Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapaMcA kathA zabdazaH vivecana bhAga-5 caturtha prastAva : mAnamRSAvAdarasanendriyavipAkavarNana 26 dhanabAda vivecakaH paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 22 EIER
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMyA kathA zabdaza: vivecana caturtha prastAva ja bhAga-5 * mULa graMthakAra na vyAkhyAtRcUDAmaNi, mAnasazAstravid pa. pU. zrI siddharSigaNi divyakRpA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza. zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SadarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA che AzIrvAdadAtA - vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA - vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA - saMkalanakArikA rAkhIbena ramaNalAla zAha ne prakAzaka : R tArtha gad. mRtadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 zabdazaH vivecana * vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA AvRtti : prathama vIra saM. 2541 - vi. saM. 2071 mUlya : rU. 280-00 nakala : 500 Arthika sahayoga paramapUjya zrI vizvadarzanavijayajI mahArAja sAhebanI preraNAthI zrI zaradabhAI amRtalAla jhaverI parivAra, muMbaI. : mukhya prAptisthAna : tArtha thai 181 zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka mudreza purohita sUrya ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. phona : 02717-230112 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakI sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,000 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI, kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono aza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ iv temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrIsaMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. 'vidvAneva vijJAnAti vidvapnanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidvadbhogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakato
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 anukramaNikA madada krama viSaya pAnA naM. 24 6 , h duo muo k 0 o w yan yan 53 , pa9 GY ziziraRtunuM varNana karmapariNAma rAjA ane moha rAjAno adhikAra vasaMtaRtunuM varNana lolAkSa rAjAnuM Agamana vasaMtaRtu ane makaradhvajanuM sakhApaNuM makaradhvajano rAjyAbhiSeka makaradhvaja vaDe karAyela kAryano niyoga madyathI thatI avadazA ratilalitA mATe lolAkSa ane ripukaMpana vacce yuddha ripukaMpananA gharamAM putrajanmanuM mithyAbhimAna zokano mahimA dhanano garva zrImaMtonI ceSTA ramaNano vezyAsaMga vezyAgamanano vipAka vivekaparvata jugAranuM phala zikAravyasananuM phaLa mAMsakhAvAnuM phala vikathAnuM phala harSa ane viSAdanuM vRttAMta cAragatinuM varNana jarAnuM phraMbhita=vilasita rujAnI=rogonI, rodratA mRtinI maraNanI mArakatA khalatAnuM AkhyAna kurUpatAnI krUratA daridratAnI duzIlatA 81 88 0 94 100 104 119 133 137 141 146 151 28. 154
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama viSaya. pAnA naM. 159 170 173 183 188 194 197 197 198 200 201 201 204 durbhagatAnI duSTatA nizcaya ane vyavahArano vibhAga AnaMdamaya muktinA hetu evA bhavanirvedanA abhAvano hetu mithyAdarzananA varNana aMtargata padarzananuM varNana nivRtinagara prati jainetaramArgonI niSkalatA naiyAyikadarzana vaizeSikasiddhAMta sAMkhyamata bauddhamArga lokAyata-mImAMsaka matonuM saMkSipta svarUpa viveka parvata para rahela jainamArga anyadarzanonuM mithyAdarzanathI mohitapaNuM satya nivRtino mArga sAdhunuM svarUpa cittasamAdhAnamaMDapamAM rahela saMtoSa rAjA sAtvikapuranuM varNana vivekazikharavarNana=vivekaparvata para apramatazikharanuM varNana jainapuranuM varNana jenonI prazastamUrchAdimAM hetu cittasamAdhAnamaMDapa (tathA) niHspRhatAvedikA jIvavIryarUpa siMhAsana bhAvArthano avabodha cAritradharmarAjAnuM varNana tenA dAnAdi mukho virati ane cAritra paMcakanuM varNana daza prakAranA yatidharmo bAra vratathI yukta gRhIdharmanuM=zrAvakadharmanuM varNana samyagdarzana ane tenI patnI sudRSTi sabodha ane tenI patnI avagati 57. | pAMca jJAnanuM varNana 207 218 221 225 229 237 240 242 245 248 263 papa. 279 282 285 287
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. vii viSaya saMtoSa ane tenI patnI niSpipAsitAnuM varNana cAritradharmarAjAdinI zubhakAritA cAritra rAjAnuM sainya grISmaRtunuM varNana varSARtunuM varNana vimarza ane prakarSanuM gRhaAgamana rasanA ane lolanAmAM Asakta jaDanI ceSTAo vicakSaNano vicAra vimalAloka nAmanA aMjanano prabhAva vicakSaNanI pravrajyA AcAryanI namratA vicakSaNasUri vaDe prerita rAjAnI dIkSAnI bhAvanA ripudAraNano rAjyAbhiSeka mRdutA-satyatAnI prApti thaye chate zailarAja-mRSAvAdanA saMganA tyAgano saMbhava tapanacakravartInA Agamana kAle ripudAraNanI ceSTA garvayukta ripudAraNanA AdezamAM tapana cakravartInI svasthatA yogezvara nAmanA taMtravAdI dvArA karAyela ripudAraNanI kharAba avasthA ripudAraNanuM bhavAMtaramAM saMkramaNa upasaMhAra ** ** pAnA naM. 290 303 307 310 313 316 321 324 328 330 333 336 343 350 353 357 358 362 364
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI aha~ namaH / hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / che namaH | pU. siddharSigaNi viracita upamitibhavaprapaMyA kathA zabdazaH vivecana bhAga-5 1 caturtha prastAva : mAnamaSAvAdarasanendriyavipAkavarNana 1 zizirartuvarNanam zloka : api caziziratuSArakaNakanirdagdhamazeSasarojamaNDalaM, saha kisalayavilAsasubhagena mahAtarukAnanena bhoH|| pathikagaNaM ca zItavAtena vikampitagAtrayaSTikaM, nanu khalasadRza eSa toSAdiva hasati kundapAdapaH / / 1 / / ziziraRtunuM varNana zlokArya : vaLI, ziziranA tuSAranA kaNakathI nirdaSpa azeSa sarojamaMDala kisalayanA vilAsathI subhaga evA mahAvRkSanA kAnananI sAthe pathikagaNa zItavAtathI vikapita gAtrayaSTivALuM che kAMpatA zarIravALuM che. kharekhara khalasadaza A kuMdavRkSo toSathI ja jANe hase che. ll1 zloka : nUnamatra zizire videzagAH, sundarIvirahavedanAturAH / zItavAtavihatAH kSaNe kSaNe, jIvitAni rahayanti mUDhakAH / / 2 / /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArdha : kharekhara A ziziramAM videzamAM gayelA, strInA virahanI vedanAthI Atura, zItavAtathI haNAyelA kSaNe kSaNe mUDha jIvo jIvitone pasAra kare che. rAma zloka : pazya mAma! kRtamuttarAyaNaM, bhAskareNa parivardhitaM dinam / zarvarI ca gamiteSadUnatA, pUrvarAtriparimANato'dhunA / / 3 / / zlokArca - juo mAmA ! karAyelA uttarAyaNavALo, bhAskarathI parivardhita divasa che ane pUrvarAtrinA parimANathI hamaNAM ISa UnatAne pAmelI rAtri che. lll bloka : bahalAgarudhUpavare'pi gRhe, vara(ha pra.)llakakambalatUliyute / bahumohanRNAM zizire'tra sukhaM, na hi pInavapurlalanAvirahe / / 4 / / zlokArya : bahala agaru dhUpathI zreSTha paNa, zreSTha halaka ane kambalanI tUlithI yukta gharamAM, bahumoTavALA manuSyone A ziziramAM sukha che. strInA virahamAM puSTa zarIravALAne sukha nathI. llll zloka : athApi vardhitaM tejo, mahattvaM ca divAkare / thavA vimuktadakSiNAze kiM, mlAnilAghavakAraNam? / / 5 / / zlokArtha : vaLI, sUryanuM vardhita teja ane mahattva che athavA vimukta dakSiNa dizAmAM glAni ane lAghavanuM kAraNa zuM hoya? Ill zloka : kAryabhAraM mahAntaM nijasvAmino, yAntyaniSpannamete vimucyA'dhunA / pazya mAma! svadezeSu duHsevakAH, zItabhItAH svabhAryAkucoSmAzayA / / 6 / /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : nijasvAminA aniSpanna ja mahAMta kAryabhArane choDIne hamaNAM he mAmA ! duHsevako svadezomAM zItathI bhaya pAmelA svabhAryAnA kucanI ukhAnA AzayathI jAya che te tame juo. ll ll zloka : ye daridrA jarAjIrNadehAzca ye, vAtalA ye ca pAnthA vinA kanthayA / bhoH kadA zItakAlo'pagacchedayaM, mAma! jalpanti te zItanirveditAH / / 7 / / zlokArdha : je daridra jarAjIrNa dehavALA ane vAtala rogavALA che ane je musApharo kaMthA vagaranA che, 'kyAre A zItakAla jaze ?' e pramANe he mAmA ! zItathI nirveda thayelA teo bole che. ll7ll zloka : yAvamazvAdibhakSyAya lolUyate, bhUrilokaM tuSAraM tu dodUyate / durgatApatyavRndaM tu rorUyate, jambukaH kevalaM mAma! kokUyate / / 8 / / zlokArca - azvAdinA bhakSyane mATe ghAsane kApe che, ThaMDI ghaNA lokane pIDe che. duHkhI putro vAraMvAra raDe che. he mAmA ! kevala ziyALa avAja kare che. llciaa. zloka : vahanti yantrANi mahekSupIlane, himena zItA ca taDAgapaddhatiH / jano mahAmohamahattamA''jJayA, tathApi tAM dharmadhiyA'vagAhate / / 9 / / zlokArca - moTI zeraDInA pIlanamAM yaMtro cAle che, hima vaDe taLAvanI paddhati ThaMDI thaI, topaNa mahAmohamahattamanI AjJA vaDe manuSya dharmabuddhithI te taLAvamAM avagAhana kare che. II9ll zloka : anyaccaayaM hi laGghitaprAyo, vartate ziziro'dhunA / tataH SaNmAsamAtre'pi, kimu trasyati mAmakaH? / / 10 / / zlokArca - ane bIjuM - A zizira hamaNAM laMdhitaprAyaH varte che. tethI cha mAsa mAtramAM paNa mAmAne zuM trAsa thAya che ? ||10|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : gamyatAM bhavacakre'to, mamAnugrahakAmyayA / mAmena parato yatte, rocate tatkariSyate / / 11 / / zlokArca - AthI mArA anugrahanI kAmanAthI mAmA vaDe bhavacakramAM javAya. tyArapachI je tamane racaze te karAze. ||11|| bloka : anivartakanirbandhamevaM vijJAya bhAvataH / tatastadanurodhena, vimarzo gantumudyataH / / 12 / / zlokArdha : A pramANe bhAvathI anivartaka Agrahane jANIne tyArapachI tenA anurodhathI=prakarSanA AgrahathI, vimarza javA mATe udhata thayo. ll1cA zloka : atha mithyAnivezAdisyandanavAtasundaram / mamatvAdigajastomagalagarjitabandhuram / / 13 / / ajJAnAdimahAzvIyaheSAravamanoharam / dainyacApalalaulyAdipAdAtaparipUritam / / 14 / / mahAmohanarendrasya, caturaGgaM mahAbalam / apasRtya tataH sthAnAttAbhyAM sarvaM vilokitam / / 15 / / tribhirvishesskm|| zlokArca - have te sthAnathI jaIne te baMne dvArA vimarza ane prakarSa baMne dvArA, mithyAnikezAdi rU5 rathonA vAtathI suMdara, mamatvAdirUpa hAthInA samUhathI galagarjita baMdhuravALuM, ajJAna Adi mahAghoDAonA heSAravathI manohara, dainya, cApala lolyAdi sipAIothI paripUrita mahAmohanarendranuM sarva caturaMga mahAbala jovAyuM. ll13thI 15ll zloka - tato nirNItamArgeNa, hRSTau svasrIyamAtulau / nachatastatparaM tUmavicchinnaprathA : pAradA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - tethI nirmIta mArga vaDe harSita thayelA mAmA-bhANeja avicchinna prayANakathI zIgha te nagara tarapha gayA, I16II. zloka : mArgotsAraNakAmena, mAtulaM prati bhASitam / tataH prarSasaMna, tavaM paftha chatA pAchA zlokArca - tyArapachI A rIte mArgamAM jatA mArganA utsAraNanA kAmavALA=mArgamAM samaya pasAra karavAnI icchAvALA prakarSa vaDe, mAtula=mAmA, pratye kahevAyuM. ll17nA karmapariNAmamoharAjayorAbhAvyam zloka : mAma! yaH zrUyate loke, sArvabhaumo mahIpatiH / sa karmapariNAmAkhyaH, pratApAkrAntarAjakaH / / 18 / / karmapariNAma rAjA ane moha rAjAno adhikAra zlokArdha : he mAmA ! lokamAM je sArvabhoma mahIpati saMbhaLAya che pratApathI AkrAMta karyA che rAjAonA samUha jeNe evo te karmapariNAma nAmano rAjA che. ll18ll zloka : tasya sambandhinImAjJAM, mahAmohanarAdhipaH / vimeSa kutte? viM vA, neti? ne saMzayoDathunA sArA zlokArya : tenA saMbaMdhInI AjJAne zuM A mahAmoha rAjA kare che? athavA nathI karato ? e prakAre mane saMzaya che. ll19ll zloka : vimarza prAda naivAti, madra! medaH parasparam | anena paramArthena, sa hi jyeSThaH sahodaraH / / 20 / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : vimarza kahe che - he bhadra! paraspara bheda nathI karmapariNAma rAjA ane mahAmohano paraspara bheda nathI. A paramArthathI te karmapariNAma rAjA, jyeSTha sahodara che=mahAmohano moTo bhAI che. ll20I zloka : ayaM punaH kaniSTho'syAM, mahATavyAM vyavasthitaH / yato'yaM caraTaprAyo mahAmohanarAdhipaH / / 21 / / zlokArtha : vaLI A kaniSTha=nAno bhAI mahAmoha A mahAaTavImAM rahelo che-cittarUpI mahATavImAM rahelo che, je kAraNathI A mahAmoha rAjA coraTA jevo che. ll1il. zloka : ye dRSTAH kecidasyA'gre, bhavatA'tra mahIbhujaH / samastA api vijJeyAste tasyApi padAtayaH / / 22 / / zlokArca - je koI duSTa rAjAo mahAmohanI AgaLa tArA vaDe jovAyA, teoete rAjAo, badhA paNa tenA paNa karmapariNAma rAjAnA paNa, padAtio che. ||rarA zloka : vanaMs karmapariNAmAkhyaH, sundarANItarANi ca / kAryANi kurute loke, prakRtyA sarvadehinAm / / 23 / / zlokArtha : kevala te karmapariNAma rAjA lokamAM sarva dehIonAM suMdara ane asuMdara kAryo prakRtithI kare che. ra3. zloka : ayaM tu sarvalokAnAM, mahAmohanarezvaraH / karotyasundarANyeva kAryANi nanu sarvadA / / 24 / / zlokArdha :vaLI A mahAmoha rAjA sarvalokonAM kAryo kharekhara sarvadA asuMdara ja kare che. rA.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : anyaccaayaM jigISurbhUpAlaH, sa rAjA nATakapriyaH / ste mUpa niSevanta, mahAmohamatiH saddA para zlokArca - ane bIjuM, A rAjA=mahAmoha rAjA, jItavAnI IcchAvALo che= lokonuM sAmrAjya jItavAnI IcchAvALo che. te rAjA karmapariNAma rAjA, nATakapriya che, AthI=mahAmoha rAjA jItavAnI IcchAvALo che AthI, A rAjAo=rAgakesarI Adi rAjAo, sadA mahAmohane seve che. ll25ll zloka : kiMtu loke mahArAjo, yato'syApi mahattamaH / sa karmapariNAmAkhyo, bhrAteti parikIrtitaH / / 26 / / zlokArtha : paraMtu lokamAM je kAraNathI Ano paNa=mahAmohano paNa, te karmapariNAma nAmano moTo bhrAtA che e pramANe kahevAyuM che. ll26ll bloka : tasmAdete mahIpAlAstasyApi purataH sadA / gatvA gatvA prakurvanti, nATakaM harSavRddhaye / / 27 / / zlokArca : te kAraNathI A rAjAo je rAjAo mahAmohane seve che te rAjAo, tenI AgaLa paNa= karmapariNAma rAjAnI AgaLa paNa, sadA jaI jaIne harSanI vRddhi mATe nATaka kare che. ll27ll. zloka : bhavanti gAyanAH kecitkecidAtodyavAdakAH / vAditrarUpatAmeva, bhajante bhaktito'pare / / 28 / / zlokArca - keTalAka gAnArAo thAya che, keTalAka vAjiMtro vagADanArA thAya che, bIjA vAjiMtrarUpatAne ja bhaktithI bhaje cheHkarmapariNAma rAjAnI bhaktithI nATaka kare che. ll28II
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : vi banA?mhaamohnrendraadyaaH, sarve'mI tAta! bhUbhujaH / sarvathA hetutAM yAnti, tatra saMsAranATake / / 29 / / blokArdha : vadhAre zuM ? - mahAmohanarendra Adi sarva paNa A rAjAo he tAta prakarSa ! te saMsAra nATakamAM sarvathA hetutAne pAme che. ll29ll zloka : sa tAvanmAtrasaMtuSTaH, sapatnIko narAdhipaH / tadeva nATakaM pazyanityamAste nirAkulaH / / 30 / / zlokArtha : te patnI sahita karmapariNAma rAjA teTalA mAtrathI saMtuSTa te ja nATakane joto nitya nirAkula rahe che. Il3oll. zloka : anyaccaeteSAM tAvadatsyeva, sarveSAM sa prabhunRpaH / anyeSAmapi sa svAmI, prAyeNAntarabhUbhujAm / / 31 / / zlokArya : ane bIjuM, A sarvano te rAjA karmapariNAma rAjA, prabhu che anya paNa prAyaH aMtararAjAonA te svAmI che. Il31]. zloka : kiM bahunA?sa sarvasamudAyAtmA, sundaretaranAyakaH / ayaM tadekadezAtmA, tadAdezavidhAyakaH / / 32 / / zlokArca - vadhAre zuM kahevuM? sarvanA samudAya rUpa tenakarmapariNAma rAjA, suMdara ane Itarano nAyaka cheH
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva suMdara rAjAo ane asuMdara rAjAono nAyaka che. A mahAmoha, tenA ekadezarUpaHkarmapariNAma rAjAnA ekadezarU5, tenA Adezane karanAra che-karmapariNAma rAjAnA Adezane karanAra che. II3rA. bloka : tathAdiye'ntrnggjnaaH kecidvidyante sundaretarAH / sa karmapariNAmAkhyasteSAM prAyaH pravartakaH / / 33 / / zlokArya : te A pramANe - keTalAka suMdara ke Itara=asuMdara, je aMtaraMga loko che teono te karmapariNAma rAjA prAyaH pravartaka che. Il33II. zloka : yAvanti cAntaraGgANi, nirvRtiM nagarIM vinA / purANi teSu sa svAmI, bahiraGgeSu bhAvataH / / 34 / / zlokArca - nivRtti nagarIne choDIne je jeTalAM aMtaraMga nagaro che teomAM-aMtaraMga nagaromAM, bahiraMgomAM bhAvathI te=karmapariNAma rAjA, svAmI che. ll34ll zloka : ayaM punarmahAmoho, yAvanto'tra vilokitAH / bhavatA bhUbhujaH svAmI, tadAdezena tAvatAm / / 35 / / zlokArtha : vaLI ahIM bhavacakra nagaramAM, tenA AdezathI mahAmohanA AdezathI, jeTalA rAjAo tArA vaDe jovAyA, teTalAono A mahAmoha svAmI che. llupA zloka : yadeSa nijavIryeNa, kiJcidarjayate dhanam / samarpati tatta, niHzeSa natamasta : rUddA zlokArca - A mahAmoha, nijavIryathI je kaMI dhananuM arjana kare che te niHzeSane natamastaka evo mahAmoha tene=karmapariNAma rAjAne, samarpaNa kare che. Il39o.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : anenopArjitasyoccairdhanasya viniyojanam / sa rAjA kurute nityaM, sundaretaravastuSu / / 37 / / zlokArtha : AnA dvArA=mahAmoha dvArA, upArjita dhananuM te rAjA karmapariNAma rAjA, nitya suMdaraasuMdara vastuomAM atyaMta viniyojanane kare che. I3ii. zloka : ayaM hi vigrahA''rUDhaH, sadA''ste vijigISayA / sa tu bhogaparo rAjA, na jAnAtyeva vigraham / / 38 / / blokArdha : vigrahamAM ArUDha evo A=mahAmoha, sadA jItavAnI IcchAthI rahe che. vaLI bhogamAM tatpara evo te rAjA=karmapariNAma rAjA, vigrahane jANato nathI. ll38ll zloka - evaM ca sthiteeSa vatsa! karotyAjJAM, bhaktinirbharamAnasaH / tasya kiM tu tato bhinnaM, nAtmAnaM manyate nRpaH / / 39 / / zlokArtha : A pramANe sthita hote chate he vatsa prakarSa ! bhaktinirbhara mAnasavALo A mahAmoha tenI AjJAne kare cheHkarmapariNAma rAjAnI AjJAne kare che pAlana kare che. paraMtu rAjA=mahAmoha, tenAthI=karmapariNAma rAjAthI, potAne bhinna mAnato nathI. II3II. bloka : anyaccayadRSTaM bhavatA pUrvaM, mahAmohapuradvayam / tatkarmapariNAmena, bhaTabhuktyA'sya yojitam / / 40 / / zlokArca - ane bIjuM, tArA vaDe pUrve je mahAmoha puradvaya jovAyAM=rAjasacita ane tAmasacitta nAmanAM
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva be nagaro jovAyAM. tene be nagarane, karmapariNAma rAjA vaDe Ane mahAmohane, bhaTabhakti dvArA Apela che. ll40IL. zloka : ataH puradvaye tatra, sainyamasya subhaktikam / tathA'TavyAM ca niHzeSamAste vigrahatatparam / / 41 / / zlokArca - AthI te puradvayamAM AnuM sainya mahAmohanuM sainya, subhaktivALuM che. ane aTavImAM=citarUpI aTavImAM, niHzeSa vigrahamAM tatpara badhA prakAranA upadravomAM tatpara rahe che. ll415 zloka : prakarSaH prAha mAmedamanayoH kiM kramAgatam / rAjyam ? kiM vA'nyasambandhi, gRhItaM balavattayA? / / 42 / / zlokArya : prakarSa kahe che - he mAmA ! A=aMtaraMga sAmrAjya, zuM A baMnenuM karmapariNAma rAjA ane mahAmoha baMnenuM, mAgata rAjya che ?=pUrva pUrvanI paraMparAthI prApta thayela che ? athavA anya saMbaMdhI balavAnapaNAthI grahaNa karAyuM che ? l4rA zloka : vimarzenoditaM vatsa! nAnayoH kramapUrvakam / parasatkamidaM rAjyaM, haThAdAbhyAM vinirjitam / / 43 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa!A benuM karmapariNAma ane mahAmohanuM, kramapUrvaka nathI=kramapUrvaka prApta thayeluM rAjya nathI. para saMbaMdhI A rAjya haThathI A baMne dvArA jitAyuM che. ll4all zloka : yata:jiivH sakarmako yaste, bahiraGgajanastathA / saMsArijIva ityevaM, mayA pUrvaM niveditaH / / 44 / / zlokArca - je kAraNathI je jIva sakarmavALo, bahiraMgajana ane saMsArI jIva che e prakAre tane mArA vaDe pUrvamAM nivedana karAyuM. ll44ll
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tasyaiSA bhujyate sarvA, cittavRttirmahATavI / vIryeNa taM bahiSkRtya, svIkRtA''bhyAM na saMzayaH / / 45 / / zlokArca - vIryathI tene bahAra karIne tenI A sarva cittavRtti mahAaTathI A baMne dvArA svIkAra karAyelI bhogavAya che, saMzaya nathI. ll4pI. zloka : prakarSaNoktaMkiyAn kAlo gRhItAyA, vartate mAma! me vada / vimarzaH prAha naivA''diM, jAne'hamapi tattvataH / / 46 / / zlokArya : prakarSa vaDe kahevAyuM - grahaNa karAyelAnosaMsArI jIvanA rAjyane grahaNa karAyelAno, keTalo kALa varte che? he mAmA ! mane kaho. vimarza kahe che - Adine-karmapariNAma ane mahAmohane rAjyanI prApti thaI tenI Adine, tattvathI huM paNa jANato nathI. ll46nA zloka : tadeSa paramArthaste, kathyate vatsa! sAmpratam / niHzeSaM pralayaM yAti, yena tAvakasaMzayaH / / 47 / / zlokArya : te kAraNathI tane he vatsa ! hamaNAM A paramArtha kahevAya che jenAthI tAro saMzaya niHzeSa pralayane pAmaze. l47ii zloka : sa karmapariNAmAkhyo, dAnoddAlanatatparaH / praNatA'zeSasAmantakirITacchuritAM'ghrikaH / / 48 / / prabhAvamAtrasaMsiddhakAryavistArasusthitaH / rAjAdhirAjaH sarvatra, niviSTo viSTarAdhipaH / / 49 / / yugmm|| zlokArca - te karmapariNAma nAmano rAjA dAna karavAmAM ane jhUMTavavAmAM tatpara, namelA azeSa sAmaMtanA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mugaTathI sparzelA caraNavALo, prabhAva mAtrathI saMsiddha kAryanA vistAra vaDe susthita rAjAdhirAja sarvatra beThelo vikTarano adhipati che. ll48-49ll. zloka : ayaM punarmahAmohastatsainyaparipAlakaH / taddattatantrasainyazca, tatkozaparivardhakaH / / 5 / / zlokArca - vaLI tenA sainyano paripAlaka, tenAthI apAyelA taMtra ane sainyavALo, tenA kozano parivardhaka karmapariNAma rAjAnA kozano parivardhaka, A mahAmoha che. I5oll zloka : tadAdezakaro nityaM, tathApi gurupauruSaH / nUnaM taM pAlayatyeSa, rAjakArye yathecchayA / / 51 / / zlokArdha :nitya tenA Adezane karanAro topaNa garu pauruSavALo A=mahAmoha, rAjakAryamAM yathecchAthI kharekhara tenuM pAlana kare che-rAjyanuM pAlana kare che. 51 bloka : tenaiSa laukikI vAcoyuktimAzritya paNDitaiH / mahAsananiviSTo'pi, Uo rAjA nigadyate / / 52 / / zlokArca - te kAraNathI lokikI vANInI yuktine AzrayIne mahAna AsanamAM beThelo paNa Urdhva evo A paMDito vaDe rAjA kahevAya che. ApaNA zloka : nAnayobhidyate tAta! tasmAd bhedaH parasparam / yasmAdekamidaM rAjyametattubhyaM niveditam / / 53 / / zlokArtha : he tAta prakarSa ! te kAraNathI A beno karmapariNAma ane mahAmohano, paraspara bheda nathI, je kAraNathI eka ja A rAjya che e tane nivedana karAyuM. piBI.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : prakarSaH prAha me mAma! vinaSTaH saMzayo'dhunA / athavA tvayi pArzvasthe, kutaH sandehasambhavaH? / / 54 / / zlokArdha : prakarSa kahe che. he mAmA ! have mAro saMzaya gayo. athavA tame pAse hote chate kyAMthI saMdehano saMbhava hoya? I54 bhAvArtha| vimarza kahe che ke aMtaraMga zatruonA darpane nAza karanArA puruSo jagatamAM nathI ema nahIM paraMtu bahu virala hoya che tethI sarvatra dekhAtA nathI. tethI buddhino prakarSa vimarzane prazna kare che, tethI vimarza kahe che - evA mahAtmAo paNa jagatamAM che jeo A mahAmoha AdinA darpane nAza karIne potAnA sAmrAjya upara potAnuM sthAna prApta kare che ? mArA vaDe hamaNAM saMbhaLAyuM che ke bhavacakra nAmanuM nagara che te nagaramAM ghaNA loko vase che ane te ati vistIrNa nagara che. tyAM ghaNAM devakulo che ane te bahiraMga bhavacakra nagaramAM keTalAka bahiraMga loko che ke jeo mahAmohanarendra vagere zatruvargathI vikSepa karAya che. tethI e prApta thAya ke A bhavacakrarUpa nagaramAM mahAmoha rAjA vagere jyAre cittavRttimAM varte che tyAre sAkSAt bAhya vikSepa dekhAto nathI paraMtu koIka nimittane pAmIne bhAvo bahAra pragaTa thAya che tyAre saMsArI jIvo paraspara kleza karatA, rAga karatA, jhaghaDA karatA, spaSTa dekhAya che tyAre te mahAmoha Adi bhAvo mAtra cittavRttimAM rahetA nathI. paraMtu sAkSAt bahAra pragaTa thaIne kolAhala macAvatA dekhAya che. prakarSa kahe che - he mAmA ! te nagara aMtaraMga che ke bAhya che arthAt te bhavacakra nagara aMtaraMga hoya to jIvonI aMdara te mahAmoha Adi kolAhala kare che tema kahevAya ane bahiraMga che to bahiraMga loko bAhya dekhAya che tema bhavacakra nagara paNa bahAra dekhAvuM joIe. teno uttara ApatAM vimarza kahe che - bhavacakra nagara aMtaraMga che ke bahiraMga che tema kahI zakAya nahIM paraMtu A bhavacakra nagaramAM jema bahiraMga loko dekhAya che tema aMtaraMga loko paNa vidyamAna che ane te aMtaraMga lokono pratipakSabhUta saMtoSa te ja nagaramAM vidyamAna che. tethI A bhavacakra nagara aMtaraMga lokothI, bahiraMga lokothI ane saMtoSathI anuviddha che. AnAthI e prApta thAya ke cAra gationA paribhramaNarUpa je bhavacakra nagara che temAM sarva saMsArI jIvo che temAM mahAmoha Adi varte che ane mahAmoha AdinA pratipakSabhUta saMtoSa paNa varte che. tethI prakarSa prazna kare che ke je mahAmoha Adi aMtaraMga cittarUpI aTavImAM vidyamAna hoya te A bhavacakra nagaramAM kaI rIte rahe ? tethI vimarza kahe che - mahAmoha Adi sarva rAjAo ane aMtaraMga loko yogI jevA che arthAt aneka prakAranI kaLAne jANanArA che. tethI kyAreka cittarUpI aTavImAM dekhAya che to kyAreka bhavacakramAM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 15 paNa dekhAya che, kema ke teo potAnI icchAnusAra bahurUpane karanArA che ane bIjAnA nagaramAM praveza karanArA che ane kyAreka adRzya thaI jAya che to kyAreka potAnAM iSTa sthAnomAM pragaTa thAya che. tethI aciMtya mAhAtmavALA A rAjAo che. mATe sarvatra tenI prApti thAya che. AnAthI e prApta thAya ke mahAmoha AdinA bhAvo kyAreka bahAra pragaTa dekhAya nahIM, paraMtu koI mahAtmA nipuNa prajJAthI aMtaraMga avalokana kare to cittavRttimAM teo dekhAtA hoya che ane kyAreka saMsAramAM te te nimittone pAmIne te te kaSAyo kolAhala karatA bahAra pragaTa thatA paNa dekhAya che. ane te saMtoSa paNa kyAreka cittavRttimAM dekhAya che to kyAreka pragaTa rIte bhavacakramAM mahAtmAonA te te prakAranA vartanamAM paNa saMtoSa dekhAya che. tethI bhavacakra aMtaraMga loko ane bahiraMga lokonA AdhAra rUpa hovAthI ubhaya svarUpa che arthAt bAhya saMsArI jIvo paNa bhavacakramAM rahe che ane mahAmoha Adi paNa bhavacakramAM rahe che. prakarSane tattvane jANavAnI jijJAsA thAya che tethI prakarSa pUche che, jo tyAM saMtoSa che to mAre te nagara jovA mATe kutUhala che mATe mane te nagara batAvo. topaNa vicakSaNa puruSa vicAre che ke mAre rasanendriyanI zuddhi jANavI che ane te zuddhinA arthe ja teNe potAnI vimarzazaktine vyApAravALI karelI. tethI te vimarzazakti potAnA aMtaraMga cittamAM rahela karmanA vipAka dvArA avalokana karavA pravarte che ane vipAka pAsethI tene rasanAnuM nAma prApta thayeluM. te rasanA viSayAbhilAsanI putrI che tema jANyA pachI te viSayAbhilASa zuM che te viSayaka vicakSaNa puruSa Uha kare che ane te Uha karavAmAM ja cittavRtti aTavImAM mahAmohanuM sainya dekhAyuM. tethI tenA svarUpa viSayaka jijJAsA thaI. tethI buddhinA prakarSe te jANavA mATe pRcchA karIne vicakSaNanI vimarzazaktie te sarvano atyAra sudhI nirNaya karyo. tethI vimarza kahe che ApaNuM ahIM AvavAnuM prayojana pUrNa thAya che mATe vicakSaNane rasanAnI sarva mAhitI ApavA mATe ApaNe javuM joIe. topaNa vimarzanI buddhimAM rahela je tattvane jANavAne anukULa prakarSa che tene ATalA avalokanathI bhavacakranuM svarUpa jANavAnI jijJAsA thAya che. tethI te vicakSaNanI buddhino prakarSa rasanA ane viSayAbhilASanI mAhitIthI saMtoSa pAmato nathI. paraMtu bhavacakranA svarUpane jANavA mATe prakarSa Agraha kare che ane kahe che - ApaNe eka varSanuM avalokana karIne pAchA pharavAno saMkalpa karela ane hajI zizira Rtu varte che tethI ghaNo kALa bAkI che mATe prAsaMgika zizira RtumAM jIvonuM svarUpa kevuM hoya che tenuM varNana ahIM karela che ane mArgamAM jatA arthAt bhavacakrane jovA mATe mArgamAM jatA prakarSa prazna kare che ke karmapariNAma rAjA saMbaMdhI AjJAne mahAmoha kare che ke nahIM ? te viSayaka vimarza vicAraNA karIne kahe che - vAstavika rIte karmapariNAma rAjA ane mahAmohano bheda nathI. paraMtu mahAmohano jyeSTha sahodara karmapariNAma rAjA che. tethI e prApta thAya ke karmanA aneka bhedo che temAMthI jJAnAvaraNakarmano bhedarUpa mahAmoha che tethI mahAmoha ane karma vacce sarvathA bheda nathI topaNa karmapariNAma rAjA ATha karmono samudAyarUpa hovAthI jyeSTha che ane tenA eka bhedarUpa mahAmoha hovAthI nAno bhAI che. vaLI karmapariNAma rAjA coraTo nathI paraMtu mahAmoha rAjA coraTA jevo che ane tenI AjubAju ja je sarva rAjAo che te paNa coraTA evA te mahAmohanA ja senApati che. tethI e prApta thAya ke AtmAnI saMpattine lUMTanAra anya
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva karmo nathI. paraMtu mahAmoha ane tenA avAMtara bhedo che. AthI ja cAritramohanIyakarmanA kSayopazama kALamAM karmapariNAmathI ja jIvane cAritra Adi guNo paNa prApta thAya che ane anya zubhaprakRtiothI karma jIvanAM suMdara kAryo paNa kare che ane asuMdara prakRtiothI asuMdara kAryo kare che. mahAmoha rAjA to kevala jIvane mUDha banAvIne ekAMta tenuM ahita ja kare che. vaLI, A mahAmoha jIvanI guNasaMpattine lUMTavAnI icchAvALo che. tethI jIvane mUDha banAvIne sarva viDaMbanA kare che jyAre karmapariNAma rAjA nATakapriya che. tethI jIvane kyAreka suMdara pAtrorUpe nRtya karAve che to kyAreka asuMdara pAtrarUpe nRtya karAve che. AthI ja tIrthakara nAmakarmavALA udayavALA jIvane karmapariNAma rAjA atyaMta suMdara pAtrarUpe ja nRtya karAve che. vaLI, lokamAM A mahAmoha mahArAjA mahattama che tema kahevAya che ane karmapariNAma rAjAno bhAI kahevAya che; kema ke karmapariNAmanA ja avAMtara bhedarUpa ja jJAnAvaraNakarma che tethI nAno bhAI che. vaLI, A rAjAo=mahAmoha Adi rAjAo, karmapariNAma rAjAnI pAse jaIne jIvone aneka prakAranAM nRtyo karAve che. tethI saMsAranATaka aneka prakAranAM vAjiMtrothI ane aneka prakAranA klezothI sadA varte che ane karmapariNAma rAjA te nATaka jovA mAtramAM ja saMtoSavALo che. vaLI, A karmapariNAma rAjA aMdaranA sarva ja mahAmoha Adi sarvano prabhu che. vaLI, sarvanA samudAyarUpa suMdara ane itarano nAyaka karmapariNAma rAjA che ane mahAmoha karmapariNAma rAjAno ekadeza che ane karmapariNAma rAjAnA Adezane karanAra che tethI je jIvonAM je prakAranAM karmo vipAkamAM Ave che te ja prakAre mahAmoha Adi coraTAo te jIvone te prakAranI kaSAyonI viDaMbanA kare che. vaLI nATakano prAyaH pravartaka karmapariNAma rAjA che. vaLI, mokSanagarIne choDIne je suMdara aMtaraMga nagaro che, suMdara puruSo che ane bAhyamAM paNa je suMdara sthAno che te sarvano pravartaka karmapariNAma rAjA che. AthI ja karmane vaza jIvo suMdara devalokamAM, suMdara manuSyalokamAM sukha-zAMtithI jIvI zake tevI sAmagrIyukta janme che te sarva karmapariNAmano vilAsa che. mahAmoha anya kaSAya-nokaSAya Adi je bhAvo che te sarvanA baLathI karmarUpI dhanaarjana karIne karmapariNAma rAjAne ja arpaNa kare che. AthI ja mahAmoha ane aMdaramAM vartatA rAgAdi bhAvothI jIvo je kaMI karmo bAMdhe che te sarva karmanA saMcayarUpa thavAthI karmapariNAma rAjAnuM ja aMga bane che ane te dhanano viniyoga karmapariNAma rAjA kare che tethI je jIvoe suMdara karmo bAMdhyAM che teone te karmapariNAma rAjA suMdara svarUpe banAve che ane je jIvoe kharAba karmo bAMdhyAM che teone te karmapariNAma rAjA narakAdi bhAvonI prApti karAve che. vaLI, A mahAmoha cAritra sainya sAthe yuddha karavAmAM ane tenI saMpattine lUMTavAmAM tatpara che ane karmapariNAma rAjA te prakAranA yuddhamAM rasavALo nathI paraMtu bhogapara che. tethI je je prakAranA je je jIvo karmo bAMdhe che te pramANe te te jIvone te te bhAvo karAvIne karmapariNAma rAjA AnaMdane anubhave che paraMtu mahAmohanI jema cAritrano nAza karavA ane tenI saMpattine grahaNa karavAmAM tene rasa nathI. AthI ja uttama puruSone karmapariNAma rAjA potAnI saMpattinI prApti karavAmAM sahAyaka thAya che, jyAre mahAmoha uttama puruSane paNa khulanA karAvIne dUra karavA yatna kare che. AthI ja prasannacaMdra rAjarSi potAnI Atmika saMpatti
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 17 mATe mahAyatna karatA hatA. nimittane pAmIne mahAmohano humalo thayo tyAre mahAmoha temane potAnI rAjyabhUmimAMthI bahAra kADhI mUke che. A rIte A mahAmoha karmapariNAma rAjAnI AjJA pramANe kare che ane tenAthI potAne bhinna mAnato nathI. AthI ja karmapariNAma rAjAnuM sAmrAjya kema vRddhi pAme te arthe ja mahAmoha sadA yatna kare che ane je jIvonAM je prakAranAM karmo che te prakAre mahAmoha te jIvanI viDaMbanA karIne karmanI vRddhi karAve che. vaLI, mahAmohanAM rAjasacitta ane tAmasacitta nAmanAM be nagaro che te baMne nagaro karmapariNAma rAjAe mahAmohana bhaTabhaktimAM=moTA rAjA dvArA nAnA rAjAne khuza thaIne apAtuM rAjya jenuM sAliyANuM nAnA rAjAe moTA rAjAne ApavAnuM hoya te svarUpa bhaTabhaktimAM, ApyAM che. vaLI, prakarSa prazna kare che - A be rAjyo mahAmohane pUrvajo pAsethI maLyAM che ke balAtkAre koIkathI grahaNa karyA che ? tethI e prApta thAya ke rAjasacitta nagara ane tAmasacitta nagara upara je mahAmohanuM Adhipatya che te tenI pAse kyAMthI AvyuM che e prakAre buddhino prakarSa Uha kare che tyAre vicakSaNanI vimarzazakti teno vicAra karIne kahe che. A baMne rAjya teone paraMparAthI maLyA nathI paraMtu balAtkAre jhUMTavIne bIjAnI saMpatti teoe laI lIdhelI che. kaI rIte ? ethI kahe che - A jIva sakarmavALo che. bAhya ane aMtaraMgajanavALo che ane tevo saMsArI jIva che ema vimarza pUrvamAM batAvela. tethI e phalita thAya ke A cittarUpI mahATavI potAnI saMpatti che ane mahAmohanA be putroe vIryathI tene bahAra kADhIne potAnI saMpatti karelI che. AthI ja saMsArI jIva svarUpathI jJAna svarUpa che ane te jJAna matijJAna svarUpa che je cittarUpI aTavI svarUpa che ane te cittarUpI aTavIno mAlika saMsArI jIva che. topaNa te jIvamAM vartatA rAga-dveSanA pariNAma te jIvane cittarUpI aTavIthI bahAra kADhIne tyAM rAjasacitta ane tAmasacitta nAmanuM nagara nirmANa karyuM che. tethI jIvane potAnI cittarUpI aTavI upara potAnuM prabhutva nathI paraMtu rAgakesarI ane dveSagajendranuM prabhutva varte che. A prakAre vicakSaNanI vimarzazaktithI tattvanI prApti karyA pachI buddhino prakarSa vicAre che ke kyArathI A cittavRtti aTavInuM prabhutva rAgakesarI ane dveSagajendrae prApta karyuM che ? teno uttara vimarza paNa ApI zakato nathI; kema ke vimarzazaktinI maryAdA pUrNa thAya che. tyAM paNa anAdi kAlathI A be nagaro sUkSma buddhithI jotAM mahAmohanA sAmrAjyamAM varte che tema ja dekhAya che, paraMtu kyArathI te sAmrAjya mahAmoha lIdhuM che tenuM mULa vimarzazakti joI zakatI nathI. topaNa kaMIka bodha karavA arthe vimarza prakarSane kahe che. A karmapariNAma rAjA dAna karavAmAM ane jhUMTavavAmAM tatpara che ane A mahAmoha tenA sainyano pAlaka che. karmapariNAma rAjAe tene sainya vagere ApyuM che ane mahAmoha karmapariNAma rAjAnA koSano parivardhaka che. karmapariNAma rAjAnA Adezane karanAro A mahAmoha che chatAM rAjyanuM kArya potAnI icchA pramANe kare che. tethI laukikI vANInI yuktine AzrayIne paMDita puruSo vaDe Urdhva Asana upara beThelo A mahAmoha rAjA kahevAya che. vastutaH karmapariNAma rAjA ja che ane A mahAmoha karmapariNAma rAjAnA sainyano pAlaka che tethI A beno paraspara bheda che. eka ja rAjA hovA chatAM te baMne tene bhogavanAra che tema kahevAya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cos: tadevaMvidhasajjalpakalpanA'pagatazramau / tau viladhya dinairmAgaM, bhavacakre parAgatau / / 55 / / zlojArtha : AvA prakAranA sat janmakalpanAthI dUra thayo che. zrama jeno evA te vimarza ane prakarSa te baMne keTalAka divaso vaDe mArganuM ullaMghana karIne bhavacakramAM AvyA. JpapaII zTos : itazca paripATyaiva, ziziro laGghitastadA / saMprAptazca janonmAdI, vasanto manmathapriyaH / / 56 / / zyArtha: A bAju paripATIthI kramathI ziziraRtu ullaMgha karAI ane kAmane priya, manuSyane unmAda karanArI vasaMtaRtu prApta thaI. pa6ll cos : sa tAbhyAM nagarAsanne, bhramanuddAmalIlayA / vasantakAnaneSUccaiH, kIdRzaH pravilokitaH? / / 57 / / doDArtha : te prakarSa vimarza baMne vaDe nagaranI samIpamAM vasaMtanAM jaMgalomAM uddAmalIlA vaDe bhamato kevA prakArano vasaMta jovAyo ? ||pachI. vasantartuvarNanam yaduta-nRtyanniva dakSiNapavanavazodvellamAnakomalatAbAhudaNDairgAyanniva manojJavihaGgakalakalakalavirutairmahArAjAdhirAjapriyavayasyakamakaraketanasya rAjyAbhiSeke jayajayazabdamiva kurvANo mattakalakokilAkulakolAhalakaNThakUjitaistarjayanniva vilasamAnavaracUtaikakalikAtarjanIbhirAkArayanniva raktA'zokakisalayadalalalitataralakaravilasitaiH praNamanniva malayamAsAndolitanamacchikharamahAtarUttamAGgairhasanniva navavikasitakusumanikarATTahAsai rudanniva truTitavRntabandhananipatamAnasinduvArasumanonayanasalilaiH paThaniva zukasArikAsphuTAkSarollApajalpitena sotkaNThaka iva mAdhavImakarandabindusandohAsvAdanamuditamattamadhukarakulajhaNajhaNAyitanirbharatayA / api ca
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vasaMtaRtunuM varNana te "yahutathI kahe che - dakSiNa dizAnA pavananA vazathI kaMpatI komalalatAo rUpa bAhudaMDo vaDe jANe nRtya na karatI hoya, manojJa=suMdara pakSIonA suMdara kalakala avAjo vaDe gAyana na karatI hoya, mahArAjAdhirAja mahAmohanA priya mitra kAmadevanA rAjyAbhiSekamAM mata evI suMdara koyalanA samudAyanA kolAhalarUpa kaMThanA avAja vaDe jaya jaya zabda na karatI hoya, vilAsa karatI suMdara AMbAnI kaLIo rUpa tarjanI AMgaLI vaDe tarjanA na karatI hoya, rakta evA azokanA navA sukomaLa patrarUpa suMdara, capaLa hAthatA vilAsa vaDe bolavatI na hoya, malaya=dakSiNa dizAnA pavanathI halAyelA ane namatA zikhara upara moTA vRkSorUpI mastako vaDe praNAma na karatI hoya, navAM vikasvara phUlonA samUharUpI aTTahAsa vaDe hasatI na hoya, tUTI gayelA TIMTArUpI baMdhanamAMthI paDatA siMdUravAsa jAtinAM puSponA netrarUpI pANI vaDe rudana na karatI hoya, popaTa ane sArikAnA spaSTa akSaranA uccArarUpa avAja vaDe pATha na karatI hoya, madhunA rasanA biMdunA samUhanA AsvAdanathI harSita thayelA matta evA bhamarAonA jhaNa jhaNa avAjanI nirbharatA vaDe karIne utsAhavALI na hoya, evI vasaMtaRtu jovAI, ema aya che. zloka : iti nartanarodanagAnaparaH, pavaneritapuSpajadhUlidharaH / sa vasantaRtuharUpakaraH, kalito nagaropavanAntacaraH / / 1 / / zlokArca : ane vaLI - e prakAre nartana, rudana, gAnamAM tatpara, pavanathI prerita puSpothI utpanna thayelI parAgane dhAraNa karanAra, graho rU5 hAthavALo nava hAthavALo, nagaranA upavananI aMdara pharanAra, suMdara, te vasaMtaRtu che. ||1|| tato vimarzanAbhihitaH prakarSo yathA vatsa! kAle tava bhavacakranagaradarzanakutUhalaM saMpannaM, yato'traiva vasante prAyeNAsya nagarasya saundaryasAramupalabhyate, tathAhi-pazya, amISAM kAnanAbhogavilokanakautukena nirgatAnAM nAgarikalokAnAM yA'vasthA vartate santAnakavaneSu parimuhyati dhAvati bakulavRkSake, vikasitamAdhavISu dhRtimeti vilubhyati sinduvArake / tyArapachI vimarza vaDe prakarSa kahevAyo. 'athA'thI batAve che. he vatsa avasare bhavacakra nagaranA darzananuM kutUhala tAruM saMpanna thayuM, je kAraNathI A ja vasaMtaRtumAM prAya karIne A nagaranuM zreSTha sauMdarya prApta thAya che, te A pramANe - tuM jo, jaMgalanA vistArane jovAnA kautuka vaDe nIkaLelA A nAgarika lokonI je avasthA che. avasthA kevI che ? te batAve che - saMtAnaka nAmanAM vRkSonAM vasomAM moha pAme che, bakulavRkSa tarapha doDe che, vikasita mogarAmAM vRtine pAme che. siMduvAra=nagoDanAM vRkSomAM, lobhAya che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : pATalapallaveSu na ca tRpyati nUnamazokapAdape, / cUtavaneSu yAti candanatarugahanamathA'vagAhate / / 1 / / zlokArya : pATala vRkSanAM pallavomAM vRddhi pAmatA nathI, ane azoka vRkSamAM paNa kharekhara tRpti pAmatA nathI. AMbAnAM vanomAM jAya che, caMdana vRkSanI jhADImAM praveza kare che. ll1II zloka - iti madhumAsavikAsite ramaNIyatare dvirephamAlikeva / eteSAM nanu dRSTikA vilasati suciraM vare tarupratAne / / 2 / / zlokArdha : e rIte vasaMtaRtumAM vikasita, atyaMta ramaNIya, zreSTha vRkSonA vistAramAM, kharekhara A nAgarika lokonI daSTi bhamarAnI zreNInI jema lAMbo kALa vilAsa kare che. zA bloka : bahuvidhamanmathakelirasA dolAramaNasahena / ete surataparAzca gurutaramadhupAnamadena / / 3 / / zlokArca - hIMcakAnI krIDAnI sAthe bahu prakAranA kAmanI krIDAnA rasavALA ane atyaMta moTA evA madhanA pAnanA mada vaDe kAmakrIDAmAM tatpara A nAgarika loko, che. Il3II zloka : anyaccavikasite sahakAravane rataH, kurubakastabakeSu ca lampaTaH / malayamArutalolatayA vane, satatameti na yAti gRhe janaH / / 4 / / zlokArtha : ane bIjuM, vikasita evA AMbAnA vRkSamAM rakta, ane kuTuMbaka nAmanAM vRkSomAM laMpaTa, malaya parvatanI=dakSiNa dizAnA pavananI, lolatA vaDe manuSyavarga satata vanamAM jAya che, ghare jato nathI. II4l
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : idamaho puralokazatAkulaM, pravaracUtavanAvalimadhyagam / vilasatIha surAsavapAyinAM, nanu vilokaya bhadra! kadambakam / / 5 / / zlokArca - Azcarya che he bhadra, A kadaMba vRkSane tuM jo. A kadaMba vRkSa seMkaDo nagaranA lokothI Akula, zreSTha AMbAnA vananI zreNInI madhyamAM raheluM, ahIM dArU ane Asavane pInArAone vilAsa karAve che. pI. zloka - maNivinirmitabhAjanasaMsthitairativinItajanapraviDhaukitaiH / priyatamAdharamRSTavidaMzanaizcaSakaratnamayUkhavirAjitaiH / / 6 / / surabhinIrajagandhasuvAsitaiH, suvanitAvadanAmburuhArpitaiH / vividhamadyarasairmukhapezalaiH, kRtamidaM tadaho madanirbharam / / 7 / / zlokArtha : maNithI banAvelA bhAjanamAM rahelA, ativinItajano vaDe sanmukha karAyelA, priyatamAnA adharanA mRSTathI pavitra thayela, madhapAnanAM ratnonAM kiraNothI zobhita, sugaMdhI kamaLanA gaMdhathI suvAsita, suMdara strIonAM mukharUpI kamaLathI arpaNa karelA, ane mukhane svAdiSTa evA vividha madha raso vaDe A kadaMba vRkSa madathI bharapUra karAyuM. lls-7ll zloka : tathAhi-pazya vatsa! yadatrApAnakeSvadhunA vartatepatanti pAdeSu (luThanti) mAditAH, pibanti madyAni raNanti gAyanAH / rasanti vaktrAmburuhANi yoSitAmanekacATUni ca kurvate janAH / / 8 / / zlokArdha : te A pramANe - he vatsa prakarSa ! hAlamAM surApAnanI goSThimAM je varte che te tuM jo!- madane pAmelA loko pagamAM paDe che. (uThanti) pATha anya pratamAM che te pramANe ALoTe che, madhane pIve che, gAyano gAtA avAja kare che, strIonAM mukharUpI kamaLone cuMbana kare che, jeno aneka cATu vacano kare che. llcil
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva Cos: vadanti guhyAni sazabdatAlakaM, madena nRtyanti luThanti cApare / vighUrNamAnairnayanaistathApare, mRdaGgavaMzadhvaninA vikurvate / / 9 / / zlojArtha: zabdatAla sahita guhya vAtone kahe che. mada vaDe nRtya kare che ane ALoTe che, bIjAo madirAnA pAnathI vighUrtamAna netro vaDe laDe che. tathA bIjA manuSyo Dhola ane vAMsaLInA avAja 43 vira 5re cha. IIell Pcos: svapUrvajollAsanagarvanirbharA, dhanAni yacchanti janAya cApare / bhramanti cAnye vitataiH padakramairitastato yAnti vinA prayojanam / / 10 / / zloArtha : ane potAnA pUrvajonA ullAsanA garvathI bharelA evA bIjA loko manuSyone dhana Ape che. bIjA manuSyo vistRta caraNanA krama vaDe bhame che ane prayojana vinA Amatema jAya che. ||10|| evaM ca yAvadarzayati prakarSasya vimarzastadApAnakaM tAvanipatitA mAdhavIlatAvitAnamaNDape kuvalayadalavilAsalAsinI prakarSasya dRSTiH / abhihitamanena-mAmedamaparamApAnakametasmAtsavizeSataraM vijRmbhate / vimarzenAbhihitaM-nanu sulabhA'tra bhavacakranagare vasantasamayAgamapramoditAnAM nAgarakalokAnAmApAnaparamparA, tathAhi-pazya campakavIthikAM, nirUpaya mRdvIkAmaNDapAn, vilokaya kubjakavanagahanAni, nirIkSasva kundapAdapasandohaM, nibhAlaya raktAzokatarustomaM, sAkSAtkuru bakulaviTapigahanAni / yadyeteSAmekamapi vilasaduddAmakAminIvRndaparikaritamahezvaranAgarakalokaviracitApAnakavirahitamupalabhyeta bhavatA tato mAmakInavacane'nyatrApi na sampratyayo vidheyaH pratArakatvAd bhadreNeti / prakarSaNoktaM- nanu ko'tra sandehaH? dRzyante prAyeNaivAtra pradeze sthitairya ete mAmenodghATitA vanavibhAgA iti / kiJca ca na kevalamete kAnanAbhogAH sarve'pi vividhamadhupAnamattottAlakalitalalitamardalollAsamilitabahalalokakalakalAkulAH, kintarhi ? A pramANe jeTalAmAM vimarza prakarSate te dArUno pITho batAve che, teTalAmAM kamaLanA pAMdaDAnA vilAsathI zobhatI evI prakarSanI dRSTi mogarAnI latAthI banAvelA vistRta maMDapa upara paDI. prakarSa vaDe kahevAyuM - hemAmA ! A bIjo dArUno pITho AnA karatAM paNa pahelA dArUnA pIThA karatAM paNa, vizeSatara vilAsa kare che. vimarza vaDe kahevAyuM - kharekhara A bhavacakrarUpI nagaramAM vasaMtakALanA AgamanathI harSita thayelA nagaravAsI lokone ApAtakanI paraMparA sulabha che=aneka prakAranI surA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pAna goSThi sulabha che. te A pramANe - caMpAnI zreNine tuM jo, drAkSanA maMDapone tuM jo, sevatI vRkSonA gahana vanane tuM jo, mogarAnAM vRkSonA samUhane tuM jo, lAla azokanA vRkSanA samUhane tuM jo, bakula vRkSanA gahana bhAgone tuM sAkSAt kara, jo vilAsa karatI vizAla strIonA samUhathI parivarelA dhanavAna nAgarika lokoe karelI surApAna goSThithI rahita A vRkSomAMthI eka paNa vRkSa maLe=prApta thAya, to mArA saMbaMdhI anya vacanamAM paNa ThagavApaNuM hovAthI bhadra evA tArA vaDe vizvAsa karavo joIe nahIM=mAmAe kahyuM te vAtamAM, vizvAsa na karavo, prakarSa vaDe kahevAyuM. natu= kharekhara, AmAM mAmAnI vAtamAM, saMdeha zuM ? arthAt saMdeha nathI. prAyaH karIne je A mAmA vaDe batAvAyelA vanavibhAgo che te A pradezamAM rahelA loko vaDe prAyaH dekhAya che. Iti samApti arthamAM che. vaLI, A vananA vistAro sarve paNa vividha prakAranA madhupAnamAM masta thayelA, moTA avAjathI kalita, vAjiMtratA ullAsathI bhegA thayelA ghaNA lokonA kalakala avAjathI bharelA che, eTaluM ja nahi, to pachI zuM? te batAvatAM kahe che - zloka : kvacidrasatpuramekhalAguNainitambabimbAtulabhAramantharaiH / taruprasUnoccayavAJchayA''gataiH, sabhartRkairbhAnti vilAsinIjanaiH / / 1 / / zlokArca - avAja karatAM jhAMjhara ane kaMdorAvALI, nitaMbanA ghaNA bhArathI maMdagativALI, vRkSanAM phUlone cUMTavAnI IcchAthI AvelI, pati sahita vilAsa karanArI strIvarga vaDe koI sthAne vananA vibhAgo zobhe che. IIII. zloka : kvacittu taireva vighaTTitAH stanairmahebhakumbhasthalavibhramairime / vibhAnti dolAparivartibhiH kRtAH, sakAmakampA iva mAma! zAkhinaH / / 2 / / zlokArca - kavayitrakoI sthAnamAM, moTA hAthIonA kuMbhasthalanA vibhramane karanArA, hIMcakA vaDe parAvartana pAmatA evA te stano vaDe saMgharTa karAyelAM jANe kAmanA pravezathI kaMpa sahita na karAyAM hoya tevAM A vRkSo he mAmA ! zobhe che. rA zloka : kvacillasadrAsanibaddhakautukAH, kvacidrahaHsthAnanibaddhamaithunAH / ime kvacinmugdhavilAsinImukhairna pASaNDAdadhikA na zobhayA / / 3 / /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - kvacitrakoI sthAnomAM, A vanavibhAgo suMdara rAsathI nibaddha kautukavALA, kvacit gupta sthAnomAM paraspara maithunavALAM yugalo che jemAM tevA vanavibhAgo, kvacit mugdha strIonAM mukharUpI kamaLo vaDe A=vanavibhAgo, zobhAthI padmakhaMDa karatAM paNa adhika zobhAvALA nathI evuM nahi paNa A vanavibhAgo pAkhaMDa karatAM paNa adhika zobhAvALA che ema anvaya che. ll vimarzenAbhihitaM-sAdhu bhadra! sAdhu, sundaraM vilokitaM bhavatA, nUnamevaMvidhA eva sarve'pIme kAnanAbhogAH, ata eva mayA'bhihitaM yathA-avasare bhavato bhavacakranagaradarzanakutUhalaM saMpannaM, yato'sminneva vasantakAle nagarasyAsya saundaryasAramupalabhyate, tadete vilokitA bhadra! bhavatA tAvad bahirvanAbhogAH, sAmprataM pravizAvo nagaraM vilokayAvastadIyazriyaM yena tava kautukamanorathaH paripUrNo bhavati / prakarSaNoktaMatidarzanIyamidaM bahirlokavilasitaM ramaNIyataro'yaM pradezaH, pathi zrAntazcAhaM ataH prasAdaM karotu me mAmaH, tiSThatu tAvadatraiva kSaNamekaM stokavelAyAM nagare pravekSyAva iti, vimarzenAbhihitaM-evaM bhavatu / tato yAvadeSa jalpastayoH saMpadyate tAvat kiM saMvRtam? vimarza vaDe kahevAyuM. suMdara he bhadra prakarSa ! suMdara tArA vaDe jovAyuM. kharekhara AvA prakAranA ja sarva paNa A vananA bhogo che. AthI ja mArA vaDe kahevAyuM. yathA avasaramAM tane bhavacakra nagaranA darzananuM kutUhala thayuM. je kAraNathI A ja vasaMtakAlamAM nagaranuM AvuM sauMdaryasAra prApta thAya che. te kAraNathI he bhadra ! A bahAranA vananA bhogo tArA vaDe jovAyA. have nagaramAM ApaNe be pravezIe, tenI lakSmIne ApaNe be joIe. jenAthI tAro kautuka manoratha paripUrNa thAya. prakarSe vaDe kahevAyuM - ati darzanIya A bahirlokathI vilasita ramaNIyatara A pradeza che. ane pathamAM thAkelo huM chuM. AthI mArA upara mAmA prasAda karo. tyAM sudhI ahIM ja eka kSaNa raho. thoDI velAmAM nagaramAM ApaNe be praveza karazuM. vimarza vaDe kahevAyuM - e pramANe thAva. tyArapachI jyAM sudhI A te beno jalpa thayo= mAmA bhANejano jalpa thayo, tyAM sudhI kaMIka saMvRta prApta thayuM ? lolAkSanRpAgamaH zloka : rathaghaNaghaNarAvagarjitaH, karisarAtamahAbhravibhramaH / nizitAstravitAnavaidyutazcalazuklAzvamahAbalAhakaH / / 1 / / nipatanmadavArisundaraH, pramadabharodbhuralokasevitaH / janitAkhilasundarImanobRhadunmAthakarUpadhArakaH / / 2 / / madhumAsadidRkSayA purAdatha vararAjakaporaveSTitaH / nRpatiniragAtsamaM balairRturiva bandhudhiyA ghanAgamaH / / 3 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA lolAkSa rAjAnuM Agamana RCodhArtha: rathanA ghaNa ghaNanA avAjathI garjita, hAthIonA samUhathI mahAabhranA vibhramavALo, tIkSNa astranA vistArathI prakAzavALo, cAlatA zukla azvathI moTA bagalAonuM nidarzana karAvato, jharatA madarUpI pANIthI manohara, pramadabhara evA uddhara lokothI sevAto, utpanna karyuM che akhila suMdarInA mananA bRhad unmAdane jeNe evA makaradhvajane dhAraNa karanAro, madhumAsane jovAnI IcchAthI zreSTha rAjapuruSothI veSTita, baMdhubuddhithI meghanA AgamavALI RtunI jema balanI sAthe rAta nagarathI nI'jyo. ||1thI 3 / / Rels : sa ca vAditamardalaiHsadvarakaMsAlakaveNurAjitaiH / kRtanRttavilAsacArubhirna na bhAti sma sucaccarIzataiH / / 4 / / stomArtha : ane te vAdita thayelA mardalo vaDe suMdara zreSTha kaMsAlaka veNuthI zobhatI, karelA nRtyanA vilAsathI suMdara evI seMkaDo sArI caDherIo vaDe te rAjA, zobhato nathI ema nahi arthAt zobhe che. ||4|| tato dRSTastAbhyAM vimarSaprakarSAbhyAM nagarAnirgato mahAsAmantavRndaparikarito varavAraNaskandhArUDho vikasitoddaNDapuNDarIkaparimaNDalapANDureNa mahatA chatreNa vAritAtapo maghavAnivAdhiSThitairAvato vibudhasamUhamadhyagatazca sa narendraH vilokitazca tasya purato haSTaH kalakalAyamAno bhUrisitAtapatraphenapiNDaH kSubhita iva mahAsAgarazcalatkadalikAsahasrakaraiH sparddhayA tribhuvanamivAdhikSipannatibhUritayA'sau janasamudAyaH, prAptazcodyAnaparisare rAjA / atrAntare vizeSataH samullasitAzcaccaryaH, prahatA mRdaGgA, vAditA veNavaH, samullasitAni kaMsAlakAni, raNaraNAyitAni maJjIrakANi, pravardhitastAlAravo, vijRmbhitaH SiGgakolAhalaH, pravRtto jayajayaravaH, samargalIbhUto bandivRndazabdaH, pravRttA gaNikAgaNAH, kSubhitaH prekSakajanaH, saMjAtAH kelayaH / tataste lokAH kecinRtyanti, kecidvalganti, keciddhAvanti, kecitkalakalAyante, kecitkaTAkSayanti, kecilluThanti, kecidupahasanti, kecid gAyanti, kecidvAdayanti, kecidullasante, kecidutkRSTizabdAn muJcanti, kecid bAhumUlamAsphoTayanti, kecitparasparaM malayajakazmIrajakSodarasena kanakazRGgakaiH siJcanti / tatazcaivaM sati tyArapachI te vimarza-prakarSa dvArA nagarathI nIkaLelo mahAsAmaMta vaMdathI parikarita, zreSTha hAthInA skaMdha upara ArUDha thayelo, vikasita UMcA daMDavALA puMDarIka parimaMDalathI pAMDu evA moTA chatrathI dUra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva karAyela AtAvALo, devatAonA samUhanI vacamAM rahelo, airAvata hAthI upara beThelo jANe indra hoya tevo te rAjA jovAyo. harSita, kalakala karato, ghaNA zveta AtapatranA phenanA piMDavALo, subhita mahAsAgara jevo, cAlatA kadalikanA hajAra hAtha vaDe, spardhA dvArA traNa bhuvananI jANe avagaNanA karato, ati bhUripaNAne kAraNe tenI AgaLa=rAjAnI AgaLa, jovAyo. eTalAmAMsudyAnanA parisaramAM rAjA prApta thayo eTalAmAM, vizeSathI carcArIo ullasita thaI. mRdaMgo vagADAyAM. veNuo vAdana karAI. kaMsAlako ullasita karAyA. maMjIrano raNaraNa karAvAI. tAlano Arava pravardhana karAyo. hiMgano kolAhala vijasmita thayo. jayajaya avAja pravRta thayo. baMdIvRMdano zabda ubhava thayo. gaNikAgaNI pravRtta thayA. prekSakajana subhita thayo. kelIo thaI. tethI te loko keTalAka nRtya kare che, keTalAka kUdakA mAre che, keTalAka doDAdoDa kare che. keTalAka kalakala kare che. keTalAka kaTAkSo kare che, keTalAka ALoTe che, keTalAka upahAsa kare che. keTalAka gAya che. keTalAka vAdana kare che. keTalAka ullasita thAya che. keTalAka jorathI zabdone mUke che. keTalAka bAhumUlane AsphoTana kare che. keTalAka paraspara caMdana, kesaranA lodanA rasa vaDe suvarNatA zRMkhalAothI siMce che. tethI Ama hote chate - zloka : lasadudbhaTabhUrivilAsakare, madanAnaladIpitasarvajane / atha tAdRzalocanagocaratAM, kimacinti gate tu mahAmatinA? / / 1 / / zlokArya : vilAsa karatAM ubhaTa evA ghaNA prakAranA vilAsane karanAra evuM, kAmanA agnithI dIpta thayeluM sarvajana hote chate, tevI locanagocaratA thaye chate mahAmati vaDe zuM vicArAyuM? IlIl idaM hi tadA madhumAsarasavazamattajanajanitaM tattAdRzaM gundalamavalokya vimarzena cintitaM yadutaaho mahAmohasAmarthya, aho rAgakesarivilasitaM, aho viSayAbhilASapratApaH, aho makaradhvajamAhAtmyaM, aho rativijRmbhitaM, aho hAsamahAbhaTollAsaH, aho amISAM lokAnAmakAryakaraNadhIratA, aho pramattatA, aho srotogAmitA, aho adIrghadarzitA, aho vikSiptacittatA, aho anAlocakatvaM, aho viparyAsAtirekaH, aho azubhabhAvanAparatA, aho bhogatRSNAdaurlAlityaM, aho avidyApahatacittateti / tataH prakarSo visphAritAkSo nirIkSamANastallokavilasitamabhihito vimarzena-bhadra! ete bahiraGgajanA, yadviSayo mayA varNitasteSAM mahAmohAdimahIbhujAM pratApaH / prakarSaH prAha-mAma! kena punarvRttAntena katamasya vA bhUbhujaH pratApena khalvete lokA evaM ceSTante? vimarzenoktaM-nirUpya kathayAmi / tyAre madhumAsanA=vasaMtaRtunA, rasanA vazathI matta thayelA janathI janita te tevA prakAranA guMdalane avalokana karIne vimarza vaDe vicArAyuM. zuM vicArAyuM ? te 'duta'thI batAve che - aho, mahAmohanuM sAmarthya, aho rAgakesarInuM vilasita, aho viSayAbhilASano pratApa, aho makaradhvajanuM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mAhAbhya, aho rativibhUmimata, aho hAsya mahAbhaTano ullAsa, aho A lokonA akAryanA karaNanI dhIratA, aho pramattatA, aho srotagAmitA, aho adIrdhadarzitA, aho vikSiptacittatA, aho anA-locakapaNuM, aho viparyAsano atireka, aho azubhabhAvanAparatA, aho bhogatRSNAnuM dolalitya, aho avivAthI haNAyelI citatA ajJAnathI haNAyelI cittatA. tyArapachI=vimarza A pramANe ciMtavana karyuM tyArapachI, prakarSa visphArita cakSavALo te lokanA vilasitane joto vimarza vaDe kahevAyo - he bhadra prakarSa ! A bahiraMgajano che. jeno viSayaraA bahiraMgajanonA viSaya, mArA vaDe varNana karAyo te mahAmohAdi rAjAono pratApa che. prakarSa kahe che - he mAmA ! kayA vRtAMtathI athavA kayA rAjAnA pratApathI kharekhara A loko A pramANe ceNa kare che ? vimarza vaDe kahevAyuM - vicArIne huM kahuM chuM. vasantamakaradhvajayoH sakhyam tataH pravizya dhyAnaM nizcitya paramArthamabhihitamanena-bhadra! samAkarNaya, asau cittavRttimahATavyAM pramattatAnadIpulinavartini cittavikSepamahAmaNDape mahAmoharAjasambandhinyAM tRSNAvedikAyAM mahAviSTare niviSTo dRSTastvayA makaradhvajaH / tasyAyaM vasantaH priyavayasyako bhavati, tato laghitaprAye zizire gato'yamAsIt tanmUle, sthitastena saha sukhAsikayA / ayaM ca vasantaH karmapariNAmamahAdevyAH kAlapariNateranucaraH, tatastasmai makaradhvajAya priyasuhRde niveditamanena vasantenAtmaguhyaM yaduta svAminInirdezena gantavyamadhunA mayA bhavacakranagaramadhyavartini mAnavAvAsAbhidhAne'vAntarapure, tenAhaM ciravirahakAtaratayA bhavatAM darzanArthamihAgata iti / tataH saharSeNa makaradhvajenoktaM-sakhe! vasanta! kiM vismRtaM bhavato'tItasaMvatsare yanmayA bhavatA ca tatra pure vilasitaM yenaivaM bhAvivirahavedanAvidhuracittatayA khidyase, tathAhi-yadA yadA bhavatastatra pure gamanAya svAminInirdezo'bhavat tadA tadA mahyamapyeSa mahAmohanarendrastatraiva pure rAjyaM vitarati sma, tatkimitIyamakAraNe bhavato mayA saha virahAzaGkA? vasantenoktaM-vayasya! pratyujjIvito'hamadhunA'nena kamanIyavacanena, itarathA vismRta evAsInUnaM mamaiSa vyatira: I tathAdi vasaMtaRtu ane makaradhvajanuM sakhApaNuM tyArapachI dhyAnamAM praveza karIne paramArthano nirNaya karIne AvA vaDe=vimarza vaDe, kahevAyuM - he bhadra prakarSa ! sAMbhaLa, A cittavRtti mahATavImAM pramattatA nadInA pulitavartI cittavikSepa nAmanA mahAmaMDapamAM mahAmoha rAjA saMbaMdhI tRSNAvedikAmAM mahAviSTara upara beThelo makaradhvaja tArA vaDe jovAyo. teno=makaradhvajano, A vasaMta priya mitra che. tethI pasAra thayelI ziziraRtu hote chate tenA mUlamAM-makaradhvajanI pAse, gayelo A vasaMta, mitra che. tenI sAthe-makaradhvajanI sAthe sukhAsikAthI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva beThelo che. ane A vasaMta karmapariNAma rAjAnI mahAdevI kAlapariNatino anucara che. tethI te priyamitra makaradhvajane A vasaMta vaDe AtmAnuM guhya nivedana karAyuM. zuM nivedana karAyuM ? te "yahutIthI batAve che - svAminInA nirdezathI kAlapariNatirUpa svAminInA nirdezathI, have mArA vaDe bhavacakra vagara madhyavartI mAnavavAsa nAmanA avAMtarapuramAM javuM joIe. tethI huM ciravirahakArapaNAne kAraNe=makaradhvajanI sAthe lAMbA virahanA kAyarapaNAne kAraNe, tArA darzana mATe-makaradhvajanA darzana mATe, huM ahIM=bhavacakra nagaramAM, Avyo chuM. tyArapachI saharSa makaradhvaja vaDe kahevAyuM - he mitra ! vasaMta tArA atIta saMvatsaramAM je mArA vaDe ane tArA vaDe je te nagaramAM=bhavacakra nagaramAM, vilAsa karAyo, te zuM tane vistRta thayuM ? je kAraNathI A rIte bhAvi virahanI vedanAthI vidhura citapaNAne kAraNe kheda kare che. te A pramANe - jyAre jyAre tane te nagaramAM javA mATe svAminIno nirdezaka kAlapariNatiko nirdeza thayo, tyAre tyAre mane paNa A mahAmoha tare te ja tagaramAM rAjya ApyuM. tethI kayA kAraNathI A akAraNamAM tane mArA sAthe viyoganI AzaMkA che ? vasaMta vaDe kahevAyuM - he mitra ! A suMdara vacana dvArA hamaNAM huM pratyujIvita karAyo. ItarathA jo te A smaraNa na karAvyuM hota to kharekhara mane A vyatikara vismRta ja hato. te A pramANe - zloka : gAiDDA(yattattAnAM) pannavALAM, suriyantayA | vismaratyeva haste'pi gRhItaM nikhilaM nRNAm / / 1 / / zlokArya : je akAMDa (AvelI ciMtAvALA) Apanna kAryavALA manuSyone nikAraNa AvelI ciMtAvALA ane prApta thayelA kAryavALA manuSyone, mitranA virahanI ciMtAthI hAthamAM raheluM nikhila vismaraNa thAya che. IIII. tatsundaramevedaM, gacchAmyahamadhunA bhavadbhistUrNamAgantavyaM makaradhvajenoktaM-vijayaste, tataH samAgato'tra pure vasantaH, darzitaM kAnanAdiSu nijavilasitaM, makaradhvajenApi vijJApito viSayAbhilASo yathApAlyatAM mamA'nugraheNa sA cirantanI sambhAvanA, cittastha eva bhavatAmeSa vasantavRttAntaH, tato niveditaM viSayAbhilASeNa rAgakesariNe tadavasthameva tanmakaradhvajavacanaM, tenApi kathitaM mahAmoharAjAya / tatazcintitamanena-aye kRtapUrva evAsya vasantagamanAvasare pratisaMvatsaraM mayA makaradhvajasya mAnavAvAsapure rAjyaprasAdaH, tadadhunA'pi dIyatAmasmai makaradhvajAya rAjyaM, yato na laGghanIyA kadAcidapyucitasthitirasmAdRzaiH prabhubhiH, pAlanIyA bhRtyAzcirantanasambhAvanayA / te kAraNathI suMdara ja A che. have huM jAuM chuM. pharI zIdhra tAre AvavuM joIe. makaradhvaja vaDe kahevAyuM - tAro vijaya thAo. tyArapachI A nagaramAM vasaMta Avyo. bagIcA AdimAM potAnuM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vilasita batAvAyuM. makaradhvaja vaDe paNa viSayAbhilASa vijJApana karAyo. je A pramANe - mArA upara anugrahathI te ciraMtanI saMbhAvanA pAlana karAvAya, tamArA cittamAM ja rahelo A vasaMtano vRtAMta che viSayAbhilASanA cittamAM ja rahelo A vasaMtano vRttAMta che. tyArapachI viSayAbhilASa vaDe rAgakesarIte tad avastha ja te makaradhvajanuM vacana nivedana karAyuM. tenA vaDe paNa=rAgakesarI vaDe paNa, mahAmoha rAjAne kahevAyuM. tethI AvA vaDe=mahAmoha rAjA vaDe, vicArAyuM. kharekhara vasaMtagamatanA avasaramAM dareka varSe mArA vaDe A makaradhvajane mAnavAvAsapuramAM kRtapUrva ja rAjyaprasAda che. te kAraNathI hamaNAM paNa=A vasaMtanA AgamanamAM paNa, A makaradhvajane rAjya apAvAya=mAnavavAsapuramAM rAjya apAvAya. je kAraNathI kyAreya paNa ucita sthiti amArA jevA prabhu vaDe=mahAmoha jevA prabhu vaDe, paNa ullaMghanIya nathI. sevako ciraMtananI saMbhAvanAthI pAlanIya che=moharAjAno sevaka je kAmadeva che te ciraMtanano sevaka che e prakAranI saMbhAvanAthI tenuM pAlana karavuM joIe. e pramANe mahAmoha vicAre che. makaradhvajasyAbhiSekaH tatazcaivamavadhArya mahAmoharAjenAmantritAste sarve'pi nijAsthAnasthAyino mahIpAlA yaduta bho bhoH samAkarNayata yUyaM-dAtavyaM mayA bhavacakranagarAntarbhUte mAnavAvAsapure makaradhvajAya rAjyaM, tatra yuSmAbhiH samastaiH sannihitairbhAvyam / aGgIkartavyo'sya padAtibhAvo, vidhAtavyo rAjyAbhiSeko, bhavitavyamAjJAnirdezakAribhiranuzIlanIyAni yathArha rAjyakAryANi sarvathA kartavyamakSuNNaM samastasthAneSu, mayA'pi pratipattavyamasya rAjye svayameva mahattamatvaM, tasmAtsajjIbhavata yUyaM, gacchAmastatraiva pure / tatastai patibhiravanitalavinyastahastamastakaiH samastairabhihitaM- yadAjJApayati devaH / tato'bhihito mahAmoharAjena makaradhvajaH yathA-bhadra! bhavatA'pi rAjye sthitena tatra pure na haraNIyameteSAM narapatInAM nijaM nijaM yatkimapi yathArhamAbhAvyaM, draSTavyAH sarve'pyamI purAtanasambhAvanayA / makaradhvajenoktaM-yadAdizati moharAjaH / tataH samAgatAste sarve'pyatra nagare, abhiSikto mAnavAvAsapure rAjye makaradhvajaH, pratipannaH zeSairyathAha~ tanniyogaH / itazca yo'yaM gajaskandhArUDho dRzyata eSa mAnavAvAsavartini lalitapure lolAkSo nAma bahiraGgo rAjA / tatastena makaradhvajena sasainyapaurajanapadaH svamAhAtmyena nirjitya niHsArito'yamitthaM bahiHkAnaneSu, na cAyamAtmAnaM tena nirjitaM varAko lakSayati, nApyete lokAstenAbhibhUtamAtmAnamavabudhyante, tato bhadra!-anena vyatikaraNa tasya makaradhvajasya mahAmohAdiparikaritasya pratApAdete lokAH khalvevaM viceSTanta iti / prakarSaNoktaM so'dhunA kutra makaradhvajo vartate? vimarzaH prAha-nanveSa sannihita eva saparikaraH, so'mUnevaM vinATayati / prakarSaH prAha-mAma! tarhi sa kasmAnopalabhyate? vimarzenoktaM-nanu niveditameva mayA bhavataH pUrvaM, jAnantyete'ntaraGgalokAH kartumantardhAnaM,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva samAcaranti parapuruSapravezaM, tato'mISAM janAnAM zarIreSvanupraviSTA nijavijayahaSTAste bhadra! prekSaNakamidaM prekSante / prakarSaH prAha-mAmaka! tarhi kathaM tAnevaMsthitAnapi bhavAn sAkSAtkurute? vimarzenoktaMasti me yogAJjanaM vimalAlokaM nAma, tabaleneti / prakarSeNoktaM-mamApi kriyatAM tasyAJjanasya dAnenAnugraho yenAhamapi tAnavalokayAmi / tato vimarzenAJjitaM prakarSasya tena yogAJjanena locanayugalaM, abhihitazca-vatsa! nirUpayedAnIM nijahRdayAni, nirUpitAni prakarSeNa / tataH saharSeNAbhihitamanenamAma! dRzyate mayA'pyadhunA kRtarAjyAbhiSeko mahAmohAdiparikarito makaradhvajaH / makaradhvajano rAjyAbhiSeka tethI A pramANe avadhAraNa karIne mAre mArA sevaka makaradhvajane mAnavavAsanuM rAjya ApavuM joIe e pramANe avadhAraNa karIne, mahAmoha rAjA vaDe tijaAsthAmAM rahelA te sarva paNa mahIpAlo rAjAo, AmaMtrita karAyA. kaI rIte AmaMtrita karAyA ? te 'kutathI batAve che - are ! are ! tame sAMbhaLo. mArA vaDe bhavacakra nagaranA aMtabhUta mAnavAvAsa nagaramAM makaradhvajane rAjya ApavuM joIe. tyAM sannihita samasta evA tamArA vaDe rahevuM joIe. Ato makaradhvajano, padAtibhAva svIkAra karavo joIe. rAjyaabhiSeka karavo joIe. tamoe AjJAnirdezakArI thavuM joIe. yathAyogya rAjyakAryo anusaravAM joIe. sarvathA samasta sthAnomAM apramAda karavo joIe. mArA vaDe paNa=mahAmoha vaDe paNa, AvA rAjayamAM svayaM mahattamapaNuM svIkAravuM joIe. te kAraNathI tame sajja thAo. ApaNe te nagaramAM jaIe. tyArapachI jamIna upara sthApana karAyelA hAtha ane mastaka vaDe samasta te rAjAo vaDe kahevAyuM. deva=mahAmoha, je AjJA kare che. tyArapachI mahAmoha rAjA vaDe makaradhvaja kahevAyo. zuM kahevAyuM ? te "yathA'thI batAve che - he bhadra ! makaradhvaja ! te puramAM=mAnavavAsapuramAM, rAjyamAM rahelA tArA vaDe paNa A rAjAonuM potapotAnuM je kaMI paNa yathAyogya AbhAvya che-te te rAjAnuM je je mAlikInuM che te haraNa karavuM joIe nahIM. purAtanarUpa saMbhAvanAthI sarva paNa A jovA joIe. makaradhvaja vaDe kahevAyuM. moharAjA je Adeza kare che. tyArapachI=moharAjAe makaradhvajane mAnavAvAsamAM rAjya soMpyuM tyArapachI, te sarva paNa=makaradhvaja ane anya sarva paNa kaSAya-nokaSAya ane mahAmoha vagere sarva paNa, A nagaramAM=mAnavAvAsamAM, AvyA. mAnavavAsapura rAjyamAM makaradhvaja abhiSeka karAyo. zeSa vaDe yathAyogya teno viyoga svIkArAyo=teno padAtibhAva svIkArAyo. ane A bAju mAnavavAsavartI lalitapuramAM je A hAthInA skaMdha upara ArUDha thayelo lolAsa nAmano bahiraMga rAjA dekhAya che tethI makaradhvajane rAjaya apAyuM tethI, te makaradhvaja vaDe sasainya pIrajanavALo AkalolA nAmano rAjA, svamAhAbhyathI jItIne A rIte bahiraMga bagIcAomAM niHsArita karAyo. ane varAka evo AgalolAkSa nAmano rAjA, tenA vaDe makaradhvaja vaDe, potAne nirjIta thayelo jANato nathI. vaLI A loko tenAthI makaradhvajathI, abhibhUta thayelA potAne jANatA nathI. tethI te bhadra ! prakarSa ! A vyatikarathI=makaradhvajathI te loko abhibhUta che te jANatA nathI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva e vyatikarathI, mahAmoha AdithI parikarita te makaradhvajanA pratApathI A loko=rAjA ane anya loko, A rIte viceSTA kare che arthAt makaradhvaja dvArA pote jitAyA che tevuM jANatA nahIM hovAne kAraNe atyaMta klezakArI evI paNa te ceSTA teone sukharUpa jaNAya che mATe A rIte viparIta ceSTA kare che. prakarSa vaDe kahevAyuM. hamaNAM te makaradhvaja kyAM varte che? vimarza kahe che - kharekhara parivAra sahita A=kAma, sannihita ja che. te A lokone A pramANe nacAve che. prakarSa kahe che - he mAmA ! to te kAma, kema upalabdha thato nathI ? vimarza vaDe kahevAyuM - kharekhara mArA vaDe tane pUrvamAM nivedita karAyuM ja che. zuM nivedita karAyuM che ? te spaSTa kare che - A aMtaraMga loko aMtardhAna karavA mATe jANe che, parapuruSanA pravezane Acare che. tethI A lokonA zarIramAM anupraviSTa evA aMtaraMga loko potAnA vijayathI harSita thayelA=saMsArI jIvonI cittavRttirUpI aTavI upara cAritranA sainyane jItIne pote kabajo prApta karyo che e rUpa tijavIryathI harSita thayelA, teo makaradhvaja Adi, he bhadra ! prakarSa ! A prekSaNakane jue che. prakarSa kahe che - he mAmA ! to kevI rIte AvA prakAranA paNa rahelA teone parapuruSamAM praveza pAmIne aMtardhAnarUpe rahetA paNa teone, tame=vimarza, sAkSAt karo cho ? vimarza vaDe kahevAyuM - vimalAloka nAmanuM yogaaMjana mArI pAse che. tenA balathIete aMjananA balathI, aMtardhAnarUpe rahelA kAmadeva Adine huM jouM chuM. prakarSa vaDe kahevAyuM - te aMjananA dAta vaDe mane paNa anugraha karAvo. jethI huM paNa=prakarSa paNa, teone=makaradhvaja Adive, avalokana karuM. tethI vimarza vaDe te yoga aMjanathI prakarSanA locatayugalane aMjana karAyuM. ane kahevAyuM - he vatsa prakarSa ! hamaNAM nijahadayone tuM jo. prakarSa vaDe jovAyA. tethI saharSa AnA vaDe=prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! mane paNa hamaNAM karAyelA rAjyAbhiSekavALo mahAmohAdithI parikarita makaradhvaja dekhAya che. zloka : tathAdiess siMhAsanastho'pi, janamenaM dhanurdharaH / AkRSyAkRSya nirbhinte, AkarNAntaM zilImukhaiH / / 1 / / zlokArca - te A pramANe - siMhAsanamAM rahelo paNa dhanurdhara evo A makaradhvaja, bANo vaDe kAnanA aMta sudhI kheMcI kheMcIne A janane=A lokane, mAre che. III bloka : tairviddhaM vihvalaM dRSTvA, tato lokaM sarAjakam / prahArajarjaraM cetthaM, vikArakaraNAkulam / / 2 / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mahAkahakahadhvAnaH, saha ratyA pramoditaH / haste tAlAnvidhAyoccairhasatyeSa narAdhipaH / / 3 / / zlokArtha : tenAthI vIMdhAyelA vizvala, rAjasamudAya sahita, prahArathI jarjara, AvA prakAranA vikAsakaraNamAM Akula lokane joIne mahAkaNakaNa avAja vaDe, ratinI sAthe pramodita thAya chemakaradhvaja pramodita thAya che. hastamAM tALIone karIne A rAjA-makaradhvaja rAjA, atyaMta hase che. I-30 zloka : suhataM suhataM deva! vadanta iti kiGkarAH / mahAmohAdayo'pyasya, hasantIme puraH sthitAH / / 4 / / zlokArdha : he deva ! suhata suhata che e pramANe kahetA A sAme rahelA mahAmoha Adi kiMkaro paNa Ane hase che=makaradhvajathI vIMdhAyelAne jIvane joIne hase che arthAt kAmadeva jyAre kAmanuM bANa saMsArI jIva upara mUke che ane kAmathI vIMdhAyelo jIva bane che tyAre kAma tALIo pADIne hase che ane tenI sanmukha rahelA mahAmoha Adi paNa kAmane kahe che "teM suMdara hayuM, suMdara hayuM" ema kahIne kAmathI haNAyelA te jIvane joIne te sarva aMtaraMga coraTAo hase che. III zloka : tatkimatra bahunA jalpitena?mahAprasAdo me mAma! kRta evAtulastvayA / yadrAjyalIlA bhuJjAno darzito makaradhvajaH / / 5 / / zlokArtha: te kAraNathI ahIM mahAmohanA parAkramamAM, vadhAre kahevAthI zuM? he mAmA! tamArA vaDe atula mahAprasAda karAyo che kAraNathI rAjyalIlAne bhogavato makaradhvaja batAvAyo. pI ___ makaradhvajakRtakAryaniyogAH vimarzenoktaM-vatsa! kiyadadyApIdam ? bahutaramatra bhavacakranagare bhavatA'nyadapi draSTavyaM, saMbhavantyatra bhUriprakArANi prekSaNakAni / prakarSaH prAha-mAma! tvayi saprasAde darzake kiM vA mama darzanakutUhalaM na paripUryeta? kevalaM makaradhvajasya samIpe mahAmoharAgakesariviSayAbhilASahAsAdayaH sapatnIkAH samupalabhyante / adhunA mayA te tu dveSagajendrA'ratizokAdayo nopalabhyante tat kimatra kAraNam? kiM
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva nAgatAste'tra makaradhvajarAjye? vimarzenoktaM-vatsa! samAgatA eva te'tra bhavacakranagare, na saMdeho vidheyaH, kiM tu niveditameva mayA yathA''virbhAvatirobhAvadharmakAH khalvete'ntaraGgalokAH, tataste dveSagajendrazokAdayo'traiva tirobhUtAstiSThanti, rAjJaH sevAvasaramapekSante / ete tu mahAmohAdayo labdhAvasaratayA rAjJaH sabhAyAmAvirbhUtAH svaniyogamanuzIlayanti, kiM tu pracaNDazAsanaH khalveSa makaradhvajanarendraH tato'sya rAjye yasya yAvAniyogastena tAvAnanuSTheyaH, yasya yAvanmAhAtmyaM tena tAvaddarzanIyaM, yasya yAvadyadA''bhAvyaM tena tAvattadaiva grAhyaM nAdhikamUnaM vA, tathAhi-yadayaM lolAkSo rAjA sahAzeSarAjavRndena nikhilalokAzca jitA apyanena makaradhvajena na jAnanti, saparikaramenaM bandhubhUtaM manyante, tadidaM mahAmohena vihitamayamevAsya niyogo'traiva mAhAtmyamidamevAsyAbhAvyamiti / yatpunarete lokAH prItimudvahanto valgante kRtakRtyamAtmAnamavagacchanti tadidaM rAgakesariNA janitaM, asyaiva ca niyogamAhAtmyAbhAvyagocarabhUtam / yatpunarete lokAH prItimudvahanto valgante kRtakRtyamAtmAnamavagacchanti tadidaM rAgakesariNA janitaM, asyaiva ca niyogamAhAtmyAbhAvyagocarabhUtam / yatpunarete lubhyanti zabdAdiSu kurvanti vikArazatAni, tadidaM viSayAbhilASasya vijRmbhitaM niyogAdikaM ca, yatpunaraTTahAsairhasanti, darzayanti bibbokAn idaM hAsyasya vilasitaM, evaM tatpatnInAmapi yathArha zeSANAmapi narapatInAM ca DimbharUpANAM ca niyogamAhAtmyAbhAvyagrahaNavyApArAH pratiniyatA eva draSTavyAH / yatpunaramI janAH zabdAdikaM bhogajAtamupabhuJjate, saharSamanukUlayanti kalatrANi, cumbanti teSAM vaktrANi, samAzliSyanti gAtrANi, sevante maithunAni, tatraivamAdike karmaNi naiSa makaradhvajarAjo'nyasya niyogaM dadAti, kiM tarhi ? ratyA saha svayameva kurute, yato'syaiva tatra karmaNi sAmarthya nAnyasyeti / tadevaM vatsa! vidyante tatra dveSagajendrazokAdayaH, kevalaM svakIyaM niyogAvasaraM pratIkSante, tena nAvirbhavanti, prakarSeNoktaMyadyevaM tataH kiM zUnyIbhUto'dhunA cittavRttau sa mahAmohAsthAnamaNDapaH? vimarzenoktaM-naitadevaM, niveditameva tubhyaM, kAmarUpiNaH khalvamI antaraGgajanAH, tataH samAgatAH sarve'pyatra makaradhvajarAjye tathApi tanmahAmohAsthAnaM tadavasthamevAste, idaM hi katicidinabhAvi muhUrtasundaraM makaradhvajarAjyaM, tattu mahAmoharAjyamAkAlapratiSThamanantakalpavimardasundaraM ataH kA tatra vicalanAzaGkA ? anyacca tatsamastabhuvanavyApakaM mahAmoharAjyamidaM punaratraiva mAnavAvAsapure makaradhvajarAjyaM, kevalaM cirantanasthitipAlanavyasanitayA nijapadAterapi svayameva rAjye'bhiSiktasya purato'sya makaradhvajasya mahAmohanarendro'yamevaM bhRtyabhAvamAcarati, tasmAdavicalameva bhadra! tanmahAmohAsthAnaM, tatra vartamAnA evAmI nUnamatra dRzyante / prakarSaNoktaMnaSTo me saMzayo'dhunA /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva makaradhvaja vaDe karAyela kAryano niyoga vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa prakarSa ! A hajI paNa keTaluM che ? arthAt ghaNuM alpa che. ahIM bhavacakra nagaramAM tArA vaDe bahutara bIjuM paNa jovA jevuM che. ahIM=bhavacakra nagaranAM ghaNAM prakAranAM nATako saMbhave che. prakarSa kahe che - he mAmA ! prasAda sahita darzaka evA tame hote chate mArA darzananuM kutUhala zuM paripUrNa na thAya ? arthAt sarva kutUhala pUrNa thAya. kevala makaradhvajanA samIpamAM mahAmoha, rAgakesarI, viSayAbhilASa, hAsyAdi patnI sahita hamaNAM mArA vaDe dekhAya che. vaLI, te dveSagajendra, arati, zoka Adi dekhAtAM nathI. te kAraNathI ahIM zuM kAraNa che ? te=DheSagajendra Adi, A makaradhvaja rAjyamAM kema AvyA nathI ? vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! te A bhavacakramAM AvelA ja che. saMdeha karavo joIe nahIM. paraMtu mArA vaDe nivedita ja che=mArA vaDe tane kahevAyeluM ja che. zuM kahevAyeluM che ? te "kathA'thI batAve che - AvirbhAva-tirobhAvavALA kharekhara A aMtaraMga loko che. tethI te dveSagajendra, zokAdi ahIM ja=bhavacakra nagaramAM ja, tirobhUta thayelA rahe che. rAjAnI sevAnA avasaranI apekSA rAkhe che makaradhvaja rAjAnI sevAno avasara Ave che tyAre AvirbhAva pAme che. A mahAmoha Adi labdha avasarapaNuM hovAne kAraNe=potAne pragaTa thavAno avasara prApta thayelo hovAne kAraNe, rAjAnI sabhAmAM=makaradhvajanI sabhAmAM, Avirbhata thayelA potAnA viyogane potAnA kRtyane, anuzIlana kare che. vaLI, pracaMDa zAsanavALo kharekhara A makaradhvaja rAjA che. tethI AvA rAjyamAM jeno jeTalo viyoga che=jenuM jeTaluM kRtya che, tenA vaDe teTaluM ja AcaraNIya che. jenuM jeTaluM mAhAbhya che tenA vaDe teTaluM ja batAvavuM joIe. jenuM jeTaluM AbhAvya che=jeno jeTalo te rAjyamAM adhikAra che tenA vaDe teTaluM teNe grahaNa karavuM joIe. adhika cUta nahIM. te A pramANe - je A azeSa rAjavaMdanI sAthe lolAkSa nAmano rAjA ane nikhila loko A makaradhvaja vaDe jitAyelA paNa jANatA nathI. saparivAravALA Ave=makaradhvajane, baMdhubhUta mAne che. te A=pote makaradhvajathI jitAyA che chatAM jitAyA che te jANatA nathI te A, mahAmohathI vihita che. A ja= pote jitAyA che chatAM jitAyA che eno bodha na thAya e, Ano ja=mahAmohato ja, niyoga che= vyApAra che. AmAM ja=A prakAranA vyApAramAM ja, mAhAbhya che=mahAmohatuM mAhAbhya che. ane A ja AnuM AbhAvya che=mahAmohanuM AbhAvya che. je vaLI, A lokokalolAkSa rAjA Adi, prItine vahana karatAM kUdAkUda kare che, kRtyakRtya potAne jANe che. te A rAgakesarIthI jatita che. Avo ja niyoga che=rAgakesarIno ja viyoga che arthAt vyApAra che. ane mAhAbhya che. ane AbhAvanA viSayabhUta che rAgakesarInA AbhAvyatA viSayabhUta che. je vaLI AkalolAkSa rAjAdi loko zabdAdi viSayomAM lobha pAme che. ane seMkaDo vikAro kare che te A viSayAbhilASanuM vijUrbhita cheviSayAbhilASanuM kRtya che ane niyogAdi che. je vaLI aTTahAsyathI hase che=rAjA vagere hase che, cALAo dekhADe che e hAsyanuM vilasita che. A rIte teonI patnIonuM paNa yathAyogya, zeSa rAjAonuM paNa ane bALakarUpa kaSAyonuM paNa niyoga, mAhAbhya, AbhAvyanA grahaNanA vyApAro pratiniyata ja jANavA. je vaLI A loko zabdAdika bhoganA samUhane kare che, saharSa strIone
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 35 anukUla AcaraNA kare che, teonA mukhone cuMbana kare che, zarIrano AzleSa kare che. maithunone seve che. te A vagere karmomAM hamaNAM varNana karyuM te sarva kRtyomAM, A makaradhvaja rAjA avyane niyoga Apato nathI. to zuM ? ethI kahe che - ratinI sAthe svayaM ja kare che-te sarva kRtyo kare che. je kAraNathI AnuM ja= makaradhvajanuM ja, te karavAmAM sAmarthya che, anyanuM nahIM. A rIte he vatsa prakarSa ! tyAM dveSagajendra zoka Adi vidyamAna che, kevala potAnA viyoganA avasaranI pratIkSA kare che te kAraNathI AvirbhAva pAmatA nathI. prakarSa vaDe kahevAyuM - "jo A pramANe che to cittavRttimAM te mahAmohano AsthAnamaMDapa zuM zUnyabhUta che ?" vimarza vaDe kahevAyuM - "A A pramANe nathI. tane A aMtaraMga loko kAmarUpI nivedana karAyA che=IcchArUpe rUpa karanArA nivedana karAyA che. tethI sarva paNa ahIM makaradhvaja rAjyamAM AvelA che. topaNa te mahAmohanuM AsthAna=cittavRtti aTavImAM rahelo mahAmohano AsthAnamaMDapa, tadavastha ja rahela che." dikaje kAraNathI, A makaradhvajanuM rAjya keTalAka divasabhAvi muhUrta suMdara che=muhUrta mAtra suMdara che. vaLI te mahAmohanuM rAjya AkAlapratiSTha, anaMta kalpa sudhI vimarda suMdara che. AthI tyAM mahAmohatA rAjyamAM, vicalananI AzaMkA kyAMthI hoya ? arthAt hoya nahIM. ane bIjuM, te samasta bhuvanavyApaka mahAmoharAjya che. vaLI, A ahIM ja mAnavAvAsapuramAM makaradhvajanuM rAjya che, kevala ciraMtana sthitinA pAlananA vyasanIpaNAthI makaradhvaja sAthe mahAmoha Adino ciraMtana saMbaMdha che tenA pAlananA vyasanIpaNAthI svayaM ja rAjyamAM sthApana karAyelA potAnA sevaka evA A makaradhvajanI AgaLa A mahAmohanarendra svayaM ja A rIte sevaka bhAvane Acare che. te kAraNathI he bhadra ! prakarSa ! avicala ja te mahAmohanuM AsthAna che. tyAM vartamAna jacittavRtti aTavImAM vartamAna ja, A kharekhara ahIM mAnavAvAsanagaramAM, dekhAya che. prakarSa vaDe kahevAyuM - mAro saMzaya hamaNAM dUra thayo. bhAvArtha : vicakSaNa puruSanI buddhino prakarSa bhavacakra nagarane jovAnI utkaTa icchAvALo thAya che tethI bhavacakra nagarane jovA mATe vicakSaNanI vimarzazakti ane buddhino prakarSa Ave che. te vakhate bhavacakra nagaramAM vasaMtaRtu varte che tethI vasaMtaRtunuM kevuM svarUpa che te batAvavA mATe vasaMtaRtunuM vistArathI varNana graMthakArazrIe karela che, jenAthI vasaMtaRtumAM jIvonuM mAnasa kevuM hoya che teno paNa bodha thAya che. vaLI, vasaMtaRtumAM bhavacakra jovA mATe vicakSaNanI buddhino prakarSa ane vimarza pravarte che te vakhate lolAkSa nAmano rAjA vasaMtaRtumAM kaI rIte udyAnamAM Ave che tenuM vistArathI varNana kare che; jethI lokone bodha thAya ke indriyonA lolupatAvALA jIvo kAmane vaza thaIne vasaMtaRtumAM udyAnonA potAnA vaibhava sAthe, svajana sAthe Ave che ane aneka prakAranA AnaMda-pramoda kare che. te vakhate prakarSa vimarzane prazna kare che ke A lAlAkSa rAjA ane A loko ane te rAjAnA svajano konA pratApathI A prakAre sarva ceSTA kare che ? A prakAranA prakarSanA praznane sAme rAkhIne vicakSaNanI vimarzazakti tattvanA avalokana mATe atyaMta upayogavALI thAya che, jenAthI tene te rAjAnuM te prakAranuM kRtya joIne paramArthano bodha thAya che. tethI vimarza kahe che -
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cittavRtti mahATavImAM pramattatA nadI pAse pulina hatuM. tenA upara cittavikSepa nAmano mahAmaMDapa hato. temAM mahAmoha rAjA saMbaMdhI tRSNA vedikA hatI. tenA upara makaradhvajane beThelo teM joyelo. teno priya mitra A vasaMtaRtu che. tethI e prApta thAya ke jIvanI cittavRttimAM pramAdane kAraNe je cittavikSepo vartatA hatA tyAM mahAmoha rAjAnI tRSNAnI pariNatirUpa vedikA hatI. tenA upara kAmano pariNAma beThelo jovAyelo; kema ke tRSNAmAMthI ja jema anya icchAo pedA thAya che tema kAmanI icchA thAya che. A kAma e makaradhvaja che ane tene vasaMtaRtu atyaMta priya che. ziziraRtu pUrNa thavA AvI ane vasaMtaRtu AvavAnI taiyArI che, ane A vasaMtaRtu karmapariNAma rAjAnI mahAdevI je kAlapariNati che teno anucara che; kema ke kAlapariNatithI ja te te Rtu manuSyalokamAM pragaTa thAya che. tethI kAlapariNatino anucara evo vasaMtaRtu che. ane kAmane vasaMtaRtue potAnuM kathana nivedana karyuM. zuM nivedana karyuM ? te kahe che - kAlapariNatinI AjJAthI mAre bhavacakra nagaramAM mAnavAvAsa nagaranA avAMtara nagaramAM mAre javAnuM che, kema ke te te kSetramAM kAlapariNatinI AjJAthI vasaMtaRtu Ave che. mATe vasaMtaRtu potAnA mitra makaradhvajane maLavA Ave che. tethI makaradhvaja kahe che ke jyAre tane kAlapariNati mAnavAvAsamAM mokale che tyAre mane paNa mahAmohanarendra te nagaramAM ja rAjya Ape che; kema ke jyAre manuSyalokamAM vasaMtaRtu Ave che tyAre lokomAM kAmavRtti utpanna thAya tevuM kArya karavA mATe mahAmoha manuSyalokanuM rAjya makaradhvajane soMpe che. A rIte makaradhvaja ane vasaMtaRtu haMmezAM mAnavAvAsamAM Ave che, tyAre indriyonA sukhamAM lolupta rAjA, nagarajano vagere kAmane vaza thaIne udyAnamAM pharavA mATe Ave che. tethI mahAmohano padAtibhAva dharAvanArA ja viSayAbhilASa Adi che ane teo ja vasaMtaRtunA kAmadevano rAjyAbhiSeka kare che ane te vakhate ja mahAmoha paNa teno mahattamabhAva dhAraNa kare che arthAt kAmane mukhya kare che ane tenAM sarva gupta kAryo karavA mATe mahAmoha pravarte che. vaLI, mahAmohe makaradhvajane rAjya ApatI vakhate kaheluM ke A sarva svajanone tAre rAjyamAM tenuM kAma soMpavuM joIe paraMtu teonI sthitinuM haraNa karavuM joIe nahIM. ane teone potapotAnuM je Abhavya che teone tAre ApavuM. tenAthI e prApta thAya ke vasaMtaRtumAM jIvo kAmane vaza thaIne pharavA nIkaLe che tyAre anya indriyonAM je je kAryo che te kAryo karavAmAM anya indriyo vyApAra kare che, makaradhvaja karato nathI. rAgakesarI-dveSagajendra Adi anya rAjAo che teo paNa potapotAnAM kAryo kare che, phakta te vakhate kAmapradhAna bane che ane kAmavaza banela lolAkSa nAmanA rAjAne bANathI vadhe che. tethI kAmathI vihvaLa thaIne te rAjA upavanamAM Avelo che chatAM kAme potAne jItyo che te rAjA pote jANato nathI. paraMtu huM bhogavilAsa karuM chuM, AnaMda-pramoda karuM che tema mAne che. te mahAmoha AdinA pratApathI pote haNAyA che tema A loko jANatA nathI. mUDha jIvo kAma potAnA sukhanuM kAraNa che ema mAnIne pote kAmathI haNAyA che tema jANatA nathI. kema teo jANatA nathI ? e prakAre jijJAsAmAM vimarza kahe che - A kaSAyo te jIvonA dehamAM aMtardhAna thaIne A prakAre teono vinAza kare che tethI saMsArI jIvo teothI pote vinAza pAmI rahyA che te joI zakatA nathI. ane aMdaramAM rahIne jIvone potAne parAdhIna karIne teonuM aMtaraMga sAmrAjya potAne prApta thayuM che tethI te sarva aMdaramAM harSita thAya che. AthI ja mUDha jIvonA kaSAyo te te nimittane pAmIne vRddhi pAme che paraMtu kSINa thatA nathI. mAtra jeomAM atyaMta mUDhatA varte che tevA jIvone
