo'bhidhIyata ityanuyogaH / athavA, mUtramaNu ityucyate / kutaH / yasmAdartha- syAnantatvAt tadapekSayA sUtramaNu / athavA, "uppannei vA" ityAditIrthakaroktArthAt pazcAdeva gaNadharAH sUtraM kurvanti, itarakavayo'pyarthaM hRdaye nivezya tataH kAvyaM kurvanti, ityevamarthAt pazcAdeva bhavanAt mUtramaNu vyapadizyate / tatastasyANoH sUtrasyAbhidheye vyApAro yogo'NuyogaH / tena vA'NunA sUtreNa sahAbhidheyasya yogaH saMbandho'NuyogaH // iti gAthAdvayArthaH // 1386 / / 1387 // ___ athAnuyogasyaiva saMbhavantaM nAmAdinikSepamAha nAma ThavaNA davie khette kAle vayaNa-bhAve ya / eso aNuogassa u nikkhevo hoi sattaviho // 1388 // nAmAnuyogaH, sthApanAnuyogaH, dravyAnuyogaH, kSetrAnuyogaH, kAlAnuyogaH, vacanAnuyogaH, bhAvAnuyogaH / eSo'nuyogasya saptavidho nikSepaH // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 1388 / / vistarArthaM tvabhidhitsurbhASyakAro nAma-sthApanAnuyogasvarUpaM tAvadAha 1 anuyoga niyogo bhASA-vibhASe ca vArtikaM caiva / etAnyanuyogasya tu nAmAnyekAthikAni paJca // 1385 // 2 anuyojanamanuyogaH zrutasya niyatena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vA // 1386 // athavA yadarthataH stoka-pazcAdbhAvAbhyAM zrutamaNu tasya / abhidheye vyApAro yogastena vA saMbandhaH // 1387 // 3 utpadyante vA / 4 nAma sthAnapanA dravya kSetra kAlo vacana-bhAvI ca / epo'nuyogasya tu nikSepo bhavati saptavidhaH // 1388 // // 593 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only www.jaineltrary.ary Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadattiH / vizeSA // 594 // nAmassa jo'Nuogo ahavA jssaabhihaannmnnuogo| nAmeNa va jo joggo jogo nAmANuogo so||1389|| ThavaNAe jo'Nuogo'Nuoga iti vA Thavijjae jNc|jaa veha jassa ThavaNA joggA ThavaNANuogo so||1390 nAmna indrAderyo'nuyogo vyAkhyAnamasau nAmAnuyogaH / athavA, yasya vastunaH 'anuyogaH' iti nAma kriyate tad nAmnA nAmamAtreNAnuyogo nAmAnuyoga ityucyate / yadivA, nAmnA saha yaH kazcid yogyo'nurUpo yogaH saMbandhaH sa nAmAnuyogaH, nAmnA sahAnurUpaH anukUlo vA yogo nAmAnuyoga iti vyutpatteH yathA dIpasya dIpanAmnA saha, tapanasya tapananAmnA saha, jvalanasya jvalananAmnA sahetyAdi / evaM sthApanAyA anuyogo vyAkhyAnaM sthaapnaanuyogH| athavA, anuyogaM kurvannAcAyodiyaMtra kASThAdau sthApyate tatsthApanAnuyogaH / yA vehAnuyogakarturAcAryAdestadAkAravati lepyakarmAdau yogyA'nurUpasthApanA kriyate sa sthApanAnuyogaH, sthApanAyA anurUponukUlo vA yogaH saMbandhaH sthApanAnuyoga iti vyutpatteH // 1389 / / 1390 // atha dravyAnuyogamAhadevvassa jo'Nuogodavve davveNa davvaheU vaa| davvassa