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kAma vinAza kare che, mahAmoha viparyAsa karAve che tethI teonA vinAzane joIne aMdaranA kASAyika bhAvo sarva vRddhi pAme che; kema ke cittavRtti aTavI upara teonuM ja prabhutva varte che. paraMtu jo jIvamAM mahAmoha na hoya to samyagdaSTi jIvo jyAre kAmane vaza thAya che tyAre jANe che ke kAmanA doSathI huM pIDAu chuM mATe tene zAMta karavA ucita yatna kare che, jeo pAse vivekadRSTi che teone kAmanA ke anya indriyonA vikAro thAya che tyAre te jIvo te vikArone joI zake che tethI tene zAMta karavA yatna kare che tethI tevA jIvonA kAmAdi kaSAyo aMtaraMga harSita thatA nathI. paraMtu vivekI jananA parAkramathI satata haNAya paNa che chatAM pramAdavaza thayelA jIvane kyAreka teo pIDA paNa kare che. vaLI, prakarSa prazna kare che ke A makaradhvaja ane mahAmoha Adi aMtardhAna rUpe varte che chatAM tamane kema dekhAya che ? tethI vimarza kahe che - mArI pAse vimalAloka aMjana che tethI huM joI zakuM chuM. prakarSa paNa te aMjananI yAcanA kare che tethI vimarza tene aMjana Ape che jethI prakarSa paNa aMdaramAM rahelA mahAmohAdine teone joI zake che. AnAthI e prApta thAya ke bhagavAnanA vacanarUpa zrutacakSuthI tattvane jovAnI vimarzanI dRSTi che tethI lolAkSa rAjA je prakAranI ceSTA kare che te sarvanuM mULa kAraNa tenA aMdaramAM pravezelA makaradhvaja ane mahAmohanA A kAryo che tema joI zake che ane prakarSane paNa te prakAranI buddhi vimarza ApI. tethI te paNa aMtaraMga rahelA te sarva bhAvone joI zake che. tyArapachI prakarSa ane vimarza vimalAloka aMjananA baLathI jue che. tethI teone dekhAya che ke lolAkSa rAjA ane te lokone makaradhvaja bANothI vIMdhe che tethI bANothI vIMdhAyelA teo kAmane paravaza bane che ane kAma rati sahita pramodita thAya che. tethI te sarvamAM kAmanI vRtti, ratinI vRtti jAgRta thAya che ane mahAmoha Adi sarva makaradhvajanA te prakAranA parAkramanI prazaMsA kare che. vimarza ane prakarSa sAkSAt vimalAloka aMjananA baLathI sarva jIvonA mahAmoha Adi sarva bhAvo khIlelI avasthAvALA joI zake che. phakta prakarSane prazna thAya che ke maMDapanI aMdaramAM dveSagajendra, arati, zoka Adi sarva dekhAtA hatA te atyAre ahIM bhavacakra nagaramAM kema dekhAtA nathI ? tethI vimarza kahe che - teo AvirbhAva, tirobhAva dharmavALA che, tethI atyAre rAjAnI sevAno avasara nahIM hovAthI te sarva tirodhAna thaIne beThelA che. avasara prApta thAya to te sarva tatkAla AvirbhAva pAme che. AthI ja tevA AnaMda-pramodanA prasaMgamAM koIka nimitte manabheda Adi thAya tyAre te sarva dveSa, zoka, Adi bhAvo paNa spaSTa pragaTa rUpe dekhAya che. phakta bhogavilAsano prasaMga cAlato hoya tyAre te sarva tirodhAnarUpe vartatA hoya che. te vakhate je je indriyonA je je viSayono avakAza hoya che tene anurUpa kAma sAthe te sarva potapotAnuM kArya karatA ja hoya che. madyapadazA atrAntare karivarAdavatIrNaH sa lolAkSo rAjA, praviSTazcaNDikAyatane, tarpitA madyena caNDikA, vihitapUjaH samupaviSTastasyA eva caNDikAyAH purovartini mahati parisare madyapAnArthaM, tataH sahaiva
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tAvatA janasamAjena baddhamApAnakaM, prakaTitAni nAnAratnavisaMghaTitAni vividhamadyabhAjanAni, samarpitAH samastajanAnAM kanakacaSakanikarAH, pravartitA madhudhArAH, tato vizeSataH pIyate madirA, gIyate hindolakaH, upari paridhIyate navaraGgakaH, dIyate vAdanebhyaH, vidhIyate nartanaM, abhinIyate karakisalayena, vidhIyate priyatamA'dharabimbacumbanaM, avadIryate radanakoTivilasitena, upacIyate madirAmadanirbharatA, prahIyate lajjAzaGkAdikaM, nirmIyate dayitAvadaneSu dRSTiH, vilIyate gAmbhIryaM, sthIyate janairbAlavijRmbhitena, vyavasIyate sarvamakAryamiti / madhathI thatI avadazA atrAMtaramAM=prakarSa vaDe kahevAyuM ke mAro saMzaya naSTa thayo eTalAmAM, hAthI uparathI te lolAkSa rAjA Utaryo. caMDikAnA AyatanamAM praveza karyo. maghathI caMDikAne tRpta karI karAyelI pUjAvALo te caMDikAnI AgaLamAM moTI parisaramAM madyapAna mATe beTho. tyArapachI teTalA janasamAjanI sAthe ja ApAtaka baMdhAyuM madhapAnanuM pIThuM baMdhAyuM. nAnA prakAranA ratnathI visaMghaTita vividha madyapAtanAM bhAjano pragaTa karAyAM. samasta janone suvarNanA pyAlAnA samUho samarpaNa karAyA. madhudhArA pravartita karAI. tyArapachI vizeSathI madirA pIvAya che, hiMdoLa rAga gAya che, uparamAM navaraMgaka paridhAna karAya che. vAdana karanArAone apAya che. vividha prakAranAM nartano karAya che. hAtharUpa kisalayo vaDe abhinaya karAya che. priyatamAnA adharatA bibanuM cuMbana karAya che, dAMtanA agrabhAgatA vilAso vaDe avadIraNA karAya che, madirAnA madanI nirbharatAno upacaya karAya che. lajjA, zaMkAdino tyAga karAya che. strIonA mukhamAM dRSTi sthApana karAya che. gAMbhIrya vilaya pAme che. loko vaDe bAlavirRsmitathI rahevAya che=bAlaceSTAthI rahevAya che. sarva akArya karAya che. ___ itazca lolAkSanRpateH kaniSTho bhrAtA ripukampano nAma yuvarAjaH, tena madaparavazatayA kAryAkAryamavicAryAbhihitA nijA mahAdevI ratilalitA yaduta priyatame! nRtya nRtya, iti / tataH sA gurusamakSamatilajjAbharAlasApi jyeSThavacanaM laGghayitumazaknuvatI bharturAdezena nartituM pravRttA / tAM ca nRtyantImavalokayamAno manoharatayA tallAvaNyasya vikArakAritayA madhumadasyA''kSiptacittastADito'navaratapAtinA zaranikareNa sa lolAkSo nRpatirmakaradhvajena tAM prati gADhamadhyupapannazcetasA na ca zaknotyadhyavasAtuM sthitaH kiyatImapi velAm / itazca bhUrimadyapAnena madanirbharaM nizceSTIbhUtamApAnakaM praluThitAH sarve lokAH, pravRttAzcchardayaH, saMjAtamazucikardamapicchalaM, nipatitA vAyasAH, samAgatAH sArameyAH, avalIDhAni janavadanAni, prasupto ripukampanaH jAgarti ratilalitA / A bAju lolAkSa rAjAno nAno bhAI ripukaMpana nAmano yuvarAja che. madanA paravazapaNAthI kAryAkAryano vicAra nahi karIne tenA vaDe potAnI mahAdevI ratilalitA kahevAI. zuM kahevAyuM ? te
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kahevAya che - he priyatamA ! nRtya kara, nRtya kara. tethI vaDIla varganI samakSa, lajjAthI bharAyelI evI, paNa jayeSThanA vacanane ullaMghana karavA mATe asamartha bhartAnA AdezathI vAcavA mATe pravRtta thaI. nAcatI evI tene avalokana karato, tenA lAvaNya, manoharapaNuM hovAthI, madhumadanuM vikArakArIpaNuM hovAthI, makaradhvaja dvArA satata naMkhAyelA tIranA samUha vaDe tADita thayelo, AkSipta cittavALo, te lolANa rAjA, tenA pratye potAnA bhAInI patnI pratye, gADha kAmavALo thayo. cittathI rahevA mATe samartha na thayo. keTalIka velA sudhI rahyo=cittano kAbU rAkhyo. A bAju atyaMta madyapAnathI madanirbhara nicceSTIbhUta ApAtaka thayuM. sarva loko ALoTavA lAgyA. chardIo pravRtta thaI=koI UlaTI karatA hatA, azucitA kadamathI picchala thayuM. kAgaDAo AvyA. sArameyo kUtarAo AvyA. lokonAM mukho cATavA lAgyA. ripukaMpana sUI gayo. ratilalitA jAgatI hatI. ____ ratilalitAnimittakalolAkSaripukampanayuddham atrAntare vazIkRto mahAmohena, kroDIkRto rAgakesariNA, prerito viSayAbhilASeNa, abhibhUto ratisAmarthyena, nirbhinno hRdayamarmaNi zaranikaraprahArairmakaradhvajena, mriyamANa ivAtmAnamacetayamAnaH pracalito lolAkSo ratilalitAgrahaNArthaM, vegena prAptastatsamIpaM prasAritau bAhudaNDau, tataH kimetaditi cintitaM ratilalitayA, lakSitaM tadAkUtamanayA, samutpannaM sAdhvasaM, saMjAtaM bhayaM, vigalito madirAmadaH, palAyituM pravRttA, gRhItA lolAkSeNa, vimocito'nayA''tmA, dhAvantI punargRhItA lolAkSeNa, tataH punarvimocyAtmAnaM praviSTA tatra caNDikAyatane, sthitA caNDikApratimAyAH pRSThato bhayena kampamAnA / atrAntare dveSagajendrasya saMpanno rAjAdezaH, AvirbhUto'sau, dRSTaH prakarSeNa, sa prAha-mAma! sa eSa dveSagajendraH sahito nijaDimbharUpaiH / vimarzenoktaM-vatsa! saMpanno'sya niyogAvasaraH, kevalamasya vilasitamadhunA vilokayatu vatsaH / prakarSeNoktaM-evaM karomi, tataH pratipannaM dveSagajendreNa rAjazAsanaM, adhiSThito lolAkSaH cintitamanena-mArayAmyenAM pApAM ratilalitAM yA mAM vihAyetthaM naSTeti / gRhIto'nena khaDgaH, praviSTazcaNDikAyatane, madirAmadAndhatayA tabuddhyA vidAritA'nena caNDikA, naSTA ratilalitA, bahinirgatya tayA- Aryaputra! Aryaputra! trAyasva trAyasveti kRto hAhAravaH, vibuddho ripukampanaH sahito lokena / abhihitamanena-priyatame! kutaste bhayam ? kathitamanayA lolAkSaceSTitaM, tato'dhiSThitaH so'pi dveSagajendreNa, saspardhaM satiraskAramAhUto'nena raNAya lolAkSaH, prakSubhitAH subhaTAH, samutthitAni zeSavanapAnakAni, samullasitaH kalakalaH, sannaddhaM caturaGgabalaM, prAdurbhUtaM gundalam / tatazcAvijJAtavyatikaratayA madirAmadaparavazatayA ca parasparameva kAtaranarAH kAtaranaraiH, kharaiH kharA, vegasaraiveMgasarAsturagaisturagA, varakarabhairvarakarabhA, rathavarai rathavarAH, kuJjaraiH kuJjarAstadaparairvarakuJjarairvarakuJjarA, naravarapreritaizcUrNayitumArabdhAH, saMjAtamakANDe bahujanamardanam /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ratilalitA mATe lolAkSa ane ripukaMpana vacce yuddha eTalAmAM mahAmohathI vaza karAyelo, rAgakesarIthI kroDI karAyelo, viSayAbhilASathI preraNA karAyelo, ratinA sAmarthyathI abhibhUta thayelo, makaradhvajanA tIranA prahArathI hRdayanA marmane bhedAyelo, jANe marato hoya evo, potAne nahIM jANato lolAkSa rAjA ratilalitAnA grahaNa mATe vegathI cAlyo. tenA samIpa bAhudaMDa prasAra karyA. tethI A zuM che e pramANe ratilalitA vaDe vicArAyuM. teno AkUta=rAjAno irAdo, AnA vaDe=ratilalitA vaDe jaNAyo. sAdhvasa utpanna thayuM=vihvaLatA utpanna thaI. bhayavALI thaI, madirAno mada vigalita thayo. palAyana thavA mATe pravRtta thaI. lolAkSa vaDe grahaNa karAI. AnA vaDe=ratilalitA vaDe, potAnI jAtane choDAvI. pharI doDatI lolAkSa vaDe grahaNa karAI. tyArapachI potAne choDAvIne te caMDikA AyatanamAM pravezI. caMDikA pratimAnI pAchaLa bhayathI, kAMpatI rahI. eTalAmAM dveSagajendrane rAjAno Adeza prApta thayo=makaradhvaja rAjAno Adeza thayo. - - kahevAyuM lolAkSa rAjAmAM je kAmanI vRtti hatI te kAmanI vRtti tRpta thaI nahIM tethI tenAmAM rahela dveSa ullasita thayo. A=dveSa, AvirbhUta thayo=lolAkSa rAjAmAM AvirbhUta thayo. prakarSa vaDe jovAyuM. te=prakarSa kahe che he mAmA ! potAnA bALakonA sahita te A dveSagajendra che, vimarza vaDe he vatsa ! Ano=dveSagajendrano, niyogano avasara prApta thayo che=potAnAM kRtyo karavAno avasara prApta thayo che. kevala AvuM vilasita= dveSagajendranuM vilasita, he vatsa ! jo. prakarSa vaDe kahevAyuM e pramANe karuM chuM=avalokana karuM chuM. tyArapachI dveSagajendra vaDe rAjazAsana svIkArAyuM=makaradhvajanI AjJA svIkArAI. lolAkSa adhiSThita thayo=dveSathI adhiSThita thayo, AvA dvArA vicArAyuM=lolAkSa rAjA vaDe vicArAyuM. A pApI ratilalitAne huM mAruM. je mane choDIne A rIte nAsI gaI. AnA dvArA=lolAkSa rAjA dvArA, khaDga grahaNa karAyo. caMDikAnA AyatanamAM praveza karyo. madirAnA madathI aMdhapaNuM hovAne kAraNe tad buddhithI=ratilalitAnI buddhithI AvA dvArA=lolAkSa rAjA dvArA, caMDikA be TukaDA karAI. ratilalitA nAsI gaI. bahAra nIkaLIne teNI vaDe he Arya putra ! he Arya putra ! rakSaNa kara. rakSaNa kara. e prakAre hAhArava karAyo. loka sahita ripukaMpana jAgyA. AnA vaDe=ripukaMpana vaDe, kahevAyuM - he priyatamA ! tane konAthI bhaya che ? AvA vaDe=ratilalitA vaDe, lolAkSa rAjAnuM ceSTita kahevAyuM. tethI te paNa=ripukaMpana paNa, dveSagajendrathI adhiSThita thayo. spardhA sahita satiraskAra AnA dvArA=ripukaMpana dvArA, lolAkSa raNa mATe=yuddha mATe, bolAvAyo. subhaTo prabhubhita thayA. zeSavananA pAnako samusthita thayA. kalakala samullasita thayo. caturaMga bala sannaddha thayuM=laDavA tatpara thayuM. guMdala prAdurbhUta thayuM=yuddha prAdurbhUta thayuM. tethI avijJAta vyatikarapaNAne kAraNe=laDavAnuM prayojana zuM te nahIM jANatA hovAne kAraNe, ane madirAmadanA paravazapaNAne kAraNe kAyara naro kAyara naronI sAthe, khaccaravALA khaccaronI sAthe, ghoDesavAro ghoDesavAronI sAthe, UMTavALAo UMTavALAnI sAthe, zreSTha hAthIvALA hAthIvALAnI sAthe, rathavALAo thavALAnI sAthe, kuMjaro kuMjaronI sAthe, tenAthI bIjA zreSTha kuMjaronI sAthe
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 41 zreSTha kuMjarovALA, naravarathI prerita cUrNa karavA mATe Arabdha thayA. akAMDa ja ghaNA jIvonuM mardana thayuM. itazca tathA ripukampanenAhUto lolAkSazcalitastadabhimukhaM dveSagajendrAdhiSThitaH, madirAmadAndhatayA lagnau tau karavAlayuddhena, tato gADhAmarSAnnipAtito ripukampanena lolAkSaH, saMjAto mahAviplavaH / tatastamavalokya praviSTau nagare vimarzaprakarSo, sthitau nirAbAdhasthAne / vimarzenoktaM - vatsa ! dRSTaM dveSagajendramAhAtmyam? sa prAha- suSThu dRSTaM mAma! tAvatAM vilAsAnAmIdRzaM paryavasAnam / vimarzenoktaMbhadra! madyapAyinAmevaMvidhameva paryavasAnaM bhavati / madirAmattA hi prANinaH kurvantyagamyagamanAni, na lakSayanti puraH sthitaM, mArayanti priyabAndhavAn, janayantyakANDaviDvaraM, samAcaranti samastapAtakAni, bhavanti sarvajagatsantApakAH, nipAtyante niSprayojanaM mRtvA ca gacchanti durgatau kimatrAzcaryam ? iti ane A bAju te prakAre ripukaMpana vaDe lolAkSa bolAvAyo. tene abhimukha=lolAkSane abhimukha, dveSagajendrathI adhiSThita ripukaMpana cAlyo. madirAnA madathI aMdhapaNAne kAraNe te baMne talavAranA yuddhathI laDavA lAgyA. tyArapachI gADha AmarSathI=gADha dveSathI, ripukaMpana vaDe lolAkSa rAjA pachADAyo. mahA viplava thayo. tene joIne=A prakAranA teonA yuddhane joIne, vimarza ane prakarSa nagaramAM pravezyA. nirAbAdha sthAnamAM te baMne beThA. vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! dveSagajendranuM mAhAtmya joyuM ? te kahe che - he mAmA ! atyaMta jovAyuM. teTalA vilAsonuM A paryavasAna che=lolAkSa rAjAe parivAra sahita je atyAra sudhI vilAso karyA te sarva vilAsonuM A aMtima phaLa che. vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra prakarSa ! magha pInArAonuM AvA prakAranuM ja paryavasAna hoya che. madirAthI matta thayelA prANIo agamya evI strI AdinuM gamana kare che. AgaLamAM rahelAne jANatA nathI. priya bAMdhavone mAre che. akAMDa vivarane=yuddhane, utpanna kare che. badhAM pApote Acare che. sarva jagatanA saMtApaka thAya che. niSprayojana nipAtana karAya che ane marIne durgatimAM jAya che. AmAM zuM Azcarya che ? zloka H Si madye ca pAradArye ca, ye ratAH kSudrajantavaH / teSAmevavidhAnarthAt, vatsa! : pradumardati? / / / / madyaM hi ninditaM sadbhirmadyaM kalahakAraNam / madyaM sarvApadAM mUlaM, madyaM pApazatAkulam / / 2 / / zlokArtha vaLI, madhamAM ane parastrImAM je kSudrajIvo rata che teone AvA prakAranA anarthone he vatsa ! koNa pUchavA mATe yogya che ? athavA AvA anartho kema thayA ema pUchI zakAya nahIM ? ft=je *
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kAraNathI, madha sajjano vaDe niMdita che, madha kalahanuM kAraNa che. madha sarva ApattionuM mULa che. madha seMDo pApothI yukta che. // 1-2 // zloka : 42 na tyajed vyasanaM madyaM, pAradAryaM ca yo naraH / yathA'yaM vatsa! lolAkSastathA'sau labhate kSayam / / 3 / / zlokArtha : je manuSya madha vyasanano tyAga karato nathI ane paradArAnuM vyasana tyAga karato nathI. he vatsa ! je pramANe A lolAkSa rAjA kSaya pAmyo te pramANe A manuSya kSayane pAme che. II3II zloDa : madyaM ca pAradAryaM ca, yaH pumAMstAta ! muJcati / sa paNDitaH sa puNyAtmA, sa dhanyaH sa kRtArthakaH / / 4 / / zlokArtha : ane madhane, paradArAne he tAta vimarza ! je puruSa mUke che te paMDita che, te puNyAtmA, te dhanya che, te kRtArtha che. // 4 // prakarSeNoktaM - evametannAstyatra saMzayaH, tatastayostatra nagare vicaratorgatAni katiciddinAni / anyadA mAnavAvAsapure rAjakulAsanne dRSTastAbhyAM puruSaH / prakarSeNoktaM-mAma ! sa eSa mithyAbhimAno dRzyate / vimarzenoktaM - satyaM, sa evAyam / prakarSaH prAha - nanu rAjasacittanagare kilA'vicalo'yaM, tat kathamihAgataH ? vimarzenoktaM - evaM nAma makaradhvajasyopari saprasAdo mahAmoharAjo yenAsya rAjye yadacalaM nijabalaM sabAlaM tadapyAnItaM, kevalaM kAmarUpitayA'yaM mithyAbhimAno matimohazca yadyapIhAnItau dRzyete tathApi tayoreva rAjasacittatAmasacittapurayoH paramArthatastiSThantau veditavyo / prakarSeNoktaMmAma! kutra punareSo'dhunA gantuM pravRttaH ? vimarzenoktaM- bhadra! AkarNaya, yo'sau dRSTastvayA ripukampanaH sa nihate lolAkSe'dhunA rAjye'bhiSiktaH, tasya cedaM bhavanaM, ato'yaM mithyAbhimAnaH kenacit kAraNenedaM rAjasadanaM praveSTukAma iva lakSyate / prakarSaH prAha - mamApIdaM narapatiniketanaM darzayatu mAmaH / vimarzanoktaM - evaM karomi, tataH praviSTau tau tatra nRpatigehe / - prakarSa vaDe kahevAyuM - A pramANe ja A che=mAmAe kahyuM e pramANe ja A che. emAM saMzaya nathI. tyArapachI te baMnee te nagaramAM vicaratAM keTalAka divaso pasAra karyAM. anyadA mAtavAvAsa nagaramAM rAjakula AsannamAM teo baMne dvArA puruSa jovAyo. prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! te A
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mithyAbhimAna dekhAya che. vimarza vaDe kahevAyuM - satya, te ja A che=cittavRttimAM je mithyAbhimAna hato te ja A che. prakarSa kahe che - rAjasacita nagaramAM kharekhara avicala A che=rAjasacitta vagaranuM sarva kArya rAgakesarIe tenA mAthe mUkeluM che tethI mithyAbhimAna haMmezAM rAjasacitta nagaramAM sthira rahe che. te kAraNathI ahIM mAnavAvAsamAM kevI rIte Avyo ? vimarza vaDe kahevAyuM - A rIte makaradhvajanA upara saprasAdavALo mahAmoharAjA che. je kAraNathI AnA rAjyamAM mahAmohatA rAjyamAM, je acala potAnuM bala, bAla sahita che te paNa lavAyuM makaradhvajane mAnavAvAsamAM rAjya ApyuM tyAre te sarvane ahIM lavAyuM. kevala kAmarUpIpaNuM hovAne kAraNe=aneka rUpa karavAnuM svarUpa hovAne kAraNe, A mithyAbhimAna ane matimoha jo ke ahIM lavAyelA dekhAya che, to paNa te ja rAjasacitta ane tAmasacita nagaramAM paramArthathI te baMne rahelA jANavA. prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! kyAM pharI A=mithyAbhimAna, hamaNAM javA mATe pravRtta thayo che? vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! sAMbhaLa, je A tArA vaDe ripukaMpana jovAyo, te lolANa rAjA haNAye chate hamaNAM rAjyamAM abhiSikta thayo. tenuM A bhavana che. AthI A mithyAbhimAna koIka kAraNathI A rAjasadana=ripukaMpananA rAjamahelamAM, praveza karavAnI IcchAvALo jaNAya che. prakarSa kahe che - mAmA mane paNa A rAjAnuM niketana batAvo. vimarza vaDe kahevAyuM - e pramANe karuM chuM. tyArapachI te baMnevimarza ane prakarSa, te rAjAnA gharamAM pravezyA. ripukampanagRhe putrajanmamithyAbhimAnaH itazca tasya ripukampanabhUpaterasti dvitIyA matikalitA nAma mahAdevI, sA ca tasminneva samaye dArakaM prasUtA / atha tatra jAtamAtre rAjasUnau bhAskarodaye vikasitamiva tAmarasaM vyapagatatimiranikaramiva gaganatalaM vinidramiva sundarajananayanayugalaM, bhuvanamiva svadharmakarmavyApAraparAyaNaM tadrAjabhavanaM rAjituM pravRttaM, katham? viracitA maNipradIpanivahAH vistAritA maGgaladarpaNamAlAH, saMpAditAni bhUtirakSAvidhAnAni, nirvartitA gaurasiddhArthakairnandAvartazatapatralekhAH, nivezitAH sitacAmaradhAriNyo vilAsinyaH / tataH pracalitA vegenAsthAnasthAyino bhUpateH sutajanmamahotsavaM nivedayituM priyaMvadikA / katham? ripukaMpananA gharamAM putrajanmanuM mithyAbhimAna A bAju te ripukaMpana rAjAnI bIjI matikalitA nAmanI mahAdevI che ane teNIe te ja samaye= jyAre vimarza ane prakarSe rAjagRhamAM pravezyA te ja samaye, putrane janma Apyo. have te janmelA mAtra rAjaputramAM sUryatA udayamAM vikasita kamaLanI jema, aMdhakAra rahita AkAzatalanI jema, suMdarajananA nidrA rahita netrayugalanI jema, potAnA dharmakAryanA vyApAramAM parAyaNa bhuvananI jema te rAjabhavana zobhavA mATe pravRtta thayuM. kevI rIte ? ethI kahe che - maNitA pradIpatA samUho racAyA. maMgaladarpaNamAlA vistArita karAI. bhUtirakSA vidhAno saMpAdana karAyA. gaura siddhArthako vaDe naMdAvarta zata patralekho
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva nivartana karAyA. zveta cAmarane dhAraNa karanArI vilAsinI strIo niveza karAI. tyArapachI AsthAna sthAyI bhUpatine putrajanmanA mahotsavanuM nivedana karavA mATe priyaMvadA dAsI vegathI cAlI. kevI rIte ? ethI kahe che zloka H ** - rabhasoddAmavisaMsthulagamanaM, gamanaskhalitasunUpuracaraNam / caraNajalattottAlitahRdayaM, hRdayavikampasphuritanitambam / / 1 / / zlokArtha H rabhasathI uddAma ane visaMsthala gamanavALuM, gamanathI skhalita thatuM jhAMjhara che evA caraNavALuM, caraNathI utpanna thayelA AghAtathI uttAlita hRdayavALuM, hRdayanA vikampathI sphurita nitaMbavALuM, / / 1 / / zloka H sphuritanitambaninAditarasanaM, rasanAlagnapayodharasicayam / sicayanipAtitalajjitavadanaM, vadanazazAGkodyotitabhuvanam / / 2 / / zlokArtha H sphurita nitaMbathI avAja karatA kaMdorAvALuM, kaMdorAthI dUra thayela che stana uparanA vastravALuM, kapaDAnA khasavAthI lajjA pAmelA mukhavALuM, mukharUpI zazAMkathI udyotita bhuvanavALuM, rasA zloka H api ca nitambabimbavakSojadurvArabharaniH sahA / tathApi rabhasAd bAlA, vegAddhAvati sA tadA / / 3 / / zlokArtha H vaLI, nitaMba ane stananA durvArabhArathI niHsahA evI priyaMvadA che topaNa rabhasathI tyAre te bAlA=priyaMvadA dAsI, vegathI doDe che. II3II zloka H nivedite tayA rAjaputrajanmamahotsave / AnandapulakodbhedanirbharaH samapadyata / / 4 / / zlokArtha : teNI vaDe rAjaputranA janmano mahotsava nivedana karAye chate AnaMdapulakanA ubhedathI nirbhara evo rAjA thAya che. II4
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva atrAntare praviSTo mithyAbhimAnaH / tato'dhiSThitamanena ripukampanazarIram / tatazca eTalAmAM mithyAbhimAne praveza karyo. tyArapachI AnA vaDe=mithyAbhimAna vaDe, ripukaMpAnuM zarIra adhiSThita karAyuM. tethI=ripukaMpananA zarIramAM mithyAbhimAne praveza karyo. tethI, zloka : tenAvaSTabdhacitto'sau, tadAnIM ripukampanaH / na mAnase na vA dehe, nApi mAti jagattraye / / 1 / / zlokArca - tenAthI-mithyAbhimAnathI, avaSTabdha cittavALo AkaripakaMpana, tyAre mAnasamAM, dehamAM, jagata trayamAM samAto nathI. II bloka : cintitaM ca punastena, viparyAsitacetasA / aho kRtArtho varte'hamaho vaMzasamunnatiH / / 2 / / zlokArdha : vaLI, tenA vaDe ripukaMpana vaDe, viparyAsayukta citta dvArA vicArAyuM. aho huM kRtArtha vartu chuM. aho vaMzanI samunnati thaI. llll bloka : aho devaprasAdo me, aho lakSaNayuktatA / aho rAjyamaho svargaH, saMpannaM janmanaH phalam / / 3 / / zlokArtha : aho mArA upara devano prasAda che. aho lakSaNayuktatA. aho rAjya, aho svarga, aho janmanuM phaLa prApta thayuM. ll3II zloka : aho jagati jAto'hamaho kalyANamAlikA / aho me dhanyatA sarvamaho siddhaM samIhitam / / 4 / /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 46 zlokArtha : aho jagatamAM huM thayo. aho kalyANamAlikA=kalyANanI hAramALA. aho mArI dhanyatA. aho sarva samIhita=icchita siddha thayuM. II4 // zloka H aputreNa mayA yo'yamupayAcitakoTibhiH / prArthitaH so'dya saMpanno, yasya me kulanandanaH / / 5 / / zlokArtha : aputra evA mArA vaDe upayAcitta kroDo upAyothI je A prArthanA karAyelo te mArA kulano naMdana Aje saMpanna thayo. // 5 // zloka H tataH kaTakakeyUrahArakuNDalamaulayaH / nivedikAyai lakSeNa, dInArANAM sahArpitAH / / 6 / / zlokArtha : tyArapachI lAkho dInArothI sahita kaTaka, keyUra, hAra, kuMDala, mugaTa nivedana karanArI dAsIne arpaNa karAyAM. // 6 // zloka H ullasatsarvagAtreNa, harSagadgadabhASiNA / prakRtInAM samAdiSTaH, sutajanmamahotsavaH / / 7 / / zlokArtha : sarva gAtrathI ullAsavALA, harSathI gadgad bolanArA rAjA vaDe prakRtione=prajAjanone, putrajanmamahotsava Adeza karAyo. II9II zloka : tato narapatervAkyaM zrutvA mantrimahattamaiH / kSaNena sadane tatra, bata kiM kiM vinirmitam ? / / 8 / / zlokArtha : tyArapachI rAjAnuM vAkya sAMbhaLIne maMtrImahattamo vaDe kSaNamAtramAM te sadanamAM=rAjamahelamAM, kharekhara zuM zuM karAyuM ? I'
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : pavananihatanIrasaGghAtamadhyasthitAnekayAdaH, samUhordhvapucchacchaTAghAtasaMpannakallolamAlAkule / yAdRzaH syAninAdo mahAnIradhau tatra gehe samantAdatho, tAdRzastUryasavAtaghoSaH kSaNAdutthitaH / / 9 / / zlokArca - te kahe che - pavanathI haNAyelA pANInA samUhanI madhyamAM rahelA aneka jaLacara jIvonI UrdhvapucchanI chaTAnA AghAtathI thatA kallolanI zreNIthI Akula evA moTA samudramAM jevA prakArano avAja thAya tevA prakArano vAjiMtranA samUhano avAja tatra tyAM rAjAnA gharamAM, cAre bAjuthI utpanna thayo. II9ll. zloka : tathAprvrmlysmbhvkssodkshmiirjaataagrustomkstuurikaapuurkrpuurniirprvaahoksssNpnnstkrdmaamodsndohnissyndbinduprpuurenn saMpAditAzeSajantupramodaM tathA ratnasaGghAtavidyotanirnaSTasUryaprabhAjAlasaJcAramAlokyate tattadAmandiram / / 10 / / zlokArdha : tathA - malayadezanA zreSTha caMdananI raja, kesara, agarusamUha, kastUrI ane kapUranA pANInA pravAhanA chaMTakAvathI utpanna thayela sat kardamanI sugaMdhanA samUhanA jharaNAnA biMduonA samUha vaDe utpanna thayo che samagra jIvone AnaMda evuM rAjamaMdira tathA ratnanA samUhanA prakAzathI sUryanI prajAnA samUhano saMcAra naSTa thayo che evuM rAjamaMdira te vakhate=putrajanmanA samaye jovAya che. [10]l. zloka : bahunATitakubjakavAmanakaM, pravirNitakaJcukihAsanakam / janadApitaratnasamUhacitaM, truTitAtulamauktikahArabhRtam / / 11 / / zlokArya : bahu nATaka karAyelA kumbha ane vAmana che jemAM evuM (vadhAmaNuM) dhUmatA evA kaMcukijanonA hAsyavALuM, manuSyane apAyelA ratnanA samUhavALuM, tUTelA amUlya motInA hArathI bhareluM, I11TI
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva lasadudbhaTaveSabhaTAkulakaM, lalanAjanalAsavilAsayutam / varakhAdyakapAnakatuSTajanaM, janitaM pramadAditi vardhanam / / 12 / / zlokArtha H suMdara ane udbhaTa veSavALA bhaTonA samUhavALuM, strIvarganA nRtya-vilAsathI yukta, zreSTha khAnapAnathI tuSTa thayelA manuSyavALuM, harSathI A prakAre (vadhAmaNuM) utpanna thayuM. / / 12 / / zloka H atha tAdRzi vardhanake nikhile, pramadena pranRtyati bhRtyagaNe / atiharSavazena kRtordhvabhujaH, svayameva nanarta ciraM sa nRpaH / / 13 / / zlokArtha : have tevA prakAranA vadhAmaNAmAM AnaMdathI akhila sevakagaNa nRtya karye chate, ati harSanA vazathI UMcI karI che bhujA jeNe evA te rAjAe svayaM lAMbo samaya nRtya karyuM. ||13|| zloka H tatastattAdRzaM dRSTvA, mahAsaMmardagundalam / prarSa: saMzayApannaH, prAda ninamAtulam / / 4 / / zlokArtha : tyArapachI tAdeza mahAsaMmardathI guMdala evA tene joIne=te rAjamaMdirane joIne, saMzaya pAmelo prakarSa potAnA mAmA pratye kahe che. / / 14 / / zloka H nivedayedaM me mAma! mahadatra kutUhalam / kimitIme raTantyuccairnirvAditamukhA janAH ? / / 15 / / zlokArtha : he mAmA ! mane nivedana karo. ahIM mane mahAna kutUhala che. kayA kAraNathI A loko nirvAdita mukhavALA UMcethI bUmo pADe che ? / / 15 / / zloka H atyarthamullalante ca kimarthamiti moditA: ? / ji cAnI vRttiAmAra, ninAopu vadanti? moH! / / 6 / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - kayA kAraNathI atyaMta ullAsa pAme che ? zA mATe AnaMdita thAya che ? zenA mATe A mRttikAbhAra potAnA aMgomAM vahana kare che? II16. zloka : carmAvanaddhakASThAni, dRDhamAsphoTayanti kim? / viSThAsaMbhAramuktolyo, mandaM mandaM calanti kim ? / / 17 / / zlokArca - carmathI avanaddha kASThone kayA kAraNathI daDha AsphoTana kare che? viSThAnA saMbhArathI mukta ulIvALA maMda maMda cAle che ? ll17ii. bloka : kiM vaiSa sadanasyAsya, nAyakaH pRthivIpatiH / bAlahAsyakaraM mUDhaH, karotyAtmaviDambanam? / / 18 / / zlokArca - kayA kAraNathI A sadanano nAyaka mUDha pRthivIpati, bALakone hAsyane karAvanAra evI AtmaviDaMbanAne kare che ? II18II zloka : tadatra kAraNaM mAma! yAvatro lakSitaM mayA / idaM tAvanmamAbhAti, mahAkautukakAraNam / / 19 / / zlokArca - te kAraNathI ahIM kAraNa he mAmA ! jyAM sudhI mArA vaDe jaNAyuM nathI, tyAM sudhI mane A mahAkautukanuM kAraNa jaNAya che. ll19ll zloka : vimarzaH prAha te vatsa! kathyate'tra nibandhanam / yadasya sakalasyApi, vRttAntasya pravartakam / / 20 / / pazyataste praviSTo'tra, ya eSa nRpamandire / mithyAbhimAnastenedaM, tAta! sarvaM vijRmbhitam / / 21 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : vimarza kahe che he vatsa ! tane ahIM A prakAranI pravRttimAM kAraNa kahevAya che. A sakala vRtAMta pravartaka je tArA jotAM A rAjamaMdiramAM pravezela A mithyAbhimAna che tenA vaDe-mithyAbhimAna vaDe, he tAta ! prakarSa sarva A vibhUbhita che. ra0-215. zloka : ayaM hi rAjA jAto me, sUnurevaM vicintayan / na mAti dehe no gehe, na pure na jagattraye / / 22 / / zlokArca - A rAjA ane putra thayo e pramANe ciMtavana karato dehamAM samAto nathI, gharamAM samAto nathI, nagaramAM samAto nathI, jagatatrayamAM samAto nathI. ||rA zloka : tato mithyAbhimAnena, vihvalIkRtacetasA / AtmA ca sakalazcetthaM, loko'nena viDambitaH / / 23 / / zlokArca - tethI mithyAbhimAnathI vihvalIkRta cittavALA AnA vaDe=ripukaMpana vaDe, AtmA ane sakalaloka A prakAre viDambita karAyo. ||ra3. zloka : na cedaM lakSayatyeSa, nUnamAtmaviDambanam / yato mithyAbhimAnena, varAkaM manyate jagat / / 24 / / zlokArca - ane AkaripukaMpana, A potAnI viDaMbanAne jANato nathI. je kAraNathI mithyAbhimAnathI jagatane rAMkaDo mAne chepotAne putra thayo che e prakAranA mithyAbhimAnathI huM jagatamAM sarvottama chuM ane jagata mArI AgaLa tuccha varAka che ema mAne che. ||rA zloka : prarSa prada-yavaM, toDI paramo ripuH | mAnA mithyAbhimAnoDavuM, H ghavaeNrva viduSyava: pArakA.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - prakarSa kahe che. jo A pramANe che-mithyAbhimAna vaDe rAjA viDaMbita che e pramANe che, to Ano rAjAno, A mithyAbhimAna parama zatru che. he mAmA ! kharekhara je A rIte viDaMbaka che. ra5ll zloka : vimarzaH prAha-ko vA'tra, saMzayo bhadra! vastuni? / nizcitaM ripurevAyaM, bandhurasya prabhAsate / / 26 / / zlokArca - vimarza kahe che - he bhadra ! A vastumAM zuM saMzaya che ? nizcita zatru ja A Ane rAjAne, baMdhu bhAse che. llrakA bloka : prakarSaH prAha-yadyevaM, tato yo'sya vazaM gataH / sa eSa nRpatirmAma! kIdRzo ripukampanaH? / / 27 / / zlokArca - prakarSa kahe che - jo A pramANe che to je Ane vaza thayo-mithyAbhimAnane vaza thayo, he mAmA ! te A rAjA kevA prakArano ripukaMpana che ? ll27nA zloka - vimarzanoditaM vatsa! na bhAvaripukampanaH / kintu bahirvariSu zUro'yaM, tenetthamabhidhIyate / / 28 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! bhAvaripukaMpana nathI bhAvatu evA kaSAyone-nokaSAyone ke mithyAbhimAnane kaMpana karanAra nathI, paraMtu bAhya verIomAM A zUra che. tenA kAraNe A pramANe kahevAya che. Il28ll bloka : iha cayo bahiH koTikoTInAmarINAM jayanakSamaH / prabhaviSNuvinA jJAnaM, so'pi nAntaravairiNAm / / 29 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : ane ahIM je bahiH koTikoTI zatruono jaya karavAmAM samartha che te paNa AMtara vairIone jJAna vagara jaya karavAmAM samartha nathI. II29 / / zloka H tannAsya vatsa ! doSo'yaM, nApyeSAM zeSadehinAm / yato'tra paramArthena, jJAnA'bhAvo'parAdhyati / / 30 / / zlokArtha = te kAraNathI he vatsa prakarSa ! Ano=ripukaMpanano, A doSa nathI. vaLI, A zeSa jIvono nathI=doSa nathI. je kAraNathI ahIM=mithyAbhimAnane zatrurUpe jANavAmAM, paramArthathI jJAnano abhAva aparAdha pAme che. II3I/ zloka H yasmAdajJAnakAmAndhAH, kiJcidAsAdya kAraNam / yAnti mithyAbhimAnasya, dhruvamasya vazaM narAH / / 31 / / zlokArtha : je kAraNathI ajJAna ane kAmathI aMdha jIvo koIka kAraNa pAmIne A mithyAbhimAnanA vaza manuSyo nakkI thAya che. / / 31 / / zloka H tenAbhibhUtacittAste, bAlA iva janaiH saha / viDambayanti cAtmAnaM, yathaiSa ripukampanaH / / 32 / / zlokArtha : tenAthI abhibhUta thayelA cittavALA=mithyAbhimAnathI parAbhUta thayelA cittavALA, teo bAlanI jema lokonI sAthe potAnA AtmAne viDaMbita kare che. jema A ripukaMpana. arthAt nagaranA lokonI sAthe potAnA AtmAnI je pramANe A ripukaMpane viDaMbanA karI tema mUrkhanI jema loko mithyAbhimAnathI potAnA AtmAnI viDaMbanA kare che. II32 / / zloka H jJAnAvadAtabuddhInAM, putre rAjye dhane'pi vA / lokAzcaryakare jAte, mahatyapyasya kAraNe ||33||
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : citte na labhate DhaukaM, dhanyAnAmAntaro ripuH / vatsa! mithyAmimAno'yaM, te di madhyasthavrundvayaH ||rU4|| yumAM| zlokArtha jJAnathI suMdara buddhivALA jIvone putramAM, rAjyamAM, athavA dhanamAM paNa AnuM mithyAbhimAnanuM, lokane Azcaryane karanAruM mahAna kAraNa thaye chate paNa=koI saMbhAvanA na hoya tevA asaMbhavI evA paNa koIka kAmakuMbhAdinI prApti thaye chate paNa, he vatsa ! dhanya jIvonA cittamAM A AMtara zatru mithyAbhimAna pravezane pAmato nathI, =ije kAraNathI, teo madhyastha buddhivALA jIvo che=dhanya jIvo madhyastha buddhivALA hovAthI aMtaraMga saMpattine potAnI mAne che ane bAhya saMpattine prApta karIne A mane prApta thayuM e pramANe mithyAbhimAna karatA nathI. 133-34|| zokamahimA : yAvacca kathayatyevaM, vimarzastatra kAraNam / tAvadrAjakuladvAre, narau dvau samupAgatau / / 35 / / zokano mahimA 53 zlokArtha : ane jyAM sudhI A pramANe tyAM=ripukaMpana mithyAbhimAnane zatrurUpe oLakhato nathI tyAM, vimarza kAraNane kahe che teTalAmAM rAjakulanA dvAramAM be manuSyoe praveza karyo. II35|| zloka : prakarSeNoditaM mAma! dRzyete kAvimau narau / sa prAha matimohena, yuktaH zoko'yamAgataH / / 36 / / zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! A be puruSo koNa dekhAya che ? te kahe che=mAmA kahe che matimohathI yukta A zoka Avyo che. II3II - atrAntare sUtikAgRhe samullasitaH karuNakolAhalonmizraH pUtkArarAvaH, pradhAvanti sma mahAhAhAravaM kurvANA narapaterabhimukhaM dAsaceTyaH prazAntamAnandagundalaM, kimetaditi punaH punaH pRcchan kAtarIbhUto rAjA / tAbhirabhihitaM- trAyasva deva ! trAyasva, kumAro bhagnalocano jAtaH kaNThagataprANaistato dhAvata dhAvata / tato vajrAhata iva saMjAto rAjA, tathApi sattvamavalambya saparikaro gataH sUtikAgRhe, dRSTaH
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva svaprabhodbhAsitabhavanabhittibhAgaH saMpUrNalakSaNadharaH kiJciccheSajIvitavyo dArakaH, samAhUtaM vaidyamaNDalaM, pRSTo vaidyAdhipatiH kimetaditi ? / sa prAha - deva ! samApatito'sya kumArasya sadyoghAtI balavAnAtaGkaH, sa ca pracaNDapavana iva pradIpamenamupasaMharttu lagnaH pazyatAmevAsmAkaM mandabhAgyAnAm / nRpatirAha - bho bho lokAH zIghramupakramadhvaM yathAzaktyA, kumAraM yo jIvayati tasmai rAjyaM prayacchAmi, svayaM ca padAtibhAvaM pratipadye'ham / tadAkarNya sarvAdareNa lokaiH prayuktAni bheSajAni, vAhitA mantrAH, nibaddhAni kaNDakAni, likhitA rakSAH, kRtAni bhUtikarmANi, niyojitA vidyA, vartitAni maNDalAni, saMsmRtA devatA, vinyAsitAni tantrANi / tathA kurvatAmapi ca gataH paJcatvamasau dArakaH / atrAntare kAmarUpitayA zokamatimohAbhyAM saparikarayormatikalitAripukampanayoH kRtaH zarIrAnupravezaH / 54 eTalAmAM=A be puruSe rAjamahelamAM praveza karyo eTalAmAM, sUtikAgRhamAM karuNAnA kolAhalathI utmizra pUtkArano avAja ullasita thayo. prazAMta AnaMdanA guMdalane=vihvaLatAne, kare evA mahAhAhAravane karatI dAsaceTIo narapatine abhimukha doDI. A zuM che e pramANe pharI pharI pUchato rAjA kAyara thayo. teNIo vaDe kahevAyuM he deva ! rakSaNa karo. rakSaNa karo, kaMThamAM rahelA prANo vaDe bhagna cakSuvALo kumAra thayo che. tethI doDo doDo. tyArapachI vajrathI haNAyelAnI jema rAjA thayo. topaNa sattvanuM avalaMbana laIne parivAra sahita sUtikAgharamAM gayo. potAnI prabhAthI prakAzita thayela che bhuvananI bhIMtano bhAga jenA vaDe evo, saMpUrNa lakSaNane dhAraNa karanAro, kaMIka zeSa jIvitavALo dAraka=putra jovAyo. vaidyamaMDalane bolAvAyuM. vaighAdhipati puchAyo. A zuM che ? te kahe che--vaidya adhipati kahe che - A kumArane tatkAla nAza karanAra balavAna AtaMka prApta thayo che ane te jema pracaMDa pavana pradIpane upasaMhAra karavA mATe lAge=bUjhavavA mATe lAge, tema maMdabhAgyavALA jotA amone saghaghAtI evo AtaMka A bALakane vinAza karavA tatpara thayo che. rAjA kahe che he loko ! yathAzakti zIghra upakrama karo=prayatna karo. je kumArane jIvADaze tene huM rAjya ApIza ane svayaM huM teno sevakabhAva svIkArIza. te sAMbhaLIne sarva AdarathI loko vaDe auSadho prayoga karAyA. maMtro vahata karAyA. kaMDako nibaddha karAyA. rakSA lakhAI. bhUtikarmo karAyAM. vidyAo niyojana karAI. maMDalo citarAyAM. devatAo saMsmaraNa karAyA. taMtrono vinyAsa karAyo. te pramANe karavA chatAM paNa A putra mRtyune pAmyo. eTalAmAM kAmarUpIpaNuM hovAne kAraNe parivAra sahita zoka ane matimoha dvArA matikalitA ane ripukaMpananA zarIramAM praveza karAyo. zloka H = tatazca hA hatA'smi nirAzA'smi muSitA'smIti bhASiNI / trAvasva deva! veti, vavantI naSTacetanA zA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kSaNAnipatitA bhUmau, mRtaM vIkSya kumArakam / sA devI vajrasaGghAtatADitevA'tivihvalA / / 2 / / zlokArtha : ane tethI huM haNAI chuM, nirAza chuM, huM corAI chuM e pramANe bolatI he deva ! he deva ! rakSaNa karo e pramANe bolatI, naSTayetanAvALI, te devI marelA kumArane joIne kSaNathI bhUmi upara paDI, jANe vajanA saMghAtathI tADita hoya tema ativihvaLa thaI. II1-zA. zloka - hA putra! jAta jAteti, bruvANo mUrcchayA yathA / rAjApi patito bhUmau, muktaH prANaistathaiva saH / / 3 / / zlokArya : hA putra ! thayelo thayelo e pramANe bolato mUcchathI rAjA paNa bhUmimAM paDyo. te pramANe ja prANothI te paNa mukta thayo rAjA paNa mukta thayo. ll3II bloka : tato hAhAravo ghoro, mahAkrandazca bhairavaH / janorastADazabdazca, kSaNena samajAyata / / 4 / / zlokArya : tethI ghora hAhArava, mahAAkaMda ane janono bhairava ane tADa zabda=chAtI phUTavAno zabda kSaNamAM thayo. ||4|| zloka : atha muktavilolakezakaM, dalitavibhUSaNabhagnazaGkhakam / ripukampanayoSitAM zatairvRhadAkrandanakaM pravartitam / / 5 / / lAlAvilavaktrakoTaraM, luThitaM bhUmitale sudInakam / ullaJcitakezapAzakaM, bRhadArATivimocatatparam / / 6 / / hAhA hAheti sarvataH, karuNadhvAnaparAyaNaM janam / atha vIkSya sa vismitekSaNo, buddhaH sUnuruvAca mAtulam / / 7 / / zlokArca - chUTA thayelA vikharAyelA vALavALuM, dalita thayelA vibhUSaNo ane bhagna ripakaMpananI seMkaDo
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva strIonuM moTuM AkraMda pravartAyuM. lALathI yukta mukhavALA, bhUmitalamAM ALoTatA, sudInavALA, kheMcatA kezapAzavALA, moTI ArATinA vimocanamAM tatpara, hAhA e pramANe sarvathI karuNa avAjamAM parAyaNa janane joIne te vismita cakSuvALo buddhino putra=prakarSa, mAmAne kahe che. ||5thI 7|| zloka H yahuta kimetaiH kSaNamAtreNa, hitvA tatpUrvanartanam / prakArAntarato lokaiH, prArabdhaM nartanAntaram ? / / 8 / / zlokArtha : zuM kahe che ? te 'yadyuta'thI batAve che A badhA vaDe kSaNamAtrathI te pUrvanuM nartana choDIne loko vaDe prakArAMtarathI nartanAMtara kema prAraMbha karAyo ? !!!! zloka H vimarzenoditaM vatsa ! yau tau dRSTau tvayA narau / tAbhyAM nijaprabhAveNa pravizyedaM pravartitam / / 9 / / zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. vatsa ! je te be puruSa tArA vaDe jovAyA=matimoha ane zoka rAjamaMdiramAM praveza karatA tArA vaDe jovAyA, te baMne dvArA nijaprabhAvathI pravezIne=rAjamaMdiramAM pravezIne, A pravartana karAyuM. IIII zloka H niveditaM mayA tubhyaM, yathaite naiva mutkalAH / kurvantyatra pure lokAH, svatantrAH karma kiJcana / / 10 / / zlokArtha : mArA vaDe tane nivedana karAyuM. zuM nivedana karAyuM te batAve che je A pramANe A loko=bahiraMga loko, mutkala=ekalA, svataMtrakarma koI karatA nathI ja. II10 / / zloka H ni tardi? yathA yathA svavIryeNa, kArayanti zubhetaram / antaraGgajanAH karma, kurvantyete tathA tathA / / 11 / / A nagaramAM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pa7 zlokArtha : to zuM ?=ekalA koI svataMtra kArya karatA nathI to zuM? je je prakAre svavIryathI aMtaraMgajano zubha ane Itara=azubha kArya karAve che te te prakAre A=bAhya loko, karma-kRtyo, kare che. [11] zloka : tato mithyAbhimAnena, tAdRkSaM nATitAH purA / etAbhyAM punarIdRkSaM, kiM kurvantu varAkakAH? / / 12 / / zlokArca - tethI mithyAbhimAna vaDe pUrvamAM tevA prakAre nacAvAyA, A baMne dvArA matimoha ane zoka dvArA, pharI AvA prakAranA nacAvAyA. varAka loko zuM kare ? I/12aa zloka : sajjJAnaparipUtAnAM, matimoho mahAtmanAm / bAdhAM na kurute hyeSa, kevalaM zubhacetasAm / / 13 / / zlokArca - kevala zubhacittavALA, sajJAnathI pavitra mahAtmAone A matimoha bAdhAne karato nathI. 13. zloka : nApi zoko bhavetteSAM, bAdhako bhadra! bhAvataH / yairAdAveva niItaM, samastaM kSaNabhaGguram / / 14 / / zlokArtha : ane he bhadra teone zoka paNa bhAvathI bAdhaka thato nathI. jeo vaDe AdimAM ja samasta vastu kSaNabhaMgura nirNaya karAI che. ll14ll. zloka : tra puna:putrsnehvshenaiss, matimohAnmRto nRpaH / zokastu kArayatyevaM, pralApaM karuNaM janaiH / / 15 / / zlokArya : ahIM vaLI prastuta rAjamaMdiramAM vaLI, putranA snehanA vazathI A rAjA matimohathI maryo. vaLI, A rIte zoka loko vaDe karuNa vilApane karAve che. ll15ll
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zloDa : upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva prakarSeNoditaM mAma! kimatra nRpamandire / kSaNamAtreNa saMjAtamIdRzaM mahadadbhutam ? / / 16 / / zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! A rAjamaMdiramAM kSaNamAtrathI kema AvA prakAranuM mahAna adbhuta thayuM ?=kSaNa pUrve badhA harSathI nAcatA hatA ane kSaNa pachI badhA zokAtura thayA evuM adbhuta DemAyuM ? ||15| zloDa : kiM vA'nyatrApi jAyeta, viruddhamidamIdRzam ? / vimarzenoditaM nA'tra, bhavacakre'tidurlabham / / 17 / / zlokArtha : athavA anyatra paNa AvA prakAranuM A viruddha zuM thAya che ? vimarza vaDe kahevAyuM. A lavayamAM mA atihurlabha nathI. ||17|| zloka : etaddhi nagaraM bhadra! parasparavirodhibhiH / amuktamIdRzaiH prAyo, vividhaiH saMvidhAnakaiH / / 18 / / zlokArtha : he bhadra ! AvA prakAranA paraspara virodhI prAyaH vividha saMvidhAnako vaDe A nagara amukta 9.119211 zloka : yAvacca muktaphUtkAraM, dAruNA''krandabhISaNam / patAkAjAlabIbhatsaM, viSamAhataDiNDimam / / 19 / / udvegahetuste bhadra! nitarAM janatApakam / idaM hi mRtakaM raudraM, na nirgacchati mandirAt / / 20 / / tAvadanyatra gacchAvo, na yuktaM draSTumIdRzam / paraduHkhaM kRpAvantaH, santo nodvIkSituM kSamAH / / 21 / / tribhirvizeSakam / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : jyAM sudhI mukta phutkAravALuM, dAruNa AkraMdathI bhISaNa, patAkAjAlathI bIbhatsa, viSama AhatanA DiMDimavALuM, he bhadra ! prakarSa, tArA udvegano hetu jananuM atyaMta tApaka, A raudra mRtaka maMdirathI jatuM nathI. tyAM sudhI ApaNe be jaIe. AvA prakAranuM paranuM duHkha kRpAvALAne jovuM yukta nathI. saMtapuruSo jovA mATe samartha nathI. II19thI 21 / / zloka H evaM bhavatu tenokte, nirgatau rAjamandirAt / saMprApto daTTamAOpu, tata: svasrIvamAtuno / / 22 / / zlokArtha : tenA vaDe=vimarza vaDe, kahevAye chate A rIte thAo=prakarSa bolyo A rIte thAo, rAjamaMdirathI vimarza ane prakarSa nIkaLyA. tyArapachI mAmA-bhANeja=vimarza ane prakarSa, haTTamArgamAM prApta thayA. II220aa zloka H zloka H atrAntare kRtamlAnirvijJAya ripukampanam / mRtaM samudrasnAnArthaM, pazcime yAti bhAskaraH / / 23 / / Che zlokArtha : eTalAmAM kRtambhAni evo sUrya marelA evA ripukaMpanane jANIne samudranA snAna mATe pazcimamAM jAya che. II23/ dhanagarvaH athAditye tirobhUte, timireNa malImase / nAtyazeSe saMnAte, votei TrIpamanDane / / 24 / / godhaneSu nivRtteSu, vilIneSu zakuntiSu / vetAleSu karAleSu, kauzikeSu vicAriSu / / 25 / / mUkIbhUteSu kAkeSu, nidrite nalinIvane / nijAvazyakalagneSu, muniSu brahmacAriSu / / 26 / / raTatsu cakravAkeSu, rahiteSu svakAntayA / ullasatsu bhujaGgeSu, satoSe kAminIjane / / 27 / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva itthaM pradoSe saMpanne, prahRSTajanamAnase / kazcinijApaNadvAre, dRSTastAbhyAM mahezvaraH / / 28 / / uttuGgaviSTare ramye, niviSTaH kila lIlayA / vinItairbahubhirdakSairvaNikputraiviveSTitaH / / 29 / / vajrendranIlavaiDUryapadmarAgAdirAzibhiH / purataH sthApitaistugai zitA'zeSatAmasaH / / 30 / / vikaTairhATakastomai, rAjataizca puraHsthitaiH / dInArAdimahAkUTairgavito'gre vivartibhiH / / 31 / / dhanano garva zlokArca - have Aditya tirobhUta thaye chate rAtri thaye chate, timirathI aMdhakArathI malImasa azeSa jagata thaye chate dIpamaMDalo bodhita karAye chate, gAyo pAchI pharye chatezakuMtio-pakSIo vilIna thaye chate, karAla evA vetAla kozikamAM vicaryo chad, kAgaDAo cUpa thaye chate, nalinIvana= kamaLo nidrita thaye chate, nija AvazyakamAM lagna evA brahmacArimunio hote chate, svakAMtAthI rahita evA savAlo bUmo pALe chate, bhujaMgo-vyabhicArI puruSo ullasita thaye chate, saMtoSavALI kAminI jana hote chate, A rIte pradoSa prApta thaye chate=eka prahara pasAra thaye chate, prahaSTa janamAnasa hote chate, koIka potAnI dukAnanA dvAramAM ramya evA uttuMga siMhAsanamAM lIlAthI beThelo, bahu vinIta dakSa evA vANiyAnA putro vaDe gherAyelo, AgaLamAM sthApana karAyelA UMcA vaja, IndranIla, veDUrya, padmarAgAdi rAzinA DhagalA vaDe, nAza karAyelA azeSa aMdhakAravALo, ane vikaTa evA hATakanA stroma vaDe sonAnA DhagalAo vaDe, AgaLamAM rahela cAMdIo vaDe, AgaLamAM vartatA dInAradAdi mahAkUTa vaDe garvita thayelo mahezvara te baMne dvArA=vimarza-prakarSa dvArA, jovAyo. para4thI 31]. zloka : prakarSeNoditaM mAma! kimityeSa mahezvaraH / 3nnamitte mUrma, vIkSane maLyarekSaUT:? rUAA zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! kyA kAraNathI A mahezvara ujJAmita eka bhUvALo=bhRkuTIvALo nizcala cakSavALo, maMda dekhAya che? II3razA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva Cos: arthinAM vacanaM kiM vA, sAdaraM bahubhASitam / eSa bAdhiryahIno'pi, nAkarNayati lIlayA / / 33 / / soDArtha : arthIonA sAdara bahubhASI vacanane baherApaNAthI rahita paNa A mahezvara lIlAthI kema samato nathI ? ||33|| zyos: kRtaprAJjalayo namrA, ya ete cATukAriNaH / etAno vIkSate kasmAttRNatulyAMzca manyate? / / 34 / / ToDArtha: kRta prAMjalavALA=hAtha joDelA, namra je A cATukArI che evA Amane kayA kAraNathI joto gathI mane tRe|tuly mAne cha ? ||34|| Ras : dRSTvA dRSTvA sa ratnAni, kiJcid dhyAtvA muhurmuhuH / stabdhAGgaH smeravadanaH, kiM bhavatyeva vANijaH? / / 35 / / lohArtha : ratnone joI joIne temahezvara, kaMIka vicArIne vAraMvAra stabdha aMgavALo, harSavadanavALo pAliyo ma thAya cha ? ||3|| vimarzenAbhihitaM-bhadra! AkarNaya, asti tasyaiva mithyAbhimAnasya svAGgabhUto dhanagarvo nAma vayasyaH, tenAdhiSThito'yaM varAkaH tenAdhiSThitAnAmIdRzameva svarUpaM bhavati / ayaM hi manyate-mamedaM ratnakanakAdikaM dhanaM, ahamasya svAmI, tataH kRtakRtyo'haM, saMpannaM janmanaH phalaM, matto varAkaM bhuvanam / tatazcetthaM vikArabahulaH pariplavate, na lakSayati dhanasvarUpaM, na cintayati pariNAma, nAlocayatyAyatiM, na vicArayati tattvaM, na gaNayati kSaNanazvaratAmiti / prakarSaH prAha-mAma! yo'sau rAgakesariDimbharUpANAM madhye dRSTo mayA paJcamo DimbhaH (u anantAnubandhI lobhaH) so'sya nikaTavartI dRzyate / vimarzenoktaMsatyametatsa evAyam / atrAntare samAyAtaH kazcid bhujaGgo, niviSTo mahezvarasamIpe, yAcito'nenotsArakaM mahezvaraH, datto'nena / tato rahasi sthitasya saMprakAzitadikcakravAlaM bahuvidhA'nagheyaratnaghaTitaM darzitaM tena bhujaGgena tasya mahezvaravANijakasya mukuTaM, pratyabhijJAtazcAnena bhujaGgo yathaiSa hemapurAdhipate
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ura upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bibhISaNanRpateH padAtirduSTazIlazca, tato nUnaM hRtamanenedaM bhaviSyati / atrAntare praviSTo'sau rAgakesaritanayo vANijakazarIre, tatastatpratApAccintitamanena-bhavatu nAma stenA''hRtaM, tathApi grahItavyamevedaM mayA / tato'bhihito'nena bhujaGgaH- bhadra! kiM te kriyatAm ? bhujagenoktaM-asyocitaM mUlyaM dattvA gRhyatAmidaM bhavateti / tuSTo vANijakaH, toSito mUlyena bhujaGgaH, palAyito'sau vegena, gate ca tasmiMstatpadAnusAreNa samAgataM bibhISaNarAjabalaM, labdhA kutazcidvikrayavArtA, prAptaH salotro vANijakaH, gRhItaH purata eva lokasya / / vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! sAMbhaLa, te ja mithyAbhimAnano svaaMgabhUta dhanagarva nAmano mitra che, tenA vaDe dhatagarva vaDe, A rAMkaDokamahezvara adhiSThita che. tenAthI=dhatagarvathI, adhiSThitonuM AvuM ja svarUpa thAya che. di=je kAraNathI, A=mahezvara mAne che. zuM mAne che ? te kahe che - mAruM A ratva, kanakAdi dhana che. Ano huM svAmI chuM. tethI huM kRtakRtya chuM. janmanuM phaLa prApta thayuM. mArAthI bhuvana= anya jIvo, varAka che. tethI=A pramANe mahezvara mAne che tethI, A rIte-pUrvamAM kahyuM e rIte, vikArabahula pariplava kare che=mAnanA vikAro pragaTa kare che. dhananA svarUpane jANato nathI. pariNAmano vicAra karato nathI. bhaviSyanuM Alocana karato nathI. tattvano vicAra karato nathI. kSaNanazvaratAne gaNato nathI=A dhana kSaNamAM nAza pAmI zake che te prakAranuM tenuM svarUpa che tene mahezvara gaNakArato nathI. prakarSa kahe che - he mAmA ! je A rAgakesarInA bALako madhye pAMcamo bALaka mArA vaDe jovAyelokacittarUpI aTavImAM jovAyelo, te=pAMcamuM bALaka AnA=mahezvaranA, nikaTavartI dekhAya che. vimarza vaDe kahevAyuM - A satya che=prakarSe kahyuM e satya che, te ja A che=rAgakesarInA bALakomAMthI pAMcamuM bALaka A che. eTalAmAM koIka bhujaMga=bhujaMga nAmano puruSa, Avyo. mahezvaranA samIpamAM beTho. AnA dvArA=bhujaMga dvArA, utsArakaneekhoLuM pAtharavAne mahezvara yAcanA karAyo. AnA vaDe=mahezvara vaDe, apAyuM=mahezvara vaDe potAno khoLo patharAyo, tyArapachI ekAMtamAM rahelA prakAzita dikacakrapAlavALo bahuvidha=bahu prakAranA, kImatI ratnathI ghaTita te bhujaMga vaDe te mahezvara vANiyAne muguTa batAvAyo. AnA dvArA=mahezvara dvArA, bhujaMga oLakhAyo. je pramANe A hemapura nAmanA adhipatino bibhISaNa rAjAno padAti duSTazIla che. tethI kharekhara AnA dvArA=bhujaMga dvArA, AtramuguTa, harAyelo haze. eTalAmAM vANiyAnA zarIramAM A rAgakesarInA putrae praveza karyo. tyArapachI tenA pratApathI=rAgakesarInA putra lobhanA pratApathI, AnA vaDe=mahezvara vaDe, vicArAyuM. A harAyelo ho topaNa mArA vaDe A grahaNa karAvo joIe=A muguTa grahaNa karAvo joIe. tethI AvA vaDe=mahezvara vaDe, bhujaMga kahevAyo. he bhadra ! tAruM zuM karAya ? bhujaMga vaDe kahevAyuM - AnuM ucita mUlya ApIne tamArA vaDe grahaNa karAvAya, vANiyo toSa pAmyo. mUlyathI bhujaMga toSa karAyo. vegathI palAyana thayo=bhujaMga palAyana thayo. ane te gaye chate=bhujaMga gaye chate, tenA pada anusArathI= bhujaMganA pada anusArathI, bibhISaNa rAjAnuM sainya AvyuM. koIka pAsethI vecANanI vArtA prApta
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva thaI=bibhISaNa rAjAnA sainyane koIka pAsethI mugaTanA vecANanI vArtA prApta thaI. corInA mAlathI yukta vANiyo prApta thayo. lokanI AgaLathI ja grahaNa karAyogarAjAnA mANaso dvArA pakaDAyo. zloka : tatazca kSaNamAtreNa, luptAste ratnarAzayaH / baddhoDIvAra , rAnavena madezvara: nArA zlokArya : tyArapachI kSaNamAtrathI te ratnarAzio lupta karAI. moTethI bUmo pADato A mahezvara rAjAnA mANaso vaDe baMdhAyo. [1] zloka : itastato bhayobhrAntA, vaNikputrAH sakiGkarAH / sarve'pi bAndhavaiH sArdhaM, naSTAste pArzvavartinaH / / 2 / / zlokArca - kiMkaro sahita sarva paNa pAse rahelA bAMdhavo sAthe vANiyAnA putro bhayathI utkrAMta ahIMtahIM bhAgI gayA. III bloka : tato viluptasarvasvaH, svajanaiH parivarjitaH / Abaddho lopnakaH kaNThe, mahArAsabhAropitaH / / 3 / / bhUtyA viliptasarvAGgastaskarAkAradhArakaH / sa rAjJo'pathyakArIti, nindyamAnaH pRthagjanaiH / / 4 / / mahAkalakaladhvAnasaMpUritadigantaraiH / nIvamAno nRpeno, puNe vRttatAne pANI vidrANavadano dInaH, sarvAzAnAzavihvalaH / tasminneva kSaNe dRSTaH, sa tAbhyAmibhyavANijaH / / 6 / / zlokArca : tyArapachI luMTAyelA sarvasvavALo svajanothI parivarjitatratyAga karAyelo, kaMThamAM corIno mAla baMdhAyelo, moTA gadheDA upara AropaNa karAyelo, bhUtithI vilita sarva aMgavALo, coranA AkArano dhAraka, te rAjAnA apathyane karanAro che e pramANe sAmAnya lokothI niMdA karAto, rAjAthI kahevAyelA tADana karatA puruSo vaDe moTA kalakala avAjathI saMpUrita dizAothI laI
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva javAto, khinna vadanavALo, dIna sarva AzAnA nAzathI vihvala thayelo te ja kSaNamAM te baMne dvArA=prakarSa ane vimarza baMne dvArA, te vANiyo jovAyo. II3thI 6 / / zloka H 54 zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! zuM A adbhuta jovAyuM ? zuM A indrajAla che ? zuM A svapna che ? zuM A mAro mativibhrama che ? / / 7 / / zloka H prakarSeNoditaM mAma! kimidaM dRSTamadbhutam ? / kimindrajAlaM kiM svapnaH, kiM vA me mativibhramaH ? / / 7 / / zloka H zlokArtha : je kAraNathI AnI te lIlA kSaNamAtrathI nathI, te dhana nathI, te loko nathI, te teja nathI, te garva nathI ane te pauruSapaNuM nathI. IIT dhaniceSTA yadasya kSaNamAtreNa, na sA lIlA na taddhanam / na te lokA na tattejo, na garvo na ca pauruSam / / 8 / / -: vimarzenoditaM vatsa ! satyametanna vibhramaH / ata eva na kurvanti, dhanagarvaM mahAdhiyaH / / 9 / / zrImaMtonI ceSTA zlokArtha vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! A satya che. vibhrama nathI. AthI ja mahAbuddhimAna puruSo - dhanano garva karatA nathI. IIII zloka H dhanaM hi gharmasaMtaptavihaGgagalacaJcalam / grISmoSmAkrAntazArdUlajihvAtaralamIritam / / 10 / / indrajAlamivAnekadarzitAdbhutavibhramam / kSAtRvinaSTa 2, nIravunnuvannimam|||| yumam||
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - kije kAraNathI, dhana garamIthI saMtapta thayelA pakSInA gaLA jevuM caMcala, che. grIkhanI uSmAthI AkrAMta zArdUlanI kUtarAnI, jillAnA jevuM tarala kahevAyuM che. IndrajAlanI jevuM aneka darzita abhuta vibhramavALuM che. kSaNadaSTa vinaSTa che ane pANInA babu jevuM che. ll10-11 zloka : asya vANijakasyedaM, tAta! durnayadoSataH / naSTaM mahApadasthAnaM, yAtaM ca vividhaM dhanam / / 12 / / zlokArca - he tAta prakarSa ! durnayanA doSathI A vANiyAnuM A mahAApadanuM sthAna thayuM ane AveluM vividha dhana naSTa thayuM. ll1TI. zloka : ihAnyeSAM punarbhadra! doSasaMzleSavarjinAm / api nazyedidaM rikthaM, bhavecca bhayakAraNam / / 13 / / zlokArca - vaLI he bhadra! prakarSa! ahIM saMsAramAM doSasaMzleSa varjita anyone paNa A vANiyAnI jema dunati vagaranA anyonuM paNa, A rikatha nAza pAme=A dhana nAza pAme, ane bhayanuM kAraNa thAya. ll13ll zloka : tathAhiye'pi phUtkRtya phUtkRtya, pAdaM muJcanti bhUtale / teSAmapi kSaNArdhana, nazyatIdaM na saMzayaH / / 14 / / zlokArdha : te A pramANe - jeo paNa joI-joIne bhUtalamAM pagane mUke cheHvicArI vicArIne dhanaarjana kare che, teonuM paNa kSaNArdhathI A nAza pAme che, saMzaya nathI. ll14ll zloka : prApnuvanti ca duHkhAni, dhanino dhanadoSataH / jalajvalanaluNTAkarAjadAyAdataskaraiH / / 15 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ u6 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva anyaccedaM dhanaM vatsa! meghajAlamivA'tulam / hataM pracaNDavAtena, yadA yAti kathaJcana / / 16 / / zlokArtha : dhanika paNa dhananA doSathI jala, agni, luMTArA, rAjAnA mAMganArA taskaro vaDe duHkhone prApta kare che. ane bIjuM he vatsa prakarSa ! jema atula meghajAla pracaMDa pavanathI haNAya che, tema A dhana haNAya che. jyAre koIka rIte jAya che tyAre zuM te kahe che. ll15-16 tadA nAlokayati rUpaM, na vigaNayati paricayaM, na nirUpayati kulInatAM, nAnuvartayati kulakrama, nAkalayati zIlaM, nApekSate pANDityaM, nAlocayati saundarya, nAvarudhyate dharmaparatAM, nAdriyate dAnavyasanitAM, na vicArayati vizeSajJatAM, na lakSayati sadAcAraparAyaNatAM, na paripAlayati cirasnehabhAvaM, norarIkaroti sattvasAratAM na pramANayati zarIralakSaNam / tyAre rUpane joto nathI. paricayane gaNato nathI. kulInatAno vicAra karato nathI. kulakramanuM anuvartana karato nathI. zIlano vicAra karato nathI. pAMDityanI apekSA rAkhato nathI. sauMdaryanI AlocatA karato nathI. dharmaparatAno avarodha karato nathI. dAtavyasanitAno Adara karato nathI. vizeSajJatAno vicAra karato nathI. sadAcAraparAyaNatAne lakSamAM leto nathI. cirasnehabhAvanuM paripAlana karato nathI. sarvasArane svIkArato nathI. zarIranA lakSaNanuM pramANa karato nathI. bloka : vintardi?gndhrvngraakaare, pazyatAmeva dehinAm / taddhanaM kSaNamAtreNa, kvApi na jJAyate gatam / / 1 / / zlokArdha : to zuM?=jyAre koIka rIte dhana jAya che tyAre rUpAdine jotuM nathI to zuM? tethI kahe che - dehIone jotAM ja gaMdharva nagaranA AkAramAM te dhana kSaNamAtrathI kyAM paNa gayeluM jaNAtuM nathI. III zloka : arjitaM bahubhiH klezaiH, jIvitena pAlitaM yathA / naSTaM ca yAdRG nRtyatsu, naTeSvapi na vIkSitam / / 2 / / tathApyamI mahAmohanihatAH kSudrajantavaH / IdRze'pi dhane bhadra! cintAbaddhaM vitanvate / / 3 / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : je pramANe ghaNA klezothI arjita karAyeluM, jIvitathI pAlana karAyeluM vaLI nRtya karanArA naTomAM paNa naSTa pAmyuM. te dhana jovAyuM nahIM topaNa mahAmohathI nihata A kSudra jIvo AvA prakAranA dhanamAM=atyaMta asthira evA dhanamAM, he bhadra ! prakarSa ! ciMtAnA Abaddhane=vicAraNAnA A baMdhanane vistAre che. II2-3II zloka H alIkadhanagarveNa, vihvalIbhUtamAnasAH / vidyArajoTI: vRtti, yatheveza mahezvaraH / / 4 / / zlokArtha : juThThA dhanagarvathI vihvalIbhUta mAnasavALA vikAranI koTIne=prakArane kare che, je pramANe ja A mahezvare vikArakoTIne karyuM. II4 // zloka H tavIvRzo ghanasveda, paryantastAta! khani| paralo punagherA, dhanAdu:vaparamparA |||| 57 zlokArtha : te kAraNathI he tAta prakarSa ! ghanano AvA prakArano paryaMta=aMta, A janmamAM che. paralokamAM vaLI dhanathI ghora duHkhanI paraMparA che. pA zloka H prakarSeNoditaM mAma! yena syAnnizcalaM dhanam / tathA zuddhavipAkaM ca syAt kalyANanibandhanam / / 6 / / tattAdRzaM jagatyatra, kimasti bata kAraNam / kiM vA na saMbhavatyeva tadidaM me nivedaya / / 7 / / zlokArtha H prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! jenAthI nizcala dhana thAya=nAza na pAme tevuM dhana thAya, ane zuddha vipAkavALuM thAya=sukhanI prAptinuM kAraNa thAya, kalyANanuM nibaMghana thAya tevA prakAranuM te kAraNa=dhanakAraNa, A jagatamAM zuM che ? athavA saMbhavatuM ja nathI. te A=AvuM zuddha dhana che ke nahIM te A, mane nivedana karo. II6-7||
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : vimarzenoditaM tAta! saMbhavatyeva tAdRzam / kAraNaM viralAnAM bhoH, kevalaM tena mIlakaH / / 8 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM - he tAta ! prakarSa! tevA prakAranuM kAraNa saMbhave ja che. kevala thoDA jIvo tenA mIlaka che-tevA dhanane ekaThuM karanAra che. ll8ll zloka : karoti vardhanasthairye, ajAtaM janayeddhanam / atyantadurlabhaM bhadra! puNyaM puNyAnubandhi yat / / 9 / / zlokArca - he bhadra prakarSa ! vardhana ane dhairyane kare che, atyaMta durlabha, nahIM thayelA dhanane utpanna kare che je puNyAnubaMdhI puNya che. ll ll zloka : dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhivad gurupUjanam / vizuddhA zIlavRttizca, puNyaM puNyAnubandhyadaH / / 10 / / zlokArca - ane je jIvomAM dayA, vairAgya viSayomAM vairAgya, vidhipUrvaka gurunuM pUjana guNavAnanA guNonuM maraNa thAya ane tenA pratye bhaktino atizaya thAya te prakAranI ucita vidhipUrvaka gurunuM pUjana, vizuddha zIlavRtti A puNyAnubaMdhI puNya che. ll10|| zloka : athavAproptaapvirtiH, parAnugraha eva ca / svacittadamanaM caiva, puNyaM puNyAnubandhyadaH / / 11 / / zlokArtha : athavA paropatApathI virati, parano anugraha ja, potAnA cittanuM damana ja=viSayomAM pravartanarUpa damana ja, e puNyAnubaMdhI puNya che. ll11]
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : etaccAnyabhave dhanyairyarupAttamihApi vA / sthirameva dhanaM teSAM, sumeroH zikharaM yathA / / 12 / / zlokArca - ane A=puNyAnubaMdhI puNya, dhanya jIvo vaDe anya bhavamAM kapAta che upArjana karAyuM che athavA ahIM paNa=A bhavamAM paNa upArjana karAyuM che, teonuM sthira ja dhana che je pramANe sumerunuM zikhara. ll1aaaa zloka : anyacca te mahAtmAnastatpuNyapariDhaukitam / bAhyaM tucchaM malaprAyaM, vijJAya kSaNagatvaram / / 13 / / yojayanti zubhe sthAne, svayaM ca paribhuJjate / na ca tatra dhane mUrchAmAcaranti mahAdhiyaH / / 14 / / yugmm|| zlokArca - ane bIjuM te mahAtmAo puNyathI pariDhokitakapuNyanA udayathI prApta thayeluM, te bAhya dhana tuccha malaprAyaH, kSaNagatvara jANIne zubhasthAnamAM yoje che. ane svayaM bhogave che ane mahAbuddhivALA teo te dhanamAM mUrchAne AcaratA nathI. II13-14TI. bloka : tatazca taddhanaM teSAM, satpuNyA'vAptajanmanAm / itthaM vizuddhabuddhInAM, jAyate zubhakAraNam / / 15 / / nindye bAhye mahAnarthakAraNe mUrchitA dhane / zUnyAste dAnabhogAbhyAM, ye punaH kSudrajantavaH / / 16 / / zlokArca - ane tethI satpaSyathI prApta thayelA janmavALA A prakAranA vizuddha buddhivALA=pUrvamAM kahyuM ke ghanamAM mUccha rAkhatA nathI paraMtu zubhasthAnamAM vApare che e prakAranI vizuddha buddhivALA, teonuM=mahAtmAonuM, te dhana zubhanuM kAraNa thAya che. je vaLI kSadra jIvo che teo niMdha, bAhya mahA anarthanA kAraNa evA dhanamAM mUcchita dAna-bhogathI zUnya che. ||15-16
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ihaiva cittasantApaM, ghorAnarthaparamparAm / yanne namatte pAviSThAstatra ji bhadra! jotum? / / 7 / / zlokArtha : ahIM ja=manuSyabhavamAM ja, te pApiSTho cittanA saMtApane, ghora anarthanI paraMparAne je prApta kare che temAM he bhadra ! zuM kautuka che ? / / 17|| zloka H tadatra paramArtho'yaM, mUrcchAva dhane sati / na kAryo dAnabhogau tu karttavyau tattvavedinA / / 18 / / tu, yastu naivaM karotyuccaiH, sa varAko nirarthakam / amUlya: varmara:, vanuM paritAmyati / / / / snehadurnayagandho'pi varjanIyazca jAnatA / anyathA jAyate kaSTaM, yathA'sya vaNijo mahat 112011 zlokArtha : te kAraNathI ahIM=dhananA viSayamAM, A paramArtha che. dhana hote chate mUrchA ane garva karavo joIe nahIM. vaLI, tattvanA jANanAra puruSe dAnabhoga karavA joIe. je vaLI A pramANe atyaMta karato nathI te varAka mUlya vagarano karmakara=dhanano sevaka, kevala jANatA evA puruSa vaDe paritApane pAme che. nirarthaka sneharUpa durnayanI gaMdha paNa varjanIya che, anyathA kaSTa thAya che. je pramANe A vaNikane mahAna kaSTa thayuM. I|18-20|| bhAvArtha: vimarza ane prakarSa bhavacakranA nirIkSaNa mATe tatpara thayelA che te vakhate teoe lolAkSa rAjAne vasaMta mahotsava karavA arthe udyAnamAM pravezelo joyo. tyAM vasaMtaRtumAM madyapAnathI AnaMda levA mATe teo ekaThA thayelA. te vakhate kAmadevane vasaMtaRtumAM mahAmohe rAjya ApeluM tethI manuSyalokamAM jIvone kAmavRtti jAgRta thAya che. kAmavRttirUpa je aMtaraMga zatru pUrve cittavRttimAM hatA te vasaMtaRtunA nimittane pAmI kAmavRttirUpe pragaTa thayA ane kAmavRttinA uttejanathI madyapAnano pariNAma thayo. ane tenA uttejanathI ripukaMpane potAnI patnIne nAcavAnuM kahyuM. tyAre madyapAnamAM Asakta thayela lolAkSa rAjAne potAnA bhAInI patnInA nRtyane joIne atyaMta kAmavRtti jAgRta thAya che ane kAmane paravaza thayelo jIva kAryaakAryano vicAra karyA vagara potAnA bhAInI patnIne jaIne vaLage che. vihvaLa thayelI ratilalitA koIka
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva rIte tenA baMdhanamAMthI chUTIne gabharAIne chupAya che, tyArapachI bhayabhIta thayelI potAnA patine lolAkSa rAjAnuM kathana kare che jenAthI teo vacce yuddha thAya che, A sarva prasaMgamAM kAmane paravaza thayela ane tenA nimitte utpanna thayela dveSanI pariNatithI te baMne bhAIo vacce yuddha thayuM ane aMte lolAkSa rAjAnuM mRtyu thayuM. A rIte aMtaraMga zatruo saMsAramAM jIvane kaI rIte kleza karAve che ityAdi vimarza ane prakarSa bhavacakramAM sAkSAt anubhavarUpe jue che. vaLI, bhavacakramAM padArthane jovAne arthI evA teo rAjamahelamAM praveze che jyAM ripukaMpanane rAjyAbhiSeka thayela joyo ane tenA bhavanamAM mithyAbhimAne praveza karyo. je mithyAbhimAna pUrvamAM rAjasacitta nagaramAM joyelo : je aMtaraMga cittamAM vartatA rAganA pariNAma sAthe avyaktarUpe dekhAto hato te mithyAbhimAna cittavRttimAM vidyamAna hovA chatAM nimittane pAmIne bahAra Ave che; jethI ripukaMpanane potAnA putranA janmanA samAcArathI mithyAbhimAna thAya che arthAt mane putra thayo e prakAranuM mithyAbhimAna thAya che. vastutaH AtmAmAM je je bhAvo thAya che te te bhAvo jIvane prApta che. tethI kaSAyonA klezo ke kaSAyonA upazamananya bhAvo AtmAne prApta che paraMtu bAhya putrAdi padArtho paramArthathI AtmAne prApta thatA nathI. AthI vivekI jIvo paramArthane jonArA hovAthI putrAdinA janmamAM harSa thAya che tyAre paNa vicAre che ke mArA AtmAmAM A jAtanA rAgAdi bhAvo utpanna thayA che je klezarUpa che chatAM kaSAyane vaza tevA tevA klezo mane thAya che. paramArthathI to putranI prAptithI mane kaMI prApti nathI, kevala mamatvarUpa klezanI ja prApti thaI che. jyAre avivekI jIvone putranI prApti, dhananI prApti ke anya koI iSTa vastunI prAptimAM mithyAbhimAna thAya che ke A sarvathI huM samRddha thayo. AthI ja mithyAbhimAnane vaza teo putrajanmano utsava kare che. jo ke samyagdaSTi jIvone putra pratye sneha hoya tyAre harSa thAya che, putrajanmotsava kare che topaNa paramArthane jonArA hovAthI vicAre che ke huM zuM karuM ke jethI A putranuM hita thAya ane tattvane pAmIne hita sAdhe, chatAM putra pratyenA rAgane vaza harSanI abhivyaktirUpa mahotsava kare che topaNa viveka hovAne kAraNe teone mithyAbhimAna thatuM nathI. vaLI, ripukaMpanane putrajanmanA mahotsavano harSa varte che tyAre acAnaka ja putranI rogiSTha avasthAnA samAcAra maLe che. je sAMbhaLIne te atyaMta vihvaLa thAya che. tenA auSadha mATe ucita yatna kare che. vaLI, putranuM mRtyu thAya che tyAre ripukaMpanane matimoha thAya che arthAt mAruM sarvasva nAza pAmyuM e prakArano matimoha thAya che; je aMtaraMga cittavRttimAM rahelA draSanA pariNAma sAthe saMbaMdhita jIvano mohano pariNAma che. pUrve je mithyAbhimAna thayuM ke mane putra thayo te rAga sAthe saMbaMdhita jIvano mithyAbhimAnano pariNAma hato. ane putranA mRtyuthI mAruM sarvasva nAza pAmyuM e prakArano matimohano pariNAma thayo. jenAthI matimoha sAthe ati saMbaMdhita evo zokano pariNAma AvirbhAva pAme che ane ati zokane kAraNe ripukaMpananuM mRtyu thAya che, jethI te rAjamaMdiramAM vartatA sarva parivAramAM matimoha ane zokanuM ekachatra sAmrAjya pravarte. jeo samyajJAnathI pavitra mativALA che teone paNa mAro putra marI gayo e prakAranA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva samAcAra mAtra sAMbhaLavAthI paNa kaMIka asara thAya che te matimoharUpa che topaNa vivekasaMpanna evA te jIvone te matimoha atibAdhaka banato nathI; kema ke teo vicAre che ke jagatanA sarva padArtho kSaNabhaMgura che. tethI kvacit putranA rogane kAraNe zoka thAya topaNa tevA jIvone te zoka atibAdhaka banato nathI. ane atyaMta tattvane jonArA jIvone to matimoha paNa thato nathI ane zoka paNa thato nathI. paraMtu saMsAranI vAstavika sthitinuM pratyakSadarzana thavAthI atyaMta vairAgya thAya che. A prakAranI te rAjamaMdiranI atyaMta zokavALI sthiti joIne vimarza ane prakarSa vicAre che ke AvI lokonI dayAjanaka sthitine jovAthI citta kaThora bane che mATe dayALu jIvoe te sthAnamAM rahevuM joIe nahIM. tethI e phalita thAya ke saMsArI jIvonI duHkhI avasthA joIne teonuM te duHkha nivAraNa karI zake to te dayALu jIvo tenA duHkhanA nivAraNa mATe yatna kare che. jyAM teonA duHkhanuM nivAraNa karavuM zakya nathI, tyAM vivekI jIvo teonI duHkhI avasthAne joI zakatA nathI. tethI potAnuM dayALu hRdaya ghavAya nahIM te mATe te sthAnathI anyatra jAya che. AthI ja duSTa lokone phAMsI AdinI sajA thatI hoya tevA sthAne dayALu hRdayavALA jIvo te kRtyane jovA mATe besatA nathI. tema vicakSaNa puruSano buddhino vimarza ane prakarSa bhavacakramAM te sthAnano tyAga karIne anyatra bhavacakranuM svarUpa jovA jAya che. jyAM ati dhanADhya evo mahezvara vipula dhanasAmagrI yukta teone dekhAya che ane tenA dehamAM dhanagarva nAmano mithyAbhimAnano anucara je jIvano aMtaraMga zatru che, je pUrvamAM cittavRttimAM hato te ja nimitta pAmIne bhavacakra nagaramAM mahezvara zreSThInA dehamAM praveza kare che ane dhanagarvathI atyaMta phulAto te mahezvara mAmA-bhANeja vaDe jovAyo. thoDIvAramAM koIka corIno mAla vecavA mATe rAjAno mANasa Avyo tyAre te mahezvaranA zarIramAM rAgakesarIno putra lobha praveze che ane tenA vazathI bhujaMga pAsethI teNe mugaTa grahaNa karyo ane harSita thAya che, tethI te ja vakhate tenuM puNya samApta thAya che tethI rAjAnA mANaso tene pakaDIne phAMsInI sajA arthe viDaMbanApurvaka laI jAya che tethI teno dhanagarva gaLI jAya che ane lokothI niMdAto ane lokamAM viDaMbanA pAmato atyaMta dayAjanaka sthitimAM te mahezvara mAmA-bhANeja dvArA jovAyo. tethI vimarza kahe che - karmonI A prakAranI sthiti che tethI buddhimAna puruSo dhanagarva karatA nathI. vaLI, lobhane vaza anItipUrvaka corIno mAla grahaNa karavAne kAraNe te mahezvaranuM tatkAla pApa jAgRta thavAthI sarva puNya nAza pAmyuM. mATe vivekIe anItipUrvaka dhana kamAvA yatna karavo joIe nahIM. vaLI nItipUrvaka koI dhana kamAtuM hoya, atyaMta phUMkI phUMkIne paga mUkato hoya jethI dhana koI rIte nAza na pAme te rIte ja dhanaarjana karato hoya, chatAM pApano udaya Ave che tyAre kSaNamAM te dhana nAza pAme che. te vakhate te dhanano nAza jIvane atyaMta duHkhI duHkhI kare che. mATe vivekIe dhananuM sukha indrajALa jevuM che, bAhya sukho indrajALa jevAM che, tema atyaMta bhAvana karIne te sukhonA upAyarUpe dhanamAM gADha prIti karavI joIe nahIM. jethI kadAca dhana kSaNamAM nAza pAme topaNa padArthano tevo ja svabhAva che tema vicArIne klezathI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. vaLI, dhanaarjanamAM aneka klezo hoya che. vartamAnamAM teno nAza thAya tyAre aneka duHkho maLe che ane tenAthI kleza pAmeluM citta paralokamAM paNa aneka du:khonI paraMparA prApta kare che. mATe vivekIe tevA kSaNasthAyI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 73 dhana pratye cittano sneha karavo joIe nahIM. paraMtu je dhana puNyAnubaMdhI puNya svarUpa che, jeno nAza koI karI zakatuM nathI. paralokamAM paNa sAthe Ave che ane AlokamAM paNa sukha-zAMti Ape che tevA dhanaarjana mATe yatna karavo joIe. ane tevA dhanaarjananA zuM upAyo che ? te batAve che - = saMsAranAM vAstavika svarUpanuM avalokana karIe to A saMsAranI sarva pravRtti indrajAla jevI che. kSaNamAM dekhAya che ane kSaNamAM jAya che. AthI bAhya padArtho pratye cittane virakta karIne AtmAnI kaSAyothI anAkuLa avasthAmAM ja sadA jIve yatna karavo joIe ane teno upAya vidhipUrvaka guNavAna puruSonI bhakti che; kema ke guNavAna puruSo tuccha bAhya bhogo pratye virakta thaIne AtmAnI guNasaMpattine sAdhavA mATe yatnavALA che ane teonI bhakti ane teo pratye vadhatuM jatuM bahumAna guNo pratyenA rAgavALuM hovAthI puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa che. vaLI, vizuddha zIlavRtti arthAt nyAya, nIti, sadAcArapUrvaka svabhUmikAnusAra jIvana jIvavuM joIe. jethI nirarthaka klezo na thAya te paNa puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa che. vaLI, hAsyathI, 2mUjathI ke koIka paNa nimitte bIjAne pIDA thAya tevI manathI, vacanathI, kAyAthI pravRtti karavI joIe nahIM. sAkSAt vacanathI ke kAyAthI koIne pIDA na karAI hoya topaNa manathI paNa koInI anucita pravRtti joIne tene upatApa kare tevuM kahevAnuM mana thAya ke tevo koI sUkSma bhAva thAya to pApabaMdhanuM kAraNa che ane tenI virati puNyabaMdhanuM kAraNa che ane bIjA jIvonuM kaI rIte hita thAya te prakAranI ucita pravRtti kAyAthI ke vacanathI zakya na hoya tyAre manathI paNa te prakAranA bIjAnA anugrahanA bhAvothI manane bhAvita karavAmAM Ave to puNyAnubaMdhI puNyanI prApti thAya che. vaLI potAnuM citta damana karavAmAM Ave arthAt vidyamAna vikAro kSINa thAya te rIte ucita pravRtti karavAmAM Ave tenAthI puNya baMdhAya che. saMkSepathI sAra batAvatAM kahe che, tathAprakAranA puNyathI dhana prApta thayuM hoya topaNa dhanamAM mUrchA ane huM dhanavAna chuM e prakAre garva karavo joIe nahIM ane zakti anusAra ucita dAna ane kRpaNatAparihArapUrvaka ucita bhoga karavA joIe. jeo mAtra dhanasaMcaya kare che teo paramArthathI mUlya vagaranA dhananA kiMkara che. kevala dhana-saMcayano paritApa kare che. vaLI, dhana pratye sneha ane anucita rIte dhanaprApti karavA rUpa durnayanI gaMdha paNa vivekIe atyaMta varjana karavI joIe, anyathA jema A mahezvara vANiyAne kaSTa prApta thayuM tema kaSTa prApta thAya che. zloka = yAvatsa kathayatyevaM, buddhisUnoH svamAtulaH / anyastAvatsamApanno, vRttAntastaM nibodhata / / 21 / / zlokArtha : A pramANe jyAM sudhI te buddhino putra prakarSa potAnA mAmAne kahe che tyAM sudhI anya vRttAMta prApta thayo tene tame sAMbhaLo. I21 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva dRSTastAbhyAM yuvA kazcidavatIrNo vaNik pathe / purvato malina: kSAmo, kharaSmIvaradhAraH / / 22 / / zlokArtha : teo baMne dvArA=vimarza ane prakarSa dvArA, pathamAM avatIrNa, durbala, malina zarIravALo, thAkelo, jIrNavastrane dhAraNa karanAra evo koIka vaNika yuvAna jovAyo. II22 / / zloka H ApaNe granthimunmocya, rUpakaistena modakAH / srajaH parNAni gandhAzca krItaM vastrayugaM tathA / / 23 / / zlokArtha H tenA vaDe=vaNika vaDe, bajAramAM vastranI graMthine kholIne rUpiyAothI modako, mALAo, parNo, gaMdho ane vastrayugala kharIda karAyuM. II23II zloka H gatvA ca nikaTe vApyAM bhakSitaM tena bhojanam / sanmAnitaM satAmbUlaM, snAtaH saMpUritodaraH / / 24 / zlokArtha : ane nikaTamAM vAvaDI pAse jaIne tenA vaDe bhojana karAyuM, suMdara tAMbUla sanmAna karAyuM, purAyelA udaravALA evA teNe snAna karyuM. / 24 / / zloka H baddhazcAmoTakaH puSpaiH, sadgandhairvAsitaM vapuH / tataH paristei vastra, prasthito rAnalIlA IIII zlokArtha : AmoTaka=keza, puSpo vaDe bAMdhyo. sAMdhothI zarIrane vAsita karyuM. tyArapachI vastranuM paridhAna karyo chate rAjalIlAthI prasthita thayo. / / 25 / / zloka H nirIkSate'bhimAnena nijadehaM punaH punaH / samArayati cAmoTa, dhamAprAya monte ||raddA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : abhimAnathI pharI pharI potAnA dehane jue che. AmoTane=kezane samAre che. gaMdhane sUMghIne khuza thAya che. ll26l zloka : prakarSeNoditaM mAma! ka eSa taruNaH? tathA / vazva prasthitaH ? vimartha vA, vireiita maLya? IArakA zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! koNa A taruNa che ane kyAM prasthita che ? kayA prayojanathI vikAro vaDe haNAya che ? ||ra7I. zloka : vimarzenoditaM vatsa! mahatIyaM kathAnikA / lezoddezena te kiJcita, kathyate tannibodha me / / 28 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! prakarSa ! A moTI kathAnikA che, leza uddezathI tane kaMIka kahevAya che. mArI te kathAne tuM sAMbhaLa. ll28. ramaNasya vezyAsaMgaH zloka : samudradattasya suto, vAstavyo'traiva pattane / ayaM hi ramaNo nAma, taruNo bhogatatparaH / / 29 / / ramaNano vezyAsaMga zlokArdha :A ja nagaramAM vasanAra, bhogamAM tatpara, taruNa, ramaNa nAmano A samudradattano putra che. ra9ll zloka : bAlakAlAtsamArabhya, gaNikAvyasane rataH / ayaM ca ramaNo bhadra! na cetayati kiJcana / / 30 / /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : bAlyakAlathI mAMDIne gaNikAnA vyasanamAM rata che. ane te bhadra A ramaNa kaMI vicArato nathI. Il3oll zloka : gRhaM samudradattasya, ratnasambhArapUritam / yAsImiH pUrva, vikSiptadhanavAnIm rUA. tadanena dinaiH stokairgaNikAratabuddhinA / anAzakakuTestulyaM, vihitaM pApakarmaNA / / 32 / / zlokArya : pUrve samudradatanuM ghara vaibhavo vaDe tiraskRta karyuM che kuberanA maMdirane jeNe evuM ratnanA samUhathI bhareluM hatuM. gaNikAmAM rata buddhivALA, pApakarmovALA evA AnA vaDekaramaNa vaDe, teegRha, thoDA divasothI anAzakanI kuTI tulya karAyuM daridratAnuM maMdira karAyuM. ll31-3rA zloka : adhunA nirdhano dInaH, parakarmakaro laghuH / nAtoDayamI: pApo, suvArtA nirmaUT IArUrUA. zlokArca - have nirdhana, dIna, parakarma karanAra laghu A AvA prakArano pApI nijakarmathI duHkhApta thayo. ll33II zloka : parakarmakaratvena, katicidrUpakAnayam / mAtaH samAsA, dadde vyasananATitaH TrUjA zlokArya : bIjAnuM kAma karavApaNAthI keTalAka rUpiyAo prApta karIne vyasanathI nayAvAyelo AramaNa, Aje bajAramAM Avyo che. ll14ll bloka : tataH paraM punarvatsa! yadanena viceSTitam / tadaSTameva niHzeSa, tvayA viMja tatra ththatA? tArUpI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha vaLI he vatsa prakarSa ! tyArapachI je AnA vaDe niHzeSa karAyuM te tArA vaDe jovAyuM che tyAM zuM kahevAya ? ||35|| zloka H = asti cAtra pure khyAtA, gaNikA madanamaJjarI / tasyAzca kundakalikA, duhitA yauvanodbhaTA / / 36 / / zlokArtha : ane A nagaramAM madanamaMjarI gaNikA prasiddha che ane tenI kuMdakalikA nAmanI putrI yauvana udbhaTa che=atyaMta yauvanavALI che. II39|| zloka H tasyAmAsaktacittena, nAzito dhanasaJcayaH / anena dhanadInazya, nehAtri:sAritastA rU|| 77 zlokArtha : teNImAM=kuMdakalikAmAM, Asakta cittavALA evA AnA vaDe=vaNika vaDe, dhanano saMcaya nAza karAyo, ane teNI vaDe dhanahInavALo gharathI kADhI mukAyo. I|39|| zloka H tato'dya rUpakAneSa, kiyato'pyatiniSThayA / saMprApya prasthitastasyAH, sadane ratakAmyayA / / 38 / / zlokArtha : tethI atiniSThAthI Aje keTalAka paNa rUpiyAone prApta karIne A=ramaNa, tenA sadanamAM= vezyAnA gharamAM, ramavAnI kAmanAthI prasthita che. / / 38 / / zloka H atrAntare satUNIramAkRSTazaradAruNam / nara sAnucara vIkSNa, prarSa: prArlR mAtulam ||rUo|| zlokArtha : eTalAmAM kAna sudhI kheMcAyelA bANathI dAruNa evA sAnucara narane joIne=ramaNanI pAchaLa anusaranArA puruSane joIne, prakarSa mAmAne kahe che. II39
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva jJA mAna mAna! pazya dvaM, zareA ramAM naraH / kazcideSa nihantyuccaistadenaM nanu vAraya / / 40 / / zlokArtha : he mAmA ! mAmA ! tame juo. koIka A manuSya bANathI ramaNane atyaMta haNe che. te kAraNathI Ane=bANa mAranArane, kharekhara vAraNa karo. / / 40 / / zloka H vimarzenoditaM vatsa ! sa eSa makaradhvajaH / caryayA nirgato rAtrau bhayena saha lIlayA / / 41 / / vartate ko mamAjJAyAm ? ko vA netyatra pattane / parIkSArthaM janollApaveSakartavyacetasAm / / 42 / / yugmm|| zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! te A makaradhvaja che. A nagaramAM=manuSyalokamAM, koNa mArI AjJAmAM varte che ? athavA koNa vartato nathI ? e prakAranA jananA ullApa, veSa, kartavyacittavALAonI parIkSA mATe bhaya sahita lIlAvALI carcAthI nIkaLelo che=vimarza kahe che rAtrinA samaye A ramaNa pAchaLa tIra mAravA mATe tatpara thayela je A puruSa dekhAya che te A aMtaraMga jIvanA pariNAmarUpa makaradhvaja che ane mahAmohe vasaMtaRtumAM tene manuSyanagarInuM sAmrAjya ApeluM che. tethI ahIMno rAjA che ane potAnI AjJAmAM koNa varte che, koNa nathI vartatA teno nirNaya karavA mATe bhayasahita arthAt sAtvika puruSothI makaradhvaja haMmezAM bhaya pAme che ane niHsattva jIvone bANathI haNe che tethI bhayasahita, lIlAvALI caryAthI rAtrImAM phare che. II41-42 / / zloka H zaramAkRSya vIryeNa, tadeSa ramaNo nanu / aneneva mRduM tasyA, varAjo vatsa! nIyate ||4rUzA zlokArtha : te A bicAro ramaNa vIryathI tIrane kheMcIne AnA vaDe ja=kAmadeva vaDe ja, kharekhara he vatsa ! tenA ghare ja=vezyAnA ghare ja, laI javAya che. ||43]I zloka H tatkiM te vAraNenAsya, yadanena puraskRtaH / ramaLoDanubhavadveSa, tatrimAnava jotum / / 44 / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - te kAraNathI tAre AnA vAraNathI zuM ?=kAmanA vAraNathI zuM? je kAraNathI AnA dvArA=kAma dvArA, AgaLa karAyelo A ramaNa je anubhave che te kautukane tuM jo. ll44ll zloka : evaM bhavatu tenokte, tau gatau gaNikAgRhe / ___ dRSTA ca kundakalikA, gRhadvAre'ticarcitA / / 45 / / zlokArtha : A pramANe thAo, ema tenA vaDe prakarSa vaDe, kahevAya chate te baMne mAmA ane bhANeja baMne, gaNikAnA gRhamAM gayA. ane gRhadvAramAM ati carcita=ati suzobhita, kuMdakalikA jovAI. pI bloka : tadabhyaNe vimarzena, kuJcitA nijanAsikA / niSThyUtaM dhUnitaM zIrSa, vAlitA'nyatra kandharA / / 46 / / zlokArca - tenA abhyarNamAM kuMdakalikAnA abhyarthamAM, vimarza vaDe potAnI nAsikA kuMcita karAI=potAnI nAsikA durgAnA vAraNa arthe baMdha karAI. thuMkAyuM. mAthu dhUnana karAyuM. anya dizAmAM kaMdharA-Doka, vALI. II46 zloka : tato hAheti jalpantamudvignaM taM svamAtulam / prakarSaH prAha te mAma! kiM vyalIkasya kAraNam? / / 47 / / zlokArca - tyArapachI hA hA e pramANe bolatA udvigna evA te potAnA mAmAne prakarSa kahe che. he mAmA ! OlIkanuM kAraNa zuM che?=moTuM bagADavAnuM kAraNa zuM che? I47ii zloka : sa prAha vasanacchannAM, puSpAlaGkArabhAritAm / kimenAM nikaTe tvaM no, vIkSase'zucikoSThikAm? / / 48 / / blokArya : te kahe che - vastrathI channa, puSpa alaMkArane dhAraNa karanArI, azucinI koThI evI A vezyAne tuM kema nikaTamAM joto nathI ? Il48
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ hao upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tadasyA dUrataH sthitvA, deze gandhavivarjite / vRttAnto yo'tra jAyeta, pazyAvastaM nirAkulau / / 49 / / zlokArtha : te kAraNathI AnAthI= vezyAthI, dUranA gaMdha vivarjita dezamAM rahIne je ahIM vRttAMta thAya che tene nirAkula evA ApaNe be joIe. ll49ll zloka - nizchidrA ca bhavet kAcidazucerapi koSThikA / iyaM tu navabhiAraiH, kSaratyevAtimutkalA / / 50 / / zlokArtha : keTalIka azucinI paNa koThI nicchidravALI hoya. vaLI A vezyArUpI koSThikA, nava dvAra vaDe ati mutkala=ati khullI, jhare ja che. II5oll zloka : tadahaM kSaNamapyekaM, nAtra bhoH sthAtumutsahe / tubhyaM zape ziro'nena, gandhena mama duSyati / / 51 / / zlokArca - te kAraNathI huM eka kSaNa paNa ahIM vezyAnA gharamAM, rahevA mATe utsAhavALo nathI. tane huM kahuM chuM. A gaMdhathI mAruM mAthuM dUSita thAya che. pa1/l zloka : prakarSeNoditaM mAma! satyametana saMzayaH / mamApi nAsikA vyAptA, gandhenotpAditA'ratiH / / 52 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! A satya che, saMzaya nathI. gaMdhathI vyApta mArI paNa nAsikA aratine utpAdana karanAra che. IfparA tattUrNamapasarAvaH / tato'pasRtau vimarzaprakarSoM, sthitau saviloke dUradeze / atrAntare saMprApto ramaNaH, tadanu cAkRSTabANaH samAgata eva bhayasahito makaradhvajaH / dRSTA ramaNena kundakalikA, tataH pratyujjIvita iva, sudhAsekasikta iva, saMprAptaratnanidhAna iva, mahArAjye'bhiSikta iva gataH paramaharSa
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ramaNaH / atrAntare nirgatA nijagRhAnmadanamaJjarI, dRSTastayA'sau, lakSitA ca sakiJcanatA / tataH saMjJitA kundakalikA, nirIkSitaH kundakalikayA ramaNaH, saMjAtaH prahaSTataraH / atrAntare vijJAyAvasaramAkarNAntamApUrya vimukto makaradhvajena zilImukhaH, tADitastena ramaNaH, gRhItA'nena kaNThe kundakalikA, praviSTo'bhyantare, nikaTIbhUtA madanamaJjarI, samarpitaM rUpakAdi sarvasvaM, gRhItamanayA, kRto'sau yathAjAtaH / tato'bhihitaM madanamaJjaryA-vatsa! sundaramanuSThitaM bhavatA yadihAgato'si, samutsukA tvayi vatsA kundakalikA, kiM tu bhImanRpateH sutazcaNDo nAma rAjaputraH sAmpratamihAjigamiSurvartate, tadatrAvalIno bhavatu vatsaH / etaccAkarNayato ramaNasya kRto bhayena zarIre'nupravezaH / te kAraNathI zIgha ApaNe be dUra jaIe. tethI vimarza-prakarSa dUra thayA. savilokavALA evA dUra dezamAM rahyA. jyAMthI te vezyAnuM sarva kArya dekhAya evA dUranA sthAnamAM rahyA. eTalAmAM ramaNa saMprApta thayo. tenA pAchaLa kheMcAyelA bANavALo bhayasahita makaradhvaja Avyo. ramaNa vaDe kuMdakalikA jovAI. tethI ramaNa pratyajIvitanI jema, sudhAnA siMcananI jema, saMprApta ratnanA nidhAnanI jema, mahArAjyamAM abhiSeka karAyelAnI jema, paramaharSane pAmyo. eTalAmAM potAnA gRhathI madanamaMjarI bahAra AvI. teNI vaDe AkaramaNa, jovAyo. ane sakiMcanatA jovAI. tethI kuMdakalikAne saMjJA karAI. kuMdakalikA vaDe ramaNa jovAyo. atyaMta harSita thayo. eTalAmAM avasarane jANIne kAna sudhI kheMcIne makaradhvaja vaDe bANa mukAyuM. tenA vaDe=kAma vaDe, ramaNa tADana karAyo. AvA vaDe=ramaNa vaDe, kaMThamAM kuMdakalikA grahaNa karAI. aMdaramAM praveza karyo. madanamaMjarI pAse AvI. rUpakAdi sarvasva samarpaNa karAyuM. AnA vaDe=madanamaMjarI vaDe, grahaNa karAyuM. AkaramaNa, yathAkAta karAyo=dhana sarvasva laI levAyuM. tethI madanamaMjarI vaDe kahevAyuM. he vatsa ! ramaNa, tArA vaDe suMdara karAyuM. je kAraNathI ahIM Avyo che. tArAmAM vatsa kuMdakalikA samutsuka che-rAgavALI che. paraMtu bhImarAjAno putra caMDa nAmano rAjaputra hamaNAM ahIM AvavAnI IcchAvALo varte che. te kAraNathI he vatsa, tuM ahIM chupAyelo rahe. A sAMbhaLatA ramaNanA zarIramAM bhaya vaDe praveza karAyo. vezyAgamanavipAkaH atrAntare samAgato dvAri caNDaH, samullasito bahulakalakalaH, vijRmbhito bhayaH, prakampito ramaNaH, praviSTazcaNDaH, dRSTo'nena ramaNaH, gRhItaH krodhena caNDaH, samAkRSTA'siputrikA, samAhUto raNAya ramaNaH / tato gatena dainyaM, prAptena nairlajjyaM, nItena klIbatA, bhayenAbhibhUtena tena ramaNenAgatya kRtaM caNDasyAGgulIgRhItadantenASTAGgapAdapatanaM, trAyasva deva! trAyasveti bhASitAni karuNavacanAni, saMpannA caNDasya dayA, na mArito'sau kevalaM roSotkarSAt chinno'nena ramaNasyAmoTakaH, troTitA nAsikA viluptau karNo vidalitA dazanapaGktiH lUSitamadharoSThaM, vikartitau kapolo utpATitamekaM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva locanaM datto mukhe vAmapAdapArNiprahAraH niHsArito bhavanAt, hasitaM sahastatAlaM madanamaJjarIkundakalikAbhyAM, pratyAyitazcaNDo'pi pezalavacanaiH kRto hRtahadayaH / ramaNastu nirgacchanitarAM jarjaritaH prahArai rAjalokena prApto nArakasamaM duHkhaM viyuktaH prANaiH kRcchreNa / tataH prakarSaNoktaM- aho makaradhvajasAmarthyamaho bhayavilasitaM, aho kuTTanIprapaJcacAturya, aho sarvathA karuNAsthAnaM sopahAsaprekSaNakaprAyaM cedaM ramaNacaritamiti / vezyAgamanano vipAka eTalAmAM caMDa dvAramAM Avyo. bahu kalakala samullasita thayo. bhaya vismita thayo. ramaNa kAMpavA lAgyo. caMDe praveza karyo. AnA dvArA=caMDa dvArA, ramaNa jovAyo. krodhathI caMDa grahaNa karAyo. talavAra kheMcAI. laDavA mATe ramaNa bolAvAyo. tethI devyane pAmela, nirlajjApaNAne prApta thayela, napuMsakatAne pAmela, bhayathI abhibhUta evA te ramaNa vaDe aMgulIthI gRhIta daMta vaDe caMDane aSTAMga pAdapatana karAyuM. he deva caMDa ! rakSaNa karo, rakSaNa karo. e pramANe karuNAvacana bolAyAM, caMDane dayA AvI. A ramaNa mArI na naMkhAyo. kevala roSanA utkarSathI AvA vaDe-caMDa vaDe, ramaNano AmoTa coTalo, chedAyo. nAsikA kApI naMkhAI. be kAno kapAyA. dAMtanI paMkti toDI naMkhAI. uparano oSTha kApI naMkhAyo. be kapola kApI naMkhAyA. eka locana kADhI naMkhAyuM. mukha upara DAbA paganI pAnIthI prahAra apAyo. bhavanathI bahAra kaDhAyo. sahastatApUrvaka madanamaMjarI ane kuMdalikA dvArA hasAyo. pezala vacano vaDe vizvAsa pAmelo caMDa paNa hata hadayavALo karAyo. vaLI bahAra jato ramaNa rAjaloka vaDe atyaMta prahArothI jarjarita karAyo. tAraka jevA duHkhane pAmyo. muzkelIthI prANothI mukAyo. tyArapachI prakarSa vaDe kahevAyuM. aho ! makaradhvajanuM sAmarthya arthAt makaradhvaje A rIte ramaNanI viDaMbanA karI te tenuM sAmarthya. aho bhayanuM vilasita=caMDa pravezyo tyAre ramaNamAM praveza karAyelA bhayanuM atyaMta vilasita. aho, vezyAnA prapaMcanuM cAturya. aho savatha karuNAnuM sthAna, upahAsa sahita prekSaNaka prAya=jovAlAyaka, A ramaNanuM caritra. zloka : vimarzenoktaMvatsa gaNikAvyasane raktA, bhavantyanye'pi mAnavAH / teSAmevaMvidhALeva caritana = saMzaya: AzA zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa prakarSa! gaNikAnA vyasanamAM rakta anya paNa mAnavo hoya che. teonA AvA prakAranAM ja caritro che, saMzaya nathI. IIII
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : vastrabhUSaNatAmbUlagandhamAlyavilepanaiH / hRtAkSAste na pazyanti, sahajA'zucirUpatAm / / 2 / / zlokArca - vastra, bhUSaNa, tAMbUla, gaMdha, mAlyanA vilepanothI harAyelI cakSuvALA teo sahaja azucirUpatAne jotA nathI=strInA dehamAM vartatI sahaja azucirUpatAne jotA nathI. III zloka : saMcariSNumahAviSThAkoSThikAbhirvimUDhakAH / vAJchantastAbhirAzleSaM, kurvantyeva dhanakSayam / / 3 / / zlokArya : saMcAra karavAnA svabhAvavALI, mahAviSThAnI koSThikAvALI evI strIothI vimUDha thayelA teonI sAthe te strIo sAthe, AzleSane IcchatA dhananA kSayane kare ja che. III zloka : tato bhikSAcaraprAyA, bhavanti kuladUSaNAH / na ca mUDhA virajyante, tAmavasthAM gatA api / / 4 / / zlokArtha : tethI bhikSAcaraprAyaH kulanA dUSaNovALA thAya che ane mUDha te avasthAne pAmelA paNa bhikSAcara avasthAne pAmelA paNa, virAga pAmatA nathI. Ill zloka : tataste prApnuvantyeva, vezyAvyasananATitAH / evaMvidhAni duHkhAni, vatsa! kiM cAtra kautukam? / / 5 / / zlokArca - tethI vezyAnA vyasanathI nATita thayelA teo AvA prakAranAM duHkhone prApta kare ja che ramaNe jevA prakAranAM duHkho prApta karyA evA prakAranAM duHkho prApta kare ja che. he vatsa prakarSa ! AmAM vezyAne paravaza thayelA jIvone AvAM duHkho thAya che emAM, Azcarya zuM che ? ApA bloka : calacittAH prakRtyaiva, kulajA api yoSitaH / vidutvena vezyAnAM, tAta! va: prajJAvara ? vAddA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - kulamAM utpanna thanArI evI paNa strIo prakRtithI ja calacittavALI che. he tAta prakarSa ! vezyAonA caTulapaNAthI praznano viSaya zuM che ? llll. zloka : kulInA api bho! nAryaH, sarvamAyAkaraNDikAH / ko mAyAM jIrNavezyAnAM, vatsa! pRcchet sakarNakaH? / / 7 / / zlokArtha : kulIna paNa nArIo sarvamAyAnI karaMDikA che. he vatsa ! jIrNa vezyAonI mAyAne sakarNakara buddhimAna koNa pUche? Ill zloka : zeSAbhirapi nArIbhiH, snehe datto jalAJjaliH / yasyA''sthA gaNikAsnehe, sa mUrkhapaTTabandhakaH / / 8 / / zlokArtha : zeSa paNa nArIo vaDe snehamAM jalAMjali apAyela che. gaNikAnA snehamAM jene AsthA che te mUrkha paTTabaMdhaka che=AMkha upara pATA bAMdhanAra che. dA. zloka : anyasmai dattasaMketA, vIkSate'nyaM gRhe paraH / anyazcitte paraH pArzve, gaNikAnAmaho naraH / / 9 / / zlokArya : anyane apAyelA saMketavALI, anyane jue che=cittathI anyane jue che, gharamAM bIjo che, cittamAM anya che. aho gaNikAnI bAjumAM bIjo nara che. III zloka : kurvanti cATukarmANi, yAvatsvArthaH prapUryate / cyutasAraM vimuJcanti, nirlAkSalaktakaM yathA / / 10 / / purApaghasaraprAyA, gaNikAH parikIrtitAH / ye tAsvapi ca gRdhyanti, te zvAno na manuSyakAH / / 11 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - jyAM sudhI svArtha purAya che, tyAM sudhI cATu karmone kare che. je pramANe nirmAkSa laktakane mUke che te pramANe zrutasAra manuSyane mUke chete pramANe vezyAo dhana rahita puruSane mUke che. puranI apaghasaramAya gaNikAo kahevAya che=gAmanI gaMdakI jevI gaNikAo kahevAya che. je jIvo teomAM paNa vRddhi kare che te kUtarA che, manuSyo nathI. II10-11 zloka : tasmAdevaMvidhaM nUnamanyeSAmapi dehinAm / caritaM yaiH kRtaM pApairgaNikAvyasane manaH / / 12 / / zlokArca - te kAraNathI anya paNa dehIonuM kharekhara AvA prakAranuM caritra che je pApIo vaDe gaNikAnA vyasanamAM mana karAyuM che. ll12aa bhAvArtha : vimarza ane prakarSa dhananA garva viSayakanI vicAraNA karI rahyA che tyAM sudhImAM bIjo vRttAMta bane che. ramaNa nAmano zreSThIputra kSINa thayelA zarIravALo, malina gAtravALo tyAM Ave che. koIka sthAne snAna kare che, suMdara bhojana kare che ane zarIrane suMdara vastro paherIne zaNagAre che ane vezyAnA ghara tarapha javA tatpara thAya che. bhavacakrane jovA mATe tatpara thayelA vimarza ane prakarSa tene joIne vicAre che ke A puruSa A pramANe kema kare che ? tyAre vicakSaNa puruSanI vimarzazakti bhavacakranA yathArtha svarUpane jonArI hovAthI te ramaNa koNa che ? pUrvamAM vezyAne paravaza thaIne pitAno ghaNo vaibhava hato te kaI rIte teNe vinAza karyo ane daridra avasthAne pAmyo. chatAM te kuMdakalikA nAmanI vezyA pratye rAgavALo che. tethI ghaNI mahenatathI kaMIka dhana maLe che te laIne vezyAnA ghare jAya che, te vakhate tenA cittamAM vartato kAmavikArarUpa makaradhvaja tene tIra mAravA mATe tenI pAchaLa jAya che tethI kAmanA bANanA bhayathI te ramaNa vezyAne ghare pahoMce che. ane jyAre vezyAne jue che ane vezyA tenI pAse dhana joIne rAga batAve che tyAre kAmanuM tIra tenA haiyAmAM pravezeluM hovAthI paravaza thaIne vezyAne AzleSa karavA jAya che ane muzkelIthI prApta thayeluM sarva dhana tene samarpita kare che. kAmAMdha thayelA jIvo kaSTathI prApta thayelA dhanane paNa vyaya karIne kaI rIte sarva anartho prApta kare che ane kAmane vaza thayelo te vezyAne kaMThamAM vaLage che, tyAre vezyAnI mAtA AvIne tenuM sarva dhana laI le che. tyArapachI vezyAnI mAtA madanamaMjarI kahe che tuM Avyo che bahu suMdara thayuM. kuMdakalikA paNa tane icche che. paraMtu rAjaputra caMDa AvavAnI taiyArImAM che mATe tuM kyAMka chupAI jA. bhavitavyatAne yoge caMDa Ave che. ane krodhathI te ramaNano je rIte vinAza kare che te sarva vezyAne paravaza thayelA pariNAmanuM ja sAkSAt phala che. tethI vivekIe bhavacakranuM svarUpa vicArIne tevA prakAranA pApanA nivartana mATe yatna karavo joIe.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vaLI vicakSaNa puruSa tattvane yathArtha jonArA hoya che tethI vezyAne paravaza thayelA jIvo kaI rIte vezyAnA rUpane jue che ? te batAvatAM kahe che - vezyA suMdara dekhAvaDI strI hovA chatAM tenA sarva aMgomAMthI satata azuci jhare che. phakta vastra, bhUSaNa, tAMbUla, vilepanAdinA baLathI te zobhAyamAna dekhAya che. paraMtu sarva prakAranI azucinI koThI jevI tenA dehanI sthitine teo jANatA nathI. tethI ja dhana kSaya karIne paNa tevI strInA AzleSane icche che. vaLI vicakSaNa puruSo kaI rIte vezyAnA svarUpane jonArA che te batAvavA mATe vimarza prakarSane kahyuM ke ahIM atyaMta durgadha Ave che tema batAvIne vezyAnuM zarIra kaI rIte dehamAMthI azucine kADhe che jene jovA mAtrathI paNa te gaMdhathI vyAkuLa thayelo jIva strI pratye rAga kare nahIM. ane vicakSaNa puruSo sUkSma dRSTithI jonArA hoya che. tethI teone strInuM bAhya svarUpa cakSu sAme upasthita thatuM nathI paraMtu gaMdakImaya deha upasthita thAya che. jema bhojana karatI vakhate koI viSTAnuM nAma bole to cItarI caDhe che tevI rIte jeoe nipuNatAthI strInA zarIranuM svarUpa yathArtha bhAvana karyuM che teone alaMkAro AdithI suzobhita dehavALI paNa strI aMdaramAMthI jharatA azucinA padArthavALI dekhAvAthI tenA pratye cItarI caDhe che, jethI rAgano udgama thato nathI. AthI ja vedanA udayavALA Adya bhUmikAvALA mahAtmAo strInA dehane te prakAre punaH punaH bhAvana karIne te rIte sthira kare che je rIte vicakSaNanI vimarzazaktie strInA svarUpanuM bhAvana karela. jenA kAraNe atyaMta alaMkArothI zobhatI suMdara vastravALI paNa te vezyA gaMdakIthI yukta juguptAnuM sthAna banI. jenAthI udayamAna paNa vedano udaya te prakAranA vikAra karavA mATe asamartha bane che. jema atyaMta kurUpa ane atyaMta malinabhAvavALI strIne joIne surUpavALA jIvane prAyaH vikAra thato nathI, tema tattvanA bhAvanane kAraNe vicakSaNa puruSane suMdara dehavALI strIone joIne rAga thato nathI. prakarSeNoktaM-satyametannAstyatra sandehaH, tato'tivAhitastAbhyAM kvaciddevamandire rAtrizeSaH / prakarSa vaDe kahevAyuM - A satya cheHvimarza vaDe kahevAyuM e satya che, emAM saMdeha nathI. tyArapachI te baMne dvArA=prakarSa ane vimarza dvArA, koIka devamaMdiramAM rAtrizeSa pasAra karAI. zloka : atrAntare galattArA, kvathitadhvAntakezikA / nama: zrI pADurA nAtA, roprAntava vAstiva sArA zlokArtha : eTalAmAM maLelA tArAvALI, UkaLelA aMdhakArarUpI kezavALI, AkAzanI zobhA rogathI vyApta bAlikA jevI ujjavala thaI. IIII zloka : AdadhAnaH zriyaM tasyAM, nijavIryeNa bhAskaraH / kAruNyAdiva saMjAtaH, saprabhAvo bhiSagvaraH / / 2 / /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya :tenI lakSmIne=AkAzanI lakSmIne, nijavIryathI dhAraNa karato sUrya jANe karuNAthI thayelA prabhAvavALA vaidha jevo thayo. rA zloka : tato'ruNaprabhAbhinne, pUrve gaganamaNDale / jAte rakte'bhrasaGghAte, gatacchAye nizAkare / / 3 / / taskareSu nilIneSu, lapatsu kRkavAkuSu / kauzikeSu ca mUkeSu, kurareSu virAviSu / / 4 / / svakarmadharmavyApAracchaleneva kRtAdaram / sarvaM tadA jagajjAtamArogyArthaM nabhaHzriyaH / / 5 / / tribhirvishesskm|| zlokArya : tethI aruNanI prabhAthI bhinna pUrva dizAnuM gaganamaMDala rakta abhrasaMghAtavALuM thaye chate, kAMti rahita caMdra thaye chate, taskaro nilIna thaye chate taskaro svasthAnamAM adazya thaye chate, kUkaDIo avAja karyuM chad, ghuvaDo mUka thaye chate, TiToDI avAja karyuM chad, AkAzanI lakSmInA Arogya mATe tyAre svakarmadharmanA vyApAranA chalathI jANe kRta AdaravALuM, sarva jagata thayuM. ll3thI pI zloka : athodite sahasrAMzI, prabuddhe kamalAkare / saGgame cakravAkAnAM, jane dharmaparAyaNe / / 6 / / vimarzaH prAha te vatsa! mahadatra kutUhalam / bhavacakraM ca vistIrNaM, nAnAvRttAntasaGkulam / / 7 / / zlokArca - have sUrya udaya pAmya chate kamalAkarakamaLo, prabuddha thaye chate, cakravAkono saMgama thaye chate, loka dharmaparAyaNa thaye chate, vimarza kahe che. he vatsa ! prakarSa ! ahIM tane mahAna kutUhala che, bhavacakra vistAravALuM ane nAnA vRttAMtathI saMkula che. II6-7thI zloka : stokakAlAvadhiH zeSo, draSTavyaM bahu tiSThati / na zakyate tataH kartumekaikasthAnavIkSaNam / / 8 / /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : thoDA kAlanI avadhi zeSa che. ghaNuM jovA jevuM rahe che. tethI eka sthAnamAM jovAnuM karavA mATe zakya nathI. IITall zloka - tadidaM vacanaM tAta! mAmakInaM samAcara / AkAlahInaM te yena, pUryate tatkutUhalam / / 9 / / zlokArdha : te kAraNathI he tAta prakarSa! mAruM A vacana AcaraNa kara. jethI tAruM kutUhala AkAlahIna pUrNa thaze saMpUrNa pUrNa thaze. II9ll vivekaparvataH zloka : ya eSa dRzyate tuGgaH, zubhraH sphuTikanirmalaH / mahAprabhAvo vistIrNo, viveko nAma parvataH / / 10 / / vivekaparvata zlokArtha : je A UMco, zubhra, sphaTika jevo nirmala, mahA prabhAvavALo, vistIrNa viveka nAmano parvata dekhAya che. ||10|| zloka : ArUDhadRzyate bhadra! samastamiha parvate / idaM vicitravRttAntaM, bhavacakraM mahApuram / / 11 / / zlokArca - he bhadra ! A parvatamAM ArUDha thayelA loko vaDe vicitra vRttAMtavALuM, mahAnagara evuM A bhavacakra samasta dekhAya che. 11 zloka : tadatrAruhyatAM tAta! nipuNaM ca vilokyatAm / yacca na jJAyate samyak, pRcchyatAmeSa tajjanaH / / 12 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - te kAraNathI=alpakALamAM bhavacakra viveka parvata uparathI dekhAya tema che te kAraNathI, ahIM=zrutanI nirmaLa buddhirUpa viveka parvata upara, he tAta prakarSa ! ArohaNa karo. ane nipuNapUrvaka jovAya, ane je samyaka jaNAtuM nathI, A jana=vimarza evA mane, te puchAya. ll1rA zloka : yato'trAkhilavRttAnte, vidite nagare tava / pazcAdapi na jAyeta, cittautsukyaM kadAcana / / 13 / / zlokArca - je kAraNathI A nagaramAM akhila vRttAMta tane jaNAye chate pAchaLathI paNa kyAreya cittanuM otsukya thaze nahIM. ll13 zloka : evaM bhavatu tenokte, samArUDhau ca parvate / atha tatra vivekAkhye, tuSTau svasrIyamAtulau / / 14 / / zlokArdha : A rIte thAo e pramANe tenA vaDe=prakarSa vaDe, kahevAya chate have, te viveka nAmanA parvata upara mAmA ane bhANeja ArUDha thayA ane toSa pAmyA. II14ll zloka : prakarSaH prAha mAmaiSa, ramaNIyo mahAgiriH / dRzyate sarvataH sarvaM, bhavacakraM mayA'dhunA / / 15 / / zlokArca - prakarSa kahe che - he mAmA ! A mahAgiri ramaNIya che. sarva bAjuthI sarva bhavacakra mArA vaDe hamaNAM dekhAya che. II1po zloka : kiM tu devakule mAma! nagno dhyAnaparAyaNaH / veditaH purkIna, kSAno putvanazikSa: TddA naMSTukAmo digAlokI, seTikAzubhrahastakaH / dRzyate puruSaH ko'yaM, pizAcAkAradhArakaH? / / 17 / /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ CO upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : paraMtu he mAmA ! devakulamAM nagna, dhyAnamAM parAyaNa, puruSothI vIMTaLAyelo, dIna, kSINa zarIravALo, mukAyelA kezavALo, nAsavAnI icchAvALo, dizAne joto, seTikAthI zubhra hastakavALo= jenI pITha upara viDaMbanA mATe chApAo mAryA che evo, pizAcAkAravALo A puruSa koNa dekhAya che ? ||16-17]I zloka H dyUtaphalam vimarzenoditaM vatsa ! vikhyAtAtulasaMpadaH / kuberasArthavAhasya, sUnureSa kapotakaH / / 18 / / jugAranuM phala zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! vikhyAta atula saMpattivALo, kubera sArthavAhano putra A kapotaka che. II18|| zloka H dhanezvara iti khyAtamabhidhAnaM pratiSThitam / asya pUrvaguNaiH pazcAdAhUto'yaM kapotakaH / / 19 / / zlokArtha : AnA pUrvanA guNothI dhanezvara e pramANe prasiddha nAmavALo pratiSThita che, pAchaLathI A kapotaka kahevAyo. / / 19 / / zloka H anarghyaratnakoTIbhiH pUritaM pApakarmaNA / anenApi piturge, zmazAnasadRzaM kRtam / / 20 / / zlokArtha = mahAmUlyavAna ratnakoTithI pUrita pitAnuM ghara pApakarmI evA AnA vaDe paNa smazAna jevuM karAyuM. II20II
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : dyUteSu ratacitto'yaM, na cetayati kiJcana / nirvAhite dhane svIye, dyUtArthaM caurikAparaH / / 21 / / zlokArca - jugAramAM rata cittavALo A kaMI vicArato nathI. potAnuM dhana nAza thaye chate jugAra mATe corI karavA tatpara thayo. ll1ii. zloka : cauryaM pure'tra kurvANo, bhUrivArAH kadarthitaH / rAjJA'sau mAnyaputratvAtkevalaM na vinAzitaH / / 22 / / blokArya : A nagaramAM corIne karato ghaNIvAra rAjA vaDe kadarthanA karAyo. kevala mAnya evA zreSThInuM putrapaNuM hovAthI A=kapotaka, marAyo nahIM. ll2cA zloka : adya rAtrau punaH sarvaM, hAritaM karpaTAdikam / tato vyasanatirtana, mastana : paUT: JArarUAA zlokArdha : Aje rAtrimAM vaLI karpaTAdika harAyuM jugAramAM harAyuM. tethI vyasanatapta evA tenA vaDe mastaka vaDe paNa karAI=zarata karAI. ll2all zloka : ebhireSa mahAdhattairvarAkaiH kitavairjitaH / ziro'pi lAtumicchadbhiradhunaivaM vinATyate / / 24 / / blokArdha : mahApUrtikAra varAka evA A jugArIo vaDe A kapotaka, jitAyo. zira paNa levA mATe IcchatA evA teo vaDe hamaNAM A pramANe viDaMbanA karAya che. ll14ll zloka : naMSTumebhyo na zaknoti, svapApabharapUritaH / rvitantonneTa, vevalaM rita pArakA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : svapApanA samUhathI pUrita evo kapotaka AmanAthI=jugArIothI, nAthavA mATe samartha nathI. kSadra evA vitarkonA kallolothI kevala paritApa pAme che. garapaII zloka : prakarSaH prAha na jJAtaM, kimanena tapasvinA / dyUtaM hi dehinAM loke, sarvAnarthavidhAyakam / / 26 / / zlokArca - prakarSa kahe che. A tapasvI vaDe zuM jaNAyuM nathI. di=je kAraNathI, lokamAM jIvone cUta=jugAra, sarva anarthane karanAruM che ? ll26 zloka : dhanakSayakaraM nindyaM, kulazIlavidUSaNam / prasUtiH sarvapApAnAM, no nAthavArA pArakA zlokArtha : dhananA kSayane karanAruM, niMdha, kulanA zIlamAM vidUSaNa, sarva pAponI prasUti, lokamAM lAghavanuM kAraNa. ll17nA zloka : saMkliSTacetaso mUlamavizvAsakaraM param / pApaiH pravartitaM dyUtaM, kimanena na lakSitam? / / 28 / / blokArdha : saMkliSTa cittanuM mUla, kevala avizvAsane karanAruM, pApIo vaDe cUta pravartita che. zuM AnA vaDe jaNAyuM nathI ? kapotaka vaDe jaNAyuM nathI ? ll28ll zloka : vimarzenoditaM vatsa! mahAmohamahIpateH / varAkaH kiM karotyeSa, yo vazaH sainyavartinaH / / 29 / / zlokArca : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! sainyamAM rahelA mahAmohapatine vaza je A bicAro zuM kare? Il29ll
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yata:mhaamohhtaa ye'tra, vizeSeNa narAdhamAH / dyUte ta eva vartante, prApnuvanti ca tatphalam / / 30 / / zlokArtha : je kAraNathI mahAmohathI haNAyelA ahIM=saMsAramAM, vizeSathI je narAdhamo che te ja dhUtamAM varte che. ane tenA phalane dhUtanA phalane, prApta kare che. Il3oll zloka : yAvacca kathayatyevaM, vimarzaH kila ceSTitam / tAvastroTisamevo, tistastha mastam rUA. zlokArdha : jyAM sudhI vimarza A pramANe ceSTitane kahe che=dhUtakAranA ceSTitane kahe che, tyAM sudhI jugArIo vaDe tenuM mastaka atyaMta phoDAyuM. [31]. zloka : prakarSaH prAha mAmedaM! mahA'narthavidhAyakam / ramante dyUtamatraiva, teSAmevaMvidhA gatiH / / 32 / / zlokArca - prakarSa kahe che. he mAmA! ahIM ja=saMsAramAM ja, A mahAanarthanA vidhAyaka evA dhUtane rame che. teonI AvA prakAranI gati che. ll12aaaa zloka : taM mAtulo'bravId bhadra! samyak saMlakSitaM tvayA / na dyUte raktacittAnAM, sukhamatra paratra vA / / 33 / / zlokArya : mAmAe tene kahyuM. he bhadra prakarSa ! tArA vaDe samyaka jovAyuM. dhUtamAM raktacittavALAne A lokamAM ane paralokamAM sukha nathI. ll1all
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mRgayAvyasanaphalam zloka : atrAntare mahAraNye, nipapAta kathaJcana / dRSTiH prakarSasaMjJasya, nIlAbjadalalAsinI / / 34 / / zikAravyasananuM phaLa blokArtha : eTalAmAM nIlakamaLanA jevI ullasita evI prakarSanI daSTi koIka rIte mahAaraNyamAM paDI. ll14ll. zloka : tatazca tanmukhaM hastaM, kRtvA sa prAha mAtulam / gSa turarUiDha, svitra zramavAditaH TrU. udgIrNahetiH pApAtmA, jIvamAraNatatparaH / svayaM duHkhaparIto'pi, duHkhado'raNyadehinAm / / 36 / / madhyAhne'pi pipaasaato bubhukSAkSAmakukSikaH / jambukaM purataH kRtvA, pradhAvanupalabhyate / / 37 / / tribhirvishesskm|| zlokArca - ane tethI tene sanmukha hAtha karIne te=prakarSa, mAmAne kahe che. ghoDA upara ArUDha thayelo, parasevAvALo, zramathI pIDita, udgIrNa hetivALo tIrakAmaThuM mAravA mATe tatpara thayelo che evo, pApAtmA, jIva mAravAmAM tatpara, svayaM duHkhathI parIta paNa, araNyaprANIone duHkhane denAro, madhyAhnamAM paNa pipAsAthI Arta, bhUkhathI kSINa thayelI kukSivALo, jabukane AgaLa karIne=ziyALane AgaLa karIne, doDato dekhAya che. e koNa che ? ||35thI 37ii. bloka : vimarzenoktaMatraiva mAnavAvAse, vidyate'vAntaraM puram / lalitaM nAma tasyAyaM, rAjA lalananAmakaH / / 38 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. A ja mAnavAvAsamAM lalita nAmanuM avAMtara nagara vidhamAna che. teno lalana nAmano A rAjA che. II38aaaa zloka H mRgayAvyasane sakto, na lakSayati kiJcana / ayamatra mahAraNye, tiSThatyeva divAnizam / / 39 / / zlokArtha : zikAranA vyasanamAM Asakta kAMI lakSamAM leto nathI. A mahAraNyamAM A=lalana, divasarAta rahe che. II39|| zloka H sAmantaiH svajanairlokaistathA mantrimahattamaiH / vAryamANo'pi naivA''ste, mAMsakhAdanalAlasaH / / 40 / / 95 zlokArtha : sAmaMto ane svajana loko vaDe ane mahattamo vaDe vAraNa karAto paNa mAMsa khAvAnI lAlasAvALo besato nathI ja. [40]] zloka H sIdanti rAjyakAryANi, viraktaM rAjamaNDalam / tatastaM tAdRzaM vIkSya, cintitaM rAjyacintakaiH / / 41 / / zlokArtha : rAjyanAM kAryo sidAya che, rAjamaMDala virakta thayuM, tethI tene tevA prakArano joIne rAjyanA ciMtako vaDe vicArAyuM. ||41|| zloka H nocito rAjyapadmAyA, lalano'yaM durAtmakaH / tataH putraM vyavasthApya, rAjye gehAd bahiSkRtaH / / 42 / / zlokArtha : rAjyarUpI lakSmIne A durAtmA lalana ucita nathI. tethI rAjyamAM putrane sthApana karIne gharathI bahAra kaDhAyo. II4rA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ G9 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mAMsakhAdanaphalam tathApyAkheTake rakto, mAMsalolo narAdhamaH / jALI du:hito'raLye, nityamAtte pizAcavat / / 4 / / mAMsakhAvAnuM phala zlokArtha H topaNa zikAramAM rakta, mAMsamAM lolupa narAdhama, araNyamAM ekAkI duHkhita, pizAcanI jema nitya rahe che. I[43]] zloka H iha ca vatsa ! - paramAritajIvAnAM, pizitaM yo'pi khAdati / rUdAmutra 2 3:hAnAM, paddhateH sopi mAnanam / 5445 zlokArtha : ane he vatsa ! ahIM=A manuSyalokamAM, bIjA dvArA mArelA jIvonuM mAMsa je khAya che, te paNa ahIM=A bhavamAM ane paralokamAM duHkhonI paddhatinuM bhAjana thAya che. / / 44 / / zloka H yastu krUro mahApApaH, svayameva nikRntati / sphurantaM jIvasaGghAtaM, tasya mAMsaM ca khAdati / / 45 / / tasyeha yavi du:plAni, mavattvavaMvidhAni mo:! / patra naravhe pAto, vatsa! hri taMtra jotum? / / 465 yumA| zlokArtha : je vaLI krUra, mahApApa, svayaM ja sphuraNA thatA=sanmukha dekhAtA jIvanA samUhane mAre che ane tenuM mAMsa khAya che, tene=tevA jIvane, ahIM=A lokamAM, jo AvA prakAranAM duHkho thAya che= lalana nAmanA rAjAne jevA prakAranAM duHkho thAya che tevA prakAranAM duHkho thAya che. paralokamAM narakapAta thAya che. he vatsa ! temAM kautuka zuM che ? / / 45-46 / /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : bIbhatsamazuceH piNDo, nindyaM roganibandhanam / kRmijAlolbaNaM mAMsaM, bhakSayantIha rAkSasAH / / 47 / / zlokArya : bIbhatsa, azucinuM piMDa, niMdha, roganuM kAraNa, kRmijAlathI ulbaNa-kRminAM jALAMothI atizayavALA, evA mAMsane ahIM rAkSaso khAya che. II47ii zloka : yaistvidaM dharmabuddhyaiva, bhakSyate svargakAmyayA / kAlakUTaviSaM nUnamadhuste jIvitArthinaH / / 48 / / zlokArca - jeo vaDe dharmabuddhithI ja A mAMsa, khavAya che. svargakAmanAthI khavAya che, jIvitanA arthI evA teo kharekhara kAlakUTa viSane khAya che. ll48 zloka : ahiMsA paramo dharmaH, sa kuto mAMsabhakSaNe? / atha hiMsA bhaveda dharmaH, syAdagnirhimazItalaH / / 49 / / zlokArtha : ahiMsA parama dharma che te mAMsabhakSaNamAM kyAMthI hoya ? hiMsA dharma hoya to agni hima jevo zItala thAya. ll49II zloka : kimatra bahunA?dharmArthaM rasagRddhyA vA, mAMsaM khAdanti ye narAH / nighnanti prANino vA te, pacyante narakAgninA / / 50 / / zlokArca - ahIM vadhAre zuM kahevuM ? dharma mATe athavA rasamRddhithI je manuSyo mAMsane khAya che athavA prANIone mAre che teo narakamAM agnithI pakAvAya che. piI.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : anyaccayathA gomAyughAtAya, tAmyatyeSa nirarthakam / AkheTake ratAtmAnastathaivAnye'pi jantavaH / / 51 / / zlokArya : ane bIjuM, je pramANe ziyALanA ghAta mATe A nirarthaka tApane pAme che te pramANe zikAramAM rata AtmA evA anya paNa jIvo nirarthaka pIDAne pAme che. pa1TI. zloka : yAvacca varNayatyevaM, vimarzastasya ceSTitam / tAvallalanavRttAnto, yo jAtastaM nibodhata / / 52 / / zlokArca - ane jyAM sudhI A pramANe tenuM ceSTita=lalananuM ceSTita, vimarza varNana kare che tyAM sudhI je lalanano vRttAMta thayo te sAMbhaLo. pirA zloka : sa jambukavinAzArthaM, dhAvannuccairduruttare / saturaGgo mahAgarte, patito'dhomukhastale / / 53 / / zlokArca - te jabukanA=ziyALanA, vinAza mATe atyaMta doDato lalana dutara evA mahAgatamAM nIkaLavuM che duSkara evA moTA khADAmAM, ghoDA sAthe adhomukha talamAM paDyo. paBll zloka : tataH saMcUrNitAgo'sau, kSudyamAno hayena ca / atrANo viraTannuccaistatraiva nidhanaM gataH / / 54 / / zlokArtha : tyArapachI saMcUrNita aMgavALo evo A=lalana, ghoDAthI, khudAto, atrANa, moTethI bUmo pADato tyAM ja mRtyune pAmyo. //pa4ll
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : tataH prakarSaNAbhihitamadhunaivAmunA prAptaM, mRgayAvyasane phalam / vimarzaH prAha na phalaM, puSpametadvibhAvyatAm / / 55 / / zlokArca - tethI prakarSa vaDe kahevAyuM - hamaNAM ja AnA vaDe=lalana vaDe, zikAranA vyasanamAM phala prApta karAyuM. vimarza kahe che - phala nathI. A puSpa vibhAvana karavuM. papI. zloka : phalaM tu narake ghore, syAdevaMvidhakarmaNAm / tathApi mUDhAH khAdanti, mAMsaM hiMsanti dehinaH / / 56 / / zlokArca - vaLI ghora narakamAM AvA prakAranAM karmonuM phala thAya, topaNa mUDha jIvo mAMsa khAya che, jIvonI hiMsA kare che. pachI bhAvArtha - A rIte bhavacakranA svarUpanuM vimarza ane prakarSa avalokana kare che. tyArapachI vicakSaNanI vimarzazakti prakarSane kahe che. ApaNe rasanAnI zuddhi arthe nIkaLelA ane eka varSanA kAlAvadhimAM ApaNe svasthAne javAnuM che te have pUrNa thavA Avyo che ane bhavacakra ghaNo vizALa che temAM aneka Azcaryo thAya che; kema ke karmane vaza bhavacakramAM rahelA jIvo te te aMtaraMga zatruothI jyAre kadarthanA pAme che tyAre aneka prakAranAM vicitra kRtyo kare che. te sarvano zIdhra bodha karavo zakya nathI. paraMtu viveka parvata upara caDhIne bhavacakra nagarane jovA prayatna karavAmAM Ave to AkhuM bhavacakra alpa samayamAM spaSTa dekhAya che. je mahAtmAonI bhagavAnanA vacanAnusAra nirmaLa grutabuddhi pragaTelI che ane tenA baLathI karmo kaI rIte jIvane viDaMbanA karI zake che te sarvane jovuM hoya to nipuNa prajJApUrvaka tattvAtattvanA vibhAgarUpa je mArgAnusArI buddhirUpa je viveka che te ja tattvane dekhADavA mATe UMco parvata che. tethI jema parvata upara ArUDha thayelo puruSa nIce rahelA nagarane sukhapUrvaka joI zake che tema viveka parvata upara jeonI buddhi ArUDha thaI che teo saMsAranuM samasta svarUpa zIdhra joI zake che. jethI bhavacakranAM navAM navAM Azcaryo jovAnuM kutUhala kyAreya thatuM nathI paraMtu bhavanI viDaMbanA joIne bhavathI para avasthAnI prAptimAM dRDha yatna karavAno utsAha thAya che. tethI vimarza ane prakarSa viveka parvata upara ArUDha thaIne saMsAranuM svarUpa jovA tatpara thAya che tyAre teone koIka puruSa jugAra ramIne sarvasvano vinAza karIne potAnuM mastaka paNa hAre che ane jugArIA tene cAre bAju gherIne kaI rIte mastaka phoDe che te dekhAya che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tenAthI bodha thAya che ke AtmAmAM icchA nAmano roga che. icchA je je dizAmAM vaLe che te prakAranI pravRtti karavA jIvane preraNA kare che ane te icchA prakarSane pAme che tyAre jIva atyaMta mUDha bane che. AthI ja zreSThIno putra jugAramAM sarvasva hAre che topaNa jItavAnI icchAthI mastaka mUkIne kamote mare che. A rIte marIne vartamAnano bhava niSphaLa kare che ane durgatiomAM aneka kaTu phaLo prApta kare che. mATe saMsAramAM alpa paNa icchA vRddhi pAmIne sarva anarthanI prApti karAve che, tethI icchAne paravaza thaI jugAra ramIne A bhava ane parabhava niSphaLa kare che. vaLI, anya bAju viveka parvatathI teone dekhAya che ke koIka rAjA zikAra ramavAnA zokhanA baLathI vartamAnano bhava paNa atyaMta dayAjanaka pasAra kare che. ane parabhavamAM narakanI prApti kare che. te sarvanuM kAraNa zikAra karavAnuM vyasana ane mAMsa khAvAnI lAlasA prabaLa hatAM. AthI ja rAja kuLamAM janmIne paNa lalana rAjA zikAra ane mAMsa khAvAnA vyasanathI kamote marIne narakarUpa aMdha kUvAmAM jaIne paDe che. vikathAphalam zloka : itazca rAjapuruSairjihvAmutpATya dAruNaiH / taptaM tAnaM naraH kazcitpAyyamAno nirIkSitaH / / 57 / / vikathAnuM phala zlokArca - ane A bAju dAruNa rAjapuruSo vaDe jillAnuM utpAdana karIne koIka manuSya tapAveluM sIsuM pivaDAvAto jovAyo=prakarSa ane vimarza dvArA tevo puruSa jovAyo. pachI bloka : tato dayAparItAtmA, prakarSaH prAha mAtulam / hA hA kimeSa puruSo, nighRNairmAma! pIDyate? / / 58 / / zlokArdha : tethI dayAparIta-dayAthI yukta, svarUpavALo prakarSa mAmAne kahe che. are are, A puruSa nidhRNa puruSo dvArA he mAmA ! kema pIDA karAya che ? I58l. vimarzenoktaM- bhadra! AkarNaya, ayaM puruSo'traiva mAnavAvAsAntarbhUte caNakapure vAstavyo mahAdhanaH sumukho nAma sArthavAhaH, ayaM ca bAlakAlAdArabhya vAkpAruSyavyasanI, tato lokairguNaniSpannamasya durmukha iti nAma pratiSThitaM, prakRtyaiva cAsya pratibhAsate strIkathA, rocate bhaktakathA, mano'bhISTA rAjakathA, hRddayitA dezakathA / sarvathA jalpe sati na kathaJcinnijatuNDaM dhArayituM pArayati / itazca
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva caNakapurAdhipatireva tIvro nAma rAjA gato ripUNAmupari, vikSepeNa lagnamAyodhanaM, jitA ripavaH / itazca nirgate tasminnAsthAyikAyAM prastutA'nena rAjakathA yaduta prabalAste ripavaH, parAbhaviSyanti rAjAnaM, AgamiSyanti te puraluNTanArthaM, tato yathAzaktyA palAyadhvaM yUyam / tadAkarNya naSTaM samastaM puraM, samAgato rAjA, dRSTaM tanirudvasaM caNakapuraM, kimetaditi pRSTamanena, kathitaH kenacid vyatikaraH, kupito durmukhasyopari tIvranarendraH, tataH punarAvAsite pure prakhyApya taM durvacanabhASaNalakSaNamaparAdhaM paurANAmevaMvidho'sya daNDo nirvatito rAjJeti / vimarza vaDe kahevAyuM - he bhadra ! sAMbhaLa, A puruSa A ja mAnavaAvAsanI aMdara caNaka nagaramAM vasatAro mahAdhatavALo sumukha sAmato sArthavAha che. ane A bAlyakAlathI mAMDIne vANInI kaThoratAno vyasanI che. tethI loko vaDe guNaniSpanna evA tenuM durmukha e pramANe nAma prasiddha karyuM. ane Ane durmukhane, prakRtithI ja strIkathA game che. bhaktakathA ruce che. rAjakathA manane abhISTa che. dezakathA hRdayagata che. sarvathA jalpa thaye chate koI rIte potAnuM mukha dhAraNa karavA samartha nathI. ane A bAju caNakapurano adhipati ja tIvra nAmano rAjA zatruo upara laDavA gayo. vikSepane kAraNe yuddha karavA lAgyo. zatruo jitAyA. ane tIvra nAmano rAjA yuddha karavA nIkaLelo hote chate, corAmAM AnA vaDadurmukha vaDe, rAjakathA prastuta karAI. zuM kahevAyuM ? te "yahutIthI batAve che - te zatruo prabala che, rAjAno parAbhava karaze. teo purane lUMTavA mATe Avaze. tethI tame yathAzakti palAyana thAo. te sAMbhaLIne samasta nagara nAsI gayuM. rAjA AvyoHyuddha jItIne rAjA Avyo, te caNakapura ujjaDa jovAyuM. A zuM che e pramANe AnA vaDe=rAjA vaDe, puchAyuM. koIka vaDe vyatikara kahevAyo-durmukhe je kahelo te prasaMga kahevAyo. durmukhanA upara tIvra narendra kopa pAmyo. tyArapachI pharI vagara lokothI AvAsita thaye chate te durvacanabhASaNa lakSaNa aparAdhane lokone kahIne Ane durmukhane, rAjA vaDe daMDa karAyo. zloka : prakarSeNoditaM mAma! mahAkaSTakamIdRzam / yadurbhASaNamAtreNa, saMprApto'yaM varAkakaH / / 1 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! durbhASaNa mAtrathI je AvA prakAranuM mahAkaSTa A varAka pAmyo. ||1|. zloka : mAtulenoditaM vatsa! vikathA''saktacetasAm / aniyantritatuNDAnAM, kiyadetaddurAtmanAm ? / / 2 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : mAmA vaDe kahevAyuM. he vatsa ! vikathAmAM Asakta cittavALA aniyaMtrita mukhavALA durAtmAone A keTaluM che ? arthAt A to alpa mAtrAnuM duHkha che. llll. zloka :__ iyaM hi kurute vairaM, dehinAM nirnimittakam / vitha nanasattApa, munA madra! mAratI rUpA zlokArca - di je kAraNathI, A vikathA, jIvone nirnimittaka vera kare che. he bhadra!mukala bhAratI vicAryA vagara bolavAnI kyiA, janasaMtApane kare che. II3I. zloka : te dhanyAste mahAtmAnaste zlAghyAste manasvinaH / te vandyAste dRDhAstattve, te jagatyamRtopamAH / / 4 / / yeSAM mitAkSarA satyA, jagadAlAdakAriNI / kAle sadbuddhipUtA ca, vartate bhadra! bhAratI / / 5 / / yugmm|| zlokArca - te dhanya che, te mahAtmA che, te glAdhya che, te buddhimAna che, te vaMdha che, te tattvamAM daDha che. jagatamAM teo amRtanI upamAvALA che. he bhadra prakarSa ! jeonI mitAkSarovALI=parimita zabdovALI, satya, jagatane A@Ada karanArI kAlamAMsucita kAlamAM, sabuddhithI pavitra vANI varte che. ll4-pI. zloka : ye tu mutkalavANIkA, vadante'rdavitardakam / tairatraiva mahAnA, nedRzA vatsa! durlabhAH / / 6 / / zlokArtha : vaLI jeo mutkalavANIvALA che=maryAdA vagara bolanArA che. ada-vitardaka vANIne bole cheH bolAyA pachI ADuMavaLuM kathana kare che. teo vaDe ahIM ja AvA prakAranA mahAanartho he vatsa ! durlabha nathI=jevA prakAranA mahAanartho durmukhane prApta thayA tevA prakAranA mahAanartho durlabha nathI. II6ll
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H suzliSTA mocayatyeSA, bhAratI tAta ! dehinAm / ucchRGkhalA punarvatsa! tAmeSA bandhayatyalam / / 7 / / 103 zlokArtha H suzliSTa evI A vANI=sArI rIte bolAyelI evI A vANI, he tAta prakarSa ! jIvone mukAve che=ApattiomAMthI mukAve che. utkRkhaMla evI A=vANI, tene=suMdara vANIne, atyaMta baMdhanane kare che=suMdara vANIno atyaMta nirodha kare che. II7II zloka H tadasya vikathAmUlaM, durbhASyavyasane phalam / idamIdRzamApannaM, paraloke ca durgatiH / / 8 / / zlokArtha : te kAraNathI Ane=durmukhane, durbhASya vyasanamAM vikathAnA mUlavALuM AvA prakAranuM A phala prApta thayuM=rAjAe jevA prakArano daMDa karyo tevA prakAranuM phala prApta thayuM. ane paralokamAM durgati che. IIII bhAvArtha : jeone vicAryA vagara je te bolavAnI prakRti che teo potAnI prakRti anusAra strIkathA, rAjakathA, Adi kare che. vastutaH teonA cittamAM tevA prakAranA mohanA pariNAmane kAraNe te te prakAre bolavAnI icchA thAya che ane icchAthI AkuLa thayelA sArAsArano vicAra karyA vaga2 jyAM tyAM ane je te kathano kare che. kvacit tathAprakAranuM puNya tapatuM hoya to A lokamAM sAkSAt koI Apatti na Ave topaNa vikathAne kAraNe tenI puNyaprakRti satata kSINa thAya che ane koIka nimittane pAmIne pApaprakRti jAgRta thAya che; kema ke mUDhatAne kAraNe vicAryA vagara jema tema bolavAnI prakRtio thAya che. jema durmukha nAmanA sArthavAhanuM sukhapUrvaka jIvana nirgamana thatuM hatuM. chatAM svakalpanAthI A rAjA jItaze nahIM ityAdi lokone kahIne vikathA karI jenA phaLarUpe A lokamAM paNa anarthanI prApti thaI. paralokamAM durgatinI prApti thaI. mATe vivekI puruSe parimita zabdovALI, lokone AhlAda karanAra satya vANI bolavI joIe ane ucita kALe bolavI joIe ane te paNa sabuddhithI pavitra hoya tevI bolavI joIe. anyathA jema hiMsAdithI narakanI prApti thAya che tema vikathAnA kALamAM je prakAranA malinatAno bhAva varte che te prakAranA narakAdinI prApti thAya che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : atrAntare prakarSeNa, rAjamArge nipAtitA / dRSTidRSTazca tatraikaH, zuklavarNA'mbaro naraH / / 9 / / zlokArtha : agAMtaramAM-vimarza prakarSane vikathAnuM anarthakArI svarUpa batAve che eTalAmAM, prakarSa vaDe rAjamArgamAM daSTi naMkhAI. ane tyAM=rAjamArgamAM, eka zukla-sapheda varNanA vastravALo manuSya dekhAyo. IIGII harSaviSAdavRttAntaH bloka : tataH papraccha taM vIkSya, ka eSa iti mAtulam / tenoktaM vatsa! harSo'yaM rAgakesarisainikaH / / 10 / / harSa ane viSAdanuM vRttAMta zlokArya : tethI tene joIne te manuSyane joIne, A koNa che e pramANe mAmAne pUchayuM prakarSe pUchyuM. tenA vaDe mAmA vaDe, kahevAyuM. he vatsa ! prakarSa ! rAgakesarIno sainika A harSa che. ll1oll zloka : astyatra mAnavAvAse, vAsavo nAma vANijaH / idaM ca dRzyate'bhyaNe, tasya gehaM mahAdhanam / / 11 / / zlokArya : ahIM mAnavAvAsamAM vAsava nAmano vANiyo che ane tenA samIpamAM A gRha ane mahAdhana dekhAya che. 11 zloka : bAlakAle viyuktazca, vayasyo'tyantavallabhaH / dhanadattaH samAyAto, vAsavAnandadAyakaH / / 12 / / zlokArca - ane bAlyakAlamAM viyukta thayelo atyaMta vallabha vAsavanA AnaMdano dAyaka mitra dhanadatta Avelo che. II1
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : idaM kAraNamuddizya, bhavane'tra pravekSyati / ayaM harSaH praviSTazca, pazya kiM kiM kariSyati? / / 13 / / zlokArdha : A kAraNane uddezIne A bhavanamAM harSa praveza karaze ane praviSTa thayelo zuM zuM karaze te tuM jo. TI13II zloka : tato visphAritAkSo'sau, prakarSastanirIkSate / itazca vAsavastena, dhanadattena mIlitaH / / 14 / / zlokArca - tethI=mAmAe A pramANe kahyuM tethI, visphArita cakSavALo A prakarSa teneaharSane, jue che. ane A bAju vAsava te dhanadAne maLyo. II14 zloka : tataH praviSTastare, sarSa saTumbave ! saMjAtaM ca vaNiggehaM, bRhadAnandasundaram / / 15 / / zlokArca - tethI sakuTuMbavALA evA tenA dehamAM=vAsavanA dehamAM, te harSa pravezyo. ane vANiyAnuM ghara ghaNA AnaMdathI suMdara thayuM. ll15ll zloka : AhUtA bAndhavAH sarve, pravRttazca mahotsavaH / tato gAyanti nRtyanti, vAditAnandamardalAH / / 16 / / zlokArca - sarva bAMdhavo bolAvAyA. ane mahotsava pravRtta thayo. tethI vagADAyelA AnaMdamaIlavALA loko gAya che, nAce che. ll16ll. zloka : pi - varabhUSaNamujjvalaveSadharaM, pramadoddhurakhAdanapAnaparam / dhanadattasamAgamajAtasukhaM, tadabhUdatha vAsavagehasukham / / 17 / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : vaLI, suMdara bhUSaNavALuM ujvala veSanA gharavALuM, harSa utpanna kare tevA khAnapAnamAM tatpara, dhanadattanA samAgamathI thayelA sukhavALuM te vAsavanA gharanuM sukha thayuM. I17ii. zloka : atha tAdazi vismayasaJjanake, kSaNamAtravivardhitavardhanake / nijamAmamavocata buddhisutaH, pravilokanakautukatoSayutaH / / 18 / / zlokArya : have tevA prakAranA vismayanA saMjanaka kSaNamAtra vivardhita vardhanakamAM jovAnA kautukanA toSathI yukta buddhinA pue=prakarSe, potAnA mAmAne kahyuM. ll18. zloka : yadidaM vellate mAma! sarvamardavitardakam / vAsavIyagRhaM tatkiM, tena harSeNa nATitam ? / / 19 / / blokArdha : he mAmA ! je A sarvamarda vitardaka vAsavIya ghara kUde che te zuM te harSa vaDe nayAvAyuM che? II19ll zloka : vimarzanoditaM vatsa! sAdhu sAdhu vinizcitam / akANDasadanakSobhe, harSa evAtra kAraNam / / 20 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa! suMdara suMdara nizcita karAyuM. akAMDagRhanA kSobhamAM ahIM harSa ja kAraNa che. ra0II zloka : * atrAntare'tibIbhatsaH, kRSNavarNadharo naraH / dRSTo dvAri prakarSeNa, tasya vAsavasadmanaH / / 21 / / zlokArca - eTalAmAM ati bIbhatsa, kRSNavarNane dhAraNa karanAro manuSya te vAsavanA gRhanA dvAramAM prakarSa vaDe javAyo. ll1II
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tatastenoditaM mAma! ka eSa puruSAdhamaH? / vimarzenoktaM vatsa! zokavayasyo'yaM, viSAdo nAma dAruNaH / / 22 / / zlokArca - tethI tenA vaDe kahevAyuM prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! koNa A puruSAdhama che ? vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! A dAruNa viSAda nAmano zokano mitra che. ricA zloka : yazcaiSa pathikaH kazcitpraveSTumiha vAJchati / praviSTe'tra viSAdo'yaM, bhavane'tra pravekSyate / / 23 / / zlokArca - je A koIka pathika ahIM praveza mATe Icche che. ahIM praveza karAye chateete pathika dvArA ahIM praveza karAye chate, A viSAda A bhavanamAM dekhAze. ra3| zloka : tataH pravizya pAnthena, tena vAsavasannidhau / ekAnte vAsavasyaiva, guhyaM kiJcinniveditam / / 24 / / zlokArca - tyArapachI praveza karIne te pAMca vaDe=musAphara vaDe, ekAMtamAM vAsavanI sannidhi hote jIte vAsavane ja kaMIka guhya nivedana karyuM. ll24ll zloka : atrAntare praviSTo'sau, viSAdastaccharIrake / mUrcchayA patitazcAsau, vAsavo naSTacetanaH / / 25 / / zlokArca - eTalAmAM A viSAda tenA zarIramAM=vAsavanA zarIramAM, pravezyo. mUrchAthI A vAsava naSTa cetanavALo paDyo. ripo
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : hA hA kimetadityuccaivilapanikhilo janaH / tataH samAgatastasya, nikaTe bhayavihvalaH / / 26 / / zlokArca - tyArapachI "hA hA A zuM che e pramANe atyaMta vilApa karato bhayavihUla sarva loka tenA nikaTamAM=vAsavanA nikaTamAM, Avyo. rajI. zloka : atha vAyupradAnAdyaiH, punaH saMjAtacetanaH / pratApaM vartumArabdha, viSAH savAsava: JArA zlokArca - have vAyupradAna AdithI pharI saMjAta cetanavALo viSAdavALo te vAsava pralApa karavA lAgyo. ra7l. zloka : tha ?hA putra! tAta vatsA'tisukumArazarIraka / zI tava saMgAtA, vAvasthA mama karmaU? I 28aaaa zlokA - kevI rIte pralApa karavA lAgyo ? tethI kahe che - he putra ! he tAta ! he vatsa ! he ati sukumAra zarIravALA ! tArI AvA prakAranI kaI avasthA mArA karmathI thaI. ll28II zloka - nirgato'si mamA'puNyairvatsa! vArayato mama / daivena nighRNenedaM, tava jAta! vinirmitam / / 29 / / zlokArca - he vatsa ! mArA apuNyathI tuM gayelo chuM. vAratA evA mane nirguNa evA bhAgyathI he putra ! tAruM A nirmANa karAyuM. 29ll zloka : hA hato'smi nirAzo'smi, muSito'smi vilakSaNaH / evaM vyavasthite vatsa! tvayi kiM mama jIvati / / 30 / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - hA huM haNAyelo chuM, nirAza chuM, vilakSaNa evo huM ThagAyelo chuM. A pramANe tAruM vyavasthita hote chate he vatsa ! mArA jIvita vaDe zuM? Il3oll zloka : yAvacca pralapatyevaM, sa putrasnehakAtaraH / tAdSAH sarveSa, praviSTa: svananedyapa ArA zlokArya : jyAM sudhI putrasnehamAM kAyara evo te=vAsava, A pramANe pralApa kare che tyAM sudhI sarva svajanomAM viSAda pravezyo. ll11il zloka : atha te tasya mAhAtmyAtsarve vAsavabAndhavAH / hAhAravaparA gADhaM, pralApaM kartumudyatAH / / 32 / / zlokArca - have te sarva vAsavanA baMdhuo tenA mAhAbhyathI=viSAdanA mAhAbhyathI, hAhAravamAM tatpara gADha pralApane karavA mATe udhata thayA. Il3II zloka : tatazcakSaNena vigatAnandaM, dInavihvalamAnuSam / rudannArIjanaM mUDhaM, jAtaM vAsavamandiram / / 33 / / zlokArca : ane tethI, kSaNathI cAlyA gayelA AnaMdavALuM, dIna vikvala mAnuSavALuM, raDatI nArIonA samUhathI mUDha, vAsavanuM ghara thayuM. ll33. zloka : tatastattAdRzaM dRSTvA, prakarSaH prAha mAtulam / kimidaM mAma! saMjAtaM, gRhe tu prekSaNAntaram ? / / 34 / / zlokArca - tethI tevA prakAranA tene vAsavane, joIne prakarSa mAmAne kahe che. he mAmA ! gharamAM zuM A prekSaNAMtara navuM nATaka, thayuM? Il34ll
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : vimarzaH prAha tattubhyamAdAveva niveditam / mayA yathA'ntarayattA bahiraGgA ime janAH / / 35 / / zlokArca - vimarza kahe che - tane AdimAM ja mArA vaDe te nivedana karAyeluM. je pramANe aMtaraMga janone AdhIna A bahiraMga jano che. ll15ll zloka : tatazcedaM tathA pUrvaM, harSeNa pravinATitam / adhunA nATayatyevaM, viSAdo'sau varAkakam / / 36 / / zlokArdha : tethI A=vAsavadattanuM ghara, pUrvamAM te prakAre harSa vaDe nacAvAyuM. hamaNAM A viSAda varAkaneka vAsavadattanA gharane, A rIte nacAve che. II3II zloka : tadatra bhavane lokAH, kiM kurvantu tapasvinaH? / ye hi harSaviSAdAbhyAM, kSaNArdhena vinATitAH / / 37 / / zlokArca - te kAraNathI A bhavanamAM tapasvI evA loko duHkhI evA loko, zuM kare ? dikaje kAraNathI, jeo harSa ane viSAda dvArA ardhakSaNathI nacAvAyA. ll37ll zloka : prakarSaH prAha kiM guhyaM, karNAbhyarNavivartinA / anena vAsavasyA'sya, puruSeNa niveditam ? / / 38 / / zlokArca - prakarSa kahe che. karNa pAse rahelA evA A puruSa vaDe A vAsavane zuM guhya nivedana karAyuM ? II38II. zloka : vimarzanoditaM vatsa!, samAkarNaya sAmpratam / astyasya vardhano nAma, putro hRdayavallabhaH / / 39 / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! hamaNAM sAMbhaLa. AnokavAsavano, vardhana nAmano hadayathI vallabha putra che. ll39ll zloka : sa caika eva putro'sya, yauvanastho manoharaH / upayAcitakoTIbhirjAto vinayatatparaH / / 40 / / zlokArca - te Ano eka ja putra yauvanamAM rahelo, manohara, upayAcitakoTIo vaDe utpanna thayelo vinayamAM tatpara thayo=vizeSa dhanaarjana karavA mATe tatpara thayo. Il8oll zloka : anena vAryamANo'pi, sa dhanArjanakAmyayA / pravidhAya mahAsArthaM, gato dezAntare purA / / 41 / / zlokArya : AnA vaDe pitA vaDe, vAraNa karAto paNa te putra, dhanArjananI kAmanAthI mahAsArthane karIne pUrvamAM dezAMtaramAM gayelo. ll415 zloka : sa copAya' dhanaM bhUri, svadezAgamakAmukaH / kAdambaryAM mahATavyAM, gRhIto vatsa! taskaraiH / / 42 / / zlokArca - ane he vatsa ! ghaNuM dhana upArjana karIne svadezamAM AvavAnI IcchAvALo te kAdambarI nAmanI mahATavImAM coro vaDe grahaNa karAyo. ll4rA zloka - vilupta thanasarvasvaM, hataH sArthaH sabAnyava: | baddhA gRhItA bandhazca, taskarairdhanakAmibhiH / / 43 / / zlokArca - ghana sarvasva luMTAyuM. bAMdhava sahita sAthe haNAyo. ane dhananI kAmanAvALA coro vaDe baMdIjano baMdhAyA, grahaNa karAyA. Il4all
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tAsAMmadhye gRhItazca, vardhanaH krUrakarmabhiH / sa sArthavAda nRtyevaMvAvimirmadra! tareH 5445 zlokArtha H he bhadra ! teonI=baMdIjanonI madhyamAM 'te sArthavAha che' e pramANe bolatA krUra karmavALA coro vaDe vardhana grahaNa karAyo, 1144 // zloka H nItvA palliM tato'nekayAtanAzatapIDitaH / sa caurairvihito vatsa ! vardhano dhanavAJchayA / / 45 / / zlokArtha H tyArapachI he vatsa ! pallImAM laI jaIne te vardhana dhanavAMchAthI coro vaDe aneka seMkaDo yAtanAthI pIDita karAyo. / / 45]I zloka H ayaM ca puruSastasya, sarvadA pAdadhAvakaH / vatsa! tambano nAma, gRhano vAsavAra: / / 46 / / zlokArtha H ane he vatsa ! A puruSa=je musAphara tarIke Avela che e puruSa, sarvadA teno=vardhanano, sevaka, lambanaka nAmano gharamAM utpanna thayelo dAsaputra che. II46]] zloka H tatastaM tAdRzaM dRSTvA, svAminaM caurapIDitam / naMSTvA kathaJcidAyAto, vRttAntasya nivedaka: / / 47 / / zlokArtha H tyArapachI corathI pIDita tevA prakAranA tene=vardhanane, joIne koIpaNa rIte nAsIne vRttAMtano nivedaka A dAsaputra, Avyo. II47 / / zloka H nivedite ca vRttAnte, tathA vAsavavANijaH / yadakArSIttvayA tacca, dRSTameva tataH param / / 48 / /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 113 zlokArca - ane te prakAre vRttAMta nivedita karAye chate tyArapachI vAsava vANiyAe je karyuM te tArA vaDe jovAyuM ja che. ll48ll. zloka - prakarSeNoditaM mAma! pralApAkrandarodanaiH / kimamIbhiH paritrANaM, tasya saMjanitaM kRtaiH? / / 49 / / zlokArya : prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! karAyelA pralApa-AkaMda-rodanathI AmanA vaDe tenuM zuM parimANa karAyuM=vardhananuM zuM rakSaNa karAyuM? I49ll zloka : vimarzanoditaM vatsa! naitadevaM tathApi ca / evamete prakurvanti, viSAdena vinATitAH / / 50 / / zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! prakarSa ! A A pramANe nathI temanA AjhaMdAdithI tenuM paritrANa thAya e pramANe nathI. topaNa viSAdathI nayAyelA A loko A rIte ja kare che. I5oll zloka : dhanadattAgamaM prApyaM, ye harSavazavartinaH / vardhanApadamAsAdya, viSAdena vinATitAH / / 51 / / zlokArtha :dhanadattanA Agamane pAmIne harSavazavartI evA jeo vardhananI Apattine pAmIne viSAda vaDe nacAvAyA. I51II zloka : teSAM harSaviSAdAbhyAmeteSAM pIDitAtmanAm / kIdRzI vA bhavettAta! paryAlocitakAritA? / / 52 / / zlokArya : he tAta ! harSa ane viSAda vaDe pIDita thayelA evA A teonI kevA prakAranI paryAlocanakAritA che ?-kevI avicArakatA che ? pica
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : tataaviikssy vastunastattvamanAlocya hitAhitam / ete viDambayantyevamAtmAnaM tadvazAnugAH / / 53 / / zlokArdha : ane tethI vastutatvane joyA vagara, hitAhitanuM Alocana karyA vagara tene vaza thanArA A jIvo=harSa-zokane vaza thanArA A jIvo, A rIte potAnA AtmAnI viDaMbanA kare che. 1pa3II zloka : ziSyanaa'tr kevalamIdRkSaM, vAsavIye gRhodare / AbhyAM harSaviSAdAbhyAM, prekSaNaM vatsa! nATyate / / 54 / / zlokArya : vaLI he vatsa ! ahIM vAsavIya gRhanA udaramAM A harSa-viSAda dvArA kevala AvA prakAranuM prekSaNaka nATaka, navAvAtuM nathI. I54ll zloka : ntirdi?srvtr bhavacakre'smin, kAraNairaparAparaiH / etau nartayato nityaM, janamenaM gRhe gRhe / / 55 / / zlokArca - to zuM? tethI kahe che - sarvatra A bhavacakramAM pa-apara kAraNo vaDe=bIjAM bIjAM kAraNo vaDe A baMneaharSa ane viSAda baMne nitya A janane ghare ghare nacAve che. papaII zloka : thata:putrN rAjyaM dhanaM mitramanyadvA sukhakAraNam / harSasyAsya vazaM yAnti, prApyA'smin mUDhajantavaH / / 56 / / zlokArca - je kAraNathI AmAM=bhavacakramAM mUDha jaMtuo putra, rAjya, dhana, mitra, athavA anya sukhanA kAraNane pAmIneaharSane vaza thAya che. IFpachI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tataste tatparAyattAH, sadbuddhivikalA narAH / vatsa! kiM kiM na kurvanti, hAsyasthAnaM vivekinAm? / / 57 / / zlokArca - he vatsa! tethI tene parAdhIna harSane parAdhIna, sadgaddhivikala te naro vivekIone hAsyanuM sthAna zuM zuM karatA nathI. pachI zloka : na cintayanti te mUDhA, yathedaM pUrvakarmaNA / putrarAjyAdikaM sarvaM, jantUnAmupapadyate / / 58 / / zlokArca - te mUDho ciMtavana karatA nathI, je pramANe A putra rAjyAdi sarva pUrva karmo vaDe jIvone prApta thAya che. pi8ll zloka : tataH karmaparAyatte, tucche bAhye'tigatvare / kathaJcittatra saMpanne, harSaH syAtkena hetunA? / / 59 / / zlokArca - tethI karmane parAdhIna tuccha, bAhya, zIdhra janArA, kathaMcit tyAM prApta thaye chate kayA hetuthI harSa thAya ? arthAt buddhimAnane harSa na thAya. pi9ll zloka : tathA - viSAdena ca bAdhyante, viyogaM prApya vallabhaiH / aniSTaiH saMprayogaM ca, nAnAvyAdhizatAni ca / / 60 / / zlokArca - ane vallabhothI viyogane prApta karIne ane aniSTothI saMprayogane prApta karIne, aneka prakAranI seMkaDo vyAdhione prApta karIne viSAdathI pIDAya che. II6ol. zloka : bAdhitAzca viSAdena, sadA'mI mUDhadehinaH / AkrandanaM manastApaM, dainyamevaM ca kurvate / / 61 / /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - viSAdathI bAdhita thayelA sadA A mUDha jIvo A pramANe AkaMdane, mananA saMtApane ane dainyane kare che. I61 zloka : na punarbhAvayantyevaM, yathedaM purvasaMcitaiH / karmabhirjanitaM duHkhaM, viSAdA'vasaraH katham? / / 62 / / zlokArca - paraMtu A pramANe bhAvana karatA nathI, je pramANe pUrvasaMcita karmo vaDe janita A duHkha che. viSAdano avasara kevI rIte hoya? III zloka : anyaccaviSAdo vardhayatyeva, taduHkhaM tAta! dehinAm / na trANakArakastrANaM, kevalaM zubhaceSTitam / / 63 / / zlokArya : vaLI, bIjuM he tAta ! jIvonA te duHkhane viSAda vadhAre ja che. viSAda rakSaNanuM kAraNa nathI, kevala zubhaceSTita trANa che. ll3II zloka : yata - duHkhAni pApamUlAni, pApaM ca zubhaceSTitaiH / sarva pranIyate vatsa! to kuvoktavaH 3H? gA64 zlokArca - je kAraNathI pApanA bhUlavALAM duHkho che. zubhaceSTito vaDe sarva pApa pralaya pAme che. tethI he vatsa ! duHkhano udbhava kyAMthI thAya? II64ll. zloka : prakarSaH prAha yadyevaM, tataH sundaraceSTite / varamebhiH kRto yatno, na viSAdasya zAsane / / 65 / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - prakarSa kahe che - jo A pramANe che to suMdara ceSTitamAM A loka vaDe karAyelo yatna zreSTha che. viSAdanI AjJAmAM karAyelo yatna zreSTha nathI. IIkapI! bloka : vimarzanAbhihitaMcAru cArUditaM vatsa! kevalaM mUDhajantavaH / idamete na jAnanti, bhavacakranivAsinaH / / 66 / / zlokArdha : vimarza vaDe kahevAyuM - suMdara suMdara kahevAyuM. he vatsa ! kevala bhavacakravAsI A mUDha jIvo Ane jANatA nathI=suMdara ceSTA karavI joIe tene, jANatA nathI. II66ll bhAvArtha - vaLI bhavacakranuM avalokana karatA prakarSa-vimarzane harSa ane zokane batAvanAra prasaMga dekhAya che. je harSa zoka jIvanA aMtaraMga pariNAmarUpa che ane kaSAyathI thanArA che. tethI jIvanI vikRtirUpa che. jema te vAsavane potAno mitra Avyo tyAre atyaMta harSa thAya che ane tenA kAraNe potAnA gharamAM AnaMdano mahotsava kare che, jethI gharamAM sarvatra harSane vyakta karanArI khAna-pAna AdinI ceSTAo dekhAya che. vastutaH jIvanI svastha avasthAno bhaMjaka te harSa che. chatAM mUDha jIvone te harSa sukhanuM kAraNa dekhAya che. vaLI, te vAsavane kSaNamAM potAnA putranA samAcAra maLavAthI atyaMta viSAda thAya che. tethI mUcchita thaIne paDe che ane jyAre gharanA lokone te samAcAra maLe che tyAre kSaNa pUrve je ghara harSathI nAcagAna karatuM hatuM te ja ghara zokathI AkuLa thAya che. tethI jIvamAM vartatA harSa-viSAda-zoka te svakalpanAthI thayelA ja bhAvo che. vastutaH jIvane potAnI svasthatAno pariNAma ja sukharUpa che ane kaSAyanI AkuLatAno pariNAma duHkharUpa che. teno bodha nathI tethI mUDhanI jema te te prakAranAM bAhya nimitto pAmIne harSamAM AvIne unmattanI jema te te prakAranI ceSTAo kare che ane te te nimittone pAmIne viSAda-zoka karIne svayaM duHkhI thAya che. paraMtu karmonI vAstavika sthitine vicArIne potAnuM hita zuM che ? ahita zuM che ? teno vicAra karatA nathI. jema vAsavane potAnA putranA samAcAra maLyA te sAMbhaLIne viSAda kare che, gharanA loko zoka kare che. tenAthI putrane koI iSTanI prApti thatI nathI. mAtra potAnA mUDhabhAvathI te jIvo svayaM duHkhI thAya che. vicAraka jIva haMmezAM koInI Apattine jue to kyAreya nirarthaka zoka kare nahIM paraMtu pote tenA duHkhano parihAra karI zake tema hoya to ucita yatna kare. anyathA vicAre ke te jIvanuM tevA prakAranuM karma ja che jethI tene A prakAranI viSama sthiti thaI. mATe mane tevuM viSama karma prApta na thAya tenI ciMtA karavI joIe paraMtu nirarthaka zoka karIne vartamAnamAM duHkhI thavuM joIe nahIM.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vaLI zokathI kliSTa karmo bAMdhIne duHkhanI paraMparA karavI joIe nahIM. AthI ja vivekI puruSo svajanAdi koInA mRtyu AdimAM zoka karatA nathI paraMtu saMsAranuM vAstavika svarUpa avalokana karIne potAnuM mRtyu bhAvi ahitanuM kAraNa na bane te prakAre paranA mRtyune joIne AtmAne anuzAsana Ape che. jyAre mUDha jIvo ja jenuM koI phaLa nathI, kevala anartha phaLa che tevo zoka karIne potAnA AtmAnI viDaMbanA kare che ane potAnI sAthe potAnAM svajano Adine tevA zokanA udvegamAM nimitta banIne teonA ahitanuM kAraNa bane che. zloka : anyaccAtrakiyanti saMvidhAnAni, zRGgagrAhikayA tava / navA niveyiSyanta, nAre pararvAna? pAdukA zlokArtha : ane bIjuM ahIM=bhavacakramAM, zRMgagrAhIpaNAthI=aMgulInirdezapaNAthI, tane=prakarSane, mArA vaDe=vimarza vaDe, pAravarjita nagaramAM jeno pAra na pAmI zakAya tevA prasaMgothI yukta nagaramAM, keTalAM saMvidhAno prasaMgo, nivedana karAze? arthAt sarva prasaMgonuM nivedana zakya nathI. II67ll bloka : itazcaasya svarUpavijJAne, balavatte kutUhalam / ataH samAsato vatsa! tubhyametanivedaye / / 68 / / zlokArca - ane A bAju AnA svarUpanA vijJAnamAM bhavacakranA svarUpane jANavAmAM, tane=prakarSane, balavAna kutUhala che AthI he vatsa! samAsathI tane=prakarSane, A=bhavacakranuM svarUpa, huM nivedana karuM chuM. II68ll zloka : ArUDhaH parvate tAta! vivekA''khye'tra nirmale / pharva vi7oyad, rUpati: viM nivedatA? pAdarA zlokArca - he tAta prakarSa ! viveka nAmanA nirmala evA A parvatamAM ArUDha thayelo jIva A rIte=pUrvamAM kahevAyuM che e rIte, Ane=bhavacakrane, vilokana kare che. svarUpathI zuM nivedana karAya ? II69ll
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : guNatazca punarvatsa! varNyamAnaM mayA sphuTam / idaM yathAvad budhyasva, bhavacakraM mahApuram / / 7 / / zlokArtha : ane vaLI he vatsa ! prakarSa ! guNathI mArA vaDe spaSTa varNana karAtuM A bhavacakra mahApura yathAvat tuM jANa. ||7oll gaticatuSkavarNanam zloka : avAntarapurairvatsa! bhUribhiH paripUritam / yadyapIdaM tathApyatra, zreSThaM puracatuSTayam / / 71 / / cAragatinuM varNana zlokArca - he vatsa ! ghaNAM avAMtara nagarothI paripUrita je ke bhavacakra che topaNa ahIM=bhavacakramAM, zreSTha puracatuSTaya che=cAra mukhya nagaro che. ll71] zloka : ekaM hi mAnavAvAsaM, dvitIyaM vibudhAlayam / tRtIyaM pazusaMsthAnaM, caturthaM pApipaJjaram / / 72 / / zlokArca - eka mAnavAvAsa, bIjuM vibudhAlaya, trIjuM pazusaMsthAna, cothuM pApiAMjara. ll7rA zloka : etAni tAni catvAri, pradhAnAnIha pattane / purANi vyApakAnIti, sarveSAM madhyavartinAm / / 73 / / zlokArtha : A patanamAM=bhavacakra nagaramAM, madhyavartI sarva jIvone te A cAra pradhAna nagaro vyApaka che. Il7all
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tatredaM mAnavAvAsaM, mahAmohAdibhiH sadA / antaraGgajanairvyAptametaiH kalakalAkulam / / 74 / / tham? kvacidiSTajanaprAptau, toSanirbharamAnuSam / kvacid dveSyajanAsattervimanIbhUtadurjanam / / 75 / / zlokArtha : tyAM=te cAra nagaramAM, kalakala Akula evuM A mAnavAvAsa nagara mahAmoha Adi A aMtaraMga janothI sadA vyApta che. kevI rIte ? ethI kahe che - koIka sthAne iSTa jananI prAptimAM toSathI nirbhara mAnuSavALuM, kvacit dveSya jananA saMgathI vimanIbhUta durjanavALuM=vyAkuLa thayelA durjanavALuM, A mAnavAvAsa nagara che. II74-75|| zloka H kvaciddhanalavAvAptijanitAnandasundaram / kvacid draviNanAzotthabRhatsantApatApitam / / 76 / / zlokArtha : kvacit dhanalavanI prAptithI janita AnaMdathI suMdara, kvacit dhananA nAzathI utpanna thayela mahA saMtApathI tApita A mAnavAvAsa nagara che. II76II zloka H kvaciddurlabhasatsUnujanmAdbhutamahotsavam / kvacidatyantacitteSTamaraNAkrandagundalam / / 77 / / zlokArtha H kvacit durlabha evA suMdara putranA janmathI adbhuta mahotsavavALuM, kvacit atyaMta cittane ISTa vyaktinA maraNanA AkraMdathI vyApta A mAnavAvAsa nagara che. 19911 zloka H kvacitsubhaTasaGghAtaprArabdharaNabhISaNam / kvacinmilitasanmitravimuktanayanodakam / / 78 / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArdha : kavacit subhaTanA samUhathI prAraMbha karelA yuddhathI bhayaMkara, kvacit milita thayelA saMmitrane kAraNe vimukta nayananA udakavALuM harSane batAvanArAM AMsuvALuM A mAnavAvAsa nagara che. ll78 zloka : kvaciddAridryadaurbhAgyavividhavyAdhipIDitam / kvacicchabdAdisaMbhogAdalIkasukhanirbharam / / 79 / / zlokArtha : kvacit dAridra, daurbhAgya, vividha vyAdhiothI pIDita, kavacit zabdAdinA saMbhogathI juThA sukhamAM nirbhara A mAnavAvAsa nagara che. Il79ll zloka - kvacitsanmArgadUrasthapApiSThajanapUritam / kvacicca dharmabuddhyA'pi, viparItaviceSTitam / / 8 / / zlokArya : kavacit sanmArgathI dUra rahelA pApiThajanothI parita, ane kavacit dharmabuddhithI paNa viparIta ceSTAvALuM adharmanI ceSTAvALuM A mAnavAvAsa nagara che. llcoll. zloka : kiM ceha bahunoktena? caritAni purA mayA / yAvanti varNitAnyuccairmahAmohAdibhUbhujAm / / 81 / / tAvanti vatsa! dRzyante, sarvANyatra vizeSataH / satataM mAnavAvAse, kAraNairaparAparaiH / / 8 / / zlokArca - ane ahIM=mAnavAvAsa nagara viSayamAM, vadhAre kahevAthI zuM ? pUrvamAM mArA vaDe mahAmohAdi rAjAonAM jeTalAM caritro atyaMta varNana karAyAM. he vatsa! teTalAM sarva=mahAmohAdi rAjAnAM sarva caritro, A=mAnavAvAsamAM, para-apara kAraNo vaDe vizeSathI satata dekhAya che. II81-82aaaa. zloka : tadidaM mAnavAvAsaM, kiJcillezena varNitam / adhunA kathyate tubhyaM, satpuraM vibudhAlayam / / 83 / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 122 zlokArtha : te A mAnavAvAsa kaMIka lezathI varNana karAyuM. have tane satpura evuM vibudhAlaya=devaloka, hevAya che. // 83 // zloka : nAkarUpamidaM jJeyaM, satpuraM vibudhAlayam / satpArijAtamandArasantAnakavanAkulam / / 84 / / zlokArtha : svarga rUpavALuM A satpura vibudhAlaya suMdara pArijAta, maMdAra saMtAnaka vRkSonA vanathI Akula bhA. 84 // zloka : ullasadbhizca gandhADhyairnameruharicandanaiH / sadA vikasitai ramyaM, kalArakamalAkaraiH / / 85 / / zlokArtha : ane ullAsa pAmatA, gaMdhathI yukta vikasita evA surapannAgavRkSa ane haricaMdanavRkSo vaDe kumudanA samUha ane kamaLothI sadA ramya che. II85II zloDa : padmarAgamahAnIlavajravaiDUryarAzibhiH / divyahATakasammizrairghaTitAnekapATakam / / 86 / / preGkhanmaNiprabhAjAlaiH, sadA nirnaSTatAmasam / vicitraratnasaGghAtamayUkhaiH pravirAjitam / / 87 / / divyabhUSaNasadgandhamAlyasaMbhogalAlitam / nityapramodamuddAmagItanRtyamanoharam / / 88 / / nityaM pramuditairdivyaistejonirjitabhAskaraiH / lasatkuNDalakeyUramaulihAravirAjitaiH / / 89 / / kalAlikulajhaGkArahArimandAradAmabhiH / amlAnavanamAlAbhirnityamAmoditAzayaiH / / 90 / / ratisAgaramadhyasthaiH, prINitendriyasusthitaiH / sadedamIdRzairlokaiH, pUritaM vibudhAlayam / / 11 / / SaDbhiH kulakam / /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya :| divya suvarNathI mizrita evA padmarAga, mahAnala, vaja, veDUryanI rAziothI, ghaTita aneka pATakavALuM che=vibhAgavALuM che. hAlatA maNiprabhAnA jAlothI sadA nAza thayelA aMdhakAravALuM, vicitra ratnonA vividha prakAranA ratnonAM, kiraNothI zobhatuM che. divyabhUSaNa, sadgA ane mAlyanA saMbhogathI lAlita thayeluM, nitya, pramoda, uddAma, gIta, nRtyathI manohara che. nitya, pramudita divya evA loko vaDe, teja vaDe jItI lIdho che sUrya jeNe evAM caLakatAM kuMDala, bAjubaMdha, mugaTa ane hAra vaDe zobhatA evA loko vaDe, suMdara bhamarAnA jhaMkAravALA manohara kalpavRkSanI mAlAvALA evA, nahi karamAyelI vanamAlAvALA, nitya suMdara AzayavALA evA loko vaDe, ratisAgaranA madhyamAM rahelA, prINita IndriyathI susthita evA loko vaDe sadA A vibudhAlaya pUrita che. 8i6thI 91|| zloka : yaH pUrvaM vedanIyAkhyanRpateH puruSo mayA / sAtAbhidhAnaste bhadra!, kathitastatra maNDape / / 92 / / sa karmapariNAmena, janAlAdavidhAyakaH / vihito nikhilasyAsya, purasya varanAyakaH / / 93 / / yugmm|| zlokArca - he bhadra ! pUrve vedanIya nAmanA rAjAno zAtA nAmano je puruSa tatra=cittarUpI aTavInA maMDapamAM mArA vaDe tane kahevAyelo, karmapariNAma rAjA vaDe lokone AllAdane karanAro te zAtA nAmano puruSa, nikhila A nagarano vibudhAlaya nAmanA nagarano, varanAyaka karAyo che. ll2-93 zloka : tatastena lasad bhogaM, satatAlAdasundaram / rUdde di vatsa! niHzeSa, thArthata vivuthAtrayam 24 zlokArya : tethI he vatsa ! bhogane bhogavatuM, satata AphlAdathI suMdara niHzeSa A vibudhAlaya tenA vaDe=zAtA nAmanA puruSa vaDe, dhAraNa karAya che. ll94ll zloka : prakarSeNoditaM mAma! mahAmohAdibhUbhujAm / kimatra prasaro nAsti ? yenedamatisundaram / / 95 / /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vimarzaH prAha mA maivaM, manyethAstvaM kathaJcana / prabhavanti prakarSeNa yato'trAntarabhUbhujaH / / 16 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA! mahAmohAdi rAjAonuM zuM ahIM-A nagaramAM, prasara nathI=Agamana nathI ? jethI A ati suMdara che. vimarza kahe che - A pramANe tuM na mAna, na mAna. je kAraNathI ahIM=A vibudhAlayamAM, koIka rIte prakarSathI A aMtaraMga rAjAo prabhAva pAme che. II5-96ll. zloka : IrSyAzokabhayakrodhalobhamohamadabhramaiH / satatAkulitaM vatsa! puraM hi vibudhAlayam / / 17 / / zlokArca - he vatsa! IrSA, zoka, bhaya, krodha, lobha, moha, madanA bhramo vaDe vibudhAlaya nagara satata Akula che. ll97ii. zloka : prakarSaH prAha yadyevaM, tato'tra nanu kiM sukham ? / kiM vedaM haSTacittena, bhavatA cAru varNitam ? / / 98 / / zlokArca - prakarSa kahe che - jo A pramANe che IrSAdithI satata Akula che e pramANe che, to ahIM= vibudhAlayamAM, sukha zuM che? athavA tamArA vaDe=vimarza vaDe, harSita cittathI kema suMdara varNana karAyuM ? Il98ll zloka : tatastenoditaM vatsa! na sukhaM paramArthataH / nApyatra sundaraM kiJcittattvato vibudhAlaye / / 19 / / zlokArtha : tethI tenA vaDe mAmA vaDe, kahevAyuM - he vatsa!paramArthathI sukha nathI. vaLI A vibudhAlayamAM tatvathI kaMI suMdara nathI. II99ll zloka : kevalaM mugdhabuddhInAM, viSayAmiSavAJchinAm / atrAsthA mahatI vatsa! mayedaM tena varNitam / / 100 / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha = kevala viSayarUpI jheranI icchAvALA mugdha jIvone ahIM=vibudhAlayanA sukhamAM, moTI AsthA che=ame sukhI chIe e prakAre moTo vizvAsa che. tethI mArA vaDe=vimarza vaDe, he vatsa ! A varNana karAyuM=tyAM badhu suMdara che e varNana karAyuM. II100II zloka H zlokArtha : itarathA mahAmohanarendrasya, parivArasamAyujaH / vava rAkhyam? vava ca toLAnAM, sudhavArteti durghaTa? / / 20 / / parivAra samAyukta evA ItarathA=viSayAbhilASavALA jIvone suMdara jaNAya ema na mAno to, mahAmoha rAjAnuM kyAM rAjya che ? ane lokone kyAM sukhanI vArtA che, e durghaTa che ? ||101I zloka H tadidaM te samAsena, kathitaM vibudhAlayam / adhunA pazusaMsthAna, thyamAna nivodhatA / / 02 / / 125 zlokArtha : te A vibudhAlaya tane samAsathI mArA vaDe kahevAyuM. have kahevAtA pazusaMsthAnane=tiryaMcagatine tuM sAMbhaLa. II1024aa zloka H bubhukSAratisantApapipAsAvedanAturAH / dAhazokabhayodvegabandhatADanapIDitAH / / 103 / / satataM duHkhitA lokA, dhAryante'tra pure'khilAH / madAmodAtimirvatsa! vInAH zaraLanitAH ||4|| dharmAdharmavivekena, vikalAH kaluSAtmakAH / tiSThattvanantanAtIyA:, puretra puruSA: tti IIII zlokArtha : bhUkha, arati, saMtApa, pipAsA, vedanAthI Atura, dAha, zoka, bhaya, udvega, baMdha, tADanathI pIDita, satata duHkhita badhA loko A nagaramAM dhAraNa karAya che. he vatsa ! mahAmohAdithI dIna,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zaraNavarjita, dharmAdharmanA vivekathI vikala, kaluSa svarUpavALA, anaMta jAtIya puruSo A nagaramAM= tiryaMca nagaramAM, rahe che. II103thI 105 / / zloka H 126 tadidaM pazusaMsthAnaM, varNitaM te mahApuram / idAnIM varNyate vatsa! tadidaM pApipaJjaram / / 106 / / zlokArtha : te A pazusaMsthAna mahApura tane varNana karAyuM. he vatsa ! have te A pApIpaMjara=naraka, varNana karAya che. II106 zloka H ye'tra lokA mahApApaprAgbhArabharapUritAH / vanti teSAM du:ghasya, nAsti vicchedrasambhavaH / / 27 / / zlokArtha : ahIM=pApIpaMjaramAM, mahApApanA prAkbhAranA bharAvAthI pUrita=mahApApanA udayathI pUrita, je loko vase che, teone duHkhanA vicchedano saMbhava nathI. II107II zloka H yo'sau te vedanIyAkhyanRpateH puruSo mayA / asAtanAmakaH pUrvaM varNitastatra maNDape / / 108 / / tasyedaM bho ! mahAmoharAjena nikhilaM puram / kvacittoSitacittena, bhaTabhuktyA samarpitam / / 109 / / tatastena pure sarve, paramAdhArminAmakaiH / atra oLA: varthyante, puruSaH svaniyoniteH / / / / zlokArtha : vedanIya nAmanA rAjAno je A azAtA nAmano puruSa mArA vaDe=vimarza vaDe, pUrvamAM te maMDapamAM tane varNana karAyo, toSacittavALA evA mahAmoha rAjA vaDe tene=azAtA nAmanA puruSane A nikhila nagara bhaTabhuktithI samarpaNa karAyuM che. tethI tenA vaDe=azAtA vedanIya vaDe, svaniyojita paramAdhAmI nAmanA puruSo vaDe A puramAM=nagaramAM, sarva loko kadarthanA karAya che. II108thI 110||
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H tham? pAyyante taptatAmrANi, nIyante kSatacUrNatAm / khAdyante nijamAMsAni dahyante tIvravahninA / / 111 / / . zlokArtha : kevI rIte kadarzanA karAya che ? ethI kahe che tapta tAmro=tapAveluM sIsuM, pivaDAvAya che. kSatacUrNatAne laI javAya che=zarIra upara ghA karIne cUrNatAne prApta karAvAya che. potAnAM mAMso khavaDAvAya che. tIvra agni vaDe baLAvAya che=paramAdhAmI dvArA A sarva karAya che. 111|| zloka H 1 zAlmalIrabhirohyante, vajrakaNTakasaMkulAH / tAryo vovavadyutAM, vatsa! vaitaraNI navIm / / 2 / / 127 zlokArtha H vajranA kaMTathI saMkula evAM zAlmalI vRkSo ArohaNa karAvAya che. he vatsa ! kledabahula evI vaitaraNI nadI tarAvAya che. / / 112 / / zloka H chidyante karuNAhInairasipatravaneritaiH / kuntatomaranArAcakaravAlagadAzataiH / / 113 / / zlokArtha : karuNAthI hIna evA paramAdhAmIo vaDe asipatravanathI prerita seMkaDo aMta, tomara, nArAca, karavAla, ane gadAo vaDe chedAya che. / / 113II zloka H pacyante kumbhapAkena, pATyante krakacAdibhiH / kalambavAlukApRSThe, bhrajjyante caNakA iva / / 114 / / zlokArtha : kuMbhapAkathI pacAvAya che. karavata Adi dvArA TukaDAo karAya che. caNAnI jema kalambavAlukAnA pRSThamAM zekAvAya che. 114
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : anyaccapATakAH santi saptAtra, tatrAdye pATakatraye / paramAdhArmikairitthaM, janyate duHkhapaddhatiH / / 115 / / zlokArca - ane bIjuM ahIM=narakAvAsamAM, sAta pADAo che. tyAM Adha pATakamayamAM=Na nArakAvAsamAM, paramAdhAmIo vaDe A prakAre pUrvamAM varNana karyuM e prakAre, duHkhapaddhati utpanna karAya che. ll115II zloka : parasparaM ca kurvanti, duHkhamete nirantaram / SaTsu pATeSu bhidyante, saptame vajrakaNTakaiH / / 116 / / zlokArca - ane cha pADAomAM A nArakIo, paraspara, niraMtara duHkhane kare che. sAtamA pADAmAM vajaTakothI bhedAya che. ll116ll. zloka : jigyabubhukssyaa kadarthyante, prapIDyante pipAsayA / kASThIbhavanti zItena, vedanAvegavihvalAH / / 117 / / zlokArdha : vaLI bhUkhathI kadarthanA karAya che, tRSAthI pIDAya che. vedanAnA AvegathI vilvala evA nArakInA jIvo ThaMDIthI kASTha jevA thAya che. II117nA zloka : kSaNena dravatAM yAnti, kSaNena sthirarUpatAm / kSaNena ca vilIyante, gRhNanti ca zarIrakam / / 118 / / zlokArdha : kSaNamAM dravatAne pAme che, kSaNamAM sthirarUpatAne pAme che. kSaNamAM vilIna thAya che ane zarIrane grahaNa kare che. II118
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H na zaktaH koTijihvo'pi duHkhaM varNayituM janaH / vasatAmatra toLAnAM, yAdRza pavipatnare / / 6 / / zlokArtha : kroDa jihvAvALo paNa manuSya A pApIjaramAM vasatA lokone jevuM duHkha che tevuM varNana karavA mATe samartha nathI. II119 / / zloka H ekAntaduHkhagarbhArthaM, tadidaM pApipaJjaram / thita te samAsena, purM vatsa! mayADadhunA / / 20 / / 129 zlokArtha : ekAMta duHkhanA garbhavALuM te A pApIpaMjarapura samAsathI mArA vaDe hamaNAM he vatsa ! tane kahevAyuM. II120II zloka H tasmAdetAni catvAri, vijJAtAni yadi tvayA / purANi viditaM vatsa ! bhavacakraM tato'dhunA / / 121 / / zlokArtha : te kAraNathI A cAra nagaro jo tArA vaDe vijJAta che to he vatsa ! have bhavacakra vidita 9.1192911 bhAvArtha -- vicakSaNanI buddhi tattvane jovAnI icchAvALI thAya che tenA kAraNe tattva jovAne anukULa je buddhino prakarSa varte che te vimarza dvArA tattvano nirNaya karavA pravarte che. vaLI prakarSane bhavacakra jovAnI utkaTa icchA thaI; kema ke vicakSaNa puruSo bhavacakrane yathArtha jANIne bhavacakranI viDaMbanAthI potAnA AtmAnuM rakSaNa karavA arthe yatna kare che ane pote bhavacakramAM hovA chatAM bhavacakrathI para avasthA kaI rIte prApta karavI enI jijJAsAvALA hoya che. tethI bhavacakrathI potAnuM citta kema virakta thAya te arthe nipuNaprajJApUrvaka bhavacakranuM avalokana kare che. tethI pUrvamAM bhavacakranuM avalokana karatAM makaradhvaja kaI rIte viDaMbanA kare che ityAdi aneka dRSTAMtonuM bhavacakramAM avalokana karyuM. have vimarza prakarSane kahe che ke bhavacakranuM avalokana atyaMta vizALa che tethI saMkSepathI tenuM svarUpa cAra gatinI viDaMbanA svarUpa che te batAvatAM kahe che -
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 130 (1) mAnavAvAsa=manuSyagati : bhavacakramAM eka mAnavAvAsa che jyAM aneka prakAranAM sukha-duHkhothI pUrNa jIvonuM svarUpa dekhAya che ane jyAM mahAmohAdi aMtaraMga loko satata kalakala kare che, tethI te mahAmohanA paravaza thayelA jIvomAMthI keTalAka harSamAM kUdAkUda kare che. keTalAka krodhAtura banatA dekhAya che. keTalAka saMsAranAM aneka prakAranAM duHkha bhogavatA dekhAya che. to keTalAka puNyanA udayathI dhanAdine prApta karIne harSita thatA dekhAya che. tethI jeTalA prakAranA kaSAyo che, nokaSAyo che ane anya zAtAvedanIya-azAtAvedanIya Adi puNya-pApaprakRtio che tene paravaza aneka prakAranA jIvo mAnavAvAsamAM dekhAya che. manuSyalokamAM je jIvo bhagavAnanA vacanathI bhAvita che teo pratikULa avasthA vartatI hoya topaNa tattvanA bhAvanathI aMtaraMga rIte svastha varte che. jema roga nAmano brAhmaNa rAjAno mAnya brAhmaNa hato. jinavacanane pAmelo hato. koIka karmanA udayathI kuSTa rogane pAmelo, chatAM sAvadya pravRttio karIne rogane maTADavAnI leza paNa icchA nathI. tenA uttama cittane joIne indra mahArAjAe prazaMsA karI. koIka deva parIkSA karavA Ave che, badhAnA rogo maTADe che tethI svajano, rAjA vagere badhA Agraha kare che topaNa sAvaghanI pravRtti jemAM hoya tevuM kRtya mAre karavuM nathI tevI daDha manovRtti hovAthI kuSTha avasthAmAM paNa te sukhI hatA. AthI ja vaidyarUpe AvelA devatAno ane rAjA Adino Agraha hovA chatAM spaSTa auSadha ka2vAnI nA pADe che. evA uttama puruSone viSama saMyogamAM paNa cittanA svAsthyarUpa mahAsukha varte che. tethI bhogasAmagrI vacamAM paNa kaSAyone vaza jIva bAhyathI sukhI hovA chatAM aMtaraMga duHkhI thAya che. manuSyalokamAM paNa vipula bhogasAmagrI hoya topaNa kaSAyone vaza aMtaraMga ane bahiraMga aneka prakAranA klezone jIva veThe che. paraMtu jeo jinavacanathI bhAvita che teone kvacit koIka karmanA udayathI duHkha AveluM hoya topaNa cittathI svastha hovAnA kAraNe teo sukhI che, vaLI bhAvimAM sarva prakAranA sukhanI paraMparAne pAme che. (2) vibudhAlaya=devagati : vaLI, bhavacakramAM bIjuM nagara vibudhAlaya arthAt devaloka che jyAM puNyanA prakarSavALA jIvo divyabhogo, divyavilAso kare che. ratna, maNio, uttama sarovaro, bagIcAo AdithI te te vimAnAdhipatinAM vimAno yukta che. tethI sarva prakAranA AnaMda-pramodamAM teo varte che. ane tyAM mahAmohe zAtAvedanIya karmanA udayane te rAjya ApeluM che. tethI vibudhAlayamAM zAtAnuM ja eka chatra sAmrAjya cAle che topaNa jIvamAM vartatA mahAmohAdi paNa tyAM vidyamAna che, tethI ati dIrgha AyuSya, ati vipula bhogasAmagrImAM paNa ArogyAdi uttama bhAvo hovA chatAM keTalAka devo IrSyA, zoka, bhaya, krodha, lobha, moha, mada bhAvothI paNa Akula thAya che; kema ke potAnAthI adhika bIjAnI samRddhi joIne teone IrSyA thAya che. kyAreka aneka devIo hovA chatAM koIka devI cyavI jAya=mRtyu pAme ane gADha rAga tenA pratye hoya tyAre zokamaya bane che. vaLI, balavAna devothI koIka rIte parAbhava thAya to bhayathI Akula bane che jema camarendrae saudharma devalokamAM indra upara kupita thaIne upapAta karyo ane saudharmadeve tenA upara vajrano ghA karyo tyAre bhayabhIta thaIne vIra bhagavAnanA caraNamAM jAya che. vaLI kyAreka paraspara devIo sAthe manabheda thavAthI paNa krodha thAya che. vaLI,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 131 bIjAonI samRddhi joIne tevI adhika samRddhi meLavavAno lobha thAya che. vaLI, keTalAka devomAM tattvane jovAmAM mUDhatArUpa moha varte che. keTalAka devomAM potAnI samRddhino mada varte che. keTalAkane tattvanA viSayamAM bhrama varte che, te sarva devo aneka samRddhi vacce paNa potAnA kASAyika bhAvothI duHkhI thAya che. tethI vibudhAlayamAM paramArthathI sukha nathI. phakta je jIvo manuSyalokamAM viratinA pAlananA phala svarUpe devaloka pAmyA che teonuM citta bhagavAnanA vacanathI bhAvita che, ane potAnA puNyathI maLelA bhogamAM saMtuSTa che teo ja devalokamAM paNa sukhapUrvaka jIve che. (3) pazusaMsthAna=tiryaMcagati vaLI, bhavacakramAM trIjuM nagara pazusaMsthAna che jenI aMdara ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA jIvo che jeo bhUkha, ati, saMtApa, pipAsA, vedanAthI Atura, dAha, zoka, bhaya, udvega, baMdha, tADanathI pIDita vagere aneka prakAranAM du:kho veThe che. bahulatAe mahAmohathI dIna, zaraNa rahita, dharmAdharmanA viveka vagaranA che. kliSTa pApo karIne durgationI paraMparAmAM janArA che ane tiryaMcAvAsa bahulatAe azAtAvedanIya karmanA udayathI saMcAlita che chatAM paNa keTalAka pazuo kaMIka puNyanA udayathI sukhane paNa anubhavanArA che. vaLI atyaMta viveka vagaranA pazuo che AthI ja teone pazu kahevAya che, topaNa keTalAka jAtismaraNa AdithI ke tIrthaMkaranI dezanAthI ke koIka mahApuruSanA saMbaMdhathI dharmane pAme che. tethI ghaNA kleza vacce paNa teo tattvanI buddhithI AtmAne bhAvita karIne sadgatione prApta kare che, topaNa bahulatAe pazusaMsthAnamAM rahelA jIvo aneka prakAranAM du:khone bhogave che. : (4) pApIpaMjara=nArakagati : vaLI, cothuM nagara pApIpaMjara che jenI aMdara pApa karIne pAMjarAmAM purAyelA kedInI jema narakAvAsamAM purAyelA asaMkhyAtA jIvo che jeone kSetrakRta mahApIDA che. paraspara kSudra prakRtine kAraNe mahApIDA che. tIvra rogothI AkrAMta zarIra hovAthI mahApIDA che. kSudhA, tRSAnI parA-kASThA che ane bhojana-pANIno sarvathA abhAva che. vedanAnA AvegathI vilvala che tethI ati duHkhita che. vaLI, paramAdhAmI teonI aneka kadarthanAo kare che; kema ke te jIvonA pApathI prerAyelA paramAdhAmIne paNa te te prakAre ja te te jIvone pIDA karavAno pariNAma thAya che tethI kevala duHkhanI parAkASThAnuM vedana karanArA atyaMta du:khI jIvo te pApIpaMja2mAM che jeo kalpanAtIta dIrgha AyuSyavALA, duHkhI-duHkhI, dIna, azaraNa jevA che. tethI tevA kSudra jIvomAM bahulatAe mohanIyanI paNa sarva prakAranI kliSTa prakRtio varte che topaNa koIka rIte samyaktvane pAmelA jIvone kaMIka aMze kaSAyono tApa alpa thAya che. anya pIDA to pUrvabhavanA pApanA phaLa svarUpe teo avazya bhogave che ane A nagaramAM azAtAvedanIyakarmanuM mukhya saMcAlana che. tethI azAtA karAvanAra karmathI ja teo sarva prakAranI viDaMbanAne pAme che. A prakAre saMkSepathI bhavacakranuM ane cAra gatinI viDaMbanAnuM svarUpa avalokana karIne vicakSaNa puruSo haMmezAM bhavanA bhramaNa pratye dveSavALA thAya che. tethI bhavathI virakta thayelA te mahAtmAo sukhapUrvaka mokSamArgamAM javA samartha bane che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva atrAntare AkarNya mAtulIyAM tAM, bhAratIM bhaginIsutaH / avAvAvarato sRSTi, mavadre samantataH / / 22 / / zlokArtha : eTalAmAM=vimarze prakarSane cAra gati svarUpe bhavacakranuM svarUpa batAvyuM eTalAmAM, mAmAnI te vANIne sAMbhaLIne bhaginInA putra prakarSe AdarapUrvaka cAre bAjuthI=badhI dizAothI, bhavacakramAM dRSTine ApI arthAt sarvadRSTithI bhavacakranuM avalokana karyuM. 122 / / zloka H tato niHzeSato vIkSya, tAravisphAritekSaNaH / tvarayodvignacetasko, nijagAda sasaMbhramaH / / 123 / / - tham? dA hA hA mAma! dRzyantu, hraSTAH sapta mahetiAH / asUryA nagare'muSmin, dAruNAkAradhArikAH / / 124 / / zlokArtha : tethI niHzeSathI joIne=bhavacakrane joIne, tAravisphArita netravALo=sUkSma dRSTithI avalokana karanAro, prakarSa tvarAthI udvigna cittavALo sasaMbhrama=saMbhramapUrvaka, bolyo. zuM bolyo ? ethI kahe che hA hA hA mAmA ! A nagaramAM asUryA=asurI bhAvavALI, dAruNa AkArane dhAraNa karanArI kaSTavALI sAta mahilAo dekhAya che. II123-124]] zloka H AkrAntAzeSadhAmAnaH, kRSNA bIbhatsadarzanAH / vetAlya iva nAmnA'pi, lokakampavidhAyikAH / / 125 / / tA: vhA:? vipravuttA vA? vjhi vIryA: ? ddi paricchavAH? / sva vadhAya, tathaivaMtanizvayAH? / / 26 / / ceSTo zlokArtha : AkrAMta karyA che azeSa teja jeNe evI, kRSNavarNavALI, bIbhatsa, darzanavALI, vetAla jevI, nAmathI paNa lokanA kaMpanane karanArI A koNa che ? athavA konAthI prayukta che ? kevA