pajjaveNa va joggo davveNa vA jogo // 1391 // bahuvayaNao vi evaM neo jo vA kahe annuvutto| davANuoga eso evaM khettAiyANaM pi // 1392 // dravyasya yo'nuyogo vyAkhyAnam, 'eSa dravyAnuyogaH' iti dvitIyagAthAyAM sNbndhH| tathA, dravye niSadyAdAvadhikaraNabhUte sthitasyA| nuyogo dravyAnuyogaH / dravyeNa vA kSIra-pApANazakalAdinA karaNabhUtenAnuyogo dravyAnuyogaH / dravyahetorvA ziSyadravyapratibodhanAdinimittamanuyogo dravyAnuyogaH / athavA, dravyasya vastrAdeH kusumbharaGgAdinA paryAyeNa saha ya iha yogyo'nurUpo yogaH saMbandhaH sa dravyAnuyogaH / athavA, dravyeNAmlIkAdinA kRtvA yasyaiva vastrAdestenaiva kusumbharAgAdinA paryAyeNa saha yogo'nurUpo yogaH saMbandhaH sa dravyAnuyogaH / evaM bahuvacanato'pi jJayo dravyAnuyogaH, tadyathA- dravyANAM, dravyeSu, dravyairvA'nuyogo dravyAnuyogaH, tathA, dravyANAM nAno yo'nuyogo'dhavA yasyAbhidhAnamanuyogaH / nAnA vA yo yogyo yogo nAmAnuyogaH saH // 1389 // sthApanAyA yo'nuyogo'nuyoga iti vA sthApyate yacca / yA veha yasya sthApanA yogyA sthApanAnuyogaH saH // 1390 // 2 vyasya yo'nuyogo bagye jagyeNa vA dravyaheturvA / dragyasya paryaveNa vA yogyo dravyeNa vA yogaH // 1391 // bahuvacanato'pyevaM zeyo yo vA kadhayatyanupayuktaH / vyAnuyoga eSa evaM kSetrAdikAnAmapi // 1292 // // 594 // Jan Education interna For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 595 // STORISTS hetoranuyogo dravyAnuyogaH, dravyANAM vA paryAyaiH saha, dravyairvA karaNabhUtairanurUpo yogo dravyAnuyoga iti / yo vA'nupayuktaH kathayatianupayukto'nuyogaM karoti sa drvyaanuyogH|| _ evaM kSetrAdInAmapi- kSetra-kAla-vacana-bhAveSvapi yathAsaMbhavAmitthamevAyojyata ityarthaH, tadyathA- kSetrasya, kSetreNa, kSetre kSetrANAM kSetraH, kSetreSvanuyogaH kssetraanuyogH| tathA, kSetrasya, kSetrANAM vA hetoranuyogaH kSetrAnuyogaH- kSetrAnujJApanAya devendra-cakravAdInAmanuyogo vyAkhyAnaM yat kriyata ityrthH| tathA, kSetrasya kSetrANAM vA, kSetreNa kSetrairvA karaNabhUtaH, paryAyeNa paryAyairvA sahAnurUpo'nukUlo yogaH kssetraanuyogH| evaM kAla-vacana-bhAva-viSaye'pyekavacana-bahuvacanAbhyAM sudhiyA yathAsaMbhavaM vAcyam , navaraM kAlAdhabhilApaH kArya iti // 1391 // 1392 // 'dravyasyAnuyogo vyAkhyAnaM dravyAnuyogaH' ityAdAvabhihitam / tatra katibhedaM tad dravyam , kiMkharUpazca tasyAnuyogaH ?, ityAzaGkayAha devvassa u aNuogo jIvadavvassa vA ajIvadavvassa / ekkekkammi vi bheyA havaMti davAiyA curo||1393|| dravyAnuyogo ya uktaH sa dravyabhedAd dvidhA bhavati- jIvadravyasya, ajIvadravyasya ca / ekaikasmiJjIvadravye, anidravye ca / dravyAdayazcatvAro bhedA