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vIryavALI che? kevA parSadAvALI che ? ane AvA prakAranA kRta nizcayavALI teo konI bAdhA mATe ceSTA kare che. ll125-126 zloka : idaM me sarvamAkhyAtaM, yAvadadyApi no tvayA / tAvatpratAraNaM manye, bhavacakrasya varNanam / / 127 / / zlokArya : A sarva mane jyAM sudhI hajI paNa tamArA vaDe mAmA vaDe, kahevAyuM nathI, tyAM sudhI bhavacakranuM varNana pratAraNa huM mAnuM chuM=pUrNa bhavacakranuM tame mane kahyuM nathI tema huM mAnuM chuM. ll12nA zloka : ataH samastaM mAmo'do, mahyamAkhyAtumarhati / vimarzenoditaM vatsa! nibodha tvaM nivedyate / / 128 / / zlokArca - AthI he mAmA ! A samasta A nArIo koNa che e samasta, mane kahevuM yogya che. vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! prakarSa ! sAMbhaLa. tane nivedana karAya che. ll128l jarAjRmbhitam zloka : jarA rujA mRtizceti, khalatA ca kurUpatA / daridratA durbhagatA, nAmato'mUH prakIrtitAH / / 129 / / jarAnuM bhita vilasita zlokArca - jarA, jA, mRti, khalatA, kurUpatA, daridratA, durbhagatA, nAmathI A kahevAI che=nArIo kahevAI che. ll129II zloka : taMtrasaa kAlapariNatyAkhyA, bhAryA yA mUlabhUpateH / tayA prayojitA tAvajjareyaM bhavanodare / / 130 / /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - tyAM=bhavacakramAM, mUlarAjAnI karmapariNAma rAjAnI, te kAlapariNati nAmanI je bhAryA che bhavananA udaramAM teNI vaDe A jarA prayojita che vyApAravALI karAI che. II130II zloka - bAhyAnyapi nimittAni, varNayantIha kecana / asyAH prayojakAnIti, lavaNAdyAni mAnavAH / / 131 / / zlokArtha : ahIM=saMsAramAM, keTalAka mAnavo AnA prayojakaHjarAnA prayojaka, lavaNa Adi bAhya paNa nimittonuM varNana kare che. ll1315 zloka : vIryaM punarado'muSyA, yadAzleSeNa dehinAm / haratyazeSasadvarNalAvaNyaM balazAlinAm / / 132 / / zlokArca - vaLI, AmanuM=kAlapariNatinuM, A vIrya che. jenA AzleSathI balazAlI saMsArI jIvonA azeSa sadvarNa, lAvaNyane hare che=kAlapariNati hare che. ll13zA zloka : gADhAzleSAtpunarvatsa! viparItamanaskatAm / kurute zocyatAM loke, dehinAM vIryazAlinAm / / 133 / / zlokArtha : vaLI he vatsa! gADha AzleSathI vIryazAlI jIvonI lokamAM viparIta manakatArUpa zodhyatAne kare che. 13ll zloka : valIpalitakhAlityapipluvyaGgakuvarNatAH / kampakarkazikAzokamohazaithilyadInatAH / / 134 / / zlokArtha : valIpalitaHkaracalI, khAlitya TAla, zarIra para tala ane astavyasta aMgo, kadarUpApaNuM, kama, karkazatA, zoka, moha, zaithilya, dInatA, II134ll.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : gatibhaGgAndhyabAdhiryadantavaikalyarINatAH / garAparivara: prauDho, vAyuratra vAnANI: rUDA zlokArca - cAlavAnI zaktino nAza, aMdhatva, baherApaNuM, dAMta paDI javApaNuM, dAMta kharI javApaNuM e jarAno parikara che. emAM prauDhavAyubala agraNI che mukhya che. ll13pa. bloka : anena parivAreNa, parivAritavigrahA / jareyaM vilasatyatra, mattevagandhahastinI / / 136 / / zlokArdha : A parivArathI parivArita zarIravALI A jarA ahIM=bhavacakramAM, mata evA gaMdhahastinI jevI vilAsa kare che. ll136 bloka : adhunA yasya bAdhAyai, ceSTate kRtanizcayA / jareyameva taM vatsa! vipakSaM te nivedaye / / 137 / / zlokArca - jenI bAdhA mATe kRtanizcayavALI A ja jarA ceSTA kare che, he vatsa ! hamaNAM te vipakSane tane huM nivedana karuM chuM. ll13LA. zloka : tasyA eva mahAdevyA, vidyate'nucaraH paraH / yauvanAkhya mahAvIryazcaJcaduddAmapauruSaH / / 138 / / zlokArca - te ja mahAdevIno=kAlapariNati mahAdevIno, mahAvIrya ane caMcala, uddAma pauruSavALo yauvana nAmano bIjo anucara vidhamAna che. I138ll bloka : sa ca yogI tadAdezAtpravizyAGgeSu dehinAm / tanoti balamaurjityaM, bandhurAkAradhAritAm / / 139 / /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 136 zlokArtha : te yogI=yauvanarUpa yogI, tenA AdezathI=kAlapariNatinA AdezathI, saMsArI jIvonAM aMgomAM praveza karIne bala, teja, baMdhura AkAradhAritAne=suMdara AkAradhAritAne, vistAre che. II139 / / zloka H vizva vilAsahAsabibbokaviparyAsaparAkramaiH / valganotplavanollAsalAsadhAvanasammadaiH / / 140 / / garvazoNDIryaSiGgatvasAhasAdibhiruddhataiH / yutaH padAtibhirlokairlIlayA sa vijRmbhate / / 141 / / tatsambandhAdamI bhogasambhogasukhanirbharam / AtmAnaM manvate lokA, bhavacakranivAsinaH / / 142 / / zlokArtha vaLI, vilAsa, hAsya, cALA, viparyAsa ane parAkrama vaDe, kUdakA mAravA, ulavana, ullAsa, nRtya, doDavuM ane harSavALA, garva, zoMDIrya, napuMsakapaNuM, sAhasAdivALA uddhata padAti lokothI yukta te=yauvana, lIlApUrvaka vilAsa kare che. tenA saMbaMdhathI bhavacakravAsI A loko bhoga, saMbhoga sukhanirbhara AtmAne mAne che. II140thI 142 / / zloka H : tatastaM nijavIryeNa, yauvanAkhyamiyaM jarA / mRdnAti saparIvAraM, kruddhA kRtyeva sAdhakam / / 143 / / zlokArtha : tyArapachI yauvana nAmanA tene jarA nijavIryathI parivAra sahita cUrI nAMkhe che. jema krodha pAmelI kRtyavALI rAkSasI sAdhakane mArI nAMkhe che. II143 / / zloka H tataste jarasA vatsa! janA marditayauvanAH / parItA duHkhakoTIbhirjAyante dInaviklavAH / / 144 / / zlokArtha : tethI he vatsa ! te loko jarAthI mardita yovanavALA, duHkhakoTiothI gherAyelA dInabhAvathI viklava thAya che. ||144 / /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : svabhAryayA'pyavajJAtAH, parivArA'vadhIritAH / utprAsyamAnAH svApatyaistaruNIbhistiraskRtAH / / 145 / / smarantaH pUrvabhuktAni, kAsamanA muhurmuhuH / zleSmANamugirantazca, luThanto jIrNamaJcake / / 146 / / parataptiparAH prAyaH, krudhyantazca pade pade / AkrAntA jarayA vatsa! kevalaM zerate janAH / / 147 / / tribhirvishesskm|| zlokArca - svabhAryAthI paNa avajJA pAmelA, parivArathI paNa avagaNanA karAyelA, potAnA putro vaDe hasAtA, taruNI strIo vaDe tiraskAra karAtA, pUrvanA bhogonuM smaraNa karatA, vAraMvAra duHkhI thatA, zlekhonuM ugiraNa karatA, jIrNa khATalAmAM ALoTatA, prAyaH parapaMcAyatamAM tatpara, pade pade krodha karatA, jarAthI AkrAMta loko he vatsa ! kevala UMghe che. ll145thI 147nA zloka : eSA jarA samAsena, lokapIDanatatparA / varNitA te'dhunA vakSye, rujAM vaivasvatI bhujAm / / 148 / / zlokArya : lokapIDanatatpara A jarA samAsathI tane varNana karAI. have yamarAjanI bhujA evI sujAne huM kahIza. ll148 rujAraudratA bloka : yo vedanIyanRpaterasAtAkhyo vayasyakaH / varNitastatprayukteyaM, rujA tena durAtmanA / / 149 / / sujAnI rogonI, raudratA zlokArya : je vedanIya rAjAno azAtA nAmano mitra varNana karAyo. te durAtmA vaDeHvedanIya nAmanA rAjA vaDe, tenAthI prayukta A rujA=roga che=AzAtAvedanIyathI prayukta A rujA che. ll149ll
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva varNayanti nimittAni, bahirbhUtAni sUrayaH / asyAH prayojakAnyuccairnAnAkArANi zAstrataH / / 150 / / dhIdhRtismRtivibhraMzaH, samprAptiH kAlakarmaNAm / asAtmyArthAgamazceti, rujAheturayaM gaNaH / / 151 / / zlokArtha H sUrio AnA=roganA, atyaMta prayojaka nAnA prakAranA bahirbhUta nimittone zAstrathI varNana kare che. buddhi, dhRti, smRtino vibhraMza, kAla ane karmanI saMprApti, asAtmya arthano Agama. A gaNa rogano hetu che=buddhino bhraMza, dhRtino bhraMza, smRtino bhraMza, kAla ane karmanI saMprApti, potAnA dehane mATe kaI vastu pratikULa che, kaI rIte mAre bhogAdi karavA joIe jethI roga na thAya e sarva sAtmya arthano Agama che tenAthI viparIta asAtmya arthano Agama che, A sarva roganA hetu che. II150-151II zloka H vAtapittakaphAnAM ca, yadyatsaMkSobhakAraNam / rajastamaskaraM ceti, tattadasyAH prayojakam / / 152 / / zlokArtha H ane vAta, pitta, kaphonA je je saMkSobhanuM kAraNa che ane raja ane tamaskara=rAga ane dveSarUpa pariNAma, te te roganA prayojaka che. 152 zloka H hindu bAhyAnyapi nimittAni, sa eva paramArthataH / asAtAkhyaH prayuGkte'taH, sa eva parakAraNam / / 153 / / zlokArtha H paraMtu bAhya paNa nimitto paramArthathI te ja azAtA nAmano puruSa prayukta kare che. AthI ja te parakAraNa che=mukhya kAraNa che. II153II zloka H praviSTeyaM zarIreSu, yogitvena zarIriNAm / svAsthyaM nihatya vIryeNa, karotyAturatAM parAm / / 154 / /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - saMsArI jIvonAM zarIromAM yogIpaNAthI praveza karelI AkarujA, vIryathI potAnA vIryathI svAthyanuM hanana karIne atyaMta pIDAne kare che. ll154ll. bloka : jvarA'tisArakuSThArzaHpramehaplIhadhUmakAH / amlakagrahaNIzvAkahikkAzvAsakSayabhramAH / / 155 / / gulmahadrogasaMmohahallAsAnAhakampakAH / kaNDUkoSThArucIzophabhagandaragalAmayAH / / 156 / / pAmAjalodaronmAdazoSavIsarpacchardayaH / netrarogazirorogavidradhipramukhA bhaTAH / / 157 / / sarve'pyasyAH parIvAraH, svAtmabhUto mahAbalaH / yatprabhAvAdiyaM vatsa! rujA jetuM na pAryate / / 158 / / caturbhiH klaapkm|| zlokArdha : jvara, atisAra, kuSTha, arza=masA, prameha, plIha, dhUmakA, amlaka saMgrahaNI, zUla, hikkA, zvAsa, kSaya, bhrama, gulma, hRdaroga, saMmoha, halAsA=sakhata heDakI, nAha=grahaNI, kampaka, kaMDUkapaNaja, koSTha, aruci, sojhA, bhagaMdara, galAmaya gaLAno vyAdhi, pAmA=khasa, jalodara, unmAda, zoSa, vIsarpa, chanda=zaradI, netraroga, ziroroga, vidradhi vagere bhaTo sarva paNa AnokarujAno, parivAra sva-AbhabhUta mahAbala che jenA prabhAvathI A rajA he vatsa ! jItI zakAtI nathI. ll155thI 158l zloka : asti nIrogatA nAma, vedanIyAkhyabhUpateH / padAtineha sAtena, prayuktA bhavacakrake / / 159 / / zlokArca - vedanIya nAmanA rAjAnA padAti evA zAtA vaDe ahIM bhavacakramAM nIrogatA prayukta karAI. ll159ll zloka : sA varNabalasaundaryadhIdhRtismRtipATavaiH / parItA kurute lokaM, sukhasandarbhanirbharam / / 160 / /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 140 zlokArtha : varNa, bala, sauMdarya, buddhi, dhRti, smRtinA pATavathI parIta=yukta, te=nIrogatA, sukhasaMdarbhathI nirbhara lokane kare che. II160 / / zloka H tAM caiSA dAruNA hatvA kSaNAnnIrogatAM rujA / pravartayati lokAnAM, tIvrAtiM tanucittayoH / / 161 / / zlokArtha H ane te nIrogatAne, kSaNamAM haNIne dAruNa evI A sujA lokonAM zarIra ane cittamAM tIvra Arti=pIDAne, pravartAve che. / / 161 / / zloka H teneyaM takriyAtAya, runehyaM vatsa! vAte / etadAkrAntamUrtInAM, ceSTA ' ' khyAtuM na pAryate / / 162 / / zlokArtha H te kAraNathI A rajA tenA vighAta mATe=nIrogatAnA vighAta mATe, he vatsa ! kUde che. A rujAthI AkrAMta svarUpavALA jIvonI ceSTA kahevA mATe zakya nathI. II162 / / zloka H tathAdi kUjanti karuNadhvAnaiH krandanti vikRtasvarAH / rudanti dIrghapUtkArairAraTanti savihvalAH / / 163 / / zlokArtha : te A pramANe - karuNa dhvani vaDe avAja kare che=duHkhanA udgAro kADhe che. vikRta svaravALA jIvo kraMdana kare che. dIrgha pUtkArothI raDe che. vihvala sahita evA puruSo bUmo pADe che. II163 / / zloka H gADhaM dInAni jalpanti, ruNTanti ca muhurmuhuH / luThantItastato mUDhAzcetayante na kiJcana / / 164 /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : gADha dInavacanone bole che. vAraMvAra roSavALA thAya che. mUDha evA teo Amatema ALoTe che. kaMIka cetanAne pAmatA nathI=svasthatAne pAmatA nathI. II164. zloka : nityamArtAH sadodvignAH, viklavAstrANavarjitAH / bhayodghAntadhiyo dInA, narakeSviva nArakAH / / 165 / / bhavanti bhavacakre'tra, sattvAH pApiSThayA'nayA / hatvA nIrogatAM vatsa! rujayA paripIDitAH / / 166 / / zlokArya : haMmezAM Arta, sadA udvigna, viklavo ane trANathI rahita, bhayathI udghAMtabuddhivALA, dIna manuSyo narakamAM nArakIo jevA A bhavacakramAM thAya che. A pApiSTha evI rujAthI he vatsa! nIrogatAne haNIne paripIDIta thAya che. II15-16 zloka : tadeSA lezato vatsa! rujA te gaditA mayA / mRtirmarditavizveyaM, sAmprataM te nivedyate / / 167 / / zlokArya : he vatsa ! te A lezathI rAjA tane mArA vaDe kahevAI. mardita karyuM che vizvane jeNe evI A mRti=mRtyu, have tane nivedana karAya che. ll167ii. mRtimArakatA bloka : yo'sau te darzitaH pUrvamAyurnAmA mahIpatiH / caturnaraparIvArastatkSayo'syAH prayojakaH / / 168 / / mRtinI=maraNanI mArakatA zlokArca - pUrvamAM je A tane cAra manuSyonA parivAravALo Aya nAmano rAjA batAvyo, teno kSaya mRtino mRtyuno prayojaka che. II168
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : prayujyate vicitraizca, bahirhetuzatairiyam / viSAgnizastrapAnIyagiripAtAtisAdhvasaiH / / 169 / / zlokArtha : viSa, agni, zastra, pANI, giripAta, ati bhaya evA vicitra bahAranA seMkaDo hetuthI A=kRti, prayojita karAya che. I/169II zloka : bubhukSAvyAdhiduLalapipAsoSNahimazramaiH / vedanAhAradurdhyAnaparAghAtA'ratibhramaiH / / 170 / / prANApAnoparodhAdyaiH, kiM tu tairapyudIritA / tamevAyuHkSayaM prApya, mRtireSA vivalgate / / 171 / / zlokArya : bubhakSA, vyAdhi, durgAla evI pipAsA, uSNa-hima=garamI-ThaMDI ane zrama vaDe, vedanA, AhAra, durgAna, parAghAta, arati ane bhramo vaDe, prANa-apAnanA uparodha Adi vaDe zvAsocchavAsanA avarodha vaDe teothI udIrita evA=pUrvamAM kahelA hetuothI prerita evA, te ja AyuSyakSayane prApta karIne A mRti kUdAkUda kare che. ll170-171|| zloka : vIryaM punarado'muSyA, yadiyaM dehinAM kSaNAt / haratyucchvAsaniHzvAsaM, ceSTAM bhASAM sacetanAm / / 172 / / zlokArca - vaLI, AnuM mRtinuM, A vIrya che je AmRti, sacetana evA jIvonI bhASA, ceSTA ane zvAsocchavAsane kSaNamAM hare che. II172aaaa. zloka : vidhatte raktani zaM, vaikRtyaM kASThabhUtatAm / daurgandhyaM ca kSaNAdUrvA, svapanaM dIrghanidrayA / / 173 / / zlokArca - lohInA nAzane, vikRtipaNAne, kASThabhUtatAne ane durgadhatAne kSaNa pachI dIrghanidrA vaDe svapanane=UMghI javuM tene, kare che=mRti kare che. ll173|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : parivArastu nAstyasyA, na ceyaM tamapekSate / iyaM hi tIvravIryeNa, sadaikA kiMmanuSyikA / / 174 / / zlokArtha H vaLI Ano parivAra nathI. ane A=kRti, tenI=parivAranI, apekSA rAkhatI nathI. =ije kAraNathI, A=kRti, tIvra vIryathI sadA eka kiMmanuSyakA che=samartha strI che. II174|| zloka H yato'syA nAmamAtreNa, bhuvanaM sacarAcaram / sanarendraM sadevendraM, kampate trastamAnasam / / 175 / / zlokArtha : je kAraNathI AnA nAma mAtrathI=mRtyunA nAma mAtrathI, trasta mAnasavALA narendra sahita, devendra sahita sacarAcara bhuvana kAMpe che. II175 / / zloka H sadvIryabalabhAjo'pi prabhavo'pi jagattraye / AsannAmapi mattvainAM bhavanti bhayakAtarAH / / 176 / / 143 zlokArtha : sIrya balavALA paNa, jagatprayamAM prabhAvavALA paNa, Asanna paNa Ane=mRtyune, jANIne bhayathI kAyara thAya che. / / 176 zloka H ataH paricchadenAsyAstAta ! kiM vA prayojanam ? / ekikApi karotyeSA, dUre yatzrUyate'dbhutam / / 177 / / zlokArtha H he tAta prakarSa ! AthI AnA paricchedathI=mRtinA parivArathI, zuM prayojana che ? arthAt koI prayojana nathI. ekAkI paNa A=kRti, dUramAM rahela je adbhuta saMbhaLAya che te kare che. II177 / / zloka H ata eva sadaizvaryAdiyamuddAmacAriNI / kiJcinnApekSate vatsa ! vicarantI yathecchayA / / 178 / /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva IzvareSu daridreSu, vRddheSu taruNeSu ca / durbaleSu baliSTheSu, dhIreSu karuNeSu ca / / 179 / / ApadgateSu hRSTeSu, vairabhAjiSu bandhuSu / tApaseSu gRhastheSu, sameSu viSameSu ca / / 180 / / zlokArdha : AthI ja he vatsa ! yathecchAthI vicaratI sadA aizvaryathI uddAmacAriNI evI A=mRti, IzvaromAM dhanADhyomAM, daridromAM, vRddhomAM, taruNomAM, durbalomAM, baliSThomAM, ghIra puruSomAM, karuNAvALAmAM, Apattine pAmelAmAM, haSTomAM, verabhAjI jIvomAM, baMdhuomAM, tApasomAM, gRhasthomAM, samAnapariNAmavALAomAM samabhAvavALA muniomAM, viSama pariNAmavALAo asamabhAvavALA jIvomAM kaMI apekSA rAkhatI nathI. II178thI 18oll bloka : kiJcAtra bahanoktena? sarvAvasthAgateSviyam / prabhavatyeva lokeSu, bhavacakranivAsiSu / / 181 / / zlokArtha : ahIM bahu vaktavya vaDe zuM? sarva avasthAgata evA bhavacakranivAsI lokomAM AkamRti, prabhAva pAme ja che. II181II. zloka : astyaGgabhUtA sadbhAryA, jIvikA nAma vizrutA / tasyAyurnAmanRpaterlokAlAdanatatparA / / 182 / / zlokArya : lokanuM AhvAdana karavAmAM tatpara, jIvikA nAmanI saMbhaLAtI te AyuSya nAmanA rAjAnI aMgabhUta sahmAryA che. ||182| zloka : tabalAdavatiSThante, nijasthAneSvamI janAH / ato hitakaratvena, sA sarvajanavallabhA / / 183 / / zlokArya : tenA balathI A loko nijasthAnamAM rahe che. AthI hitakarapaNAthI te=jIvikA nAmanI sabhAryA, sarvajanane vallabha che. II183II.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : atastAM jIvikAM hatvA, mRtireSA sudAruNA / lokaM svasthAnato'nyatra, preSayatyeva lIlayA / / 184 / / zlokArca - AthI te jIvikAne haNIne sudAruNa evI A kRti lokane svasthAnathI anyatra lIlAthI mokale ja che. ll184ll zloka : prahitAzca tathA yAnti, dRzyante na yathA punaH / nIyante ca tathA kecidyathA'sau ripukampanaH / / 185 / / zlokArca - ane mokalAyelA=mRtithI parasthAnamAM mokalAyelA, te prakAre jAya che je prakAre pharI dekhAtA nathI. ane te prakAre keTalAka laI javAya che je pramANe A ripakaMpana. ll18pI zloka : vrajantazca dhanaM gehaM, bandhuvargaM paricchadam / sarvaM vimucya gacchanti, mRtyAdezena te janAH / / 186 / / zlokArca - mRtyunA AdezathI jatA=paralokamAM jatA, te jIvo dhana, gRha, baMdhuvarga, parivAra sarvane choDIne jAya che. II186ll zloka : ekAkinaH kRtodyogAH, sukRtetarazambalAH / dIrgha mArgaM prapadyante, sukhaduHkhasamAkulam / / 187 / / zlokArca - ekAkI, kRta udhogavALA, sukRtanA ane ItaranA dukRtanA bhAtAvALA, sukha-duHkhathI samAkula evA dIrghamArgane prApta kare che=mRtinA AdezathI je jIvo vartamAnanA bhavane choDIne jAya che teoe A bhavamAM je ughoga karela che tene anurUpa puNya ane pApa rUpe bhAtuM prApta karyuM che ane te pramANe janmAMtaramAM sukha-duHkhathI yukta dIrghamArgane prApta kare che. ll187ll
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tannijAstu tathA kRtvA, rodanAkrandagundalam / laganti svIkRtyeSu, khAdanti ca pibanti ca / / 188 / / vibhajante dhanaM bhAgaiH yudhyante ca tadarthinaH / sArameyA ivAsAdya, kiJcidAmiSakhaNDakam / / 189 / / zlokArtha : vaLI temanA nijapuruSo te pramANe rudana, AkraMdathI guMdala karIne=rokakaLa karIne, potAnA kRtyomAM lAge che. ane khAya che, pIe che, bhogothI dhanano vibhAga kare che ane kaMIka AmiSakhaMDane= mAMsanA TukaDAne, pAmIne sArameyanI jema=kUtarAnI jema, tenA arthIo=mRtyu pAmelA puruSanA dhananA arthIo, yuddha kare che. II188-189 / / zloka H zloka H tadarthaM tu kRtAghaughAste janAH duHkhakoTibhiH / kevalAH paripIDyante mRtyAdiSTA bahirgatAH / / 190 / / zlokArtha H vaLI tenA mATe=te dhananA mATe karAyelA pApanA samUhavALA te jIvo mRtyuthI prApta karAyelA bIjA bhavamAM gayelA seMkaDo duHkhothI kevala pIDAya che. II190|| zloka H evaM ca sthite niveditA mRtirvatsa ! nAnAkAreSu dhAmasu / saMcAryate yayA loko, bhavacakre muhurmuhuH / / 191 / / zlokArtha H A pramANe sthita hote chate, he vatsa prakarSa ! mRti nivedana karAI. jenA vaDe=je mRti vaDe, loko bhavacakramAM aneka AkAravALAM sthAnomAM vAraMvAra saMcAra karAya che. / / 191 / / khalatA''khyAnam adhunA varNyamAneyaM, khalatA'pyavadhAryatAm / etatsvarUpavijJAne, yadyasti tava kautukam / / 192 / /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva khalatAnuM AkhyAna zlokArtha : have varNana karAtI A khalatA paNa avadhAraNa karAo, je kAraNathI AnA svarUpanA vijJAnamAM= khalatAnA svarUpanA vijJAnamAM, jo tane kautuka che. II1924 zloka H asti pApodayo nAma, senAnIrmUlabhUpateH / pravutttA tAta! teneSA, ghanatA mavAorU|| zlokArtha : mUla bhUpatino pApodaya nAmano senAnI che=karmapariNAma rAjAno pApodaya nAmano senAnI che, tenA vaDe=pApodaya vaDe, he tAta prakarSa ! bhavacakramAM A khalatA prayukta che. II193]] zloka H bahirnimittamapyasyAH, kila durjanasaGgamaH / vAM tattvataH sopi, pApodyanimittaH / / o4 / / 147 zlokArtha : AnuM=khalatAnuM, bahirnimitta paNa durjanano saMgama che. kevala te paNa=durjanano saMgama paNa, tattvathI pApodaya nimittaka che arthAt tevA prakAranA pApodaya nimitte jIvane durjanano saMgama thAya che ane durjananA saMgamathI potAnAmAM khalatA pragaTe tevo pApano udaya thAya che, mATe khalatA ane durjanano saMgama baMne pApanA udayathI thanArA bhAvo che. / / 194][ zloka H vIryamasyAH zarIreSu, vartamAneyamuccakaiH / kurute dehinAM duSTaM, manaH pApaparAyaNam / / 195 / / zlokArtha : zarIromAM vartamAna A=khalatA, dehIonA=jIvonA, duSTane atyaMta kare che. pApaparAyaNa mana AnuM vIrya che=khalatAnuM vIrya che=je jIvonA zarIramAM khalatA pragaTe che te jIvo bIjA jIvonuM atyaMta duSTa kare che ane khalatAvALA jIvonuM pApaparAyaNa mana te khalatAnuM vIrya che. / / 15 / / zloka H zAThyapaizunyadauH zIlyavaibhASyaguruviplavAH / mitradrohakRtaghnatvanairlajjyamadamatsarAH / / 196 / /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva marmodghaTTanavaiyAtye, parapIDananizcayAH / IrvAzyapa vizevAH, vrutatAparivArioA:||267|| yumanAA zlokArtha : zAkya, pezunya, dau:zIlya, vaibhASya, guruno viplava, mitrano droha, kRtaghnatva, nirlajjapaNuM, mada, matsara, marmanA udghaTananuM vaiyAtya=bIjAnA marmone pragaTa karavAnuM duSTapaNuM, parapIDananA nizcayo, IrSyAdi, khalatAnI paricArikA jANavI=jIvamAM khalatA nAmano doSa Ave che tenI sAthe thanArA zAThyAdi bhAvo te jIvamAM pragaTa thAya che tethI te bhAvo khalatAnI paricArikA che. 196-197II zloka H asti puNyodayo nAma, dvitIyo mUlabhUpateH / senAnIstatprayukto'sti, saujanyAkhyo narottamaH / / 198 / / zlokArtha H mUlabhUpatino puNyodaya nAmano bIjo senAnI che. tatvayukta saujanya nAmano narottama che= karmapariNAma rAjA rUpa mUlabhUpatino puNyodaya nAmano pApodaya karatAM anya bIjo senAnI che. te puNyodayathI prayukta saujanya nAmano jIvanA pariNAma rUpa narottama che. II198 zloka H sa vIryadhairyagAmbhIryaprazrayasthairyapezalaiH / paropakAradAkSiNyakRtajJatvArjavAdibhiH / / 199 / / yutaH padAtibhistAta ! janaM bandhuramAnasam / rvALo nikhavIryeLa, satpudhAkSovezanam / 200 / / saddharmalokamaryAdAM, sadAcAraM sumitratAm / ghaTayaMzcAtulAM loke, sadvizrambhasukhAsikAm / / 201 / / janayatyeva keSAJcid bhavacakre'pi dehinAm / nirmithyaM cArutAbuddhiM, gADhaM saundaryayogataH / / 202 / / zlokArtha H te=saujanya nAmano pariNAma, vIrya, dhairya, gAMbhIrya, prazraya=vizvAsa, svairya, pezala, paropakAra, dAkSiNya, kRtajJatva, ArjavAdi padAtiothI yukta he tAt ! nijavIryathI sasudhAnA cUrNathI pezala manoharamAnasavALA janane karato saddharmalokanI maryAdAne, sadAcArane, lokamAM sad vizrambha sukhAsikA rUpa atula sumitratAne ghaTaLa karato, bhavacakramAM paNa keTalAka jIvone gADha
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sauMdaryanA yogathI nirmidhyA suMdara buddhine pragaTa kare ja che saujanya nAmano pariNAma pragaTa kare ja che. ll19tthI 2022 zloka : tasyeyaM khalatA tAta! nitarAM paripanthinI / yataH samRtaSA tu, vanavRviSAdhivA pAra0rUA. zlokArdha : he tAta prakarSa ! tenI=saujanyanI, A khalatA atyaMta virodhI che je kAraNathI te saujanya, amRta che. vaLI A khalatA, kAlakUTa viSathI adhika che. ra03 zloka : ato nihatya taM vIryAdiyaM pApiSThamAnasA / evaM vivartate vatsa! pure'tra saparicchadA / / 204 / / zlokArca - AthI saujanyano khalatA sAthe virodha che AthI, vIryathI tene=sojanyane, haNIne pAdhiSTha mAnasavALI AekhalatA, he vatsa! A nagaramAM bhavacakra nagaramAM, potAnA parivAra sahita tenA sahavartI doSorUpa parivAra sahita, A rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, varte che. Il204 zloka : enayA hatasaujanyAzceSTante yAdRzaM janAH / taduktyA'laM tathApISad bhaNitvA tava kathyate / / 205 / / zlokArya : AnAthIekhalatAthI, haNAyelA saujanyavALA loko je prakAre ceSTA kare che taektithI tenA kathanathI, saryuM, topaNa kaMIka kahIne tane kahevAya che. ll205ll zloka - carcitAnekadurmAyAH, paravaJcanatatparAH / niSyiEA devayA, munaidA: ravAnA: sudA: raddA zlokArya : carcita thayela aneka durmAyAvALA, paravaMcanamAM tatpara, dveSanA yaMtrathI niSpiSTa, mukta snehavALA paSTa khalo hoya che. ra06ll
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva agRhyamANAH satkRtyairbhaSantaH saMstuteSvapi / khAdanto nijavargAMzca, te khalA maNDalAdhikAH / / 207 / / zlokArtha : satkRtyothI agRhyamAna, saMstuta evA jIvo viSayaka paNa=suMdara prakRtivALA paNa jIvo viSayaka, kharAba bolatA, nijavargane khAdana karatA=vinAza karatA, maMDalathI adhika=kUtarAthI adhika, te khalo che. II207II zloka H utpAdayantazchidrANi, pAtayantaH sthirAmapi / kArye tripiTikAM kuryurudvegaM te khalAH khalu / / 208 / / zlokArtha : te khalo chidrone utpAdana karatA, sthirone paNa pAta karatA, kAryamAM tripiTikArUpa udvegane kare che. II208II zloka : cittena cintayantyanyadanyajjalpanti bhASayA / piyA)nyatra(a) ceSTatte, te hatA: hanatAhatAH / / 2015 / zlokArtha H khalatAthI haNAyelA te khalo cittathI anya vicAre che. bhASAthI anya bole che. kriyAthI anya ceSTA kare che. II209II zloka : kvaciduSNAH kvacicchItAH kvacinmadhyamatAM gatAH / narUpA mavanyete, sAnnipAtA va jvarAH / / 20 / / zlokArtha H kvacit uSNa, kvacit ThaMDA, kvacit madhyamatAne pAmelA sannipAtavALA jvaranI jema A=khala jIvo, anekarUpatAvALA thAya che. II210||
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H ~i tavAnurodhato vatsa ! kathApyeSA mayA kRtA / svayaM tvamISAM nAmApi, nAhamAkhyAtumutsahe / / 211 / / zloka H zlokArtha : vaLI, he vatsa ! tArA anurodhathI=tArA AgrahathI, mArA vaDe A kathA karAI. svayaM AmanAM nAma paNa=khalatAnA doSonAM nAma paNa, huM kahevA mATe utsAhavALo nathI. / / 211|| kurUpatAkrUratA tadeSA khalatA tAta ! lezato gaditA mayA / nibodha sAmprataM vatsa ! varNyamAnAM kurUpatAm / / 212 / / kurUpatAnI krUratA 151 zlokArtha : te kAraNathI he tAta prakarSa ! A khalatA mArA vaDe lezathI kahevAI. he vatsa ! have varNana karAtI kurUpatAne tuM sAMbhaLa. II212II zloka H yo'sau te pUrvamAkhyAto, nAmanAmA mahIpatiH / sa dauSTyena yunaktyenAM, bhavacakre kurUpatAm / / 213 / / zlokArtha : je A tane pUrvamAM kahevAyelo nAma nAmano rAjA=nAmakarma nAmano rAjA, te duSTatAthI bhavacakramAM A kurUpatAne yojana kare che. II213II zloka H bAhuvidhyaM dadhatyuccairbahiraGgAni bhAvataH / tasyevAvezArILi, yAnvasthA: jAraNAni moH! / / 24 / / zlokArtha : tenA ja=kurUpatA ApAdaka nAmakarmanA ja, Adezane karanArAM bhAvathI bahiraMga aMgo bAhuvidhyane atyaMta kare che=nAmakarma kare che. je AnAM=kurUpatAnAM kAraNo che. II214I
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : tathAhiduSTAhAravihArAdyaiH, prakupyantaH kaphAdayaH / bhUyAMso dehinAM dehe, janayanti kurUpatAm / / 215 / / zlokArca - te A pramANe - duSTa AhAra, vihArAdithI ghaNA prakopa pAmatA kaphAdi jIvonA dehamAM kurUpatAne kare che. ll215ll zloka : vIryaM punarado'muSyA, yadeSA dehavartinI / sadA hi kurute rUpaM, dRSTerudvegakAraNam / / 216 / / zlokArca - vaLI AnuM kurUpatAnuM, A vIrya che. je dehavartI evI A kurUpatA, sadA daSTinA udveganuM kAraNa evuM rUpa kare che. ra16ll. bloka : khaJjatAkuNTatAkANyavAmanatvavivarNatAH / kubjatvAndhatvavADavyahInA'GgatvAtidIrghatAH / / 217 / / ityAdyAH parivAre'syA, vartante vatsa! durjanAH / yatsamparkAdiyaM hRSTA, vilasatyatilIlayA / / 218 / / yugmm|| zlokArya : laMgaDApaNuM, vAmanapaNuM, kANApaNuM, ThIMgaNApaNuM, kurUpapaNuM, kunjapaNuM, aMdhapaNuM, vaDavAnalapaNuM, vikalAMgapaNuM, lAMbAtApaNuM, ItyAdi durjano he vatsa ! Ano kurUpatAno, parivAra varte che. jenA saMparkathI harSita thayelI A kurUpatA, atilIlAthI vikase che. ll17-218ll zloka : asti prayuktA tenaiva, nAmanAmnA surUpatA / suprasannena tanmUlabahiraGganimittajA / / 219 / / zlokArca - suprasanna evA te nAma nAmanA ja rAjA vaDe surUpatA prayukta che. tenA mUla-te nAmakarmanA mUla, bahiraMga aMga nimittathI thanArI surUpatA che ema anvaya che. ra19ll
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H tathAhi zubhAhAravihArAdyaiH, prasIdantaH kaphAdayaH / daMtavo tedinAM veThe, nanayaMtti surUpatAm / / 20 / / zlokArtha : te A pramANe kaphAdi, hetuo dehIonA dehamAM surUpatAne kare che. II220mA zloka H zubha AhAra-vihArAdithI prasAdane pAmelA kaphAdi=anukULa rUpe rahelA sA janaM bhavacakre'tra, dRSTerAhlAdakAraNam / prasannavarNaM padmAkSaM, suvibhaktAGgabhUSaNam / / 221 / / gajendragAminaM ramyaM, surAkArAnukAriNam / roti ninavIryeLa, tomolanAranI ||razA 153 zlokArtha : A bhavacakramAM lokanA modanane karanArI te=surUpatA, dRSTinA AhlAdane karanAra, prasannavarNavALA, padmaakSavALA, suvibhakta aMganA bhUSaNa, gajendragAmI, ramya, sura AkArane anukaraNa karanAra janane nijavIryathI kare che. II221-2224] zloka H tasyA vipakSabhUteyaM, prakRtyaiva kurUpatA / tAM hatvA'virmavadveSA, vaihivedevu yoninI ||rararU|| zlokArtha : tenA=surUpatAnA, prakRtithI ja vipakSabhUta A kurUpatA che. tene haNIne=surUpatAne haNIne, yoginI evI A jIvonA dehamAM AvirbhAva pAme che. II223II zloka H tataH surUpatAhInAH, prAdurbhUtakurUpatAH / matti te khanA vatsa! dRSTadeza riLaH / / 24 / /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - tethI surUpatAhIna prAdurbhata kurUpatAvALA te jIvo he vatsa prakarSa ! daSTinA udvegane karanArA thAya che. ll224ll zloka : anAdeyAH svahInatvazaGkitA hAsyabhUmayaH / bhavanti krIDanasthAnaM, bAlAnAM rUpagarviNAm / / 225 / / zlokArca - anAdeya, svahInatvathI zaMkita, hAsyanI bhUmio, rUpathI garvita evA bAla jIvonI krIDAnuM sthAna thAya cheHkurUpa jIvo thAya che. ll225ll zloka : nirguNAzca bhavantyete, prAyazo vAmanAdayaH / AkRtau ca vasantyete, prakRtyA nirmalA guNAH / / 226 / / zlokArca - ane prAyaH A vAmanAdi jIvo nirguNo thAya che kurUpavALA jIvo prAyaH jagatamAM guNa vagaranA thAya che ane A nirmala guNo prakRtithI AkRtimAM vase che. ll226ll daridratAdauHzIlyam bloka : viDambanakArI loke, tadiyaM te kurUpatA / nirUpitA'dhunA vatsa! kathayAmi daridratAm / / 227 / / daridratAnI duHzIlatA zlokArca - lokamAM viDaMbanAne karanArI te A kurUpatA tane nirUpita karAI. he vatsa ! have daridratAne huM kahuM chuM. ll227ll zloka : prayuktA tAvadeSA'pi, vatsa! tenaiva pApinA / sattarAyaM puraskRtya, pApodrayAnmRtA pAra28AA.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1papa upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : aMtarAyane AgaLa karIne, pApodayarUpI coraTAothI bharAyelI A paNa daridratA paNa, he vatsa ! te ja pApI vaDe-pApodaya karma vaDe, prayukta che. ll228ll zloka : prayuJjate punarloke, hetavo ye bahirgatAH / enAM daridratAM tAta! tAnahaM te nivedaye / / 229 / / zlokArca - vaLI, lokamAM je bahirgata hetuo A daridratAne pravartAve che, he tAta ! prakarSa ! tene huM tane nivedita karuM chuM. l229ll zloka : jalajvalanaluNTAkarAjadAyAdataskarAH / madyadyUtAdibhogitvavezyAvyasanadurnayAH / / 230 / / ye cAnye kurvate keciddhanahAniM vayasyikAm / cAtte detavaH sarve, vatsa! joyA: prona: rarUA yugamA zlokArtha : jala, javalana, luMTArA, rAjanA dAyaka, taskaro, madha, dhUtAdi, bhogita, vezyAnuM vyasana, durnayo dunatio, cheHdaridratAnAM bAhya nimitto che. ane je anya koI vayacikA=mitra evI, dhanahAnine kare che te sarva hetuo he vatsa ! AnA prayojaka jANavA-daridratAnA prayojaka jANavA. ||230-231II zloka : kevalaM tattvataste'pi, sAntarAyaM camUbhRtam / pApodayAkhyaM kurvanti, prahvamasyAH prayojakam / / 232 / / zlokArca - kevala tattvathI te paNa=jala, jvalana Adi bAhya hetuo paNa, aMtarAya sahita coraTAothI bharAyelA AnAHdaridratAnA prayojaka evA pApodaya nAmanA karmane pradha=sanmukha kare che. ll23zA zloka : durAzApAzasaMmUDhaM, dhanagandhavivarjitam / vIryeNa kurute lokameSA tAta! daridratA / / 233 / /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : he tAta ! A daridratA vIryathI=potAnA vIryathI, lokane durAzAnA pAzathI saMmUDha, dhananA gaMdhathI vivarjita kare che. ra33 zloka : dainyaM paribhavo mauDhyaM, prAyazo bahvapatyatA / hRdayanyUnatA yAJcA, lAbhA'bhAvo duricchatA / / 234 / / bubhukSA'ratisantApAH; kuTumbaparidevanam / asyA ityAdayo vatsa! bhavanti paricArakAH / / 235 / / yugmm|| zlokArya :denya, paribhava, mUDhatA, prAyaH ati saMtati hovApaNuM, hRdayanyUnatA, bhikSAnI mAMgaNI, lAbhano abhAva, kharAba IcchAo, bumukSA, arati saMtApo, kuTuMbanuM paridevana ItyAdi he vatsa ! AnAHdaridratAnA, paricArako thAya che. para34-235ll zloka : asti puNyodayAkhyena, prayuktaH pRthivItale / janAlAdakaro'tyantamaizvaryAkhyo narottamaH / / 236 / / zlokArca - pRthvItalamAM puNyodaya nAmanA rAjAthI prayukta, lokonA AllAdane karanAra atyaMta aizvarya nAmano narotama che. ri36ll zloka : sa sauSThavamahotsekahRdayonnatigauravaiH / janavAllabhyalAlityamahecchAdiviveSTitaH / / 237 / / zlokArca - sauSThavathI, mahAutsukathI, hRdayanA vizALa bhAvathI, ane gauravathI sarvajanane priyapaNuM, lalitapaNuM, mahecchAdithI vIMTaLAyelo te=aizvarya nAmano narottama che. 1/ra37ll zloka : subhUridhanasambhArapUritaM janatAdhikam / karoti sukhitaM mAnyaM, lokamuddAmalIlayA / / 238 / /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : ghaNA paisAnA samUhathI bharapUra, janasamUhamAM adhika, uddAma lIlAthI lokane sukhita, mAnya, kare che. II238aa zloka H iyaM hi ceSTate tAta ! parivArasameyuSI / taduddalanacAturyamAbibhrANA daridratA / / 239 / / zlokArtha : he tAta ! parivArathI yukta, tenA uddalananA cAturyane dhAraNa karatI=aizvaryanA uddalananA cAturyane dhAraNa karatI evI A daridratA ceSTA kare che=aizvaryanA nAzanI ceSTA kare che. II239II zloka H na tena sArdhametasyAH, sahAvasthAnamIkSyate / etattrAsAdasau vatsa ! dUrataH prapalAyate / / 240 // 157 zlokArtha H tenI sAthe=aizvaryanI sAthe, AnuM=daridratAnuM, sAthe avasthAna jovAtuM nathI. AnA trAsathI= daridratAnA trAsathI, A=aizvarya, he vatsa ! dUrathI palAyana thAya che. II240II zloka H tato'nayA hataizvaryAste janA duHkhapIDitAH / gADhaM vihvalatAM yAnti, vidhurIbhUtamAnasAH / / 241 / / zlokArtha : tethI AnA vaDe=daridratA vaDe, hata aizvaryavALA te loko duHkhathI pIDita, vidhurIbhUta mAnasavALA gADha vizvalatAne pAme che. II241|| zloka H durAzApAzabaddhatvAd, bhUyo dhanalavecchayA / nAnovAyeg, varto, tAmyanti = vivAnizam / / 24 / / zlokArtha : durAzA, pAzathI baddhapaNuM hovAne kAraNe, pharI dhanalavanI icchAthI nAnA upAyomAM varte che= daridratAne pAmelA jIvo varte che ane divasa-rAta pIDAne pAme che. II242 / /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : te ca pApodayenaiSAmupAyA bahavo'pyalam / prabalena vipATyante, khe ghanA iva vAyunA / / 243 / / zlokArca - ane AmanA te ghaNA paNa upAyodhananI AzAthI prayatna karanArA jIvonA ghaNA paNa upAyo, prabala evA pApodaya vaDe virATana karAya che. jema AkAzamAM ghana vAdaLAM paNa vAyuthI vipATana karAya che. ra4all zloka : tato ca ruNTantyamI mUDhAH, khidyante manasA'dhikam / zocanti purato'nyeSAM, vAJchanti parasampadaH / / 244 / / zlokArca - tethI mUDha evA A daridratAne pAmelA jIvo, rakhaDe che. manathI adhika kheda pAme che. bIjAnI AgaLa zoka vyakta kare che. parasaMpattine Icche che. ra44ll zloka : kuto ghRtaM kutastailaM, kuto dhAnyaM kva cendhanam ? / kuTumbacintayA dagdhA, iti rAtrau na zerate / / 245 / / zlokArca - kyAMthI ghI, kyAMthI tela, kyAMthI dhAnya, ane kyAM IMdhana ? e prakAranI kuTuMbanI ciMtAthI baLelA rAtrimAM sUtA nathI=dhana nahIM hovAthI konAthI ghI kharIdIza, konAthI tela kharIdIza, konAthI dhAnya kharIdIza. kyAM baLataNa maLaze ItyAdi kuTuMbanI ciMtAthI baLelA rAtrimAM sukhe sUtA nathI. ||ra4pI. zloka : kurvanti nindyakarmANi, dharmakarmaparAGmukhAH / vrajanti zocyatAM loke laghIyAMsastRNAdapi / / 246 / / zlokArya : dharmakarmothI parAbhukha evA teo niMdha karmone kare che. tRNathI paNa halakA teo lokamAM zodhyatAne pAme che. Il246ll
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : parapreSyakarA dInAH kSutkSAmA malapUritAH / bhUriduHkhazatairgrastAH, pratyakSA iva nArakAH / / 247 / / zlokArca - paranI zreSThatAne karanArA, dIna, kSINa zarIravALA, malathI pUrita, ghaNAM seMkaDo duHkhothI grasta, pratyakSa nArako jevA te jIvo thAya che. ra47nA zloka : bhavanti te janAstAta! yeSAmeSA daridratA / aizvaryAkhyaM nihatyuccaiH, karotyAliGganaM mudA / / 248 / / zlokArya : he tAta ! A daridratA jeonA ezvarya nAmanA narotamane atyaMta haNe che, teone premathI AliMgana kare cheHdaridratA te jIvone premathI AliMgana kare che. ll248l durbhagatAduSTatA zloka : tadevamIritA tAta! tubhyameSA daridratA / iyaM durbhagatedAnIM, gadyamAnA nizamyatAm / / 249 / / durbhagatAnI duSTatA zlokArya : he tAta ! A rIte tane kahevAyelI A daridratA che. have A kahevAtI durbhagatA tu=prakarSa, sAMbhaLa. IIra49ll zloka : ruSTena bhavacakre'tra, keSAJcidehinAmalam / prayukteyaM vizAlAkSI, tena nAmamahIbhUjA / / 250 / / zlokArca - A bhavacakramAM suSTa evA te nAma nAmanA rAjA vaDe keTalAka dehIone A vizAlAkSI durbhagatA atyaMta prayukta che. ra5ol.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zloka H upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bahiraGgaM bhavedasyAstAta ! citraM prayojakam / vairUpyaduHsvabhAvatvaduSkarmavacanAdikam / / 251 / / zlokArtha H he tAta ! AnuM=durbhagatAnuM, vairUpya, duHsvabhAvatva, duSkarmavacanAdika citra prayojaka bahiraMga thAya. II25135 zloka H tattu naikAntikaM jJeyaM, sa eva paramArthataH / heturaikAntiko'muSyA, nAmanAmA mahIpatiH / / 252 / / vIryaM tu varNayantyasyA, jJAtatattvA manISiNaH / avallabhamatidveSyaM, yadeSA kurute janam / / 253 / / zlokArtha : vaLI te=bahiraMga aMgo, ekAMtika jANavAM nahIM, paramArthathI te ja nAma nAmano rAjA ekAMtika Ano=durbhagatAno, hetu che. vaLI, jJAtatattvavALA manISIo AnA=durbhagatAnA, vIryane varNana kare che, je kAraNathI A=durbhagatA, apriya, atidveSya=atyaMta dveSa karavA yogya, evA janane kare che. II252-253]I zloka H dInatA'bhibhavo lajjA, cittaduHkhAsikA'tulA / nyUnatA laghutA veSavijJAnaphalahInatA / / 254 / / ityAdyAH parivAre'syA, bhavanti bahavo janAH / pure'tra yadbalAdeSA, bambhramIti baloddhurA / / 255 / / zlokArtha H dInatA, abhibhava, lajjA, atula cittamAM duHkhAsikA, nyUnatA, laghutA, veSa, vijJAna ane phalanI hInatA ItyAdi AnA parivAramAM=durbhagatAnA parivAramAM, ghaNA loko che. A puramAM= bhavacakrarUpa nagaramAM, jenA balathI balautkrura evI A durbhAgatA phare che. II254-255 / / zloka H asti prayuktA tenaiva, suprasannena dehinAm / nAmnA subhagatA nAmnA, prakhyAtA janamodinI / / 256 / /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha H suprasanna evA te ja nAmakarma vaDe dehIone mokalAyelI, jananA AnaMdane karanArI, prakhyAta subhagatA nAmanI devI che. II256II zloka H sA sauSThavamanastoSagarvagauravasammadaiH / AyatyaparibhUtAghe:, parivAritaviprajJA / / 27 / / vrajantI bhavacakre'tra, janamAnandanirbharam / karoti sukhitaM mAnyaM, niH zeSajanavallabham / / 258 / / zlokArtha : te sauSThava, manatoSa, garva, gaurava, saMpattiothI AvatI aparibhUtAdithI parivArita vigrahavALI pharatI A bhavacakramAM AnaMdanirbhara, sukhita, mAnya, niHzeSa janavallabha evA janane kare che. II257-258aaaa zloka H tasyAzca pratipakSatvAdiyaM durbhagatA'dhamA / unmUlanakArI tAta ! kariNIva latAtateH / / 259 / / 161 zlokArtha : ane tenuM=subhagatAnuM, pratipakSapaNuM hovAthI adhama evI A durbhagatA he tAta ! latAnA samUhane hAthInI jema unmUlanane karanArI che. II259 / / zloka H ataH sonmUlitA yeSAmenayA hitakAriNI / te prakRtyaiva jAyante, janAnAM gADhamapriyAH / / 260 / / zlokArtha : AthI hitakArI evI te=subhagatA, AnA vaDe=durbhAgatA vaDe, utsUlita thAya che te jIvo prakRtithI ja lokone gADha apriya thAya che. II260nA zloka : svabhartre'pi na rocate, parebhyo nitarAM punaH / bandhubhyo'pi na bhAsante, janA durbhagatAhatAH / / 261 / /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - durbhagatAthI haNAyelA loko potAnA bhartAne paNa rucatA nathI, vaLI parane atyaMta rucatA nathI. baMdhuothI paNa bolatA nathI. ra61]. zloka : gamyatvAtte sapatnAnAM, vallabhAnAmavallabhAH / nayanti klezataH kAlamAtmanindAparAyaNAH / / 262 / / zlokArdha : sapatnonuM virodhIonuM, gamyapaNuM hovAthI vallabhone avallabha AtmAnI niMdAmAM parAyaNa evA te jIvo klezathI kALane pasAra kare che. ripharA zloka : tadeSA'pi samAsena, vatsa! durbhagatA mayA / tubhyaM nigaditA yA'sAvuddiSTA saptamI purA / / 263 / / zlokArya : he vatsa! te A paNa durbhagatA samAsathI mArA vaDe tane kahevAI. pUrvamAM je A sAtamI tArA vaDe uddeza karAyelI=puchAyelI, ra63. bloka : evaM ca sthitejarA rujA mRtizceti, khalatA ca kurUpatA / daridratA durbhagatA, uddiSTAH kramazo yathA / / 264 / / etA yA yatprayuktA vA, yadvIryA yatparicchadAH / ceSTante yasya bAdhAyai, nirdiSTAH kramazastathA / / 265 / / yugmm|| zlokArdha : ane A pramANe sthita hote chate jarA, sujA, mRti, khalatA, kurUpatA, daridratA, durbhagatA kramasara je tArA vaDe uddeza karAyelIetArA vaDe puchAyelI, A je che=A sAta je che, athavA jenAthI prayukta che, je vIryavALI che, je parivAravALI che jenA bAdhA mATe ceSTA kare che, te prakAre kramasara nirdeza karAI=mArA vaDe prakAzAI. ll14-215ll
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 163 zloka : etAzcaivaM vivalgante, vipakSakSayamuccakaiH / kurvANA bhavacakre'tra, lokapIDanatatparAH / / 266 / / zlokArtha : A rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, vipakSanA kSayane atyaMta karatI evI A jarAdi, bhavacakramAM lokapIDanamAM tatpara varte che. rikaI. bhAvArtha :| vicakSaNa puruSa bhavacakranA vAstavika svarUpane joIne bhavanI niHsAratAnuM bhAvana kare che. jethI bhavathI virakta thaIne potAno AtmA Atmahita sAdhavA samartha bane ane te arthe vicakSaNa puruSa potAnA buddhinA prakarSathI bhavasvarUpane jANavAnI jijJAsA kare che ane potAnI vimarzazaktithI bhavanA svarUpanuM te rIte avalokana kare ke jethI bhava pratye citta virakta bane. tenA arthe ja pUrvamAM cAra gationuM viSama svarUpa vicakSaNa puruSe vicAryuM. jenAthI bodha thAya ke cAre gatiomAM jIva aneka prakAranI kadarthanA pAme che ane te kadarthanAnI parAkASThA narakamAM atyaMta che ane devabhavamAM je vipula sukho che tyAM paNa IrSyAdi bhAvothI devo aneka prakAranA saMklezane prApta kare che. mATe devabhava paNa atyaMta niHsAra che. A rIte bhavacakranA vAstavika svarUpane joyA pachI vicakSaNanI vimarzazakti viveka parvata upara rahIne arthAt AtmAnA nirmaLaSTirUpa viveka parvata upara rahIne bhavacakranuM avalokana kare che. tyAre bhavamAM vartatA jIvonI viDaMbanA karanArI sAta nArIo dekhAya che. je jIvone atyaMta kadarthanA karanArI, bIbhatsadarzanavALI, kRSNalezyAvALI, jenA nAmathI paNa loko bhayabhIta thAya tevI viSama che. ane vicakSaNanI vimarzazakti sAmAnyathI te nArIonA tevA vikRta svarUpane jue che. tyArapachI vimarzazakti dvArA te nArIonuM kevuM svarUpa che, te nArIo kayA karmathI jIvamAM Ave che, kevA vIryavALI che, vaLI te nArIo sAthe teno kliSTa parivAra kevA prakArano che ane te nArIo kaI rIte tenAthI viruddha evI puNyaprakRtiothI thanArA narane bAdha karanArI che te kramazaH batAve che. (1) jarA nArI (vRddhAvasthA) - prathama jarA kevA svarUpavALI che ? te batAvavA arthe kahe che - kAlapariNati nAmanI karmapariNAma rAjAnI je patnI che tenAthI prayojita jarA che. joke jarAne anukULa jIvamAM te prakAranuM karma udayamAM Ave che tethI ja jarA Ave che topaNa jIva jamyA pachI kramazaH moTo thAya che ane vayanI kAlapariNati Ave che tyAre sarva manuSyo jarA avasthAne pAme che tethI kAlapariNati jarAnI prayojikA che ane tat sahavartI tathA prakAranA karmano udaya jarA avasthAnI prAptinuM kAraNa che. vaLI jarA pratye bAhya nimitto paNa kAraNa che. AthI ja ghaNA jIvone nAnI uMmaramAM ja dhoLA vALanI prApti thAya che. deha jIrNa jevo thAya che tenA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pratye te te prakArano AhAra, saMyogAdi paNa kAraNa che. topaNa jarA pratye mukhya prayojaka kAlapariNati che. vaLI, jarAnuM vIrya jIvonA zarIranuM lAvaNya, baLa AdinuM haraNa kare che. AthI ja yuvAna avasthAmAM atyaMta lAvaNyavALA ane mahAparAkramavALA jIvo paNa vRddhAvasthAmAM tenuM zarIra lAvaNya vagaranuM ane baLa vagaranuM thAya che. vaLI jeone jarAno gADha AzleSa thAya che teone jIvananA aMtakALamAM mAnasika asthiratA Adi bhAvo paNa thAya che. AthI ja vRddhAvasthAmAM aneka prakAranI vicitra prakRtio jIvamAM pragaTe che. vaLI, vRddhAvasthAmAM deha para karacalIo paDe che, mAthAnA vALa dhoLA thaI jAya che, aMganI kuvarNatA thAya che. zarIramAM kaMpa, zarIra karkaza, thAya che. vaLI vRddhAvasthAmAM jIvone zoka, moha, zaithilya, dInatA Adi bhAvo thAya che. AthI ja jIvanamAM vRddhAvasthAmAM ghaNA jIvo haMmezAM pratikULa saMyogothI zokavALA rahe che. svajanAdi pratye te prakArano mohano pariNAma thAya che. deha zithila thAya che. tethI dInatA Ave che. vaLI svajanAdi AvakAra na Ape to dInatA thAya che. vaLI vRddhAvasthAmAM gatibhaMga, aMdhApo, baherApaNuM, dAMta dhrujavA Adi ghaNA dehanA pariNAmo thAya che te jarAno ja parivAra che. ane temAM praDha vAyu phUMke che; kema ke vRddhAvasthAmAM prAyaH jIvone tevo vAyuno prakopa rahe che jethI sadA tenAthI teo pIDAya che, te jarAno ja parivAra che. A jarA aneka prakAranI zarIranI viSamatAnA pariNAmathI yukta ane zokAdinA pariNAmathI yukta jagatanA jIvomAM sadA varte che, jethI jagatamAM kSaNa pahelAM sukhI dekhAtA paNa jarAne pAmIne duHkhI duHkhI thatA dekhAya che. vaLI, A jarAnI prApti pUrve jIvamAM kAlapariNatino ja anucara evo yauvana nAmano puruSa varte che arthAt jIva janme che tyAre kAlakramathI yauvanAvasthAmAM Ave che, temAM kAlapariNati mukhya che ane yauvana ApAdaka karmo tad sahavartI che. tenAthI jIvamAM yauvana Ave che tyAre te jIva potAnI bhUmikAnusAra mahAvIryavALo thAya che, sarva prakAranA prayatno karavAmAM utsAhita thAya che. te yauvana kAlapariNatinA AdezathI ja saMsArI jIvanA zarIramAM pravezIne baLa, tejasvitA, suMdara AkArAdi kare che. vaLI, yauvana aneka aMtaraMga pariNAmothI yukta che, tethI yauvanamAM jIvo vilAsa, hAsya, cALAo, viparyAsavALAM parAkramo kare che. kUdAkUda kare che. dhAvana valsana kare che. vaLI, yauvanakALamAM garva, zUravIrapaNuM, napuMsakapaNuM kAmane vaza thaIne cenacALApaNuM, sAhasAdi bhAvothI uddhatapaNuM thAya che te sarva yauvananA sahavartI thanArA jIvanA bhAvo che. ane tenA kAraNe ja saMsArI jIvo yauvanakALamAM bhoga, vilAsanA kAraNe pote sukhI che ema mAne che. Ama chatAM kSaNamAM tenA sarva parivAra sahita yauvanano nAza jarA kare che tethI jarAthI vihvaLa thayelA teo dIna, aneka duHkhothI gherAyelA dekhAya che. vaLI, jarAkALamAM prAyaH jIvo patnIthI, parivArathI avagaNanA pAmelA, potAnA putrothI paNa tiraskAra karAtA ane putravadhU Adi taruNa strIothI anAdara karAtA dekhAya che. pUrvamAM karelA bhogonuM smaraNa karatA, vAraMvAra khedanA udgAro kADhatA, zleSmAdithI duHkhita thayelA, jIrNa zarIramAM ALoTatA, parapadArthonA vicAromAM tatpara, pade pade krodha karatA, jarAthI AkrAMta thayelA kevala divasa-rAta UMghatA ja paDyA rahe che. A sarva jarAkRta anartho saMsAramAM spaSTa dekhAya che tenuM
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 165 punaH punaH bhAvana karIne vicAravuM joIe ke jarAthI AkrAMta aneka anarthothI yukta evo A saMsAra che, mATe saMsAranA uccheda mATe vivekI puruSe sadA udyama karavo joIe. e prakAre vivekI puruSo bhAvana kare che. (2) rujA nArI (roga) - vaLI, vicakSaNa puruSa potAnA buddhinA prakarSa dvArA rujA nAmanI bIjI nArIne jue che ane tenuM svarUpa nipuNa prajJAthI vicAre che tyAre dekhAya che ke ATha karmo che temAMthI vedanIya nAmanuM karma che. tenA azAtA nAmanA bhedathI rujA=roga, jIvamAM pragaTe che. vaLI, A roganI prAptimAM bahArIbhUta nimitto zAstramAM kahevAyA che te paNa azAtAvedanIyakarmanA atyaMta prayojaka che. vaLI, roganuM kArya buddhino bhraMza, dhRtino bhraMza, smRtino bhraMza, rogane ucita evA kALanI prApti, karmanA udayanI prApti, asabhya arthanuM Agamana= zarIrane pratikULa evA AhArAdinuM sevana, ke mAnasika ciMtA Adi rujA hetu kahevAyA che. vaLI, dehamAM vAta, pitta, kaphanA je saMkSobhanuM kAraNa che te paNa roganuM prayojaka che; kema ke jIvamAM rAga-dveSanA pariNAmo vAtAdinA saMkSobhathI roganA prayojaka che. topaNa pradhAnarUpe azAtAvedanIyakarmanA udayathI roga Ave che ane tene udayamAM lAvavA mATe bAhya sarva nimitto kAraNa bane che ane jIvomAM vartatuM je svAthya che tene roga nAmano pariNAma potAnA vIryathI nAza karIne rogavALI avasthA kare che. vaLI jvara, atisAra Adi ghaNA parivArathI parivarita A rajA che. tethI te sarva rogo jIvane te te prakAranI viDaMbanA karI karIne duHkhI kare che. ane sarva rogono parivAra jyAre jIvamAM prakarSathI varte che tyAre rogane jItavA mATe koI samartha thatuM nathI. vaLI, vedanIya nAmanA karmanA peTAbhedarUpa zAtAvedanIyakarma che, tenAthI jIvamAM nIrogatA varte che. te nIrogatA jIvanA zarIranAM varNa, bala, sauMdarya, buddhi, dhRti, smRtinI paTutA AdithI yukta lokane kare che. nIrogatAne kAraNe loko sukha AnaMdamAM nirbhara dekhAya che. te nIrogatAno nAza karIne rajA lokone zarIramAM ane cittamAM tIvra pIDA utpanna kare che. AthI ja rogathI grasta jIvo cittathI vihvaLa rahe che. phakta yogIone ja pUrva karmanA udayathI roga Ave topaNa samabhAvanA pariNAmane kAraNe teonI cittanI svasthatAno bhaMga roga karI zakato nathI. sAmAnyathI sarva jIvone aneka prakAranI kadarthanA karanAra A rajA che. tene vaza thayelA jIvonI ceSTAnuM varNana thaI zake tema nathI. AthI ja rogathI duHkhita thayelA jIvo karuNa dhvanithI kuMjita thatA hoya che. vikRtasvarathI raDatA hoya che. tIvra pIDA thAya tyAre jorathI bUmo pADIne raDe che. vihvaLa thaIne barADA pADe che. vaLI rogathI akaLAyelA mUDha evA teo Ama tema ALoTe che. kaMI vicAratA nathI. haMmezAM ArtadhyAnamAM varte che. sadA udvigna, viklavatAthI yukta, rakSaNathI rahita, bhayathI utkrAMta buddhivALA, dIna jevA dekhAya che. A bhavacakramAM pApiSTha evI rAjA vaDe jIvanI nIrogatAno nAza karAya che ane jIvo rogathI paripIDita thAya che. A rIte roganuM pAramArthika svarUpa bhAvana karIne paNa bhavacakrathI cittane virakta thavA yatna karavo joIe; kema ke A bhavacakramAM anaMtI vakhate jIve AvA rogo veThyA che ane jo bhavano uccheda nahIM karavAmAM Ave to pharI pharI AvA rogathI AkrAMta anaMtA bhavonI prApti thaze. mATe apramAdathI bhavanA ucchada mATe yatna karavo joIe.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva (3) mRti nArI (mRtyu) - vaLI, trIjI strI smRti che jenuM svarUpa vicakSaNa puruSa nipuNa prajJAthI vicAre che. ATha prakAranAM karmomAMthI AyuSya nAmanuM karma che tenA avAMtara cAra bhedo che. je cAra gatimAM AyuSya svarUpa che ane teno kSaya mRtyuno prayojaka che. vaLI, bAhya aneka prakAranA hetuthI mRtyu thAya che tyAre paNa mRtyuno mukhya prayojaka AyuSya che; kema ke AyuSyakSaya vagara mRtyu thaI zake nahIM. vaLI, te bAhya hetuomAM viSa, agni Adi keTalAka padArtho dehanI ucita vyavasthAno nAza karIne AyuSyakarmano samudyAta dvArA kSaya karAve che. vaLI, sudhA, vyAdhi Adi bhAvo paNa dehanI avasthAno nAza karIne AyuSyakSaya karAve che. vaLI viparIta AhAra, durgAna Adi bhAvo zarIranI zaktino kSaya karIne AyuSyano nAza kare che. vaLI, A kRtinuM vIrya kSaNamAM jIvonA ucchavAsa Adi ceSTAno nAza kare che ane mRtyu pAmelA jIvanA dehamAMthI raktAdi nAza thavA lAge che. vikRtio thAya che, thoDIka kSaNamAM durgadha Adi pragaTe che ane te jIva dIrgha niMdrAmAM te zarIrathI sUI jAya che. vaLI A mRtyuno anya koI parivAra nathI. jema roganA aneka bhedo che tema mRtyu jIvano vinAza karavAmAM anya koInI apekSA rAkhatuM nathI. vaLI, mRtyunA nAma mAtrathI jagatanA jIvo trAsa pAme che. mahAbaliSTha jIvo paNa mRtyu najIka che te sAMbhaLIne bhayabhIta thAya che. phakta bhagavAnanA vacanathI bhAvita uttama puruSone mRtyu Asanna jANIne paNa bhaya thato nathI; kema ke kArya-kAraNabhAvanI vyavasthAmAM sthira buddhivALA che ane jANe che ke bhagavAnanA vacanathI bhAvita mativALA jIvonuM mRtyu AgAmI hita paraMparAnuM kAraNa che tethI teo jIve che tyAre paNa jIvana-mRtyu pratye samAna pariNAmavALA rahe che ane mRtyu Ave che tyAre paNa kheda-udvega thato nathI paraMtu samabhAvathI vAsita cittane kAraNe vartatI zubhalezyAnA baLathI avazya sugatine pAme che. te sivAya bhavacakramAM vartatA sarva jIvo pratye mRtyu sadA koInI apekSA rAkhyA vagara ucita kALe AyuSyakSaya thavAthI Ave che. vaLI, A mRtyuno virodhI AyuSya rAjAnI jIvikA nAmanI saMbhAryA che. arthAt AyuSya baMdhAya che tyArathI mAMDIne te AyuSya jyAre udayamAM Ave che, te bhavamAM te jIva jIve che. te jIvikA AyuSya nAmanA rAjAnI patnI che ane tenAthI ja jagatanA jIvo te te bhavamAM jIve che. AthI suMdara AyuSyavALA jIvone te jIvikA hitakara jaNAya che ane te jIvikAno nAza karIne sudAruNa evI mRti lokane te sthAnathI lIlApUrvaka anya bhavamAM mokale che. jagatanA jIvo tattvane jovAmAM mUDha hovAthI mRtyu pachI zuM thaze te prakAranA bhayane kAraNe ane mRtyunI vedanAthI vihvaLa thavAne kAraNe duHkhI duHkhI thAya che ane maryA pachI teo A lokamAM pharI kyAreya te svarUpe dekhAtA nathI. ane tenuM dhana, baMdhuvarga sarva tenuM rahetuM nathI. paraMtu ekAkI te jIva potAnA karAyelA karmane anusAra sukha-duHkhathI dIrgha mArgamAM thAya che. (4) khalatA nArI : vaLI, karmanA peTAbhedarUpa pApaprakRtinA udayathI cothI khalatA nArI pragaTe che. A khalatAnI prAptimAM jema anukULa kAraNa pApaprakRtino udaya che tema bahiraMga nimitta durjanano saMgama che. tethI durjananA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 167 saMgamathI kyAreka pApano udaya Ave che ane kyAreka durjananA saMgama vagara paNa khalatA pragaTa kare tevo pApano udaya hoya tyAre jIva khala prakRtivALo bane che. khalatA jIvanuM pApaparAyaNa mana kare che. vaLI, zAkya, paizunya, duHzIlapaNuM, viparIta bhASaNa, guruvarganI sAthe viplava, mitrano droha, kRtanapaNuM, nirlajjapaNuM, mada, matsarabhAva, bIjAnA marmane pragaTa karavAnuM tucchapaNuM, bIjAnI pIDAmAM nizcitapaNuM, IrSyAdi e sarva khalatAnA paricArako che=jIvamAM vartatA khala pariNAmanI sAthe sahabhAvI duSTa prakRtio che. vaLI, karmanI mUlaprakRtinA peTAbhedarUpa puNyodaya nAmanuM karma che, jenAthI jIvamAM saujanyabhAva pragaTe che ane je jIvamAM saujanyabhAva varte che, temAM tattvane anukULa vIrya, tattvanI prAptine anukULa vairya athavA viSama saMyogamAM vairya, padArthane vAstavika svarUpane jovAmAM gAMbhIrya, vizvasanIyapaNuM, dhairya, pezalapaNuM, paropakArapaNuM, dAkSiNya, kRtajJapaNuM, ArjavAdi bhAvo varte che. tethI saujanyavALo puruSa suMdara mAnasavALo hoya che. te sarva suMdara bhAvonI niSpattinuM kAraNa jIvamAM vartato puNyodaya che, tene nAzaka A khalatA che. tethI saujanya amRtanA kuMDa jevo che ane khalatA kAlakUTanA viSathI adhika che. tethI jenAmAM saujanya varte che te jIvo kramasara mahAtmA bane che ane jenAmAM khalatA varte che teo pApiSTha mAnasavALA pApa karIne duraMta saMsAramAM bhaTake che. vaLI, A khalatA bIjA jIvone ThagavAmAM tatpara, dveSanI prakRtivALI, sneha vagaranI jIvane kare che. vaLI potAnI stuti karanArAonuM paNa anucita bolanArA khala puruSo hoya che. bIjAnAM chidro jonArA hoya che. cittamAM kaMIka ciMtavana kare che, bole che kaMIka, kare che kaMIka. A sarva khela puruSonI anucita pravRtti che. te sarva pApanA udayathI thanArI jIvanI kharAba prakRti che. A prakAre bhavacakranuM svarUpa vicArIne buddhimAna puruSa karma kaI rIte jIvane khala banAvIne viDaMbanA kare che tenuM bhAna karIne bhavathI atyaMta virakta thAya che. (5) kurUpatA nArI: vaLI, ATha karmamAM nAmakarma che te jIvane kurUpatA utpanna kare che. tethI je jIvoe kharAba nAmakarma bAMdhyuM che, teo kurUpa zarIra prApta kare che. vaLI, A kurUpatAnI prAptimAM bahiraMga kAraNa duSTa AhAra, duSTa jIvanavyavasthA, kaphAdino prakopa che, topaNa aMtaraMga rIte to te prakAranuM nAmakarma ja balavAna kAraNa che ane jeone kurUpatA prApta thaI che tene joIne badhA jIvone udvega thAya che. khaMjatA, kUTatA Adi aneka avAMtara bhAvo kurUpatAnA ja bhedo che. te kurUpatAno ja parivAra che. vaLI, te nAmakarmanA ja udayathI jIvamAM surUpatA Ave che. vaLI, te surUpatA pratye zubha AhAra-vihArAdi paNa kAraNa che. maryAdAmAM rahelA kaphAdi paNa kAraNo che. topaNa pradhAnarUpe surUpatA nAmakarma ja kAraNa che ane tene vipAkamAM lAvavAmAM zubha AhArAdi sahAyaka kAraNa che, jenAthI jIvo bIjAne jovA mAtrathI game che, suMdara dekhAvaDA dekhAya che. lokane AnaMda utpanna karanArA paNa thAya che. te surUpatAnA pratipakSabhUta A kurUpatA che. tethI kyAreka surUpa jIvonI surUpatAno nAza karIne paNa A kurUpatA jIvanI viDaMbanA kare che. ane kurUpa jIvo lokomAM anAdeya bane che. lokonA hAsyabhUta bane che. potAnI hInatvanI zaMkAvALA rahe che. lokone krIDAnuM sthAna bane che. vaLI kurUpa jIvo prAyaH guNo rahita ja hoya che; kema ke bhUtakALamAM jeoe dharma sevyo hoya
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva teomAM ja uttama guNo Ave che, ane te jIvo prAyaH suMdara AkRtivALA hoya che. tethI guNo paNa prAyaH suMdara AkRtimAM vase che. (6) daridratA nArI : vaLI, pApodayanA peTAbheda aMtarAyakarmane AgaLa karIne jIvamAM daridratA pragaTa thAya che. daridratAnI prAptimAM bAhya nimitto paNa kAraNa bane che. jema agni AdithI, coro AdithI ke jugAra AdithI ke vyasanAdithI dhanano nAza thAya che tyAre daridratA Ave che. topaNa aMtaraMga rIte aMtarAyakarma daridratA pratye mukhya kAraNa che, ane corI Adi nimitta kAraNa che. vaLI jenAmAM daridratA hoya che teo khoTI AzAnA pAzathI samUDha varte che. vaLI, potAnI pAse dhana che tevA prakAranA gaMdhathI rahita che. dainya, paribhava, mUDhapaNuM, prAyaH ghaNA putro, hRdayanI saMkucitatA, mAMgaNasvabhAva, lAbhano abhAva, icchAno anuccheda, sudhA, arati, saMtApa, e sarva daridratA sAthe thanArA pratikULa bhAvo che. vaLI, puNyodayathI prayukta lokonA AllAdane karanAro aizvarya nAmano puruSa che. aizvaryano udaya je jIvomAM varte che te jIvo sukhI, AnaMda-pramodavALA, lokone vallabha Adi aneka bhAvothI yukta hoya che ane pote sukhI che ema mAne che. daridratA te sarvane kSaNamAM nAza karIne dAna kare che. tethI daridratAthI haNAyelA loko duHkhathI pIDita, gADha viOlatAne pAmelA, khoTI AzAthI dhana lezanI prAptinI icchAthI aneka upAyomAM pravarte che. divasa-rAta duHkhI duHkhI thAya che. te sarva pApI evI daridratAthI vilasita che. A rIte daridratAnuM vAstavika svarUpa bhAvana karIne bhavacakranuM viDaMbanAvALuM svarUpa avalokana kare che, jethI bhava pratye virakta thayelA te jIvone kvacit pUrva karmanA udayathI daridratA, kurUpatA Adi bhAvo prApta thayA hoya to paNa te sarvanA koI jAtanI vyAkuLatA vagara tattvanuM yathArtha bhAvana karIne dravyathI daridra hovA chatAM bhAvathI adaridra bane che. tethI koI bAhya nimitto teone kleza karanArAM banatAM nathI. paraMtu tattvanuM bhAvana karIne uttama citta niSpanna kare che. jethI bhAvathI uttama cittane kAraNe daridra avasthAmAM paNa cakravartI karatAM sukhI rahI zake che. (7) durbhagatA nArI : vaLI, nAmakarmanA udayathI jIvane durbhagatA prApta thAya che. ane bahAranuM nimitta virUpapaNuM, duHsvabhAvapaNuM, kharAba kRtyo karavAnI prakRti, kharAba vacano bolavAnI prakRti, durbhagatA pratye nimitta kAraNa che. paramArthathI durbhagata nAmakarma ja kAraNa che. AthI ja durbhagata nAmakarmano udaya na hoya to bAhyathI kharAba prakRtivALA jIvo paNa kyAreka lokomAM mAna-sanmAnAdi prApta kare che topaNa kharAba svabhAvo durbhagatAne udayamAM lAvavA kAraNa che. AthI ja kharAba prakRtivALA jIvonuM durbhagatA nAmakarma nimittane pAmIne vipAkane pAme che, tyAre jagatamAM tiraskArane pAme che. tethI dInatA, badhAthI abhibhava, lajjA, cittamAM duHkhano anubhava, nyUnatA, veSanI hInatA, vijJAnathI hInatA, phalanI hInatA vagere durbhagatA sAthe parivArarUpe varte che. AthI ja durbhaga nAmakarmanA udayavALA jIvo veza paheravAmAM ajJAnavALA hoya che. bodha karavAmAM mUrkha jevA hoya che. koI phala sAdhavAnA asamartha hoya che. A sarva durbhagatA sAthe thanArA pariNAmo che. vaLI nAmakarmanA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 169 ja peTA"darUpa subhagatAnA udayathI jIvo jagatamAM AnaMda-pramodavALA, suMdara manavALA, suMdara parivAravALA, lokane AnaMda karanArA, pote sukhI che ema mAnanArA, badhA lokone vallabha thAya che. teno nAza karIne durbhagatA te jIvane duHkhI kare che. tethI bhavacakramAM A durbhagatA ane subhagatA kaI rIte jIvonI sthiti kare che tenuM samyaguM avalokana karIne buddhimAna puruSo bhavathI virakta cittavALA thAya che. jethI durbhagatA Adi bhAvo pUrvanA karmanA udayathI prApta thayA hoya topaNa tattvanA avalokanathI duHkhI thatA nathI paraMtu adIna bhAvathI te prakAranAM karmonuM vedana karIne vipula nirjarAnI prApti kare che. A rIte vicakSaNa puruSa buddhinA prakarSathI ane vimarzazaktithI bhavacakranA vAstavika svarUpanuM vivekaparvata para rahIne avalokana kare che tyAre puNyaprakRtithI thanArA narane bAdha karanArI sAta nArInuM svarUpa, tenuM vIrya ane tenA parivArAdi evA vikRta svarUpane jue che. zloka : prakarSeNoditaM mAma! kimAsAM vinivArakAH / lokapAlA na vidyante, nagare'tra nRpAdayaH? / / 267 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! AmanA=A sAta nArIonA nivAraka A nagaramAMebhavacakra nagaramAM, lokapAlo vidhamAna nathI ? rAjA vagere nagaramAM vidhamAna nathI ? ra67ll zloka : vimarzenoditaM vatsa! naitAH zakyA nRpAdibhiH / nivArayitumityatra, kAraNaM te nivedaye / / 268 / / zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! prakarSa ! rAjAo vaDe A=jarAdi nArIo, nivAraNa karavA mATe zakya nathI. emAM kAraNa tane nivedana karAya che. ra68II zloka : ye kecidvIryabhUyiSThAH, prabhavo bhavanodare / teSvapi prabhavantyetAH, sarveSu prasabhaM mudA / / 269 / / zlokArca - je koI zreSTha vIryavALA rAjAo bhuvanodaramAM che te paNa sarvamAM A jarAdi, atyaMta AnaMdapUrvaka prabhava pAme che. ra69ll
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva Cos: sarvatra vicarantInAmAsAmuddAmalIlayA / gajAnAmiva mattAnAM, nAsti mallo jagattraye / / 270 / / zloArtha : sarvatra udAmalIlAthI vicaratI Amano mata evA gajenI jema jagatamayamAM mala nathI. ra70I Rels : svaprayojanavIryeNa, vilasantIniraGkuzaM / ko nAma bhuvane sAkSAdetAH khalayituM kSamaH? / / 271 / / zlokArtha : svaprayojanavIryathI niraMkuza bhuvanamAM vilAsa pAmatI Amane=A sAta nArIone, sAkSAt alana karavAmAM koNa samartha che? arthAt koI nathI. ll271|| nizcaya-vyavahAravibhAgaH prakarSeNoktaM-mAma! tatkiM puruSeNa na yatitavyamevAmUSAM nirAkaraNe? vimarzenoktaM-vatsa! nizcayato nirAkaraNe na yatitavyameva, yato na zakyata evAvazyaMbhAvinInAmAsAM nirAkaraNaM kartuM, vimRzyakArI ca puruSaH kathamazakye'rthe pravarteta ? na hi karmapariNAmakAlapariNatisvabhAvalokasthitibhavitavyatAdisaMpUrNakAraNasAmagrIbalapravartitAnAmavazyamAvirbhavantInAmamaSAmanyeSAM vA kAryavizeSANAM nirAkaraNe yatamAnaH puruSaH prayAsAdRte kaJcidarthaM puSNAti / prakarSaH prAha-mAma! pUrvaM bhavatA pratyekamAsAM jarArujAdInAmaparANyevAntaraGgabahiraGgANi pravartakAni nirdiSTAni tatkathamidAnIM karmapariNAmAdIni pravartakatvenocyante? vimarzenoktaM-tAni vizeSakAraNAnItikRtvA prAdhAnyenoktAni, paramArthatastu yathAnirdiSTakarmapariNAmAdikAraNakalApavyApAramantareNa na nayananimeSonmeSamAtramapi kAryajAtaM kiJcijjagati jAyate / prakarSaH prAha-mAma! yadyevaM tataH puruSeNa kimAtmano nijavargINasya vA'mUrabhyarNavartinIrApatantIrupalakSya na kartavya eva kazcidAsAM nivAraNopAyaH? kiM nAnveSaNIyA eva vaidyoSadhamantratantrarasAyanacatuvidhadaNDanItyAdayaH samupasthitajarArujAmRtyAdinirghAtanopAyAH? kiM sarvathA pAdaprasArikaivAtra zreyaskarI? kimakiJcitkara eva puruSo heyopAdeyahAnopAdAne? nanu pratyakSaviruddhamidaM, yataH pravartante eva puruSA hitAhitayoravAptinirAkaraNakAmatayA, pravRttAzcopAyena prApnuvanti hitamarthaM, nirAkurvanti copasthitamapyupAyata evAhitamiti / vimarzenoktaM-vatsa! vizrabdho bhava mottAlatAM yAsIH, parAmRza vacanaidamparyaM, nizcayato hi mayoktaM yathA mA pravartiSTa puruSaH, vyavahAratastu tatpravRtti ko vArayati? puruSeNa hi
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 171 sarvatra puruSAparAdhamalaH sadanuSThAnanirmalajalena kSAlanIyaH, tadarthaM hi tatpravRttiH, yato nAkalayatyasau tadA bhAvikAryapariNAmaM, tato vyavahArataH sarvaheyopAdeyahAnopAdAnasAdhanaM samAcaratyeva kiJcacintitaM cAnena yaduta-ahaM na pravarte tathApyasAvapravartamAno nAsituM labhate, yataH karmapariNAmAdikAraNasAmagryA vetAlAviSTa iva haThAtpravartata eva, na cAkiJcitkaraH puruSaH, kintarhi? sa eva pradhAnaH tadupakaraNatvAtkarmapariNAmAdInAM, na ca pAdaprasArikA zreyaskarI, vyavahArataH puruSapravRttehitA'hitanirvartanApavartanakSamatvAt, nizcayatastu niHzeSakAraNakalApapariNAmasAdhyatvAt kAryANAM, anyathA pUrvamAkalite puruSeNa vaiparItyena tu pariNate pazcAtprayojane na vidheyau harSaviSAdau, samAlambanIyo nizcayAbhiprAyo yathetthamevAnena vidhAtavyamitibhAvanayA vidheyo madhyasthabhAvaH, na caitaccintanIyaM yadyevamahamakariSyaM tato netthamabhaviSyaditi, yatastathA'vazyaMbhAvinaH kAryasya kuto'nyathAkaraNam ? niyatA hi nizcayAkUtena niyatakAraNasAmagrIjanyA ca sakalakAlaM tathaivAnantakevalijJAnagocarIbhUtA ca samastA'pi jagati bahiraGgakAryaparyAyamAlA, sA yayA paripATyA vyavasthitA yaizca kAraNairAvirbhAvanIyA tayaiva paripATyA tAnyeva ca kAraNAnyAsAdyAvirbhavati, kutastasyAmanyathAbhAvaH? ato'tItacintA mohavilasitameva / vyavahArato'pi hitAvAptaye'hitaniSedhAya ca pravartamAnena puruSeNa suparyAlocitakAriNA nAnaikAntikAnAtyantike tatsAdhane bheSajamantratantrarasAyanadaNDanItyAdau mahAnAdaro vidheyaH, api tvaikAntikAtyantikaM tatsAdhanamanveSaNIyaM, sarvathA sadanuSThAnopAyena tatra yAtavyaM yatraite jarArujAdayaH sarve'pyupadravA na prabhavanti / nizcaya ane vyavahArano vibhAga prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! to zuM puruSa vaDe AmanA nirAkaraNamAM=jarAdi nArIonA nirAkaraNamAM yatna na karavo joIe? vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! nizcayathI nirAkaraNamAM thata karavo na ja joIe. je kAraNathI avazya thanArI evA AmanA=jarAdinA, nirAkaraNa karavA mATe zakya nathI ane vicArapUrvaka karanAra puruSa azakya arthamAM kevI rIte pravarte ? arthAt pravarte nahIM. hi- gathI, bhariema, salapariti, svabhAva, to'sthiti, bhavitavyatA saMpU[ 24sAmagrInA balathI pravartita avazya pragaTa thanArI evA Amano=jarAdino, ke anya kAryonA vizeSonA nirAkaraNamAM prayatna karato puruSa prayAsane choDIne koI arthane poSaNa karato nathI=prayAsa sivAya koI phaLane prApta karato nathI. prakamAM kahe che - he mAmA ! pUrvamAM tamArA vaDe A karArujAditA pratyekanA pravartaka aMtaraMga bahiraMga rUpa aMgo nirdeza karAyAM. te kAraNathI kevI rIte hamaNAM karmapariNAmAdi pravartakapaNAthI kahevAya che ? vimarza vaDe kahevAyuM - te=pUrvamAM kahAM te, vizeSa kAraNo che ethI karIne pradhAnapaNAthI kahevAyAM. paramArthathI vaLI je pramANe nirdiSTa karmapariNAmAdi rUpa kAraNonA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva samUhanA vyApAra vagara nayananA nimeSatA unmeSa mAtra paNa koIka kAryano samUha jagatamAM thato nathI. prakarSa kahe che - he mAmA ! jo A pramANe cheHkarmapariNAmAdi rUpa sarva kAraNasAmagrIne AdhIna jarAdi bhAvo thAya che e pramANe che, to puruSa vaDe potAne athavA potAnA svajanone pAse AvatI evI joIne=jarAdine joIne, AmanA nivAraNano upAya kaMI ja karavo joIe nahIM ? upasthita thayelI jarA, roga, mRtyu AdinA nirdhAtanA upAyo rUpa vaidya, auSadha, maMtra taMtra, rasAyana, cAra prakAranI daMDanIti vagere zuM zodhavA yogya nathI ? zuM sarvathA pAdaprasArikA ja=paga pahoLA karIne besavuM ja, ahIM zreyakArI che?=jarAdinA nivAraNamAM koI prayatna na karavo e zreyakArI che? zuM heyanA hAlamAM ane upAdeyanA upAdAnamAM puruSa akiMcakara ja che ? kharekhara A=jarAditA nivAraNano prayatna na karavo e, pratyakSa viruddha che. je kAraNathI puruSo hita-ahitanI prApti ane nirAkaraNanI kAmanAthI hitanI prAptinI kAmanAthI ane ahitanA nivAraNanI kAmanAthI, pravarte ja che ane upAyathI pravRtta thayelA jIvo hitanI prAptinA ane ahitanI nivRttinA upAyathI pravRtti thayela jIvo, hita arthane prApta kare ja che. ane upasthita paNa ahitanuM upAyathI ja nivAraNa kare che. vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! vizrabdha thA=svastha thA. uttAkatAne pAma nahIMsutAvaLo na thAya. vacananA edamparyanuM paryAlocana kara. hiM=je kAraNathI, mArA vaDe nizcayathI kahevAyuM. je pramANe puruSa na pravarte=puruSakAra na karavo. vaLI vyavahArathI tenI pravRttine=puruSanI pravRttine, koNa vAraNa kare che ? dikaje kAraNathI, puruSa vaDe sarvatra=sarva pravRttimAM, puruSanA aparAdharUpa mala saanuSThAnarUpa nirmala jalathI kSAlana karavo joIe. hiM=je kAraNathI, tenA mATe=thayelA aparAdharUpa malanA kSAlana mATe, tenI pravRtti che= anuSThAnanI pravRtti che. je kAraNathI A=puruSa, bhAvi kAryanA pariNAmane tyAre jANato nathI=jyAM sudhI kArya thayuM nathI tyAM sudhI bhAvi kAryanA pariNAmane jANato nathI, tethI vyavahArathI sarva heyanA hAlanA sAdhanane ane upAdeyanA upAdAnanA sAdhanane Acare ja che. ane vaLI AnA vaDe-puruSa vaDe, vicArAyuM. zuM vicArAyuM? te 'yaDutathI batAve che - huM na pravarte topaNa apravartamAna evo AgapuruSa, besavA mATe samartha nathI. je kAraNathI karmapariNAma Adi kAraNarUpa sAmagrIthI vetAla AviSTanI jema haThathI pravarte puruSa ja che ane akiMcitkara puruSa nathI. to zuM che ? ethI kahe che - te ja pradhAna che-puruSa ja pradhAna che. karmapariNAmAdinuM taupakaraNapaNuM che-puruSanA sAdhyanI niSpattimAM sAdhanapaNuM che ane pAdaprasArikA zreyaskarI nathI=ISTa arthanI prApti mATe nizcayanayanuM avalaMbana laIne niSkriya rahevuM zreyaskara nathI. vyavahArathI puruSanI pravRttinuM hitanA vivartava=hitanA niSpAdana, ane ahitanA apavartananuM samarthapaNuM che. vaLI, nizcayathI kAryonuM vizeSa kAraNakalApanA pariNAmathI sAdhyapaNuM hovAne kAraNe pUrva Akalita kAryamAM vaiparItyathI anyathA pariNata thaye chate kArya anyathA pariNata thaye chate prayojanamAM pAchaLathI puruSa vaDe harSa-viSAda karavA joIe nahIM. nizcayanA abhiprAyanuM samAlambana levuM joIe. kaI rIte nizcayatA abhiprAyanuM AlaMbana levuM joIe ? ethI kahe che - je pramANe A rIte ja AnA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva dvArA thavA yogya che=je rIte viparIta kArya thayuM e rIte prastuta kArya dvArA thavA yogya che, e prakAranI bhAvanAthI madhyasthabhAva karavo joIe ane A vicAravuM joIe nahIM=jo A pramANe meM karyuM hota to A pramANe na thAta e pramANe vicAravuM joIe nahIM. je kAraNathI te prakAre avazya bhAvi kAryanuM kevI rIte anyathAkaraNa thAya ? =ije kAraNathI, nizcayanA AkUtathI=nizcayanA irAdAthI, kevalInA jJAnamAM gocarIbhUta niyata kAraNasAmagrIjanya sakalakAla te prakAre ja anaMta samasta paNa bahiraMga aMtaraMga kAryanA paryAyanI mAlA jagatamAM niyata che. te=kAryaparyAyanI mAlA, je paripATIthI vyavasthita che ane je kAraNothI AvirbhAvatIya che te ja paripATIthI te ja kAraNone pAmIne AvirbhAva pAme che=kAryanA paryAyanI mALA AvirbhAva pAme che. kevI rIte temAM anyathA bhAva che ? AthI atItanI ciMtA=bhUtakALanI vicAraNA, mohavilasita ja che. vyavahArathI paNa hitanI prApti mATe ane ahitanA niSedha mATe pravartamAna suparyAlocitakArI puruSa vaDe anekAMtika AtyaMtika bheSaja, maMtra, taMtra, rasAyana, daMDanIti Adi rUpa tenA sAdhanamAM=jarAdinA nivAraNanA sAdhanamAM, mahAna Adara karavo joIe nahIM. vaLI ekAMtika ane AtyaMtika tenuM sAdhana=jarAdinA nivAraNanuM sAdhana anveSaNa karavuM joIe. sarvathA sadguSThAnanA upAyathI tyAM javuM joIe jyAM A jarA, rujAdi sarva paNa upadravo prabhava pAmatA nathI. AnandamayamuktihetubhavanirvedAbhAve hetuH prarSa: prAda-mAma! tra punarete na pramavatti? vimarzanoham AnaMdamaya muktinA hetu evA bhavanirvedanA abhAvano hetu prakarSa kahe che - he mAmA ! kyAM vaLI A=jarAdi, prabhava pAmatA nathI ? vimarza vaDe kahevAyuM - zloka H asti sannagarI ramyA, nirvRtirnAma vizrutA / anantAnandasandohaparipUrNA niratyayA / / 1 / / 173 zlokArtha H ramya, sadnagarI che. anaMtaAnaMdanA samUhathI paripUrNa, niratyayavALI=jeno nAza na thAya tevI, nivRti nAmathI saMbhaLAya che. II|| zloka H tasyAM na prabhavantyeva, saMsthitAnAmupadravAH / jarArujAdyAH sA yasmAtsarvopadravavarjitA / / 2 / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - temAM saMsthita jIvone jarA, sujAdi upadravo prabhAva pAmatA nathI ja. je kAraNathI te=nivRtinagarI, sarva upadravarahita che. ||rA zloka : tasyAM ca gantukAmena, sevyAH sadvIryavRddhaye / puruSeNa sadA tattvabodhazraddhAnasatkriyAH / / 3 / / zlokArca - ane temAM javAnI IcchAvALA puruSe saTvIryanI vRddhi mATe sadA tattvabodha, zraddhA ane sakriyA sevavI joIe. ll3II bloka : tato vivRddhavIryANAM, tasyA mArge'pi tiSThatAm / tanUbhavanti duHkhAni, vardhate sukhapaddhatiH / / 4 / / zlokArtha : tethI tenA mArgamAM rahetA=nivRtinA mArgamAM rahetA, vivRddha vIryavALA jIvonAM duHkho tanu thAya che. sukhanI paddhati vadhe che. I4. zloka : idaM tu nagaraM bhadra! bhavacakraM caturvidham / sadaivAmuktametAbhistathA'nyairbhUryupadravaiH / / 5 / / zlokArya : vaLI he bhadra ! A caturvidha bhavacakra nagara AmanA vaDe=jarA Adi vaDe, ane anya bhUri upadravo vaDe sadA amukta ja che. IpI. zloka : ko vA'tra gaNayettAta! kSudropadravakAriNAm / pure saMkhyAnamapyeSAM, svasthAnamidamIdRzam / / 6 / / zlokArtha: he tAta prakarSa! A nagaramAM=bhavacakra nagaramAM, zudropadravakArI evA AmanuM=jarAdinuM, saMkhyAna koNa gaNe ? A AvA prakAranuM svarasthAna che=bhavacakra nagara jarAdinuM svasthAna che. III
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva - 175 zloka : pravarSa prAda-mAme, nara nanu sarvathA . evaM kathayato duHkhabahulaM kathitaM tvayA / / 7 / / zlokArya : prakarSa kahe che - he mAmA! A nagara kharekhara sarvathA A pramANe kahetA tamArA vaDe duHkhabahula kahevAyuM. IIchA zloka : sAdhu sAdhUditaM vatsa! buddhaM vatsena bhASitam / vijJAtaM bhavacakrasya, sAramityAha mAtulaH / / 8 / / zlokArtha : he vatsa prakarSa ! suMdara suMdara kahevAyuM. vatsa vaDe bodha karAyeluM bolAyuM. bhavacakrano sAra jaNAyo e pramANe mAtula kahe che. III bhAvArtha : bhavacakramAM jarAdi ATha bhAvo pracura mAtrAmAM varte che; kema ke jagatanA dareka jIvo anaMtIvakhata dareka bhavomAM janme che, jarA pAme che, mRtyu pAme che. eTaluM ja nahIM paNa kliSTa prakRtivALA jyAre thAya che tyAre khalatA paNa Ave che ane aneka vakhata kurUpatA, durbhagatA, daridratA jIve prApta karI che. tethI A sAte bhAvo pratyeka jIvane AzrayIne anaMtIvakhata jIve prApta karyA che. te sAMbhaLIne prakarSa prazna kare che ke zuM AnA nivAraNano koI upAya nathI ? tethI vimarza kahe che - A saMsAracakramAM A sAte bhAvone nivAravA mATe koI samartha nathI; kema ke A bhAvo niraMkuza rIte saMsAracakramAM dareka jIvone AzrayIne satata prApta thAya ja che. A prakAre saMsAranuM vAstavika svarUpa vimarza batAve che tethI padArthanA vAstavika svarUpanA vicAraka evA prakarSane prazna thAya che ke zuM AnA nivAraNa mATe puruSe koI yatna karavo na joIe ? gaLiyA baLada thaIne besI rahevuM joIe ? tenA samAdhAnarUpe vicakSaNanI vimarzazakti vyApAravALI thaIne nizcayanayathI ane vyavahAranayathI zuM kartavya che e batAve che ane kahe che - | nizcayanayathI AnA nivAraNa mATe koI yatna thaI zake ema nathI; kema ke saMsAramAM jarAdi sarva bhAvo avazyabhAvI che. tenuM nirAkaraNa koI karI zake nahIM. ane vicAra karIne pravRtti karanAra puruSa azakya arthamAM pravartatA nathI. kema vicAra karIne pravRtti karanArA puruSa jarA AdinA nivAraNa mATe prayatna karatA nathI ? tethI kahe che - karmano pariNAma, kAlanI pariNati, jIvano tevo svabhAva, lokasthiti ane bhavitavyatAdi saMpUrNa kAraNasAmagrInA baLathI pravartita evAM jarAdi kAryo che. vaLI, anya paNa evA kAryavizeSo je karmapariNAma
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva Adi sarva kAraNo pravarte che enA nivAraNa mATe prayatna karato puruSa prayAsane choDIne koI phaLane prApta karato nathI. tethI e phalita thAya ke dareka jIvo dravya ane paryAya svarUpa che ane saMsArI jIvamAM te te bhavanI prApti ane te te karmanA udayathI te te bhavamAM jarAdinI prApti je kramathI anAdi kAlathI niyata che te kramathI ja te te kALamAM te te paryAyorUpe ja rAdi AvirbhAva pAme che. tethI sarva kAraNo milita thaIne je kArya thatuM hoya te jIvamAM te te kALe pratiniyatarUpe te kArya thavArUpe ja sarjAyeluM che. AthI je kramabaddha paryAyo je jIvamAM je je kALe AvirbhAva mATe niyata che te te kALe te ja jIva te te prakAre karma bAMdhe che, te te adhyavasAyo kare che ane te te bhAvone pAmIne jarAdinI kadarthanA te te bhavamAM prApta kare che. tethI tenA nivAraNa mATe karAyelo prayatna prayatnamAtra rUpe thAya che, koI arthanI prApti thatI nathI. A prakAre nizcayanayanI sUkSmadraSTithI jIvamAM vartatA kramabaddha paryAyo je kramathI niyata che te kramathI te te kALe sarva sAmagrIne pAmIne te te kArya rUpe pragaTa thAya che. enuM parivartana jIva karavA asamartha che tema batAve che. ahIM prakarSane prazna thAya ke pUrvamAM vimarza jarAdinAM aMtaraMga kAraNo ane bahiraMga kAraNo pravartaka kahela. ane ahIM karmapariNAma, kAlapariNati Adine pravartaka kahela tethI te be kathano kaI apekSAe che ? e prakAranI zaMkAmAM vimarza kahe che - pradhAna kAraNa tarIke jarAdi pratye aMtaraMga ane bahiraMga kAraNo hetu che. paramArthathI to pUrvamAM kahela tema karmapariNAma, kAlapariNati Adi sarva kAraNonA samudAyathI kArya mAtra thAya che. tethI je kArya pratye karmapariNAmAdi jeTalAM kAraNo che te sarva vidyamAna che. te kALamAM te kArya avazya thAya che ane puruSa prayatna dvArA tenuM nivAraNa karavA samartha nathI. tethI prakarSa kahe che, jo potAnA athavA potAnA varganA ke potAnI pAse rahelA koIne paNa jarAdinA upadravo hoya to vaidya, auSadha, maMtra, taMtra Adi upAyone sarvathA karavA joIe nahIM. mAtra niSkriya thaIne besI rahevuM joIe. zuM puruSano prayatna heyanA tyAgamAM ane upAdeyanA grahaNamAM pravartato nathI ? arthAt sarvatra puruSa potAne je aniSTa che tenA tyAga mATe prayatna kare ja che ane potAne je iSTa che tenA grahaNamAM prayatna kare ja che. tema jarAdi bhAvo jo jIvanI viDaMbanA svarUpa hoya to temAM paNa jIva prayatna kema na kare ? A prakAranI zaMkAmAM vimarza kahe che - edaMpardhArthanuM paryAlocana kara; kema ke sarva kAraNanA samUhathI kArya thAya che ane te apekSAe kramabaddha paryAyo je jIvamAM je kramathI AvirbhAva thavA mATe tenA svabhAvamAM niyata che te dRSTithI tenA parivartanano koI upAya nathI tema meM kahela che. vaLI, vyavahArathI tenA nivAraNanA upAyanuM vAraNa ame karatA nathI; kema ke puruSe sarvatra potAnA aparAdhano mala sadanuSThAnanA nirmala jalathI dhovo joIe. tethI potAnA AtmAe anaMtakALamAM je je pApo sevIne te te karmo bAMdhyAM che ane te te karmonA vipAkathI tevA tevA bhavonI prApti thAya che te karmarUpa malanA nAzane anukULa sadanuSThAnarUpa nirmala jalathI te malano nAza karavo joIe. AthI ja tIrthakaro, RSio, maharSio pravrajyA grahaNa karIne anAdi kAlathI sevAyelA avItarAgabhAvathI je kusaMskAro ane je karmarUpI mala AtmA upara lAgelo che tenA nAza arthe ja kRtanizcayavALA thaIne pAMca samiti, traNa guptimAM dRDha yatnavALA thAya che. jenAthI avItarAgabhAvathI baMdhAyelA karmano nAza thAya che ane vItarAgabhAvanI prApti thAya che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 177 kema nizcayanayathI azakya evA paNa anuSThAnamAM buddhimAna puruSa vyavahAranayathI pravarte che ? ethI kahe che - bhAvi kAryano pariNAma kevo che te saMsArI jIva jANato nathI. tethI sukhano arthI jIva vyavahArathI sukhanA upAyamAM pravarte che ane duHkhanA nivAraNanA upAyamAM pravarte che. phakta mUDha jIvone mohane vaza bAhya anukULa sAdhano sukhanA upAya jaNAya che ane bAhya pratikULa sAdhano duHkhanA upAya jaNAya. tethI mAtra temAM ja prayatna kare che paraMtu aMtaraMga kaSAyanI pariNati duHkhano upAya che ane akaSAya pariNati sukhano upAya che tevuM jJAna nahIM hovAthI mUDha jIvo tenI upekSA kare che ane jeomAM mUDhatA gaI che, kaMIka nirmalatA pragaTI che te jIvo sukhano upAya kaSAyonuM zamana ja che ane duHkhano upAya kaSAyonuM pravartana ja che ane kaSAyonA pravartanathI karmo bAMdhIne cAra gatinI viDaMbanA prApta thAya che, ema jANIne potAnA kaSAyonA nAzanA upAyamAM svasAmarthya anusAra buddhimAna puruSo prayatna kare che. vaLI, nizcayanayanI dRSTithI koI vicAre ke je kArya je kALe je rIte thavAnuM che tenuM nirAkaraNa thaI zake tema nathI teno nirNaya karIne vicAre ke huM koI kArya karavA pravartato nathI topaNa te jIva pravaryA vagara rahI zakato nathI. jema koI nakkI kare ke mane A niyata kAle dhana prApta thavAnuM che e niyata haze to thaze ane nahIM thavAnuM haze to nahIM thAya ema vicArIne mAre dhana mATe pravartavuM nathI tema vicAre topaNa te jIva jo dhanano arthI hoya ane dhanathI thatA sukhano arthI hoya to dhana mATe prayatna karyA vagara rahI zakato nathI; kema ke karmapariNAmodi kAraNarUpa sAmagrIthI vaitAla AviSTa puruSanI jema haThathI ja tene pravartAve che. ane puruSa akiMcitthara nathI. arthAt te jIvamAM nizcayanayane abhimata je karmapariNAmAdi kAraNasAmagrI che te jema koI puruSa, bhUtathI AviSTa hoya to te bhUtakALanA karmonI preraNAthI pravarte che tema te jIvamAM vartatI karmapariNAmodi kAraNasAmagrI aMtargata jIvano prayatna paNa che ane jIva sukhano artha che tethI tenA bodhane anurUpa tene sukha dhanamAM dekhAya to te kAraNasAmagrI tene dhana mATe prayatna karavA preraNA kare che ane je jIvane kaSAyanA ucchedamAM sukha dekhAya che te jIvane temAM rahelI sukhanI icchA tene svazakti anusAra kaSAyanA ucchadamAM prayatna karava preraNA kare che, tethI prayatna karyA vagara puruSa rahI zakato nathI. mATe kAryaniSpatti pratye pradhAna kAraNa puruSano prayatna che. karmapariNAmAdi te kAryaniSpattimAM upakaraNa rUpa che. tethI kAryanA arthIe pramAda karavo joIe nahIM. paraMtu vyavahArathI ucita pravRttimAM yatna karavo joIe. vaLI, nizcayathI dareka kAryo saMpUrNa kAraNasAmagrIthI sAdhya che tethI koI puruSa koIka kArya mArA prayatnathI sAdhya thaze tevo nirNaya karIne te kAryanI prApti kare athavA koI vighaTaka sAmagrIne kAraNe kArya viparIta thAya tyAre nizcayanayanuM avalaMbana laIne teNe vicAravuM joIe ke A rUpe ja kArya thavAnuM hatuM, e prakAranI bhAvanA karIne prAptimAM harSa ane aprAptimAM viSAda karavo joIe nahIM paraMtu madhyasthabhAva dhAraNa karavo joIe. jethI nizcayanayanI dRSTi paNa harSa-viSAda Adi klezathI AtmAnuM rakSaNa kare che. ane vyavahAranayanI dRSTi paNa potAnA hitAhitano ucita nirNaya karIne jemAM potAnuM hita hoya tevI ucita pravRttimAM prayatna karavA preraNA kare che. jethI kaSAyonA klezothI AtmAnuM rakSaNa thAya che. AthI ja ema kahyuM ke nizcayanayathI sarva kAraNasAmagrIthI kAryanuM sAdhyapaNuM che tethI je je jIvonI je je prakAranI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kAraNasAmagrI che te te prakAre te te jIvo te te bhavamAM jarAdi bhAvo prApta kare che. mATe jarAdinA nivAraNano nizcayanayathI koI upAya nathI. nizcayanaya paNa kArya-kAraNa bhAvanI yathArtha vyavasthA batAvIne kahe che ke jIvane puNyanA udayathI saphaLatA maLe che tyAre harSa kare che ane puNyanA sahakAranA abhAvane kAraNe dhArelA kAryamAM niSphaLatA maLe che tyAre viSAda kare che te vakhate sUkSmadraSTithI vicAravuM joIe ke A kArya A rIte ja thavAnuM hatuM mATe Ama thayuM che, e prakAre bhAvanA karIne jIve madhyasthabhAva dhAraNa karavo joIe. paraMtu mUDhamatithI A pramANe vicAravuM joIe nahIM ke jo A rIte meM karyuM hota to A rIte mane niSphaLatA maLatI nahIM; kema ke kArya-kAraNa bhAvano nirNaya karIne vyavahAranayanI matithI ucita pravRtti karanArA jIvone jyAre potAne jaNAyela kArya nipuNatApUrvaka karavA chatAM anyathA kArya thAya che tyAre te kArya te rIte ja avazyabhAvi hatuM tethI pote tene anyathA kaI rIte karI zake ? arthAt karI zake nahIM. mATe pUrvamAM meM Ama karyuM hota to A saphaLatA maLata e pramANe atItanI ciMtA karavI joIe nahIM, kema ke A prakAranI atItanI ciMtA e mohano vilAsa ja che. kema mohano vilAsa che ethI kahe che. te prakAre vicAra karIne jIvo mAtra kheda tathA udveganA phaLane ja pAme che paraMtu koI iSTa phalane pAmatA nathI. vaLI, vyavahArathI hita mATe pravartanAra ane ahitathI nivRti karanAra buddhimAna puruSe padArthanI vAstavika vyavasthAnuM suparyAlocana karyA pachI anekAMtika ane anAtyaMtika evA jarAdinA nivAraNanA upAyabhUta bhaiSaja, maMtra AdimAM mahAna Adara karavo joIe nahIM. paraMtu ekAMtika ane AtyaMtika jarAdinA nivAraNanA upAyonuM anveSaNa karavuM joIe ane tenA upAyabhUta ucita anuSThAnamAM yatna karavo joIe. jethI jarAdi upadravo kyAreya prApta thAya nahIM. Azaya e che ke saMsArI jIvone jarA, maraNa Adi upadravono parivAra saMsAra avasthAmAM sarvathA zakya nathI. phakta auSadha, maMtra, taMtra Adino prayoga karavAmAM Ave to kaMIka aMzathI jarA vilaMbanathI Ave che. topaNa te te bhavamAM avazya jarAdinI prApti thAya che. kvacit auSadhAdimAM yatna kare to akALa mRtyu na thAya topaNa AyuSyakSaya vakhate avazya mRtyu thAya che. kvacit auSadhAdinA prayoganA baLathI A bhavamAM rogAdi na Ave topaNa anya anya bhavomAM te jIvane avazya rogAdi prApta thAya che; kema ke pracura pApano saMcaya thAya to tevA ja bhavonI prApti thAya che ke jyAM pracura rogAdi bhAvonI prApti thAya. tethI jarAdinA nivAraNanA upAya auSadha, maMtra, taMtra hovA chatAM te upAyo ekAMte jarAdinuM nivAraNa karI zakatA nathI. kvacit koI bhavamAM nivAraNa kare to paNa saMsAracakramAM rahevA chatAM te jarAdi kyAreya prApta na thAya te rIte AtyAMtika jarAdinuM nivAraNa koI karI zakatuM nathI. tethI te upAyomAM cittanA svAcya arthe koI vivekI yatna kare to paNa mahAna Adarano viSaya bhaiSaja Adi nathI. to prazna thAya ke jarAdinA nivAraNanA upAyamAM mahAna Adara kyAM karavo joIe ? tethI kahe che - je jIvo bhavacakranA kAraNabhUta kaSAyo-nokaSAyo kare che ane bhavanI niSpattinA kAraNabhUta lezyAnA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bhAvo kare che teo sarvathA jarAdinuM nivAraNa kyAreya karI zake nahIM. paraMtu jo teo saMsAranA kAraNIbhUta lezyAno parihAra karavA mATe ane saMsAranA kA2NIbhUta kaSAya-nokaSAyanA parihAra karavA mATe yatna kare to kramasa2 bhavacakranA paribhramaNanI zakti kSINa thAya che. tethI tevA mahAtmAo bhavanA vinAzanA upAyabhUta sadanuSThAnanA sevananA baLathI suMdara manuSya ane devAdinA bhavone pAmIne jyAre sarva kaSAyonokaSAyono kSaya karaze tyAre mokSane prApta karaze. jyAM jarAdi sarvano upadrava leza paNa prApta thato nathI. tethI vicA2ka puruSe jarAdinI viDaMbanAothI AtmAnA rakSaNano ekAMtika ane AtyaMtika upAya kaSAyanokaSAyano uccheda che ema nirNaya karIne temAM ja yatna karavo joIe. 179 vaLI, kaSAya-nokaSAyanI ucchedanI pravRtti karavAmAM kyAreka jarAdi bAdhaka thatA hoya tyAre buddhimAna puruSa bhaiSaja AdimAM kaMIka Adara kare. AthI ja susAdhune roganI prApti thaI hoya ane samabhAvanI vRddhimAM rogathI vighna na thato hoya to roganA nivAraNa mATe yatna karatA nathI. jema sanatkumAra cakravartI. je sAdhuo samabhAvamAM ja yatna karanArA che paraMtu rogano prakarSa samabhAvanA aMtaraMga yatnamAM skhalanA karAvato hoya tyAre samabhAvanA rakSaNa arthe susAdhuo paNa auSadhamAM yatna kare che topaNa teone auSadhamAM mahAna Adara nathI. paraMtu bhavacakranA kAraNIbhUta je kaSAya-nokaSAya che tenA ucchedamAM ja mahAna Adara che. AthI ja sAdhudharmanI zaktino saMcaya na hoya tevA zrAvakone paNa bhogAdimAM mahAna Adara nathI paraMtu saMyamane anukULa zaktisaMcayamAM ja mahAna Adara che. topaNa bhoganI pravRtti vagara asvastha thayeluM citta saMyamanI zaktino saMcaya karavA asamartha bane tyAre saMyamanI zaktinA saMcayamAM thatA vighnanA nivAraNanA upAyarUpe ja artha-kAmamAM pravRtti kare che. jema susAdhu roganA nivAraNanA upAyarUpe auSadhamAM pravRtti karatA nathI paraMtu samabhAvanA kaMDakonI vRddhimAM thatA yatnamAM rogathI thanArAM vighnonA nivAraNa arthe auSadhamAM prayatna kare che. jeo bhavacakranuM vAstavika svarUpa jANIne ane jarAdinA upadravovALuM bhavacakra che tevo sthira nirNaya karIne bhavacakranA ucchedanA arthI thayA che ane tene ja lakSa karIne sarva yatna kare che teo mokSamAM na jAya tyAM sudhI paNa mokSane anukULa sanmArganA sevananA baLathI sudeva-sumanuSyapaNuM pAme che ane aMte mokSamAM jAya che, tyAre zAzvata anaMta-AnaMdanA samUhathI pUrNa sukhane prApta kare che. mATe A bhavacakramAM kaMIka sukho hovA chatAM duHkhabahula ja che; kema ke narakamAM duHkhanI parAkASThA che. ekendriya Adi bhavomAM paNa pracura duHkho che. tiryaMcomAM kyAreka zAtAnuM sukha che topaNa aneka prakAranAM zArIrika Adi duHkho che. manuSyapaNAmAM roga, daridratA Adi aneka duHkho che. ane kaSAyo-nokaSAyonAM duHkho to sarvatra vyApaka ja che. AthI sarva prakAranA bAhya sukhathI yukta evA devabhavamAM paNa IrSyA, zoka, ityAdi kaSAyojanya duHkho vyApta che. tethI bhavacakra duHkhabahula che. mAtra nivRtinagarI ja pUrNa sukhamaya che. zloka H prakarSaH prAha yadyevaM, tato'tra nagare janAH / vasantaH kri sunirviIAH ? vjhi vA neti? nivedyatAm / / 1 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha :prakarSa kahe che jo A pramANe che=bhavacakra nagara duHkhabahula che, to A nagaramAM vasatA jano zuM atyaMta nirvedavALA che athavA nathI ? e prakAre nivedana karo. Ile zloka H 180 -- vimarzenoditaM vatsa ! nirvedo nAsti dehinAm / atrApi vasatAM nityaM, tatrA''karNaya kAraNam / / 10 / / zlokArtha H vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! ahIM paNa vasatA jIvone nitya nirveda nathI. tyAM kAraNa sAMbhaLa. ||10|| zloka H ya ete kathitAstubhyaM, mahAmohAdibhUbhujaH / antaraGgAH svavIryeNa, vazIkRtajagattrayAH / / 11 / / zlokArtha : je A mahAmohAdi aMtaraMga rAjAo tane kahevAyA, svavIryathI vazIkRta jagatatrayavALA 9. 119911 zloka H : eteSAM kauzalaM kiJcidapUrvaM janamohane / vidyate tadvazenaite, nirvidyante na nAgarAH / / 12 / / zlokArtha : teonuM=mahAmoha Adi rAjAonuM, lokonA mohanamAM=moha pamADavAmAM, koIka apUrva kauzalya vidhamAna che. tenA vazathI=mohanA vazathI, A loko nirvedane pAmatA nathI. / 12 / zloka H ete hi caraTaprAyA, duHkhadAH zatravo'tulAH / mahAmohAdayo vatsa ! bhavacakranivAsinAm / / 13 / / zlokArtha di=je kAraNathI, he vatsa ! caraTaprAyaH evA A mahAmohAdi bhavacakramAM rahenArA jIvone duHkhane denArA atula zatruo che. II13II
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tathApi pratibhAsante, teSAM mohitacetasAm / yathaite suhRdo'smAkaM, vatsalAH sukhahetavaH / / 14 / / zlokArca - topaNa mohita cittavALA te jIvone je pramANe A amArA mitro, vatsala sukhanA hetuo pratibhAse che. 14ll zloka : idaM ca nagaraM vatsa! duHkhasaGghAtapUritam / tathApyatra sthitA lokA, manyante sukhasAgaram / / 15 / / zlokArca - ane he vatsa ! duHkha saMghAtathI pUrita A nagara che topaNa ahIM rahelA loko sukhasAgarane mAne che. ll1pA zloka : nizcintA nirgamopAye, vasanenA'tra moditAH / nivasatti saddA tuSTA, madAmodAdrivAnya: sAuddA. zlokArca - nirgamananA upAyamAM nizcita, ahIM=bhavacakramAM, vasanathI AnaMda pAmelA, mahAmohAdi bAMdhavo sAthe sadA toSavALA vase che=bhavacakrathI nIkaLIne mokSamAM javAnA upAyamAM ciMtA vagaranA bhavacakramAM vasavAthI AnaMda pAmelA mahAmohAdi bAMdhavonI sAthe sadA tuSTa vase che. ll16ll zloka : yo'pi nirgamanopAya, bhavacakrAtprabhASate / tasyApyete'pi ruSyanti, yathaiSa sukhavaJcakaH / / 17 / / zlokArca - bhavacakrathI nirgamananA upAyane je paNa kahe che, tene paNa A jIvo roSa kare che. je pramANe A sukhanA vaMcaka che-tapa tyAgAdi karIne Atmahita sAdhanArA jIvo prApta thayelA manuSyabhavamAM potAne je uttama bhogo maLyA che te uttama bhogonA sukhanA vaMcaka che, tethI mUrkhAo che ema mAne che. II17I
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : tacca tacca prakurvanti, mahAyatnena sarvathA / cenA treva mavaceSAM, vAsa: pApena varmA 28aaaa zlokArca - ane te ane te sarvathA mahAyatvathI kare che. jenAthI ahIM ja bhavacakramAM ja, pApI evA karmathI Amano vAsa thAya mahAmohathI dUSita mativALA jIvo mahAyatnathI bhogavilAsa, mAnasanmAna Adi te te kRtyo mahAyatnathI sarvadA kare che jethI pApakarmo bAMdhe che. jenAthI bhavacakramAM ja teono vAsa thAya. ll18ll zloka : tadevaM nijavIryeNa, mahAmohAdizatrubhiH / kroDIkRtA na jAnanti, kiJcidete tapasvinaH / / 19 / / zlokArca - te kAraNathI A rIte nijavIrya dvArA mahAmohAdi zatruothI kroDIkRta, evA A tapasvIo=dIna evA saMsArI jIvo, kaMI jANatA nathI=potAnuM hita zuM che ? ahita zuM che ? te kaMI jANatA nathI. I19ll zloka : zabdAdisukhasambhogaM, tucchaM duHkhAtmakaM sadA / ete manasi manyante, yathedamamRtopamam / / 20 / / zlokArdha : duHkhAtmaka tuccha evA zabdAdi sukhanA saMbhogane manamAM A loko je pramANe A amRtanA upamAvALuM che te pramANe sadA mAne che. IlRoll zloka : tato'mI yAvadeteSAM, prabhavo vatsa! bhUbhujAm [jaH mu] / bhavacakre na niviNNAstAvallokAH kadAcana / / 21 / / zlokArca - tethI he vatsa ! jyAM sudhI A rAjAono prabhAva che tyAM sudhI kyAreya A loko bhavacakramAM nirveda pAmatA nathI. II1II
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mithyAdarzanavarNane SaDdarzanavarNanam bloka : prakarSaH prAha yadyevaM, tato'mISAM durAtmanAm / sadonmattakatulyAnAM, kimasmAkaM vicintayA? / / 22 / / mithyAdarzananA varNana aMtargata SadarzananuM varNana zlokArdha : prakarSa kahe che - jo A pramANe che=bhavacakranA jIvo mohAdine baMdhunI jema joIne bhavathI udvega pAmatA nathI e pramANe che, to sadA unmatta tulya durAtmA evA AmanI=bhavacakramAM rahelA jIvonI, ciMtAthI amane zuM? zloka : kevalaM mAma! sarveSAM, mahAmohAdibhUbhujAm / darzitaM bhavacakre'tra, mama vIryaM tvayA sphuTam / / 23 / / zlokArca - kevala he mAmA ! sarva mahAmohAdi rAjAonuM vIrya A bhavacakramAM tamArA vaDe spaSTa batAvAyuM che. ll13 zloka : yastvasau varNitaH pUrvaM, mahAmohamahattamaH / ag: vRSTipatnIlo, mithyAninAma: T24tA zlokArca - je vaLI pUrvamAM A mahAmohano mahattama vaNa, kudaSTirUpa patnIvALo mithyAdarzana nAmano varNana karAyo. ll14ll. zloka : tena yad bhavacakre'tra, svavIryeNa vijRmbhitam / tanme'dyApi tvayA''khyAtaM, nApi saMdarzitaM mama / / 25 / / zlokArdha : tenA vaDe A bhavacakramAM svavIryathI je vijUrbhita che=je vilasita che, te mane hajI paNa tamArA vaDe=vimarza vaDe, kahevAyuM nathI, vaLI mane batAvAyuM nathI. ||rapA
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tato'haM draSTumicchAmi, zrotuM ca guNarUpataH / tadvazIbhUtalokAnAM, caritaM mAma! sAmpratam / / 26 / / zlokArca - tethI tenA vazIbhUta lokonuM-mithyAtvanI vazIbhUta lokonuM, caritra he mAmA ! hamaNAM guNathI ane svarUpathI jovA mATe ane sAMbhaLavA mATe huM IcchuM chuM. llll. bloka : vimarzaH prAha nagaraM, samastamidamaJjasA / prAyeNa vartate tasya, vaze nAstyatra saMzayaH / / 27 / / zlokArca - vimarza kahe che. samasta A nagara bhavacakra nagara, prAyaH tene mithyAdarzanane, zIdhra vaza varte che. emAM=bhavacakra nagara mithyAdarzanane vaza varte che emAM, saMzaya nathI. llrI zloka : tathAdiydidN varNitaM te'tra, mayA puracatuSTayam / tatra sarvatra vijo, novAstazirvatanaH sArA zlokArca - te A pramANe - mArA vaDe tane ahIM bhavacakramAM je A cAra nagaro varNana karAyAM, tyAM sarvatra cAre nagaromAM, loko tenA=mithyAdarzananA, vazavartI vidyamAna che. 28 zloka : tathApi ye vizeSeNa, tasyA''jJAkAriNo janAH / teSAM sthAnAni te bhadra! darzayAmi parisphuTam / / 29 / / zlokArca - topaNa je vizeSathI tenA AjJAkArI mithyAdarzananA AjJAkArI, je loko che teonAM sthAnonuM mithyAdarzanane vaza jIvonAM sthAno, he bhadra prakarSa ! huM tane pariphuTa batAvuM chuM. //ra9ll
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tatazcordhvaM vizeSeNa, kRtvA'sau dakSiNaM karam / tarjanyA darzayatvevaM, tAni sthAnAni yatnataH / / 30 / / zlokArca - tyArapachI A=vimarza, dakSiNa karane vizeSathI UMco karIne tarjanI vaDe A rIte yatnathI tenAM sthAno-mithyAdarzanane vazavartI jIvonAM sthAno, batAve che. Il3oI zloka : amUni mAnavAvAse, dRzyante yAni sundara! / abhyantarapurANIha, SaDavAntaramaNDale / / 31 / / etAni vatsa! lokAnAM, teSAM sthAnAni lakSaya / mithyAdarzanasaMjJena, ye vazIkRtacetasaH / / 32 / / zlokArca - he suMdara ! A mAnavAvAsamAM cha avAMtara maMDalamAM je atyaMtara nagaro dekhAya che. he vatsa! A=atyaMtara nagaro, mithyAdarzana saMjJA vaDe je vazIkRta cittavALA che, te lokonAM sthAna tuM jANa. Il31-32l. __ prakarSeNoktaM-mAma! kinAmakAnyetAni purANi? kimabhidhAnA vaiteSu lokAH prativasanti? vimAno-vatsa! samaya prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! kayA nAmavALAM A nagaro che? ane kayA nAmavALA loko AmAM vase che ? vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! sAMbhaLa. zloka : ekamatra pure tAvannaiyAyikamitIritam / naiyAyikAzca gIyante, te janA ye'tra saMsthitAH / / 33 / / zlokArca - A nagaramAM neyAyika e pramANe eka kathita che ane je ahIM rahelA che te loko naiyAyiko kahevAya che. Il33 zloka : anyadvaizeSikaM nAma, puramatrAbhidhIyate / vaizeSikAzca te lokA, ye'sya madhye vyavasthitAH / / 34 / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 zlokArca - ahIM=mAnavAvAsamAM, bIju vaizeSika nAmanuM nagara kahevAya che ane je AnA madhyamAM rahelA che=vaiziSaka nagaramAM rahelA che, te loko vaizeSika kahevAya che. ll14 zloka : tathA'paraM janaiH sAMkhyaM, puramatra prakAzitam / sAMkhyAzca te vinirdiSTA, lokA ye'tra vasanti bhoH / / 35 / / zlokArtha : ane ahIM=mAnavAvAsamAM, apara sAMkhya nAmanuM nagara loko vaDe prakAzita che ane je ahIM vase che te sAMkhya kahevAyA che. IlupaIL zloka : ihAparaM punarboddhaM, puramAkhyAyate janaiH / prasiddhA bauddhasaMjJAzca, te janA ye'sya madhyagAH / / 6 / / zlokArca - ahIM bIjuM vaLI boddha nagara jano vaDe kahevAyuM che ane je AnA madhyamAM loko rahe che te boddha saMjJAvALA prasiddha che. ll36ll zloka : mImAMsakapuraM nAma, tathA'nyatparikIrtitam / mImAMsakAzca gIyante, te lokA ye'tra saMsthitAH / / 37 / / zlokArtha : ane mImAMsaka nAmanuM nagara anya kahevAyuM che. ahIM=mImAMsaka nagaramAM, je rahelA che te loko mImAMsaka kahevAya che. ll17ll zloka : lokAyatamiti proktaM, puramatra tathA'param / vAsthatyA te noA, je vAstavya: pureDadra mo: ! rUTA zlokArca - ane ahIM mAnavavAsamAM, apara lokAyata e pramANe nagara kahevAyuM che. ane je A nagaramAM vasanArA che te loko bAhaspatya kahevAya che. II3ZIL
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H tadeteSu pareSUccairye'mI lokAH prakIrtitAH / te vizeSeNa kurvanti, mithyAdarzanazAsanam / / 39 / / zlokArtha : - te kAraNathI A nagaromAM je A loko atyaMta kahevAyA te vizeSathI mithyAdarzananuM zAsana kare che=mithyAdarzananI AjJA svIkAre che. II3II zloka H yacca proktaM mayA pUrvaM sabhAryasya vijRmbhitam / tasya sarvaM tadeteSu lokeSu nanu dRzyate / / 40 / / zlokArtha : ane mArA vaDe patnI sahita evA tenuM=mithyAdarzananuM, je vikRti pUrvamAM kahevAyuM te sarva A lokomAM kharekhara dekhAya che. II40|| zloka H prakarSeNoktaM SaDatra yAni zrUyante, maNDalAni lokavArtayA / darzanAni kimetAni, tAnyAkhyAtAni me tvayA ? / / 41 / / 187 zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM - ahIM=mAnavavAsamAM, je cha maMDalo lokavArtAthI saMbhaLAya che. zuM A darzano mane tamArA vaDe te=te maMDalo, kahevAyAM che ? / / 41|| zloka H vimarzenoditaM vatsa ! kathyate te parisphuTam / etAni paJca tAnyeva, mImAMsakapuraM vinA / / 42 / / zlokArtha H vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! mImAMsaka nagara vagara A pAMca te ja tane parisphuTa kahevAya che. / / 42 / / zloka H arvAkkAlikametaddhi, mImAMsakapuraM matam / tena darzanasaMkhyAyAmetallokairna gaNyate / / 43 / /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : arvAkAlika A mImAMsakapura manAyuM che najIkanA kAlavALuM A mImAMsakapura manAyuM che. tethI darzananI saMkhyAmAM loko vaDe A gaNAtuM nathI. 43 zloka : tathAdijaiminirvedrkssaarthN, dUSaNoddhAraNecchayA / cakAra kila mImAMsAM, dRSTvA tIrthikaviplavam / / 44 / / zlokArya : te A pramANe - vedanA rakSaNa mATe dUSaNanA uddhAranI IcchAthI kharekhara tIthikanA viplavane joIne jaiminie mImAMsAne karI. ll44ll bloka : tasmAdetAni paJcaiva, mImAMsakapuraM vinA / lokaidarzanasaMkhyAyAM, gaNyante nAtra saMzayaH / / 45 / / zlokArca - te kAraNathI darzananI saMkhyAmAM loko vaDe mImAMsaka nagara vinA A pAMca ja jaNAya che. emAM saMzaya nathI. ll4pI nirvRtinagaraM prati jainetaramArgANAM niSphalatA bloka : prava: prAdA vaM, to kUdi vava vartata tatpuraM mAma! yallokaigIyate SaSThadarzanam? / / 46 / / nivRtinagara prati jainetaramAganI niSphaLatA zlokArca - prakarSa kahe che - jo A pramANe cheHcha darzano lokamAM gaNAya che e pramANe che, to tame kaho he mAmA ! je loko vaDe ja darzana kahevAya che, te nagara kyAM varte che? I46ll
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H vimarzenAbhihitaM yadidaM dRzyate'traiva, vivekavaraparvate / nirmalaM zikharaM tuGgamapramattatvanAmakam / / 47 // * zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM - UMcuM nirmala zikhara dekhAya che. II47 / / zloka H ahIM ja=mAnavAvAsamAM, vivekavara parvatamAM je A apramatta nAmanuM vistIrNamidamatyarthamatraiva ca nivezitam / puraM lokottaraM vatsa ! tajjainamabhidhIyate / / 48 / / 189 zlokArtha H atyaMta vistIrNa lokottara evuM A nagara ahIM ja=mAnavAvAsamAM ja, raheluM che. te he vatsa ! jaina kahevAya che. II48 / / zloka H tasya te kathayiSyAmi, ye guNAH zeSajitvarAH / tathApi lokarUDhyaiva, SaSThaM hi tadudAhRtam / / 49 / / zlokArtha : zeSane jItanArA tenA je guNo che tene huM kahIza. topaNa loka rUDhithI ja chaThThuM te kahevAyuM che= jaina nagara kahevAyuM che. / / 49 zloka H anyacca tatra ye lokAsteSAmeSa mahattamaH / na bAdhakaH prakRtyaiva, mithyAdarzananAmakaH / / 50 / / zlokArtha : ane bIjuM tyAM=jaina nagaramAM, je loko che teone A mithyAdarzana nAmano mahattama prakRtithI bAdhaka nathI. II50
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : prakarSeNoktaMadhaHsthiteSu bAdhyante, pureSu yadamI janAH / zikharasthe na bAdhyante, mAma! kiM tatra kAraNam ? / / 51 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM - je kAraNathI adhaHsthita rahelAM=nIce rahelAM, nagaromAM A loko bAdhA pAme che-mithyAdarzana nAmanA mahattamathI bAdhA pAme che. he mAmA ! zikharamAM rahelA apramata zikharamAM rahelA jaina nagaramAM bAdhA pAmatA nathI. tyAM zuM kAraNa che ? pa1II bloka : vimarzenoktaMastyatra nirvRtirloke, nagarI sumanoharA / sA ca bhukteratikrAntA, mahAmohAdibhUbhujAm / / 52 / / zlokArtha : vimarza vaDe kahevAyuM - A lokamAM, nivRti nAmanI sumanohara nagarI che ane te mahAmohAdi rAjAonI bhaktithI atikrAMta che. pirA zloka : nirdvandvAnandasaMpUrNA, satataM nirupadravA / ebhizcAkarNitA sarvaiH, sA lokaiH puravAsibhiH / / 53 / / zlokArca - nirbaddha evA AnaMdathI saMpUrNa, satata nirupadravavALI ane A sarva puravAsI loko dvArAsarvadarzananA puravAsIo dvArA, te nivRtinagarI, saMbhaLAI che. Ivall zloka : tato lokAyataM muktvA, ye zeSapuravAsinaH / nagarIM gantumicchanti, tAmete vatsa! nirvRtim / / 54 / / zlokArtha : tethI lokAyatane choDIne-nAstikadarzanane choDIne, je zeSa puravAsI che e he vatsa ! te nivRtinagarIne javAne Icche che. pi4ll
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka H ete ca sarve tAM gantumantaraGgairmahApathaiH / svalpiteH pravAotti, parasparavirodhimiH / / zlokArtha H ane A sarva=sarva nagaravAsI jIvo, svakalpita paraspara virodhI aMtaraMga mahApathothI temAM=te nivRtinagarImAM, javA mATe icche che. II55 zloka H tatazca amIbhirvatsa! bhUriSThairye mArgAH parikalpitAH / nivRte: prApAtte hiM, na ghaTatte suyutiH / / 6 / / 191 zlokArtha : ane tethI=te darzanavAdIo svakalpita aMtaraMga mArgathI javA icche che tethI, he vatsa ! ghaNA evA AmanA vaDe=lokAyatane choDIne anya darzanavAdIo vaDe, je nivRtinA mArgo parikalpita karAyA te suyuktithI prApaka ghaTatA nathI=mokSanA prApaka ghaTatA nathI. II56]I zloka H vivekaparvatottuGgazikharasthitasatpure / vasamartha: punadRSTa:, sanmArgo'timanoharaH / / 7 / / zlokArtha : viveka parvatanA uttuMga zikharamAM rahela satpuramAM vasatA evA puruSo vaDe je atimanohara sanmArga jovAyo che. II57 / / zloka H sa nirvRtiM nayatyeva, lokaM nAstyatra saMzayaH / pakSapAtavimuktena, mayA tenedamucyate / / 58 / / zlokArtha : te lokane nivRtimAM laI jAya ja che AmA saMzaya nathI. te kAraNathI pakSapAtathI vimukta evA mArA vaDe=vimarza vaDe, A kahevAya che. 58
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yathA'mI bAdhitA lokA, ye'dhaHsthapuravartinaH / mithyAdarzanasaMjJena, na giristhe mahApure / / 59 / / zlokArca - je A pramANe - je adhaHsthapuravata A loko mithyAdarzanasaMjJA vaDe bAdhita che. giri upara rahelA mahApuramAM nahIM=mahApuramAM rahelA loko bAdhita nathI. II59ll. zloka : vataH- tanmithyAdarzanasyaiva, mAhAtmyaM sphuTamucyate / yadete na vijAnanti, sanmArga nirvRterjanAH / / 60 / / zlokArya : je kAraNathI A loko nivRtinA je sanmArgane jANatA nathI te mithyAdarzananuM ja spaSTa mAhAbhya kahevAya che. IIuoll zloka : diGmUDhA iva manyante, kumArgamapi tattvataH / sanmArga iti yaccaite, tattasyaiva vijRmbhitam / / 61 / / zlokArdha :| dimUDhonI jema A=girizikharanI nIce rahelA jIvo, kumArgane paNa tatvathI je sanmArga che e pramANe mAne che. te tenuM ja=mithyAdarzananuM ja, vivRzmita vilasita, che. II61]. zloka : ye tvete zikhare lokA, vartante vatsa! satpure / eSAmetad dvayaM nAsti, teneme tasya dUragAH / / 62 / / zlokArtha : vaLI, zikharamAM rahelA satparamAM he vatsa! je A loko vase che eone A baMne nathI nivRtinA sanmArgane jANatA nathI e nathI ane kumArga sanmArga che e prakAre viparIta buddhi nathI e rUpa baMne nathI. te kAraNathI Akagirizikhara upara rahelA jIvo, tenI dUramAM janArA che=mithyAdarzananA dUramAM rahenArA che. IIkarA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : etAni ca purANyatra, pratyAsannAni tena te / darzitAni mayA vatsa! neyattA parikIrtitA / / 63 / / zlokArca - ane ahIM=mAnavAvAsamAM, A nagaro prayAsanna che=viveka parvatanA pratyArasanna che, te kAraNathI mArA vaDe tane he vatsa ! batAvAyAM. iyattA kahevAI nathI ATalAM che e prakAranI maryAdA kahevAI nathI. II3II zloka : viM hiM?- upalakSaNametAni, vijJAtavyAni bhAvataH / mithyAdarzanavazyAnAmanyeSAmapi tAdRzam / / 64 / / zlokArya : to zuM? ethI kahe che - A A pAMca nagaro, bhAvathI mithyAdarzananA vazya evAM anya paNa nagaronuM tevA prakAranuM upalakSaNa jANavuM=A pAMca nagaro batAvyAM te bhAvathI mithyAdarzanane vazya tevAM anya paNa nagaro mAnavAvAsamAM che teonuM tevA prakAranuM svarUpa A nagaro upalakSaNarUpe che ema jANavuM. ll14ll zloka : yata:yaanyetaani purANyatra, dRzyante vatsa! bhUtale / nAnyatra dezakAleSu, sthAnakAni bahUni ca / / 65 / / zlokArca - je kAraNathI A bhUtalamAM he vatsa ! je A nagaro dekhAya che, anyatra dezakAlamAM nathI=anyatra evA mahAvidehamAM ke bharatakSetramAM paNa anya kAlamAM nathI ane ghaNAM sthAno che=mithyAdarzananAM ghaNAM sthAno cheHmithyAdarzananAM mAtra A cha sthAno nathI paraMtu ghaNAM sthAno che, tethI AnA jevA mithyAtvanA sthAnamAM vartanArAM anya darzano paNa mithyAdarzanathI AkrAMta che. pA. zloka : etattu zikharasthAyi, satpuraM bhadra! sarvadA / apracyutamanutpannaM, zAzvataM paramArthataH / / 66 / /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - vaLI, he bhadra ! zikharasthAyI A satpara paramArthathI sarvadA apaTuta anutpanna zAzvata che= paramArthathI nAza na pAme tevuM ane kyAreya utpanna na thAya tevuM zAzvata che. II66ll zloka : prakarSeNoditaM mAma! ye'mIbhiH parikalpitAH / svavRdhdhA nivRta, no punivasifmaH pAdukA. zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA ! puranivAsI evA A loko vaDe te te darzanavALA loko vaDe, je svabuddhithI nivRtinA mArgo parikalpita karAyA. ll17ll zloka : tAnahaM zrotumicchAmi, pratyekaM sakutUhalaH / tato me'nugrahaM kRtvA, bhavAnAkhyAtumarhati / / 68 / / zlokArtha : kutUhalathI sahita evo huM=jijJAsAthI sahita evo huM, teonA pratyekaneete te darzananA kalpita mArgonA pratyekane, sAMbhaLavA IcchuM chuM. tethI mArA upara anugraha karIne tame kahevA mATe yogya cho teonA kalpita mArgane kahevA mATe yogya cho. ll18 zloka : vimarzaH prAha yadyevaM, tataH kRtvA samAhitam / cetastvaM vatsa! budhyasva, mArgAnvakSye parisphuTam / / 69 / / zlokArya : vimarza kahe che - jo A pramANe che te te darzananA kalpita mokSamArgane sAMbhaLavAnI tane IcchA che e pramANe che, to cittane samAhita karIne cittane ekAgra karIne, he vatsa ! tuM bodha kara. huM mAgane parisphaTa kahuM chuMeteonA mArgone huM spaSTa kahuM chuM. ll9ll naiyAyinam tatra naiyAyikaistAvadeSa kalpito vatsa! nirvRtimArgaH, yaduta-pramANaprameyasaMzayaprayojanadRSTAntasiddhAntAvayavatarkanirNayavAdajalpavitaNDAhetvAbhAsacchalajAtinigrahasthAnAnAM tattvaparijJAnAniHzreya
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sAdhigamaH / tatrArthopalambhahetuH pramANaM, taccaturdhA, tadyathA-pratyakSAnumAnopamAnazabdAH pramANAni / tatra pratyakSam-indriyArthasatrikarSAtpanaM jJAnamavyapadezyamavyabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSaM, tatpUrvakaM trividhamanumAnaM, tadyathA-pUrvavaccheSavatsAmAnyato dRSTaM ca, tatra pUrvavatkAraNAtkAryAnumAnaM yathA meghonatebhaviSyati vRSTiriti, zeSavatkAryAtkAraNAnumAnaM, yathA viziSTAnadIpUradarzanAdupari vRSTo deva iti, sAmAnyatodRSTaM nAma yathA devadattAdau gatipUrvikA dezAntaraprAptimupalabhya dinakare'pi sA gatipUrvikaiva samadhigamyate / prasiddhasAdharmyAtsAdhyasAdhanamupamAnaM, yathA gaustathA gavaya iti, AptopadezaH zabda Agama ityarthaH / tadevamidaM caturvidhaM pramANamabhihitam / - vaiyAyikadarzana he vatsa ! tyAM vaiyAyiko vaDe A kalpita nivRtimArga che. te 'ta thI batAve che - pramANa, prameya, saMzaya, prayojata, dAMta, siddhAMta, avayava, tarka, nirNaya, vAda, jalpa, vitaMDA, hetvAbhAsa, chala, jAti, tigraha sthAnonA tattvaparijJAnathI niHzreyasano adhigama che=mokSamArgano bodha che. e pramANe taiyAyiko kahe che ema avaya che. tyAM=naiyAyikanA mokSamArgamAM, arthanI prAptino hetu pramANa che te cAra prakArano che. te A pramANe - pratyakSa, anumAna, upamAna, ane zabda pramANo che. tyAM=cAra pramANomAM, pratyakSa IndriyArtha sahikarSathI utpanna thayeluM avyapadezya, avyabhicArI vyavasAyAtmaka jJAna pratyakSa che. tapUrvaka-pratyakSapUrvaka, traNa prakAranuM anumAna che. te A pramANe - pUrvavALuM, zeSavALuM ane sAmAnyathI daSTa. tyAM pUrvavAnuM kAraNathI kAryanuM anumAna che. je pramANe meghanI unnatithI vRSTi thaze e prakAre kAraNathI kAryanuM anumAna che ema avaya che. zeSavALuM=kAryathI kAraNanuM anumAna. je pramANe viziSTa evA nadInA pUranA darzanathI uparamAM deva varasyo che=varasAda varasyo che e prakAre kAryathI kAraNanuM anumAna che ema atraya che. sAmAnyathI daSTa eTale je pramANe devadattAdimAM gatipUrvaka dezAMtaranI prApti joIne sUryamAM paNa te=dezAMtaranI prApti, gatipUrvaka ja svIkArAya che e sAmAnyathI daSTa anumAna che. prasiddhanA sAdharyathI sAdhyanuM sAdhana upamAna che. je pramANe gAya che te pramANe gavAya che. Aptano upadeza zabda Agama che. A rIte A cAra prakAranuM pramANa kahevAyuM. tathA''tmazarIrendriyArthabuddhimanaHpravRttidoSapretyabhAvaphaladuHkhApavargAstu prameyam / 'kiM syAd' ityanavadhAraNAtmakaH pratyayaH saMzayaH, kimayaM sthANuH syAduta puruSaH? iti / yena prayuktaH pravartate tatprayojanam / avipratipattiviSayApanno dRSTAntaH / siddhAntazcaturvidhaH, tadyathA-sarvatantrasiddhAntaH, pratitantrasiddhAntaH, adhikaraNasiddhAntaH, abhyupagamasiddhAntazceti /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAnyavayavAH / saMzayAdUrdhvaM bhavitavyatApratyayastarkaH, yathA bhavitavyamatra sthANunA puruSeNa veti / saMzayatarkAbhyAmUrdhvaM nizcayataH pratyayo nirNayaH, yathA puruSa evAyaM sthANureva vA / tisraH kathAH-vAdajalpavitaNDAH / tatra ziSyAcAryayoH pakSapratipakSaparigraheNAbhyAsakhyApanAya vAhi#thA | vijigISuNA sArdhaM chalajAtinigrahasthAnasAdhanopAlambho jalpaH, sa eva svapakSapratipakSasthApanAhIno vitaNDA / anaikAntikAdayo hetvAbhAsAH / 'navakambalo devadatta' ityAdi chalam / dUSaNAbhAsAstu jAtayaH / nigrahasthAnAni parAjayavastUni, tadyathA-pratijJAhAniH pratijJAntaraM pratijJAvirodhaH pratijJAsaMnyAsaH hetvantaraM arthAntaraM nirarthakaM avijJAtArthamapArthakaM aprAptakAlaM nyUnamadhivaM punaruktaM ananubhASaNaM apratijJAnaM apratibhA kathAvikSepo matAnujJA paryyanuyojyopekSaNaM niranuyojyAnuyogaH apasiddhAnto hetvAbhAsAzceti nigrahasthAnAni / tadete pramANAdayaH SoDaza padArthAH / iti naiyAyikadarzanasamAsaH / ane AtmA, zarIra, indriyano artha, buddhi, mananI pravRtti, doSa, pratyabhAva, phala, duHkha, ane apavarga prameya che. zuM thAya e prakAre avadhAraNAtmaka bodha saMzaya che. A sthANu cheHvRkSa che athavA puruSa che e prakAre saMzaya che. jenAthI prayukta pravarte che te prayojana che=je phalathI prayukta jIva pravarte che te tenuM prayojana che. avipratipatti viSayane pAmeluM dAMta che. siddhAMta cAra prakAranA che. te A pramANe - sarva taMtrano siddhAMta, pratitaMtrano siddhAMta, adhikaraNano siddhAMta ane abhyapagamato siddhAMta. pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya ane tigamana avayavo che. saMzayathI Urdhva bhavitavyatAno pratyaya tarka che. je pramANe ahIM sthANuthI athavA puruSathI hovuM joIe che e prakArano tarka che. saMzaya ane tarkathI UrdhvamAM, nizcayathI pratyaya nirNaya che. je pramANe puruSa ja A che athavA sthANu ja A che. traNa prakAranI kathA che. vAda, jalpa, vitaMDA. tyAM ziSya ane AcAryanA pakSa ane pratipakSanA svIkArathI abhyAsanA khyApana mATe vAdakathA che. jItavAnI icchAvALA sAthe chala, jAti, tigrahasthAna ane sAdhanano upAlaMbha jalpa che. te ja jalpa ja, svapakSa ane pratipakSanA sthApanAthI hIna vitaMDA che. anekAMtikAdio hetvAbhAso che. navakambalo devadata che ItyAdi chala che. vaLI dUSaNAbhAsa jAtio che. tigrahasthAno parAjya vastuo che. te A pramANe - pratijJAnI hAni, pratijJAAra, pratijJAno virodha, pratijJAnuM sthApana, hevaMtara, arthAtara, nirarthaka, avijJAta arthanuM apArthaka, aprAptakAla, cUta adhika, punarukta, anubhASaNa, apratijJAna, apratibhA, kathAno vikSepa, matanI anujJA,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva paryAyojyanuM upekSaNa, nirasuyojyano anuyoga, apasiddhAMta, ane hetvAbhAso e nigrahasthAno che. te A pramANa Adi soLa padArtho yAyikadarzanano saMkSepa che. vaizeSikasiddhAntaH vaizeSikaiH punarayaM vatsa! parikalpito nirvRtinagarIgamanamArgaH, yaduta-dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAnAM SaNNAM padArthAnAM tattvaparijJAnAniHzreyasAdhigamaH / sA hi nirvRtiniHzreyasarUpA / tatra pRthivyApastejo vAyurAkAzaM kAlo digAtmA mana iti nava dravyANi / rUparasagandhasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvabuddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskAragurutvadravatvasnehavegazabdAH paJcaviMzatirguNAH / / utkSepaNamavakSepaNamAkuJcanaM prasAraNaM gamanamiti paJca karmANi / sAmAnyaM dvividhaM-paramaparaM ca, tatra paraM sattAlakSaNaM, aparaM dravyatvAdIni / nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAH / ayutasiddhAnAmAdhArAdheyabhUtAnAM yaH sambandha iha pratyayahetuH sa samavAyaH / laiGgika(=anumAna)pratyakSe dve eva pramANe / iti vaizeSikadarzanasamAsArthaH / vaizeSikasiddhAMta paNI, last 43 vatsa ! nitina manato mA[ mA paricita cha. he 'yaduta'thA batAve che - dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, ane samavAyarUpa cha padArthonA tattva parijJAnathI :zreyasano adhigama chemokSamAno lodha cha. hi rathI, nivRti ni:zreyasa35 che. tyAM= vaishessin| 7 parthamai, pRthvI, Apa, agni, vAyu, mAza, bala, AL, mAtmA sane mana meM navadravyo che. 35, rasa, gaMdha, sparza, saMdhyA, parimAe, pRthatya, saMyoga, vimA, paratva, aparatva, buddhi, suSa, 6:5, 27, dveSa, prayatna, dharma, adharma, saMsAra, gurutva, dravatva, sTa, ve, zo-pIsa guego che. ullepaNa, avakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa, gamana e pAMca karmo =kriyA che. sAmAnya be prakArano che. para ane apara. tyAM parasAmAnya sattAlakSaNa che. aparasAmAnya dravyatyAdi che. nityadravyamAM vatti aMtya vizeSo che. ayutasiddha evA AdhAra AdheyabhUtano je saMbaMdha ahIM pratyayano hetu te samavAya che. laigika=anumAna ane pratyakSa be ja pramANa che. e pramANe vaizeSika darzanano samAsArtha che. sAGkhyamatam sAMkhyaistu vatsa! nijabuddhyA parikalpito'yaM nirvRtinagaryAH panthAH, yaduta-paJcaviMzatitattvaparijJAnAniHzreyasAdhigamaH, tatra trayo guNAH-sattvaM rajastamazca / tatra prasAdalAghavapraNayAnabhiSvaGgAdveSapratItayaH
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kAryaM sattvasya, zokatApabhedastambhodvegApadveSAH kAryaM rajasaH, maraNasAdanabIbhatsadainyagauravANi tamasaH kAryam / tataH sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, saiva pradhAnamityucyate / prakRtezca mahAnAvirbhavati= buddhirityarthaH / buddhezcAhaGkAraH / tato'haGkArAdekAdazendriyANi, tadyathA-paJca buddhIndriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrarUpANi, paJca karmendriyANi vAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAni manazcAvirbhavati / tathA tata evAhaGkArAttamobahulAtpaJca tanmAtrANi sparzarasarUpagandhazabdalakSaNAnyAvirbhavanti / tebhyazca pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni / tadeSA caturviMzatitattvAtmikA prakRtiH / tathA paraH puruSazcaitanyasvarUpaH, sa cAneko janmamaraNakaraNAnAM niyamadarzanAddharmAdiSu pravRttinAnAtvAcca / prakRtipuruSayozcopabhogArthaH saMyogaH paGgvandhayoriva, upabhogazca zabdAdhupalambho guNapuruSAntaropabhogazca / pratyakSAnumAnAgamAH pramANAni / iti sAMkhyadarzanasaMkSepArthaH / sAMkhyamata vaLI sAMkhya vaDe he vatsa ! nijabuddhithI nivRtinagarIno A paMtha parikalpita che. te 'kutathI batAve che - pacIsa tatvanA parijJAnathI vizreyasano adhigama che=mokSamArgano bodha che. tyAM=pacIsa tattvomAM traNa guNo che. satva, raja, tama. tyAMtraNa guNomAM prasAda, lAghava, praNaya, anabhivaMga, adveSa ane pratIti sattvanAM kArya che. zoka, tApa, bheda, , udvega, apaDheSa rajatAM kArya che. maraNa, nAza, bIbhatsa, devya, gauravo tamasanAM kAryo che. tethI satva, raja ane temanI sAmya avasthA prakRti che te ja pradhAna e pramANe kahevAya che. prakRtithI mahAna AvirbhAva pAme che. buddhi e prakArano artha che=mahAnano artha che. ane buddhithI ahaMkAra thAya che. te ahaMkArathI agiyAra indriyo thAya che. te A pramANe sparzata, rasa, ghANa, cakSa ane kSotra rUpa pAMca buddhi Indriyo, vANI, hAtha, paga, gudA ane strInuM ane puruSanuM cihna pAMca karmendriyo ane chaThuM mana AvirbhAva pAme che. ane tamobahula evA te ja ahaMkArathI sparza, rasa, rUpa, gaMdha, ane zabda lakSaNa pAMca tatmAtrA AvirbhAva pAme che. ane tenAthI=pAMca tatmAtrAthI pRthvI Adi pAMca mahAbhUto thAya che. te A covIsa tattvAtmaka prakRti che. ane para=prakRtithI para, caitanya svarUpa puruSa che. te aneka che puruSa aneka che; kema ke janma, maraNa, karaNonA niyamanuM darzana che ane dharmAdimAM pravRttinuM anekapaNuM che. prakRti ane puruSanA upabhoga arthavALo paMgu ane aMdhanA jevo saMyoga che. zabdAdino upalaMbha upabhoga che. guNa ane puruSAMtara upabhoga che. pratyakSa, anumAna ane Agama pramANo che. A pramANe sAMkhyadarzana saMkSepArtha che. bauddhamArgaH bauddhaiH punarbhadra! parikalpiteyaM nirvRtinagarIvartanI, yaduta-dvAdazAyatanAni, tadyathA-paJcendriyANi
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva paJca zabdAdayo, mano, dharmAyatanaM ca, dharmAstu sukhAdayo vijJeyAH / pratyakSAnumAne dve eva pramANe / iti bauddhadarzanasamAsArthaH / athavA vaibhASikasautrAntikayogAcAramAdhyamikabhedAccaturvidhA bauddhA bhavanti / tatra vaibhASikamatamidaM, yaduta-kSaNikaM vastu tadyathA-jAtirjanayati, sthitiH sthApayati, jarA jarjarayati, vinAzo nAzayati / tathA''tmA'pi tathAvidha eva pudgalazcAsAvabhidhIyate / sautrAntikamataM punaridaM-rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAH sarvazarIriNAmete paJca skandhA vidyante, na punarAtmA / ta eva hi paralokagAminaH / tathA kSaNikAH sarve saMskArAH svalakSaNaM paramArthataH / anyApohaH zabdArthaH / santAnocchedo mokSa iti / yogAcAramataM tvidaM-vijJAnamAtramidaM bhuvanaM na vidyate bAhyArthaH / vAsanAparipAkato nIlapItAdipratibhAsAH / AlayavijJAnaM sarvavAsanAdhArabhUtam / AlayavijJAnavizuddhireva cApavarga iti / mAdhyamikadarzane tu-sarvazUnyamidaM, svapnopamaH pramANaprameyapravibhAgaH / 'muktistu zUnyatAdRSTistadarthaM zeSabhAvanA' / iti bauddhavizeSANAM matasaMkSepArthaH / boddhamArga bhadra ! prakarSa ! bauddha vaDe vaLI, A nivRttinagarIno mArga parikalpita che. je 'vata'thI batAve che - bAra Ayatano che. te A pramANe - pAMca indriyo, pAMca zabdAdi viSayo, mana ane dharma Ayatana che. vaLI, dharmo sukhAdi vizeya che. pratyakSa ane anumAna be ja pramANa che. e prakAre bauddhadarzanano samAsArtha che=saMkSepa artha che. athavA vaibhASika, sautrAMtika, yogAcAra ane mAdhyamikatA bhedathI cAra prakAranA bauddho che. tyAM=cAra prakAranA bauddhamatamAM, vaibhASikano mata A che. je hutathI batAve che - vastu kSaNika che. te A pramANe - jAti utpanna kare che. sthiti sthApana kare che. jarA jarjarita kare che. vinAza nAza kare che. te pramANe AtmA paNa tevA prakArano ja pudgala A kahevAya che. sautrAMtika mata vaLI A che. rUpa, vedanA, vijJAna, saMjJA, saMskAro sarva zarIrIone A pAMca skaMdho vidyamAna che. vaLI AtmA nathI. te ja=pAMca skaMdho ja, paralokagAmI . ane sarva saMskAro kSaNika che. paramArthathI svalakSaNa che. anya apoha zabdano artha che=ghaTa zabdano artha aghaTanI vyAvRtti svarUpa che. saMtAnano uccheda mokSa che. yogAcArano mata valI A che. vijJAna mAtra A bhuvana che. bAdhArtha vidyamAna nathI. vAsanAnA paripAkathI lIlapItAdi pratibhAso che. AlayavijJAna sarvavAsanAnuM AdhArabhUta che. ane AlayavijJAnanI vizuddhi ja apavarga che. mAdhyamika darzanamAM vaLI A sarvazUnya che. svapnanI upamAvALuM pramANa prameyano vibhAga che. mukti vaLI zUnyatAnI dRSTi che. tenA mATe ja=mukti mATe ja, zeSabhAvanA che. A prakAre boddha vizeSonA matano saMkSepa artha che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva lokAyatamImAMsakamatayoH saMkSiptasvarUpam lokAyataiH punarvatsa! sA nivRtinagarI nAstIti prakhyApitaM loke, yato'mI bruvate-nAsti nirvRtirnAsti jIvo, nAsti paraloko, nAsti puNyaM, nAsti pApamityAdi / kintarhi ? pRthivyApastejo vAyuriti tattvAni, tatsamudAye zarIrendriyaviSayasaMjJA / tebhyazcaitanyaM madyAGgebhyo madazaktivat / jalabubudavajjIvAH / pravRttinivRttisAdhyA prItiH puruSArthaH, sa ca kAma eva, nAnyo mokSAdiH tasmAnnAnyatpRthivyAdibhyastattvamasti, dRSTahAnyadRSTakalpanAsambhavAditi / pratyakSameva caikaM pramANamiti lokAyatamatasamAsaH / lokAyata-mImAMsaka matonuM saMkSipta svarUpa vaLI he vatsa ! prakarSa ! lokAyato vaDe te nivRtinagarI mokSa, nathI e prakAre lokamAM prakhyApana karAyuM. je kAraNathI A=lokAyatonnatAstiko, kahe che - mokSa nathI, jIva nathI, paraloka nathI, puNya tathI, pApa nathI ItyAdi. to zuM che ? ethI kahe che - pRthvI, pANI, teja, vAyu e tatvo che. tenA samudAyamAM zarIra, indriya, viSaya e pramANe saMjJA che. teothI pRthvI AdinA samudAyothI, caitanya che. madyonAM aMgothI madazaktinI jema. jalanA bubudanI jema jIvo che. pravRttinivRtisAdhya prIti puruSArtha che. ane te kAma ja che. anya mokSAdi nathI. te kAraNathI pRthvI AdithI anya tattva nathI; kema ke daSTanI hAni ane adaSTanI kalpanAno saMbhava che. ane eka pratyakSa ja pramANa che e pramANe lokAyamatano saMkSepa che. mImAMsakAnAM punareSa mArgaH, yaduta-vedapAThAnantaraM dharmajijJAsA kartavyA / yatazcaivaM tatastasya nimittaparIkSA / nimittaM ca codanA / yata uktaM- 'codanAlakSaNo'rtho dharmaH' / codanA ca kriyAyAM pravartakaM vacanamAhuryathA-'agnihotraM juhuyAtsvargakAmaH' ityAdi / tena dharmo lakSyate, nAnyena pramANena, pratyakSAdInAM vidyamAnopalambhanatvAditi / pratyakSAnumAnazabdopamAnArthApattyabhAvAH SaT pramANAni / iti mImAMsakamatasamAsaH / mImAMsakono vaLI A mArga che je "yatathI batAve che - vedanA pATha pachI dharmajijJAsA karavI joIe. je kAraNathI A rIte=veda pATha karyA pachI dharmajijJAsA karavAmAM Ave e rIte, tenAthI vedanA bodhathI tenI nimittaparIkSA che ane nimittacodavA che. je kAraNathI kahevAyuM che - codavA svarUpa artha dharma che. ane codavA kriyAmAM pravartaka vacana kahe che. je A pramANe - svargakAmanAvALo agnihotrane kare. ItyAdi tenA vaDe codavA vaDe, dharma jaNAya che. atre pramANathI nahIM; kema ke pratyakSa Adi pramANonuM vidyamAnanuM upalaMbhapaNuM che. pratyakSa, anumAna, zabda, upamAna, arthApati ane abhAva cha pramANo che. e pramANe mImAMsakamatano samAsa che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vivekasthitajainamArgaH amIbhiH punarvatsa! vivekamahAparvatArUDharapramattatvazikharasthitairjenapuranivAsibhirjanalokairayaM dRSTo nirvRtinagarIgamanamArgaH, yaduta-jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam / tatra sukhaduHkhajJAnAdipariNAmalakSaNo jIvaH / tadviparItastvajIvaH / mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH sa AsravaH / AsravakArya bandhaH / AsravaviparItaH saMvaraH / saMvaraphalaM nirjarA / nirjarAphalaM mokSa ityete sapta padArthAH / tathA vidhipratiSedhAnuSThAnapadArthAvirodhazca atra jainadarzane, svargakevalArthinA tapodhyAnAdi kartavyaM 'sarve jIvA na hantavyA' iti vacanAt, 'satatasamitiguptizuddhA kriyA asapatno yoga' iti vacanAt / utpAdavigamadhrauvyayuktaM sat / ekaM dravyamanantaparyAyamartha iti / pratyakSaparokSe dve eva pramANe / iti jainamatasya digdarzanamAtram / - viveka parvata para rahela jenamArga vaLI he vatsa ! viveka mahAparvata upara ArUDha, apramattatva zikhara upara rahela, jetapura nivAsI evA jaina loko vaDe A nivRtinagarInA gamanano mArga jovAyo che. je "hutathI batAve che - jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa tatva che. tyAM sukha-duHkha, jJAnAdi pariNAmalakSaNa jIva che. tenAthI viparIta ajIva che. mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yogo baMdhanA hetuo che, te Asrava che. AsavanuM kArya baMdha che. AsavathI viparIta saMvara che. saMvaranuM phala nirjarA che. nirjarAnuM phala mokSa che. A prakAre A sAta padArtho che. ane vidhi, pratiSedhano avirodha, anuSThAnano avirodha ane padArthano avirodha ahIM jainadarzanamAM che; kema ke svarga ane kevalArthIe tapodhyAna karavuM joIe. 'sarva jIvo haNavA joIe nahIM e prakAranuM vacana che. (je vidhi-pratiSedhatA avirodha rUpa che.) satata samitigupti zuddha kriyA, asapata yoga' e vacana che. (tethI anuSThAnano avirodha che ema avaya che.) utpAda, vigama dhrauvya yukta sat che. eka dravya anaMtaparyAyavALuM artha che. e prakAre hovAthI padArthano avirodha che. pratyakSa parokSa be ja pramANa che. e pramANe jainamatanuM digdarzana mAtra che=jainadarzananA padArthonuM svarUpa dizAmAtra batAvavA svarUpe kahevAyuM che. anyadarzanAnAM mithyAdarzanamohitatvam zloka : tatraite prathamAstAvaccatvAro vatsa! vAdinaH / naiyAyikAdayo naiva, nirvRtermArgavedakAH / / 1 / /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva anyadarzanonuM mithyAdarzanathI mohitapaNuM zlokArca - tyAM=pUrvamAM chae darzanonuM svarUpa batAvyuM tyAM, prathamanA cAra vAdIo he vatsa ! taiyAyika Adi nivRti mArganA jANanArA nathI ja. ||1|| zloka - thata:ekaantnitymicchnti, puruSaM tatra gAmukam / sarvatragaM ca vAJchanti, tathA'nye kSaNanazvaram / / 2 / / zlokArca - je kAraNathI ekAMta nitya Icche che. puruSa tyAM gAmuka che. ane sarvatra janAruM puruSane sarva vyApI Icche che. ane anya kSaNa nazvara mAne che. zi. zloka : nityazcAsau kathaM gacchettasyAmavicalo yataH / sarvatragazca yo bhadra! sa kva gacchetkuto'pi vA? / / 3 / / zlokArya :nitya evo puruSa kevI rIte jAya ?=mokSamAM kevI rIte jAya ? je kAraNathI temAM ja avicala che=AtmA nityatAmAM ja avicala che. ane je kAraNathI je sarvatra rahelo che, he bhadra ! te kyAM jAya ane kyAMthI jAya? ema kSaNikavAdI baudha ekAMta nitya AtmAne mArA neyAyikAdine kahe che. Il3II zloka : nazvaro'pi vinaSTatvAnna tasyAM gantumarhati / tasmAdete na jAnanti, mArga tasyAstapasvinaH / / 4 / / zlokArya :nazvara paNa vinaSTapaNuM hovAthI=bIjI kSaNamAM nAzapaNuM hovAthI, temAM=mokSamAM javA mATe ayogya che. e prakAre bodhane paNa Apatti che te kAraNathI A=naiyAyika Adi cAra, tapasvIo tenA nivRtinA mArgane jANatA nathI. llll.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : lokAyatAstu dUreNa, vartante vatsa! nirvRteH / ye hi pApahatAtmAno, nirAkurvanti tAmapi / / 5 / / zlokArca - vaLI, he vatsa ! lokAyato nivRtinA dUrathI varte cheHnivRtine svIkAratA nathI. di=je kAraNathI, pApathI haNAyelA AtmAvALA jeo tenuM paNa=nivRtinuM paNa, nirAkaraNa kare che. paII zloka : ziSyalokaaytmtN prAjJaijJeyaM pApaughakAraNam / nirdvandvAnandapUrNAyA, nirvRteH pratiSedhakam / / 6 / / zlokArdha : vaLI, nirbaddha AnaMdathI pUrNa evI nivRtinuM pratiSedhaka lokAyata mata pApanA samUhanuM kAraNa prAjJa vaDe jANavuM. II6ll. zloka : tasmAdduSTAzayakaraM, kliSTasattvaiH vicintitam / pApazrutaM sadA dhIrairvaryaM nAstikadarzanam / / 7 / / zlokArdha : te kAraNathI duSTa Azayane karanAra kliSTa jIvothI vicArAyela pApakRta evA nAstikadarzanano dhIra puruSoe sadA tyAga karavo joIe. ll7ii. zloka : paramArthena sA vatsa! neSTA mImAMsakairapi / yaiH sarvajJaM nirAkRtya, vedaprAmANyamIritam / / 8 / / zlokArca - he vatsa ! te nivRti, mImAMsako vaDe paNa paramArthathI IcchAI nathI. jeo vaDe sarvajJanuM nirAkaraNa karIne vedanA prAmANyane svIkArAyuM che. III
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tadevamete sarve'pi, bhUmiSThapuravAsinaH / anena kAraNenoktA, mithyAdarzanamohitAH / / 9 / / zlokArca - te kAraNathI A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, bhUmimAM rahelA puravAsI A sarva paNa A kAraNathI mithyAdarzana mohita kahevAyA=mokSanA paramArthane jANatA nathI. e kAraNathI mithyAdarzana mohita kahevAyA. ll9ll satyanirvRtimArgaH zloka : ete tu zikharArUDhAH, pure vAstavyakA janAH / yaM vani sa nimicyo, nivRta pramukha patha sArA satya nivRtino mArga zlokArtha : vaLI, zikharamAM ArUDha, nagaramAM vasanAra A loko jene kahe che te nirmidhya-satya, nivRtino praguNa mArga che. ||10. zloka : tatazcayathAvasthitasanmArgavedinAM vIryazAlinAm / mahattamo na bAdhAyai, mithyAdarzananAmakaH / / 11 / / zlokArca - ane tethI yathAvasthita sanmArgane jANanArA vIryazAlIone mithyAdarzana nAmano mahattama bAdha mATe thato nathI. II11II zloka : jJAnazraddhAnapUtAste, niHspRhA bhavacArake / cAritrayAnamAruhya, nirvRtiM yAnti mAnavAH / / 12 / /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : jJAna-zraddhAnathI pavitra evA teonayathAvasthita sanmArgane jonArA jIvo, bhavarUpI kedakhAnAmAM niHspRhI evA mAnavo cAritrayAnamAM ArohaNa karIne nivRtimAM jAya che. ll12zI. zloka : yathA ca sanmArgo'yaM, yathA cAnye na tadvidhAH / idaM ca purato vatsa! yadyahaM te vicAraye / / 13 / / tato janma mamAtyeti, na vicArasya niSThitiH / tenedaM te samAsena, pravibhajya nivedyate / / 14 / / yugmm|| zlokArtha : ane je pramANe A sanmArga che ane je pramANe anya mArgo tevA prakAranA nathI=mokSane prApta karAve tevA prakAranA nathI, ane he vatsa prakarSa ! tArI AgaLa A jo huM vicAra karuM to mAro janma pUro thaI jAya. vicAranI niSThiti pUrNAhuti nathI. te kAraNathI=bhagavAnanuM darzana sanmArga che ane anya nathI te kahevuM vistArathI zakya nathI te kAraNathI, A=bhagavAnanAM darzana ane anya darzanano bheda che e, tane vibhAjana karIne samAsathI=saMkSepathI, nivedana karAya che. II13-14ll bloka : jJAnadarzanacAritralakSaNo hyAntaro mataH / viMinivRta, pramukha: supariTa: pArakI zlokArca - jJAna-darzana-yAtri lakSaNarUpa aMtaraMga nivRtino mArga praguNa suparikruTa vidvAno vaDe manAyo che. ll15ll zloka : sa dRSTaH parvatArUDherna dRSTo bhUmivAsibhiH / tenaite tatra gantAro, na gantAro bhuvi sthitAH / / 16 / / zlokArca - te parvata upara ArUDha jIvo vaDe jovAyo che. bhUmivAsI jIvo vaDe jovAyo nathI. te kAraNathI A=parvata para ArUDha jIvo, tyAM=mokSamAM, janArA che. bhUmimAM rahelA janArA nathI. I/16ll
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tadete kathitAstubhyaM, bhavacakre mayA janAH / ye mithyAdarzanAkhyena, tena bhadra! viDambitAH / / 17 / / zlokArya : te kAraNathI mArA vaDe je he bhadra! mithyAdarzana nAmanA tenA vaDe=mahattama vaDe, A loko bhavacakramAM viDambita tane kahevAyA. 1LA. bloka : prakarSaH prAha mAmedaM, bhavacakre mayA puram / sarvaM vilokitaM dRSTaM, vIryamAntarabhUbhujAm / / 18 / / zlokArca - prakarSa kahe che. he mAmA ! mArA vaDe A bhavacakra nagara sarva avalokana karAyuM. AMtararAjAonuM vIrya jovAyuM. 18II. zloka : kevalaM tadidaM jAtaM, mahAhAsyakaraM param / AbhANakaM jagatyatra, yadbAlairapi gIyate / / 19 / / zlokArca - kevala A jagatamAM parama mahAhAsyakara te A bhANaka thayuM-kathana thayuM. je kAraNathI bAlo vaDe paNa kahevAya che. ll19IL. zloka : gantrImanuSyasAmagryA, yo vadhUmAhariSyati / tasyaiva vismRtA hanta, sA vadhUriti kautukam / / 20 / / zlokArca - gADAmAM manuSyanA samUhathI je vadhUne lAvaze, tene ja te vadhu kharekhara vismaraNa thaI=gADu AvyuM paraMtu vadhUne lAvavAnuM vismaraNa thayuM, e kautuka che. l20|| zloka : tathAdimhaamohaadijetaaro, mahAtmAno narottamAH / draSTavyA bhavacakre'tra, santoSasahitAH kila / / 21 / /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva etadarthamihAyAtau, mAmAvAmatra pattane / na dRSTAste mahAtmAno, na ca santoSabhUpatiH / / 22 / / zlokArtha : te A pramANe prakarSanuM paNa AvuM hAsyAspada bhavacakranuM avalokana thayuM che te "tathAdi'thI batAve che. mahAmohAdinA jItanArA narottama mahAtmAo A bhavacakramAM saMtoSa sahita kharekhara jovA yogya che. enA mATe ahIM=bhavacakramAM, ApaNe be AvelA he mAmA ! A nagaramAM te mahAtmAo jovAyA nahIM. ane saMtoSabhUpati jovAyo nahIM. l21-22aaaa zloka : ato'dhunApi tAnmAmo, madanugrahakAmyayA / __ gatvA te yatra vartante, tatsthAnaM darzayatvalam / / 23 / / zlokArtha : AthI have paNa mAmA, tene saMtoSabhUpati sahita mahAtmAone, mArA anugrahanI kAmanAthI jaIne jyAM=bhavacakranA je sthAnamAM, teo varte che te sthAna atyaMta batAvo. ll13ll zloka : vimarzanoditaM vatsa yadidaM zikhare sthitam / jainaM puraM bhavantyeva, nUnamatra tathAvidhAH / / 24 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! zikharamAM je A jainapura raheluM che, kharekhara ahIM=jainapuramAM, tevA prakAranA mahAtmAo hoya ja che. ll14ll sAdhusvarUpam zloka : tasmAdatraiva gacchAvo, yenedaM te kutUhalaM / sAkSAdarzano vatsa! niHzeSa paripUte pArakA sAdhunuM svarUpa zlokArca - te kAraNathI ahIM ja apramatta zikhara upara ja, ApaNe baMne jaIe. jethI tAruM kutUhala sAkSAt darzanathI he vatsa ! niHzeSa paripUrNa thaze. ripo
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 vAva bloka : evaM bhavatu tenokte, tau gatau tatra satpure / dRSTAzca sAdhavastatra, nirmalImasamAnasAH / / 26 / / zlokArca - A pramANe thAo-mAmA kahe che e pramANe thAo. tenA vaDe=prakarSa vaDe, kahevAya chate te baMne tyAM apramatazikhara upara, sapuramAM gayA. ane tyAM nirmala mAnasavALA sAdhuo jovAyA. ||rakA zloka : vimarzaH prAha bhadrete, te lokA yairmahAtmabhiH / nikSiptA nijavIryeNa, mahAmohAdibhUbhujaH / / 27 / / zlokArtha : vimarza kahe che - he bhadra ! A te loko che je mahAtmAo vaDe nijavIryathI mahAmohAdi rAjAo dUra pheMkAyA che. ll17thI zloka : sarve bhagavatAmeSAM, bAndhavA vatsa! jantavaH / ete trasetarANAM ca, bAndhavAH sarvadehinAm / / 28 / / zlokArca - he vatsa! A bhagavAna sAdhuonA sarva jIvo baMdhuo che. ane traNa-Itara sarva jIvonA A= sAdhuo baMdhuo che. ll18 zloka : samastA mAtaro'mISAM, narAmarapazustriyaH / ete'pi sUnavastAsAM, bhagavanto narottamAH / / 29 / / zlokArca - samasa nara, amara, pazuonI strIo AmanI mAtA che. A paNa bhagavAna narottama evA munio teonA=sarva strIonA, putra che. ra9ll zloka : bAhye parigrahe vatsa! nije'pi ca zarIrake / cittaM na lagnameteSAM, padmavajjalapaGkayoH / / 30 / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : he vatsa ! bAhya parigrahamAM ane potAnA zarIramAM AmanuM citta lagna nathI. jema jala ane kAdavamAM kamala lagna nathI. Il3oll. zloka : satyaM bhUtahitaM vAkyamamRtakSaraNopamam / ete parIkSya bhASante, kArye sati mitAkSaram / / 31 / / zlokArtha : A=mahAtmAo, kArya hote chate parIkSA karIne satya, jIvone hita karanAruM, amRtanA kSaraNanI upamAvALu=amRta jharatuM hoya tevuM vAkya parimita akSaravALuM bole che. l31l. zloka : asaGgayogasiddhyarthaM, sarvadoSavivarjitam / AhAramete gRhNanti, laulyanirmuktacetasaH / / 32 / / zlokArya : asaMganA yoganI siddhi mATe=saMsAranA sarva bhAvo pratye saMga vagaranuM citta niSpanna thAya tenI siddhi mATe, lolyathI nirmukta cittavALA A mahAtmAo sarva doSavarjita AhArane grahaNa kare che. ll3rA zloka : kiJceha bahunoktena? ceSTA yA yA mahAtmanAm / sA sA bhagavatAmeSAM, mahAmohAdisUdanI / / 33 / / zlokArca - ahIM=mahAtmAonA svarUpamAM vadhAre kahevAthI zuM ? bhagavAna evA A mahAtmAonI je je ceSTAo che te te ceSTAo mahAmohAdine nAza karanArI che. ll13|| tena vatsa! bhagavatAmeteSAM sambandhinyA'pekSayA tasyAM cittavRttimahATavyAmevaM jAnIhi yadutaatyanta-zuSkA sA pramattatA nadI, viralIbhUtaM tadvilasitapulinaM, paribhagnazcittavikSepamaNDapaH, nirastA tRSNAvedikA, vighaTitaM viparyAsaviSTaraM, saMcUrNitA cAvidyAgAtrayaSTiH, pralIno mahAmoharAjaH, uccATito mahAmithyAdarzana-pizAcaH, nirnaSTo rAgakesarI, nirjito dveSagajendraH, vipATito makaradhvajaH, vidArito viSayAbhilASaH, nirvAsitA mahAmUDhatAdayastadbhAryAH, vihiMsito hAsabhaTaH, vikartite jugupsAratI
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva niSUditau bhayazoko, vidalitA duSTAbhisandhiprabhRtayazcaraTAH, palAyitAni DimbharUpANi, vidrAvitA jJAnasaMvaraNAdayaste trayo duSTanarapatayaH, anukUlIbhUtAste catvAraH saptAnAM madhyavartino vedanIyAdyAH, vyapagataM caturaGgamapi tatsakalaM balaM, prazAntA bibbokAH vigalitA vilAsAH, tirobhUtA samastavikArAH / kimbahunA? he vatsa ! te kAraNathI bhagavAna evA AmanA saMbaMdhInI apekSAthI te cittarUpI mahATavImAM A pramANe tuM jANa. je "ta'thI batAve che - te pramattatA nadI atyaMta sukAyelI che. talisita pulita viralIbhUta che-tyAM mohatA aDAothI naSTaprAya che. cittavikSepa maMDapa paribhagna che. tRSNAvedikA nirasta thayelI che. viparyAsa vinTara vighaTita che. avidyA gAtranI yaSTio saMcUNita karAI che. mahAmoha rAjA pratIka che. mahAmithyAdarzanarUpI pizAca uccATita karAyo che. rAgakesarI viSTa che. dveSagajendra tijita karAyo che. makaradhvaja vipATita karAyo che. viSayAbhilASa vidArita karAyo che. mahAmUDhatA Adi tenI bhAryAo kADhI mukAI che. hAsabhaTa vizeSarUpe hiMsA karAyo che. jugupsA ane aratinA TukaDA karAyA che. bhaya-zoka vinAza karAyA che. duSTaabhisaMdhi vagere coTAo vidalita karAyA che. DimmarUpa soLa kaSAyo palAyana karAyA che. jJAnasaMvaraNa Adi te traNa rAjAo vidrAvita karAyA che=jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, ane aMtarAya e traNa naSTaprAya karAyA che. sAtanA madhyavartI vedanIya Adi te cAra anukUlIbhUta karAyA cheHvedanIya, nAma, gotra ane AyuSya anukUla karAyA che. cAra prakAranuM paNa te sakala bala=mohanIyanuM sainya, nAza karAyuM che. bibboko=cALAo, zAMta thaI gayA che. vilAso vicalita karAyA che. samasta vikAro tirobhUta thayA che. vadhAre zuM kahevuM? zloka : sarvathAyd dRSTaM bhavatA tasyAM, varNitaM ca mayA purA / vastu kiJcitsamastAnAM, duHkhadaM bAhyadehinAm / / 1 / / cittavRttimahATavyAM, tatsarvamiha saMsthitAH / pralInaM vatsa! pazyanti, nUnamete mahAdhiyaH / / 2 / / yugmm|| zlokArtha : sarvathA - tArA vaDe=prakarSa vaDe, temAM cittarUpI aTavImAM je jovAyuM ane mArA vaDe=vimarza vaDe, pUrvamAM samasta bAhya dehIone cittarUpI aTavImAM kaMIka duHkhane denAra vastu varNana karAI. te sarva ahIM rahelA=apramatazikhara upara rahelA, A mahAbuddhivALA sAdhuo he vatsa prakarSa ! kharekhara pralInane jue che=nAza pAmela jue che. ll1-2aaaa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | prastAva 211 zloka : sA sarvopadravairmuktA, zvetA ratnaughapUritA / eteSAM dhyAnayogena, cittavRttiH prabhAsate / / 3 / / zlokArya : sarva upadravothI mukta, zveta, ratnanA samUhathI purAyelI te cittarUpI aTavI AmanA=A mahAtmAonA, dhyAnayogathI prabhAsita thAya che. II3II zloka : tadete te mahAtmAno, ye mayA vatsa! varNitAH / pUrvaM tapodhanAH samyak, pazya visphAritekSaNaH / / 4 / / zlokArya : te kAraNathI A te mahAtmAo che he vatsa prakarSa ! je mArA vaDe=vimarza vaDe, pUrvamAM samyaka tapodhana varNana karAyA. visphArita daSTivALo evo tuM jo. llll zloka : prakarSaNoktaMcAru cAru kRtaM mAma! vihito madanugrahaH / janitaH dhUtapApo'hameteSAM darzanAttvayA / / 5 / / zlokArya : prakarSa vaDe kahevAyuM - suMdara suMdara he mAmA ! mArA upara anugraha karAyo. AmanA darzanathI dhUta pApavALo evo huM=nAza thayelA pApavALo evo huM, tamArA vaDe=vimarza vaDe, karAyo. paII zloka : kRtaM mAnasanirvANaM, vihitaH paTulocanaH / AnandAmRtasekena, gAtraM nirvApitaM ca me / / 6 / / zlokArtha : mAnasa nirvANa karAyuM=manabAhya viSayo tarapha gamanathI nivRtta pariNAmavALuM karAyuM. paTulocana karAyokatatvane jovAmAM nirmaLa prajJArUpa paTulocana karAyo. AnaMdanA amRtanA siMcanathI mAruM gAtra nirvApita karAyuM=svaccha karAyuM. IIsll
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : kevalaM darzanIyo'sau, mamAdyApi nanu tvayA / yo varNito mahAvIryo, mAma! santoSabhUpatiH / / 7 / / zlokArdha : kevala A saMtoSa nAmano mahAbhUpati, tamArA vaDe hajI paNa batAvavA yogya che. je mahAvIryavALo saMtoSabhUpati he mAmA ! tamArA vaDe varNana karAyo. III bhAvArtha : vicakSaNa puruSanI buddhino prakarSa padArthane avalokana karavA tatpara thAya che ane vimarzazakti tenuM yathArtha nirUpaNa karIne pAramArthika bodha karAve che. te rIte vimarzazaktie ane prakarSa zaktie bhavacakranuM vAstavika svarUpanuM avalokana karyuM. ane bhavacakramAM rahelA jIvo kaI rIte duHkhI duHkhI thAya che te sarvanuM avalokana karyuM. tethI jijJAsA thAya ke bhavacakramAM rahelA jIvo aneka duHkhothI kadarthanA pAme che to teo nirveda pAme che ke nahIM. tene vimarza kahe che saMsArI jIvone saMsAramAM vasatAM nitya nirveda nathI. kema thato nathI ? temAM yukti batAve che - saMsArI jIvo mahAmoha Adi rAjAothI vaza thayelA che tethI teonuM te prakAranuM kuzalapaNuM che ke aneka prakAranAM duHkho saMsArI jIvone prApta thAya che chatAM bhavathI nirveda pAmatA nathI ane pUrNasukhamaya mokSane prApta karavAnI icchAvALA thatA nathI. kaI rIte jIvone te mohita kare che ? te batAvatAM kahe che - paramArthathI te mahAmohAdi coTTA jevA che ane jIvonA cittamAM UThIne jIvane kaSAyothI AkuLa kare che. chatAM mohita cittavALA saMsArI jIvone teo mitra jevA ane sukhanA hetu jaNAya che, AthI ja saMsAra duHkha saMghAtathI bharAyelo che topaNa saMsArI jIvone sukhano sAgara jaNAya che. AthI saMsArI jIvo ja saMsAramAMthI nIkaLIne mokSamAM javAnA upAyamAM upekSAvALA che. saMsAramAM AnaMdapUrvaka vasanArA che ane mahAmohAdi bAMdhavo vaDe sadA toSa pAmelA vase che. vaLI, koI mahAtmA bhavathI nirgamananA upAyanuM varNana kare ane kahe ke saMsAra klezathI bharelo che, sukhamaya avasthA mokSa che te sAMbhaLIne teo roSa kare che; kema ke mahAmohane vaza teone bhogAdimAM ja sukha dekhAya che. upazamanuM sukha dekhAtuM nathI. tethI mokSamAM sukha che tenI koI paNa kalpanA teo karI zakatA nathI. AthI ja susAdhuo sarva bhogono tyAga karIne paNa amRtanI upamA jevA prazama-sukhane anubhave che te vastu saMsArI jIvo joI zakatA nathI ane vicAre che ke paraloka arthe kalpanA karIne bhogasukhathI A sAdhuo vaMcita che. tethI mahAmahane vaza thayelA te jIvo kyAreya bhavacakramAM nirveda pAmatA nathI. A rIte saMsArI jIvonI sthiti viparyAsavALI joIne buddhimAna puruSo vicAre che ke e lokonI ciMtA karavI ucita nathI. paraMtu ApaNe ApaNA hitano vicAra karavo joIe. AthI ja prakarSa kahe che. jo A jIvo sadA unmatta jevA che ane mahAmohane vaza thaIne tattva tarapha javA tatpara nathI to ApaNe tenI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vicAraNA karavI joIe nahIM. A prakAre vicArIne vicakSaNa puruSo teo pratye madhyasthabhAvavALA thAya che. vaLI tattvanI jijJAsAthI mahAmohAdi kaI rIte potAnuM vIrya batAve che, jenAthI teo saMsAramAM potAnuM sAmrAjya pravartAvI zake che te batAvavA arthe prathama kudRSTi nAmanI patnI sahita mithyAdarzana nAmano je mahAmohano mahattama che te potAnA vIryathI kaI rIte bhavacakramAM jIvone viparyAsavALA kare che ? te batAvatAM vimarza kahe che - A bhavacakrarUpa nagara samastaprAyaH A mithyAdarzana nAmanA mahattamathI vaza thayeluM che. AthI ja cAra gatio rUpa je bhavacakra che, temAM vartatA moTAbhAganA jIvo mithyAdarzanane vaza thaIne tenI AjJAne karanArA che. kaI rIte mithyAdarzanane vaza thaIne moTAbhAganA jIvo tenI AjJAne kare che ? te batAvavA arthe kahe che - mAnavAvAsamAM je A cha avAMtara maMDalo dekhAya che e cha darzano che. temAMthI keTalAka mokSamAM javA mATe icchuka che topaNa mithyAdarzanane kAraNe potapotAnA matonI kalpanA karIne mokSapathathI viparIta pathamAM janArA che. temAM lokAyata mata nAstika mata che, te mokSane mAnato nathI. te sivAya sarvadarzanakAro mokSane mAnanArA che, topaNa mokSanA viSayamAM ane mokSamArganA viSayamAM teo atyaMta bhramita che, te bhrama pedA karAvanAra mithyAdarzana nAmano mahattama che. vaLI, ahIM viveka nAmano parvata che. temAM apramatta nAmanuM zikhara che tenA upara jainadarzana varte che. tethI e prApta thAya ke jeo atyaMta vivekapUrvaka tattvAtattvanI vyavasthAno nirNaya kare che, saMsAranuM vAstavika svarUpa jue che, mokSanuM vAstavika svarUpa jue che ane tenI prAptino upAya jIvAdi navatattvono bodha kaI rIte che teno yathArtha nirNaya kare che ane te jIvAdi sAta padArthono yathArtha nirNaya karIne samiti-gupti zuddha kriyA ane asapatnayoga mokSamArga che jenAthI Asavano rodha thAya che ane saMvaranI prApti thAya che ane te saMvara ja karmanI nirjarA karIne mokSanI prAptinuM kAraNa che ane jinavacanAnusAra ane yukti anubhava anusAra je nirNaya kare che teo tattvanirNayamAM vivekavALA hovAthI ane apramattabhAvathI tattvano nirNaya kare che tethI apramattazikhara upara rahelA che. teo ja mokSamArgane yathArtha jANanArA che. tevA jIvone mithyAdarzana bAdhaka thato nathI. jyAre te sivAyanAM darzano mokSane svIkAranArAM paNa svasva mati anusAra te te padArthonI kalpanA kare che ane te te prakAranA svakalpita AcAronA baLathI mokSa mAnanArA che. teo vivekapUrvaka tattvane jonArA nahIM hovAthI viparIta mokSamArgane mokSamArgarUpe mAne che. teone mithyAdarzana nAmano A mahattama bodhaka che. tethI mithyAtvane vaza thaIne mokSa arthe ja mokSathI viparIta pravRtti karIne saMsAracakramAM sarva kadarthanA prApta kare che. vaLI, jainadarzana kaI rIte tattva batAve che ? te batAvatAM kahe che - mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e baMdhanA hetuo cheHkarmabaMdhanA hetuo che ane te Asavo che. tethI mithyAdarzanAdi pAMca bhAvo jIvanA pariNAmarUpa che ane tenAthI karmanA AgamanarUpa AsavanuM kArya baMdha thAya che ane AsavathI viruddha saMvarano pariNAma che je samiti-gupti rUpa zuddhakriyA svarUpa che ane saMvaranA phalarUpa nirjarAnI prApti thAya che je karma ane AtmAnI pRtha pRthar avasthA che ane nirjarAnA phalarUpe mokSanI prApti thAya
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva che. AmravanA tyAga arthe ane saMvaranI prApti arthe vidhi ane pratiSedha jainazAsanamAM kahevAyA che. te vidhi ane pratiSedhane anurUpa sarva ucita anuSThAno batAvAyAM che. vaLI, jainadarzanamAM kaheluM che ke svarga ane kevalajJAnanA arthIe tapa-dhyAna karavuM joIe. tethI e prApta thAya ke je je rIte karmo kSaya pAme che te rIte karAyelo tapa sarva karmano nAza na thavAthI jyAM sudhI jIvA mokSanI prApti na karI zake tyAM sudhI svarganI prApti karAve che. te jIva svargamAM jaIne paNa uttamacitta dvArA mokSane anukULa baLasaMcaya kare che ane jyAre cittanI zuddhino prakarSa thAya che tyAre pradhAna dhyAna, svAdhyAyAdimAM yatna karIne atyaMta saMvara avasthAne prApta kare che jethI mokSa thAya che. tapa-dhyAnamAM yatna karavA arthe zuM karavuM joIe ? e batAvatAM kahe che - sarva jIvone haNavA joIe nahIM. arthAt koI jIvane pIDA karavI joIe nahIM. koInA prANanAza karavA joIe nahIM je dravyahiMsAnA niSedharUpa svarUpa che ane koIne kaSAya karAvavA joIe nahIM je bhAvahiMsAnA niSedha svarUpa che. AthI ja pakAyanA pAlananA adhyavasAyavALA muni atyaMta yatanApUrvaka sarva pravRttio kare che jenAthI SakAyanA pAlanano adhyavasAya pragaTa thAya che ane aMtaraMga rIte koInA kaSAyamAM pote nimitta na thAya ane potAnA kaSAyamAM pote upAdanarUpe kAraNa na thAya te rIte yatna kare che teo ja prathama mahAvrata rUpa sarva jIvonI hiMsAno tyAga karavA samartha bane che. ane satata samiti-gupti zuddha kriyAo kare che ane potAnA saMyogAnusAra je balavAnayoga hoya tene sevIne asapatna yoga seve che ane jeo A rIte sarva jIvonI ahiMsAnuM pAlana kare che, samitigupti zuddha kriyAnuM pAlana kare che ane asapatna yoganuM sevana kare che, teo ja tapa-dhyAna Adi karIne svarga ane mokSanA phalane prApta kare che. jenAthI vidhi ane niSedhanuM avirodha rIte pAlana thAya che. vaLI, padArtha avirodharUpe batAvatAM bhagavAnanA zAsanamAM kahyuM che ke utpAda-vyaya-dhrauvya yukta sat che, tethI dareka jIvo ane dareka dravya pratikSaNa koI svarUpe utpanna thAya che, koIka svarUpe nAza pAme che ane te te rUpe dhruva che. AthI ja dhruva evo potAno AtmA Asava dvArA malina paryAyone pAme che ane jenAthI cAra gationI viDaMbanA prApta kare che ane saMvaramAM yatna karIne AtmAnA malina paryAyane dUra karIne zuddha paryAyane pragaTa karavA yatna kare che ane jyAre sarva saMvarane prApta karaze tyAre sarva karmanI nirjarA karIne zuddhadharmane prApta karaze. AtmA rUpe AtmA malina paryAyamAM paNa ane zuddha paryAyamAM paNa dhruva rUpe che. tethI potAno AtmA paNa utpAda-vyaya-dhrauvyayukta hovAthI sat che, tema sarva sat padArtho koIka rUpe utpanna thAya che, koIka rUpe vigamana thAya che ane koIka svarUpe dhruva che. A pramANe anubhava anusAra padArthanuM aviruddha kathana jinazAsanamAM che. vaLI, eka dravya ane anaMta paryAyavALo artha che. tethI dravya svarUpe eka ane paryAya svarUpe potAno AtmA anaMta paryAyavALo che te rIte jagatanA sarva padArtho dravya rUpe eka ane anaMta paryAya svarUpe che. A prakAre padArtha vyavasthA ane mokSamArga jeo apramattatAthI bhAvana kare che ane tenA gaMbhIra arthone sUkSma rIte jANavA arthe jIvAdi tattvono sUkSma bodha kare che, teo mithyAdarzanathI bAdhita thatA nathI. ane je jIvo apramAdapUrvaka vivekaparvata upara ArUDha che, teo svazakti anusAra deva-guru-dharmanuM yathArtha svarUpa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 215 jANIne sanmArgane vizeSa vizeSa rUpe jANavA yatna kare che, teone mithyAdarzana nAmano mahattama bAdhaka thato nathI. tethI samyajJAna ane jinavacanamAM sthira zraddhAvALA, bhavarUpI kedakhAnAmAM niHspRha evA teo traNa guptinA pariNAmarUpa cAritrarUpI vAhanamAM ArUDha thaIne mokSamAM jAya che. vaLI, vimarza prakarSane kahe che ke jeo vivekaparvata upara ArUDha thayelA nathI tevA bhUmimAM rahelA jIvo kyAreya te mArga jonArA nathI. tethI mokSanA arthI paNa teo mokSamAM janArA thatA nathI. tethI mokSamAM javAno eka ja upAya che ke atyaMta vivekadRSTipUrvaka tattvAtattvano vibhAga karavo joIe. A ja tattva che, A ja atattva che evI sthira buddhi karavI joIe ane atajvarUpa Asavane satata kSINa karavA yatna karavo joIe ane tattvarUpa saMvaramAM ja yatna karavo joIe, je samyagdarzananI utpattinuM sthirIkaraNanuM ane atizaya karavAnuM prabala kAraNa che. A rIte mithyAdarzananuM svarUpa batAvyA pachI vicakSaNanI buddhinA prakarSane jijJAsA thAya che ke saMtoSa ane vivekaparvata upara rahelA mahAtmAo ApaNAthI jovAyA nathI. tethI tene jANavAnI jijJAsAthI prakarSa prazna kare che ane vicakSaNanI vimarzazakti tenuM avalokana karIne yathArtha bodha karAve che. ane tyAM vivekaparvata upara rahelA jenanagaramAM teone mahAtmAo dekhAyA. jeo potAnA vIryathI mahAmohAdi sarva zatruone dUra pheMkyA che. AnAthI e prApta thAya ke bhagavAnanA zAsanane pAmelA susAdhuo satata mahAmohAdi sarva kaSAyonokaSAyonA saMskArone ane tenAM ApAdaka karmone umUlana karavA mATe prayatna kare che, jethI teonI cittavRttimAM te mahAmohAdi rAjAo upayogarUpe kyAreya pravartatA nathI paraMtu saMskArarUpe mRtaprAyaH varte che ane mahAtmAnA prayatnathI naSTa-naSTatara thaI rahyA che. vaLI, te susAdhuo kevA che ? ethI kahe che - te mahAtmAonA sarva jIvo baMdhuo che ane mahAtmAo paNa teonA baMdhuo che; kema ke mahAtmA potAnA baMdhunI jema sadA chakAyanuM pAlana kare che. tethI teo sAthe baMdhutulya pariNAma che. je jIvanA samabhAvanA pariNAma svarUpa ja che; kema ke badhA jIvo potAnA tulya che e prakAre jeonuM citta bhAvita che tethI teo koI jIvane pIDA na thAya, koInA prANa nAza na thAya ane koInA kaSAyamAM pote nimitta na thAya te rIte sarva ucita pravRttio kare che. vaLI, jagatanI sarva strIo teone mAtAtulya che. tethI koIne joIne leza paNa kAmano vikAra thato nathI; kema ke mahAtmAo AtmAnI nirvikArI avasthAthI atyaMta bhAvita che. jethI koI strI AdinA rUpane joIne vikArano udbhava thato nathI. vaLI, bAhya parigraha ane potAnA zarIra pratye paNa jeonuM citta saMzleSavALuM nathI. jema kamaLa jala ane kAdavanA vacce raheluM che chatAM jala ane kAdavane sparzatuM nathI paraMtu jala ane kAdavathI para rahe che tema mahAtmA paNa deha sAthe ane bAhya jagatanA padArtho sAthe bAhyathI saMbaMdhavALA che, topaNa bhAvathI koI padArtha sAthe saMzleSa pAmatA nathI; kema ke mAro aparigraha svabhAva che e prakAre bhAvana karIne AtmAne aparigraha bhAvathI atyaMta bhAvita karyo che. vaLI mahAtmAo vacanaguptivALA hovAthI saMyamanA prayojana sivAya kyAreya bolatA nathI. tethI jIvonA hitane karanAruM, amRta jharatI vANIvALuM, A ucita che ke nahIM teno nirNaya karIne kArya hote chate parimita akSaramAM satya vacana bole che. jethI vacanakRta paNa cittamAM kyAMya saMzleSa thato nathI. paraMtu
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva asaMgabhAvanA saMzleSathI niyaMtrita mahAtmAo bolavAno yatna kare che. vaLI, deha pratye paNa saMgano pariNAma na thAya te arthe asaMga yoganI siddhi mATe lolupatAthI rahita, sarva doSothI rahita AhArane grahaNa kare che. vadhAre zuM ? bhagavAnanA zAsanamAM rahelA sAdhuo je je ceSTA kare che, te sarva mahAmohAdi sarva aMtaraMga zatruonA nAzane karanArI hoya che. tethI te mahAtmAonI cittarUpI aTavI kevI thaI che te batAvatAM kahe che - te mahAtmAonA cittamAM zatrunA nAzamAM leza paNa pramAda nahIM hovAthI pramattatAnA pravAharUpa nadI atyaMta zuSka thayelI che. vaLI pramAdathI vilasita evuM pulina atyaMta vizlIbhUta thayuM che. arthAt tyAM kaSAyo-nokaSAyonI koI jAtanI pravRtti dekhAtI nathI. paraMtu nadInI pAse retALa jamIna taddana manuSyanA saMcAra vagaranI ujjaDa dekhAya tethI teonI pramattatA nadI pAse rahela retALa jamIna mohanA saMcAra vagaranI hovAthI ujjaDa dekhAya che. vaLI, mahAtmAonA cittamAM bAhya padArthonA nimittathI vikSepo naSTa thayA che. mAtra jinavacanAnusAra cittano pravAha cAle che tethI cittavikSepa maMDapa paribhagna thayo che. vaLI, mahAtmAoe bAhya padArthonI tRSNAne atyaMta dUra karI che. mAtra vItarAga thavAnI eka icchAthI teonI sarva pravRttio varte che tethI tRSNAvedikA dUra pheMkAya che. vaLI, mahAtmAo saMsAranuM, mokSanuM ane mokSanA upAyanuM yathArtha svarUpa jonArA hovAthI ane vAraMvAra sUkSma sUkSmatara jovA mATe yatna karanArA hovAthI viparyAsa nAmanuM siMhAsana dUra pheMkAyuM. vaLI, viparyAsa siMhAsana upara je mahAmoha beThelo tenuM avidyArUpa zarIra hatuM, tenA zarIrane mahAtmAoe sarvajJanA vacanAnusAra sUkSma sUkSma vidyAne prApta karIne cUrNa nAkhela che. tethI teonA cittamAM mahAmoha hajI mRtyu pAmyo nathI topaNa atyaMta pralIna thayelo che ane satata tenA nAza mATe ja mahAtmAo yatna kare che. jyAM sudhI vItarAgatAnI prApti thaI nathI. tyAM sudhI mRtaprAya avasthAmAM paNa kaMIka mahAmoha jIve che topaNa vyaktarUpe teonA cittamAM pragaTa thato nathI. vaLI, mahAmithyAdarzanarUpI pizAcane mahAtmAoe uccATana karela che arthAt nirmaLa matithI jinavacananA paramArthane te rIte nirNaya karela che ke jethI hAthamAM rahelA AmaLAnI jema saMsAranuM svarUpa, saMsAranI niSpattinuM kAraNa, mokSanuM svarUpa ane mokSanI prAptinuM kAraNa teone spaSTa dekhAya che, jethI viparIta darzana teone kyAreya thaI zake tema nathI. vaLI, saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA ane mokSanA atyaMta arthI evA te mahAtmAonA rAga-dveSa atyaMta naSTa thayA che. vedano udaya vartI rahyo che to paNa te rIte kAmane naSTa ryo che ke jethI koI nimittane pAmIne paNa kAmano udbhava thato ja nathI. pAMceya indriyonA viSayonI asAratA te rIte paribhAvana karI che ke jethI AhArAdi vApare che, indriyone sanmukha viSayo upasthita thAya che to paNa tenA viSayamAM kutUhalatA thAya tevo abhilASa ja usthita thato nathI. vaLI, mahAmUDhatA Adi mohAdinI patnIne paNa te mahAtmAe dUra kADhela che. jethI teonA cittamAM kyAreya mahAmUDhatA, mUDhatA ke avivekatA Adi bhAvo prApta thatA nathI. paraMtu satata vivekanI vRddhi thAya te rIte te mahAtmAo yatna kare che. vaLI, hAsya, jugupsA, bhaya, zoka vagere bhAvone te rIte tattvanA
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 217 bhAvanathI dUra karyA che ke jethI koI nimittane pAmIne hAsyAdi bhAvone abhimukha paNa teonuM citta thatuM. nathI. vaLI, AtmAnA pAramArthika svarUpane choDIne bAhya nimittone anurUpa pariNAma karavA svarUpa duSTaabhisaMdhi rUpa coTAone te mahAtmAoe te rIte dUra karyA che ke jethI teonA cittamAM mAtra AtmakalyANane anurUpa ja abhisaMdhi Adi bhAvo varte che. vaLI soLa kaSAyo rUpa bALakone paNa te rIte kSINa karyA che ke jethI teonI cittavRttimAM teo kyAreya vikalpa rUpe paNa udbhava pAmatA nathI. paraMtu je kaSAyo varte che te kevala svaucchedamAM ja yatna karAve te rIte prazastabhAvamAM varte che. vaLI, jJAnanuM AvaraNa, darzananuM AvaraNa ane aMtarAyakarma je jIvanI duSTa pariNatio che, teone te mahAtmAoe te rIte kSINa zaktivALI karelI che ke jethI vidyamAna hovA chatAM paNa te traNeya pariNatio satata kSINa kSINatara thAya che. jethI nirmaLajJAna ane nirmaLa sattva uttarottara vRddhi pAme che. vaLI, cAra aghAtIka paNa teone anukULa vartI rahyAM che; kema ke je mahAtmAo kaSAyone ane nokaSAyone satata kSINa kare che teonA zubhaadhyavasAyathI aghAtI karmonI pApaprakRtio paNa kSINa thAya che ane puNyaprakRtio prAyaH atizaya thAya che, tethI te mahAtmAonAM vedanIya Adi karmo paNa prAyaH zubha vipAkavALAM varte che. vaLI, kvacit koIka mahAtmA dvArA pUrvabhavamAM viziSTa azAtAvedanIya Adi karma bAMdheluM hoya, tethI vartamAnanA zubhabhAvathI paNa te kSINa na thaI zake to teone vedanIya Adi aghAtI karmo azubha paNa vipAkamAM Ave che chatAM teonAM te azubhakarmo paNa kaSAyanI utpattinAM kAraNa banatAM nathI, paraMtu samabhAvanI vRddhinAM ja kAraNa bane che, tethI teone paNa te aghAtIka anukUla ja varte che. sAmAnyathI ghAtakarmonA udayamAM aghAtI prakRtio paNa ghAtakarmonuM kArya kare che. AthI ja saMsArI jIvone zAtAno udaya rAganI vRddhi karIne pratikULa varte che. azAtAno udaya dveSa karIne pratikULa varte che. nAmakarmAdinI zubhaprakRtio mada karAve che, tethI kaSAyono ja udbhava karIne jIvane pratikULa varte che. ane nAmakarma AdinI azubhaprakRtio vipAkamAM Ave che tyAre jIva dIna bane che ane zAtAvedanIyano udaya thAya che tyAre paNa saMsArI jIvo rAgAdinI vRddhi karIne cittane malina kare che ane azAtAno udaya thAya che tyAre paNa saMsArI jIvo dIna bane che jethI kliSTa karmo bAMdhe che. jyAre mahAtmAone aghAtakarmo paNa puNyaprakRti rUpe vartatAM hoya tyAre paNa mada thato nathI. paraMtu tenA baLathI ja tattvanuM bhAvana karIne sva-paranuM kalyANa kare che ane kvacit aghAtI prakRtio pAparUpe vipAkamAM AvatI hoya topaNa adInabhAvathI tene veThIne cittanI zuddhi ja mahAtmAo kare che. tethI vedanIya Adi aghAtI karmo paNa munione anukUla ja varte che tema kahela che. vaLI, mahAtmAo sarvajJanA vacanAnusAra apramAdathI pravRtti karIne mohanuM caturaMga paNa sakala sainya naSTaprAyaH kare che. mohanA cALAo mahAtmAonA zAMta thayA che. indriyonA vilAso dUra thayA che. cittamAM samasta vikAro tirodhAna thayelA che. vadhAre zuM kahevuM? vimarza pUrvamAM kaheluM ke saMsArI jIvone duHkhane denAruM je kaMI paNa cittarUpI aTavImAM che te sarva vivekaparvata upara rahelA apramatta munione cittamAM atyaMta pralIna che arthAt vyaktarUpe te koI bhAvo thatA nathI. tethI teonI cittavRtti sarva upadravothI mukta che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva AtmAnA samabhAvanA pariNAmorUpa guNonA samUhathI pUrNa che. tethI nirmaLa suMdara ratnothI pUrNa evI cittavRtti teone dhyAnayogathI pratIta thAya che. A sarva sAMbhaLIne prakarSa kahe che mahAtmAonuM suMdara svarUpa jovAthI mAruM citta dhoyelA pApavALuM thayuM. AnAthI e phalita thAya ke je mahAtmAo bhAvathI sAdhu nathI topaNa vicakSaNa buddhivALA che teo nipuNaprajJAthI munionA uttamacittanuM avalokana kare che, tyAre temanA guNo pratye teone pravardhamAna rAga thAya che jenA kAraNe munibhAvanAM bAdhaka ghaNAM karmo nAza pAme che. citta nirvANane atyaMta abhimukha bane che, muninA pAramArthika svarUpane jonArI aMtaHcakSu paTu bane che. ane citta muninA guNothI raMjita thavAne kAraNe AnaMdanA amRtanA siMcanavALo teno deha thAya che. A rIte vimarza dvArA muninuM svarUpa batAvAyuM. tethI mahAvIryavALA saMtoSabhUpatine jovAnI utkaTa icchA vicakSaNanI buddhino je prakarSa che tene thAya che. tethI vicakSaNa puruSa buddhinA prakarSanA baLathI saMtoSanA svarUpane jANavA yatna kare che. cittasamAdhAnamaNDape santoSabhUpaH bloka : vimarzenoktaMya eSa dRzyate vatsa! sadRSTeH sukhadAyakaH / zubhrazcittasamAdhAno, nAma vistIrNamaNDapaH / / 8 / / cittasamAdhAnamaMDapamAM rahela saMtoSa rAjA zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa prakarSa ! saddaSTinA sukha denAra je A zubhracittasamAdhAna nAmano vistIrNa maMDapa dekhAya che. IIkII. zloka : sarveSAM vallabho'mISAM, janAnAM puravAsinAm / sa santoSamahAbhUpo, nUnamatra bhaviSyati / / 9 / / zlokArca - sarva A puravAsI lokono vallabha evo te saMtoSa nAmano mahAbhUpa kharekhara ahIM citasamAdhAna nAmanA maMDapamAM, haze. ll ll zloka : prakarSaH prAha yadyevaM, tato'traiva pravizyatAm / evaM bhavatu vatseti, babhASe tasya mAtulaH / / 10 / / S..