bhavanti- jIvadravye, ajIvadravye ca pratyekaM dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvatazcaturdhA'nuyogaH pravartata ityrthH||1393|| etadevAha devveNegaM davvaM saMkhAIyappaesaogADhaM / kAle'NAi anihaNo bhAve nANAiyANaMtA // 1394 // emeva ajIvassa vi paramANU davva egadavvaM tu| khette egapaese ogADho so bhave niyamA // 1395 // samayAiThii asaMkhA usAppaNIo vaMti kAlammi / vaNNAibhAvaNatA evaM dupaesamAI vi||1396|| 1 nyasya tvanuyogo jIvadravyasya vA'jIvadravyasya / ekaikasminnapi bhedA bhavanti dravyAdikAzcatvAraH // 1393 // 2 dravyeNaikaM dravyaM saMkhyAtItapradezAvagADham / kAle'nAdiranidhano bhAve jJAnAdayo'nantAH // 1394 // evameva jIvasyApi paramANuIcya ekadravyaM tu / kSetra ekapradeze'vagAdaH sa bhaved niyamAt // 1395 // samayAdisthitirasaMNyA utsarpiNyo bhavanti kAle / varNAdibhAvA anantA evaM dvipadezAdayo'pi // 1396 // // 595 // For Pesond ere Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA // 596 // dravyeNa dravyato jIva eka dravyam / kSetratastu tajjIvadravyaM saMkhyAtItapradezAvagADham , ekaikasya jIvasyAsaMkhyAtAkAzapradezAvagADhatvAt / kAle kAlato'nAdiH, anidhanazca jIvo bhavati / bhAve bhAvatastu jJAnAdayo'nantAstasyA'gurulaghuparyAyAH / ajIvadravyasyApyevameva dravyAdibhyazcaturvidho'nuyogaH / tatra dravye dravyataH paramANurekaM dravyam / kSetre kSetratastvekapradezAvagADha eva / kAlatastu jaghanyatastasya sthitirekaH samayaH, madhyamatastu dyAdayaH samayAH, utkRSTatastvasaMkhyeyA utsapiNya-'vasarpiNyaH / bhAvataH punarvarNa-gandhAdirUpA anantA paryAyAH / evaM dvayaNukAdiskandhAnAmapi pratyekaM dravyAdibhAvena caturvidho'nuyogo vaktavyaH / dravyasyAnuyoga iti gatam // 1394 // // 1395 // 1396 // atha 'dravyANAmanuyogaH' ityetad vyAcikhyAsurAha devANaM aNuogo jIvA-jIvANa pajjavA neyaa| tatthavi yamaggaNAo'NegA saTThANa-paraThANe // 1397 // dravyANAmanuyogo yadA cintyate tadA jIvA-'jIvadravyANAM paryavAH paryAyA jJeyA jJAtavyA yathA prajJApanAyAM prruupitaaH| tathAca tatroktam- "kaiivihA NaM bhaMte ! pajavA pnnttaa?| goyamA ! duvihA pannattA, taM jahA- jIvapajjavA ya, ajIvapajjavA ya / jIvapajjavA | Na bhaMte ! ki saMkhejA, asaMkhejjA, aNatA ? / goyamA ! no saMkhejA, no asaMkhejA, aNatA / evaM ajIvapajjavA vi aNaMtA" ityAdi / tatrApi dravyANAmapyanuyogapakSe svasthAna-parasthAnabhedAdanekA mArgaNA anveSaNA vicAraNA jJAtavyAH / tatra dravyato'nantAni jIvadravyANi, anantAnyajIvadravyANi, ityevaM jIvA-'jIvadravyANAM dravyatazcintA svasthAnam , kSetra kAla-bhAvatastu cintA parasthAnam / tatra kSetrato jIvA-jIvadravyANi pratyekaM samastalokAvagADhAni, kAlato'nAdya-nidhanAni, bhAvatastvanantaparyAyANi, ityAdimArgaNAH svadhiyA vidheyA iti // 1397 // __yaduktam- 'dravyeNa, dravyaiH, dravye, dravyeSvanuyogaH' iti, tatrAha 15. cha. ja. 'nnyH'| 2 vyANAmanuyogo jarjAvA-ujIvAno paryavA jJeyAH / tatrApi ca mAgaNA anekAH svasthAna parasthAnayoH // 1397 // 3 katividhA bhagavan ? paryavAH prajJaptAH / gautama ! dvividhA prajJaptAH, tadyathA-jIvaparyavAzca, ajIvaparyavAzca / jIvaparyavA bhagavan ! ki saMkhyayAH, asaMkhyeyAH, anantAH / gautama ! no saMkhyayAH, no asaMkhyeyAH, anantAH / evamajIvaparyavA adhyanantAH / 596 // For on Present Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSA0 // 597 // vaittIe akkheNa va karaMgulAINa vA vidavveNaM / akkhehi ya davvehiM ahigaraNe kappa-kappehiM // 1398 // khaTikAcUrNanirmitayA vA'kSara-padAdikaM likhitvA yo'nuyogaH kriyate sa dravyeNAnuyogaH, bhaGgakacAraNAdiSu ca yo'kSeNa kriyate so'pi tathaiva / 'karaMgulAINa vA vi tti' yo'pi vA prAkRtatvena vibhaktivyatyayAt karAGgulyAdinA istAGgulyAdidravyeNa kiMcid darzayadbhiranuyogaH kriyate so'pi dravyeNAnuyogo bhaNyate / bahubhizvAkSarbhaGgakacAraNAdyartha yo'nuyogo'sau dravyairanuyogaH / adhikaraNe 8 caikasmin kalpadravya ekakambalanirmitaniSadyArUpe samupaviSTo yadA'nuyogaM karoti tadA dravye'nuyogo'sau yadAtu bahukalpamayaniSadyAdravyeSu tadA dravyeSvanuyoga iti / tadevaM vyAkhyAtaH paDidho dravyAnuyogaH // 1398 // atha SaDviyakSetrAnuyogavyAkhyAmAha painnattijaMbudIve khettassemAi hoi aNuogo / khettANaM aNuogo dIva-samuddANa pannattI // 1399 // kSetrasyA'nuyogaH kSetrAnuyoga evamAdiko bhavati / kaH?, ityAha- 'pannattijaMbudIce tti' jambUdvIpaprajJaptirityarthaH, jambUdvIpalakSaNaikakSetravyAkhyAnarUpatvAt tasyAH / bahUnAM tu kSetrANAmanuyogo dvIpa-sAgaraprajJaptirbhavati, bahUnAM dvIpa-samudrakSetrANAM tatra vyAkhyAnAditi / tadevaM kSetrasya kSetrANAmamuyogaH' ityuktam / / 1399 / / atha kSetreNa kSetrairanuyoga ityetadAha jabUdIvapamANaM puDhavijiyANaM tu patthayaM kAuM / evaM mavijamANA havaMti logA asaMkhejA // 1400 // iha jambUdvIpapramANaM prasthakaM palyaM kRtvA punaH punastadbharaNa-virecanakrameNa yadA sarve'pi mUkSma-bAdara-pRthvIkAyikajIvA mIyante tadA'saMkhyeyalokAkAzapradezasaMkhyopetA jambUdvIpapramANAH prasthA bhavanti, ityeSa kSetreNa jambUdvIparUpeNAnuyogo'bhidhIyata iti / kSetra stvanuyogo'yaM draSTavyaH, tadyathA- bahudvIpapramANaM prasthakaM kRtvA'bhIkSNaM tadbharaNa-virecanakrameNa samastapRthvIkAyikajIvA mIyamAnA asaMkhyeyalokAkAzapradezarAziparimANA bahudvIpamAnaprasthA bhavanti / etadasaMkhyeyakaM pUrvasmAllaghutaraM draSTavyam , prasthasyeha bRhattaratvAt / eSa bahudvIpalakSaNaiH kSetraranuyoga iti // 1400 // vA'kSeNa vA karADalyAdinAM vApi dravyeNa / ajhaizca dravyaradhikaraNe kalpa-kalpaiH // 1398 // 2 jambUdvIpaprajJaptiH kSetrasyaivamAdibhavatyanuyogaH / kSetrANAmanuyogo dvIpa-samudrANAM prajJaptiH // 1399 // 3 gha.cha.ja. 