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 219 zlokArtha : prakarSa kahe che - jo Ama che saMtoSabhUpati cittasamAdhAna nAmanA maMDapamAM che, to AmAM ja= cittasamAdhAna nAmanA maMDapamAM ja, ApaNe be praveza karIe=saMtoSane jovA mATe ApaNe be praveza karIe. he vatsa ! prakarSa! A pramANe thAo=ApaNe be praveza karIe e pramANe thAo. e rIte tenA mAmA bolyA. II10I zloka : pravizya cocite deze, tAbhyAM dRSTa sa maNDapaH / nijaprabhAvavikSiptajanasantApasundaraH / / 11 / / zlokArca - ane praveza karIne ucita dezamAM nikaprabhAvathI vikSipta karyA che jananA saMtApane kAraNe suMdara evo te maMDapa te baMne dvArA jovAyo=mAmA-bhANeja dvArA jovAyo. ||11|| zloka : tatra carAjamaNDalamadhyasthaM, dIptinirdhUtatAmasam / veSTitaM bhUrilokena, saccittAnandadAyakam / / 12 / / vizAlavedikArUDhamupaviSTaM varAsane / dattAsthAnaM narendraM tau, pazyataH sma caturmukham / / 13 / / zlokArya : ane tyAM cittasamAdhAna nAmanA maMDapamAM, rAjamaMDalanA madhyamAM rahela, dItithI nirdhata tAmasavALA, ghaNA lokothI vIMTaLAyela, sacitta AnaMdane denAra, vizALa vedikA upara ArUDha, suMdara Asana upara beThela, bharAyelI sabhAvALA, cAramukhavALA narendrane te baMnee mAmAbhANeja baMnee, joyA. ll12-13ll zloka : tataH prakarSastaM vIkSya, manasA harSanirbharaH / manAk saMjAtasandeho, mAtulaM pratyabhASata / / 14 / / zlokArca - tethI temane joIne manathI harSanirbhara, kaMIka thayelA saMdohavALo prakarSa mAmA pratye bolyo. ll14||
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : aho ramyamidaM jainaM, puraM yatredRzaH prabhuH / IdRzo maNDapo lokA, vAstavyA yatra cedRzAH / / 15 / / zlokArca - aho, A jainapura ramya che. jyAM AvA prabhu, Avo maMDapa, jemAM AvA prakAranA vAstavya vasanArA, loko che. II15ll bloka : evaM ca sthiteyatredRzaM puraM mAma! vivekavaraparvate / kiM so'yaM bhavacakre'tra, vartate doSapUrite / / 16 / / zlokArca - ane A pramANe sthita hote chate he mAmA ! je vivekaparvata upara AvuM nagara che zuM doSapUrita bhavacakramAM te A varte che jenapura varte che? II16II. zloka : vimarzenoditaM vatsa! yasminneSa mahAgiriH / vartate tadahaM vakSye, sthAnamasya nizAmaya / / 17 / / zlokArya :vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa! jemAM je sthAnamAM, A mahAgiri varte che tene huM kahIza. AnA sthAnane tuM sAMbhaLa=viveka nAmanA parvatanA sthAnane tuM sAMbhaLa. II1nA zloka : cittavRttimahATavyAM, vartate paramArthataH / bhavacakre tu vidvadbhipacAreNa kathyate / / 18 / / zlokArca - citarUpI mahAiTavImAM paramArthathI varte che=viveka nAmano parvata varte che. vaLI, upacArathI vidvAno vaDe bhavacakramAM kahevAya che=bhavacakramAM viveka nAmano mahAparvata che ema kahevAya che. 18ll
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yato'tra vidyate vatsa! sallokaparipUritam / antaraGga suvistIrNaM, puraM sAttvikamAnasam / / 19 / / tatrAyaM saMsthito vatsa! vivekavaraparvataH / AdhArAdheyasambandhastenaivaM parikIrtitaH / / 20 / / zlokArca - je kAraNathI he vatsa ! ahIM=bhavacakramAM, aMtaraMga suMdara lokothI paripUrita, suvistIrNa sAtvikamAnasa nAmanuM nagara vidhamAna che. tyAM=sAtvikamAnasa nAmanA nagaramAM, he vatsa! A AdhAra Adheya saMbaMdhavALo vivekavara parvata rahelo che-sAtvikamAnasapura AdhAra che ane vivekaparvata Adheya che tethI AdhAra Adheya saMbaMdhavALo vivekavara parvata rahelo che. te kAraNathI A pramANe kahevAyuM=bhavacakramAM vivekaparvata che e pramANe kahevAyuM. 19-20ll ___ sAttvikapuravarNanam prakarSeNoditaM-mAma! yadyevaM tato yadidamasya parvatasyAdhArabhUtaM sAttvikamAnasaM puraM, ye ca tatsevino bahiraGgalokAH, yazcAyaM vivekamahAgiriH, yaccedamapramattazikharaM, yaccAdo jainaM puraM, ye cAtra sthitA bahiraGgajanAH, yazcAyaM cittasamAdhAnamahAmaNDapo, yA ceyaM vedikA, yaccedaM siMhAsanaM, yazcAyaM narendro, yazcAyamasya parivAraH tadidaM sarvaM mama janmApUrvaM tato mamAnugrahadhiyA pratyekaM vizeSatastadvarNayitumarhati mAmaH / vimarzenoktaM-vatsa! yadyevaM tataH samAkarNaya sAtvikapuranuM varNana prakarSa vaDe kahevAyuM - he mAmA ! jo A pramANe che to A parvatanuM je A AdhArabhUta sAtvikamAnasapura che ane je tene sevanArA bahiraMga loko che-sAtvikamAnasane sevanArA bahiraMga loko che, ane je A viveka mahAgiri che ane je A apramatazikhara che ane je A jetapura che ane ahIM= jetapuramAM, je bahiraMga loko rahelA che ane je A cittasamAdhAna mahAmaMDapa che, je A vedikA che ane je A siMhAsana che ane je A narendra che ane Ano=A rAjAno, je A parivAra che sarva te A mArA janmamAM apUrva che, tethI mArA pratye anugrahabuddhithI pratyekane vizeSathI tenuM varNana karavA mATe mAmA ucita che=mAmAe tenuM varNana karavuM joIe. vimarza vaDe kahevAyuM - he vatsa ! jo A pramANe che tane A sAtvikamAnasa Adi sarvane vizeSathI jANavAnI IcchA che e pramANe che, to sAMbhaLa.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yadidaM parvatAdhAraM, puraM sAttvikamAnasam / tadantaraGgaratnAnAM, sarveSAmAkaro matam / / 21 / / zlokArtha : je A parvatano AdhAra sAtvikamAnasapura che te aMtaraMga sarva ratnono Akara manAyo che. ll1] zloka : anekadoSapUrNe'pi, bhavacakre vyavasthitam / nedaM svarUpato vatsa! doSasaMzleSabhAjanam / / 22 / / zlokArca - aneka doSapUrNa paNa bhavacakramAM raheluM A sAtvikamAnasa, svarUpathI he vatsa ! doSanA saMzleSanuM bhAna nathI. raro zloka : adhanyA bhavacakre'tra, vartamAnA manuSyakAH / idaM svarUpato vatsa! na pazyanti kadAcana / / 23 / / zlokArya : he vatsa ! A bhavacakramAM vartatA adhanya manuSyo Ane-sAtvikamAnasane svarUpathI kyAreya jotA nathI. ll13ll. zloka : yAni nirmalacittAdipurANyantarabhUmiSu / atraiva pratibaddhAni, tAni jAnIhi bhAvataH / / 24 / / zlokArca - ahIM ja sAtvikamAnasamAM ja, pratibaddha aMtaraMgabhUmimAM je nirmala citAdi nagaro che teone bhAvathI tuM jANa. ra4ll. zloka : sa karmapariNAmAkhyo, rAjA nedaM mahApuram / sabhuktikaM dadAtyekaM, mahAmohAdibhUbhujAm / / 25 / /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 223 zlokArtha : te karmapariNAma nAmano rAjA A mahApura ekasAtvikamAnasarUpa nagara, mahAmohAdi rAjAone samuktika Apato nathI. ripo zloka : ntirdi?svymev bhunaktIdaM, tathA'nyairvarabhUmipaiH / zubhAzayAdibhirvatsa! bhojayecca sabhuktikam / / 26 / / zlokArca - to zuM? svayaM ja Ana=sAtvikamAnasa nagarane, bhogave che ane he vatsa ! anya zubhAzayAdi zreSTha bhUpatio vaDe samuktika bhogavAve che A nagara bhogavAve che. rajI. zloka : idaM hi jagataH sAramidaM ca nirupadravam / idameva kRtAlAdaM, bahirjanamanoharam / / 27 / / zlokArca - hiM=je kAraNathI, jagatanuM A sAra che=sAtvikamAnasa nagara sAra che. A sAtvika nagara, nirupadravavAnuM che. A ja=sAtvika nagara ja, kRta AphlAdavALuM bahirjanane manohara che=jeo e nagaramAM pravezyA nathI topaNa tene jonArA che, teonA manane haranAruM che. ra7I zloka : tadidaM te samAsena, puraM sAttvikamAnasam / niveditaM mayA vatsa! zRNu cAtrAdhunA janam / / 28 / / zlokArca - te kAraNathI samAsathI tane A sAtvikamAnasapura mArA vaDe nivedita karAyuM. ane he vatsa! ahIM sAtvikapuramAM, janane=vasatA janane, tuM sAMbhaLa. ll28ll zloka : ye lokA nivasantyatra, pure sAttvikamAnase / bahiraGgA bhavantyeSAM, zauryavIryAdayo guNAH / / 29 / /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bahiraGgA janAste hi, nivasantyatra satpure / puramAhAtmyamAtreNa, gacchanti vibudhAlaye / / 30 / / zlokArca - je loko A sAtvikamAnasapuramAM vase che eonA bahigarU5 zaurya, vIryAdi guNo thAya che, te bahiraMga jano=saMsAramAM rahelA jIvo, A satparamAM vase che. puranA mAhAmya mAtrathI vibudhAlayamAM jAya che. ll29-30|| bloka : anyacca vasatAmatra, pure sAttvikamAnase / pratyAsannatayA yAti, viveko dRSTigocare / / 31 / / zlokArca - ane bIjuM A sAtvikamAnasapuramAM vasatA evA teone pratyAsakSapaNuM hovAne kAraNe vivekaparvata daSTigocaramAM Ave che. Il31II bloka : tataydyaarohntymuN lokA, vivekavaraparvatam / tato jaina samAsAdya, puraM yAnti sukhAspadam / / 32 / / zlokArya : ane tethI vivekaparvata daSTigocaramAM Ave che tethI, A loko vivekaparvatane jonArA loko jo vivekavaraparvata upara ArohaNa kare che to jenapurane prApta karIne sukhanA sthAnane prApta kare che. Il3II zloka : evaM ca sthitepuraprabhAvamAtreNa, sadaite sundarA janAH / vivekazivarArUDhA:, punaH curatisundarA: JArUrUA zlokArtha : ane A pramANe sthita hote chate sAtvikapuramAM praveza karIne vivekaparvata upara jeo caDhe che. teo sukhanA sthAnane prApta kare che e pramANe sthita hote chate, puranA prabhAva mAtrathI=jenapuranA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 225 prabhAva mAtrathI, sadA suMdara evA A loko vivekazikhara upara ArUDha thayelA pharI atisuMdara thAya che=pUrvamAM je kaSAyonI alpatAthI suMdaratA hatI te jainanagaramAM vasavAthI jinatulya thavAnA yatnane kAraNe, pUrva karatAM kaSAyonI adhika alpatA thavAne kAraNe atisuMdara thAya che. 133II zloka : phri - anyeSAM pApinAM vatsa! bhavacakranivAsinAm / sadA na pratibhAtIdaM, janAnAM jainasatpuram / / 34 / / zlokArtha : vaLI, he vatsa ! anya pApI evA bhavacakranivAsI lokone A jenasapura sadA pratibhAsa thato nathI= kvacit bAhyathI jinapratimAdinI bhakti karatA hoya ke zrAvaka AcAra pALatA hoya topaNa paramArthathI jenasapura kaI rIte jIvane suMdara banAve che e pratibhAsa thato nathI. ll14ll zloka : nivasanti punarye'tra, pure sAttvikamAnase / bahiraGgajanAsteSAM, bhAtIdaM jainasatpuram / / 35 / / zlokArca - vaLI, je bahiraMga jano A sAtvikamAnasarUpa puramAM vase che teone A jainasapura bhAse che=sukhanA paraMparAnuM kAraNa bhAse che. ll35ll zloka : tadamI bhAvikalyANA, lokA mArgAnuyAyinaH / vAstavyakAH pure ye'tra, sadA prakRtisundare / / 36 / / zlokArca - te kAraNathI bhAvikalyANavALA mArgAnusArI A loko che je prakRtisuMdara evA A puramAM sadA vasanArA che. Il39ll vivekazikharavarNanam bloka : tadete kathitAstubhyaM, pure sAttvikamAnase / lokAH mahAgire rUpaM, samAkarNaya sAmpratam / / 37 / /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vivekazikharavarNana vivekaparvata para apramatazikharanuM varNana zlokArdha : te kAraNathI tane sAtvikamAnasarUpa nagaramAM A loko kahevAyA. have mahAgirinuM rUpa=vivekarUpI mahAgirinuM svarUpa sAMbhaLa. ll17ll zloka : tAvaddAruNaduHkhArtA, bhavacakranivAsinaH / janA yAvana pazyanti, te vivekamahAgirim / / 38 / / zlokArtha : tyAM sudhI bhavacakravAsI jIvone dAruNa duHkhanI pIDA che jyAM sudhI teo viveka mahAgirine jotA nathI. Il3ZIL. zloka : yadA punaH prapazyanti, te vivekamahAgirim / tadA na ramate teSAM, bhavacakre matirnRNAm / / 39 / / zlokArca - jyAre vaLI teo viveka mahAgirine jue che tyAre te manuSyonI mati bhavacakramAM ramatI nathI. ll19ll zloka : tatazca vihAya bhavacakraM te, samArUhya mahAgirim / vimucya duHkhaM jAyante, nirdvandvAnandabhAginaH / / 40 / / zlokArdha : ane tethI-viveka mahAgirine jonArA jIvone bhavacakramAM mati nathI tethI, bhavacakrane choDIne mahAgiri upara caDhIne teo duHkhano tyAga karIne nirbaddhaAnaMdanA bhAgI thAya che. 4|| zloka : yato'tra nirmale tuGge, sthitAnAM vatsa! dehinAm / bhavacakramidaM sarvaM, karasthamiva bhAsate / / 41 / /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 27 zlokArdha : je kAraNathI he vatsa prakarSa ! ahIM nirmalazikharamAM rahelA jIvone A sarva bhavacakra hAthamAM rahelAnI jema=hAthamAM rahelI vastunI jema, dekhAya che. II415 zloka : tato vividhavRttAntaM, duHkhasaGghAtapUritam / vilokyedaM virajyante, nagarAtte'muto janAH / / 42 / / zlokArca - tethI=bhavacakra spaSTa dekhAya che tethI, vividha vRttAMtavALuM, duHkhanA samUhathI parita Ane joIne A nagarathI te jano virakta thAya che. ll42aaaa zloka : viraktAzca bhavantyatra, pratibaddhA mahAgirau / viveke bhAvataH saukhyahetureSa ca sagiriH / / 43 / / zlokArca - ane virakta thayelA A mahAgirimAM pratibaddha thAya che ane bhAvathI viveka thaye chate A sagiri sukhano hetu che. ll43II zloka : tataviveksgirervts! mAhAtmyenAsya te janAH / bhavanti sukhino'tyantaM, bhavacakre'pi saMsthitAH / / 44 / / zlokArtha : ane tethI A giri sukhano hetu che tethI, he vatsa ! A viveka sagirinA mAhAbhyathI te loko bhavacakramAM paNa rahelA atyaMta sukhI thAya che. ll44l. zloka : tadeSa sarvalokAnAM, sukhaheturmahAgiriH / viveko varNitastubhyamadhunA zikharaM zRNu / / 45 / / zlokArya : te kAraNathI sarva lokone sukhano hetu A viveka nAmano mahAgiri tane varNana karAyo. have zikharane tuM sAMbhaLa. II4paII
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : idaM hi zikharaM tAta! sarvadoSanibarhaNam / uttrAsakAraNaM manye, duSTAntaramahIbhujAm / / 46 / / zlokArya : he tAta prakarSa ! sarva doSanuM nibahaNa=sarva doSane dUra karanAra, A zikhara che. duSTa evA aMtara rAjAonA utrAsanuM kAraNa huM mAnuM chuM. ll46l bloka : yata:vivekaaruuddhlokaanaaN, yadhupadravakAriNaH / AgaccheyuH kvacid bhadra! mahAmohAdizatravaH / / 47 / / tataste nirdayairbhUtvA, vivekArUDhajantubhiH / zikharAdapramattatvAlloTyante'smAnna saMzayaH / / 48 / / yugmm|| zlokArtha : je kAraNathI he bhadra ! vivekarUpI parvata para ArUDha thayelA lokone kvacit jo upadravakArI mahAmohAdi zatruo Ave to viveka parvata upara ArUDha thayelA jIvo vaDe nirdaya thaIne apramattapaNuM hovAthI A zikharathI nIce teo=mahAmohAdi zatruo, pachADAya che. saMzaya nathI. II47-48|| zloka : tataste cUrNitAzeSazarIrAvayavAH punaH / dUrataH prapalAyante, zikharaM vIkSya kAtarAH / / 49 / / zlokArdha : tethI cUrNita azeSa zarIranA avayavavALA kAyara evA teo=mahAmohAdi zatruo, pharI zikharane joIne dUrathI palAyana thAya che. ll49ll zloka : tadidaM nUnameteSAM, dalanArthaM vinirmitam / vivekavAsizatrUNAmantaraGgamahIbhujAm / / 50 / / zlokArdha :te kAraNathI=apramatazikharathI vivekI jIvo sukhapUrvaka mohane cUrNa karI zake che te kAraNathI,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vivekavAsI jIvonA zatruo evA aMtaraMga rAjAonA dalana mATe A=apramatazikhara, kharekhara nirmANa karAyuM che. II5ol. zloka : vizva- zubhaM vizAlamuttuGgaM, sarvalokasukhAvaham / vatsedamapramattatvazikharaM gADhasundaram / / 51 / / zlokArca - vaLI, he vatsa prakarSa ! zubhra, vizALa, UMcuM, sarva lokone sukhane denAruM A apramattatva zikhara gADha suMdara che. I/pa1II zloka : tadidaM te samAsena, kathitaM zikharaM mayA / adhunA varNyate jainaM, puraM tattvaM nizAmaya / / 52 / / zlokArca - te A zikhara tane samAsathI mArA vaDe kahevAyuM. have jenapura varNana karAya che. tene tuM sAMbhaLa. IIparA jainapuravarNanam zloka : idaM hi satpuraM vatsa! nirantAnandakAraNam / kurtama mavaDatra, gantamaH pu nati: pAkarU aa jenapuranuM varNana zlokArya : he vatsa ! A satpara=jena nAmanuM sapura, niraMta AnaMdanuM kAraNa, puNyavarjita jaMtuo vaDe A bhavacakramAM durlabha che. IITBll zloka : yata: - kAlena bhUyasA lokAH, paryaTantaH kathaJcana / AsAdayanti kRcchreNa, puraM sAttvikamAnasam / / 54 / /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - je kAraNathI ghaNA kAlathI bhaTakatA loko koIka rIte muzkelIthI sAtvikamAnasapurane prApta kare che. II54ll zloka : sthitvA tatra punaryAnti, bhavacakre nirantake / enaM vatsa! na pazyanti, vivekavaraparvatam / / 55 / / zlokArca - tyAM rahIne vaLI niraMtaka evA bhavacakramAM jAya che. he vatsa ! A vivekavara parvatane jotA nathI. 'pipaIL zloka : bhUribhirvihitaistAta! tatazcetthaM gamAgamaiH / kadAcitte'tra pazyeyurvivekavaraparvatam / / 56 / / zlokArtha : he tAta!tyArapachIebhavacakramAM vivekavara parvata jotA nathI tyArapachI, A rIte sAtvikamAnasa puramAM Ave che, vivekavara parvatane joyA vagara jAya che e rIte, ghaNA vakhata karAyelA gamanAgamana vaDe kyAreka ahIM sAtvikamAnasapura nagaramAM, teo vivekavara parvatane jue che. pA. zloka :___ nArohanti ca dRSTe'pi, tathA'nye vatsa! sadigarau / prayAnti ca vidanto'pi, bhavacakre svavairiNaH / / 57 / / zlokArca - ane he vatsa prakarSa! sagiri daSTa hovA chatAM paNa anya ArohaNa karatA nathI ane jANatA paNa vairI evA teo bhavacakramAM jAya che. pachI zloka - AroheyuH kadAcicca, tatrA''rUDhAH sudurlabham / zikharaM te na pazyeyuridaM vatsA'tisundaram / / 58 / / zlokArya : ane he vatsa ! kadAcit ArohaNa kare=viveka parvata upara ArohaNa kare, tyAM ArUDha thayelA=viveka parvata upara caDhelA, teo sudurlabha atisuMdara A zikharane jotA nathI. pa8ll
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : dRSTe'pi nAnutiSThanti, tatrA''rohaNamuccakaiH / zaithilyenaiva tiSThanti, bhavacakre sakautukAH / / 59 / / zlokArca - jovA chatAM paNa apramatazikharane jovA chatAM paNa tyAM apramatazikhara upara atyaMta ArohaNane karatA nathI. zaithilyathI ja sakautuka evA teo bhavacakramAM ja rahe che. pa9ll zloka : yadA tu dhanyAH zikharamArohanti manoharam / idaM vatsa! janA jainaM, pazyantyeva tadA puram / / 60 / / zlokArca - he vatsa ! jyAre vaLI dhanya jIvo A manohara zikharane ArohaNa kare che tyAre jenapurane jue ja che. ll ll zloka : sA caiSA bhavacakre'tra, vartamAnaiH sudurlabhA / sAmagrI jantubhirvatsa! yA'sya darzanakAriNI / / 1 / / zlokArdha : ane he vatsa prakarSa ! A bhavacakramAM vartamAna evA jIvo vaDe te A sudurlabha sAmagrI che je AnA darzanane karAvanArI che apramatazikhara upara rahelA jainanagaranA darzanane karAvanArI che. II61II zloka : tenedaM satatAnandakAraNaM jainasatpuram / bhavacakre mayA tubhyaM, durlabhaM pratipAditam / / 62 / / zlokArtha : te kAraNathIebhavacakramAM vartamAna jIvo vaDe jenanagaranuM darzana thavuM durlabha che te kAraNathI, satata AnaMdanuM kAraNa A jenasapura bhavacakramAM mArA vaDe tane durlabha pratipAdita karAyuM. IIkarA zloka : idaM ratnaughasaMpUrNamidaM sarvasukhAspadam / idameva jagatyatra, sArAtsArataraM matam / / 63 / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - A jenapura, ratnanA samudAyathI saMpUrNa che. A=jenapura, sarva sukhanuM sthAna che. A ja=jenanagara ja, A jagatamAM sArathI sAratara manAyuM che. Il3I. zloka : tadidaM te samAsena, varNitaM jainasatpuram / adhunA ye'tra vAstavyA, lokAstAnavadhAraya / / 64 / / zlokArya : te A jenasapura samAsathI tane varNana karAyuM. have je loko ahIM vasanArA che teone tuM avadhAraNa kara. II64ll zloka : ete hi satatAnandAH, sarvAbAdhAvivarjitAH / puramAvato vatsa! vartane nainasaMnganA zlokArca - he vatsa ! satata AnaMdavALA, nagaranA prabhAvathI sarva bAdhAothI rahita A jenasajjano varte che. IIkapaII zloka : prasthitA nagarI sarve, nivRtiM kRtanizcayAH / ArAtprayANakaiH kecidvasanti vibudhAlaye / / 66 / / zlokArya : sarva=jenanagaramAM vasatA sarva, kRtanizcayavALA nivRtinagara tarapha prasthita che. keTalAka prayANakothI vacamAM vibudhAlayamAM vase che. all zloka : vIryaM vIkSya bhayoddhAntairmahAmohAdizatrubhiH / ttei nenA nAnA vatsa! tUrata: parivaMnatA pAdukA zlokArca - vIryane joIne bhayathI ubhrAMta thayelA mahAmohAdi zatruo vaDe A jaina loko he vatsa dUrathI tyAga karAyA. ka7ll
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | prastAva 233 bhAvArtha : prakarSa saMtoSa nAmanA rAjAne jovAnI atyaMta icchAvALo che tethI vimarza saMtoSane batAvavA arthe prathama aMtaraMga duniyAmAM cittasamAdhAna nAmano maMDapa batAve che ane kahe che ke te cittasamAdhAna nAmanA maMDapamAM saMtoSa nAmano rAjA dekhAze. tethI e prApta thAya ke je mahAtmAnuM cittasamAdhAna pAmeluM che ke jagatanA bAhya padArthone avalaMbIne jIvamAM koI prakAranA sukhanI prApti nathI paraMtu bhramane kAraNe ja bAhya padArtho mArA sukhanAM sAdhana che ane tenA saMcayathI huM sukhI chuM ane dehanA anukULa saMyogathI ja huM sukhI chuM ane dehanA pratikULa saMyogathI huM duHkhI chuM tevo bhrama varte che. ane jeonA cittamAM samAdhAna thayeluM che ke jagatanA bAhya padArtho mArA mATe anupayogI che tethI tenAmAM yatna karavo e mArA mATe nirarthaka pravRtti che, paraMtu AtmAnA nirAkuLa svabhAvane pragaTa karavA arthe jinavacanAnusAra sarva ucita kriyA karavAthI mAro AtmA nirAkuLa nirAkuLatara avasthAne prApta karaze tevuM samAdhAna jeonA cittamAM varte che te cittasamAdhAna nAmano maMDapa che. nirmaLa dRSTivALA jIvone te cittasamAdhAna sukhane denAruM che ane apramattazikhara upara vartatA jainapuramAM vasanArA badhA lokone te maMDapa atyaMta vallabha che. bhagavAnanA zAsanane pAmyA pachI vivekI jIvo cittasamAdhAnane pAme te prakAre sarva ucita kriyAo kare che ane te maMDapamAM saMtoSa nAmano rAjA prApta thaze. A prakAre vimarze kahyuM tethI vimarza ane prakarSe aMtaraMga duniyAmAM cittasamAdhAnamaMDapane jovA mATe praveza karyo arthAt mArgAnusArI sUkSmabuddhithI apramatta jIvonuM citta kaI rIte samAdhAnavALuM hoya che tene jovA mATe prayatnavALA thayA. tethI cittasamAdhAnarUpI maMDapane joyo, je maMDapa potAnA prabhAvathI lokonA saMtApane dUra karanAra hovAthI suMdara jaNAya che; kema ke je jIvonuM citta samAdhAna tarapha jAya che te jIvone saMsAranA bAhya anukULa bhAvo unmAda pragaTa karatA nathI ane bAhya pratikULa bhAvo kheda-udvega Adi karatA nathI. tyAM teoe cAra mukhavALA saMtoSa nAmanA mahAtmAne joyA. je saMtoSa rAjamaMDapanA madhyamAM rahela hato. potAnA jJAnanI dIptithI tAmasabhAva rahita hato, ghaNA lokothI veSTita hato ane sacitta AnaMdane denAra hato. te svarUpe vizALa vedikA upara beThela cAramukhavALA tIrthaMkara narendrane teoe joyA. jeomAM kSAyikabhAva rUpe saMtoSa vidyamAna hato; kema ke saMpUrNa mohano nAza thayelo hovAthI vItarAga sarvajJa evA te mahAtmA pUrNa sukhanI avasthAmAM saMtoSamaya bhAvane dhAraNa karanArA hatA. tene joIne prakarSa harSapUrvaka kahe che. A ramya jainanagara che jemAM AvA sarvajJa prabhu vidyamAna che, jemAM Avo cittasamAdhAna nAmano maMDapa che ane jemAM zAMta cittavALA loko vase che. tethI e prApta thAya ke jeo nirmaLa cakSuthI bhagavAnanI pratimAne jue che teone sAkSAt samavasaraNamAM besanArA cAramukhavALA tIrthakaro dekhAya che ane te tIrthakaronA vacananuM avalaMbana laIne mohano nAza karavAmAM tatpara thayelA cittasamAdhAnamaMDapamAM rahelA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA dekhAya che. jenuM citta atyaMta samAdhAna tarapha hovAne kAraNe saMsAramAM hovA chatAM bAhya nimittojanya phlezathI teo bahudhA surakSita che, haMmezAM kaSAyonA zamana mATe udyama karanArA che ane sarvajJanA vacananA pAramArthika bhAvone sUkSma sUkSmatara jANIne jinatulya saMtoSavALA thavA mATe yatna karanArA che.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vaLI, prakarSa prazna kare che. doSathI bharapUra evA A bhavacakramAM AvA prakArano vivekaparvata varte che, je parvatamAM AvA ramya sthAnarUpa cittasamAdhAnarUpa maMDapa varte che. tene vimarza kahe che. paramArthathI A vivekaparvata ane cittasamAdhAnamaMDapa cittama hATavImAM varte che, upacArathI ja bhavacakramAM varte che ema kahevAya che; kema ke bhavacakravAsI jIvo cAragatimAM varte che. teomAM je matijJAnanA upayogarUpa cittarUpa mahATavI che te mahATavImAM A vivekaparvata varte che. tenA upara apramattazikhara che ane tyAM jainapura che. tyAM cittasamAdhAna nAmano maMDapa varte che. kaI rIte cittarUpI mahATavImAM A rahela che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - saMsArI jIvomAM keTalAka jIvo sAttvikamAnasane prApta kare che ane keTalAka tuccha mAnasavALA che ane te asAttvikamAnasavALA jIvomAM mahAmohanuM ja ekachatra sAmrAjya che. paraMtu jeo sAttvikamAnasavALA che tyAM vivekaparvata varte che. tethI A parvatano AdhAra sAttvikamAnasa che. ane te sAttvikamAnasane sevanArA bhavacakramAM rahelA bahiraMga loko che. A prakAre vimarza varNana kare che. tethI prakarSane te sarvane jANavAnI icchA thAya che tethI kramasara vimarza prakarSane te sarvanuM svarUpa batAvatAM kahe che. A bhavacakra aneka doSathI pUrNa che topaNa sAttvikamAnasa Adi bhAvo doSa saMzleSanA bhAjana nathI. ane je puNya vagaranA jIvo bhavacakramAM che teo A sAttvikamAnasane svarUpathI joI zakatA nathI. AthI ja bAhya nimattAnusAra harSa-zokAdi bhAvo karIne kheda-viSAda ke harSanA unmAdathI yukta rahe che. paraMtu AtmAnuM hita zuM che, kaI rIte ucita pravRtti karIne huM mArI hitanI paraMparAne prApta karuM ityAdi bhAvo teo kyAreya karatA nathI. vaLI aMtaraMga duniyAmAM nirmala cittAdi nagaro che te sarva ahIM sAttvikapuramAM ja pratibaddha che. A nirmala cittAdi nagaro karmapariNAma rAjAe mahAmohAdi rAjAne bhaktimAM ApyA nathI, paraMtu svayaM ja te nagarano upabhoga kare che. tethI e prApta thAya ke karmapariNAma rAjA jeonA cittamAM atikleza varte che tevA jIvonA citta upara mahAmohAdine sAmrAjya calAvavA mATe Ape che ane je jIvonAM karmo kSayopazamabhAvavALAM pracura che te jIvomAM nirmala cittAdi bhAvo varte che. te sthAno upara karmapariNAma rAjAno ja adhikAra che, mahAmohAdi rAjAno adhikAra nathI. zubhAzayAdi rAjAone ja karmapariNAma rAjA te nagaro upara sAmrAjya calAvavA Ape che. tethI jeomAM sAttvikamAnasa pragaTyuM che te jIvomAM mahAmohAdinI asaro alpa thAya che, Atmahita Adine anukULa nirmala cittAdi pragaTe che. tattvane jANavAne anukULa zubhAzaya varte che te sarva mithyAtvAdi maMda thavAne kAraNe jIvamAM vartatA zubhabhAvo svarUpa che. AthI ja A sAttvikamAnasa kevuM che ? te batAvatAM kahe che - jagatanuM sAra A sAttvikamAnasa che; kema ke karmanI paravazatAthI AtmAnuM rakSaNa karavAmAM jeo sattvazALI che te jIvo ja sAttvikamAnasavALA che. AthI ja tevA jIvone mohanA upadravo alpa varte che. tethI teone kaSAyonI maMdatArUpa AlAda varte che. A prakAre sAttvikamAnasanuM svarUpa batAvyA pachI te sAttvikamAnasa nagaramAM jeo varte che te jIvomAM mohanAzane anukULa zaurya, vIryAdi guNo varte che. tethI te jIvo sAttvikamAnasane kAraNe devalokamAM jAya che ema kahela che. AthI ja jeo bhagavAnanA zAsanane pAmyA nathI, tethI vivekaparvata upara ArUDha nathI topaNa sAttvika prakRti hovAne kAraNe teo manuSyabhavamAMthI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva uttaramAM devanA bhavamAM jAya che. vaLI, A sAttvikamAnasa nagaramAM ja viveka nAmano parvata che tethI je jIvo prakRtithI sattvavALA che teone upadezaka AdinI prApti thAya ke koIka tevA prakAranuM bAhya nimitta prApta thAya tyAre teone viveka pragaTe che. tethI te jIvo A lokamAM paNa kleza kema alpa alpatara thAya ane paralokamAM paNa anvezane kAraNe ja sukhanI paraMparA potAne prApta thaze evo nirNaya karIne manuSyabhavamAM ucita jIvavAnI manovRttivALA bane che. ane viveka pragaTyA pachI jo teo uttarottara vivekanI vRddhi thAya tevo yatna kare to vivekaparvata upara teonuM ArohaNa thAya che arthAt te jIvo potAnI buddhi anusAra saMsAranuM vAstavika svarUpa vicAravA tatpara thAya che, jenAthI teone cAragatinA paribhramaNarUpa bhavacakra asAra jaNAya che. jethI vAraMvAra te paribhramaNanI viDaMbanAthI AtmAnA rakSaNanA upAyanuM ciMtavana kare che ane jyAre suguru Adino yoga thAya tyAre jainanagarane teo prApta kare che arthAt jinatulya thavA mATe ucita pravRtti zuM karavI joIe teno bodha thavAthI arihaMtanuM pAramArthika svarUpa jANIne A ja deva upAsanIya che; kema ke arihaMtanI ja bhaktithI rAgAdi klezo nAza pAme che tevo temane nirNaya thAya che. arihaMtanA mArgAnusAra cAlanArA suguruo sadA aMtaraMga mohanAza thAya te rIte sarva ucita kriyAo karanArA che, AthI ja samitigupti zuddha kriyAone sevIne teo sadA AtmAne sugupta rAkhe che, tevo bodha thavAthI tevA ja guruonI upAsanA kare che ane sarvajJae kahelo mArga kaSa-cheda-tApa zuddha che tevo nirNaya karIne svabhUmikAnusAra te mArganuM sevana kare che. teo jainanagaramAM vasanArA che; kema ke jinanI upAsanA karIne ane jinanA mArgane sevIne jinatulya thavAmAM zakti anusAra apramAdathI yatna kare che. vaLI te jainapuramAM vasIne viveka zikhara upara ArUDha thayelA teo satata svabhUmikAnusAra kaSAyone kSINa karIne pUrvapUrva karatAM atisuMdara thAya che. vaLI, jeo bhArekarmI jIvo che teone vivekaparvata upara raheluM jainapura dekhAtuM nathI. AthI ja skUla vyavahArathI jainamatanI kriyA karanArA ke sAdhvAcAra pALanArA paNa jo viveka-yukta thayelA na hoya to jinatulya thavAne anukULa aMtaraMga koI pravRtti karatA nathI. mAtra svasvadarzananA rAgavALA jIvo svasvadarzananI kriyAmAM mUDhamatithI pravarte che temaja jinamatanI kriyAmAM paNa teonI mUDhamati dUra thatI nathI. AthI ja sAttvikamAnasanA jIvone ja A jenapura koIka rIte prApta thAya che, anya jIvone kyAreya A jainapura prApta thatuM nathI. vaLI sAttvikamAnasamAM rahenArA paNa jIvo jeo bhAvinA kalyANane pAmanArA che, ucita pravRtti karanArA che, sadA prakRtithI suMdara che teo ja A mahAgirinA svarUpane jANe che. jyAM sudhI jIvomAM saMsAranA vAstavika svarUpane jovAno viveka pragaTato nathI tyAM sudhI ja saMsArI jIvo dAruNa duHkhothI Arta hoya che ane jyAre teone vivekaparvata dekhAya che tyAre teone cAragatinA paribhramaNarUpa bhavamAM mati ramatI nathI. AthI ja tevA jIvo potAnA bhUtakALanA puNya anusAra ke pApa anusAra je prakAranA sarva saMyogone pAmyA che te saMyogamAM paNa vivekapUrvaka saMsAranA paribhramaNanA mULabhUta kaSAyono kSaya kema thAya, cittamAM klezo kema alpa thAya tenI ja pradhAnatA karIne sarva ucita pravRttio kare che jethI tevA jIvonA cittamAM prAyaH klezonA baMdhu alpa alpatara thAya che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vaLI, jeo vivekarUpI parvata upara ArUDha che teone mAtra vartamAnabhavanI duniyA dekhAtI nathI paraMtu bhUtakALanA thayelA anaMta bhavo dekhAya che. bhaviSyanA anaMta bhavonI prApti dekhAya che ane tenA anarthathI bacavAno upAya jinavacanAnusAra karAyeluM uttamacitta ja che tevo sthira nirNaya thAya che, ane satata cAragatinA paribhramaNanI viDaMbanAnuM smaraNa karIne te sarvanA bIjabhUta kaSAyonA DhaMDhone kSINa karavA ja teo yatna kare che. tethI tevA jIvone anukULa ke pratikULa sarva saMyogomAM prAyaH citta svastha hovAthI sukha ja varte che ane bhAvinI sukhanI paraMparA paNa teone sahaja prApta thAya che. vaLI, jeo bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laIne yatna karanArA che teonA cittamAM mahAmohAdi zatruo upadravo karavA mATe prAyaH AvatA nathI. kyAreka teo pramAdavaza hoya tyAre koI mahAmohAdi zatruno upadrava thAya topaNa te jIvo vivekanA baLathI jAgRta thaIne te zatruono zIdhra vinAza kare che. jema parvata upara rahela puruSane zatra mAravA upara Ave tyAre parvata upara rahela te puruSa sukhapUrvaka paththara Adi dvArA tene upara caDhatAM pachADe che tema apramattazikhara upara rahenArA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAo satata te mahAmohAdi zatruonA cUrA kare che. tethI kAyara evA kaSAyo-nokaSAyo temanAthI haMmezAM DaratA dUra rahe che. vaLI, ghaNo samaya saMsAramAM bhaTakatA jIvo sAttvikapurane prApta kare che ane sAttvikapurane pAmyA pachI paNa koIka rIte vivekaparvatane prApta karyA vagara devAdi bhavane pAme topaNa pUrvanA malina abhyAsane kAraNe pharI sAttvikamAnasane choDIne kliSTa mAnasavALA thAya che ane bhavacakramAM paribhramaNa kare che. vaLI sAttvikamAnasane pAmyA pachI paNa kyAreka viziSTa yogyatA prApta thAya tyAre ja koIka jIva vivekaparvatane jue che. jyAre moTAbhAganA jIvo sAttvikamAnasane pAmyA vagara saMsAramAM bhaTake che ane sAttvikamAnasa pAmyA pachI paNa pharI tuccha mAnasavALA thaIne aneka vakhata bhava-cakramAM phare che. A rIte sAttvikamAnasa ane tuccha mAnasamAM gamanAgamana karIne ghaNo mala alpa thAya tyAre te jIvane vivekaparvata dekhAya che. vaLI vivekaparvatane joyA pachI paNa pramAdI jIvo tenA upara ArohaNa karatA nathI. arthAt svabuddhi anusAra ucita tattvane jANavA mATe yatna karIne vivekanI vRddhi karavA mATe yatna karatA nathI. paraMtu pramAdavaza manuSyabhavane niSphaLa karIne pharI bhavabhramaNamAM phare che. vaLI keTalAka sAttvikamAnasane pAme che. vivekaparvatane jue che, vivekanI vRddhi mATe paNa yatna kare che topaNa apramattazikharane jovA samartha thatA nathI. tethI kaI rIte manuSyabhavamAM apramAda karIne mAre hita sAdhavuM joIe tenuM potAnA saMyogAnusAra ucita samAlocana karatA nathI evA jIvo vivekaparvatane pAmyA pachI paNa pramAdane vaza manuSyabhava pUrNa karIne pharI saMsAracakramAM phare che. vaLI, keTalAka jIvo vivekaparvata upara caDhayA pachI kaI rIte apramAdabhAva karavo joIe teno bodha kare che topaNa pramAdI svabhAvane kAraNe svabhUmikAnusAra ucita yatna svarUpa apramAdane sevatA nathI tethI jinatulya thavAnA kAraNabhUta jainanagaramAM teo praveza pAmatA nathI. pharI pramAdavaza thaIne duraMta saMsAramAM bhaTake che. jyAre keTalAka yogya jIvo apramattazikharane joyA pachI tenA upara ArohaNa kare che tyAre teone dekhAya che ke jenanagaramAM rahelA mahAtmAo sadA sva-bhUmikAnusAra je je anuSThAno seve che te
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sarva dvArA satata apramattatAnA baLathI zatruone kSINa karavAmAM ja yatnavALA thAya che. kvacit nimittane pAmIne teonA cittamAM koIka kaSAyano sparza thAya to paNa teo potAnA apramAdabhAvanA baLathI zIdhra tene kSaNa karavA yatna kare che. vaLI, AvuM jainapura bhavacakramAM vidyamAna hovA chatAM jIvone atyaMta durlabha che ane jeone te jainapura prApta thayuM che teonA cittamAM satata AnaMdanI vRddhi thAya che; kema ke A jainapura ja sarvaguNarUpI ratnothI pUrNa che, sarva sukhonuM sthAna che. AnAthI sAratara jagatamAM koI vastu nathI; kema ke jeo jainanagarane pAmIne potAnA apramAdabhAvanA baLathI svabhUmikAnusAra ucita pravRttio kare che teo satata mokSa tarapha javAnA kRtanizcayavALA che ane jyAM sudhI mokSane na pAme tyAM sudhI teo uttama devalokamAM vase che. pharI manuSyabhavane pAmIne mokSamArga tarapha javA mATe apramAdathI yatna kare che tethI jainapuramAM vasanArA jIvonA apramAdavALA vIryane joIne mahAmohAdi aMtaraMga zatruo bhayane kAraNe teothI sadA dUra rahe che. kvacit pramAdavALA te jIvane joIne mahAmohAdi zatruo upadrava kare to paNa aMte te mahAtmA zatruono nAza kare che. zloka : prakarSaNoditaM mAma! naitadevaM yataH kvacit / yathaiva te mayA dRSTA, bhavacakranivAsinaH / / 68 / / zlokArca - prakarSa vaDe kahevAyuM che mAmA ! A tame kahyuM e, e pramANe nathI arthAt jainapuramAM rahenArA jIvothI mahAmohAdi zatruo bhaya pAme che e pramANe nathI. je kAraNathI kyAreka je pramANe ja te bhavacakravAsI jIvo mArA vaDe mahAmohAdi grasta jovAyA. I68 mahAmohAdibhirgrastAstathaite'pi na saMzayaH / te pramANe A paNa=jetapuramAM vasatA loko paNa, mahAmohAdithI grasta jovAyA che. saMzaya nathI. kaI rIte mahAmohAdithI grasta jovAyA che ? te 'tathAdi' kahe che - - nainAnAM prazastamaicchato hetu tathAhi-eteSvapi jainalokeSu dRzyante sarvANyapi tatkAryANi, yasmAdete'pi mUrchanti bhagavadbimbeSu, rajyante svAdhyAyakaraNeSu, snihyanti sAdharmikajaneSu, prIyante sadanuSThAneSu, tuSyanti gurudarzaneSu, haSyanti sadarthopalambheSu, dviSanti vratAticArakaraNeSu, krudhyanti sAmAcArIvilopeSu, ruSyanti pravacanapratyanIkeSu, mAdyanti karmanirjaraNeSu, ahaGkurvanti pratijJAtanirvAhaNeSu, avaSTabhnanti parISaheSu, smayante divyAdyupasargeSu, gRhayanti pravacanamAlinyaM, vaJcayantIndriyadhUrtagaNaM, lubhyanti tapazcaraNeSu, gRdhyanti vaiyAvRttyAcaraNeSu, abhyupapadyante saddhyAnayogeSu, tRSyanti paropakArakaraNeSu, nighnanti pramAda
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA cauravRndaM, bibhyati bhavacakrabhramaNAt, jugupsante vimArgacAritAM, ramante nirvRtinagarIgamanamArge, upahasanti viSayasukhazIlatAM, udvijante zaithilyAcaraNAt, zocanti cirantanaduzcaritAni, garhante nijazIlaskhalitAni, nindanti bhavacakranivAsaM, ArAdhayanti jinAjJAyuvatiM pratisevante dvividhazikSAlalanAm / jenonI prazastamUrchAdimAM hetu A paNa jaina lokomAM sarva tenAM kAryo mahAmohAdinAM kAryo, dekhAya che. je kAraNathI A paNa= jetapuramAM vasanArA jIvo paNa, bhagavAnanAM bimbomAM mUccha kare che=bhagavAnanAM bimbone joIne harSita thAya che. svAdhyAyakaraNomAM rAga kare che. sAdharmikajIvomAM sneha kare che. sadanuSThAnomAM prItine kare che. guruonAM darzanomAM toSa pAme che. sa8rthanA upalakSmamAM=zAstraadhyayana dvArA pAramArthika sUkSma bhAvonI prAptimAM, harSita thAya che. vratonA aticAronA sevatamAM dveSa kare che. sAmAcArInA vilopamAM krodha kare che=koIka rIte bhagavAne kahela zuddha sAmAcArIno lopa thato hoya tyAre te vilopa karanArA pratye krodha kare che, pravacana pratyenIkomAM roSa kare che. karmanI nirjarAmAM mada kare cheH vivekapUrvaka pote zubhaanuSThAna sevIne potAnAmAM thayelI guNavRddhi dvArA atumeya evI karmanirjarAne joIne mada kare che arthAt ame kRtakRtya chIe e prakAranI buddhi kare che. pratijJAnA nirvAhamAM ahaMkAra kare che-potAnI zakti anusAra ucita pratijJAo svIkArelI hoya ane tenuM suvizuddha pAlana thAya tyAre jetapuramAM rahelA mahAtmAone ahaMkAra thAya che ke ame kRtakRtya chIe. pariSahomAM niprakaMpa rahe che-pariSaho prApta thAya tyAre mane nirjarAnA upAyonI prApti thaI e prakAranA baddharAgane kare che. divyAdi upasargomAM smaya kare che arthAt potAne sahya hoya evA upasargo prApta thAya tyAre nirjarAnA upAyonI prApti thaI e prakAre AnaMdita thAya che. pravacanamAlityane gopave che. indriyarUpI dhUrtagaNane Thage che-pote indriyane vaza thatA nathI paraMtu indriyo ThaganArI che tema jANIne vivekI jIvo indriyone Thage che. tapa-cAritramAM lobha kare che. vaiyAvaccanI AcaraNAomAM vRddhi kare che. sadhyAnanA yogomAM yatna kare che. paropakAra karavAmAM toSane pAme che. pramAdarUpI coranA vRMdane haNe che. bhavacakranA bhramaNathI bhaya pAme che. vimArganI cAritAnI jugupsA kare che=bhagavAnanA mArgathI viparIta AcaraNA pratye jugupsA kare che. mokSanagarInA gamatanA mArgamAM rame che. viSayanI sukhazIlatAno upahAsa kare che koIka nimitte potAnAmAM viSayanI sukhazIlatA dekhAya tyAre potAnI te anucita AcaraNA pratye upahAsa kare che arthAt huM mUrkha chuM ke jethI A rIte manuSyabhavane vyartha karuM chuM e prakAre upahAsa kare che. zaithilya AcaraNAthI udvega pAme che=bhagavAnanA vacanAnusAra karAtI kriyAmAM potAnA zaithilya bhAvane joIne uga pAme che. ciraMtana duHcaritono zoka kare che pUrvamAM sevAyelI kharAba AcaraNAonuM smaraNa karIne zoka kare che. potAnA zIlanI skUlanAonI gaI kare che. bhavacakranA nivAsane liMde che. bhagavAnanI AjJArUpa strInI ArAdhanA kare che. be prakAranI zikSArUpI strIne seve che.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tadevaM sarvakAryANi, mahAmohAdibhUbhujAm / eteSu mAma! dRzyante, jaineSu suparisphuTam / / 69 / / zlokArca - he mAmA ! A rIte A jinanA upAsakomAM mahAmohAdi rAjAonAM sarva kAryo suparikruTa dekhAya che. II69II. zloka : tatkathaM bhavatA proktamevaM sati mamAgrataH / yathaite dUratastyaktA, mahAmohAdizatrubhiH / / 70 / / zlokArya : te kAraNathI Ama hote chate mArI AgaLa tamArA vaDe kema kahevAyuM. je pramANe mahAmohAdi zatruothI A=jenapuramAM vasatA loko, dUrathI tyAga karAyA che. ll7 || zloka : vimarzenoditaM vatsa! ya ete bhavatoditAH / mahAmohAdayaste'nye, vatsalA jainabAndhavAH / / 71 / / zlokArca - vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! prakarSa ! tArA vaDe je A mahAmohAdi kahevAyA, te anya vatsala jenonA bAMdhavo che. ll71TI zloka : ete hi dvividhA vatsa! mahAmohAdayo matAH / eke'rayo'tra jantUnAmapare'tulabAndhavAH / / 72 / / zlokArtha :dika kAraNathI, he vatsa ! A mahAmohAdi be prakAranA manAyA che. ahIM=bhavacakramAM, eka zatruo che. bIjA jaMtuonA atula bAMdhavo che. I72aaaa zloka : yata:prthmaa bhavacakre'tra, pAtayanti sadA janam / aprazastatayA teSAM, prakRtiH khalu tAdRzI / / 73 / /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - je kAraNathI prathama prakAranA mahAmohAdi sadA lokane A bhavacakramAM pADe che. aprazastitapaNAthI teonI prathama prakAranA mahAmohAdinI, tevI prakRti che jIvone bhavacakramAM pADe tevI prakRti che. II73ll. zloka : itare nirvRtiM lokaM, nayanti nikaTe sthitAH / prazastAste yatasteSAM, prakRtiH sA'pi tAdRzI / / 74 / / zlokArca - nikaTamAM rahelA bIjA prakAranA mahAmohAdi lokane mokSamAM laI jAya che. je kAraNathI teonI prakRti prazasta che. te paNa tevI che=jIvane mokSamAM laI jAya tevI che. II74ll zloka : tadete zatrubhistyaktA, bandhubhiH pariveSTitAH / mahAmohAdibhirvatsa! modante jainasajjanAH / / 75 / / zlokArya : he vatsa ! te kAraNathI zatruothI tyAga karAyelA, baMdhu evA mahAmohAdithI gherAyelA A jenasajjano AnaMdane pAme che. II75II bloka : vakhyaamii sakalakalyANabhAjino jainasajjanAH / niveditA mayA tubhyamadhunA zRNu maNDapam / / 76 / / zlokArca - ane A rIte sakalakalyANane bhogavanArA A jenasajjano mArA vaDe tane nivedita karAyA. have tuM maMDapane sAMbhaLa. ll76ll cittasamAdhAnamaNDapaH niHspRhatAvedikA zloka : ayaM cittasamAdhAno, maNDapaH sarvadehinAm / saMprAptaH kurute saukhyamatulaM nijavIryataH / / 77 / /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cittasamAdhAnamaMDapa (tathA) niHspRhatAvedikA zlokArca - A cittasamAdhAna nAmano maMDapa sarva jIvone saMprApta thayelo nija vIryathI atula sogane kare che. ll77ii. zloka : asyaiva bhUpaternUnamAsthAnArthaM vinirmitaH / vedhasA trijagadbandhorAdarAdeSa maNDapaH / / 78 / / zlokArca - kharekhara A ja traNa jagatanA baMdhu evA rAjAnA besavA mATe bhAgya vaDe AdarathI A maMDapa nirmANa karAyo che=jeonuM citta samAdhAnavALuM che teonAM ja cittamAM bhAvathI bhagavAna rahelA che. I78l zloka : nAstyeva bhavacakre'tra, sukhagandho'pi sundara! / yAvaccittasamAdhAno, naiSa saMprApyate janaiH / / 79 / / blokArdha : he suMdara ! A bhavacakramAM sukhanI gaMdha paNa nathI ja, jyAM sudhI A cittanuM samAdhAna loko vaDe prApta na karAya. II79ll. zloka : tadeSa lezato vatsa! varNito varamaNDapaH / eSA niHspRhatA nAma, vedikA te nivedyate / / 8 / / zlokArca - te kAraNathI=je kAraNathI, cittanA samAdhAna vagara jIvane sukhanI gaMdha nathI te kAraNathI, he vatsa ! A varamaMDapa lezathI varNana karAyo. A niHspRhatA nAmanI vedikA tane nivedana karAya che. IIcell bloka : ye lokA vedikAM vatsa! smarantyenAM punaH punaH / teSAM zabdAdayo bhogAH, pratibhAnti viSopamAH / / 81 / /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : he vatsa ! je loko pharI pharI A vedikAnuM smaraNa kare che teone zabdAdi bhogo viSanI upamA jevA pratibhAsa thAya che. ll1] zloka : na teSu vartate cittaM, kSIyate karmasaJcayaH / jAyante nirmalatvena, bhavacakraparAGmukhAH / / 82 / / / zlokArca - teomAM viSayomAM, citta vartatuM nathI. karmasaMcaya kSaya pAme che. nirmalapaNAthI karmanAza thavAne kAraNe thayelA nirmalapaNAthI, bhavacakrane parAbhukha thAya che. ll82aaaaN zloka : yeSAmeSA sthitA citte, dhanyAnAM vatsa! vedikA / nendrairna devairno bhUpairnAnyaisteSAM prayojanam / / 83 / / zlokArtha : dhanya evA jeonA cittamAM AkaniHspRhatA vedikA, sthita che. he vatsa ! IndrothI teone prayojana nathI. devothI teone prayojana nathI. rAjAothI teone prayojana nathI. anyathI teone prayojana nathI. II8all bloka : eSA'pi nUnamasyaiva, niviSTA varabhUpateH / AsthAnArthaM vidhAtreti, vatsa! sundaravedikA / / 84 / / zlokArca - he vatsa ! kharekhara A ja zreSTha bhUpatinA tIrthakaranA, besavA mATe vidhAtAthI A suMdara vedikA niveza karAI chekacittasamAdhAnamaMDapamAM sthApana karAI che=jeonA cittamAM niHspRhatA che teonA ja citamAM paramaguru vase che. ll84ll jIvavIryaviSTaram zloka : iyaM niHspRhatA tAta! varNitA te suvedikA / jIvavIryamidaM nAma, sAmprataM zRNu viSTaram / / 85 / /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva jIvavIryarUpa siMhAsana zlokArtha : he tAta prakarSa ! A niHspRhatA suvedikA tane varNana karAI. A jIvavIrya nAmanuM vikTara have sAMbhaLa. II85ll. zloka : jIvavIryamidaM yeSAM, parisphurati mAnase / . suvameva para teSAM, suvAnAmuva: putaH ? pATaddA zlokArtha : jeonA mAnasamAM A jIvavIrya pariphuraNa thAya che teone kevala sukha ja che. duHkhono uddhava kyAMthI hoya ? ll86ll zloka : ayaM hi rAjA dIptAGgo dRzyate yazcaturmukhaH / niviSTo'tra jagabandhudattAsthAno manoramaH / / 87 / / zlokArya : hiM=je kAraNathI, jagatabaMdhu evA A rAjA, dIpta aMgavALA, je caturmukha dekhAya che, bharAyelI sabhAvALA, manorama evA te ahIM=jIvavIrya Asana upara beThelA che=jeonuM jIvavIrya sadA jinanA guNonuM smaraNa kare che teonA cittamAM sadA bhagavAna rahelA che. II87ii zloka : yaH zubhraH parivAro'sya, yadrAjyaM yA vibhUtayaH / yaccAtulaM mahattejo, viSTaraM tatra kAraNam / / 88 / / zlokArca - AnokatrijagatabaMdhuno, je zubhra parivAra che. je rAjya che, je vibhUtio che, je atula mahAna teja che tyAM trijagatabaMdhunA te sarvamAM kAraNa vinTara che=jIvavIryarUpa Asana che. II88l. zloka : kiM cAtra bahunoktena? puraM lokA mahAgiriH / zikharaM satpuraM lokA, maNDapo varavedikA / / 89 / /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA zlokArca - ahIM=jIvavIrya siMhAsananA viSayamAM, vadhAre zuM kahevuM? pura=sAtvikamAnasarUpa pura, lokonuM sAtvikamAnasamAM vartatA loko, mahAgiri=viveka nAmano parvata, zikharaapramatta nAmanuM zikhara, sapurajainapura, loko=jainapuramAM vartatA loko, maMDapa=cittasamAdhAna nAmano maMDapa, varavezikAra niHspRhatA nAmanI varavedikA, Icell zloka : rAjA'yaM saha sainyena, rAjyaM bhuvanasundaram / jagatzreSThamidaM sarvaM, mAhAtmyenAsya nandati / / 10 / / zlokArca - A rAjA=cAramukhavALA bhagavAna, sainya sahita bhavanamAM suMdara evuM rAjya, jagatamAM prazaMsA karAyeluM A sarva AnA mAhAbhyathI jIvavIrya nAmanA vikTaranA mAhAbhyathI, zobhe che. II9oll zloka : tathAhiyadyetana bhavatyatra, jIvavIryaM varAsanam / madAmodaramiH sarva, viTuM parimUve pAra zlokArca - te A pramANe - ahIM niHspRhatA nAmanI vedikAmAM, jo A jIvavIrya varAsana na hoya to A sarva=zloka-89, 90mAM pura loka vagere sarva kahyA e sarva, mahAmohAdi vaDe parAbhava karAya che. II91II zloka - vidyamAne punarvatsa! jIvavIryavarAsane / mahAmohAdayo naiva, pravizantyatra maNDape / / 12 / / zlokArca - vaLI, he vatsa ! jIvavIrya varAsana vidhamAna hote chate A maMDapamAM=citasamAdhAna nAmanA maMDapamAM, mahAmohAdi praveza karatA nathI ja. ll92aaaaN
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 245 zloka : anyaccakvacittiraskRtaM tAta! mahAmohAdibhirbalam / mavarmavatyeva, nIvavIryamAvata: rUA. zlokArca - ane bIjuM he tAta! prakarSa!mahAmohAdi vaDe kyAreka tiraskAra karAyeluM A baLa=mahAmohAdithI tiraskAra karAyeluM cAritranuM sainya, jIvavIryanA prabhAvathI AvirbhAva thAya ja che. Il9all zloka : idaM siMhAsanaM vatsa! yAvadatra prakAzate / tAvaddhi sarvatobhadraM, rAjA sainyaM giriH puram / / 14 / / zlokArca - he vatsa ! jyAM sudhI ahIM cittasamAdhAnamaMDapamAM, A siMhAsana prakAzamAna che=jIvavIryarUpa siMhAsana prakAzamAna che, tyAM sudhI rAjA=cAritra rAjA, sainya cAritranuM sainya, giri=vivekaparvata, pura=jenapura sarvathI bhadra prakAzamAna che. II94ll zloka : tadidaM varNitaM vatsa! jIvavIryavarAsanam / parivArayuto rAjA, sAmprataM te nivedyate / / 95 / / zlokArya : he vatsa! te A jIvavIrya zreSTha Asana varNana karAyuM. parivAra yukta rAjA have tane batAvAya che. IMlpA bhAvArthA'vabodhaH prakarSeNa cintitaM-aye! yAnyetAni pratipAditAnyanena me vastUni teSAmeSa bhAvArtho mama sphurati hRdaye yaduta bhAvArthano avabodha prakarSa vaDe vicArAyuM. are ! je A vastuo mane AnA vaDe vimarza vaDe, pratipAdana karAI teno A bhAvArtha mArA hRdayamAM sTraNa thAya che. je 'kutathI batAve che -
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : akAmanirjarApekSaM, jantuvIryaM yadutkaTam / mithyAdRSTevinA jJAnaM, taddhi sAttvikamAnasam / / 16 / / zlokArya : akAmanirjarAnA apekSAvALuM, mithyAdRSTinA jJAna vagaranuM je utkaTa jaMtuvIrya che=jIvanuM vIrya che, te sAtvikamAnasa che. TI96ll. zloka - ye tena saMyutA lokA, vAstavyAste prakIrtitAH / ta eva tatprabhAveNa, prayAnti vibudhAlaye / / 17 / / zlokArtha : tenA vaDe saMyukta je loko vAstavya che sAtvikamAnasathI yukta je loko vAstavya che, teo kahevAyA che sAtvikapuramAM rahenArA loko kahevAyA che. teo ja tenA prabhAvathI sAtvikamAnasarUpa nagaranA prabhAvathI vibudhAlayamAM jAya che. II97LA zloka : dhanaputrakalatrAdeH, zarIrAtkarmaNastathA / anyo'haM bhedato duSTA, mahAmohAdizatravaH / / 98 / / jJAtajainasiddhAnte, karmanirjaraNAjjane / yA syAdevaMvidhA buddhiH, sa viveka iheSyate / / 19 / / yugmm|| zlokArtha : dhana, putra, kalatrAdithI, zarIrathI ane karmathI bheda hovAne kAraNe anya huM chuM. mahAmohAdi zatruo duSTa che. karmanI nirjarAne kAraNe jJAta jena siddhAMtavALA jIvamAM AvA prakAranI je buddhi thAya te ahIM vimarzanA kathanamAM, viveka IcchAya che. ll98-99ll zloka : vivekAdapramattatvaM, kaSAyAdinivartane / yad bhavellaghudoSANAM, zikharaM tadudAhRtam / / 100 / / zlokArca - laghudoSavALA jIvonA vivekane kAraNe kaSAyAdithI nivartanamAM je apramatapaNuM che te zikhara kahevAyuM. ll10 ||
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : caturvarNamahAsaGghapramodaparakAraNam / dvAdazAGgaM punarjenaM, vacanaM puramucyate / / 101 / / zlokArca - caturvarNarUpa mahAsaMghane pramodamAM tatpara thavAnuM kAraNa dvAdazAMgarUpa jainavacana vaLI pura kahevAya che. ll101] zloka : vAstavyakA janAstatra, ye tadAdezakAriNaH / ta eva ca caturvarNA, yathoktaguNabhUSaNAH / / 102 / / zlokArya : tyAM te puramAM, je vAstavya loko che te ja tenA AdezanA karanArA=jenavacananA Adezane karanArA yathAukta guNanA bhUSaNavALA caturvarNa che=zAstramAM kahelA guNonA bhUSaNavALA sAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvarNa che. ll10rA zloka : eSa eva ca sAro'tra, yathArtho varamaNDapaH / yata: vinA cittasamAdhAnaM, purametanna zobhate / / 103 / / zlokArca - ane A ja ahIM=jenapuramAM, yathA arthavALo varamaMDapa=cittasamAdhAnamaMDapa sAra che. je kAraNathI cittasamAdhAna vagara A pura=jenapura, zobhatuM nathI. ll103 zloka : vedikA cAsanaM cedaM, kathitaM prakaTAkSaraiH / yathArthameva vijJeyamidaM dvitayamaJjasA / / 104 / / zlokArca - ane vedikA=niHspRhatArUpa vedikA, ane A Asana jIvavIryarUpa Asana, prakaTa akSaro vaDe kahevAyeluM yathArtha ja A be zIgha jANavuM. ll104ll
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tato yena mayA sarvamidaM bhAvArthasaMyutam / buddhaM so'haM nRpaM sainyaM, bhotsye nAstyatra saMzayaH / / 105 / / zlokArca - tethI je kAraNathI sarva A mArA vaDe vimarza vaDe, bhAvArthasaMyukta bodha karAyo. te huM rAjAno, sencano bodha karIza emAM rAjAno-sainyano bodha thaze emAM, saMzaya nathI. ll10pI. cAritradharmarAjavarNanaM dAnAdIni vaktrANi zloka : tatazcabodhAvaSTambhatuSTAtmA, sa prAha nijamAtulam / mAma! varNaya rAjAnaM, yenAhamavadhAraye / / 106 / / cAritradharmarAjAnuM varNana tenA dAnAdi mukho zlokArca - ane tyArapachI bodhanA nirNayathI tuSTa thayelo te=prakarSa, potAnA mAmAne=vimarzane, kahe che. he mAmA ! rAjAnuM varNana karo. jethI huM avadhAraNa karuM. ll106ll zloka : tatastanmAtulenoktaM, vatsa! yo'yaM narAdhipaH / loke cAritradharmo'yaM, prasiddho'tyantasundaraH / / 107 / / zlokArya : tyArapachI tenA mAmA vaDe kahevAyuM. he vatsa ! lokamAM je A rAjA che. A cAritradharma atyaMta suMdara prasiddha che. ll107ll zloka : anantavIryo vikhyAtaH, praguNo jagate hitaH / samRddha zatAmyAM , seva: sarvaUT : 208 zlokArtha : anaMtavIryavALo, vikhyAta, prakRSTa guNavALo, jagatane mATe, hita, kozadaMDathI samRddha sarva guNonuM khANa jANavo. II108ll
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yAnyasya vatsa! dRzyante, catvAri vadanAni bhoH|| teSAM nAmAni te vakSye, vIryANi ca nibodha me / / 109 / / zlokArca - he vatsa ! AnAM-cAritradharmanAM, je cAra mukho dekhAya che tenAM nAmone ane varyone huM tane kahIza. mane sAMbhaLa. II109ll zloka : dAnaM zIlaM tapastAta! caturthaM zuddhabhAvanam / etAni nanu vaktrANAM, nAmAnyeSAM yathAkramam / / 110 / / zlokArya : he tAta ! prakarSa ! dAna, zIla, tapa, cothuM zuddha bhAvana. kharekhara AmanAM-cAritranAM, yathAkrama A mukhonAM nAmo che. ll110ll zloka : tatrAdyaM dApayatyatra, pAtrebhyo jainasatpure / sajjJAnaM mohanAzArthamabhayaM jagataH priyam / / 111 / / zlokArdha : tyAM=cAra mukhomAM, Agha=dAna, A jenasapuramAM pAtra jIvone mohanAza mATe sajJAna apAve che. jagatane priya abhaya apAve che. ll111II zloka : tathA- saddharmAdhAradehAnAM, yadupagrahakAraNam / AhAravastrapAtrAdi, dIyatAmiti bhASate / / 112 / / zlokArca - ane saddharmanA AdhAravALo deha che jemane evA munione je upagrahanuM kAraNa AhAravastrapAtrAdi tene Apo e pramANe bole che dAnadharma bole che. 11ro bloka : dInAndhakRpaNebhyazca, dIyamAnaM kRpAparaiH / AhArAdikametad bho! vadanaM na niSedhati / / 113 / /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 tAva zlokArtha : he prakarSa ! dIna, aMdha, kRpaNone kRpApara evA jIvothI apAtA evA AhArAdikane A mukha= cAritranuM dAna nAmanuM mukha, niSedha karatuM nathI. II113. zloka : gavAzvabhUmihemAni, yaccAnyadapi tAdRzam / tanecchati guNAbhAvAddIyamAnamidaM mukham / / 114 / / zlokArca - gAya, azva, bhUmi, sonuM ane je anya paNa tevA prakAranuM gAya, azvAdi jevuM apAtuM, dAna che tene A mukha dAna nAmanuM mukha, guNanA abhAvane kAraNe IcchatuM nathI. II114o. zloka : anyaccasadAzayakaraM vaktramAgrahacchedakArakam / idaM jagati lokAnAmanukampApravartakam / / 115 / / zlokArdha : ane bIjuM sadAzayane karanAruM, jagatamAM lokonI anukaMpAnuM pravartaka AgrahanA chedanuM kArakatra bhogatRSNArUpa AgrahanA chedanuM kAraka, A dAna nAmanuM mukha che. samyagdaSTi jIvo bIjAdhAnanuM kAraNa bane tevuM je anukaMpAdAna kare che tenuM pravartaka A mukha che. ll115ll zloka : dAnAkhyaM tadidaM bhadra! varNitaM prathamaM mukham / bhUpaterasya zIlAkhyaM, dvitIyamadhunA zRNu / / 116 / / zlokArca - he bhadra ! te A bhUpatinuM prathama mukha-dAna nAmanuM mukha, varNana karAyuM. zIla nAmanuM bIjuM have tuM sAMbhaLa. ll116ll zloka : ya ete sAdhavo vatsa! vartante jainasatpure / yadidaM bhASate vaktraM, tatte sarvaM prakurvate / / 117 / /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : he vatsa prakarSa ! je A sAdhuo jainasapuramAM varte che, je A mukha bole che te sarva teo kare che=sAdhuo kare che. ll117ii zloka : aSTAdaza sahasrANi, niyamAnAM narottamAH / asyA''dezena kurvanti, sadaite vatsa! sAdhavaH / / 118 / / zlokArya : zuM kare che ? e spaSTa kare che - narottama evA A sAdhuo niyamonA aDhAra hajAra AnA AdezathI=zIla nAmanA mukhanA AdezathI, he vatsa ! sadA kare che. ll118ll zloka : idameva hi sarvasvamidameva vibhUSaNam / idamAlambanaM vatsa! sAdhUnAM zIlamuttamam / / 119 / / zlokArca - he vatsa! A ja sarvasva che. A ja bhUSaNa che. A uttamazIla sAdhuone AlaMbana che. ll119II zloka : tebhyaH saMpUrNamAdezaM, sukhametatprayacchati / kiJcinmAnaM prakurvanti, vaco'sya munizeSakAH / / 120 / / zlokArya : teone=susAdhuone, A=zIla nAmanuM mukha, saMpUrNa sukha Ape che=vartamAnamAM sukharUpa ane sukhanI paraMparAnuM kAraNa evuM saMpUrNa sukha Ape che. AnuM vacana zIla nAmanA mukhanuM vacana, munizeSakokamuni thavAnI icchAvALA zrAvako ke samyagdaSTi ke saMvignapAkSika sAdhuo kiMcit mAtra kare che. ||12|| zloka : zIlAkhyaM vadanaM vatsa! tadidaM varNitaM mayA / tRtIyaM tu taponAma, vadanaM tannibodha me / / 121 / / zlokArca - he vatsa ! zIla nAmanuM te A vadana mArA vaDe varNana karAyuM. vaLI, tapa nAmanuM trIjuM vadana che te mane tuM sAMbhaLa. II121ll
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : cAritradharmarAjasya, vaktrametanmanoharam / AkAGkSArttivinAzena, jane'tra kurute sukham / / 122 / / zlokArca - cAritradharmarAjAnuM A manohara mukha AkAMkSAnA ArtinA vinAzathI ahIM=jainazAsanamAM rahelA lokomAM, sukhane kare che. ll12ii. zloka : viziSTajJAnasaMvegazamasAtakaraM param / tapaHsaMjJamidaM vaktramavyAbAdhasukhAvaham / / 123 / / zlokArca - prakRSTa evA viziSTa jJAnathI, saMvegathI, ane zamathI thanArI zAtAne karanAruM tapa saMjJAvALuM A mukha avyAbAdha sukhane lAvanAruM che. ll12all zloka : idamasya narendrasya, vadanaM vIkSya sajjanAH / ArAdhya ca mahAsattvA, nirvRtiM yAnti lIlayA / / 124 / / zlokArca - A narendranuM A mukha joIne ane ArAdhanA karIne mahAsattvazALI evA sajjano lIlApUrvaka nivRtine pAme che. I124ll zloka : tadidaM te taponAma, bhUpatervadanaM mayA / kathitaM sAmprataM vakSye, caturthaM zuddhabhAvanam / / 125 / / zlokArdha : te A tapa nAmanuM bhUpatinuM mukha mArA vaDe tane kahevAyuM. have cothuM zuddhabhAvana nAmanuM mukha huM kahIza. II125 bloka : smRtaM nirIkSitaM bhaktyA, sajjanairidamaJjasA / niHzeSapApasaGghAtadalanaM kurute mukham / / 126 / /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 253 zlokArtha: sajjano vaDe bhaktithI smaraNa karAyeluM, jovAyeluM A mukha=bhAva nAmanuM mukha, niHzeSa pApanA samUhanA dalanane zIgha kare che. II126 Tos: asyAdezAdime jainA, bhAvayantIha sajjanAH / samastavastuvistAramatitucchaM vinazvaram / / 127 / / nAstIha zaraNaM loke, duHkhapIDitadehinAm / ekazca jAyate jantumriyate ca bhavodadhau / / 128 / / yadidaM dehinAM kiJciccittAbandhavidhAyakam / zarIraM dhanamanyadvA, sarvaM tadbhinnamAtmanaH / / 129 / / mUtrAntrakledajambAlapUritaM ca kalevaram / tadatrAtyantabIbhatse, zucigandho na vidyate / / 130 / / mAtA bhUtvA punarbhAryA, bhavatyatra bhavodadhau / karmAsravo bhavatyeva, pApAnuSThAnakAriNAm / / 131 / / nivRttAnAM sadAcArAjjAyate varasaMvaraH / tapasA tu bhavatyeva, satataM karmanirjarA / / 132 / / mRtA jAtAzca sarve'pi sarvasthAneSu jantavaH / bhakSitAni ca sarvANi rUpidravyANi jantunA / / 133 / / saMsArasAgarottArakArakazca jinoditaH / dharmaH sudurlabhA cAtra, bodhiH sarvajJadarzane / / 134 / / aSTabhiH kulkm|| lokArtha: AnA AdezathI bhAva rUpa mukhanA AdezathI, A jaina sajajano ahIM=jenasapuramAM, bhAvana 5 cha. zuMbhAvana 52 cha ? te jatA cha - samasta vastuno vistAra=dhana, vaibhava, svAno vagere samasta vastuno vistAra, atituccha vinazvara che. ahIM lokamAM duHkhathI pIDita jIvone zaraNa nathI=bAhya vastuo zaraNa nathI. bhavarUpI samudramAM ekalo jIva janme che ane mare che. dehIone je A kaMI citanA AbaMdhane karanAruM snehane karanAruM, zarIra, dhana ke anya sarva te AtmAthI bhinna che. mUtra, aMka=AMtaraDA, kledanA jakhAlathI pUrita evuM klevara che. te kAraNathI atyaMta bIbhatsa evA AmAM klevaramAM, zucino gaMdha vidhamAna nathI. A bhavodadhimAM mAtA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva thaIne pharI patnI thAya che. pApa anuSThAnakArI jIvone karmano Asrava thAya ja che. sadAcArane kAraNe nivRtta evA jIvone=pApathI nivRtta evA jIvone, zreSTha saMvara thAya che. tapathI vaLI satata karmanirjarA thAya ja che. sarva sthAnomAM, sarva paNa jIvo maryA ane jamyA. jaMtu vaDe sarva rUpI dravyo bhakSaNa karAyA. saMsArasAgaranA uttArane karanAro jinodita dharma che ane A sarvajJadarzanamAM bodhi sudurlabha che. ll127thI 134ll zloka : ye caivaM bhAvayantyatra, zraddhAsaMzuddhabuddhayaH / AdezaM vadanasyAsya, te dhanyAste manasvinaH / / 135 / / zlokArca - ane A prakAre=ATha zlokomAM batAvyuM e prakAre, ahIM=saMsAramAM, zraddhAsaMzuddha buddhivALA je jIvo AnA vadananA Adezane=bhAva nAmanA cAritranA mukhanA Adezane, bhAvana kare che te dhanya che, te ja buddhimAna che. ll135ll zloka : cAritradharmarAjasya, vadanaM cArudarzanam / idaM vatsa! prakRtyaiva, sarvasaukhyakaraM param / / 136 / / zlokArca - he vatsa ! cAritradharmarAjanuM suMdara darzanavALuM A mukha prakRtithI ja zreSTha sarva sukhane karanAruM che. ll136o. zloka : tadeSa vadanairvatsa! cabhiH puravAsinAm / eSAM niHzeSasaukhyAni, karotyeva mahAnRpaH / / 137 / / zlokArtha : he vatsa ! te kAraNathI cAra mukho vaDe dAna, zIla, tapa, bhAva rU5 cAra mukho vaDe, A nagaravAsI jIvone A mahArAjA niHzeSa sukhone kare ja che. ll137nA bloka : ziSyasrvessaamev sukhado, bhavanodaracAriNAm / vatsa! cAritraghaDayamamRtaM vAstha ? mArU8AA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : vaLI, he vatsa ! bhavana udaramAM vartanArA sarva ja jIvone sukhane denAro A amRta cAritradharma kone duHkhane denAro che? arthAt koIne duHkhane denAro nathI. I138ll zloka : tathApi pApinaH sattvA, bhavacakranivAsinaH / eke nainaM vijAnanti, nindantyanye vipuNyakAH / / 139 / / zlokArca - topaNa eka prakAranA bhavacakravAsI pApI jIvo Ane cAritradharmane, jANatA nathI. anya puNya rahita niMdA kare che. II139II bhAvArtha : pUrvamAM vimarza jainapuramAM vartatA loko kevA sukhamAM varte che tenuM svarUpa batAvyuM. te sAMbhaLIne prakarSa kahe che. tevuM svarUpa jainapuramAM rahelA jIvomAM dekhAtuM nathI, paraMtu jema bhavacakravAsI jIvo mahAmohAdithI grasta che tema jainapuramAM rahelA jIvo paNa mahAmohAdithI grasta ja dekhAya che. kaI rIte jainapuramAM vasanArA mahAmohAdithI grasta che ? te spaSTa karatAM prakarSa kahe che - jema saMsArI jIvo bhogAdimAM mUrchA kare che tema jainapuramAM vasanArA jIvo paNa bhagavAnanA biMbamAM mUrchA kare che. jema saMsArI jIvo dhanaarjanAdimAM rAga kare che tema jainazAsanamAM vartatA mahAtmAo svAdhyAya karavAmAM rAga kare che. A rIte je je prakAranA bhAvo saMsArI jIvo mohane vaza kare che tevA ja bhAvo bhinna bhinna viSayane AzrayIne jenapuramAM vasanArA jIvo kare che ema prakarSa kahe che. tene vimarza kahe che - A mahAmohAdi bhAvo be prakAranA che. eka jIvone mATe zatrurUpa che ane bIjA jIvanA atula baMdhuo che. tethI bhavacakramAM prathama prakAranA mahAmohAdi che te aprazastakaSAyo svarUpa che ane te saMsArI jIvone bhavacakramAM vinAza kare che. jyAre prazastakaSAyorUpa mahAmohAdi bhAvo saMsArI jIvone mokSaprApti pratye prabala kAraNa che. AthI ja je rAgAdi bhAvo saMsArI jIvone mohanI vRddhi karAve che te ja sarva rAgAdi bhAvo jainazAsanamAM rahelA jIvo mokSamArganA upAyabhUta ucita AcaraNAmAM kare che. tethI bhagavAnanA biMbamAM vartatI mUrchA paNa vivekI evA jainonI bAhya padArthomAM mUrchAno tyAga karAvIne vItarAgatAnuM kAraNa bane che. svAdhyAya karavAmAM vartato teono rAga ja saMveganI vRddhi karAvIne saMsAranA kSayanuM kAraNa bane che. sAdharmika janomAM teonA guNane kAraNe vartato sneha sAdharmikanA guNo pratye hovAthI guNavRddhinuM kAraNa ja bane che. sadanuSThAnamAM vartatI teonI prIti kaSAyone vaza thatA asadanuSThAnanA saMskArono nAza karIne ucita pravRtti karAvavA dvArA sAmAyikanA pariNAmanI ja vRddhi kare che. guNasaMpanna evA guruonA darzanamAM vartatA toSa gurutulya guNonI prAptinuM kAraNa bane che. zAstraadhyayana dvArA prApta thatA sUkSma
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa6 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva arthonA bodhamAM thato teono harSa sUkSma bhAvone sthira karIne kSapakazreNIne anukULa baLasaMcaya karAve che. vratanA aticArono veSa karIne teo niraticAra vratapAlananI zaktino saMcaya kare che. sAmAcArInA vilopamAM krodha karIne teo zuddha sAmAcArI sevavAnuM baLasaMcaya kare che. pravacana pratyenIkomAM roSa karIne pravacananI surakSA karavAnuM pariNAma potAnAmAM sthira kare che. karmanI nirjarAthI mada karIne adhika adhika karmanI nirjarA mATe ullasita sadUrvIryavALA thAya che. svIkArAyelI pratijJAnA nirvAhamAM ahaMkAra karIne zuddha pratijJA pAlanane anukULa sadvaryano saMcaya kare che. pariSadomAM sthira pariNAmavALA thAya che. vaLI, divyAdi upasargomAM je teo smaya kare che tenA dvArA paNa sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi kare che. pravacananuM mAlinya gopavIne pravacananI ja bhakti kare che. dhUrta evI indriyone ThagIne nirvikArI avasthAne ja teo prApta kare che. vaLI, tapa-cAritramAM lobha karIne teo nirlepatAnI ja vRddhi kare che. vaiyAvacca Adi AcaraNAmAM vRddhi karIne guNavAnanA guNonA avalaMbana dvArA potAnAmAM ja guNasaMpattinI vRddhi kare che. sadhyAna yogonA svIkAra dvArA kaSAyajanya astharyano vinAza karIne AtmAnA nirAkuLabhAvamAM teo sthira thavA yatna kare che. paropakAra karIne toSa pAme che tenA dvArA anya jIvo pratye dayALu svabhAvanI ja AtmAmAM vRddhi kare che. pramAda-ApAdaka coranA samUhano nAza karIne vItarAga thavAne anukULa apramAdabhAvanI vRddhi kare che. bhavacakranA bhramaNathI bhaya pAmIne bhavanA ucchedane anukULa vIryano saMcaya kare che. viparIta mArganI AcaraNA pratye jugupsA karIne AtmAnA zuddhabhAvonI vRddhi ja kare che. mokSamArgamAM satata cittane ramADIne teo niHsaMgatAnI vRddhi kare che. viSayomAM vartatI sukha-zIlatAno upahAsa karIne samabhAvanA sukhamAM ja udyamavALA thAya che. potAnI zithila AcaraNAthI udvega pAmIne mokSamArganI AcaraNAmAM ja virya ullasita thAya tevo yatna kare che. potAnAM pUrvanAM duzcaritrone ane anaMtakALamAM sevAyelAM pApasthAnakone smaraNamAM lAvIne teno zoka kare che, jethI te pApasthAnako pharI cittamAM praveza na pAme tevo baLasaMcaya kare che. potAnA svIkArAyelA zIlanI skUlanAnI gartA karIne niSphaTaka zIlanI prAptino baLasaMcaya kare che. bhavacakranA nivAsanI niMdA karIne siddhaavasthA pratyenA baddharAgane ullasita kare che. bhagavAnanI AjJArUpa strInI ArAdhanA karIne jinatulya thavA yatna kare che. grahaNa zikSA ane Asevana zikSAnA sevana dvArA zatrunA nAzane anukULa mahAvIryano saMcaya kare che. tethI jainanagaramAM vasatA mahAtmAonA prazasta mahAmohAdi bhAvo sadgationI paraMparA dvArA mokSaprAptinuM ja kAraNa che. mATe saMsArI jIvonA mohAdi bhAvo karatAM jainapuramAM vasatA jIvonA mohAdi bhAvo anya prakAranA che. vaLI vimarza cittasamAdhAnamaMDapanuM svarUpa batAvatAM kahe che. A cittasamAdhAnamaMDapa potAnA vIryathI jIvone atula sukha kare che, kema ke jeonuM citta samAdhAnavALuM che teone tuccha bAhya viSayothI cittamAM | vikSepa thatA nathI, tethI kaSAyonA upadravanA zamanane kAraNe cittasamAdhAna jIvane pragaTa sukhanuM kAraNa bane che. je nirmaLa vivekadRSTithI utpanna thayelA matijJAnanA upayoga svarUpa che. vaLI A cittasamAdhAnamaMDapa traNa jagatanA baMdhu evA tIrthakarane cittamAM sthApana arthe ja karmothI nirmANa thayeluM che arthAt jIvanA kSayopazamabhAvanAM karmothI A cittasamAdhAnamaMDapa nirmANa thayeluM che, jemAM
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sadA paramaguruno nivAsa thAya che. vaLI, cittane samAdhAnavALuM karyA pachI mahAtmA cittane niHspRha karavA yatna kare che, jethI samAdhAna pAmeluM citta ja niHspRhatA nAmanI vedikAvALuM bane che. je samAdhAna pAmelA nirmaLa cittano vizeSa kSayopazamabhAvarUpa niHspRhatAno pariNAma che. vaLI, je jIvo vAraMvAra niHspRhatAnuM svarUpa bhAvana kare che te jIvone zabdAdi bhogo viSa jevA jaNAya che. tethI tenuM citta viSayomAM saMzleSa pAmatuM nathI ane asaMzleSavALuM citta thavAthI saMzleSane kAraNe je pUrvamAM karmano saMcaya thayelo te kSINa kSINatara thAya che. vaLI, jema jema teonuM citta nirmaLa thAya che tema tema teonuM citta bhavacakranA paribhramaNathI parAkSukha bane che ane jeonuM citta niHspRhatAnuM sthAna thAya che tevA uttama puruSone indrodevendro ke rAjA-mahArAjA sAthe koI prayojana nathI paraMtu AtmAnA samabhAvanA pariNAmamAM ja teo sthira-sthiratara thavA prayatna kare che. vaLI A niHspRhatAvALuM citta thayA pachI tevA jIvonA cittamAM paramaguru sthAna prApta karavA samartha bane che. niHspRhatA vedikA upara Asana mUkIne paramagurune sthApana karAya che arthAt cittane niHspRha karyA pachI mahAtmAo vAraMvAra paramaguru ane paramagurunA tulya thavAnA upAyabhUta evA paramagurunAM vacanonuM smaraNa kare che, je paramagurune cittamAM sthApanatulya che. jethI teonuM jIvavIrya viziSTa viziSTatara nirmaLa matijJAnane prApta karavAnuM kAraNa bane che, kema ke paramaguruthI ane paramagurunA vacanathI raMjita thayeluM jIvavIrya vipula jJAnAvaraNIyano kSayopazama karIne sadA paramaguru sAthe lIna thaI zake tevI uttama pariNativALuM thAya che. vaLI jeonuM jIvavIrya sadA paramagurunA guNomAM skurAyamAna thaI rahyu che teonA mAnasamAM sukha ja varte che, duHkhano udbhava thato nathI ane temanA mAnasamAM dIpta aMgavALA paramaguru dekhAya che. arthAt kSAyikabhAvane pAmelA sarva karmathI rahita, sadA sukhI kevalI evA tIrthakaro temanA cittamAM sadA dekhAya che. jema koI sAkSAt samavasaraNamAM beThelA paramagurune joIne paramagurunA guNonuM smaraNa karI zake tema sAkSAt sanmukha paramaguru nahIM hovA chatAM temanA te prakAranA guNonA smaraNapUrvaka potAnA jIvavIryanA baLathI te mahAtmAo cAra mukhavALA paramagurune joI zake che. vaLI te paramaguru zubhraparivAravALA che. arthAt uttama muniothI parivarelA che. teonuM je aMtaraMga potAnA AtmA upara prabhutvarUpa sAmrAjya che, teonI je aSTaprAtihAryarUpa vibhUti che, je teonuM kSAyikaguNa saMpattirUpa mahAteja che te sarva svarUpe potAnA cittamAM paramagurune joI zake che tenuM kAraNa te jIvanuM ja tattvane sparzanAruM tevuM vIrya che. vaLI, sAttvikapura, sAttvikapuranA loko, viveka nAmano parvata, apramattazikhara, jainanagara, jainanagaramAM vartatA loko, cittasamAdhAnamaMDapa, niHspRhatA nAmanI vedikA, paramagururUpa rAjA, tenuM aMtaraMga guNasaMpattirUpa sainya, jIvanuM potAnA AtmA upara sAmrAjyarUpa rAjya, je kaMI suMdara jagatamAM dekhAya che te sarvanuM kAraNa A jIvavArya chekema ke jIvavIryanA baLathI ja jIvo prathama bhUmikAmAM sAttvikapurane pAme che. jIvavIryanA baLathI ja vivekane prApta kare che. jIvavIryanA baLathI ja apramAdabhAvane prApta kare che. jIvavIryanA baLathI ja jainapuramAM praveza pAme che. ane jIvavIryanA baLathI jainapuramAM praveza pAmyA pachI jina thavA mahAparAkrama kare che ane jIvavIryanA baLathI cittanuM samAdhAna kare che. vaLI, jIvavIryanA baLathI ja niHspRhatA keLave che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ane jIvavIryanA baLathI ja cittamAM paramaguru Adine sthApana kare che. tethI jIvamAM vartatuM vIrya ja kramasara uttarottaranA bhAvone prApta karIne paramaguru sAthe laya avasthAne pAme che ane aMte karmono kSaya karIne paramaguru tulya thAya che. AthI ja je jIvomAM mokSamArgane anukULa jIvavIrya varte che tyAre cittasamAdhAnamaMDapamAM mahAmohAdi zatruo praveza pAmatA nathI ane jyAre koIka nimittathI jIvavIrya skUlanA pAme che tyAre, cittavRtti aTavImAM cAritradharmanA sarva bhAvo alita thAya che. jema prasannacaMdra rAjarSi saMyamanA udyama karanArA hovA chatAM durmukhanA vacanathI alanA pAmIne mokSamArgane anukULa jIvavIrya vagaranA thayA tyAre cittasamAdhAnamaMDapa vagere sarvane mahAmohe kSaNamAM naSTaprAyaH karyuM. vaLI, koIka rIte pharI prasannacaMdra rAjarSinuM jIvavIrya pragaTa thayuM tyAre kSaNamAM te mahAmohAdinA sainyano tiraskAra karIne temaNe pharI mohanAzane anukULa jIvavIrya pragaTa karyuM. vaLI, te jIvavIrya siMhAsana upara potAnA parivArathI yukta rAjA kevA che te batAvavA mATe vimarza yatna kare che tyAM ja prakarSa atyAra sudhInA kathananuM tAtparya vicAre che je graMthakArazrI batAve che. je sAttvikamAnasa che te akAmanirjarAnI apekSAe pragaTa thAya che. samyajJAna vagaranA mithyAdRSTi jIvonuM tattvane abhimukha je utkaTavIrya che te sAttvikamAnasa che. AthI ja maMdamithyASTi jIvo akAmanirjarAthI guNane abhimukha jIvavIryavALA thAya che ane teo te sAttvikamAnasanA prabhAvathI devalokamAM jAya che. vaLI, vivekaparvata zuM che ? te batAvatAM kahe che - je jIvone kaMIka tattvane jovAnI nirmaLadRSTi pragaTelI che teone potAnA AtmAthI dhana, putra, strI Adi spaSTa bheda rUpe dekhAya che ane potAnAM karmo ane potAnuM zarIra spaSTa bheda rUpa nahIM hovA chatAM te karmothI anya huM chuM tevo bodha thAya che, tethI dehamAM vartatA evA potAnA AtmAnI hitaciMtA temane pragaTe che ane mahAmodAdi zatru temane duSTa jaNAya che, tethI potAnA bodha anusAra kaSAyAdi bhAvone dUra karavA teo yatna kare che. tethI tattvane jovAmAM bAdhaka evA karmanI nirjarAthI teone nirmaLa buddhi pragaTe che topaNa bhagavAnano siddhAMta teone prApta thayo nathI tevA jIvo vivekaparvatane pAmelA che. arthAt vivekavALo temano matijJAnano upayoga che. ane tyArapachI kaMIka karmo laghu thAya che tyAre te jIvo vivekanA baLathI tattvAtattvano nirNaya karavA mATe ucita yatna karIne kaSAyonA unmelana mATe apramAdabhAvane prApta kare che te vivekaparvata upara temanuM gamana che. je tattvanA yathArtha bodhapUrvaka tattvano nirNaya karIne kaSAyonA unmelanane anukULa apramAdathI vyApAra karanArA avirata samyagdaSTi Adi jIvomAM tevo apramAdabhAva varte che ane tevA jIvomAM jinanuM vacana pariNamana pAme che te jainapura che. je jainapura sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa mahAsaMghanA pramodanuM prakRSTa kAraNa che ane tyAM vasanArA je jIvo che te sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA svarUpa che ane te sarva svabhUmikAnusAra saMdA jinatulya thavA mATe yatna karanArA che. vaLI jainanagaramAM A cittasamAdhAnamaMDapa ja sAra che; kema ke jeo jainanagarane pAmyA che teo sadA cittane samAdhAna karavA yatna kare che. zakti anusAra niHspRhatA pragaTa karavA yatna kare che ane potAnuM jIvavIrya zatrunA nAza mATe sadA pravartAve che. A rIte prakarSa svabuddhithI vimarza dvArA kahevAyelA padArthono
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 259 nirNaya karyA pachI jIvavIrya siMhAsana upara beThelA rAjAnuM svarUpa pUche che. te rAjA cAritradharma che ane te cAra mukhavALA che. tethI je jIvonA cittamAM dAna-zIla-tapa ane bhAvarUpa cAra prakAranA dharmone kahenArA paramaguru zrutajJAnanA kSayopazamathI sthApana thAya che, teonA cittamAM sadA te paramaguruno cAra prakArano upadeza svabhUmikAnusAra sadA pariNamana pAme che. (1) dAnadharma: bhagavAne kayA prakAre dAnadharma batAvyuM che tenuM svarUpa vicAre che ane tyAM bhagavAnano dAnadharma kahenAruM vacana jIvone pAtramAM dAna ApavA preraNA kare che, zenuM dAna ? tethI kahe che - mohanAza mATe bhagavAnanuM vacana sadRjJAnanuM dAna apAve che ane jagatanA jIvone abhayadAna apAve che. AthI ja bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanArA susAdhuo potAnA zaktinA prakarSathI yogya jIvonA mohanAza mATe samyaka mArgano upadeza Ape che ane jagatanA jIvone abhayadAna Ape che; kema ke munio pakAyanA pAlananA adhyavasAyavALA hoya che. vaLI je munio sadudharmamAM nirata che teono deha sadudharmanA pAlanano AdhAra che. tevA munione saMyamapAlanamAM upakAraka evAM AhAra-vastra-pAtrAdi apAya e prakAre dAnadharma upadeza Ape che. tethI yogya zrAvako tevA uttama munionA saMyamapAlananA kAraNabhUta dehane upakhaMbhaka evA AhArAdi ApIne potAnAmAM saMyamanI zaktino saMcaya kare che. vaLI, dayALu jIvo dIna, duHkhiyA Adi jIvone AhArAdi Ape che tene vize bhagavAnanuM vacana niSedha karatuM nathI arthAt anukaMpAdAna karo ityAdi vidhAna paNa karatuM nathI ane bhadraka prakRtivALA jIvo anukaMpAdAna kare che teno niSedha paNa karatuM nathI. phakta yogya jIvone bIjAdhAnanuM kAraNa bane tevuM bhAvaanukaMpAdAna ane tenA kAraNabhUta dravyaanukaMpAdAnanuM vidhAna paNa bhagavAnanuM zAsana kare che. AthI ja saMyamagrahaNa karatI vakhate bhagavAne saMvatsaradAna ApeluM. je yogya jIvone bIjAdhAnanuM kAraNa tevA dAnanuM vidhAna kare che jyAre anya anukaMpAdAna lokamAM karAtuM hoya tenuM niSedha karatuM nathI. AthI ja bIjAdhAnanuM kAraNa na hoya tevA dAnanI jeo prazaMsA kare che teo prANIvadhane icche che ane jeo niSedha kare che teo vRttino uccheda kare che. tema kahIne tevA dAnanI prazaMsAno paNa niSedha che ane niSedha karavAno paNa niSedha che. ema AgamamAM kahela che. vaLI, keTalAka darzanavALA godAna, azvadAna, bhUmidAna, suvarNadAna vagere dAnane dharma kahe che. tevA dharmane A dAnadharmanuM mukha niSedha kare che; kema ke dharmanI buddhithI tevuM dAna teo kare che ane te dAna dharmanI prAptinuM kAraNa nathI. AthI ja sAdhune paNa koI suvarNa Adi dAna karatuM hoya to te dAna bhagavAnanuM zAsana niSedha ja kare che; kema ke suvarNa AdinuM dAna sAdhunA saMyamanuM poSaka nathI. vaLI, dAnadharma je dAnanuM kathana kare che te dAna sadAzayane karanAruM che; kema ke munio sajJAna ane abhayadAna Ape che, tenAthI teone jagatanA jIvonA pratye anukaMpAno pariNAma che ane sanmArganI prApti karAvavAno adhyavasAya che tethI munionA suMdara Azayane karanAruM te dAna che. vaLI, sAdhunA saMyama
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pratye bhaktino pariNAma hovAthI zrAvako susAdhuone AhArAdi Ape che te paNa saMyamanI prApti karAve tevA suMdara AzayavALuM dAna che. vaLI, A dAnadharma AgrahanA chedana karanAruM che=bAhya padArtho pratye A sukhanAM sAdhano che e prakAranA AgrahanA chedana karanAruM che. AthI ja munio sanmArgano upadeza Ape che tenAthI munione saMveganI vRddhi thAya che, tethI bAhya padArtho pratyenA saMzleSanA Agrahano cheda thAya che. vaLI, zrAvako paNa susAdhuone AhArAdi Ape che tenAthI teone saMyama pratye rAgavRddhi thAya che. tethI bAhya padArtha pratyenA saMzleSano Agrahano cheda thAya che. AthI susAdhune dAna ApIne vivekI zrAvako saMyamanI zaktino saMcaya kare che. vaLI, bhagavAnanI bhaktimAM je zrAvako dhana vyaya kare che tenA dvArA paNa bhagavAnanA guNo pratye rAganI vRddhi karIne teo vItarAgatAne abhimukha cittavALA thAya che tethI bhoga pratye tRSNArUpa Agrahano cheda thAya che. AthI ja vivekI zrAvako uttama dravyothI bhagavAnanI bhakti karIne mUrchAnA tyAgarUpa Agrahano cheda kare che. vaLI A dAnadharma lokonI anukaMpAmAM pravartaka che; kema ke susAdhu sanmArgano upadeza ApIne ane jIvone abhayadAna ApIne jIvo pratye anukaMpA kare che. ane vivekI zrAvako paNa yogya jIvone sanmArganI prApti thAya te prakAre dAna karIne loko pratye anukaMpAnA pariNAmavALA thAya che. (2) zIladharma : vaLI, cAritradharmanuM bIjuM mukha zIla che ane tenuM svarUpa batAvatAM kahe che. jainanagaramAM je sAdhuo che teo bhagavAnanA bIjA mukhathI kahevAyelA zIla nAmanA dharmane sadA sevanArA che; kema ke susAdhu aDhAra hajArazIlAMga svarUpa cAritranuM sevana kare che, te jinavacanAnusAra sarva ucita pravRtti karavA dvArA AtmAnA zIlaguNane pragaTa karavAne anurUpa kriyA svarUpa che. vaLI, jeo susAdhunI jema saMpUrNa zIla pALavA samartha nathI tevA dezavirativALA zrAvako paNa kaMIka bhagavAnanA vacanarUpa zIlane sevIne kaSAyonA tApanuM zamana kare che, tethI A zIladharma jIvane kaSAyonA tApanA zamana dvArA ekAMte sukhane denAruM che. (3) tapadharma - vaLI cAritradharmanuM trIjuM tapa nAmanuM mukha che. je tapa jIvane AkAMkSA rUpa pIDAnA vinAza dvArA sukhane kare che. AthI ja vivekI zrAvako ane sAdhuo vivekapUrvaka bAhya ane atyaMtaratapa karIne potAnAmAM vartatI AhArasaMjJA Adi saMjJAjanya AkAMkSAonI pIDAne zAMta kare che. abhyataratapa dvArA anicchAbhAvane anukULa baLasaMcaya karIne AkAMkSAnI pIDAno nAza kare che. tethI tapa jIvone sukhanuM kAraNa che. vaLI, A tapa jIvane viziSTa jJAna, viziSTa saMvega, viziSTa zama ane viziSTa zAtAne karanAruM che, kema ke jema jema vivekapUrvaka yogya jIvo tapa kare che tema tema tapanA baLathI AtmAnA nirAkuLa svabhAva viSayaka teone viziSTa jJAna thAya che. AthI ja bhagavAnanA vacanathI AtmAne vAsita karavArUpa svAdhyAya dvArA vivekI sAdhuo ane vivekI zrAvako dehAdithI bhinna potAnA AtmAno je nirAkuLa svabhAva che teno ja pUrvapUrva karatAM vizeSa prakArano bodha kare che. tethI svAdhyAya ke bAhyatA viziSTa jJAnanuM kAraNa bane che. vaLI,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pUrvamAM je saMvega hato te vivekapUrvakanA tapathI puSTa thavAthI viziSTa saMvega utpanna thAya che. jema vivekI zrAvakane bhagavAna pratye pUjyabhAva hoya che te ja pUjyabhAva bhagavAnanI pUjAthI atizayita thAya che tema saMvegapUrvaka karAyelo tapa viziSTa saMveganuM kAraNa bane che. vaLI, vivekI sAdhumAM ane zrAvakomAM je samabhAvano pariNAma che te samabhAvano pariNAma ja tapa dvArA viziSTa bane che, tethI pUrva karatAM viziSTa prakAranA samabhAvanuM kAraNa bAhyatA ane atyaMtaratapa che. vaLI, jIvone bAhya anukULa bhAvothI zAtA thAya che te zAtAne vinna karanAra kaSAyo che ane mahAtmAo vivekapUrvaka tapa karIne kaSAyonuM zamana kare che tethI teone pUrvamAM je zAtA hatI te ja zAtAnA vyAghAtaka kaSAyonA zamanane kAraNe viziSTa zAtAnuM kAraNa bane che. vaLI A tapa kramasara kaSAyonuM unmelana karIne avyAbAdha evA mokSasukhane lAvanAruM che. vaLI bhagavAnanA tArUpI mukhane joIne ane tenI ArAdhanA karIne mahAsattvazALI jIvo sukhapUrvaka nivRtimAM jAya che arthAt bhagavAna nirlepa yogI che tethI ja nirlepatAnA kAraNabhUta tapanuM nirUpaNa kare che tethI tapanA nirUpaNane joIne ane te tapanI ArAdhanA karIne yogya jIvo sukhapUrvaka kaSAyono adhika adhika kSaya karIne mokSane prApta kare che. (4) bhAvadharma : vaLI, cAritradharmanuM cothuM mukha zuddhabhAvana che. jeo bhaktithI te mukhanuM smaraNa kare che ane bhaktithI te mukhanuM nirIkSaNa kare che teonAM sarva pApo nAza karavA mATe A mukha samartha che. tethI je jIvo bhagavAne kahelI anityAdi bAra bhAvanAo te rIte smaraNa kare che. i) anityabhAvanA : jagatanA sarva padArtho anitya che te prakAranI buddhi sthira thavAthI koI padArthanA nAzamAM leza paNa zoka na thAya tevuM uttamacitta pragaTa thAya che; kema ke nAzavaMta padArtha nAza pAme temAM koI Azcarya nathI tema bhAvana thayeluM hovAthI jagatanI yathArtha sthitinA avalokananI nirmaLadRSTi anityabhAvanAthI teo kare che. (ii) azaraNabhAvanA : vaLI jagatamAM saMsArI jIvo karmane paravaza janme che tethI vAstavika zaraNa vagaranA che chatAM mUDhamatine kAraNe jeone azaraNatA dekhAtI nathI teo ja paramaguru AdinA zaraNe jatA nathI. ane jeo haiyAne sparze te rIte azaraNabhAvanA sthira kare che teone azaraNa evI saMsAraavasthAmAM zaraNabhUta arihaMtAdi ja dekhAya che. tethI teonuM citta haMmezAM arihaMta, siddha, susAdhu ane sarvajJapraNItadharma zaraNarUpe dekhAvAthI tenA svarUpathI ja sadA potAnA cittane bhAvita karavA yatna kare che jethI durgationI prAptirUpa viDaMbanAothI sadA teo surakSita bane che. (iii) ekatvabhAvanA : vaLI, saMsAramAM pote ekalo janme che, ekalo mare che ityAdi ekatvabhAvanAne jeo sthira kare che teonA cittamAM niHsaMgatA pragaTe che; kema ke ekatvabhAvanAthI abhAvita jIvone saMgano bhAva thAya che. ane jema jema yogya jIvo AtmAne ekatvabhAvanAthI bhAvita kare che tema tema niHsaMgatA thavAne kAraNe sukhapUrvaka mokSamArganI ArAdhanA karavA samartha bane che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva (iv) anyatvabhAvanAH vaLI, zarIra, dhana vagere bAhya padArtho AtmAthI bhinna che e prakAre bhAvadharmane batAvanAruM cAritranuM mukha che, tenuM jeo upayogapUrvaka smaraNa kare che teonA cittamAM zarIra vagere pratye pUrvamAM je saMzleSa che te, te prakAranI bhAvanAthI atyaMta kSINa thAya che. jenA kAraNe te te nimittothI cittamAM klezo thatA hatA te anyatvabhAvanAthI alpa alpatara thAya che. (V) azucimayabhAvanA : vaLI, zarIra azucimaya che tevo spaSTa bodha hovA chatAM te bodha jIvanI sanmukha vyaktarUpe Avato nathI. paraMtu potAnA zarIra pratye ke anyanA surUpa deha pratye surUpatAnI buddhithI ja upayoga pravarte che, tethI rAgAdi klezo vadhe che ane jeo zarIranI azucitAnuM te rIte bhAvana kare che jethI dekhAtA zarIrone joIne azucinuM smaraNa thAya jenA kAraNe koInA deha pratye rAga thAya nahIM ane potAnA azucimaya deha pratye mamatva thAya nahIM. A rIte azucibhAvanA karIne mahAtmAo deha pratyenI saMzleSa pariNatine kSINa kSINatara karavA prayatna kare che. (vi) saMsArabhAvanAH vaLI, svajanAdi sarva vartamAnamAM svajana hoya che te ja anya bhavamAM zatru thAya che. mAtA paNa patnI thAya che. ityAdinuM bhAvana karIne te te saMbaMdhajanya je snehanI pariNati che tene kSINa karavA arthe mahAtmA saMsAra bhAvanA kare che arthAt saMsAranuM A prakAranuM vilakSaNa svarUpa che tethI saMsAranA bhAvo pratye nirvedavALA thaIne sukhapUrvaka teo mokSamArgamAM yatna karavA samartha bane che. (vi & viii) AzravabhAvanA ane saMvarabhAvanAH vaLI, pApa karanArA jIvone karmanuM Agamana thAya che tethI Asavo jIvane saMsAramAM viDaMbanA karanArA che tema bhAvana karIne mahAtmAo niSpApa cittane pragaTa karavA yatna kare che. vaLI, pApathI nivRtta thayelA jIvo uttama AcArane sevIne saMvarane pAme che e prakAre buddhine sparze te rIte saMvarabhAvanA karIne mahAtmAo daDha praNidhAnapUrvaka sadAcAranI sevanAne anukULa vIryano saMcaya kare che. jethI pUrva pUrva karatAM saMvaranI vRddhi thAya che. (ix) nirjarAbhAvanAH vaLI vivekapUrvakanA sevAyelA tapathI satata karmanI nirjarA thAya che tema bhAvana karIne zaktinA prakarSathI ucita tapa karavAnuM baLa mahAtmAo saMcaya kare che. jethI nirjarAne anukULa pariNati nirjarAbhAvanAthI pragaTe che. (8) lokasvarUpabhAvanAH vaLI, saMsAramAM sarva sthAnomAM jIva janme che, mare che. sarva pudgalonuM bhakSaNa jIve anaMtI vakhata karyuM che. e prakAranuM je bhAvana che te loka svarUpa bhAvanA che jenuM bhAvana karavAthI jagatanA vAstavika svarUpane jovAnI nirmaLadRSTi pragaTe che ane jagatanA vAstavika svarUpane jovAthI mohathI thanArI mUDhatA dUra thAya che, tethI loka svarUpa bhAvanA dvArA paNa tattvane jonArI dRSTine mahAtmAo sthira kare che. | (i) dharmabhAvanA saMsArasAgarathI uddhArane karanAra bhagavAnano dharma sudurlabha che AthI ja koI bhavamAM jinodita dharma prApta thayo nathI e prakAre sUkSma buddhithI bhAvana karIne durlabha evA dharmanA hArdane jANavA yatna kare che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 263 (ii) bodhidurlabhabhAvanAH vaLI, sarvajJanA darzanamAM ja bodhi sudurlabha che ema jANIne sthira karavA arthe mahAtmA bodhidurlabhabhAvanA kare che. jethI bodhinI prApti thaI na hoya to bodhi prApta thAya ane prApta thayelI bodhi te prakAre dRDha thAya ke jethI bhavacakramAM teno vinAza na thAya. A prakAre samyapha bodhidurlabhabhAvanA karavAthI uttamacittanI prApti thAya che. A rIte je mahAtmAo te te bhAvanA dvArA mAre AtmAne bhAvita karIne mokSane anukULa citta pragaTa karavuM che tevI rucithI zuddhabuddhipUrvaka A bhAvanAo kare che te jIvo dhanya che, te ja jIvo buddhimAna che. cAritradharmanuM A suMdara cothuM mukha che, je prakRtithI ja sarva sukhane karanAruM che; kema ke klezanAza dvArA jIvonA hitane karanAra A bhagavAnanAM cAra mukho che. paramArthathI A cAritradharma AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM vartanAra che ane yogya jIvone tevA svabhAvanI prAptinA upAyabhUta cAra prakArano dharma kahe che, tethI amRta jevo A cAritradharma koIne duHkhane denAro nathI. paraMtu ekAMte vartamAnamAM paNa sukhane denAra che. AgAmI sukhanI paraMparAnuM kAraNa che. chatAM bhavacakravAsI keTalAka pApI jIvo A cAritradharmanA pAramArthika svarUpane jANatA nathI. to vaLI keTalAka jIvo A cAra prakAranA svarUpavALA cAritradharmanI niMdA kare che. te teonI mUDhatA ja che. zloka : tadeSa te mahArAjazcaturvadanasundaraH / afttaH sAmrataM vacce, parivAramAdhunA 240pA zlokArca - caturmukhathI suMdara evA te A mahArAjA tane hamaNAM varNana karAyA. have parivArane huM kahIza. ll140]. virati-cAritrapaJcakavarNanam zloka : yaiSA vilokyate vatsa! zuddhasphaTikanirmalA / ardhAsane niviSTA'sya, nArI sarvAGgasundarA / / 141 / / iyaM hi viratirnAma, bhAryA'sya varabhUpateH / samAnaguNavIryA ca, bhUbhujA'nena vartate / / 142 / / virati ane cAritra paMcakanuM varNana zlokArya :he vatsa ! zuddha sphaTika jevI nirmala AnA ardhAsanamAM beThelI je A sarvAga suMdara nArI
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva dekhAya che e virati nAmanI A varabhUpatinI bhAryA che. ane A rAjAnI sAthe-cAritra rAjA sAthe samAna guNavIryavALI varte che. ll141-14rA zloka : tathAhiAhlAdajananI loke, nirvRtermArgadezikA / gatA tAdAtmyametena, na bhinneyaM pratIyate / / 143 / / zlokArya : te A pramANe - lokamAM AllAdane karanArI nivRtinA mArgane batAvanArI AnI sAthe= cAritranI sAthe, tAdAbhyane pAmelI Akavirati, bhinna pratIta thatI nathI cAritrathI bhinna pratIta thatI nathI. ll14al. zloka : ya ete paJca dRzyante, rAjAno'bhyarNavartinaH / etasyaiva narendrasya, svAGgabhUtA vayasyakAH / / 144 / / zlokArtha : je vaLI A najIkamAM rahelA pAMca rAjAo dekhAya che=cAritradharmanI najIkamAM rahelA dekhAya che, te A ja rAjAnA cAritradharmarAjAnA svAMgabhUta mitro che. ll144 bloka : tatra - AdyaH sAmAyikAkhyo'yaM, bhUpatirjanasatpure / niHzeSAvirati, vatsa! tArayate sa aa24TI zlokArtha : he vatsa! tyAM Adha sAmAyika nAmano A rAjA jenasapuramAM niHzeSa pApanI viratine sadA karAve che. II14pA bloka : chedopasthApano nAma, dvitIyo vatsa! bhUpatiH / pApAnuSThAnasavAtaM, vizeSeNa niSedhati / / 146 / /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 265 zlokArca - he vatsa! chedopasthApana nAmano bIjo rAjA pApaanuSThAnanA saMghAtane vizeSathI niSedha kare che. II14jA zloka - parihAravizuddhIyastRtIyastu narezvaraH / sAdhUnAM darzayatyugraM, tapo'STAdazamAsikam / / 147 / / yastveSa dRzyate vatsa! caturtho varabhUpatiH / sa sUkSmasaMparAyAkhyaH, sUkSmapApANunAzakaH / / 148 / / zlokArtha : vaLI, parihAravizuddhi trIjo rAjA sAdhuone aDhAramAsI ugratA batAve che. vaLI he vatsa! je A cotho rAjA dekhAya che te sUkSama saMparAya nAmano sUkSma pApanA aNuono nAzaka che. TI147-148ll zloka : atyantanirmalo vatsa! nirdhUtAzeSakalmaSaH / eSa sAro yathAkhyAtaH, paJcamo varabhUpatiH / / 149 / / zlokArca - he vatsa ! atyaMta nirmala nirdhata azeSa kAdavavALo sAra evo A yathAkhyAta zreSTha pAMcamo rAjA che. ll149ll. zloka : zarIraM jIvitaM prANAH, sarvasvaM tattvamuttamam / cAritradharmarAjasya, paJcApyete vayasyakAH / / 150 / / zlokArtha : A pAMce paNa mitro cAritradharma rAjAnuM zarIra, jIvita, prANa, sarvasva, uttamatattva che. II15ol. zloka : yastveSa nikaTe vatsa! dRzyate mUlabhUpateH / so'syaiva yatidharmAkhyaH, suto rAjyadharaH paraH / / 151 / /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArdha : he vatsa ! vaLI, je A mUlabhUpatinA nikaTamAM dekhAya che. te Ano ja=mUlayAritradharmano ja, yatidharma nAmano rAjyane dhAraNa karanAro zreSTha putra che. I/151|| dazadhAyatidharmaH zloka : bahirvilokitA bhadra! ye tvayA munipuGgavAH / atyantavallabhasteSAmeSa rAjasutaH sadA / / 152 / / daza prakAranA yatidharmo zlokArca - he bhadra! prakarSa ! je vaLI tArA vaDe bahAra munipuMgavo jovAyA. teone A rAjaputra sadA atyaMta vallabha che. II15rA bloka : yaireSa dazabhirvatsa! parivAritavigrahaH / mAnuSANi prakurvanti, tAni yattannibodha me / / 153 / / zlokArya : he vatsa ! je daza vaDe parivArita vigrahavALo zarIravALo, A yatidharmarUpa rAjaputra che. te manuSyo je kare che tene tuM mane sAMbhaLa. ll15all bloka : yoSidAdyA kSamA nAma, munInAmapi vallabhA / teSAmupadizatyeSA, sadA roSanivAraNam / / 154 / / zlokArtha : Adha kSamA nAmanI strI munione vallabha che. teone A=kSamA nAmanI strI, roSanivAraNano upadeza Ape che. I154 zloka : DimbharUpamidaM tAta! dvitIyamiha mArdavam / karoti nijavIryeNa, sAdhUnAmatinamratAm / / 155 / /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - he tAta ! prakarSa ! A DimabharUpa bIjuM mArdava ahIM=saMsAramAM, nijavIryathI sAdhuonI ati namratAne kare che. ll155ll zloka : tRtIyamArjavaM nAma, DimbharUpamidaM sadA / sarvatra saralaM bhAvaM, vidhatte vatsa! saddhiyAm / / 156 / / zlokArca - he vatsa! trIjuM DimmarUpa A Arjava sadA sarvatra sabuddhivALA sAdhuonA saraLabhAvane kare che. ll156o. zloka : eSA tu muktatA tAta! caturthI lalanA sadA / niHsa vRdirantazya, munInAM ru mana tA217nA zlokArya : he tAta ! prakarSa ! vaLI, A cothI strI muktatA munionA manane sadA bahAra=bAhya padArthomAM saMga vagarano kare che. ane aMtaraMga pragaTa thatI zaktionA, kSayopazamamAM ke labdhiomAM niHsaMga kare che. II157ii. bloka : tapoyoga iti khyAtaH, saMzuddhaH paJcamo naraH / yukto dvAdazabhirvatsa! svAGgikairvaramAnuSaiH / / 158 / / zlokArca - he vatsa! tapoyoga e pramANe khyAta saMzuddha pAMcamo manuSya potAnA aMgabhUta evA zreSTha bAra manuSyothI yukta che. ll158ll zloka : eteSAM ca prabhAveNa, mAnuSANAM narottamaH / yadeSa kurute jaine, pure tatte nivedaye / / 159 / / zlokArtha : ane A manuSyonA prabhAvathI A tapoyoga nAmano narottama jenapuramAM je kare che. te huM tane nivedana karuM chuM. II159ll
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : sarvAhAraparityAgAniHspRhaM kurute janam / vIryaM ca vardhayatyeSa, kArayanyUnabhojanam / / 160 / / zlokArdha : A tapoyoga sarva AhAranA parityAgathI manuSyane niHspRha kare che ane nyUna bhojanane= UNodarIne, karAvato vIryane vadhAre che. 16oll bloka : asyA''dezena kurvanti, nAnA'bhigrahasundaram / munayo vRttisakSepaM, zamasAtavivardhanam / / 161 / / zlokArca - AnA=vRttisaMkSepanA AdezathI munio nAnA abhigrahathI suMdara, zamarUpI zAtAne vadhAranArA evA vRttisaMkSepane kare che. ll161il zloka - tathArsbhogN na kurvanti, mohodrekAdikAraNam / asyAdezAnniSevante, kAyaklezaM sukhAvaham / / 162 / / zlokArca - ane mohanA udreka AdinA kAraNa evA rasabhogane karatA nathI. AnA AdezathI rasatyAganA AdezathI, sukhAvaha evA kAyaklezane zamabhAvanA sukhanI prAptinuM kAraNa evA kAyaklezane, seve che. ll16rA. zloka - kaSAyendriyayogaizca, salInAstAta! sAdhavaH / viviktacaryayA nityamAsate tena coditAH / / 163 / / zlokArca - he tAta ! kaSAya, Indriyo ane yoga vaDe saMlIna thayelA sAdhuo ane tenAthI preraNA karAyelA=saMlInatAthI preraNA karAyelA, nitya vivikta caryAthI bese che. ll163
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : prAyazcittaM ca dazadhA, vinayaM ca caturvidham / vaiyAvRtyaM ca kurvanti, dazadhaivAsya vIryataH / / 164 / / zlokArtha : ane daza prakArano prAyazcita, cAra prakArano vinaya ane daza prakAranA vaiyAvaccane AnA vIryathI-tapanA vIryathI, kare che. ||164ll zloka : paJcaprakAraM svAdhyAyaM, dvedhA dhyAnaM ca sattamam / satataM kArayatyeSa, munilokaM narottamaH / / 165 / / zlokArya : pAMca prakArano svAdhyAya, be prakAranuM uttama dhyAna A narotamaetapa nAmano narottama, satata munilokane karAve che. I16pI zloka : gaNopadhizarIrANAmAhArasya ca niHspRhAH / prApte kAle prakurvanti, tyAgametena coditAH / / 166 / / zlokArca - ane AnAthI preraNA karAyelA tapathI preraNA karAyelA, niHspRha evA munio prApta kAlamAM gaNa, upadhi, zarIra ane AhArano tyAga kare che. ll166ll zloka : lezodezAdidaM vatsa! tapoyogaviceSTitam / vaNitaM vistareNAsya, varNane nAsti niSThitiH / / 167 / / zlokArca - he vatsa! prakarSa! leza uddezathI A tapayoganuM vizeSa ceSTita varNana karAyuM. vistArathI AnA varNanamAM niSThiti=samApti nathI. ll167ll zloka : yastvayaM dRzyate vatsa! SaSTho'mISAM manoramaH / va7mo muninoca, saMyamaththo narottama: pAkTA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - he vatsa ! je vaLI A Amano chaTho yatidharmano chaTho, manorama, munilokane vallabha saMyama nAmano narottama dekhAya che. ll168. zloka : sa saptadazabhiryukto, mAnuSaijinasatpure / yathA vijRmbhate tAta! tatte sarvaM nivedaye / / 169 / / zlokArtha : sattara manuSyothI yukta te saMyama jainasapuramAM je pramANe vilAsa pAme che he tAta ! prakarSa ! te sarva tane huM nivedana karuM chuM. ll169ll zloka : pApAsravapidhAnena, zAntabodhanirAkulam / paJcendriyanirodhena, saMtuSTaM vigataspRham / / 170 / / kaSAyatApaprazamAccittanirvANabandhuram / manovAkkAyayogAnAM, niyamena manoharam / / 171 / / satataM dhArayatyeSa, munilokaM narottamaH / saMyamAhvaH svavIryeNa, nimagnaM dhRtisAgare / / 172 / / zlokArtha : pApanA AsavanA pidhAnathI=pAparUpI AsavanA nirodhathI, zAMtabodhathI nirAkula, pAMca IndriyanA nirodhathI, saMtuSTa vigata spRhAvALA, kaSAyanA tApanA prazamathI, cittanA nirvANathI suMdara, mano, vA, kAya yoganA niyamathI suMdara evA munilokane A saMyama nAmano narotama, svavIryathI tisAgaramAM nimagna satata dhAraNa kare che. II170thI 172aaaa zloka : athavAilaajlaanlgtaamnilaakhilshaakhinaam / hiMsAM dvitricatuSpaJcahaSIkANAM niSedhati / / 173 / / zlokArca - athavA saMyamanA anya prakAranA sattara bhedone athavAthI batAve che. IlA=pRthvI, jala,
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA 271 agnigata jIvonI, hiMsAno, anila=pavana ane sarva vanaspatinI hiMsAno, beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriyanI hiMsAno niSedha kare che saMyama hiMsAno niSedha kare che. II17all zloka : acittamapi yadvastu, hiMsAkaramasundaram / grahaNaM tasya yatnena, vArayatyeSa saMyamaH / / 174 / / zlokArtha : vaLI hiMsAne karanAra asuMdara je acitta paNa vastu che tenA grahaNane A saMyama yatnathI vAre che. ll174ll bloka : prekSaNaM sthaNDilAdInAM, gRhasthAnAmupekSaNam / sthAnAdikaraNe samyak, tadbhUmInAM pramArjanam / / 175 / / zlokArya : spaMDila AdinuM prekSaNa, gRhasthonuM upekSaNa, sthAnAdi karaNamAM tabhUminuM samyapha pramArjana, I/175ll zloka : AhAropadhizayyAnAmazuddhAdhikabhAvataH / pariSThApanamantazca, manovAkkAyayantraNam / / 176 / / vimuktabhavakartavyaiH, satataM susamAhitaiH / munibhiH kArayatyeSa, sarvametannarottamaH / / 177 / / zlokArya : azuddha, adhibhAvathI=azuddha upAdhi ke adhika prAtithI, AhAra, upadhi, zayyAnuM pariSThApana, aMdara-AtmAmAM, mana, vacana, kAyAnA niyaMtraNane saMsAranA kartavyathI mukta evA susamAhita munio vaDe A narottama=saMyama nAmano narottama, A sarvane-pUrvamAM varNana karyuM e sarvane, satata karAve che. II176-177ll zloka : tadidaM lezato vatsa! caritaM parikIrtitam / narasya saMyamAkhyasya, zeSANAM zRNu sAmpratam / / 178 / /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - he vatsa ! te A=pUrvamAM varNana karyuM e, saMyama nAmanA puruSanuM carita=Acarita, lezathI kahevAyuM. zeSa puruSonuM have sAMbhaLa. ll178II zloka - ya eSa saptamo vatsa! dRzyate puruSottamaH / yatidharmaparIvAre, satyanAmAtisundaraH / / 179 / / zlokArca - he vatsa ! je A sAtamo satya nAmano atisuMdara puruSottama yatidharma parivAramAM dekhAya che. II179ll zloka : hitaM mitAkSaraM kAle, jagadAlAdakAraNam / asyAdezena bhASante, vacanaM munipuGgavAH / / 180 / / zlokArdha : AnA AdezathI satyanA AdezathI, manipuMgavo kAle avasare, hita=hitane karanAruM, mitAkSara parimita akSaravALuM, jagatanA AhvAdanuM kAraNa evuM vacana bole che. ll180|| zloka : zaucAbhidhAno yo vatsa! vartate cASTamo naraH / dravyabhAvAtmikAM zuddhimasyAdezena kurvate / / 181 / / zlokArca - he vatsa ! ane zauca nAmano je AThamo nara varte che, enA AdezathI dravya-bhAva Atmika zuddhine kare che=munio kare che. ll181aaaa zloka : yadidaM navamaM tAta! DimbharUpaM manoharam / AkiJcanyamidaM nAma, munInAmativallabham / / 182 / / avAptasauSThavaM vatsa! bAhyAntaraparigraham / munibhirmocayatyetacchuddhasphaTikanirmalam / / 183 / /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - he tAta ! je A navamuM DibharUpa manohara A AkiMcana nAmavALuM munione ativallabha, prApta sauSThavavALuM, zuddha sphaTika jevuM nirmala evuM A=akiMcana nAmanuM bALaka, he vatsa ! munio vaDe bAhya-aMtaraMga parigrahane tyAga karAve che. II182-183ll zloka : rUdaM tu vazamaM tAta! vimarUpa manodaram brahmacaryamiti khyAtaM, munInAM hRdayapriyam / / 184 / / divyaudArikasambandhaM, manovAkkAyayogataH / abrahma vArayatyetatkRtakAraNamodanaiH / / 185 / / zlokArca - vaLI he tAta ! A dazamuM manohara bALaka rUpa brahmacarya e pramANe khAta munionA hRdayane priya, divya ane audArika saMbaMdhavALA abrahmane mana, vacana, kAyAnA yogathI karaNa, karAvaNa ane anumodana vaDe A vAraNa kare che. II184-185ll zloka : tadeSa dazabhirvatsa! mAnuSaiH parivAritaH / pure'tra vilasatyevaM, yatidharmaH svalIlayA / / 186 / / zlokArca - he vatsa ! daza manuSyothI parivArita evo te A yatidharma svalIlAthI A rIte-pUrvamAM varNana karyuM e rIte, A puramAM=jenanagaramAM, vilAsa kare che. I186aaaa zloka : eSA'tra vilasaddIptirbAlikA'malalocanA / sadbhAvasAratA nAma, bhAryA'sya munivallabhA / / 187 / / zlokArtha : ahIM=jenanagaramAM, vilAsa pAmatI dItivALI A bAlikA, amalalocanavALI sarbhAvasAratA nAmavALI AnI bhAryA yatidharmanI patnI, munine vallabha che. ||187ii. bloka : asyAM jIvati jIvantyAM, maraNe'syA na jIvati / atyarthaM ratacitto'syAM, rAjasUnurayaM sadA / / 188 / /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArya : A jIvati hote chate jIve che=jyatidharma jIve che. AnA=sadbhAvasAratAnA, maraNamAM jIvato nathI-yatidharma jIvato nathI. AmAM=sadbhAvasAratAmAM, A rAjaputra sadA raktacittavALo che. ll188II zloka : kiJceha bahunaktena? dAmpatyamidamIdRzam / nirmithyasnehagarbhArthaM, na dRSTaM kutracinmayA / / 189 / / zlokArtha : vadhAre kahevAthI zuM? Amane AvA prakAranuM dAmpatya nirmidhya snehagarbhArthavALuM kyAMya mArA vaDe jovAyuM nathI. ll189ll bhAvArtha : pUrvamAM cAritradharma cAra mukhavALuM che tenuM varNana karyuM ane batAvyuM ke cittasamAdhAnamaMDapamAM niHspRhatA nAmanI vedikA ane tenA upara jIvavIrUpa Asana che ane tenA upara cAra mukhavALA cAritradharmarAjA bese che. tethI je jIvonuM citta samAdhAnane pAmeluM che, niHspRha thavA mATe prayatnazIla che, vaLI teonuM jIvavIrya AtmAnA nirAkuLabhAvamAM sthira thavA prayatnazIla che, teonA cittamAM cAritradharma rUpa tIrthakaro vaselA che. teo cAra prakAranA dharmanuM svarUpa te jIvane satata batAve che ane te jIva svazakti anusAra te cAritradharmane seve che. tevA jIvo jainanagaramAM vasanArA che. te cAritradharmanI patnI virati che ane te virati paNa cAritranA samAnaguNa ane vIryavALI che. tethI te virati lokone mokSamArgano upadeza ApIne kaSAyonI anAkuLatA utpanna kare che tethI lokone AlhAda karanArI che ane cAritradharma sAthe tAdAsyabhAvathI rahelI che. cAritrano prathama mitra sAmAyika che. vaLI, cAritranA aMgabhUta pAMca mitra rAjAo che. je sAmAyika Adi pAMca prakAranA saMyamanA pariNAmarUpa che. je jIvone saMpUrNa pApanI nivRtti thaI che te jIvone A sAmAyikano pariNAma kaSAyonA unmelanane anukULa yatna karAvIne anAdinA pApanA saMskAro ane asAmAyikanA pariNAmathI sevAyelAM pApa karAvanArA karmo che teno uccheda kare che; kema ke asAmAyikanA pariNAmathI ja jIva karmabaMdha kare che ane sAmAyikanA pariNAmathI pUrvanAM baMdhAyelAM karmono nAza kare che ane jema jema sAmAyikano pariNAma adhika adhika kSayopazamabhAvavALo thAya che tema tema asAmAyikathI saMcita thayelAM anaMtabhavonAM pApo kSINa kSINatara thAya che. A sAmAyikano pariNAma ja kSapakazreNImAM kSAyikabhAvane atiAsanna bane che tyAre te mahAtmA saMpUrNa mohano nAza karIne vItarAga bane che. jainapuramAM rahenArA susAdhuo te sAmAyikane sevanArA che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vaLI, cAritrano bIjo mitra chedopasthApanIya che. je jIvo prathama ane carama tIrthaMkaranA zAsanamAM thAya che teo sAmAyikane svIkAryA pachI vizeSa tapa ane vizeSa pakAyanA pAlanano ucita bodha karyA pachI chedopasthApanIya cAritra prApta kare che. jenAthI pUrvanA sAmAyikanA pariNAmamAM atizayatA Ave che. athavA koIpaNa sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI pramAdavaza koIka viziSTa pApa seve tyAre teone mUla prAyazcitta prApta thAya che tenI zuddhi arthe chedopasthApanIya sAmAyika dvArA vizeSathI te pApano nAza karavA sAdhuo yatna kare che. vaLI, trIjo mitra parihAravizuddhi cAritra che. pahelA ane chellA tIrthakaranA kALamAM aDhAra mAsano tapavizeSa che jenAthI parihAravizuddhi nAmanA cAritranI mahAtmAone prApti thAya che. jenAthI vizeSa prakAranA sAmAyikanA pariNAmanI ja prApti che topaNa sAmAyikacAritra karatAM chedopasthApanIya cAritra juduM che tema parihAravizuddha cAritra saMyamasthAnanI apekSAe juduM che. vaLI, cothuM saMyamasthAna sUkSma saMparAya che. je upazamazreNIvALA ke kSapakazreNIvALA munione dazamA guNasthAnake prApta thAya che jyAM sUkSmalobha mAtra udayamAM Ave che upazamazreNIvALA upazamanA pariNAmavALA che. mAtra sUkSmalobhano udaya che ane kSapakazreNIvALA mohanA kSayanA pariNAmavALA che ane sUkSmalobhano udaya che tethI teone sAmAyikano pariNAma ja atizaya nirmaLa varte che. vaLI, tyArapachI pAMcamo mitra yathAkhyAtacAritra prApta thAya che. bhagavAne je prakAre sAmAyikano pariNAma kahyo che te prakAre ja teone upazamabhAvano sAmAyikano pariNAma che ane kSAyikabhAvano sAmAyikano pariNAma che. upazamazreNIvALA 11mA guNasthAnakamAM rahelA munine yathAkhyAtacAritra prApta thAya che ane kSapakazreNIvALA munine 12mAM guNasthAnake yathAkhyAtacAritranI prApti thAya che. vaLI, A cAritradharma ane viratinA sarvavirati ane dezaviratirUpa be putro che. temAMthI rAjyane dhAraNa karanAra zreSTha putra yatidharma che. vaLI jainanagaramAM je susAdhuo varte che teone A yatidharmarUpa rAjaputra atyaMta priya che. ane A yatidharma daza puruSothI parivArita che. tethI e prApta thAya ke jainapuramAM jeo rahelA che ane jeonI cittavRttimAM paramaguru sthira vaselA che ane teomAM viratino pariNAma atyaMta skurAyamAna thaI rahyo che, tenAthI te jIvo mohanAzane anukULa yatamAna bane che. tethI yatamAna yati kahevAya e vyutpatithI te jIvonA cittamAM sadA yatidharma vartI rahyo che ane te jIvo kSamAdi daza bhAvone sadA sevanArA che. (1) vaLI, munione kSamA nAmano pariNAma sadA doSanivAraNano upadeza Ape che. tethI munio dehAdinA pratikULa bhAvomAM leza paNa roSa, aruci Adi bhAvo na thAya te prakAre kSamA nAmanA pariNAmathI yatna kare che. (2) vaLI, bIjo mArdava nAmano pariNAma che jenAthI munio siddhAvasthA ane siddhAvasthA pratye prasthita evA RSio pratye bahumAnathI sadA namra varte che. jethI lokonA satkArAdinA bhAvone kAraNe paNa
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva teone mAnakaSAyano udaya thato nathI. jenA baLathI teono yatamAna evo yatibhAva haNAto nathI. (3) vaLI, munione trIjo Arjava nAmano pariNAma che jenAthI saMyamajIvanamAM alpa paNa kSati thAya tenA nivAraNa mATe saraLabhAvathI guru Adine nivedana karIne zuddhi mATe munio yatna kare che ane saMyamanI sarva kriyA mohanAza mATe pote karatA na hoya chatAM huM sAdhu chuM evo vakra svabhAva dhAraNa karatA nathI. paraMtu saraLabhAve potAnA mArgAnusArI yatnane jonArA hoya che ane je bhAva pote karI zakatA nathI tene samyak karavA mATe saraLabhAvathI yatna kare che. A prakArano ArjavabhAva munino trIjA prakArano yatidharma che. (4) vaLI, muktatA nAmano cotho dharma sAdhune bAhya svajanAdi, bhaktavarga ke anukULa bhAvomAM niHsaMga kare che ane aMtaraMga kaSAyo ane nokaSAyomAM saMga karyA vagara tenA ucchedane anukULa apramAdathI yatna karAve che. (5) vaLI, pAMcamo tapayoga nAmano yatidharma che, je bAra manuSyothI vIMTALAyelo che je bAra prakAranA tapa svarUpa che. ane muni apramAdathI saMyamayogamAM prayatna karatA hoya tyAre te bAre prakAranA tapane svazakti anusAra avazya sevanArA che. vaLI, te te kALe te te tapa kRtyarUpe dekhAya che ane anya tapa sAkSAt kRtyarUpe na hoya topaNa phalathI te tapanuM sevana munio kare ja che. bAra prakAranA tapamAM anazana nAmano prathama tapano bheda munine AhArano tyAga dvArA niHspRha kare che. chatAM koIka sAdhunuM te prakAranuM zarIrabaLa na hoya to kuragaDu muni AdinI jema sAkSAt AhArano tyAga karatA nathI. topaNa aNAhArIbhAva pratyenA atyaMta pakSapAtavALA te kuragaDu muninI jema niHspRhacitta avazya kare che. tethI zakti anusAra anazanatapa paNa kare che ane zaktino abhAva hoya tyAre je kRtyathI niHspRhatA thatI hoya te kRtya sevIne anazanatapa phalathI prApta kare che. vaLI, UNodarI nAmano tapa potAnA saMyamanA upakhaMbhaka rUpe je bhojana Avazyaka che temAM paNa kaMIka nyUnabhojana karIne niHspRha thavAne anukULa vIryanI vRddhi kare che. vaLI, AnA upadezathI=vRttisaMkSepanA upadezathI, munio aneka prakAranA suMdara abhigraho kare che. jenAthI zamarUpI sukhanI vRddhi thAya che. tethI munio saMyamane upakAraka jaNAya tyAre ja zamabhAvanA pariNAmanI vRddhi thAya te rIte bhikSA mATe jAya che ane vicAre che ke zuddhabhikSA maLaze to saMyamanI vRddhi karIza ane nahIM maLe to tapa dvArA daDha yatna karIne huM saMyamanI vRddhi karIza. A prakAranA pariNAmavALA munio paNa potAnI nirdoSa bhikSAnI prAptimAM paNa je grahaNa karavAnI vRttio che temAM saMkoca karavA arthe abhigraho grahaNa kare che ke A rIte mane bhikSA maLaze to huM bhikSA grahaNa karIza anyathA tapa dvArA saMyamanI vRddhi karIza. tethI nirdoSa bhikSAthI saMyama grahaNa karIne tapanI vRddhino je adhyavasAya hato temAM paNa vRttiono saMkoca karIne munio samabhAvarUpI sukhanI vRddhi kare che. je vRttisaMkSepa nAmanA tapanuM kArya che. vaLI, munio indriyone anukULa rasono tyAga karIne te anukULa bhAvomAM mohanA udrakanuM nivAraNa kare che; kema ke indriyone anukULa raso dehanA upakhaMbhaka dvArA saMyamanI ArAdhanAmAM sahAyaka hovA chatAM tatkAla moha udraka AdinuM kAraNa paNa bane che. tethI te suMdara rasavALo AhAra saMyamanI plAninuM kAraNa bane che, tenA
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 277 rakSaNa arthe indriyone anukULa rasano tyAga munio kare che, jenAthI saMyamanuM vIrya vRddhi pAme che. vaLI, munio saMyamanI vRddhimAM sahAyaka thAya tevA kAyakleza nAmanA tapane kare che, jenAthI kAyAnI zAtA pratyeno je mamatvabhAva che tenuM zamana thavAthI samabhAvanI vRddhi thAya che, tethI kAyakleza sukhane lAvanAruM che. vaLI, saMlInatA nAmano bAhyatapa karIne munio kaSAyone saMlIna kare che, indriyone saMlIna kare che ane mana, vacana, kAyAnA yogone saMlIna kare che. tethI nimittone pAmIne kaSAyo na pravarte, indriyo na pravarte ane mana, vacana, kAyAnA yogo na pravarte te arthe haMmezAM munio vividha caryAthI rahe che arthAt kaSAyo, indriyo ane yogo anya sAthe saMgane na pAme tevA ekAMta sthAnamAM besIne AtmAne atyaMta tattvathI bhAvita karavA yatna kare che. vaLI, sAdhuo thayelAM pAponI zuddhi arthe prAyazcitta nAmanuM tapa karIne cittanuM zodhana kare che, jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane upacAravinaya e rUpa cAra prakAranA vinayane sevIne guNo tarapha javA yatna kare che, kema ke jenAthI karmanuM vinayana thAya te vinaya che, tethI karmanA vinayananA kAraNabhUta samyajJAna, samyagdarzana ane samyagvAritranA pariNAma pratye atyaMta namelA pariNAmavALA thaIne karmanuM vinayana kare che ane guNavAna puruSanA guNonuM smaraNa karIne upacAravinaya dvArA karmanuM vinayana kare che. vaLI, munio zaktinA prakarSathI daza prakAranA vaiyAvaccane kare che, tethI je saMyogamAM je prakAranA vaiyAvaccanI potAnI zakti hoya te prakAre AcAryAdinA vaiyAvaccane karIne guNanA atizayane pragaTa karavA arthe munio yatna kare che. vaLI, potAnI bhUmikAnusAra vAcanAdi pAMca prakArano svAdhyAya karIne munio karmanI nirjarA kare che. vaLI, munio dharmadhyAna ane zukladhyAnamAMthI je prakAranI potAnI zakti hoya te prakAre tene sevIne karmanI nirjarA kare che; kema ke zubhadhyAna guNavRddhimAM ja prayatna karAve che ane guNavRddhithI te te guNanAM pratibaMdhaka karmonI nirjarA thAya che ane teonI sAthe pUrvamAM baMdhAyelA azubhakarmanI nirjarA thAya che. vaLI sAdhuo saMyama grahaNa kare che tyArathI ja niHspRha thavA yatna kare che ane aMta samaye atyaMta niHspRha thayelA ane mRtyuno prAptakAla jaNAya tyAre potAnA gaNa, upAdhi ane potAnA zarIrano tyAga kare che ane AhArano tyAga kare che jenAthI vizeSa prakAranI nirjarA karIne mokSasAdhaka evA uttamadevabhavane prApta kare che. (9) saMyama :- vaLI, sAdhuono saMyama nAmano chaTho pariNAma che. je bhAvasAdhuo che teo satata 17 prakAranA saMyamanA pariNAmathI AtmAne bhAvita kare che jenAthI pAparUpI Asavo rokAya che, pApane karanArI saMzleSavALI pariNati kSINa, kSINatara thAya che. pAMca indriyonA nirodhathI saMtuSTa thayelA vigataspRhAvALA te munio bane che, tethI teonA cittamAM 17 prakAranA saMyamanA baLathI kaSAyonA tApanuM zamana thAya che, prazamanA pariNAmathI citta nirvANane abhimukha pravarte che, tethI saMyama nAmano pariNAma munione dhRtirUpI sAgaramAM nimagna kare che temAM mohanAzane anukULa asaMgabhAvamAM javAne anukULa vRti satata saMyamanA pariNAmathI vRddhi pAme che. vaLI, 17 prakAranA saMyama batAve che. sAdhu pRthvI Adi pAMca. beindriya, teindriya, caurindriya, paMcendriya jIvonI hiMsAnuM nivAraNa kare che, arthAt manathI, vacanathI, kAyAthI A nava prakAranA jIvomAMthI koI jIvane pIDA na thAya, koIno prANanAza na thAya ane koI jIvane kaSAyano
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva udraka na thAya te prakArano sUkSma yatna kare che. vaLI, je acitta vastu che jenA grahaNathI koI bAhya jIvanI hiMsAno saMbhava hoya athavA jenA grahaNathI AtmAne rAga-dveSanI pariNatirUpa mamatva thavAno saMbhava hoya tevI vastune grahaNa karavAnA yatnathI A saMyama dhAraNa kare che. AthI ja nirdoSa acitta bhikSA paNa indriyonA bhAvonuM poSaNa thAya tevI hoya to acitta paNa bhikSA susAdhu grahaNa karatA nathI. vaLI jyAM koI vastune paraThavavAnI AvazyakatA hoya tevI bhUminuM paNa samyapha prekSaNa karIne paraThave che. ane je sthAnamAM besavuM hoya ke UbhuM rahevuM hoya te bhUmine paNa samyak pramArjana karIne tyAM bese che ane gRhastha pratye koI prakAranuM mamatva na thAya te prakAre upekSA kare che. phakta teonA hita arthe upadezanA prayojanathI ke anya koI prayojanathI ucita bhASaNa mAtra kare che paraMtu cittamAM AtmAnA guNothI anyatra kyAMya snehabhAva na thAya te prakAre gRhasthonI upekSA kare che. vaLI, AhAra, upadhi ke zayyA koIka rIte azuddha prApta thaI hoya ke saMyamamAM upakhaMbhaka hoya tenAthI adhika prApta thaI hoya to yatanApUrvaka pariSThApana kare che. jethI saMyamanA upa-karaNathI adhika saMgrahano pariNAma thAya nahIM. vaLI mana-vacana-kAyAnuM aMtaraMgabhAvamAM niyaMtraNa kare che. jethI AtmAnA nirAkuLa svabhAvane sthira sthiratara karavAmAM ja te mahAtmAnA traNe yogo pravarte che. A prakAre sattarabhedathI AtmAne saMyamathI niyaMtrita karIne munio mohAdi sainyano satata kSaya kare che. saMkSepathI saMyamanuM svarUpa batAvatAM kahe che - saMyama bhavanAM kartavyothI munione vimukta kare che arthAt saMsArI jIvo jema jIvanavyavahAra arthe ane bhogAdi arthe je sAmagrIsaMcaya AdinI pravRtti kare che te sarvathI munione A saMyama dUra kare che. ane munione satata susamAdhAnavALA kare che arthAt AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM sthira sthiratara thavA sivAya mAre anya kaMI upayogI nathI e prakAre susamAdhAnavALA che. tethI atyaMta samAdhAnane pAmelA munio jinavacanAnusAra sarva pravRttio karIne jinatulya thavA sarva udyama kare che. A saMyama nAmano dharma munione te udyama karAve che, je munionuM paheluM mahAvrata che. (7) satya:- vaLI, sAtamo satya nAmano puruSa yatidharma nAmanA parivAramAM che je jIvane suMdara prakRtine karanAra hovAthI atisuMdara che. AthI ja satya nAmanA puruSathI munio saMyamanA prayojanathI jyAre bhASaNa kare tyAre te vacana ekAMte sva-paranA hitanuM kAraNa hoya tevuM ja bole che ane hitamAM upayogI hoya teTalA ja parimita akSaromAM ucita kAle bole che. vaLI munionuM te vacana SaTkAyanA pAlananA adhyavasAyathI niyaMtrita hovAthI jagatavartI sarva jIvonA AllAdanuM ja kAraNa che; kema ke saMsArI jIvo te te kaSAyane vaza thaIne jema bole che tema munio kaSAyane vaza thayA vagara jinavacananuM smaraNa karIne ucitakALe ucita rIte ja bhASaNa kare che. je satyavacana nAmano yatidharma che. je bIjuM mahAvrata che. (8) zauca - vaLI, zauca nAmano AThamo yatidharma che je sAdhune dravya ane bhAvazuddhine karAve che. AthI ja susAdhu dravyathI AhArAdinA azuddhino parihAra kare che ane bhAvathI tIrthakara adattAdAnAdi cAra adattAdAnano parihAra kare che. tethI tIrthakaranI AjJAnuM smaraNa karIne saMyamane upakhaMbhaka hoya tevAM ja AhAra, vasati, upAdhi grahaNa kare che ane tene grahaNa karyA pachI saMyamanI vRddhimAM kAraNa bane te rIte yatna
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva kare che, jenAthI tIrthakara adattano parihAra thAya che. e rIte ja svAmI-adatta, jIvaadatta ane guruadattano parihAra karIne susAdhu AtmAne zuci kare che arthAt pavitra kare che te adattAdAnanA parihArarUpa trIjuM mahAvrata che. (9) akiMcana :- vaLI navamo yatidharma akiMcana che. je munione ativallabha che ane munione manohara kare che. tethI svayaM paNa manohara che ane jenA baLathI munio satata bhAvana kare che ke mAruM kaMI nathI, huM kevala AtmA chuM. nirAkula svarUpa huM chuM. deha huM nathI, dhanAdi huM nathI. bAhya padArtho koI mArA nathI. A prakAre akiMcanabhAvanAthI bhAvita thaIne muni jagatanA sarva bhAvo pratye parama upekSAbhAvavALA thAya che ane AtmAnA nirAkuLasvabhAvamAM sthira thAya che ane tenA svairya arthe te te kALamAM te te saMyamanI ucita kriyAo kare che. je sarva kriyA akiMcanabhAvanAthI bhAvita cittanA niyaMtraNathI munio kare che, je munione bAhya ane aMtaraMga parigraha rahita kare che arthAt bAhya padArtho pratye asaMzleSavALuM citta kare che ane aMtaraMga kaSAyomAM apravartana thAya tevA cittane pravartAve che. jethI muninuM citta zuddha sphaTika jevuM nirmala nirmalatara thAya che; kema ke parigrahathI ja citta anirmala thAya che ane aparigraha bhAvanAthI citta nirmala thAya che. A akiMcana sAdhunuM pAMcamuM mahAvrata che. (10) yatidharma - vaLI dazamo yatidharma brahmacarya che je AtmAnA brahma svabhAvamAM javAmAM atyaMta munione pravartaka che. brahmasvabhAvamAM javAmAM atyaMta bAdhaka vedanA udayajanya vikAro che ane te vikAro vikriya zarIra saMbaMdhI ke audArika zarIra saMbaMdhI strIo pratyenA rAgano pariNAma che. jyAM sudhI vedano udaya che, tyAM sudhI nimittane pAmIne te prakArano bhAva jIvane thavAno saMbhava che topaNa dazamA yatidharmanuM avalaMbana laIne munio mana-vacana-kAyAne te rIte pravartAve che ke jethI abrahma kRta, kAraNa, anumodanathI cittamAM sthAna prApta karatuM nathI. jethI AtmAmAM rahelA vedanA udayanI zakti satata kSINa thAya che ane avedI thavAne anukULa munio brahmacaryanA baLathI zaktisaMcayavALA thAya che. munionuM A cothu mahAvrata che. vaLI, A yatidharmanI patnI sadbhAvasAratA che arthAt AtmAno sadbhAva siddhAvasthAtulya jIvanI pariNati che ane tene pragaTa karavuM te ja munio mATe sAra che. tethI munio tevA sadbhAvasAratAnA pariNAmathI AtmAne ati vAsita kare che ane A sarbhAvasAratA muninA cittamAM varte to dazavidha yatidharma jIve che. ane A sarbhAvasAratAthI abhAvita muninuM citta thAya tyAre muninA cittamAM yatidharmanuM mRtyu thAya che. tethI yatidharma sabhAvasAratA pratye atyaMta raktacittavALo che. dvAdazavratayuktagRhidharmavarNanam bloka : yaH punadRzyate tAta! dvitIyo'yaM kumArakaH / gRhidharmAbhidhAno'sau, kaniSTho'sya sahodaraH / / 190 / /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bAra vratathI yukta gRhIdharmanuM zrAvakadharmanuM varNana zlokArya : vaLI, he tAta prakarSa ! je A bIjo kumAra dekhAya che. e Ano-yatidharmano, kaniSTha sahodara gRhidharma nAmavALo che. ll19oll zloka : yadeSa kurute vatsa! yukto dvAdazamAnuSaiH / jainendrasatpure cittaM, lasanuddAmalIlayA / / 191 / / tadahaM varNayiSyAmi, purataste vrekssnn!| cetaH samAhitaM kRtvA, tacca vatsA'vadhAraya / / 192 / / yugmm|| zlokArya : he vatsa prakarSa ! bAra manuSyothI yukta evo je bAra vratothI yukta evo je AegRhidharma, jena satparamAM uddAmalIlAthI vilAsa pAmatA evA cittane kare che tene huM tArI AgaLa varNana karIza. ane te zreSTha netravALA prakarSa, samAhita cittane karIne tenA svarUpane jANavAmAM daDha yatnavALA cittane karIne ane he vatsa ! tene tuM avadhAraNa kara. ll191-192aaaaN zloka : atyantasthUlahiMsAyAH, kvacidviratisundaram / sthUlAlIkanivRttaM ca, karotyeSa pure janam / / 193 / / zlokArca - kvacit atyaMta sthUla hiMsAnI virati dvArA suMdara, sthUla alIkanA=mRSAvAdanA, nivRttirUpa janane puramAM=jenapuramAM, A=gRhidharma kare che. ll193I zloka : sthUlasteyanivRttaM ca, paradAraparAGmukham / kvacitsaMkSiptamAnaM ca, sakale'pi parigrahe / / 194 / / parityaktanizAbhaktaM, kRtamAnaM ca saMvare / yuktopabhogasambhogaM, karmAnuSThAnakArakam / / 195 / / anarthadaNDavirataM, sAmAyikarataM sadA / dezAvakAzike saktaM, pauSadhe kRtanizcayam / / 196 / /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva atitheH saMvibhAgena, paripUtamanomalam / karotyeSa janaM vatsa! gRhidharmo'tra satpure / / 197 / / zlokArca - ane sthUla teyanI nivRttivALA, paradArAne parAmukha ane sakala paNa parigrahamAM kvacita saMkSiptamAna, parityAga karyo che rAtribhojana jeNe evA, saMvaramAM kRtamAnavALA=dizAonA saMvaramAM karelA pramANavALA, yukta upabhoga-saMbhogavALA ane karmAnuSThAnakAraka karmAdAnanA tyAgapUrvaka a5 AraMbha-samAraMbhavALA karmAnuSThAnanA kAraka, anarthadaMDathI virata, sadA sAmAyikamAM rakta, dezAvagAsikamAM sakta, pauSadhamAM kRtanizcayavALA, atithi saMvibhAga dvArA pavitra karyo che manano mala jeNe evA janane A gRhidharma he vatsa ! A satparamAM kare che. ll194thI 197nA zloka : yo yAvantaM karotyatra, nirdezaM zaktito janaH / tasya tAvatkarotyeSa, phalaM nAstyatra saMzayaH / / 198 / / zlokArya : vaLI, ahIM jenapuramAM, jeTalA nirdezane bhagavAne kahelA vacanane zaktithI je jana kare che tene AegRhidharma, teTalA phalane kare che. emAM saMzaya nathI. II1985 zloka : yA tveSA bAlikA vatsa! visphAritavarekSaNA / dRzyate'syaiva bhAryeyaM, nAmnA sadguNaraktatA / / 199 / / zlokArca - je vaLI he vatsa ! A bAlikA visphArita zreSTha cakSavALI dekhAya che e AnI ja patnInuM gRhidharmanI patnI, nAmathI saguNaraktatA che. ll199ll. zloka : vatsalA munilokasya, gurUNAM vinayodyatA / bhartari skUdavAM, va! saUratA ra00pA zlokArtha : he vatsa ! munilokane vatsala, guruonA vinayamAM udhata mAtA-pitAdi guruvarganA vinayamAM udhata, bhartA evA gRhidharmamAM snehathI baddha evI A saguNaraktatA che. ll200IL.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tadetau jainalokAnAM, rAjaputrau sabhAryako / vijJAtavyau prakRtyaiva, satatAnandakArako / / 201 / / zlokArca - te kAraNathI=pUrvamAM varNana karyuM evA svarUpavALA yatidharma ane gRhidharma be rAjaputro che te kAraNathI, bhAryA sahita A be rAjaputro prakRtithI ja jenalokone satata AnaMdakAraka jANavA. Il2015 samyagdarzanasudRSTI zloka : anayozca sadA pitrA, vihitaH paripAlakaH / ayaM mahattamo vatsa! samyagdarzananAmakaH / / 202 / / samyagdarzana ane tenI patnI sudaSTi zlokArya : he vatsa ! sadA pitA dvArA cAritradharma dvArA, A beno paripAlaka karAyelo A mahattama samyagdarzana nAmano che. 202aa. zloka : anena rahitAvetau, dRzyete na kadAcana / etau hi vardhayatyeSa, nikaTastho'tivatsalaH / / 203 / / zlokArya : AnAthI rahita=samyagdarzanathI rahita, evA A baMne yatidharma ane gRhasthagharma, kyAreya dekhAtA nathI. di=je kAraNathI, niphTamAM rahelo ativatsala evo A samyagdarzana, A baMnene vadhAre che yatidharma ane gRhidharma baMnene vadhAre che. ll203ll zloka : anyaccayAni te kathitAnyatra, sapta tattvAni satpure / dRDhanizcayameteSu, bhavacakraparAGmukham / / 204 / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA 283 zamasaMveganirvedakRpA''stikyavirAjitam / maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyairbhAvitAtmakam / / 205 / / sadA prayANakArUDhaM, nirvRtau gamanecchayA / karotyeSa janaM vatsa! samyagdarzananAmakaH / / 206 / / tribhirvishesskm|| zlokArya : ane bIjuM, he vatsa! A samyagdarzana nAmano mahattama je tane A satparamAM sAta tattvotrajIvAdi sAta tattvo, kahevAyAM temAM daDha nizcayavALA bhavacakrathI parAmbukha, zama, saMvega, nirveda, kRpA, AsikyathI virAjita, maitrI, pramoda, kAruNya, mAdhyacyathI bhAvita svarUpavALA, nivRttimAM javAnI IcchAthI sadA prayANakamAM ArUDha evA janane kare che. ll204thI 206ll zloka : yA tveSA dRzyate vatsa! zubhavarNA manoharA / iyamasyaiva sadbhAryA, sudRSTi ma vizrutA / / 207 / / zlokArca - he vatsa ! vaLI je A zubhavarNavALI manohara strI dekhAya che e AnI sasmAryA=samyagdarzananI sabhAryA, sudaSTi nAmanI saMbhaLAya che. ll207ii. zloka : iyaM hi jainalokAnAM, sanmArge vIryazAlinI / cittasthairyakarI jJeyA, vidhinA paryupAsitA / / 208 / / zlokArca - vIryazAlI evI A vidhithI paryApAsanA karAyelI sanmArgamAM jenalokonA cittanA svairyane karanArI jANavI. ra08II bloka : evaM ca sthiteyo'sau niveditastubhyaM, kudRSTisahitaH purA / vicitracaritastAta! mahAmohamahattamaH / / 209 / / zlokArca - A pramANe sthita hote chate samyagdarzananI sudaSTibhAryA jenalokonA sanmArgamAM cittanA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva dhairyane karanArI che e pramANe sthita hote chate, he tAta ! je A kudaSTi sahita vicitra caritravALo mahAmoha mahattama pUrve tane nivedita karAyo. ||209ll zloka : tadAcAraviruddhaM hi, sarvamasya viceSTitam / vijJeyaM jagadAnandaM, suvicAritasundaram / / 210 / / zlokArya : tenA AcArathI viruddha=mahAmoha mahattamanA AcArathI viruddha, suvicArathI suMdara jagatane AnaMdavALuM, AnuM=samyagdarzananuM, sarva viceSTita, jANavuM. ll10|| zloka - sa tantrayati yatnena, mahAmohabalaM sadA / cAritradharmarAjasya, balameSa mahattamaH / / 211 / / zlokArtha : ta=samyagdarzana yatnathI sadA mahAmohanA balane niyaMtrita kare che=jIvanA hitamAM pravarte te rIte prazastabhAvomAM pravartAve che. A mahattama mithyAdarzana mahattama, cAritradharmarAjAnA balane yatnathI niyaMtrita kare che-cAritradharmanA balane A mithyAdarzana mahattama yatnathI asamartha kare che. ll11il. zloka : samyagdarzanasaMjJasya, tasmAdatraM vyavasthitaH / sa eva zatruH paramo, mithyAdarzananAmakaH / / 212 / / zlokArtha : te kAraNathI-mithyAdarzana cAritradharmanA balane asamartha kare che te kAraNathI, ahIM=bhavacakramAM, samyagdarzana saMjJAvALA mahattamano mithyAdarzana nAmano te ja paramazagu vyavasthita che. ll1rI. zloka : evaM ca sthitetrirUpazca bhavatyeSa, kiJcidAsAdya kAraNam / kSayeNa pratipakSasya, prazamenobhayena vA / / 213 / / zlokArtha :ane A pramANe sthita hote chate samyagdarzanano mithyAdarzana paramazatra che e pramANe sthita
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva hote chate, A=samyagdarzana nAmano mahattama, koIka kAraNane prApta karIne pratipakSanA=mithyAdarzananA, kSayathI athavA prazamathI athavA ubhayathI=kSayopazamathI, traNa rUpavALo thAya che. ll13 sabodhA'vagatI zloka : tacca rUpatrayaM vatsa! jAyetA'sya svabhAvataH / yadvA saMpAdayatyeSa, mantrI sadbodhanAmakaH / / 214 / / sambodha ane tenI patnI avagati zlokArya : ane AnA=samyagdarzananA, te rUpatraya he vatsa ! svabhAvathI thAya che athavA A sabodha nAmano maMtrI cAritradharmarAjAno A sambodha nAmano maMtrI, saMpAdana kare che. ll14ll zloka : ayaM hi sacivo vatsa! sadbodho bhavanodare / tannAsti yanna jAnIte, puruSArthaprasAdhakam / / 215 / / zlokArdha : di je kAraNathI, he vatsa ! prakarSa ! A sambodha saciva bhuvananA udaramAM puruSArthaprasAdhaka te nathI ke je jANato nathI=AtmAnA hita prasAdhaka evA sarva upAyone jANe che. ll215ll. bloka : bhavadbhUtabhaviSyatsu, bhAveSu bhavabhAviSu / vijJAtuM prabhavatyeSa, sUkSmavyavahiteSu ca / / 216 / / zlokArya : A=saddhodha vartamAnanA thatA, bhUtakALanA thayelA ane bhaviSyanA thanArA evA bhAvo viSayaka ane sUkSmavyavahita saMsAramAM thanArA bhAvo jANavA mATe samartha che. ll16aaaaN zloka : kiJcAtra bahunoktena? jagadeSa carAcaram / anantadravyaparyAyaM vIkSate vimalekSaNaH / / 217 / /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - vaLI ahIM=saddhodha maMtrInA viSayamAM, bahu kahevAthI zuM? A sarbogha maMtrI, vimaladeSTivALo anaMtadravyaparyAyavALA carAcara jagatane jue che. ll17ll. zloka : nipuNo nItimArgeSu, vatsalazca mahIpateH / cintako rAjyakAryANAM, bale ca vihitAdaraH / / 218 / / zlokArca - nItimArgamAM nipuNa, mahIpatino vatsala=cAritradharmano vatsala, rAjyanAM kAryono ciMtakacAritradharmanA rAjyanI vRddhinAM kAryono ciMtaka, ane balamAM cAaidharmanA balamAM, vihita AdaravALo che=sabodha maMtrI che. ll18 zloka : priyo mahattamasyoccaistasya ca sthiratAkaraH / sakale'pi jagatyatra, sacivo nAstyamUdRzaH / / 219 / / zlokArya : te mahattamane samyagdarzana mahattamane, atyaMta sthiratA karanAro, priya, sakalapaNa jagatamAM AnA jevo maMtrI nathI. ra19II. zloka : vikhyajnyaansNvrnnsyaayN, pratipakSatayA sthitaH / kSayopazamatastasya, kSayAcca dvividho mataH / / 220 / / zlokArdha : vaLI jJAnasaMvaraNano A sarbogha maMtrI, pratipakSapaNAthI rahelo tenA=jJAnasaMvaraNanA, kSayopazamathI ane kSayathI be prakArano manAyo che. ll220ll. bloka : iyaM tu nikaTe vatsa! nirmalAGgI sulocanA / mantriNo'vagatirnAma, bhAryA'syaiva varAnanA / / 221 / /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - vaLI he vatsa ! nikaTamAM=saddhodha maMtrInA nikaTamAM, nirmaLa aMgavALI, suMdara locanavALI avagati nAmanI A maMtrInI ja=sambodha maMtrInI ja, suMdara mukhavALI bhAryA che. ll221TI zloka : svarUpaM jIvitaM prANAH, sarvasvaM vartate'naghA / iyamasya sadA patnI, zarIrAvyatirekiNI / / 222 / / zlokArca - AnA=saddhodhanA, zarIrathI abhinna evI A patnI sadA pApa rahita, svarUpa, jIvita, prANo, sarvasva varte che. ra22 paJcajJAnavarNanam zloka : tathAy ete paJca dRzyante, ta ime puruSottamAH / asyaiva tu sadbodhasya, svAGgIbhUtA vayasyakAH / / 223 / / pAMca jJAnanuM varNana zlokArtha : ane je A pAMca dekhAya che. te A puruSottamo A ja sambodhanA svAgUbhUta mitro che. ll223. zloka : Adyo'trAbhinibodho'yaM, vayasyaH puravAsinAm / indriyAnindriyajJAnaM, janAnAM janayatyalam / / 224 / / zlokArtha: ahIM=sambodhanA mitramAM, Adha A abhinibodha mitra puravAsI lokone Indriya-anindriyanA jJAnane atyaMta utpanna kare che. ra24ll zloka : dvitIyaH puruSo bhadra! prasiddho'yaM sadAgamaH / yasyAdeze sthitaM sarvaM, purametana saMzayaH / / 225 / /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - bIjo puruSa he bhadra ! A sadAgama prasiddha che. jenA AdezamAM sarva A pura jenapura, raheluM che. emAM saMzaya nathI. ll225ll zloka : kAryANi mantrayatyeSa, nikhilAnyapi bhUbhujAm / vacaHpATavayukto'yaM mUkAH zeSA manuSyakAH / / 226 / / zlokArya : ArasadAgama, rAjAnA cAritra rAjAnA, badhAM paNa kAryonI maMtraNA kare che. A sadAgama, vacanapATavathI yukta che, zeSa manuSyoHzeSa cAra jJAno, mUka muMgA, che. ll226ll zloka : yataH sadAgamasyA'sya, dRSTvA vacanakauzalam / sadbodho'nena bhUpena, mantritve sthApitaH purA / / 227 / / zlokArtha : je kAraNathI A sadAgamanA vacanakauzalane joIne A rAjA vaDe=cAritra rAjA vaDe, maMtrIpaNAmAM saddhodha pUrvamAM sthApana karAyo. ll227ll zloka : ayaM sadAgamo'mISAM, sarveSAM vatsa! bhUbhujAm / bahizca jainalokAnAM, jJeyaM paramakAraNam / / 228 / / zlokArca - he vatsa A sarva rAjAono ane bahAra jainalokono A sadAgama zreSTha kAraNa jANavo. ll228l. zloka : anena rahitaM vatsa! na kadAcididaM balam / puraM cedaM jagatyatra, svarUpeNa prakAzate / / 229 / / zlokArca - he vatsa ! AnAthI rahita=sadAgamathI rahita, kyAreya paNa A bala=cAritranuM bala, ane A nagara jainanagara, svarUpathI A jagatamAM prakAzamAna nathI. ||rara9ll.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka - tadeSa sarvakAryANAmupadeSTA sadAgamaH / dvitIyaH puruSo vatsa! pradhAno'nena hetunA / / 230 / / zlokArca - te kAraNathI he vatsa ! A sadAgama sarva kAryono upadeSTA che. A hetuthI sarva kAryono upadeSTA che e hetuthI, bIjo puruSatrapAMca puruSomAM bIjo puruSa sadAgama, pradhAna che. Il23 ll zloka : tRtIyo'vadhinAmAyaM, sadbodhasya vayasyakaH / anekarUpavistArakArako'yamudAhRtaH / / 231 / / zlokArdha : trIjo avadhi nAmavALo A sambodhano mitra che. A avadhi, anekarUpanA vistArane karanAro kahevAyo che. Il231il zloka : kvaciddIrgha kvacidahasvaM, kvacit stokaM kvacid bahu / vastujAtaM jagatyatra, vilokayati lIlayA / / 232 / / zlokArca - A jagatamAM kyAreka dIrgha, kyAreka hRsva, kyAreka thoDuMka, kyAreka bahu vastunA samUhane lIlAthI jue cheetrIjo avadhi jue che. ll13rA. zloka : caturthaH puruSo vatsa! manaHparyAyanAmakaH / sAkSAtkaroti vIryeNa, pareSAM yanmanogatam / / 233 / / manuSyaloke nAstyatra, cittaM tattAta! kiJcana / anena yanna dRzyata, dhImatA bhAvavedinA / / 234 / / zlokArtha : he vatsa ! mana:paryAya nAmano cotho puruSa vIryathI bIjAnA manogatabhAvone sAkSAt je kare che. he vatsa ! prakarSa ! A manuSyalokamAM tevuM koI citta nathI je bhAvane jANanArA buddhimAna evA AnA vaDe=mana:paryavajJAna vaDe, jovAtuM nathI. ll133-234ll
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : paJcamaH puruSo vatsa! kevalo nAma vizrutaH / niHzeSavistArameSa pati sarvara pArarUA. zlokArca - he vatsa ! pAMcamo puruSa kevala nAmathI saMbhaLAya che. niHzeSoyanA vistArane A=kevala, sarvadA jue che. l235ll bloka : nirvRtiM nagarI yAnti, ye janA jainasatpurAt / teSAmeSa prakRtyaiva, nAyakaH puruSottamaH / / 236 / / zlokA - je loko jenasapurathI nivRtinagarImAM jAya che teono puruSottama A=kevala, prakRtithI ja nAyaka che. ll236 zloka - tadeSa paJcabhirvatsa! vayasyaiH parivAritaH / sadbodhasacivo loke, sAkSAdiva divAkaraH / / 237 / / zlokArca - te kAraNathI pAMca mitrothI parivArita evo A sambodhamaMtrI lokamAM sAkSAt divAkara jevo che=sUrya jevo che. ll237ll saMtoSaniSpipAsitAvarNanam zloka : prakarSaNoditaM mAma! sa santoSamahIpatiH / na darzitastvayA'dyApi, yatra me'tyantakautukam / / 238 / / saMtoSa ane tenI patnI niSkripAsitAnuM varNana zlokArdha : prakarSa vaDe kahevAyuM. he mAmA!te saMtoSa mahIpati tamArA vaDe hajI paNa batAvAyo nathI, jemAM mane atyaMta kutUhala che. ll138
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 291 zloka : tatastanmAtulenoktaM vatsa! yo'yaM puraH sthitaH / saMyamasya sa vijJeyaH, santoSo nAtra saMzayaH / / 239 / / zlokArdha : tethI tenA mAmA vaDe kahevAyuM. he vatsa ! je A saMyamanA AgaLa rahelo che te saMtoSa jANavo. emAM saMzaya nathI. ri39ll zloka : prakarSeNoktaMyasyopari samAyAtA, mahAmohAdibhUbhujaH / vikSepeNa sa santoSo, naiSa kiM mUlanAyakaH / / 240 / / zlokArtha : prakarSa vaDe kahevAyuM. jenA upara mahAmohAdi rAjAo vikSepathI AvyA che=yuddha karavA mATe AvyA che. te saMtoSa zuM A mUlanAyaka nathI ? arthAt yuddhanI bhUmimAM mUlanAyaka nathI. ra4oll bloka : vimarzenoditaM vatsa! naivAyaM mUlanAyakaH / cAritradharmarAjasya, padAtiriti gRhyatAm / / 241 / / zlokArdha : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! A mUlanAyaka nathI. cAritradharmarAjAno padAti che e pramANe grahaNa karAya. ra41I. zloka : zUro nItiparo dakSaH, sandhivigrahavedakaH / tenaiSa tantrapAlatve, niyukto mUlabhUbhujA / / 242 / / zlokArca - zUra, nItimAM tatpara, dakSa, saMdhi ane vigrahano jANanAro che te kAraNathI A saMtoSa, taMtrapAlanapaNAmAM mUlarAjA vaDe niyukta karAyo che. ll142
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : saMpUrNabalasAmagryA, bhramatoddAmalIlayA / anena sparzanAdIni, tAni dRSTAni kutracit / / 243 / / zlokArtha: saMpUrNa balasAmagrI sAthe uddAmalIlAthI bhamatA evA AnA vaDe saMtoSa vaDe, koIka ThekANe te parzanAdi pAMca Indriyo jovAI. ll24Bll zloka - tato'bhibhUya tAnyeSa, svamAhAtmyena nirvRtau / nayati sma janaM kaJcid balenaiSAM mahIbhujAm / / 244 / / zlokArca - tethI teono abhibhava karIne pAMce Indriyono abhibhava karIne, A=saMtoSa, svamAhAbhya vaDe, A rAjAonA balathI=daza prakAranA yatidharmarUpa rAjAonA balathI, koIka lokane nivRtimAM laI gayo. 244| zloka : tato vijJAya vRttAntamenaM te janavArtayA / mahAmohAdibhUpAlAzcalitA raNakAmyayA / / 245 / / zlokArya : tethI A vRtAMtane janavArtAthI jANIne=cittavRtti aTavImAM saMtoSa koIka manuSyane mokSamAM laI gayo e vRttAMtane janavArtAthI sAMbhaLIne, te mahAmohAdi rAjAo yuddhanI kAmanAthI-yuddha karavAnI IcchAthI, calita thayA. /ra4pI zloka : tatastaiH svadhiyA vatsa! kalpito mUlanAyakaH / padAtirapi santoSastatredaM hanta kAraNam / / 246 / / zlokArca - tethI he vatsa! teo vaDe mahAmohAdi vaDe, svabuddhithI padAti paNa saMtoSa mUlanAyaka kalpanA karAyo. tyAM=mahAmohAdi senAe padAti evA saMtoSanI bhUlanAyaka evI kalpanA karI temAM, kharekhara A kAraNa che. ll146ll
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tAvanmAtraM jano vetti, yAvanmAtraM kilekSate / thata: sitopada, MI: sarvoDamathI te pAra47T. zlokArca - teTaluM ja mAtra loka jANe che jeTaluM mAtra kharekhara dekhAya che. je kAraNathI ahIM lokamAM, zyAma udaravALo paNa kRSNasarpa kahevAya che. ll247nA zloka : anena sparzanAdIni, nihatAnIti vArtayA / asyopari yathA roSasteSAM zeSeSu no tathA / / 248 / / zlokArdha : AnA vaDe saMtoSa vaDe, sparzanAdi haNAyA e prakAranI vArtAthI AnA upara=saMtoSa upara, je prakAre teone=mahAmohAdine, roSa che te prakAre zeSa cAritrAdimAM nathI. ll248ll zloka : santoSamurarIkRtya, tato vigrahavAJchayA / mahAmohAdayo vatsa! svapurebhyo vinirgatAH / / 249 / / zlokArca - he vatsa ! tethI mahAmohAdine saMtoSa upara adhika roSa che tethI, saMtoSane AzrayIne vigrahanI IcchAthI yuddha karavAnI IcchAthI, mahAmohAdi svanagarothI nIkaLyA che. ll249ll zloka : cittavRttimahATavyAM, raNameSAmanekazaH / saMjAtaM na ca saMjAto, sphuTau jayaparAjayau / / 250 / / zlokArca - cittarUpI mahATavImAM AmanuM mahAmoha ane cAritradharmanuM, aneka vakhata yuddha thayuM paraMtu spaSTa jaya-parAjaya thayA nahIM. ra5oll bloka : yata:kvcijjyti, santoSastantrapAlo'risaMhatim / prabhavanti kvacitte'pi, mahAmohAdibhUbhujaH / / 251 / /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - je kAraNathI kyAreka saMtoSa taMtrapAla zatrunI saMhatino jaya kare che, kavacit te paNa mahAmohAdi rAjAo samartha thAya che. ll251il zloka : evaJca sthitesadA sainyadvayasyAsya, ruSA'nyo'nyaM jigISataH / kAlo gacchati padmAkSa! na jAne kiM bhaviSyati? / / 252 / / zlokArca - A rIte sthita hote chate=cittavRttimAM saMtoSa ane moharAjA vacce satata yuddha thaI rahyuM che koI jaya-parAjaya pAmatA nathI e pramANe sthita hote chate, sadA anyonya jItavAnI IcchAvALA evA A sainyadrayanA roSathI kAla pasAra thAya che. he padmAkSa !=kamaLa jevA netravALA prakarSa ! zuM thaze huM jANato nathI ? llraparA zloka - sa eSa darzitastubhyaM, mayA santoSatantrapaH / AkhyAtazcAsya vRttAnto, yatra te'tyantakautukam / / 253 / / zlokArca - te ja saMtoSa taMtrapAla mArA vaDe tane dekhADAyo. ane Ano vRtAMta=saMtoSa taMtrapAlane mahAmohAdi jItavA kema AvyA che eno vRttAMta, kahevAyo. jemAM=je vRtAMtamAM ane saMtoSanA viSayamAM, tane atyaMta kautuka che. rapa3 zloka : yA tvasya pArzve padmAkSI, dRzyate vatsa! bAlikA / sA niSpipAsitA nAma, bhAryA'syaiva varAnanA / / 254 / / zlokArdha : he vatsa ! je vaLI AnI bAjumAM suMdara cakSavALI bAlikA dekhAya che te nipipAsA nAmanI AnI ja=saMtoSanI ja, suMdara mukhavALI patnI che. ripa4ll zloka : zabdarUparasasparzagandheSu sudhiyAM manaH / nistRSNakaM karotyeSA, rAgadveSavivarjitam / / 255 / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - AkanipipAsitA nAmanI bhAryA, zabda, rUpa, rasa, sparza, gaMdhamAM subuddhimAna jIvonuM mana nistRSNaka rAga-dveSa varjita kare che. rApI zloka : lAbhAlAbhe sukhe duHkhe, sundare'sundare'pi ca / tathA''hArAdike jAte, santuSTiM janayatyalam / / 256 / / zlokArca - lAbhAlAbhamAM, sukha-duHkhamAM, suMdara-asuMdara paNa te prakAranA AhArAdika vastuomAM atyaMta saMtoSa utpanna kare che. ra56II bhAvArtha - cAritradharmanA be putro-yatidharma ane gRhIdharma che, temAM yatidharmanuM svarUpa batAvyA pachI gRhidharmanuM svarUpa batAvatAM kahe che. gRhasthadharma bAra bheTavALo che ane vivekaparvatanA apramattazikhara upara rahelA jainanagaramAM je zrAvako vase che teonuM kevuM citta che te batAvatAM kahe che ke je jIvo sAttvika mAnasavALA che ane jemAM viveka pragaTelo che tethI dhana-svajana AdithI pRthagu potAno AtmA che, te vItarAgatulya pariNAmavALo che. karmanA doSathI avItarAga pariNAmavALo thayo che tevo jene spaSTa bodha che, tevA jIvo vItarAga thavA mATe zakti anusAra yatna kare che. teo ja vivekaparvata upara rahelA jainanagaramAM saMsthita che. tevA jIvo vItarAga thavAnA upAyarUpe pUrvamAM varNana karyuM tevA daza prakAranA yatidharmane jANe che. vaLI, tevI zakti potAnAmAM nathI tethI nitya te yatidharmane smRtimAM lAve che. zakti anusAra pratidina sAdhu sAmAcArI sAMbhaLe che ane tenAthI potAnA AtmAne bhAvita kare che. sAdhuo atyaMta hiMsAdithI virAma pAmelA che ane tevI zaktinA saMcaya arthe dezaviratidhara zrAvako sthUla hiMsA AdithI virAma karIne svabhUmikAnusAra bAra vrato grahaNa kare che ane tenuM pAlana karIne sarvaviratine anukULa baLasaMcaya kare che. cittavRttimAM rahelo tevo yatna karAvanAra A gRhidharma che. vaLI, koIka zrAvakamAM bAra vratonA pAlananI zakti na hoya to svabhUmikAnusAra alpa paNa vrato grahaNa karIne te zaktisaMcaya kare che. vaLI, A gRhidharmanI bhAryA sadguNaraktatA che. tethI dezaviratidhara zrAvaka haMmezAM sadgaNavALA evA munionA guNomAM rakta hoya che. vaLI, saguNanI prAptinuM parama bIja mAtApitAdinA vinaya karavAmAM udyamavALA hoya che. A saguNaraktatA gRhidharmarUpa bhartAmAM atyaMta snehathI baddha che. tethI jeo gRhasthadharma sevatA hoya teone uttarottara guNanI vRddhi thAya te prakAre saguNomAM rakta hoya che. vaLI, A sarvaviratidharma ane A dezaviratidharma teonI patnI sahita jainanagaramAM rahelA jIvone satata AnaMdane karanArA che.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva AnAthI e phalita thAya ke jainanagaramAM rahelA jIvo haMmezAM sarvaviratinuM svarUpa, dezaviratinuM svarUpa, sarvaviratinI sAthe avinAbhAvi sadbhAvasAratAnuM svarUpa ane dezaviratinI sAthe avinAbhAvi sadgaNaraktatAnuM svarUpa bhAvana kare che, tethI teonuM citta haMmezAM munionA guNothI raMjita hoya che ane AtmAnuM pAramArthika svarUpa siddhatulya che tenA bhAvanathI raMjita hoya che ane tenI prAptino upAya A sarvaviratidharma che. tethI jeomAM tevuM baLasaMcaya thayuM nathI teo paNa dezathI AraMbha-samAraMbhanuM nivAraNa karIne sadgaNanI vRddhi karanArA che. tethI jainapuramAM vartatA jIvomAM haMmezAM kaSAyonuM kALuSya kSINa kSINatara thAya che tethI teonA cittamAM satata AnaMda varte che. bhavacakramAM vasavA chatAM bAhya nimitta prAyaH te jIvonA cittamAM kleza, kheda, udvega utpanna karI zakatA nathI. kvacit pratikULa saMyogamAM kSaNabhara citta kaSAyothI AkuLa bane to khedAdi thAya topaNa teonA cittamAM vartatA vivekanA baLathI te bhAvo zIdhra nivartana pAme che. tethI ahIM kahyuM ke jainapuramAM vasatA jIvone A baMne rAjaputro bhAryA sahita satata AnaMdane karanArA che. vaLI, A baMne rAjaputranuM yatidharma ane gRhidharmanuM pAlana karanAra samyagdarzana nAmano mahattama pitAe sthApana karyo che. tethI samyagdarzana rahita kyAreya paNa sAdhudharma ane gRhastha dharma dekhAto nathI. ane A samyagdarzana ja te baMnenI atyaMta vRddhi kare che. tethI e prApta thAya ke jeone saMsAranI raudratA spaSTa dekhAya che, mukta avasthA spaSTa sArarUpa dekhAya che ane tenA upAyarUpa ja samyagU rIte sevAyelo daza prakArano yatidharma niHsaMgatatAnI vRddhi dvArA saMsAranA chedanuM kAraNa dekhAya che te jIvo samyagdarzanavALA che. vaLI te jIvamAM vartatuM samyagdarzana te jIve jo sarva-virati svIkArI hoya to te jIvanI sarvaviratinuM pAlana kare che ane sarvaviratinI satata vRddhi kare che, tethI samyagdarzananA baLathI te yatidharmavALA mahAtmAo uttarottaranAM sAmAyikanAM sthAnone prApta kare che ane pragaTa thayelA sAmAyika bhAvanuM rakSaNa kare che. vaLI, koIka nimittathI temanuM samyagdarzana malina thAya che tyAre teo pAtane abhimukha bane che ane aMte pAtane paNa pAme che. vaLI, je zrAvakoe dezaviratidharma svIkAryo che temAM paNa jo samyagdarzana vartatuM hoya to te samyagdarzana dezaviratinuM samyakSAlana karAve che ane uttarottara vRddhi karAve che. AthI ja samyagdarzananA sahakArathI dezavirati ane sarvaviratine anukULa jIvamAM vIryano saMcaya thAya che ane koIka nimittathI jainapuramAM rahelA gRhidharmavALA jIvamAM paNa samyagdarzana plAna thAya to teo pAtane abhimukha thAya che ane zIdhra sAvadhAna na thAya to pAtane paNa prApta kare che. AthI ja jainanagaramAM vasavAnI icchAvALAe satata saMsAranuM raudra svarUpa, saMsArathI para avasthA kaI rIte hitakArI che ane bhagavAnanuM vacana kaI rIte tenI prAptino upAya che tenuM nipuNatApUrvaka avalokana karIne samyagdarzanane sthira karavA yatna karavo joIe. vaLI, te samyagdarzana kevA svarUpavALuM te batAvatAM kahe che. je jIvAdi sAta tattvo kahyAM che temAM daDha nizcaya karAvanAra samyagdarzana che. tethI jIva, ajIva, Asava, saMvara ityAdi bhAvone samyagdaSTi jIvo sadA jANatA hoya che ane sUkSma sUkSma jANavA yatna karatA hoya che jenA baLathI ja teo jinatulya thavA udyamavALA thAya che ane bhavacakrane satata parAkSukha rahe che. AthI ja samyagdaSTi jIvonuM citta mokSamAM hoya che, dehathI ja bhavamAM che. vaLI, samyagdarzanavALuM citta zama, saMvegAdi bhAvothI vAsita che; kema ke
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama varte che. tethI zamasukhano anubhava che, adhika kaSAyonuM zamana karIne niSkaSAya avasthA tarapha javAno pariNAma che te rUpa saMvega varte che. cAra gatio viDaMbanA svarUpa dekhAya che tethI tenI prAptinA kAraNabhUta kaSAyo-nokaSAyo pratye nirveda varte che. vaLI dayALu citta hovAthI yogya jIvonuM kema hita thAya ? te prakAre yatna kare che - vaLI, jinavacana ja tattva che tethI mAro AtmA nitya che ityAdi bhAvomAM sthirabuddhirUpa Astiya varte che. samyagdaSTi jIvanuM citta maitrI, pramoda, karuNA, ane mAdhyazmabhAvanAthI bhAvita hoya che tethI ja jIvonI pAramArthika hitaciMtA varte che. guNavAnanA guNone joIne pramoda thAya che. duHkhita jIvone joIne karuNA thAya che. AthI ja zArIrika duHkhita ke kaSAyathI duHkhita jIvone joIne teo pratye ucita yatnathI teonA du:khanA nivAraNa mATe yatna kare che. vaLI, keTalAka jIvo kliSTa prakRtivALA hoya che, prayatnathI sudhare tevA nathI. teo pratye paNa vivekI evA samyagdaSTi jIvo dveSa karatA nathI paraMtu upekSArUpa mAdhyacyabhAvane dhAraNa kare che. vaLI, samyagdarzana jIvane sadA uttarottaranA kaSAyanA kSaya mATe ucita pravRtti karAvanAra che, tethI mokSamAM javAnI icchAthI dezaviratidhara, sarvaviratidhara ke avirata samyagdaSTi jIvo paNa sadA uttarottara kaSAyanA kSaya mATe prayatnazIla hoya che. vaLI, samyagdarzananI sudRSTi nAmanI patnI che. je jainapuramAM vasatA jIvone sanmArgamAM vIryane ApanArI che ane vidhipUrvaka sevAyela cittanA dhairyane karanArI che ema kahyuM tethI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIvomAM matijJAnanA nirmaLa kSayopazamarUpa sudRSTi varte che tethI teo haMmezAM navuM navuM zruta bhaNavA mATe yatna karIne mokSamArgamAM kema vIrya vadhe tevo ja yatna kare che. jeo A matijJAnanI nirmaLadRSTine jinavacananusAra nirmaLa nirmaLatara karavA yatna kare che tenuM citta pUrva pUrva karatAM sUkSma sUma bhAvAno spaSTa joI zake che jenAthI tenuM citta mokSamArgane anukULa yatnamAM sthira sthiratara thAya che. vaLI, mahAmohano mithyAdarzanarUpa mahattama ane tenI kudaSTi patnI che. teo je prakAranA AcAra kare che tenAthI viruddha A suSTi sahita samyagdarzana kare che. tethI e phalita thAya ke jIvamAM raheluM mithyAtva ane kudRSTi jIvane tatkAla dekhAtAM bAhya sukhomAM ja sAra buddhi karAve che ane paraloka nathI, AtmA nathI ityAdi kuvikalpo karAve che. jyAre sudRSTi sahita evuM samyagdarzana jIvane haMmezAM yukti ane anubhava anusAra vastune joIne potAno AtmA zAzvata che, karmathI viDaMbita che ityAdi bhAvo karAve che. samyagdaSTi jIva nipuNa prajJAthI svayaM jovA yatna kare che, ziSTa puruSonA vacanathI jANavA yatna kare che ane svaanubhavathI nirNaya karIne suvicArathI suMdara evA cittanuM nirmANa kare che. vaLI, kudRSTithI yukta mithyAdarzana yatanApUrvaka mahAmohanA balanuM saMcAlana kare che ane sudRSTithI yukta samyagdarzana cAritradharmarAjAnA sainyanuM saMcAlana kare che. tethI e phalita thAya ke mithyAdRSTi jIvo te prakAre ja vastunuM avalokana karIne potAnA mahAmohanA balane puSTa puSTatara kare che jenAthI duraMta saMsAranA paribhramaNanI prApti kare che. jyAre sudRSTithI yukta evA samyagdaSTi jIvo cAritradharma ja kaI rIte AtmAne vartamAnamAM hitakArI che, AgAmI hitanI paraMparAnuM kAraNa che, saMsAranA sarva upadravothI AtmAnuM rakSaNa karanAra che tenA ja paramArthane nipuNaprajJAthI ane svaanubhavathI jANavA yatna kare che ane tene sthira karIne potAnA cAritrabaLane puSTa puSTatara karavA
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva prayatna kare che. A rIte samyagdarzana cAritradharmanA baLane poSanAra che ane mithyAdarzana mahAmohanA baLane poSanAra che. tethI samyagdarzanano paramazatru mithyAdarzana ja che. jo ke samyagdaSTi jIvone AkhuM mahAmohanuM sainya zatrurUpe ja jaNAya che. AthI ja samyagdaSTi jIvo mahAmohano nAza karavA mATe zakti anusAra yatna kare che topaNa pradhAnarUpe teone mithyAdarzana ja zatrurUpe jaNAya che; kema ke mithyAdarzana munione paNa mArgathI pAta kare che ane zrAvakone paNa mArgathI pAta kare che ane cAritrasainyano nAza karavAmAM prabala kAraNa che tethI samyagdaSTi jIvo cAritradharmanI puSTi mATe yatna kare che te sarva karatAM pradhAna yatna samyagdarzanane sthira karavA yatna kare che. vaLI, A samyagdarzana mithyAtvanA kSayathI, kSayopazamathI ane upazamathI thAya che. vaLI A samyagdarzana keTalAka jIvone svabhAvathI thAya che arthAt nisargathI thAya che to keTalAka jIvone saddhodhamaMtrI samyagdarzanane prApta karAve che. tethI e prApta thAya ke keTalAka jIvone akAmanirjarAthI te prakAranI nirmaLamati pragaTe che jenA kAraNe vastu jevI hoya tevI ja dekhAya che. tethI saMsAranI raudratAne yathArtha jANIne tenA kAraNabhUta kaSAyonI viDaMbanAne yathArtha jANIne tenA ucchedanA artha thAya che. to keTalAka jIvone upadezaka Adi maLe to vastune jovAnI nirmaLamati pragaTe che. tethI te jIvone jinavacanarUpI saddhodhamaMtrI samyagdarzananI prApti karAve che. AthI ja upadezAdi nimittane pAmIne ghaNA jIvo samyagdarzanane prApta kare che. vaLI, A sambodha kevA svarUpavALo che ? te batAvatAM kahe che - AtmAnA hitane sAdhanAra evA sarva prakAranA puruSArthane sauMdhamaMtrI jANe che. tethI je jIvamAM sarbodha pragaTe che te jIva svabhUmikAnuM samyagu. Alocana karIne kvacit dharma-artha-kAma rUpa puruSArthane seve topaNa te ekAMte dharmanI vRddhi karIne mokSanuM kAraNa bane che. AthI ja nirmaLakoTinA sarbodhavALA tIrthakaro gRhastha avasthAmAM artha-kAma puruSArthane te ja rIte seve che ke jethI bhoga ApAdaka kleza kSINa kSINatara thAya. vaLI, sarvaviratine anukULa citta saMpanna thAya che tyAre sarva udyamathI dharmapuruSArthane sevIne mokSa puruSArthane sAdhe che. tenuM kAraNa teomAM pragaTa thayelo saddhodhamaMtrI che. vaLI, A sambodha bhUtakALanA, vartamAnakALanA ane bhaviSyanA sarva bhAvone jANavA samartha che ane te bhAvo sAkSAt sanmukha hoya ke dUravartI hoya, sUkSma hoya ke bAdara hoya te sarvane yathArtha jANe che, kema ke A sambodha jJAnAvaraNIyanA kSaya kSayopazamathI pragaTa thayelo jIvano pariNAma che. tethI jema jema kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya che tema tema jIvamAM adhika jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya che ane aMte kSAyikajJAna pragaTa thAya che. ane te jagatanA sarva bhAvone sarvathA yathArtharUpe joI zake che. vaLI, A sarbodha jJAnasaMvaraNano pratipakSa che, tethI jJAnasaMvaraNanA kSayopazamathI ane kSayathI thAya che mATe be bhedavALo che. ane tenI avagati nAmanI patnI che. je tenI sAthe atyaMta tAdAsyabhAvavALI che, tethI sambodhanA prANasvarUpa ja varte che. enAthI e prApta thAya ke jIvamAM kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAvarUpa je jJAna varte che te jJAnathI te jIvane jagatanA bhAvono yathArtha bodha thAya che te avagati che ane je jIvanuM jeTaluM AvaraNa khase che te jIvamAM teTalo sambodha pragaTe che ane tenA kAraNe te jIvane jagatanA bhAvono avagama yathArtha thAya che.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 299 te saddhodhanI avagati nAmanI patnI che. te saddhadha sAthe abheda pariNati svarUpa ja che. tethI sambodha e jIvamAM jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI thayelo pariNAma che ke kSayathI thayelo pariNAma che. vaLI A sambodhanA svaaMgabhUta ja pAMca mitro che. temAM prathama matijJAnano pariNAma che. tethI jeone tattva jovAne anukULa nirmaLamati thaI che te saddhodhanI prathama avasthA che ane nirmaLamati pragaTyA pachI zAstraadhyayanathI te jIvone sarvajJanA vacanAnusAra je sUkSma padArthono bodha thAya che te sadAgamarUpa saddhodhanI bIjI avasthA che ane te prakarSathI caudapUrvanA bodha svarUpa che. je jIvo nirmaLamati ane sadAgamanA bodhapUrvaka ucita kriyAo kare che jenAthI kaSAyo satata kSINa thAya che tema jJAnavaraNIya karma paNa teonuM satata kSINa thAya che, tethI AtmakalyANanuM prabaLa kAraNa bane evI avadhijJAnarUpa saddhodhanI trIjI avasthA prApta thAya che. vaLI, viziSTa prakAranA kaSAyanA kSayathI viziSTa jJAnAvaraNIyano kSaya thAya che je saddhodhanI cothI avasthA rUpa mana:paryavajJAna che ane A cAra jJAnanA baLathI mahAtmAo jyAre prAbhijJAnane prApta karIne kevalajJAnanI prApti kare che tyAre saddhodhanI pAMcamI avasthA prApta thAya che je sambodhanI pUrNa avasthA che. vaLI, jainapuramAM rahelA mahAtmAo sadAgamarUpa bIjA puruSanA vacanathI ja sarva ucita pravRttio kare che, tethI cAritra rAjAnAM sarva kAryonI maMtraNA A sadAgama kare che; kema ke vacanathI bodha karAvavA samartha sadAgama che. bIjA cAra sadAgamanA vayaska mUka mUMgA che. tethI sadAgamanuM vacanakuzalapaNuM jANIne cAritra rAjAe saddhodhane maMtrIrUpe sthApana karyo che. AthI jema rAjA maMtrInI salAhathI sarva kArya kare tema jIvanI cittavRttimAM vartato cAritrano pariNAma bhagavAnanA vacanarUpa saddhodhathI sarva ucita pravRttino nirNaya karIne yogamArgamAM jIvone pravartAve che. tethI jainapuramAM vasatA jIvomAM cAritradharmanuM sainya vikAsa pAme che ane mahAmohAdi coraTAo temanAthI dUra bhAge che. te sarvamAM sadAgamarUpa maMtrInuM ja kuzalapaNuM che. jyAre sadAgama vidyamAna na hoya tyAre cAritranuM baLa, jainapura kyAreya potAnA svarUpe prakAzamAna thatuM nathI. AthI ja je jIvone sadAgamano bodha nathI teo vyavahArathI jainadarzananAM anuSThAno karatA hoya topaNa jinatulya thavAno yatna karIne te jIvo mohanA nAza mATe yatna karI zakatA nathI. tethI teo je jainapuramAM vase che te jainapura paNa potAnA svarUpe jainapura nathI; kema ke apramattazikhara upara rahela jevuM jainapura che tevA svarUpe te jainapura prakAzatuM nathI. vaLI, te jIvonI cittavRttimAM cAritranuM baLa paNa potAnA svarUpe prakAzatuM nathI. AthI ja sAdhuvezamAM rahelA ke zrAvakAcAra pALanArA jIvo sadAgamanA prakAza vagaranA hoya tyAre je saMyamanI kriyA kare che ke je zrAvakAcAra pALe che, tenAthI teonA cittamAM cAritranuM sainya potAnA svarUpe prakAzatuM nathI; kema ke mohAdinI nAza karavA mATe teonI cittavRttimAM vartatuM cAritranuM baLa sadAgamanI sahAya vagara asamartha bane che. tethI ja teonI cittavRttimAM cAritranI kriyAo vidyamAna hovA chatAM modAdi coraTAo potAnuM sthAna jamAvIne teonI saMyamanI kriyAmAM paNa huM tapasvI chuM, huM tyAgI chuM ityAdi bhAvo karAvIne cAritranA sainyane satata kSINa kare che ane cittavRttimAM cAritranA bhAvone vyakta thavAmAM yatna karavA detA nathI. paraMtu je mahAtmAo sadAgamane pAmelA che teo ja
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sadAgamanA baLathI saMyamanI ucita kriyAo karIne cAritranA baLane tejasvI kare che ane mahAmohanA sainyane satata kSINa kare che. tethI cAritra rAjAnAM sarva kAryono upadeza denAra sadAgama bIjo puruSa pradhAna che. vaLI, je saMsArI jIvo mokSamAM jAya che temAM pradhAna kAraNa kevalajJAna ja che; kema ke kevalajJAnanI prApti pachI karmabaMdhanA nAzanA azeSa upAyone jANIne ucitakALe te mahAtmA yoganirodha karIne mokSane prApta kare che. A rIte svaaMgabhUta pAMca puruSothI yukta saddhodhanuM svarUpa vimarza prakarSane batAvyuM. tethI te pUche saMtoSa rAjA kyAMya dekhAyo nahIM. tethI have cAritranA sainyamAM saMtoSa koNa che ? te batAvatA vimarza kahe che - je daza prakAranA yatidharmamAM saMyama nAmanuM prathama mahAvrata che tenI AgaLa saMtoSa beThelo che. tethI e prApta thAya ke susAdhu prathama mahAvrata pAlana kare che. tyAre teone saMsAranA sarva bhAvo pratye upekSA che ane AtmAnA nirAkuLabhAvamAM sthira thavAnI utkaTa icchA che. tethI ja satata AtmAnA anicchAbhAvamAM yatna karIne saMyamanI vRddhi kare che. tethI saMyamanI sAthe tenA aMgabhUta saMtoSa rahelo che. A prakAre vimarzanuM vacana sAMbhaLIne prakarSa kahe che, mahAmodAdi saMtoSane nAza karavA mATe potAnA nagaromAMthI nIkaLIne pramatta nadI pAse AvelA. tethI saMtoSa cAritrano mUlanAyaka kema nathI ? vastutaH zatrunuM sainya rAjAne jItavA jAya tyAre paNa mUlanAyakane jItavA jAya che ane prastutamAM mUlanAyaka saMyama che. ane saMtoSa teno padAti che. tethI prakarSane zaMkA thAya che ke pUrvamAM varNana karyuM e pramANe mahAmohAdinuM sainya saMtoSane jItavA arthe nagaramAMthI nIkaLeluM che tethI saMtoSa avazya cAritra sainyano mUlanAyaka hovo joIe. tenA samAdhAnarUpe vimarza kahe che. cAritra sainyamAM saMtoSa zUravIra che, nItimAM tatpara che, dakSa che, saMdhi ane vigrahano jANanAra che tethI mUla evA cAritra rAjAe saMtoSane potAnA sainyanuM pAlana karavA mATe mukhya puruSa rUpe sthApana karyo che topaNa mUlarAjA cAritra che ane saMtoSa teno padAti che. (1) AnAthI e prApta thAya ke jIvanA cittamAM jyAre anicchAne abhimukha pariNAma thAya che tyAre bAhya bhAvo pratye saMtoSa varte che ane te saMtoSano pariNAma mohane nAza karavAmAM atyaMta zuravIra che; kema ke asaMtoSanA baLathI ja sarva prakAranA mohanA pariNAmo cittavRttimAM pragaTe che. vaLI, saMtoSa taratamatAnI aneka bhUmikAvALo che. tethI je jIvamAM je prakAre saMtoSane anukULa ucita yatna thaI zake te prakAranA saMtoSapUrvaka te jIva mohano nAza kare che. (2) vaLI, saMtoSa zatrunA nAza mATe kaI nIti apanAvavI joIe tene jANavAmAM paNa kuzaLa che. AthI ja jenuM citta sAdhunI jema sarvathA saMyamamAM javA samartha nathI tevA paNa zrAvako svabhUmikAnusAra saMtoSamAM yatna karIne saMtoSanA baLathI mohanA sainyane kSINa kare che. (3) vaLI saMtoSa zatrune nAza karavAmAM dakSa che, tethI ja je jIvamAM saMtoSa guNa che je aMzamAM AvirbhAva pAme che te saMtoSa guNa te te ucita pravRttio dvArA mohanuM sainya kSINa karIne cittavRtti aTavImAM cAritranA sainyane puSTa puSTatara kare che. tethI saMtoSa cAritranI senAnA pAlanamAM dakSa che. (4) vaLI, yuddha karavAmAM kuzaLa senApati kyAre zatru sAthe saMdhi karavI joIe ane kyAre vigraha karavo joIe te jANe che. tethI jyAre zatrunuM baLa pracura hoya tyAre saMdhi karavA yatna kare che ane potAnuM baLa adhika jaNAya to zatru saMdhi
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 301 taiyAra thAya topaNa asvIkAra karIne yuddha kare che. tema A saMtoSa paNa mohanA nAza mATe yatna kare che tyAre jaNAya ke te te indriyonuM baLa pracura che, tethI tenuM vacana sarvathA asvIkAra karavAmAM Avaze to te indriya cittamAM asvasthatA pedA karIne motanI puSTi karaze tethI te indriya sAthe saMtoSa saMdhi kare che ane kaMIka tenuM anukULa svIkAre che topaNa sarvathA te indriyane vaza thaIne saMtoSano pariNAma cAritradharmano nAza thavA deto nathI. AthI ja vivekI zrAvaka bhogAdinI icchA ati vihvaLa kare tyAre kaMIka indriyanA vacanano svIkAra karIne tene anukULa bhogAdinI pravRtti kare che topaNa sarvathA tene AdhIna thatA nathI. ane saMtoSanA baLathI jyAre teo samartha bane che tyAre indriya sAthe vigraha karIne indriyone pratikULa ja AcaraNA kare che. jethI te indriyajanya vikArano atyaMta kSaya thAya che. jema sparzendriyano vigraha karIne manISIe bhavajaMtunI jema sarvathA sparzanano nAza karIne mokSanI prApti karI tethI dIkSAgrahaNa karatAM pUrve saMdhino avasara hato tyAre sparzendriyathI saMdhi karIne kaMIka bhogAdi karyA ane saMtoSanA baLathI jyAre baLasaMcaya thayo tyAre sparzananI sAthe vigraha karIne zatrunI senAno nAza karyo. AthI cAritra rAjAe saMtoSane taMtrapAlarUpe niyukta karyo che ane jIvanI cittavRttimAM saMpUrNa balasAmagrIthI pharatA evA saMtoSe sparzanAdi pAMca indriyone joI. tethI saMtoSa potAnA mAhAbhyathI pAMceya indriyono abhibhava=parAbhava karIne lokane nivRttimAM laI jAya che. AnAthI e prApta thAya ke jIvanI cittavRttimAM saMtoSane abhimukha kaMIka pariNAma pragaTe che tyAre te jIvane potAnA saMtoSanI vRddhimAM vyAghAtaka pAMca indriyo ja jaNAya che. tethI vivekapUrvakano pragaTa thayelo saMtoSa te pAMca indriyo sAthe kALane anurUpa saMdhi vigraha karIne teno parAbhava kare che ane potAnA cAritranA sainyane puSTa karI tenA baLathI te jIvane saMtoSa mokSamAM laI jAya che. vaLI, saMsArI jIvone mahAmohane vaza karavA mATe viSayAbhilASe pAMca indriyo rUpa manuSyone bhavacakramAM mokalela che. vaLI, te pAMca indriyo saMsArI jIvane vaza karIne saMsArathI mukta thavA detI nathI chatAM koIka jIvamAM saMtoSano pariNAma pragaTe che ane te pariNAma uttarottara vRddhi pAmIne pAMca indriyono parAbhava karIne saMsArI jIvane mokSamAM mokale che te sAMbhaLIne mahAmoharAjA potAnA sainya sahita saMtoSane jItavA mATe potAnA nagaromAMthI nIkaLIne pramattatA nadI pAse rahelA pulina upara maMDapa bAMdhIne beThelA che. saMtoSa saMyamano padAti hovA chatAM tene jItavA arthe AvelA mahAmohAdi A saMtoSa mUlanAyaka che ema mAne che. saMtoSa mUlanAyaka nahIM hovA chatAM kema mUlanAyaka jaNAya che ? temAM yukti batAve che - jema sarpa uparathI kRSNa hoya che topaNa udaranA sthAne sapheda hoya che chatAM uparathI jonAra loka sarpane kRSNa ja jue che tema saMtoSa mUlanAyaka nathI topaNa mUlanAyakanI jema pAMca indriyono parAbhava karIne jIvane mokSamAM laI jAya che te joIne mahAmohanuM sainya saMtoSane ja nAza karavA mATe pragaTa thAya che. AnAthI e phalita thAya ke koIka jIvanI cittavRttimAM saMtoSano pariNAma pragaTa thayelo hoya ane tenA baLathI te mahAtmA satata mohanAza karavA mATe yatna kare che. jema prasannacaMdra rAjarSi rAjavaibhavane choDIne mohanAza karavA mATe mahAdhyAnamAM yatna karatA hatA te vakhate koIka nimittane pAmIne te mohanuM sainya
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva temanA saMtoSane nAza karavA mATe ullasita thayuM jethI anicchA tarapha jato temano upayoga skUlanA pAmyo ane mahAmohane vaza thaIne putranI ciMtAdi asaMtoSanA pariNAmathI teo sAtamI nArakI javAne anukULa pariNAmavALA thayA. tethI jIvanA pramAdane joIne mohanuM sainya cAritrano nAza karavA arthe pravarte che tyAre prathama humalo saMtoSa upara ja kare che ane pharI prasannacaMdra rAjarSi jAgRta thayA to saMtoSanA baLathI mohanA sainyano nAza karyo. te sparzanAdino nAza karanAra saMtoSa che tema mAnIne mohanA sainyane saMtoSa pratye adhika roSa che. anya cAritranA sainya pratye roSa hovA chatAM tevo roSa nathI. tethI mahAmohAdi potAnA nagaramAMthI nIkaLIne pramattatA nadI pAse saMtoSane jItavA mATe AvelA che. AnAthI e prApta thAya ke je jIvo koI zubhabhAvamAM nathI, kevala azubhabhAvamAM che teonI cittavRttimAM mahAmohAdinuM eka sAmrAjya varta che. tethI te jIvo mahAmohAdinA nagaromAM varte che mATe tyAM saMtoSano udbhava ja nathI, tethI mahAmohAdine jIvavAno yatna karavo Avazyaka ja nathI paraMtu koIka nimittane pAmIne koIka jIvane kaMIka zubhabhAva thAya che tyAre te jIvo kaMIka madhyastha pariNativALA thAya che te saMtoSano ja aMza che. jema naMdIvardhananA jIvane hAthInA bhavamAM je zubhabhAva thayo jenAthI rAja kuLamAM janma vagere thAya tevuM zreSTha puNya baMdhAyuM te kaMIka aMzathI saMtoSano ja pariNAma hato. vaLI te naMdIvardhanano jIva rAjaputra thAya che tyAre tenAmAM pramAda utpanna thAya che tethI kanakazekhara Adi anya svajano dharmaparAyaNa hovA chatAM koInuM sAMbhaLe nahIM, hiMsAdi karavAmAM tatpara rahe tevo pariNAma mahAmodAdi te jIvamAM utpanna kare che. tenAthI hAthInA bhAvamAM thayela mAdhyastha pariNatirUpa kaMIka saMtoSanA saMskAro hatA teno parAjaya thAya che ane te saMsArI jIva pharI kliSTa karmo bAMdhIne durgatimAM jAya che. vaLI, keTalAka jIvo te rIte zubhabhAva karIne kanakazekharanI jema rAjaputra thAya che te vakhate te jIvamAM paNa kyAreka kAmAdinI icchA thAya che tyAre tenAmAM saMtoSanA pariNAmanA nAza arthe mahAmohAdi cittavRtti aTavImAM rahe che chatAM kyAreka saMtoSanA baLathI te mahAmohAdino jaya thAya che to kyAreka saMtoSano jaya thAya che. A rIte jaya-parAjaya ghaNA jIvonI cittavRttimAM dIrghakALa cAle che. tethI vimarza kahe che ke A baMne sainyano roSa paraspara jItavAnI icchAthI ghaNA kALathI cAle che. zuM thaze te huM jANato nathI. AthI ja saMsArI jIvonA cittamAM kyAreka kaSAyono jaya thAya che ane kyAreka saMtoSano jaya thAya che jenAthI puNya bAMdhIne te jIvo sugatimAM Ave che paraMtu jyAre saMtoSa sarvathA mohano jaya karAve che tyAre te jIva karmathI mukta thAya che. vaLI, saMtoSanI patnI niSkipAsitA che je saMtoSanA sAthe abhinna dehavALI che. te niSkipAsitA jIvonuM mana zabdAdi viSayomAM tRSNA vagaranuM kare che. vaLI, jIvamAM niSkipAsitA jyAre vyakta rUpe varte che tyAre jIvane lAbha-alAbhamAM, sukha-duHkhamAM, suMdara AhAra ke asuMdara AhAramAM saMtoSa varte che. AthI ja niSkipAsitAne kAraNe munio saMsAravartI sarvabhAvomAM madhyasthabhAvane pragaTa karIne apramAdathI saMtoSanI ja vRddhi kare che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva pUrvamAM vimarza cittavRtti aTavImAM vartatA saMtoSAdine batAvavA arthe cAritradharma Adi sarvanuM svarUpa batAvIne aMte saMtoSanuM ane niSkipAsitAnuM svarUpa batAvyuM. have te sarvanuM nigamana karatAM kahe che - zloka : tadevaM vatsa! budhyasva, nirvikalpena cetasA / cAritradharmarAjo'tra, nAyakaH paramArthataH / / 257 / / zlokArya : he vatsa ahIM cittasamAdhAnamaMDapamAM, vartatA sarva rAjAono paramArthathI cAritradharmarAjA nAyaka che e pramANe tuM nirvikalpa citathI jANa. IFrapI. cAritradharmarAjAdInAM zubhakAritA zloka : asya cayatidharmaH suto jyAyAn, gRhidharmaH kaniSThakaH / mantrI sadbodhanAmA'yaM, niviSTo rAjyacintakaH / / 258 / / cAritradharmarAjAdinI zubhakAritA zlokArca - ane Ano cAritradharmano, moTo putra yatidharma ane kaniSThaputra=nAno putra, gRhidharma che. A sambodha nAmano maMtrI rAjyaciMtaka niveza karAyo che. ll258ll zloka : mahattamastu vijJeyaH, samyagdarzananAmakaH / santoSastantrapAlo'yamevaM vatsA'vadhAraya / / 259 / / zlokArca - vaLI, samyagdarzana nAmano mahattama jANavo. he vatsa ! A rIte A saMtoSa taMtrapAla tuM avadhAraNa kara. ||ra59ll bloka : mahAmohAdayaH sarve, yathA bhuvanatApakAH / tathete vatsa! viyA, muvanAhnAvari: ra60nA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - mahAmohAdi sarva je pramANe bhuvanane tApa karanArA che=saMsAravartI jIvonA cittamAM tApane utpanna karanArA che, he vatsa ! te pramANe A=cAritradharmAdi sarva, bhuvanane A@Ada karanArA jANavA=bhuvanavata jIvonA cittamAM klezanA zamanathI AlAdane karanArA jANavA. ||ra|| zloka : ete hi jagadAlambA, ete hitavidhAyakAH / ete samastajantUnAM, pAramArthikabAndhavAH / / 261 / / zlokArtha : di je kAraNathI, A=cAritradharmAdi, jagatanA AlaMbana che. A=cAritradharmAdi, hitane karanArA che. A cAritradharmAdi samasta jIvonA pAramArthika baMdhuo che. //ra61] zloka : ete nirantasaMsArasAgarottArakArakAH / anantAlAdasandohadAyakA jagato matAH / / 262 / / zlokArya : AcAritradharmAdi, nisaMtavALA evA saMsArasAgaranA uttArane karanArA che, jagatane anaMta AnaMdanA samUhane denArA manAyA che. ra6rA zloka : cAritradharmarAjAdyAH, sarve'pyete narezvarAH / sukhahetava evAtra, sarveSAmapi dehinAm / / 263 / / zlokArdha : cAritradharmarAjAdi sarva paNa A rAjAo ahIM=saMsAramAM, sarva paNa jIvonA sukhanA hetuo ja che. ll263. zloka : tadete svAGgikAstAta! tAvaditthaM mayA'khilAH / cAritradharmarAjasya, bAndhavAste niveditAH / / 264 / / zlokArca - hatAta prakarSa! A prakAre=pUrvamAM varNana karyuM e prakAre, te A akhila svAMgabhUta cAaidharmarAjAnA baMdhuo mArA vaDe tane nivedita karAyA. ra64ll
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : ye tvamI vedikA'bhyaNe, vartante maNDapasthitAH / zubhAzayAdayastAta! te'pyasyaiva padAtayaH / / 265 / / zlokArca - je vaLI A vedikAnA pAsenA maMDapamAM rahelA zubhAzayAdi varte che. he tAta prakarSa ! teo AnA ja=cAritradharmanA ja, padAtio che. garapA. zloka : asyAdezena kurvanti, sundarANi sadA jane / ete kAryANi bhUpAlA, nirmithyamamRtopamAH / / 266 / / zlokArya : AnA AdezathI cAritranA AdezathI, A rAjAo nirmidhya amRtanI upamAvALA sadA suMdara kAryo janamAM kare che. rA. zloka : kiJcamanuSyA yoSito DimbhA, ye lokAH sukhahetavaH / vivartante samastAste, madhye'mISAM mahIbhujAm / / 267 / / zlokArya : vaLI, manuSyo, strIo, bALako rU5 je loko sukhanA hetuo che, te samasta A rAjAonA madhyamAM varte che=cAritradharmAdi rAjAonA sainyamAM te sarva manuSyAdi varte che. ra67I. zloka : tatazcaasaMkhyAtajanaM vatsa! pUritaM bhUribhUmipaiH / niHzeSamAthAna, vo di vayituM kSamaH ? pAra68AA zlokArca - ane tethI=lokonA sukhanA hetuo evA sarva loko cAritrarAjAnA madhyamAM che tethI, he vatsa! ghaNA rAjAo vaDe asaMkhyAtajanathI pUrita niHzeSa A AsthAna=cittasamAdhAnamaMDapa rUpa AsthAna, koNa varNana karavA mATe samartha thAya ? ra68ll
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cos: tato mayedaM te vatsa! samAsena niveditam / gacchAvaH sAmprataM dvAre, yadi pUrNa kutUhalam / / 269 / / lokArtha : tethI he vatsa! mArA vaDe tane A saMkSepathI nivedana karAyuM. have jo kutUhala pUrNa thayuM hoya to ApaNe be dvAramAM jaIe=ApaNA svasthAna evA bhUtala nagaramAM jaIe. ll269ll. Tos : evaM bhavatu tenokte, vinirgatya vilokitam / caturaGgaM balaM tAbhyAM, tadIyaM tacca kIdRzam / / 270 / / doDArtha : A rIte thAva=ApaNe dvAramAM jaIe A pramANe thAo. tenA vaDe=prakarSa vaDe, kahevAya chad nIkaLIne te sthAnathI nIkaLIne, te baMne dvArA tatsaMbaMdhI cAritradharma saMbaMdhI, caturaMgabala vAyu. mane vA prAra(r) cha ? ||270 / / cAritranRpasainyam Cos: gAmbhIryodAryazauryAdinAmabhiH syandanaiH sadA / preGkhaghaNaghaNArAvapUritAzeSadikpatham / / 271 / / yazaHsauSThavasaujanyaprazrayAdimahAgajaiH / vilasatkaNThanirghoSasaMruddhabhuvanodaram / / 272 / / buddhipATavavAgmitvanaipuNyAdituraGgamaiH / mahAheSAravApUrNasatprajAkarNakoTaram / / 273 / / acApalamanasvitvadAkSiNyAdipadAtibhiH / alabdhagAdhavistIrNastimitodadhivibhramam / / 274 / / caturbhiH klaapkm|| tatazcaivaMvidhaM vIkSya, caturaGgaM mahAbalam / prakarSazcetasA tuSTaH, provAca nijamAtulam / / 275 / /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cAritra rAjAnuM sainya zlokArdha : te batAve che - gAMbhIrya, audArya, zauryAdi nAmavALA rathothI sadA zobhatA evA ghaNa ghaNanA avAjathI purAyelI azeSa dizAonA mArgavALuM, yaza, sauSThava, sojanya, prazrayAdi mahAgajothI vilAsa pAmatA kaMThanA nirdoSathI saMruddha bhuvananA udaravALuM, buddhinuM pATava, vANInuM saMyama, nepuNyAdi turaMgothI mahAhaSAravathI ApUrNa sAjAnA karNa koTaravALuM, acApala-cAlatA rahita, manasvIvALuM, dAkSiNyAdi padAtiothI alabdha agAdha vistIrNa simita udadhinA vibhramavALuM, te caturaMgabala te baMne dvArA vimarza ane prakarSa dvArA, jovAyuM. tethI AvA prakAranA caturaMgamahAbalane joIne cittathI tuSTa evo prakarSa potAnA mAmA pratye bolyo. ra71thI 275ll bloka : yatheSTamadhunA mAma! pUritaM me kutUhalam / yadatra kiJcid draSTavyaM, tatsarvaM darzitaM tvayA / / 276 / / zlokA : je pramANe ISTa che=ApaNe javuM ISTa che, he mAmA ! hamaNAM mAruM kutUhala purAyuM. ahIM je kaMI jovAyuM te sarva tamArA vaDe batAvAyuM. 276ll zloka : tathAdidrshitN bhavacakraM me,nAnAvRttAntasaGkulam / mahAmohAdivIryaM ca, kAraNairaparAparaiH / / 277 / / zlokArtha : te A pramANe - aneka vRttAMtathI saMkula apara-apara kAraNothI mahAmohAdinA vIryavALuM bhavacakra mane batAvAyuM. ra77IL zloka : vivekaparvatazcAyaM, darzito me manoharaH / niveditaM ca sallokaiH, pUrNaM sAttvikamAnasam / / 278 / / zlokArya : ane manohara A viveka parvata mane batAvAyo. ane saddhokothI pUrNa sAtvika mAnasa nivedita karAyuM. ll278II