'pasAgarakSe / jambUdvIpapramANaM pRthvIjIvAnAM tu prasthakaM kRtvA / evaM mIyamAnA bhavanti lokA asaMkhyeyAH // 140. // // 597 // Jan Education intem For Personal and ev e nty Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RER vizeSA bRhadvattiH / // 598 // atha kSetre kSetreSu cAnuyogamAha- - 'khettammi u aNaogo tiriyaM logammi jammi vA khette / aDDhAiyadIvesuM chalahavIsAe khettesuM // 1401 // kSetre punarayamanuyogaH, tayathA- tiryaglokakSetre yo'nuyogaH pravartate, yatra vA grAma-nagarAdau, vyAkhyAnasabhAdau vA kSetre sthito'nuyogakartA'nuyogaM karoti, eSa kSetre'nuyogaH kSetrAnuyoga ucyate / kSetreSvanuyogaH kaH ?, ityAha- yordhatRtIyadvIpa-samudrAntavatikSetreSu pravartate, sArdhapaJcaviMzatijanapadarUpeSu vA''ryakSetreSviti / uktaH SaDvidhakSetrAnuyogaH // 1401 // atha tAvadbhedameva kAlAnuyogamAha__ kolassa samayarUvaNa kAlANa tadAi jAva svvddhaa| kAleNAnilAvahAro kAlehi u sesakAyANaM // 1402 // kAlasyAnuyogaH kaH ?, ityAha- 'samayarUvaNa tti' utpalapatrazatabheda-paTa-zATikApATanAdidRSTAntaiH samayasya prarUpaNetyarthaH / kAlAnAM tvanuyogaH 'tadAi jAva sambaddha ti samayamAdau kRtvA yAvat sarvAddhAyAH prarUpaNetyarthaH / kAlenA'nuyogo'nilApahAraH / idamuktaM bhavati- 'bAdaraparyAptavAyukAyikA vaikriyazarIre vartamAnA addhApalyopamasyAsaMkhyeyabhAgenApahiyanta ityevaM yA prarUpaNA sa kAlenAnuyogaH' ityevaM koTyAcAryaTokAyAM vivRtam / anyatra tvanuyogadvArAdiSu vaikriyazarIriNo vAyavaH kSetrapalyopamAsaMkhyeyabhAgapradezaparimANA dRzyante / tatvaM tu kevalino vidanti / zeSANAM tu pRthivyAdikAyAnAM yathAsaMbhavaM kAlairanuyogaH, tadyathA- 'paijattabAyarAnalaasaMkhayA hoti AvaliyavaggA' iti, AvalikAyAM yAvantaH samayAsteSAM vargaH kriyate, tathAvidheSu cAsaMkhyAteSu vargeSu yAvantaH samayAstatpramANA bAdaraparyAptatejaHkAyikA bhavanti / tathA, pratyutpannatrasakAyikA asaMkhyeyAbhirutsarpiNya-'vasarpiNIbhirapahiyante / evaM pRthivyAdiSvapi yathAsaMbhavaM vAcyamiti // 1402 // atha kAle kAleSu cAnuyogamAhakaoNlammi bIyaporisi samAsu tisu dosu vA vi kAlesu / pavayaNassegavayAivayaNANaM solasaNhaM tu||1403|| , kSetre tvanuyogastiryagloke yasmin vA kSetre / ardhatRtIyadvIpeSvadhaSavizeSu kSetreSu // 14 // 2 kAlasya samayarUpaNA kAlAnAM tadAdi yAvat sarvAdA / kAlenAnilApahAraH kAlaistu zeSakAyANAm // 1402 // 3 paryAptabAdarAnalAsaMkhyeyakA bhavantyAvalikAvargAH / * kAle dvitIyapauruSyAM samAsu timaSu dvayovApi kAlayoH / vacanasyaikavacanAdivacanAnAM SoDazAnAM tu // 14.3 // ER598 // For Peso Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saTaTa vizeSA // 599 // ___ prathamapauruSyAM kila sUtramadhyetavyam , dvitIyapauruSyAM tu tasyAnuyogaH pravartate / ata iha kAlasya prAdhAnyena vivakSaNAt kAle dvitIyapauruSIlakSaNe'nuyogaH kAlAnuyoga ityucyate / tathA, avasarpiNyA suSamaduHpamA-duHSamasuSamA-duHpamArUpAsu timaSu 'samAsu tti' ara- battiH / keSu anuyogaH pravartate, nAnyatra / utsarpiNyAM tu duHSamasuSamA-suSamaduHSamArUpayoH samayodveyorarakayoranuyogaH pravartate, nAnyatra / ayaM ca kAleSvanuyogaH kAlAnuyogo'bhidhIyate / tadevaM bhaNitaH SaDvidhakAlAnuyogo'pi / atha vacanAnuyogamAha- 'vayaNassetyAdi' itthaMbhUtamekavacanaM bhavati, evaMbhUtaM vA dvivacanam , IdRzaM vA bahuvacanam , evaMkharUpa ekavacanAdyanyataravacanasya yo'nuyogaH, ayaM vacanasyAnuyoga ucyate / vacanAnAM tvanuyogaH SoDazavacanAnuyogaH / kAni punastAni SoDaza vacanAni / ucyate 'liMgatiyaM vayaNatiyaM kAlatiyaM taha parukkha-paccakkhaM / uvaNaya-'vayaNacauddhA ajjhattaM hoi solasamaM // 1 // ' __eSA'pi gAthA vineyAnugrahArthaM vyAkhyAnate- iyaM strI, ayaM puruSaH, idaM kulamiti trINi liGgapradhAnAni vacanAni liGgatrikamucyate / ekaH, dvau, bahava ityekatvAdyabhidhAyakazabdatrayaM vacanatrayamabhidhIyate / akarot , karoti, kariSyatIti bhUtAdikAlatrayapratipAdakaM vacanaM kAlatrikaM kAlapratipAdakavacanatrayamityarthaH / tathA, 'sa' iti parokSArthanirdezaH parokSavacanam / 'ayam' iti pratyakSanirdezaH pratyakSavacanam / upanayaH stutiH / apanayastu nindA, tayorvacanaM caturdhA, tadyathA- 'rUpavatI strI' ityupanayavacanam, 'kurUpA strI' ityapanayavacanam / 'rUpavatI strI, kintu kuzIlA' ityupanayA-upanayavacanamiti / 'kurUpA strI, kintu suzIlA' ityapanayo-panayavacanamiti / yatrAnyaccetasi nidhAya vipratArakabuddhyA'nyad vibhaNipurapi sahasA yaJcetasi tadeva vakti, tat SoDazamadhyAtmavacanamiti / / etat SoDazavacanavyAkhyAnaM vacanAnAmanuyogaH / atra prathamaikavacanAdInAmekaviMzativacanAnAM vyAkhyA vacanAnAmanuyoga ityapi draSTavyamiti / tadevaM vacanasya vacanAnAmityuktam // 1403 // atha vacanena vacanairvacane'nuyogaH, ityetadAha vaiyaNeNAyariyAI ekkeNatto bahuhiM vayaNehiM / vayaNe khaovasamie vayaNesu u natthi annuogo|| 1404 // vacanenAnuyogo yathA- kazcidAcAryAdiH sAdhvAdinA sakRdekenApi vacanenA'bhyarthito'nuyogaM karoti / vacanaistvanuyogaH 599 // , liGgatrika vacanatrika tathA parokSa-pratyakSe / upanayA-panayayozcaturdhA'dhyAtma bhavati SoDazam // 1 // 2 vacanenAcAryAdirekenokto bahubhirvacanaiH / vacane kSAyopazamike, bacaneSu tu nAsvanuyogaH // 1404 / / Jan Education Inter For Personal and Private Use Only www.jaineitrary.ary Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nihaagh // 600 // yadA sa evA'sakRd bahubhirvacanairabhyarthitastaM karoti / kSAyopazamike vacane sthitasyAnuyogo vacane'nuyogaH / vacaneSu punarnAstyanuyogaH, vacanasya kSAyopazamikatvenAnekatvAsaMbhavAt / anye tu manyante- vyaktivivakSayA yeSveva kSAyopazamikeSu bahuSu vacaneSvanuyogaH, ityapyaviruddhameveti / tadevaM paJcavidhaH, SaDvidho vA nirdiSTo vacanAnuyogo'pi // 1404 // arthatAvadbhedameva bhAvAnuyogamAha bhAvassegayarassa u aNuogo jo jahiDio bhaavo| domAisaMnigAse aNuogo hoi bhAvANaM // 1405 // audayikAdibhAvAnAmekatarasya vyAkhyAnaM yo yathAvasthito bhAvastathaiva prarUpaNaM bhAvasyAnuyoga iti sopaskArastAtparyArthaH / teSAmevaudayikAdibhAvAnAM dvayAdisaMnikAze dvayAdisaMyoge yad vyAkhyAnaM sa bhAvAnAmanuyogaH / tadevaM bhAvasya bhAvAnAM vA'nuyoga ityuktam // 1405 // atha bhAvena bhAvairbhAve bhAveSu vAnuyoga ityetad vivarIpurAhabhAveNa saMgahAINa NNayaraNaM dugAibhAvehiM / bhAve khaovasamie bhavisu ya natthi aNuogo // 1406 // ahavA AyArAisu bhAvesu vi esa hoi aNuogo / sAmittaM Asajja va pariNAmesuM bahuvihesuM // 1407 // . saMgrahAdInAM paJcAnAmadhyavasAyAnAmanyatareNa cittAdhyavasAyena yo'nuyogaH kriyate sa bhAvenAnuyogaH / te cAmI paJcAbhiprAyAH, yadAha sthAnAGge- " paMcahi ThANehiM suyaM vAejA, taM jahA-saMgahaTAe, uvaggahaTAe, nijaradvAe, suyapajavajAeNaM, avvocchittiie"| ayamarthaH- kathaM nu nAmaite ziSyAH sUtrArthasaMgrAhakAH saMpatsyante ? / tathA, kathaM nu nAma gItArthA bhUtvA'mI vastrAdyutpAdanena gaccharopa grahakarA bhaviSyanti ?, mamApyetAM vAcayataH karmanirjarA bhaviSyati / tathA, zrutaparyavajAtaM zrutaparyAyarAzirmamApi vRddhiM yAsyakti , bhAvasyaikatarasya tvanuyogo yo yathAvasthito bhaavH| dvayAdisaMnikAze'nuyogo bhavati bhAvAnAm // 1405 // 2 bhAvena saMgrahAdInAmanyatareNa, vyAdibhAvaiH / bhAve kSAyopazamike bhAveSu ca nAstyanuyogaH // 1406 // athavA''cArAdiSu bhAveSvapyeSa bhavasyanuyogaH / svAmitvamAsAtha vA pariNAmeSu bahuvidheSu // 1407 // 6 paJcabhiH sthAnaiH zrutaM vAcayet , tadyathA-saMgrahArthatayA, upagrahArthatayA, nirjarArthatayA, zrutaparyavajAtena, abyavacchittyA / 4600 JanEditional