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : zikharaM cApramattatvaM, jainaM cedaM mahApuram / yuktaM mahAtmabhirlokairdarzitaM mama sundaram / / 279 / / zlokArca - ane apramatatva zikhara ane mahAtmA lokothI yukta A jaina mahApura suMdara mane batAvAyuM. Il279II. bloka : tathA cittasamAdhAno, maNDapo vedikA ca me / tvayA niHspRhatA''khyAtA, jIvavIryaM ca viSTaram / / 280 / / zlokArya : ane citasamAdhAnamaMDapa, niHspRhatA nAmanI vedikA, jIvavIrya nAmanuM vikTara tamArA vaDe mane batAvAyuM. ll28oll zloka : varNitazca mahArAjaH, sAkSAtkaraNapUrvakam / pratyekaM varNitAH sarve, bhUpAlAstasya sevakAH / / 281 / / zlokArtha : ane mahArAja varNana karAyA=cAra mukhavALA cAritra mahArAja varNana karAyA. sAkSAt karaNapUrvaka sarva bhUpAlo ane pratyeka tenA sevako varNana karAyA. ll281ii. zloka - idaM ca darzitaM ramyaM, caturaGgaM mahAbalam / evaM ca kurvatA mAma! nAsti tadyanna me kRtam / / 282 / / zlokArtha : ane A ramya caturaMga mahAbala batAvAyuM. ane mAmA ! A rIte karatAM evA mane te nathI je na karAyuM hoya. ll28ranA zloka : janitaH pUtapApo'haM, kRto bRhadanugrahaH / kRpAparItacittena, pUritA me manorathAH / / 283 / /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : pUta pApavALo evo huM karAyo. moTo anugraha karAyo. kRpAparIta cittavALA tamArA vaDe mArA manoratho pUrAyA. ll28all zloka : tathApi ramaNIye'tra, vastumicchAmi sAmpratam / dinAni katicinmAma! lIlayA jainasatpure / / 284 / / zlokArdha : topaNa ramaNIya evA A jainasapuramAM he mAmA ! lIlAthI keTalAka divaso hamaNAM vasavA mATe huM IcchuM chuM. ra84ll zloka : sthito mAsadvayaM yAvat, sadvicAraparAyaNaH / pure tathA tathA prAjJo, jAye'haM tvatprasAdataH / / 285 / / zlokArca - vaLI - te prakAranA puramAM-ramaNIya evA jainasapuramAM, sadvicAraparAyaNa be mahinA sudhI rahelo huM te prakAre tamArA prasAdathI prAjJa thaIza. llra8pA zloka : ahaM ca paramAM kASThAM, neyo mAmena sarvathA / ato jainapure tAvadatra tvaM vastumarhasi / / 286 / / zlokArca - ane huM mAmA dvArA sarvathA parama kASThAne prApta karavA yogya chuM=jenapuranA pAramArthika svarUpanA jJAnanI parama kASThAne huM prApta karavA yogya chuM. AthI ahIM jenapuramAM tyAM sudhI tamane mAmAne, vasavuM yogya che. ra86ll zloka : tatastanmAtulenoktaM, yA tavecchA pravartate / tAmeSa tvanmukhAkAGkSI, kiM bhanakti vazo janaH? / / 287 / /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : tethI=prakarSe A prakAre mAmAne kahyuM tethI, tene mAmA vaDe kahevAyuM. je tArI IcchA varte che. tArA mukhanI AkAMkSAvALo vaza evo A jana vimarza, tene tArI icchAne, zuM bhAMge ? arthAt bhAMge nahIM. [287ii zloka : mahAprasAda ityuktvA , tatastatraiva satpure / sthito mAthuM dhovatsa prarSa samatutaH sArA zlokArca - mahAprasAda' e prakAre kahIne tyArapachI te ja satparamAM=jenapuramAM, mAsadvaya sudhI mAmA sahita te prakarSa rahyo. ll288 grISmavarNanam zloka : itazca mAnavAvAse, vasanto lavitastadA / mAvezena marAvyA:, prAto grIkha: suvApa: JArA grISmaRtunuM varNana zlokArca - ane A bAju mAnavAvAsamAM vasaMta pasAra thayo tyAre mahAdevInA AdezathI kAlapariNatirUpa mahAdevInA AdezathI sudAruNa grISmaRtu prApta thaI. ll289ll zloka : yatra grISmejagatkoSThakamadhyastho, lohagolakasatribhaH / dhmAyate caNDavAtena, jagaddAhakaro raviH / / 290 / / zlokArca - je grIkhamAM jagatanA koSThakanA madhyamAM rahelo, lohanA golaka jevo, caMDavAtathI jagatane dAha karanAro sUrya tape che. ra9oll.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : jAyate patrazATastarUNAmalaM hIyate dehinAM yatra dehe balaM, pIyate prANibhirbhUridhArAjalaM, zuSyate cAsyameSAM tRSA'tyargalam / dahyate tIvratApena sarvo janaH khidyate svedanirveditaM tanmano, vAnti vAtAH sataptA jagattApinaH zuSkapatrAvalImarmarArAviNaH / / 291 / / zlokArca - vRkSonA patrano zATa thAya che. jyAM jIvonA zarIramAM bala atyaMta kSaya pAme che. prANIo vaDe ghaNI dhArAvALuM jala pIvAya che ane AmanuM=jIvonuM, mukha tRSAthI atyaMta zoSa pAme che. tIvratApathI sarva jana baLe che. svedathI nirvedita evuM temanuM mana=parasevAthI udvigna thayeluM saMsArI jIvonuM mana, kheda pAme che. zuSka patranI AvalithI marmara avAja karanArA jagatatApI evA sUryathI saMtapta vAyuo vAya che. ri91II. zloka : pi - bhAnoriva pratApena, saMtuSTaM vardhitaM dinam / svAmino'bhyudaye sarvaH, santoSAdabhivardhate / / 292 / / zlokArca - vaLI, bhAnunA pratApathI jANe saMtuSTa thayelo divasa vRddhi pAmyo. svAmInA abhyadayamAM, sarva svAmInA sevako sarva, saMtoSathI abhivardhana pAme che. ra92zA yatra ca vidalitA mallikAH, vikasitA jAtyapATalAH, zyAmalitaM kusumabhareNa zirISavanaM, subhagIbhUtAzcandrakiraNAH, hRdayadayitA jalAzayAH, mano'bhirucitA mauktikahArayaSTayaH, ativallabhAni vimalaharmyatalAni, priyatamAni candanavilepanAni, amRtAyante tAla vRntavyajanakAni, sukhAyante zizirakisalayakusumasrastarAH, laganti bahiHzarIranihitA api janAnAmantAnase candanajalArdrA iti / ane jyAM mallikA vidalita karAI=mogarAnA choDo vikasita thayA. jAtya pATalA vikasita thayA kusumanA bharavAthI zirISavana zyAmalita thayuM=khIlI UThyuM. caMdranAM kiraNo subhaga thayAM. jalAzayo hadayane AnaMda ApanArAM thayAM. motInI mALAo manane gamavA lAgI. vimala evA gharanAM taLiyAM ativallabha thayAM. caMdananAM vilepano priyatama thayAM. tAlavRtanA vyajanakopaMkhAo, amRtanA jevA lAge che. ziziranA kisalayanI pathArIo sukhane karanArI thAya che. bahirzarIrathI nihita thayelA paNa caMdananA jalA=caMdanaraso, lokonA aMtarmAnasamAM lAge che.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tatazcaivaMvidhe kAle, bhAgineyamabhASata / gacchAvaH sAmprataM vatsa! svasthAnamiti mAtulaH / / 293 / / zlokArtha : tethI AvA prakAranA kAlamAM he vatsa! prakarSa ! svasthAnamAM ApaNe be have jaIe. e pramANe prakarSane mAmA=vimarza bolyA. ra9all zloka : prakarSaH prAha gamane, dAruNo'vasaro'dhunA / tannAhaM mAma! zaknomi, gantumevaMvidhe'dhvani / / 294 / / zlokArya : prakarSa kahe che. gamanamAM hamaNAM dAruNa avasara che. te kAraNathI he mAmA ! huM AvA prakAranA mArgamAM javA mATe samartha nathI. ra94ll. zloka : tato mAsadvayaM tiSTha, mAma! santApadAruNam / yenAhaM zItalIbhUte, dikcakre yAmi satvaram / / 295 / / zlokArtha : tethI he mAmA ! saMtApathI dAruNa be mAsa tame raho. jethI zItalIbhUta dika hote jIte satvara huM jAu svasthAnamAM huM jAuM. rilpa zloka : vicAraparayoH sthAnamAvayorguNakAraNam / atra jainapure mAma! mA maMsthA niSprayojanam / / 296 / / zlokArtha : vaLI, vicArapara evA ApaNA baMnenuM A jainapuramAM avasthAna guNanuM kAraNa thaze. he mAmA! niSThayojana thaze nahIM. ll296
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 313 zloka : yata:mm sthairyaM bhavedevaM, purasyAsya guNotkare / tatastAto'pi jAyeta, madguNAdatra baddhadhIH / / 297 / / zlokArca - je kAraNathI A rIte A nagaramAM be mahinA rahIza e rIte, je mAruM svairya thAya to tAta paNa=vicakSaNa paNa, mArA guNathI=prakarSanA guNathI, ahIM=jenapuramAM, baddhaghI=pakSapAtanI buddhivALA, thaze. ll297ll. zloka - evaM bhavatu tenokte, tatastatraiva satpure / tiSThatoH prAvRDAyAtA, tayoH sA hanta kIdRzI / / 298 / / zlokArca - A pramANe thAva ApaNe ahIM be mahinA vasIe e pramANe thAo, tenA vaDe kahevAyuM cha0= vimarza vaDe kahevAya cha0, tyArapachI te ja satparamAM=jenanagaramAM, vasatA evA te baMne hote jIte varSARtu AvI. te kharekhara kevI che? Il298 prAvRDvarNanam bloka : ghanatuGgapayodharabhAradharA, lasadujjvalavidyudalaGkaraNA / kRtasantatagarjitadhIraravA, dRDhagopitabhAskarajAraratA / / 299 / / raTadudbhaTadarduraSiDganarA, calazubhrabalAhakahAsaparA / girikoTaranRttazikhaNDivarA, bahulokamanohararUpadharA / / 300 / / susugandhikadambaparAgavahA, viTakoTividAraNamodasahA / iti rUpavilAsalasatkapaTA, bhuvane'tra rarAja yathA kulaTA / / 301 / / varSARtunuM varNana zlokArtha : te batAvatAM kahe che - ghana UMcAM vAdaLAMonA bhArane dhAraNa karanArI, camakArA mAratI ujvala. vIjaLInA alaMkAravALI, karAyelA satata garjita dhIra avAjavALI, daDha rIte chupAyelA
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva sUryarUpI jAra puruSamAM rakta, avAja karatAM ubhaTa deDakAMo rUpI napuMsaka puruSovALI, calAyamAna, ane zubhra bagalArUpI hAsyamAM tatpara, parvatanA koTaramAM nRtya karelA evA moro vaDe zreSTha, ghaNA lokonA manane haraNa karanAra evA rUpane dhAraNa karanArI, atyaMta sugaMdhI kadaMbavRkSanA parAgane vahana karanArI, kroDo viTa puruSonA vidAraNa thayelA harSane sahana karanArI A prakAranA rUpanA vilAsathI zobhatA kapaTavALI evI varSARtu bhuvanamAM zobhatI hatI, je pramANe kulaTA strI bhuvanamAM zobhe tema varSARtu zobhatI hatI. ll299thI 301 zloka : atha tAM tAdRzIM vIkSya, prAvRSaM hRSTamAnasaH / prakarSo gamanodyuktaH, provAca nijamAtulam / / 302 / / gamyatAmadhunA mAma! tvaritaM tAtasannidhau / catoDamI zItatrIbhUtA, vartanta sumapathA: JArU rUpA zlokArtha : have te prakAranI te varSARtune joIne harSita thayelA mAnasavALo gamanamAM ughukta potAnA mAmA pratye bolyo. he mAmA ! have ApaNe be tvarita tAtasannidhimAM=vicakSaNanI pAse, jaIe je kAraNathI zItalIbhUta A pRthvI sugama paMthavALI varte che. ll102-303ll zloka : vimarzenoditaM vatsa! maivaM vocaH kadAcana / yato'dhunA vyavacchinnau, vizeSeNa gamAgamau / / 304 / / zlokArya : vimarza vaDe kahevAyuM. he vatsa ! e pramANe kyAreya kahevuM nahIM=varSARtune kAraNe sugama paMtha che ema kyAreya kahevuM nahIM. je kAraNathI hamaNAM vizeSathI gamana-Agamana viccheda thAya che. ll304ll zloka : tathAhisucchannagRhamadhyasthAH, svAdhInadayitAnanAH / varSAsu dhanyA gaNyante, janairye na pravAsinaH / / 305 / / zlokArca - te A pramANe - succhanna varSA RtumAM sArI rIte AcchAdana karelA, evA gRhanA madhyamAM
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 315 rahelA=varSAnuM pANI na paDe evA gharanA madhyamAM rahelA, svAdhIna patinA mukhavALA e loko pravAsI nathI=pravAsa gayelA nathI te loko manuSyo vaDe dhanya gaNAya che. ll305ll bloka : tathAdipshytu vatsa!-jalapUritamArgeSu, paGkaklinneSu gacchataH / nitva patitAnete, hanti TorI: rUdAA zlokArca - te A pramANe - he vatsa! tuM jo, kAdavathI klinna, jalathI pUrita mArgamAM jatA, khalanAthI paDelAone A kuTaja utkarogajhUMpaDAmAM rahenArAo hase che. Il306ll. zloka : nipatadvAridhAraughahatA ye yAnti pApinaH / dezAntareSu tAnmegho, mArayAmIti garjati / / 307 / / zlokArca - paDatA pANInI dhAranA samUhathI haNAyelA je pApIo dezAMtaramAM jAya che teone megha paNa huM mAruM chuM e pramANe garjanA kare che. ll307ii. zloka - __ evaM vyavasthite tAta! mucyatAM gamanAdaraH / yatheyantaM sthitaH kAlaM, tiSThA'traiva tathA'dhunA / / 308 / / zlokArca - A pramANe vyavasthita hote chate he tAta prakarSa ! gamanano Adara mukAya. je pramANe ATalo kAla rahyo te pramANe hamaNAM ahIM ja rahe. ll308 bloka : kiJcagacchannatra bahuH kAlo, na doSAya guNAvahaH / yataH so'nukSaNaM vatsa! jAyate tava vRddhaye / / 309 / / zlokArca - vaLI, ahIM=jainapuramAM, jato bahukAla doSa mATe nathI. guNane lAvanAro che. je kAraNathI he
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vatsa prakarSa ! te=jenapuramAM vasavAthI pasAra thato kAla, anukSaNa tArI vRddhi mATe thAya chetArI tatvabuddhinI vRddhi mATe thAya che. ll109ll zloka : evaM bhavatu tenokte, punarmAsacatuSTayam / sthitvA samAgatau gehe, hRSTau svastrIyamAtulau / / 310 / / zlokArca - A pramANe thAva=ahIM ApaNe adhika vasIe e pramANe thAva. tenA vaDe=prakarSa vaDe, kahevAya chate pharI cAra mAsa rahIne harSita thayelA mAmA-bhANeja ghare AvyA. ll11 ll vimarzaprakarSayoH gRhAgamanam zloka : atha praviSTau tau gehe, dattAsthAne zubhodaye / bhAryAyukte ca tasyaiva, nikaTasthe vicakSaNe / / 311 / / vimarza ane prakarSanuM gRhaAgamana blokArtha : have sthApana karAyelI sabhAvALo zubhodaya hote chate ane tenA ja zubhodayanA nikaTamAM ja, bhAryAthI yukta vicakSaNa hote chate te baMne gharamAM pravezyA=mAmA-bhANeja gharamAM pravezyA. ll11T. zloka : tato vidhAya sadbhaktyA, praNAmaM vihitAJjalI / teSAM puro niviSTau tau, vinayAcchuddhabhUtale / / 312 / / zlokArdha : tyArapachI sarbhaktithI karAyelI aMjalIvALA praNAma karIne teonI AgaLa te baMne mAmAbhANeja, vinayathI zuddha bhUtalamAM beThA. ll312nA zloka : balAdutthApya buddhyA'sau, vimarzaH snigdhacetasA / AliGgitaH prayatnena, tadbhA ca punaH punaH / / 313 / /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : buddhi vaDe balAtkAre Ubho karIne snigdha citta vaDe vimarza AliMgana karAyo. ane tenA bhartA viyksse| 43 prayatnathI rIrI vimarza mAliMgana rAyo. ||393|| Gos: prakarSo'pi samAliGgya, snehanirbharamAnasaiH / nijAke sthApitaH sarvaiH, paripATyA'tivallabhaH / / 314 / / soDArtha: snehanirbhara mAnasa vaDe samAliMgana karIne sarva vaDe=zubhodaya, vicakSaNa ane buddhi vaDe, paripATithI bhathI, mativatsama mevo prarSa pe| potAnA jolAmA sthApana rAyo. ||314 / / PCos: AghrAto mUrdhadeze ca, kuzalaM ca muhurmuhuH / AnandodakapUrNAkSaH, pRSTaH sarvaiH samAtulaH / / 315 / / GojArtha : ane mastakanA dezamAM suMdhAyo ane AnaMdanA jalathI pUrNa cakSavALA evA badhA vaDe mAtula sahita vAraMvAra kuzala puchAyo. ||315|| zyos : tato yathA vinirgatya, gehAd bAhyeSu hiNDitau / tato'ntaraGgadezeSu, yathA paryaTitau punaH / / 316 / / yathA puradvayaM dRSTaM, yathA dRSTA mahATavI / vilokitaM yathA sthAnaM, mahAmohAdibhUbhujAm / / 317 / / rasanAmUlazuddhizca, yathA samyagvinizcitA / yatheyaM vartate putrI, rAgakesarimantriNaH / / 318 / / kutUhalavazenaiva, bhavacakraM yathA gatau / nirIkSitaM ca tatsarvaM, nAnAvRttAntasaGkulam / / 319 / / yathA dRSTA mahAtmAno, vivekavaraparvate / cAritradharmarAjasya, yathA sthAnaM vilokitam / / 320 / / yathA dRSTaH sa santoSo, yacca tena viceSTitam / yacca kAraNamuddizya, bhUrikAlo'tivAhitaH / / 321 / /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tadidaM tena niHzeSaM, vimarzena parisphuTam / puro vicakSaNAdInAM vistareNa niveditam / / 322 / / saptabhiH kulkm|| zlokArtha : tyArapachI je pramANe gharathI nIkaLIne bAhya sthAnomAM te baMne pharyA. tyArapachI aMtaraMga dezomAM je pramANe te baMne pharI pharyA. je pramANe puradvaya rAjasacita ane tAmasacitarUpa puradvaya, jovAyuM. je pramANe mahATavI jovAI. je pramANe mahAmohAdi rAjAonuM sthAna jovAyuM. ane je pramANe rasanAnI mUlazuddhi samyak nizcaya karAI. je pramANe ArasanA, rAgakesarInA maMtrI viSayAbhilASanI putrI varte che. kutUhalavazathI ja je pramANe bhavacakramAM te baMne gayA ane aneka vRtAMtathI yukta te sarva nirIkSaNa karAyuM. je pramANe mahAtmAo jovAyA. vivekaparvatamAM cAritradharmarAjAnuM sthAna je pramANe jovAyuM. je pramANe te saMtoSa jovAyo ane je tenA vaDe=saMtoSa vaDe, ceSTA karAI. ane je kAraNane uddezIne ghaNo kAla pasAra karAyo che A niHzeSa te vimarza vaDe pariskUTa vistArathI vicakSaNa AdinI AgaLa nivedita karAyuM. [316thI 32sA. bhAvArtha : pUrvamAM saMtoSa ane niSkipAsitA patnInuM svarUpa batAvyuM. te saMtoSa cAritradharmarAjAno padAti che tema batAvyuM. have te sarvanuM nigamana karatAM kahe che - A jainapuramAM paramArthathI cAritradharmarAjA nAyaka che. teno moTo putra yatidharma che. nAno putra gRhidharma che. saddhodha nAmano maMtrI che. samyagdarzana nAmano mahattama che ane jainanagaranA cAritradharmarAjAno taMtrapAla saMtoSa che. tethI e prApta thAya ke je jIvo bhAvathI jina thavA mATe udyamazIla che teo jainanagaramAM vase che ane teonI cittavRttimAM cAritradharmarAjA che. je satata te jIvane dAna-zIla-tapa-bhAva rUpa cAra prakAranA dharmano upadeza Ape che ane tenA kAraNe te jIvonA cittamAM yatidharma pragaTa thAya che. vaLI, jeo yatidharma pALavA samartha nathI teo gRhidharma svIkAre che. vaLI te sarva jIvo saddhodhanuM satata anuzAsana svIkAre che. AthI svazakti anusAra te jIvo potAnA cittamAM jina thavAne anukULa yatna karIne jainapuramAM vase che ane jeo sabodhanA anuzAsanane jhIlIne jina thavA yatna karatA nathI teo bahichayAthI jainadharmanA AcAro pALatA hoya topaNa paramArthathI jainanagaramAM pravezelA nathI. vaLI, teonA cittamAM samyagdarzana varte che. tethI teone saMsAra mahAsamudra jevo dekhAya che. siddhAsthA ja sAra jaNAya che ane tenI prAptino upAya cAritra ja che tevo sthira nirNaya che. tethI jinavacananA sUkSma rahasyane satata jANIne te jIvo cAritrane ja atizaya karavA yatna kare che, je samyagdarzananuM kArya che. vaLI, te jIvonI cittavRttine saMtoSa nAmano taMtrapAla sadA varte che. tethI jainanagaramAM vasatA sarva jIvo avazya svazakti anusAra sarva prakAranA icchAnA abhAvarUpa saMtoSane ja atizaya atizayatara karavA yatna kare che, jethI teonA cittamAM cAritradharmanuM sainya puSTa puSTatara thAya che. vaLI, cittavRttimAM vartatA mahAmohAdi je pramANe jIvone saMtApa karanArA che e pramANe jainapuramAM vasatA jIvonA cittamAM vartatA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva cAritradharma Adi bhAvo AslAdane karanArA che. vaLI, cittavRttimAM vartatA cAritradharmAdi bhAvo jagatanA jIvo mATe durgatinA pAtathI rakSaNa karavA mATe AlaMbana che, saMsArI jIvonA sarva prakAranA hitane karanArA che, jainapuramAM vasatA jIvonA pAramArthika baMdhu che ane te jIvone satata saMsArathI nistArane anukULa yatna karAvanArA che. AthI ja jainapuramAM vasanArA jIvo A cAritradharmAdinA baLathI sukhapUrvaka saMsArasAgarane alpabhavomAM tarI jAya che. vaLI, jainanagaramAM niHspRhatA vedikAnI pAse cittasamAdhAnamaMDapamAM rahelA zubhAzayAdi bhAvo che te paNa cAritradharmanA padAti ja che. tethI e prApta thAya ke je jIvo jainanagaramAM vase che teo satata svazakti anusAra ucita kRtyo karIne vItarAga thavAnA zubhAzayavALA che. vaLI cittasamAdhAnamaMDapamAM niHspRhatA vedikA pAse zubhAzayAdi bhAvo rahelA che. AthI ja te zubhAzayonA baLathI te jIvonuM citta haMmezAM samAdhAnavALuM varte che tethI bhavacakramAM klezanAM nimitto paNa teone prAyaH kleza karAvatAM nathI ane teonuM citta satata niHspRhatAne anurUpa yatnavALuM rahe che. vaLI, te jIvomAM vartatA zubhAzayAdi bhAvone kAraNe ja te jIvomAM sarva suMdara kAryo thAya che; kema ke zubhAzayanA baLathI jainapuramAM vasatA jIvo haMmezAM puNyAnubaMdhI puNya ane sakAmanirjarAne prApta kare che. jethI teone sarva sukhanI paraMparAnA kAraNabhUta sarva suMdara kAryonI prApti thAya che. vaLI, jainapuramAM vasatA jIvonA cittamAM je anya paNa manuSyo, strIo, bALako vagere aMtaraMga pariNatirUpa bhAvo che te sarva cittasamAdhAnamaMDapamAM rahelA zubhAzaya Adi rAjAonA ja mANaso che tethI jainapuramAM vasanArA jIvonA cittamAM je je prakAranA zubhAzaya thAya che tene atizaya karavAmAM sahAyaka evI uttama puNya prakRti ane kSayopazamabhAvanA jIvanA pariNAmo varte che je jIvane sarva prakAre sukha kare che. saMkSepathI jainanagaramAM vasatA jIvonA cittanuM svarUpa batAvatAM kahe che - cittasamAdhAnamaMDapamAM je cAritradharmanI sabhAmAM vartatA ghaNA rAjAo teonA cittamAM vartatA che te saMkhyAthI asaMkhyAta che. tenuM koI varNana karavuM zakya nathI. AthI ja saMyamanA taratamatAnA avAMtara asaMkhyAta adhyavasAya sthAno che te sarvanuM varNana zabdothI karavuM zakya nathI. A rIte vimarza prakarSane kahe che. ane kahe che ke jo tane have cittarUpI aTavImAM vartatA suMdara-asuMdara sarva bhAvo viSayaka yathArtha bodha thayo che tethI kutUhala zAMta thayuM che to ApaNe ApaNA sthAnamAM jaIe arthAt ApaNA rAjA vicakSaNa ane buddhi vageree ApaNane je rasanAnI zuddhi arthe mokalela che te kArya have pUrNa thAya che mATe temanI pAse jaIe. vimarzanuM A kathana svIkArIne prakarSa vimarza sahita te sthAnathI nIkaLIne svasthAne javA tatpara thAya che, tyAM teoe cAritradharmanuM sainya joyuM. je gAMbhIrya, audArya, Adi aneka bhAvothI yukta che tethI e prApta thAya ke je jIvonA cittamAM bhagavAnanuM zAsana vartI rahyuM che teonA cittamAM mohanAza mATe tatpara thayeluM cAritranuM sainya nipuNaprajJAthI vimarza ane prakarSane dekhAya che. tethI bhagavAnanA zAsanamAM vartatA jIvonA cittamAM svasvabhUmikAnusAra gAMbhIrya, audArya, karmanAzane anukULa zauryAdi bhAvo varte che. vaLI, tattvane jovAmAM buddhinI paTutA, vANIno saMyama arthAt nirarthaka vacanaprayoga karIne zaktino durvyaya na thAya, te prakAre vANIno saMyama ane mohane nAza karavAmAM nipuNatA Adi bhAvo varte che jenuM varNana cAra zlokothI=271thI 274 sudhI
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva batAvIne mohanAzane anukULa jIvanA uttamabhAvo kevA hoya che ? tene ja graMthakArazrIe batAvela che. A rIte cAritranA sainyane joIne khuza thayela prakarSa kahe che. vimarza dvArA atyAra sudhI mane zuM zuM batAvAyuM tenuM saMkSepathI smaraNa karIne prakarSa vimarza AgaLa spaSTa kare che. vimarza dvArA cAra gationA paribhramaNarUpa bhavacakra batAvAyuM. ane temAM vartatA jIvonA cittamAM mahAmohAdinuM vIrya kevA prakAranuM che ? te batAvAyuM. jenAthI saMsArI jIvo cAra gatiomAM kaI rIte viDaMbanA pAme che ? te batAvAyuM. vaLI te bhavacakramAM ja sAttvika mAnasa kevuM che ? te batAvAyuM; jethI viSama paNa bhavacakramAM sAttvika jIvo ucita pravRtti karIne kaMIka hita sAdhe che teno bodha karAvyo. vaLI, mohathI rakSaNamAM prabala sahAyaka evo vivekaparvata batAvAyo. tethI jeone dehAdithI, dhanAdithI bhinna potAno AtmA che, zarIrathI bhinna potAno AtmA che ane te AtmA ja potAnA adhyavasAya dvArA karma bAMdhIne kaI rIte saMsAranA sarva prakAranA anarthone prApta kare che teno bodha karAvyo. te vivekaparvata upara caDhaDhyA pachI je jIvo apramAdapUrvaka jinavacananuM avalaMbana laIne jina thavA yatna kare che teo jainapuramAM vase che te batAvAyuM. vaLI, jainapuramAM vasanArA jIvonA cittamAM samAdhAna varte che arthAt jagatanA tuccha bhAvomAMthI mane kaMI prApta thatuM nathI paraMtu jagatanA bhAvo kaSAyo karAvIne mArI viDaMbanA kare che mATe te bhAvothI saryuM. e prakAre cittanuM samAdhAna varte che. tenA kAraNe teone jagatanA bhAvo pratyenI niHspRhatA pragaTe che je mohanA nAza mATe prabalakAraNabhUta jIvanI pariNati svarUpa che. te niHspRhatAmAM jIvavIrya kaI rIte pravarte che jenA kAraNe te jIvonA cittamAM cAritradharma sadA sthirarUpe vase che ane jenA uddezanA baLathI te jainapuramAM vasanArA jIvo sadA vItarAga thavA yatna kare che te sarva atyAra sudhI prakarSe vimarzanA baLathI avalokana karyuM. tethI harSita thaIne prakarSa kahe che ke A jainapuramAM keTaloka samaya huM vasavA icchuM chuM. jethI mane vizeSa prakArano bodha thAya; kema ke hajI be mAsanI avadhi svasthAnamAM javAnI bAkI che mATe jainapuramAM rahIne vizeSa prakAranA bodha karavAnI icchA prakarSane thAya che. A rIte be mahinA jainapuramAM vimarza ane prakarSa rahe che tyAre grISma Rtu varte che. tethI grISma RtumAM saMsArI jIvonI sthiti kevI hoya che ? tenuM varNana graMthakArazrIe karyuM che jethI prasaMge te te RtukALamAM vartatA saMsArI jIvonA mAnasano paNa yathArtha bodha thAya. tyArapachI varSARtu thAya che tethI prakarSa kahe che have javAno avasara thayo che. tyAre vimarza kahe che A varSARtumAM javuM ucita nathI; kema ke varSARtumAM gamanAdi atiklezakArI che tenuM varNana batAvIne varSARtu saMsArI jIvone gamanAdinI pravRttimAM kaI rIte vighnakartA che ? te batAve che. A rIte varSARtu pUrNa karIne vimarza ane prakarSa vicakSaNAdi pAse jAya che. je batAvIne parasparano ucita vyavahAra ziSTa lokomAM kaI rIte pravarte che teno bodha karAvavA arthe vimarza-prakarSa-vicakSaNa buddhi-zubhodaya ane nijacArutA vagere kaI rIte paraspara ucita vyavahAra kare che te lokavyavahAra anusAra batAve che. vastutaH zubhodayakarmano udaya che, tenAthI jIvamAM nijacArutA pragaTe che ane jenA kAraNe saMsArI jIva vicakSaNa bane che ane vicakSaNa thayelA jIvamAM nirmaLabuddhi pragaTe che jenA kAraNe ja saMsAranA vAstavika svarUpanuM avalokana karavAnI vimarzazakti ane vAstavika svarUpane jANavAnI buddhinI prakarSatA varte che tethI te sarva bhAvo vicakSaNa puruSanA aMtaraMga ja bhAvo che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 321 vaLI, prakarSa ane vimarza vicakSaNa pAse AvIne pote je atyAra sudhI avalokana karyuM te sarva saMkSepathI batAvatAM kahe che. ame baMnee prathama rAjasacitta-tAmasacitta nAmanAM be nagaro joyAM. tyArapachI cittarUpI mahATavI joI. tyAM mahAmohAdinuM sthAna joyuM ane amane je pramANe rasanAnI mUlazuddhi prApta thaI ane nirNaya karAyo ke A rasanA rAgakesarI maMtrInI putrI che te sarva kathana vimarza karyuM. tethI e phalita thayuM ke jIvamAM rAganA pariNAmane kAraNe je viSayano abhilASa thAya che tene ja A rasanendriya ApI che. rasanendriyane vaza thaIne jIvo mahAmohanA sainyane puSTa kare che, karma bAMdhe che, saMsArane satata gatimAna rAkhe che ane sarva viDaMbanA pAme che. vaLI, vimarza ane prakarSa kutUhalavazathI bhavacakrane jovA gayA. tyAM bhavacakrane joIne bhavacakramAM rahelA vivekaparvatane joyo. cAritradharmamaMDapa vagere joyuM. saMtoSane joyo. te sarva jovAnA kAraNe ATalo kAla pasAra thayo. te sarva vimarza vaDe vistArathI vicakSaNa AdinI AgaLa nivedana karAyuM. jethI vimarzanA baLathI vicakSaNane te sarvano bodha thAya che. vicakSaNasUri potAno vRttAMta kahe che ane te kahetAM kahyuM hatuM ke malasaMcaya rAjAnI tatpakti rANI che ane tenA be putro che zubhodaya ane azubhodaya. zubhodaya ane nijacArutAno putra vicakSaNa che. ane azubhodaya ane svayogyatAno putra jaDa che. tyArapachI vicakSaNanuM svarUpa atyAra sudhI batAvyuM. have A bAju jaDa zuM kare che? te batAvatAM kahe che - rasanAlolanAsaktajaDaceSTAH zloka : itazca mAMsamadyAdyAlayaMstAmasau jaDaH / rasanAM lolatAvAkyairna cetayati kiJcana / / 323 / / rasanA ane lolanAmAM Asakta jaDanI ceSTAo zlokArtha : ane A bAju, mAMsa, madhAdithI tene rasanAne, lAlana karato A jaDa lolatAnAM vAkyo vaDe kaMI vicArato nathI=rasanAnI dAsI lolatAnAM vAkyothI bIjuM kaMI vicArato nathI. Il323ll zloka - sa tasyA lAlane saktaH, kurvANaH karma garhitam / na pazyati mahApApaM, na lajjAM na kulakramam / / 324 / / zlokArya :te jaDa, tenA lAlanamAM rasanAnA lAlanamAM, Asakta gahita karmane karato=niMdita kRtyane
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva karato, mahApApane joto nathI. lajjA pAmato nathI. kulakramane joto nathI=kulamaryAdAne joto nathI. ll124ll zloka - anyadA lolatAvAkyairmadyavihvalacetasA / mahAjaM mArayAmIti, mAritaH pazupAlakaH / / 325 / / zlokArtha : anyadA lolatAnAM vacanothI maghamAM vilvala citavALA tenA vaDe "moTA ajanetraMbakarAne, huM mAruM chuM' e prakAre pazupAlaka marAyo. ll325ll zloka :___ tatazca tamajArakSaM, pazubhrAntyA nipAtitam / nirIkSya lolatAduHkhAjjaDenedaM vicintitam / / 326 / / zlokA : ane tyArapachI pazunI bhrAMtithI mRtyu pAmelA bakarAnA rakSaka evA tene=pazupAlakane, joIne lolatAnA duHkhathI jaDa vaDe A pramANe vicArAyuM. ll3ra6ll zloka : lAlitA rasanA nUnaM, mAMsairnAnAvidhairmayA / idaM tu mAnuSaM mAMsaM, naiva dattaM kadAcana / / 327 / / zlokArtha : kharekhara vividha prakAranAM mAMsothI mArA vaDe rasanA poSAya che. vaLI A manuSyanuM mAMsa mArA vaDe kyAreya apAyuM nathI. l327ll zloka : tato'dhunA dadAmIdamasyai pazyAmi yAdRzaH / anena jAyate toSo, rasanAyAH sukhAvahaH / / 328 / / zlokArca - tethI hamaNAM Ane=paDelA pazupAlakanA mAMsane, Ane rasanAne, ApuM. AnA dvArA=manuSyanA mAMsa dvArA, jevA prakArano rasanAno sukhAvaha toSa thAya che tene huM jouM. I[328
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tataH saMskRtya taddattaM, tena jAtA pramoditA / rasanA lolatA tuSTA, so'pi harSamupAgataH / / 329 / / zlokArca - tethI saMskAra karIne pazupAlakanuM mAMsa saMskAra karIne, te mAMsa rasanAne apAyuM, tenAthI rasanA pramodita thaI ane lolatA toSa pAmI. te paNa jaDa paNa, harSa pAmyo. 329ll zloka : bhUyazca lolatAvAkyairaparAparamAnuSAn / nihatya bhAryayA sArdhaM, khAdan jAtaH sa rAkSasaH / / 330 / / zlokArca - pharI lolatAnAM vAkyothI apara apara manuSyone haNIne patnInI sAthe rasanAnI sAthe, khAto=manuSyanA mAMsane khAto, te rAkSasa thayo. 133oll. zloka - tato bAlajanenApi, nindito bandhuvarjitaH / lokena paribhUtazca, sa jAtaH pApakarmaNA / / 331 / / zlokArca - tethI bAlajanothI paNa niMdita karAyo. baMdhuvarjita evo te jaDa, pApakarmothI loko vaDe parAbhava karAyelo thayo. l331] zloka : anyadA lolatAyukto, manuSyANAM jighAMsayA / praviSTazcauravadrAtrau, gRhe zUrakuTumbinaH / / 332 / / zlokArya : anyadA lolatAthI yukta manuSyanA mAMsa khAvAnI lolatAthI yukta, evo jas manuSyone mAravAnI IcchAthI coranI jema rAtrimAM zUra kuTuMbInA gharamAM pravezyo. ll132aaaa bloka : tataH prasuptaM tatsUnuM, gRhItvA niHsaran bahiH / sa daphtara zreNa, na ghAnyatA rUrUrUpA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : tyArapachI sUtelA tenA putrane zUranA putrane, grahaNa karIne bahAra nIkaLato te jaDa krodhAMdhacittavALA te zUra vaDe jovAyo. [333 zloka : tataH kalakalArAvaM, kurvatA saha bAndhavaiH / tenAsphoTya nibaddho'sau, mArito yAtanAzataiH / / 334 / / zlokArca - tyArapachI kalakala avAjane karatA evA tenA vaDekara vaDe, bAMdhavothI sahita A jas, AsphoTana karIne baMdhAyo. seMkaDo yAtanAothI mArI naMkhAyo. ll334ll zloka - prabhAte ca sa vRttAntaH, saMjAtaH prakaTo jane / tathApi kiJcicchUrasya, na kRtaM jaDabandhubhiH / / 335 / / zlokArca - ane prabhAtamAM te vRttAMta lokamAM pragaTa thayo. topaNa jaDanA baMdhuo vaDe zUrane kaMI karAyuM nahIM tene kema mAryo? ItyAdi koI virodha karAyo nahIM. ll135ll zloka : kiM tarhi ? pratyuta taizcintitaM, yadutazUreNa vihitaM cAru, yadasau kuladUSaNaH / asmAkaM lAghavotpAdI, jaDaH pApo nipAtitaH / / 336 / / zlokArya : to zuM karAyuM ? ethI kahe che - UlaTuM teo vaDe=jaDanA baMdhuo vaDe, vicArAyuM. zuM vicArAyuM ? te yahu'thI kahe che - zUra vaDe suMdara karAyuM. je kAraNathI kulano dUSaNa evo A ja pApI amArA lAghavane karanAro mArI naMkhAyo. ll136ll vicakSaNavicAraH bloka : amuM ca jaDavRttAntaM, nirIkSya sa vicakSaNaH / tatazca cintayatyevaM, nirmalImasamAnasaH / / 337 / /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 325 vicakSaNano vicAra zlokArca - ane jaDanuM A vRttAMta joIne A pramANe nirmalamAnasavALo te vicakSaNa tyArapachI A pramANe vicAre che. ll137ll. zloka : - iha loke jaDasyedaM, rasanAlAlane phalam / saMjAtaM paraloke tu, durgatiH saMjaniSyati / / 338 / / zlokArtha : are ! A lokamAM jaDane rasanAnA lAlanamAM A phala thayuM. vaLI paralokamAM durgatine prApta karaze. ll138ll. zloka : tato'tyarthaM virakto'sau, rasanAlAlanaM prati / sthito vicakSaNastAvat, yAvattau samupAgatau / / 339 / / zlokArdha : tethI rasanAnA lAlana pratye atyaMta virakta thayelo evo A vicakSaNa tyAM sudhI rahyo jyAM sudhI te baMne AvyA=prakarSa ane vimarza AvyA. ll139II zloka : tatazcakathitAyAM vimarzana, mUlazuddhau savistaram / rasanAM tyaktukAmo'sau, pitaraM pratyabhASata / / 340 / / zlokArca - ane tyArapachI=prakarSa ane vimarza AvyA tyArapachI, vimarza vaDe rasanAnI vistArapUrvaka mUlazuddhi kahevAya chate rasanAne tyAga karavAnI IcchAvALo A vicakSaNa, pitA pratye bolyoH zubhodaya pratye bolyo. II3xol.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : tAta! dRSTavipAkeyaM, rasanA sAmprataM jaDe / duhitA doSapuJjasya, rAgakesarimantriNaH / / 341 / / blokArya : he tAta ! hamaNAM jaDamAM daSTavipAkavALI A rasanA doSapuMja evA rAgakesarInA maMtrI viSayAbhilASanI putrI che. ll341TI zloka : tadenAmadhunA duSTAM, bhAryAM duSTakulodbhavAm / sarvathA tyaktumicchAmi, tAtA'haM tvadanujJayA / / 342 / / zlokArca - te kAraNathI he tAta! duSTa kulathI utpanna thayelI duSTa evI A bhAryAne hamaNAM sarvathA tyAga karavA mATe huM tamArI anujJAthI IcchuM chuM. l34rA. bloka : tataH zubhodayenoktaM bhAryeti prathitA jane / taveyaM rasanA tasmAnAkANDe tyAgamarhati / / 343 / / zlokArya : tethI zubhodaya vaDe kahevAyuM. lokamAM tArI bhAryA e pramANe A rasanA prasiddha thaI che te kAraNathI akAMDamAM tyAga karavo ucita nathI. ll14al bloka : ataH krameNa moktavyA, tvayeyaM vatsa! sarvathA / tadatra prAptakAlaM te, tadAkarNaya sAmpratam / / 344 / / zlokArca - AthI he vatsa! tArA vaDe vicakSaNa vaDe, A rasanA, kramasara sarvathA tyAga karAvI joIe. te kAraNathI ahIM rasanAnA tyAganA viSayamAM, tAro prAptakAla che. tene hamaNAM sAMbhaLa. ll144ll zloka - ye te tubhyaM mahAtmAno, vimarzena niveditAH / vivekaparvatArUDhA, mahAmohAdisUdanAH / / 345 / /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva teSAM madhye sthitasyeyaM, tadAcAreNa tiSThataH / duSTApi rasanA vatsa! na te kiMcitkariSyati / / 346 / / zlokArtha: je tane te mahAtmAo vimarza vaDe vivekaparvata upara ArUDha thayelA mahAmohAdinA nAza karanArA nivedana karAyA, teonA madhyamAM rahelA tenA AcArathI rahetA=jenapuramAM vasanArA mahAtmAonA AcArathI rahetA, tane duSTa paNa A rasanA he vatsa ! kaMI karaze nahIM. ll14pa-346ll zloka : tasmAdAruhya yatnena, taM vivekamahAgirim / rasanAdoSanirmuktastiSTha tvaM sakuTumbakaH / / 347 / / zlokArya : te kAraNathI yatnathI te viveka mahAgiri upara ArohaNa karIne rasanAdoSathI nirmukta sakuTuMbavALo evo tuM rahe=vicakSaNa rahe. Il347ii zloka : tato vicakSaNenoktaM, tAta! dUre sa parvataH / kathaM kuTumbasahitastatrAhaM gantumutsahe? / / 348 / / zlokArya : tethI vicakSaNa vaDe kahevAyuM - he tAta ! te parvata dUramAM che. kevI rIte kuTuMba sahita huM tyAM javA mATe utsAhita thAuM? Il348 zloka : zubhodayo'bravIdvatsa! na kAryaM bhavatA bhayam / vimarzo yataH te bandhuzcintAmaNirivAtulaH / / 349 / / zlokArca - zubhodaye kahyuM. he vatsa ! tAre bhaya karavo joIe nahIM. je kAraNathI vimarza ciMtAmaNi jevo tAro atula baMdhu che. ll349ll zloka : yato'sya vidyate vatsa! vimarzasya varAJjanam / tabalAddarzayatyeSa, tamihaiva mahAgirim / / 350 / /
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva prakarSeNoditaM tAta! satyametanna saMzayaH / anubhUtaM mayA'pyasya, yogAJjanavijRmbhitam / / 351 / / zlokArca - je kAraNathI he vatsa! vimarzanuM zreSTha aMjana vidhamAna che, tenA baLathI te aMjananA baLathI, Akavimarza, te mahAgirine=vivekaparvatane, ahIM ja batAve che. prakarSa vaDe kahevAyuM. he tAta ! A satya che, saMzaya nathI=vimarza pAse zreSTha aMjana che e satya che, saMzaya nathI. mArA vaDe paNa= prakarSa vaDe paNa, AnA=vimarzanA, yogaaMjanathI vismita anubhava karAyo che. ll350-351II zloka : svidunA?yaavdess mahAvIryaM na prayuGkte varAJjanam / tAvadeva na dRzyante, te parvatapurAdayaH / / 352 / / zlokArca - vadhAre zuM kahevuM? jyAM sudhI A=vimarza, zreSTha aMjana rUpa mahAvIryano prayoga karato nathI, tyAM sudhI ja te parvata, purAdi dekhAtA nathI=vivekaparvata, jenapura vagere dekhAtA nathI. ll35rA zloka : yadA tu vimalAlokamayaM yuGkte tadaJjanam / tavA sarvatra mAsatte, te parvatapurAvaH jArUrUA zlokArca - jyAre vaLI A vimarza, te vimalAlokamaya aMjana yojana kare che tyAre sarvatra te parvata purAdi bhAse che. ll35all vimalAlokA'JjanaprabhAvaH bloka : tato vicakSaNenokto vimarzo bhadra! dIyatAm / mahyaM tadaJjanaM tUrNaM, yadyasti tava tAdRzam / / 354 / /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva vimalAloka nAmanA aMjanano prabhAva doDArtha : tethI vicakSaNa vaDe vimarza kahevAyo. he bhadra vimarza ! jo tAruM tevA prakAranuM che-tevA prakAranuM mazana cha, to bhane zIdhra te na pAya. ||354|| Rels: tato'nugrahabuddhyaiva, sAdaraM pratipAditam / vicakSaNAya niHzeSaM, vimarzena tadaJjanam / / 355 / / tatastadupayogena, kSaNAdeva puraHsthitam / vicakSaNena yadRSTaM, tadidAnIM nibodhata / / 356 / / CodhArtha: tethI anugrahabuddhithI ja AdarapUrvaka vicakSaNane vimarza vaDe niHzeSa te aMjana pratipAdana karAyuM. tethI=vimarze te aMjananuM pratipAdana karyuM tethI, tenA upayogathI kSaNamAM ja AgaLa raheluM je vicakSaNa vaDe jovAyuM tene hamaNAM tame sAMbhaLo. ||355-356ll Gos : yattallokazatAkIrNaM, puraM sAttvikamAnasam / yazcAsau vimalastuGgo, viveko nAma parvataH / / 357 / / yacca tacchikharaM ramyamapramattatvanAmakam / yaccopariSTAttasyaiva, niviSTaM jainasatpuram / / 358 / / ye ca lokA mahAtmAnaH, sAdhavastanivAsinaH / yazca cittasamAdhAno, madhyasthastatra maNDapaH / / 359 / / yA ca niHspRhatA nAma, vedikA tatra saMsthitA / tasyAzcopari yaccAru, jIvavIryaM mahAsanam / / 360 / / cAritradharmarAjazca, parivAraviveSTitaH / ye ca tasya guNAH zubhrA, ye ca teSAM mahIbhujAm / / 361 / / tadidaM bho mahArAja! tadAnIM naravAhana! / vicakSaNena niHzeSaM, sAkSAdevAvalokitam / / 362 / / SaDbhiH kulkm||
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA zlokArtha : seMkaDo lokothI AkIrNa je te sAtvika mAnasa nAmanuM nagara che ane je A nirmala, UMco viveka nAmano parvata che. je ramya apramatta nAmanuM tenuM zikhara che. je tenA ja=apramatazikharanA ja, uparamAM raheluM jaina-satpara che. ane je mahAtmA sAdhu loko tenA nivAsI che=jenasapuramAM rahenArA che, ane tyAM jenapuramAM, madhyamAM rahelo je cittasamAdhAna nAmano maMDapa che. ane tyAM= cittasamAdhAnamaMDapamAM, je niHspRhatA nAmanI vedikA rahelI che tenA upara niHspRhatA vedikA upara, je suMdara jIvavIrya nAmanuM mahA Asana che. ane parivArathI vIMTALAyelo cAritradharmarAjA ane je tenA-cAritradharmarAjAnA, zubhra guNo che ane je te rAjAonA=cAritradharma pAse rahelA rAjAonA, zubhra guNo che. he mahArAja naravAhana ! te A=pUrvamAM varNana karyuM te A, tyAre vicakSaNa vaDe saMpUrNa sAkSAt ja avalokana karAyuM. ll357thI 36rA vicakSaNapravrajyA tatazca bho bho mahAnarendra! naravAhana! sa vicakSaNaH sahaiva tena zubhodayena pitrA, yukta eva tayA nijacArutayA mAtrA, AliGgita eva tayA priyabhAryayA buddhyA, sahita eva tena zvazuryeNa vimarzana, anvita eva vakSaHsthalazAyinA tena prakarSeNa priyatamatanayena, samupeta eva vadanakoTaravane vartamAnayA rasanAbhAryayA, sarvathA sakuTumbaka eva kevalaM tAmekAM lolatAM dAsaceTI parityajya nirAkRtya ca paruSakriyayA saMprApya guNadharanAmAnamAcAryaM pravrAjitaH, vicakSaNanI pravajyA ane tethI te mahAnarendra taravAhata ! te zubhodaya pitA sAthe ja, te nijacArutA mAtAthI yukta ja te priyabhAryA buddhithI AliMgita ja, te sALA vimarzathI sahita ja, vakSa:sthalamAM rahela priyatama putra evA te prakarSathI avita ja yukta ja, vadanakoTararUpa vanamAM vartamAna rasanA bhAryAthI yukta ja sarvathA sakuTuMbavALo ja evo te vicakSaNa kevala te eka lolatA nAmanI dAsaceTIno tyAga karIne ane kaThora kriyAthI nirAkaraNa karIne guNadhara nAmanA AcAryane prApta karIne pravrajita thayo. bhAvArtha - vicakSaNasUrie naravAhanarAjA pAse potAno vRttAMta kahetAM kahyuM ke vicakSaNa ane jaDa nAmanA be pitarAI bhAI hatA. temane rasanAnI ane lolatAnI prApti thaI paraMtu vicakSaNane tenI zuddhine jANavAnI icchA thaI. tethI te vicakSaNe potAnI vimarzazakti ane buddhinA prakarSanA baLathI rasanAnuM utpattisthAna koNa che ? tenI gaveSaNA karI ane te gaveSaNA karIne vimarza ane prakarSe je saMsAranuM svarUpa, jainanagaranuM svarUpa ityAdi batAvyuM, teno bodha vicakSaNane thayo. A kathana karyA pachI jaDano zuM prasaMga che ? te batAvatAM kahe che -
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva jaDa azubhodaya ane svayogyatAthI thayelo hato tethI te jIvanAM azubhakarmo ane kliSTa bhAvo kare tevI te jIvanI yogyatA hatI tethI rasanAne ane lolupatAne prApta karIne te rasanAne AdhIna thaIne sarva pApo kare che ane aMte akALe mRtyu pAmIne durgatimAM paDe che. A jaDano vRttAMta joIne vicakSaNane A rasanA atyaMta anarthakArI che, AthI ja jaDa rasanAnA lAlananA phaLane A bhavamAM prApta kare che ane parabhavamAM durgatine prApta karaze te joIne rasanA pratye atyaMta viraktabhAva prApta thayo. A rIte vicakSaNa rasanA pratye viraktabhAvamAM kALa pasAra kare che tyAM sudhI vimarza ane prakarSa vicakSaNa pAse Ave che ane teoe je sarva mAhitI ApI tenAthI vicakSaNane nirNaya thayo ke A rasanA rAgakesarInA viSayAbhilASa nAmanA maMtrInI putrI che ane doSanA puMjavALI che. tethI mAre teno tyAga karavo joIe. Ama vicArIne tenA tyAga arthe zubhodayane pRcchA kare che. arthAt vicakSaNa zubhakarmanA udayathI tenA tyAga viSayaka zuM karavuM joIe tenI mArgAnusArI vicAraNA kare che ane te vicakSaNamAM vartato zubhodaya tene kahe che ke A rasanA tArI bhAryA che tethI akasmAta teno tyAga karAya nahIM. paraMtu kramasara teno sarvathA tyAga karavo joIe. tethI hamaNAM te rasanA mATe zuM karavuM joIe te vicakSaNamAM vartatAM zubhakarmo ja tene mArgAnusArI buddhi Ape che. zuM mArgAnusArI buddhi Ape che ? ethI kahe che - vimarze vivekaparvata upara rahelA mahAmohAdine nAza karanArA je mahAtmAo che tenuM svarUpa tene batAvyuM. teonI sAthe rahevAthI duSTa evI paNa A rasanA tane kaMI karaze nahIM. tethI vicakSaNane zubhakarmanA udayathI nirNaya thayo ke vivekaparvata upara rahelA mahAtmA sAthe rahIne teonI jema ja mohanA nAzanA ucita AcAro sevavAthI duSTa evI paNa A rasanA kaMI karaze nahIM. AthI ja bhagavAnanA zAsanamAM vartanArA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA ke avirata samyagdaSTi jIvo paNa svazakti anusAra mohanA nAza mATe yatna karanArA hovAthI kvacit rasanendriyanuM lAlana-pAlana karatA hoya to paNa tenA vAstavika svarUpane jANanArA hovAthI satata lolupatAnA parivAra mATe yatna karIne mohane kSINa karavA mATe yatna kare che. tethI teonI rasanA paNa teone anartha karI zakatI nathI; kema ke indriyone duSTarUpe jANanArA jIvone kvacit indriyonA vikAro thAya topaNa vivekane kAraNe haNAyelI zaktivALA hovAthI te vikAro vRddhi pAmatA nathI. vicakSaNane tenAM zubhakarmo kahe che ke yatnathI vivekaparvata upara ArUDha thaIne tuM tArA aMtaraMga kuTuMba sahita rasanAnA doSathI mukAyelo jainapuramAM jaIne vasa. A rIte zubhakarmanI preraNA maLyA pachI vicakSaNane thAya che ke te vivekaparvata ati dUra che tethI kuTuMba sahita tyAM javA mATe huM kaI rIte prayatna karI zakuM. A prakArano vicAra thavAthI vicakSaNanAM zubhakarmo ja tene kahe che tArI pAse ciMtAmaNinA ratna jevo atula vimarza che tethI bhaya rAkhavo joIe nahIM, kema ke A vimarza pAse tevI adbhuta zakti che ke ahIM ja tane te mahAgiri batAvI zake tema che. tethI e phalita thAya ke vicakSaNa puruSa jyAre potAnI vimarzazaktino upayoga kare tyAre teno mArgAnusArI vimarza ja te vivekaparvata vagere sarva tene buddhi samakSa dekhADe che. AthI ja vicakSaNamAM vartato
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva mArgAnusArI vimarzano pariNAma aMtaraMga cakSumAM vimalAloka aMjana AMjIne vicakSaNane vivekaparvata Adi sarva pratyakSa dekhADe che; kema ke vicakSaNa puruSamAM rahelI tattvane jonArI mArgAnusArI dRSTi jema rasanAnI mUlazuddhine prApta karAve che tema prathama sthUlathI jainapura Adi sarvanA svarUpanuM varNana karIne teno bodha karAve che ane jyAre te vicakSaNa puruSa atyaMta nipuNaprajJAthI jovA yatna kare che, tyAre potAnI cittarUpI aTavImAM ja tene sAttvikapura, vivekaparvata, apramattazikhara, ane jainapura sAkSAt dekhAya che; kema ke sUkSmaprajJAthI jovAthI tene spaSTa dekhAya che ke zarIrAdi bAhya sarva padArthothI bhinna dehamAM rahelo matijJAnanA upayoga rUpa mAro AtmA che ane jo te AtmA apramAdabhAvathI yatna kare to jinatulya thavAnuM kAraNa jainanagara che temAM potAno praveza thAya. tethI potAnA cittamAM ja jinatulya thavAno ucita upAya tene dekhAya che. jainapuranA madhyamAM ja tene cittasamAdhAnamaMDapa dekhAya che. tethI te vicAre che ke A tuccha bAhya padArtho mane sukhanAM kAraNa nathI paraMtu mArI nirAkuLa cetanA ja mArA sukhanuM kAraNa che e prakAre mAruM citta samAdhAnavALuM thaze to mArAmAM niHspRhatA pragaTaze, jethI mAruM jIvavIrya AtmAnA nirAkuLabhAvane abhimukha pravartaze jethI mArA cittamAM cAritrano pariNAma skurAyamAna thaze. je cAritrano pariNAma mane mArI bhUmikAnusAra dAna-zIla-tapa-bhAva rUpa cAra prakAranA dharmanA sevanamAM utsAhita karaze. tethI jainapuramAM rahelA jIvo jema moha Adino nAza karavA mATe yatnazIla che tema huM paNa teno nAza karavA samartha thaIza. A prakAre nirNaya karIne te vicakSaNa puruSa naravAhanarAjAne kahe che mArI nirmaLamatithI A sarva meM avalokana karyuM. tyArapachI huM zubhodaya pitAdi sarva aMtaraMga parivAra sahita guNadhara nAmanA AcArya pAse pravrajita thayo. AnAthI e prApta thAya ke mahAtmAo jyAre dIkSA grahaNa kare che tyAre tenI sAthe tenAM zubhakarmo je atyAra sudhI vipAkamAM AvatAM hatAM, tenAthI ja te vicakSaNa banelo ane tenA kAraNe ja mArgAnusArI buddhithI tattvanuM avalokana karanAro thayelo, te zubhakarmo paNa cAritra grahaNakALamAM vipAkarUpe sAthe Ave che. vaLI, nijacArutAnI pariNati paNa dIkSA grahaNa karatI vakhate sAthe rahe che tethI dIkSA grahaNa karatAM pUrve je tenI suMdaratA hatI te ja suMdaratA dIkSA grahaNa karyA pachI vizeSathI pragaTe che. vaLI, je aMtaraMga buddhi nAmanI patnI hatI te paNa sAthe laIne dIkSA grahaNa kare che. tethI sAdhu avasthAmAM tattvane jonArI buddhi vizeSathI pravarte che. vaLI, je vimarza karavAne anukULa pUrvamAM kSayopazamabhAva hato te kSayopazamabhAva paNa saMyama grahaNa karyA pachI zAstrIya padArthone yathArtha jANavA mATe sAthe varte che. vaLI, je buddhino prakarSa hato jenAthI sarva prakAranI tattvanI jijJAsA vicakSaNane thatI hatI, te paNa saMyama grahaNa karyA pachI sAthe je varte che, tethI buddhinA prakarSane kAraNe zAstrIya padArthono yathArtha Uha dIkSA grahaNa karyA pachI paNa kare che. vaLI, saMyama grahaNa karatI vakhate deha sAthe che, tenI rasanendriya rUpI patnI paNa sAthe che. phakta pUrvamAM
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva je rasanA viSayaka lolupatA hatI teno sAdhu tyAga kare che ane aMtamAMta tuccha bhikSAnA grahaNarUpa paruSa kriyAthI te lolupatAne atyaMta dUra kare che tethI rasanendriya paNa jIvane vizeSa anartha karI zakatI nathI. jyAre mokSamAM jaze tyAre te rasanAno paNa tyAga karaze. tyAM sudhI pravrajita sAdhu A sarva aMtaraMga kuTuMbanuM pAlana karIne jainapuramAM vase che ane jeo zubhodayAdi aMtaraMga kuTuMbane saMyamaavasthAmAM sAthe rAkhI zakatA nathI teo pravrajita hovA chatAM paramArthathI jainapurathI bahAra rahe che ane pramattatA nadImAM jaIne mahAmohAdithI luMTAya che. tena sthitasteSAM jainapuranivAsinAM bhagavatAM sAdhUnAM madhye kilA'haM pravrajita iti manyamAnaH, tataH zikSitaH samasto'pi tena teSAmAcAro, niSevitaH paramabhaktyA, vinirjitA sA rasanA sarvathA vihitA'tyarthamakiJcitkarI / tataH sthApitastena guruNA nijapade sa vicakSaNaH, sa cAnyatrApi dRzyamAnaH paramArthatastatraiva vivekagirizikharavAsini jainapure draSTavyaH / tethI te jetapura nivAsI bhagavAna sAdhunA madhyamAM rahela huM pravrajita thayelo chuM e pramANe mAnato tyArapachI tenA vaDe=guNadhAraNa AcArya vaDe, teono samasta paNa AcAra zikhavADAyo. paramabhaktithI sevana karAyo=mArA vaDe sevana karAyo. te rasanA sarvathA atyaMta akiMcikarI karAyelI jitAI=saMyama grahaNa karyA pachI aMtaprAMta tuccha AhAra grahaNa karavA dvArA zubha pariNAmo niSpati pratye sarvathA akiMcikara karIne rasanA jitA. tyArapachI=saMyama grahaNa karyA pachI A rIte zikSA grahaNa karAI tyArapachI, te guru vaDe te vicakSaNa potAnA padamAM sthApana karAyA-AcAryapadamAM sthApana karAyA. ane te=vicakSaNasUri, anyatra paNa dekhAtA=vihAra karIne te te nagaromAM paNa dekhAtA, paramArthathI te ja vivekagirinA zikharavAsI jetapuramAM jANavA. AcAryasya namratA yato bho mahArAja naravAhana! sa vicakSaNo'hameva vijJeyaH, ete ca te mahAtmAnaH sAdhavo mantavyA, tato mahArAja! yadbhavadbhirabhyadhAyi yaduta-kiM te vairAgyakAraNam ? iti, tadidaM mama vairAgyakAraNaM, iyaM cedRzI madIyA pravrajyA iti / AcAryanI namratA je kAraNathI he mahArAja taravAhata ! te vicakSaNa huM ja jANavo. ane A te mahAtmA sAdhuo jANavA. tethI he mahArAja ! naravAhana ! je tArA vaDe kahevAyuM. zuM kahevAyuM ? te "kura'thI batAve che - tamArA vairAgyanuM kAraNa zuM che e pramANe kahevAyuM. te A=meM atyAra sudhI varNana karyuM te A, mArA vairAgyanuM kAraNa che. ane A AvA prakAranI mArI pravrajyA che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : evaM ca vyavasthitebhAryAdoSeNa yo nAma, pravrajyAM samupAgataH / na ca sA'pi parityaktA, sarvathA yena pApinI / / 363 / / zlokArtha : ane A pramANe vyavasthita hote chata=rasanAne oLakhIne vicakSaNasUrie pravrajyA grahaNa karI e pramANe vyavasthita hote chate=bhAryAnA rasanAnA doSathI je huM, pravajyAne pAmyo, ane pApI evI te paNakarasanA paNa, sarvathA jenA vaDe (mArA vaDe) tyAga karAI nathI. ll363 zloka - yazca pAlayate'dyApi, kuTumbaM tadavasthitam / tasya me kIdRzI nAma, pravrajyA bhUpa! kathyatAm? / / 364 / / zlokArca - ane je hajI paNa tad avasthita kuTuMbane pALe che aMtaraMga zubhodaya, buddhi, vimarza, prakarSa Adi potAnA kuTuMbanuM pAlana kare che. he rAjana ! te mArI pravajyA kevA prakAranI kahevAya? je kuTuMbano tyAga kare, pApI patnIno tyAga kare tene ja paramArthathI pravajyA kahevAya. ll364ll zloka : tathApi te mahArAja! yanmamopari gauravam / tarkayannapi tatrAhaM, na jAne bata kAraNam / / 365 / / zlokArtha : topaNa he mahArAja ! tAro je mArA upara gaurava che-tyAgI tarIkeno Adara che. temAM tarka karato paNa huM kayA kAraNe mArA upara rAjAno ATalo Adara che eno vicAra karato paNa huM, kharekhara kAraNa jANato nathI. ll36pI zloka : yata: - sadoSe'pi guNAropI, jagadAlAdakArakaH / kimeSo'cintyasaundaryaH, sajjanaprakRterguNaH / / 366 / /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 335 zlokArya : je kAraNathI doSavALA upara paNa guNano Aropa karanAra, jagatane AhalAda karanAra, aciMtya soMdaryavALA sajjana puruSanI prakRtino A guNa zuM che ? ll366ll zloka : tathAhinUnameSA satAM dRSTizcApayaSTirapUrvikA / akAraNe'pi yA nityaM, guNAropaparAyaNA / / 367 / / zlokArya : te A pramANe - kharekhara saMtonI apUrva koTInI dhanuSyanI yaSTivALI A dRSTi che. je akAraNamAM paNa nitya guNanA AropamAM parAyaNa che. Il397ll zloka : kiM vA bhuvanavandyasya, guNo'yaM hatavidviSaH / asyaiva jainaliGgasya, yatraite saMsthitA vayam / / 368 / / zlokArca - athavA bhuvanavaMdha, hapyA che zatru jeNe evA A jenaliMgano ja zuM A guNa che ? je jenaliMgamAM A ame rahelA chIe. ll168II. bloka : tathAdisurendraa api vandante, taM bhaktibharapUritAH / karasthaM yasya pazyanti, jainendra liGgamaJjasA / / 369 / / zlokArca - te A pramANe - jenA hAthamAM jeneja liMgane zIdhra jue che tene bhaktinA atizayathI bharelA surendro paNa vaMdana kare che. ll169ll zloka : kiJcAnyatkAraNaM kiJcid gRhasthAcAradhArakaH / yenedRzo'pi te rAjan! ahaM duSkarakArakaH / / 370 / /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - vaLI bIjuM koI kAraNa che, jenA vaDe gRhasthanA AcArane dhAraNa karanAro AvA prakArano paNa huM he rAjana ! tane duSkarakAraka lAguM chuM. l370|| evaM ca vadati bhagavati vigalitamadacetasi vicakSaNasUrau naravAhanarAjena cintitaM aho nijacaritakathanena bhagavatA janito me mohavilayaH, aho bhagavatAM vacanavinyAsaH, aho vivekitvaM, aho mayyanugrahaparatA, aho dRSTaparamArthateti / vijJAtazca mayA sarvasyAsya bhagavadbhASitasya garbhArthaH / A pramANe bhagavAne kahe chate vigalita madacittavALA vicakSaNasUri viSayaka taravAhanarAjA vaDe vicArAyuM. aho ! potAnA caritranA kathanathI bhagavAna vaDe mAro moha vilaya karAyo. aho bhagavAnano vacanavivyAsa che. aho vivekIpaNuM che. aho mArA upara anugrahaparatA che. aho daSTaparamArthatA che=bhagavAnanI daSTa5ramArthatA che ane bhagavAna vaDe kahevAyelA A sarvano gaMbhIra artha mArA vaDe jaNAyo che. ___ AcAryapreritanRpasya dIkSAbhAvanA zloka : tato'bhihitamanenabhadanta! yAdRzaM loke, saMpannaM te kuTumbakam / adhanyAstAdRzaM nUnaM, prApnuvanti na mAdRzAH / / 371 / / vicakSaNasUri vaDe prerita rAjAnI dIkSAnI bhAvanA zlokArtha : tethI AnA vaDe=rAjA vaDe, kahevAyuM. he bhadaMta ! lokamAM jevuM tamane kuTuMba prApta thayuM, adhanya evA mArA jevA tevuM kuTuMba prApta karatA nathI. l371|| bloka : idaM ca poSayannatra, jainaliGge ca saMsthitaH / madratta! mAvAneva, gRhastho mavatIkRza: JArU72A zlokArca - ane he bhadaMta ! ahIM jenaliMgamAM Ane kuTuMbane, poSaNa karatA rahelA bhagavAna ja AvA prakAranA gRhastha thAya che. ll372ll
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 337 bloka : anyaccakRtA'kiJcitkarI yena, rasanA'pi mahAtmanA / atyantadurjayA loke, lolatA ca nirAkRtA / / 373 / / zlokArca - ane bIjuM, je mahAtmA vaDe lokamAM atyaMta durjaya evI rasanA paNa akiMcitkarI karAI ane lolatA nirAkaraNa karAI. il373II bloka : mahAmohAdivargaM ca, jitvA yo jainasatpure / sthito'si sAdhumadhyasthaH, kuTumbasahito mune! / / 374 / / zlokArca - ane he muni ! mahAmohAdi vargane jItIne jainasapuramAM sAdhunI madhyamAM kuTuMba sahita je tame rahelA cho. ll374ll zloka - sa cettvaM na bhavasyatra, hanta duSkarakArakaH / kIdRzAste bhavantyanye, brUhi duSkarakArakAH? / / 375 / / zlokArya : ahIM=saMsAramAM, jo te tame kharekhara duSkarakAraka nathI to anya kevA prakAranA duSkarakArako thAya ? e tame kaho. Il375ll zloka : yazcAyaM tava saMpanno, vRttAnto jagadadbhutaH / etadvRttAntayuktA ye, te vandyAH pratibhAnti me / / 376 / / zlokArtha : ane jagatamAM adbhuta vRttAMta je A tamane prApta thayo e vRttAMtathI yukta jeo che, te mane vaMdha pratibhAse che. ll176ll
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tad bhadanta! kimeteSAM, sAdhUnAmayamIdRzaH / saMpanna eva vRttAntaH, kiM vA neti nivedyatAm / / 377 / / zlokArya : te kAraNathI he bhadaMta ! A sAdhuone zuM AvA prakArano A vRttAMta prApta thayo ja che ke nahIM ? e tame nivedana karo. ll377ii zloka : tato vicakSaNenoktaM, sarveSAmayamIdRzaH / sAdhUnAM mU! saMpanno, vRttAnto nAsti saMzaya: rU78 zlokArca - tethI vicakSaNa vaDe kahevAyuM - he rAjA ! sarva sAdhuone AvA prakArano A vRttAMta saMpanna thayo che, saMzaya nathI. [378 zloka : anyaccasaMpadyate tavApIha, vRttAnto'yaM nreshvr!| yadi tvaM kuruSe sadyo, yAdRzaM mAdRzaiH kutam / / 379 / / zlokArca - ane he narezvara ! bIjuM tane paNa ahIM=saMsAramAM, A vRttAMta prApta thAya jo tuM zIdhra kare, jevuM mArA jevA vaDe karAyuM. ll379II. zloka : darzayAmi kSaNenaiva, taM vivekamahAgirim / tatastajjAyate te'tra, svayameva kuTumbakam / / 380 / / zlokArca - kSaNamAM ja te vivekamahAgiri huM batAvuM chuM. tethI ahIM=saMsAramAM, tAruM svayaM ja te kuTuMba thAya che=je mAruM kuTuMba che te tAruM kuTuMba thAya che. [380|
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 339 zloka : tatazcamahAmohAdivargaM ca, svayameva vijeSyasi / lolatAM ca nirAkRtya, raMsyase sAdhumadhyagaH / / 381 / / zlokArtha : ane tethI vivekagirine joIne tuM te kuTuMbane svIkArIza tethI, mahAmohAdi vargane svayaM ja tuM jItIza ane lolatAne nirAkaraNa karIne sAdhunA madhyamAM rahelo ramIza. ll381TI zloka : tato bhagavato vAkyamAkayedaM manoramam / svacitte cintayatyevaM, naravAhanapArthivaH / / 382 / / zlokArca - tethI A bhagavAnanA manorama vAkyane sAMbhaLIne naravAhanarAjA svacittamAM A pramANe vicAre che. Il30aa. zloka : aho bhagavatA proktamidamatra parisphuTam / ya evotsahate doe, tasyaiva prabhutA kare / / 383 / / zlokArya : aho ! bhagavAna vaDe ahIM=saMsAramAM, A spaSTa kahevAyuM, je puruSa ja be bhujA vaDe utsAhata=saMsArasamudrane taravA mATe utsAhita thAya che tenA ja hAthamAM prabhutA che. ll18all zloka : tato bhAgavatIM dIkSAM, gRhANa kila bhUpate! / tava saMpadyate yena, saMpannaM yattu mAdRzAm / / 384 / / zlokArya : tethI he rAjA ! bhAgavatI dIkSAne tuM grahaNa kara. jenA vaDe mArA jevAne vaLI je prApta thayuM te tane prApta thAya. ll384ll
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : aho bhagavatA cAru, mamAdiSTaM mahAtmanA / gRhNAmyevAdhunA dIkSAmiti citte'vadhAritam / / 385 / / zlokArca - aho bhagavAna mahAtmA vaDe mane suMdara Adeza karAyo. hamaNAM huM dIkSAne grahaNa karuM e pramANe citamAM avadhAraNa karAyuM=naravAhanarAjA vaDe avadhAraNa karAyuM. [385 zloka : tato vighaTitAniSTaduSTapApANusaJcayaH / avocata guruM natvA, sa rAjA naravAhanaH / / 386 / / zlokArca - tyArapachI nAza karyo che aniSTa duSTa pApa aNuno saMcaya jemaNe evA te naravAhanarAjAe gurune namIne kahyuM. ll186 zloka : bhadanta! yadi yA kAcidvidyate yogyatedRzI / tataH karomyahaM tAdRk, kRtaM yAdRg bhavAdRzaiH / / 387 / / zlokArtha : he bhagavAna ! jo mArI kAMIka yogyatA AvA prakAranI vidhamAna che, to huM tevuM karyuM, jevuM tamArA jevA vaDe karAyuM. ll387ll zloka : kiM cAnena?dIyatAM jinadIkSA me, kriyatAM madanugrahaH / tato yuSmatprasAdena, sarvaM cAru bhaviSyati / / 388 / / zlokArya : vaLI AnA vaDe zuM ? mArI yogyatA che ke nahIM enA vicAra vaDe zuM? jinadIkSA mane apAya. mArA upara anugraha karAya, tethI tamArA prasAdathI sarva suMdara thaze. ll188ll
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 upamitibhavaprapaMca kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka - sUriNA'bhihitaM bhUpa! sundaraste vinizcayaH / yuktametaddhi bhavyAnAM, kRtyametad bhavAdRzAm / / 389 / / zlokArtha : sUri vaDe kahevAyuM, he rAjA ! tAro nizcaya suMdara che. di=je kAraNathI, bhavyajIvone dIkSAne anukULa yogyatAvALA jIvone, A=saMyama grahaNa karavuM e yukta che. tamArA jevAne=naravAhana jevA yogya jIvone, A dIkSA grahaNa karavI e kRtya che. ll189ll zloka : nUnaM madIyavAkyasya, sadbhAvArtho'vadhAritaH / saMjAtastena te bhUpa! mahotsAho'yamIdRzaH / / 390 / / zlokArya : kharekhara mArA vAkyano sabhAvArtha avadhAraNa karAyo. tethI he rAjA ! tane A AvA prakArano mahAna utsAha thayo che. ll39oll bloka : tathAditaadRkssu valgamAneSu, mahAmohAdizatruSu / ko vA nAzrayate durgaM, sukSemaM jainasatpuram? / / 391 / / zlokArca - te A pramANe - tevA prakAranA kUdatA mahAmohAdi zatru hote chate koNa sukSemavALA=suMdara rakSaNavALA, jenasapurarUpa durgano=killAno, Azraya na kare? buddhimAna puruSa avazya kare. ll1915 zloka : nizcinto gRhavAse'tra, ko vA duHkhaughapUrite? / AsIta vidite jaine, satpure sukhasAgare / / 392 / / zlokArya : sukhanA sAgara evuM jainasapura vidita thaye chate=jJAta thaye chate, duHkhanA samUhathI pUrita A gRhavAsamAM koNa buddhimAna nizcita vase ? Il392zA.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : alaM kAlavilambena, rAjan! atra mahAbhaye / evaM te jJAtatattvasya, yuktamatra pravezanam / / 393 / / zlokArtha : he rAjana !mahA bhayavALA evA A saMsAramAM kAlavilambanathI saryuM. jJAna tatvavALA evA tane A rIte dIkSA grahaNa kare e rIte, ahIM jainapuramAM, praveza yukta che. ll19all zloka : tato bhAgavataM vAkyaM, zrutvA saMtuSTacetasA / tadetaccintitaM rAjJA, dIkSAgrahaNakAmyayA / / 394 / / zlokArca - tethI=vicakSaNasUrie A pramANe kahyuM tethI, bhagavAnanA vAkyane sAMbhaLIne saMtuSTa cittavALA rAjA vaDe dIkSA grahaNanI kAmanAthI te A vicArAyuM. ll194ll zloka : rAjye kaM sthApayAmIti, ko vA yogyo'sya matsutaH? / tato visphAritA dRSTiIlAbjadalalAsinI / / 395 / / zlokArtha : zuM vicArAyuM ? te kahe che - rAjyamAM kone sthApana karuM. Ane=rAjyane, yogya kayo mAro putra che ? tethI nIlakamaLanA dalane vilAsa karanArI daSTi visphArita karAI=rAjyane yogya jovA mATe daSTine visphArita karAI. ll1lpA zloka : athAgRhItasaGkete! tadA'haM ripudAraNaH / tathA niSaNNastatraiva, nirbhAgyo rorarUpakaH / / 396 / / zlokArdha : have he agRhItasaMketA ! tyAre tyAM ja=sUrinI dezanAsthalamAM ja, bhikhArIrUpa nirbhAgya ripukAraNa evo huM beThelo. Ila96o
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 343 ripudAraNasya rAjyAbhiSekaH bloka : rUtakRsho'pysau zarIreNa, tathA tAtasya pazyataH / puNyodayo vayasyo me, manAk sasphuratAM gataH / / 397 / / ripudAraNano rAjyAbhiSeka zlokArdha : A bAju zarIrathI kRza thayelo paNa evo A mAro mitra puNyodaya pitAnA jovAthI thoDoka saspharatAne pAmyo=vipAkamAM Avyo. ll197ii zloka : tatadRsstto nirIkSyamANena, tAtenAmalacetasA / tato mAM vIkSya tAtasya, punaH pratyAgataM manaH / / 398 / / zlokArya : ane tyArapachI nirmalacittathI jotA evA pitA vaDe jevAyo. tethI mane joIne pitAne pharI mana pAchuM AvyuM ane rAjya soMpavAnuM anukULa mana prApta thayuM. ll398|| zloka : cintitaM ca tatastena, sa eSa ripudAraNaH / mayA bahiSkRto gehAttapasvI zocyatAM gataH / / 399 / / zlokArca - ane tethI tenA vaDe=pitA vaDe, vicArAyuM - mArA vaDe gharathI kADhI mukAyelo te A ripudAraNa bicAro zodhyatAne pAmyo. ll399II zloka : hA hA mayedaM no cAru, kRtaM yatsutabhartsanam / viSavRkSo'pi saMvardhya, svayaM chettumasAmpratam / / 400 / /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - kharekhara mArA vaDe A suMdara karAyuM nathI, je kAraNathI putranuM bharsana karAyuM. viSavRkSa paNa saMvardhana karIne svayaM chedavA mATe ayogya che. Iool bloka : tadidaM prAptakAlaM me, tathedaM janakocitam / idameva satAM yuktamidaM duSkRtazodhanam / / 401 / / zlokArtha : te kAraNathI=putranuM bharsana karyuM te ucita karyuM nahIM te kAraNathI, mane A prApta kAla cheH atyAre kartavya che ane pitAne ucita A che. A ja saMtone yukta che=ayogya paNa putrane tenuM hita thAya tema karavuM te saMtone yukta che. A dukRtanuM zodhana che=meM ene kADhI mUkyo e dukRtanuM zodhana A che. l401|| zloka : yadutaenaM rAjye'bhiSiJcAmi, saMpUjya ripudAraNam / tatazca kRtakRtyo'haM, dIkSAM gRhNAmi nirmalAm / / 402 / / zlokArca - duSkRtanuM zodhana zuM che ? te "yata'thI batAve che - ripadAraNane saMpUjana karIne Adara ApIne, Ane rAjya upara abhiSeka karuM ane tyArapachI kRtakRtya evo huM=ucita kRtya karyuM che evo huM, nirmala dIkSAne grahaNa karuM. ll40rA bloka : bhadre'gRhItasaGkete! tathA'haM doSapuJjakaH / tAtasya tAdRzaM cittaM, tatredaM hanta kAraNam / / 403 / / zlokArtha : he bhadra agRhItasaMketA! te prakArano doSano puMja evo huM chuM, pitAnuM tevuM citta che tyAM-pitAnA tevA cittamAM, kharekhara A kAraNa che. Io3II zloka : navanItasamaM manye, sukumAraM satAM manaH / tatpazcAttApasamparkAd, dravatyeva na saMzayaH / / 404 / /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - saMta puruSonuM mana mAkhaNa jevuM sukumAra che ema huM mAnuM chuM. te kAraNathI pazcAtApanA saMparkathI dave ja che. saMzaya nathI. ll404ll zloka : AtmA sphaTikazuddho'pi, sadoSaH pratibhAsate / parastu doSapuJjo'pi, nirmalo'malacetasAm / / 405 / / zlokArca - AtmA sphaTika jevo zuddha paNa sadoSa pratibhAse che=saMta puruSone pote sadoSa che tema pratibhAse che. vaLI, nirmaLa cittavALA jIvone doSano puMja paNa para=bIjo puruSa, nirmala pratibhAse che. II40pA zloka : paropakArasArANAM, kAraNe'pi ca niSThuram / kRtaM karma karotyeva, pazcAttApaM mahAdhiyAm / / 406 / / zlokArca - paropakArasAra evA mahAbuddhivALA jIvone kAraNamAM paNa karAyeluM niSphara karma pazcAttApane kare ja che=naravAhana rAjAe kAraNe ripadAraNane gRhathI kADhI mUkela chatAM uttama cittane kAraNe pazcAttApa thAya che. ll406ll zloka : tatazcAhUya tAtena, nijotsaGge nivezitaH / tadA'haM praznitazcetthaM, sUrirgadgadbhASiNA / / 407 / / zlokArca - tethI-pitAne mane kADhI mUkavAno pazcAttApa thayo tethI, bolAvIne pitA vaDe tyAre huM potAnA usaMgamAM besADAyo ane A pramANe gadgad bolatA evA pitA vaDe sUri pragna karAyA. ll407ii zloka : bhadanta! viditastAvannUnameSa bhavAdRzAm / jJAnAlokavatAM loke, yAdRzo ripudAraNaH / / 408 / /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArca - he bhagavaMta ! kharekhara lokamAM jevA prakArano A ripudAraNa che, jJAnarUpI prakAzavALA evA tamArA jevAne vidita ja che. II408II zloka : tadasya satkule janma, sAmagrIyaM manoharA / saMjAtA kiM punarjAtaM, tAdRzaM caritaM purA? / / 409 / / zlokArtha: te kAraNathI Ano ripudAraNano, saskulamAM janma, manohara A sAmagrI thaI. vaLI pUrvamAM tevuM carita kema thayuM? I409ll zloka - sUriNA'bhihitaM bhUpa! na doSo'sya tapasvinaH / zailarAjamRSAvAdau, tasya sarvasya kAraNam / / 410 / / zlokArca - sUri vaDe kahevAyuM - he rAjA ! A tapasvIno doSa nathI. mAna ane mRSAvAda A sarvanuM kAraNa che=ripadAraNanA sarva doSonuM kAraNa che. I410|| zloka : tAtenoktaManarthasArthahetubhyAM, bhadanteha kadA punaH / AbhyAM pApavayasyAbhyAM, viyogo'sya bhaviSyati / / 411 / / zlokArca - pitA vaDe kahevAyuM. he bhadaMta ! anartha samUhanA hetu evA A be pApI mitrothI ahIM=saMsAramAM, vaLI Ano viyoga kyAre thaze ? Il411TI. zloka : sUrirAha mahArAja! viyogo'dyApi durlabhaH / zailarAjamRSAvAdau, yato'syAtyantavallabhau / / 412 / / zlokArtha : sUri kahe che - he mahArAja ! hajI paNa viyoga durlabha che. je kAraNathI Ane=ripudAraNane, zelarAja ane mRSAvAda atyaMta vallabha che. ll41co.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bhAvArtha : vicakSaNasUrie naravAhanarAjA pAse potAnA vairAgyanuM kAraNa batAvatAM kahyuM ke te guNadhAraNa nAmanA AcAryane pAmIne huM pravrajita thayo chuM. ane tyArapachI jainapuramAM vasatAM bhagavAna susAdhuonI vacamAM huM pravrajita chuM ema mAnato huM rahyo. tethI e phalita thAya ke te vicakSaNa sAdhu jainapura che temAM vasanArA je sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA che, temAMthI je susAdhuo mohanA nAza mATe subhaTanI jema apramAdathI yatna karI rahyA che tevA sAdhuonI vacamAM apramattazikhara upara vicakSaNa muni rahyA. ane te guru vaDe te munine sarva AcAra zikhavADyA. jethI sukhapUrvaka munibhAvamAM rahIne te AcAra dvArA aMtaraMga zatruno te mahAtmA nAza karI zake. vaLI te AcAra ja mAruM hita che e prakAranI parama bhaktithI te vicakSaNa muni te AcAro sevatA hatA. tethI te sAdhvAcAranA baLathI satata mohanA nAza mATe yatna karatA hatA. vaLI, te mahAtmAe dIkSA grahaNa karI tyArathI rasanendriyane aMtaprAMta tuccha AhAra grahaNa dvArA atyaMta akiMcitthara karAI arthAt patnI tarIke tenuM lAlana-pAlana choDIne te je viSayAbhilASanuM rAga utpAdanarUpa kArya karatI hatI te kArya karavA sarvathA asamartha karAI ane visarjana karAI arthAtu potAnI sAdhanAmAM vikSepa karatAM dUra karAI. tyArapachI te mahAtmA zAstraabhyAsa karIne saMpanna thayA tyAre gurue te vicakSaNa munine sUripadamAM sthApana karyA. vaLI vyavahArathI te vicakSaNasUri bahAra nagaromAM vicaratA dekhAya che, topaNa paramArthathI te vicakSaNasUri vivekaparvata para vasanArA jainapuramAM vase che. tethI e prApta thAya ke te vicakSaNasUri vihAra karIne grAmAnugAma vicaratA dekhAya che to paNa aMtaraMga mAnasa vyApArathI potAnA AtmAmAM je vivekano pariNAma che, te pariNAmamAM yatnazIla thaIne jinatulya thavA mATe yatna karI rahyA che. AthI ja mohanI sAme subhaTanI jema laDIne potAnA aMtaraMga zatruno nAza karI rahyA che, mATe potAnI cittavRttimAM vasatA jainapuramAM vasanArA che. vaLI te vicakSaNasUri huM chuM tema mahAtmA naravAhanarAjAne kahe che ane A mahAtmAo mArA sahavartI sAdhuo che A pramANe vicakSaNasUrie potAnA bhavavairAgyanuM kAraNa spaSTa karyuM, ane kahyuM ke AvA prakAranI mArI pravrajyA che. kevA prakAranI pravrajyA che ? te spaSTa karatAM kahe che - rasanArUpa bhAryAnA doSathI meM pravrajyA grahaNa karI che chatAM pApI evI tene meM sarvathA tyAga karI nathI; kema ke jyAre kevalajJAna thAya tyAre ja matijJAnanA upayogarUpa rasanAno sarvathA nAza thAya che. phakta huM tene duSTa jANIne potAnuM kArya karavA mATe teNIne akiMcikara karelI che; kema ke A rasanA ja mohanA vikAro karIne mane viDaMbanA karatI hatI. tethI meM tene kArya karatI niSphala karI che topaNa hajI huM chadmastha avasthAmAM chuM tethI meM teno sarvathA tyAga karyo nathI. vaLI, mAruM je aMtaraMga avasthita kuTuMba hatuM tenuM hajI paNa huM pAlana karuM chuM tethI he rAjA ! mArI pravrajyA kevA prakAranI che arthAt bahu prazaMsApAtra nathI. tethI e prApta thAya ke pravrajyA e pApathI prakRSTa vrajana svarUpa che. tethI jeo pravrajyA grahaNa karIne mohano saMpUrNa nAza kare che teonI ja pAramArthika pravrajyA che. vaLI, aMtaraMga zubhodaya, nijacArutA, buddhi , prakarSa, vimarza vagere kuTuMbanuM huM pAlana karuM chuM.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA vastutaH jeo pravrajyA grahaNa karIne vItarAga sarvajJa thAya che teonA tevA kSayopazamabhAvavALA zubhodaya nathI. mArA mohano nAza thAya che tevI nijacArutA nathI. matijJAnanA upayogarUpa vimarza, matijJAnanA upayogarUpa prakarSa, ane matijJAnanA upayogarUpa buddhi che tevI pravrayA pUrNa pravrajyA nathI paraMtu kevalajJAna svarUpa jIva che tevI kSAvikabhAvanI pravrajyA potAnAmAM pragaTa thaI nathI. tethI hajI paNa bAhya kuTuMbano meM tyAga karelo hovA chatAM te kSayopazamabhAvanA pariNAmarUpa mAruM aMtaraMga kuTuMba hajI avasthita che. phakta te duSTa bhAryArUpa rasanAnI lolatAne meM kADhI mUkI che ane rasanAne svakArya karavAmAM akiMcitthara karI che. tethI mArI pravrajyA tevI zreSTha pravrajyA nathI. topaNa mahArAjane mArA upara Adara thAya che tenuM kAraNa huM jANato nathI. vastutaH AdarapAtra to saMpUrNa bAhya ane aMtaraMga kuTuMbano tyAga karyo che tevA siddha bhagavaMto ane kevalI bhagavaMto ja che, chatAM sadoSa evA mArAmAM guNano Aropa e jagatane AnaMda karanAra rAjAnuM aciMtya cittasauMdarya che, je sajjananI prakRtino guNa che arthAt mahArAjA sajjana che. huM hajI karmanA doSavALo chuM. mohanA zatruno meM saMpUrNa nAza karyo nathI. tethI ja tenA nAza arthe aMtaraMga zubhodaya Adi kuTuMbanuM pAlana karuM chuM. mATe mArAmAM ghaNI sadoSatA che chatAM thoDA guNane joIne arthAt meM lolatAno tyAga karyo ane rasanAne akiMcitthara karI e guNane joIne guNanuM AropaNa karanAra jagatanA AllAdane karanAra rAjAnuM aciMtya cittasauMdarya che; kema ke sajjananI prakRtino A guNa che. A prakAre yathArtha batAvIne mahAtmA potAnI vAstavikatA rAjAne spaSTa kare che ane pote hajI guNathI pUrNa thayA nahIM, pUrNa thavAnA arthI che e batAve che. vaLI, vicakSaNasUri rAjAne "athavAthI kahe che. meM je A jainaliMga dhAraNa karyuM che te mohanA zatruno nAza karanAra che tethI ja jagatane vaMdya evA jainaliMgano A guNa che ane te liMgamAM rahyA chIe tethI ja loko vaDe pUjAIe chIe. enAthI e prApta thAya ke vicakSaNasUri pote dravyaliMgadhArI che mATe pUjAya che tema nathI paraMtu bhAvathI grahaNa karAyeluM jainaliMga zatruno nAza karanAra che. AthI ja bhAvathI grahaNa karAyeluM jainaliMga traNa bhuvanane vaMdya che ane vicakSaNasUri potAnA aMtaraMga kuTuMba sahita paNa bhAvathI jainaliMgamAM rahelA che tethI satata mohanA nAza mATe yatna karanArA che tethI ja vaMdya che. Ama kahIne pote vaMdya nathI paraMtu bhAvathI jainaliMgano A guNa che ema kahIne vicakSaNasUri potAnA mAnakaSAyano atyaMta nirodha kare che, jethI ame jagatamAM pUjya chIe tevo pariNAma thAya nahIM. vaLI pUrvamAM kahyuM ke ame aMtaraMga kuTuMbavALA chIe mATe guNavALA nathI tema kahIne pUrNa guNavALA vItarAga ja pUjya che ke jeone aMtaraMga kuTuMba nathI ane bAhya kuTuMba paNa nathI, jyAre ame to nigraMtha thavAnA atyaMta arthI chIe topaNa je pUrNa nigraMtha vItarAga che te ja pUjya che ane ame aMtaraMga kuTuMbane dhAraNa karIne kaMIka gRhasthatulya chIe. pUrNa nigraMtha nathI. tethI ame stutine yogya nathI tema kahIne pUrNa nigraMtha bhAvavALA vItarAga ja pUjya che tema batAve che ane tevA pUjya pratye potAno namrabhAva vicakSaNasUri abhivyakta kare che. vaLI, sUri anya kahe che. kaMIka gRhasthanA AcAranA dhAraka je kAraNathI ame AvA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA 349 prakAranA chIe te kAraNathI huM he rAjana ! tevA prakArano duSkarakAraka chuM arthAtu potAnI patnI=rasanAne akiMcitthara karI. lolatAne dUra karI. tevA prakArano duSkara karanAra huM chuM. A rIte vivekapUrvaka potAnI vAstavika sthiti batAvIne mada vagaranA vicakSaNasUrine joIne naravAhanarAjA vicAre che. aho, bhagavAne potAnA caritranA kathana dvArA mAro moha vilaya karyo. vaLI kevo suMdara bhagavAnanA vacanano vinyAsa che ke jethI leza paNa ame duSkarakAraka che evo abhimAna dhAraNa karatA nathI. vaLI kevuM vivekapUrvakanuM temanuM kathana che, ane mArA upara anugraha karanArA mahAtmA che. vaLI, mahAtmAnA kathanamAM rahelA paramArtha jonAro huM thayo chuM; kema ke mohanAza mATe sattvazALI jIvo bAhya kuTuMbano tyAga karIne AvA ja aMtaraMga kuTuMbanA baLathI satata AtmakalyANa kare che tema mane mahAtmAnA vacanathI bodha thayo che. tethI ja rAjA mahAtmAne kahe che, jevA prakAranuM tamane aMtaraMga kuTuMba prApta thayuM, tevA prakAranuM aMtaraMga kuTuMba adhanya evA mArA jevA prApta karI zakatA nathI. vaLI jainapuramAM rahelA ane jainabhAvaliMgamAM vartatA bhagavAnane Avo gRhasvadharma suMdara che. AthI ja aMtaraMga kSayopazamabhAvanA guNone dhAraNa karIne bhagavAna mahAtmAe atyaMta durjaya evI rasanAne akiMcitkara karI ane lolanAne paNa dUra karI. ane mahAmohAdi vargane jItIne jainapuramAM sAdhu madhyamAM kuTuMba sahita= aMtaraMga kuTuMba sahita, tame rahyA cho ane chatAM tame duSkarakAraka nathI, to jagatamAM anya koNa duSkarakAraka kahI zakAya. mATe paramArthathI tame ja duSkarakAraka cho. A prakAre mahAtmAnA gaMbhIra bhAvone jANIne naravAhanarAjA kahe che, jeone Avo uttama vRttAMta prApta thayo che teo ja jagatamAM vaMdya che ema mane bhAse che. vaLI, A sarva sAdhuone paNa Avo vRttAMta prApta thayo che ke nahIM e prakAre rAjA prazna kare che, tethI phalita thAya ke mAtra vezane joIne rAjA temane vaMdya svIkArato nathI. paraMtu je pramANe mohane nirAkaraNa karIne aMtaraMga kuTuMba sahita sUri jainapuramAM rahyA che tema jo A sAdhuo hoya to te paNa vaMdya che. A prakAre naravAhanarAjAne sthira nirNaya thAya che. vaLI, vicakSaNasUri kahe che. he rAjA ! tane paNa Avo vRttAMta prApta thAya jo tuM mArI jema ucita yatna kare. tyArapachI vicakSaNasUri rAjAne kahe che kSaNamAM huM tane vivekaparvata batAvuM. tethI tane svayaM ja AvuM kuTuMba prApta thAya. ane jo te vivekaparvatane joIne te aMtaraMga kuTuMbane tuM svIkAra karIza to mahAmohAdine svayaM ja jItIza, lolatAne dUra karIza ane A uttama sAdhuonI madhyamAM tuM sukhapUrvaka vilAsa karIza. A sAMbhaLIne rAjA vicAra kare che. bhagavAne spaSTa ja mane be bAhu dvArA bhavasamudrane taravAno upAya batAvyo che tema kahIne mArI yogyatAne jANIne bhAgavatI dIkSA grahaNa karavA mATe tuM yogya che ema batAvela che. tethI harSita thaIne rAjA dIkSA grahaNa karavAno cittamAM nirNaya kare che. ane kahe che ke he mahArAja ! jo mArAmAM yogyatA hoya to huM tevI dIkSA grahaNa karuM. athavA yogyatAnI vAta dUra raho. tamArA anugrahathI badhuM mAruM suMdara thaze, mATe mane dIkSA Apo. vaLI, sUri rAjAne kahe che meM je gaMbhIra bhAvono artha kahyo che tene yathArtha te avadhAraNa karyo che. AthI ja dIkSA grahaNa karavAno mahAna utsAha tane thayo che. vaLI rAjAne utsAhita karavA arthe bhagavAna kahe che jyAre cittavRttimAM mahAmohAdi zatruo UThatA hoya tyAre
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ZCho upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva temanAthI rakSaNa karavA arthe jainasapurano koNa Azraya na kare ? arthAt koI buddhimAna puruSa avazya jainapurano Azraya kare. vaLI duHkhanA samUhathI pUrNa evA gRhasthavAsamAM koNa rahe ? ane sukhanA sAgararUpa jainapuramAM koNa buddhimAna vase nahIM ? tethI phalita thAya che ke bhAgavatI dIkSA mAtra paraloka arthe nathI paraMtu modAdi zatruothI AtmAnuM rakSaNa karIne tatkAla sukha arthe che. ane jema jema mohAdi nAza pAmaze tema tema sukhanI paraMparA prApta thaze tenuM prabala dIkSA kAraNa che. mATe mahAbhayavALA evA A gRhavAsamAM buddhimAne vasavuM joIe nahIM. A rIte mahAtmAnAM vacana sAMbhaLIne toSa pAmelA rAjA vicAre che ke kone rAjya soMpavuM ke jethI huM saMyama grahaNa karI zakuM ? te vakhate ripudAraNane tyAM bhikhArI avasthA jevo beThelo joIne pitAnI dRSTine kAraNe kaMIka teno puNyodaya jAgRta thayo jethI pitAnA cittamAM pazcAttApa thAya che ane vicAre che ke A rIte putrane meM gharamAMthI kADhyo te ucita karyuM nahIM; kema ke viSavRkSa jevo te putra meM moTo karyo che tethI A rIte teno vinAza karavo ucita nathI. A prakAranA mArgAnusArI Uhane kAraNe rAjAnA cittamAM atyaMta nirmala pazcAttApa thAya che. tyArapachI doSanA puMja evA paNa ripudAraNane uttama puruSo nirmaLacittathI jonArA hoya che ane paropakAra karavA arthe yatna kare che. tethI ripudAraNane bolAvIne rAjA potAnA khoLAmAM besADe che ane sUrine prazna kare che ke AvA suMdara kuLamAM janmela chatAM ripudAraNe AvAM kRtyo kema karyA ? tethI sUri kahe che - tenA mitra mAnakaSAya ane mRSAvAdanuM A kAraNa che. rAjA pUche che - A pApamitrono kyAre ripadAraNane viyoga thaze ? tethI sUri kahe che A bhavamAM zakya nathI. paraMtu ghaNAkALa pachI tene A pApamitrono viyoga prApta thaze. tethI phalita thAya che ke karma pracura hoya tyAre uttama puruSonA vacanathI paNa ripadAraNane te vacano sparzatAM nathI. mAtra mUDhatAthI te zravaNa kare che. mRdutAsatyatAprAptau zailarAjamaSAvAdasaMgatyAgasaMbhavaH zloka : kAraNena punaryena, viyogo'sya bhaviSyati / bhUrikAle gate tatte, saMpratyeva nivedaye / / 413 / / mRdutA-satyatAnI prApti thaye chate zailarAja-mRSAvAdanA saMganA tyAgano saMbhava zlokArca - vaLI je kAraNathI Ane ripadAraNanA jIvane, ghaNo kAla gaye chate viyoga thaze. te tane hamaNAM ja huM nivedana karuM chuM. Il41all
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA 351 zloka : zuddhAbhisandhirvikhyAto, nagare zubhramAnase / rAjA'sti tasya dve bhArye, varatAvaryate kila / / 414 / / zlokArca - zubhamAnasa nAmanA nagaramAM zuddhAbhisaMdhi nAmano vikhyAta rAjA che. tenI be patnI varatA ane varyatA che. ll14 zloka : mRdutAsatyate nAma, tasya dve kanyake zubhe / vidyate bhuvanAnandakArike cArudarzane / / 415 / / zlokArtha : tenI mRdutA ane satyatA nAmanI be zubha kanyA vidyamAna che. je bhuvananA AnaMdane karanArI, suMdara darzanavALI che. ll415ll zloka : sAkSAdamRtarUpe te, te sarvasukhadAyike / atyantadurlabhe bhUpa! mRdutAsatyate janaiH / / 416 / / zlokArdha : teete baMne, sAkSAt amRta rUpanI upamAvALI che. he rAjA ! teete baMne, sarva sukhane denArI loko vaDe atyaMta durlabha mRdutA ane satyatA che. ll416ll zloka : evaJca sthitekadAcideSa te kanye, lapsyate ripudAraNaH / tallAbhe ca vayasyAbhyAmAbhyAmeSa viyokSyate / / 417 / / zlokArya : ane A pramANe sthita hote chate kyAre A ripadAraNa te be kanyAne prApta karaze=bhaviSyamAM prApta karaze, ane tenA lAbhamAM te be kanyAnA lAbhamAM, A baMne mitrothI AkaripukAraNa, viyoga pAmaze. ll417ii
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva bloka : yataHgunnsndohbhuute te, tathemau doSapuJjako / tasmAttAbhyAM sahAvasthA, nAnayobhUpa! pApayoH / / 418 / / zlokArca - je kAraNathI guNanA saMdohabhUta te-te be kanyA che. te pramANe A zailarAja ane mRSAvAda A be mitro doSanA puMja che. tethI he rAjA ! teonI sAthe te be kanyA sAthe, AmanuM A be pApI mitronuM saha-avasthAna nathI. ll418ll zloka : tataH prayojanasyAsya, kazcidanyo vicintakaH / yattu te'bhimataM bhUpa! tadevAcara sAmpratam / / 419 / / zlokArca - tethI AnA prayojananokaripudAraNane A be kanyA ApavAnA prayojanano, koI anya viciMtaka che. vaLI, he rAjA! tane je kahevAyuM te ja hamaNAM Acara=A ripadAraNanA prayojananI ciMtA tuM choDI de. paraMtu tArA hita arthe hamaNAM je kahyuM te pravajyA grahaNa karavAnuM tuM AcaraNa kara. ll419ll zloka : tatzrutvA'cintayadrAjA, sa tadA naravAhanaH / aho kaSTamaho kaSTaM sUnormama tapasvinaH / / 420 / / zlokArtha : te sAMbhaLIne te naravAhanarAjAe tyAre vicAryuM, aho kaSTa che, aho mArA tapasvI putranuM kaSTa che. ll420IL. zloka : yasyedRzau ripU nityaM, pArzvasthau duHkhadAyinau / aho varAko naivAsau, yathArtho ripudAraNaH / / 421 / / zlokArtha : jene AvA prakAranA be zaba duHkhane denArA sadA pAse rahelA che. A varAka yathArtha ripadAraNa nathI. II421II
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : tataH kiM kriyatAmatra? naivAstyasya pratikriyA / tyaktasaGgo'dhunA'haM tatkaromi hitamAtmane / / 422 / / zlokArya : tethI ahIM te be zatrunA nivAraNamAM, zuM karAya ? arthAt kaMI karAya tema nathI. AnI= ripudAraNanA zagunA nivAraNanI, pratikriyA nathI ja. te kAraNathI have huM tyakta saMgavALo AtmAnA hitane karuM. ll4rarA zloka : tato'bhiSicya mAM rAjye, kRtvA sarvaM yathocitam / vicakSaNaguroH pArzve, niSkrAnto naravAhanaH / / 423 / / zlokArdha : tethI mane rAjya upara sthApIne yathAucita sarva karIne vicakSaNa guru pAse naravAhanarAjAe dIkSA grahaNa karI. II423ll zloka : tatavivekshikhrstho'pi, sa vicakSaNasUriNA / sArdhaM bAhyeSu dezeSu, vijahAra mahAmatiH / / 424 / / zlokArca - ane tyArapachI vivekazikhara upara rahelA mahAmati evA te rAjAe vicakSaNasUri sAthe bAhya dezomAM vihAra karyo. ll424ll tapanacakrayAgame ripudAraNasya garvaceSTA zloka : mamA'pi rAjye saMpanne, labdhAvasarasauSThavau / zailarAjamRSAvAdI, nitarAmabhivardhitau / / 425 / /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tapanacakravartInA Agamana kAle ripadAraNanI ceSTA garvayukta zlokArya : mane paNa rAjya prApta thaye chate, avasaranuM sauSThava prApta thaye chate mAna ane mRSAvAda atyaMta vRddhi pAmyA. II425ll zloka : tRNatulyaM jagatsarvaM, pazyAmi sutarAM tataH / jalagaNDUSasaMkAzamanRtaM pratibhAti me / / 426 / / vaM 2ssigairutpraasymaansy, nindyamAnasya paNDitaiH / tuSTasya dhUrttavacanairalIkaizcATukarmabhiH / / 427 / / puNyodayasya mAhAtmyAdrAjyaM pAlayato mama / gatAni katicid bhadre! varSANi kila lIlayA / / 428 / / zlokArca - jagata sarvane atyaMta tRNatulya huM jouM chuM. mane asatya pANInA kogaLA tulya lAge che ane A rIte ziMgo vaDe udmAsyamAna khuzAmatakhoro vaDe prazaMsA karAtA, paMDito vaDe niMdA karAtA, cATukarma karanArAM juThThA dhUrta vacanothI toSavALA, puNyodayanA mAhAsyathI rAjyanuM pAlana karatA mane he bhadra agRhItasaMketA ! lIlAthI keTalAMka varSo pasAra thayAM. ll421thI 428II. zloka : itazcograpratApAjJaH, sArvabhaumo dviSaMtapaH / cakravartI tadA loke, tapano nAma bhUpatiH / / 429 / / zlokArya : ane A bAju ugra pratApavALI AjJA che jenI evo, zatrune tapAvanAra tapana nAmano cakravartI rAjA che. ll429ll zloka : sa sarvabalasAmagryA, mahIdarzanalIlayA / bhramaMstatra samAyAtaH, pure siddhArthanAmake / / 430 / /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3papa upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva tato viditatadvAttairahaM mantrimahattamaiH / hitakAritayA prokto, vijJAtanRpanItibhiH / / 431 / / zlokArya : te sarvabala sAmagrIthI pRthvIne jovAnI IcchAthI bhamato te siddhArtha nAmanA nagaramAM Avyo. tyArapachI jANI che tapana cakravartInI vAta jeNe evA vijJAtarAjanItivALA maMtrI-mahattamo vaDe hitakArIpaNAthI huM kahevAyo. 430-431ii. zloka : yadutacakravartI jagajjyeSThastapano'yaM mahIpatiH / tadasya kriyatAM deva! gatvA sanmAnapUjanam / / 432 / / zlokArya : zuM kahevAyo ? te "yatathI batAve che - jagatayeSTha tapana nAmano A cakravartI rAjA che. te kAraNathI he deva ! ripadAraNa ! jaIne AnuM-tapanarAjAnuM, sabhAna-pUjana karAvAya. II43zA zloka : pUjyo'yaM sarvabhUpAnAmarcitastava pUrvajaiH / vizeSato gRhAyAtaH, sAmprataM mAnamarhati / / 433 / / zlokArca - sarva rAjAone pUjya evo A tapanacakravartI tArA pUrvajo vaDe pUjAyela che. vizeSathI ghare Avela tapanacakravartI hamaNAM mAnane yogya che. ll43 ll zloka : ahaM tu zailarAjena, vidhurIkRtacetanaH / AdhmAtastabdhasarvAGgastAnAbhASe tadedRzam / / 434 / / zlokArya : vaLI huM ripadAraNa, zelarAja vaDe vidhurIkRta cetanAvALo=kaSAyathI vihvaLa cetanAvALo, AbAtathI stabdha sarva aMgavALo=mAnakaSAyanA unmAdathI akkaDa thayelAM sarva aMgavALo, teone=maMtrI vagerene, tyAre A prakAre bolyo. 434
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : yadutaare vimUDhAH! ko nAma, tapano'yaM mamAgrataH? / yenAsya pUjanaM kuryAmahaM na punareSa me / / 435 / / zlokArca - je 'yahutIthI batAve che - are vimUDho ! mArI AgaLa tapana nAmavALo A koNa che ? jenA kAraNe AnuM huM pUjana karuM, A tapanacakravartI, mAruM pUjana na kare. ll435ll tadAkarNya mantrimahattamairuktaM-deva! mA maivaM vadatu devaH, asya hi pUjanamakurvatA devena laghitaH pUrvapuruSakramaH, parityaktA rAjanItiH, pralayaM nItAH prakRtayaH, samujjhitaM rAjyasukhaM, parihApito vinayaH, apakarNitamasmadvacanaM bhavati, tannaivaM vaditumarhati devaH, kriyatAmasmAkamanurodhena tapanarAjasyAbhyudgamanaM deveneti vadantaH patitAH sarve'pi mama caraNayoH / tato mRdUbhUto manAG me zailarAjIyahRdayAvalepanAvaSTambhaH kevalaM saMjJito'haM mRSAvAdena / tato mayA'bhihitaM-na mamA'tra kSaNe cittotsAhaH, tad gacchata yUyaM, kuruta yathocitaM, ahaM tu pazcAdAgamiSyAmi, dattAsthAne rAjani pravekSyAmIti / tato yadAjJApayati deva iti vadanto nirgatAstapanAbhimukhaM mantrimahattamA rAjalokazca, santi ca tasya tapananRpatevividhadezabhASAveSavarNasvarabhedavijJAnAntardhAnavijJAtAro bahavazcaravizeSAH, tataH kenaciccareNa vidito'yaM vRttAnto niveditastapanAya / tene sAMbhaLIne maMtrI mahattamo vaDe kahevAyuM. he deva ! A pramANe na kaho. A pramANe na kaho. f= je kAraNathI, AnA pUjana nahIM karatAM deva vaDe pUrva puruSano krama ullaMghana karAyo=tamArA pitAdAdAnA AcAranuM ullaMghana karAyuM. rAjanIti tyAga karAI. prakRtioHprajA, pralayane prApta karAI. rAjyasukha tyAga karAyuM. vinayano nAza karAyo. amAruM vacana=maMtrIonuM vacana, avagaNanA karAyeluM thAya che. te kAraNathI deva=ripudAraNa, A rIte kahevA mATe yogya nathI. deva vaDe amArA anurodhathI tapatarAjAne samukha gamana karAya. e pramANe bolatA sarva paNa mArA caraNamAM paDyA. tethI zailarAjIya hadayanA avalepanathI aSTabhu=akkaDa thayeluM, mAruM hadaya thoDuMka mRdu=komala thayuM. kevala mRSAvAdathI huM saMjJA apAyo. tyArapachI mArA vaDe kahevAyuM. A kSaNamAM mArA cittano utsAha nathI. te kAraNathI tame jAva. yathAucita karo. vaLI huM pAchaLathI AvIza. bharAyelI sabhAvALA rAjA hote chate huM praveza karIza. tyArapachI deva=ripudAraNa, je AjJA kare che e pramANe bolatA tapanane abhimukha maMtrI, mahatamo ane rAjaloka nIkaLyA. ane te tapatarAjAnA vividha dezanI bhASA, veza, varNa, svarabheda, vijJAna, aMtardhAnane jANanArA=adazya thavAnI kaLAne jANanArA, ghaNA caravizeSo che. tethI koI cara vaDe A vRttAMta jaNAyo ane tapanacakravartIne nivedana karAyo.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ripudAraNAdeze tapanasya svasthatA itazca mantrimahattamairvihitA tapanarAjasya pratipattirupasthApitAni mahArhaprAbhRtAni samAvarjitaM hRdayaM, dattaM cAsthAnaM tapananarendreNa, pRSTA ripudAraNavArtA / mantrimahattamairuktaM-deva! devapAdaprasAdena kuzalI ripudAraNaH, samAgacchati caiSa devapAdamUlamiti / tato dattA mamAhvAyakAH, vijRmbhitau zailarAjamRSAvAdau, tataste mayA'bhihitAH yaduta ripadAraNanA AdezamAM tapana cakravartInI svasthatA ane A bAju maMtrI mahattamo vaDe tapatarAjAnI pratipatti karAI. kImatI evAM bheTamAM sthApana karAyAM. hadaya samAvajita karAyuM=cakravartInuM hRdaya Avajita karAyuM. ane tapatarAjA vaDe AsthAna apAyuM. ripudAraNanI vArtA puchAI. maMtrI mahattamo vaDe kahevAyuM - he deva ! devapAdanA prasAdathIetapatarAjAnI kRpAthI, ripudAraNa kuzala che. ane AkaripudAraNa, devapAda pAse=ApanA caraNa pAse Ave che. tyArapachI mane=ripudAraNane, bolAvanArA AvyA. zailarAja ane mRSAvAda vibhramita thayA. tethI bhaar| 43 to vAyA. zuM vAyA ? te 'yaduta'thI 4 cha - Pats : are vadata tAn gatvA, sarvAnmantrimahattamAn / yathA kenAtra prahitA yUyaM, durAtmAno narAdhamAH? / / 436 / / soDArtha :__ mare nete sarva maMtrImahattabhone ho. zuMseo ? te 'yathA'thI 58 cha - mahI=mArI pAse, DonA va huzamA mevA narAdhamo tame moDatApAyA chau ? ||835|| tato mayA nAgantavyameva, tUrNamAgacchata yUyaM, itarathA nAsti bhavatAM jIvitamiti / tadAkarNya gatAstatsamIpamAhvAyakAH, niveditaM mantrimahattamAnAM madIyavacanaM, tataste tatrAsthAne sarve lokAH satrAsAH sodvegA naSTajIvitAzAH parasparAbhimukhamIkSamANA aho ripudAraNasya maryAdeti cintayantaH kimadhunA kartavyamiti vimUDhAH sarve'pi madIyamantrimahattamAH lakSitAstapananarendreNa / tato'bhihitamanenabho bho lokAH! dhIrA bhavata, mA bhaiSurna doSo'yaM bhavatAM pratItaM me ripudAraNasya zIlaM, tato'haM svayameva tena bhaliSyAmi, kevalaM bhavadbhiravastunirbandhaparairna bhAvyaM, moktavyastasyopari svAmibahumAnaH, nocito'sau rAjalakSmyAH na yogyo yuSmadvidhapadAtInAm / tethI huM AvavAno ja nathI. zIdhra tame Avo. ItarathA tamAruM jIvita nathI. te sAMbhaLIne=ripudAraNanAM te vacana sAMbhaLIne bolAvanArA=ripudAraNane bolAvavA mATe AvelA puruSo, tenI samIpe gayA=maMtrI
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa8 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAvanA mahattamo pAse gayA. maMtrImahattamone mAruM vacana nivedana karAyuM. tethI=mahattama puruSone bolAvanArA puruSoe ripadAraNanAM vacano kahyAM tethI, tyAM AsthAnamAM-tapanarAjAnI sabhAmAM, sarva loko saMtrAsa pAmyA. udvegavALA thayA. naSTajIvita AzAvALA thayA. paraspara sanmukha jotA aho ripudAraNanI maryAdA e pramANe vicAratA have zuM karavuM joIe e pramANe vimUDha thayelA sarva paNa mArA maMtrImahattamo tapatarAjA vaDe jovAyA. tethIetapatarAjA vaDe maMtrIonI sthiti jovAI tethI, AvA vaDe= tapatarAjA vaDe, kahevAyuM - are loko ! dhIra thAva. bhaya pAmo nahIM. tamAro A doSa nathI. mane ripudAraNanuM zIla pratIta che. tethI huM svayaM ja tenI sAthe bhalIza=ucita kRtyo tenI sAthe karIza. kevala avastunA nibaMdha para evA tamArA vaDeHkhoTI vastunA Agraha para evA tamArA vaDe, thavuM joIe nahIM. tenA upara ripudAraNa upara, svAmInuM bahumAna karavuM joIe nahIM. AkaripudAraNa, rAjalakSmIne ucita nathI. tamArA jevA padAtione yogya nathIetamArA jevA vivekI sevakone yogya nathI. zloka : tathAhi zubhrarUpANAM, ratAnAM zuddhamAnase / na jAtu rAjahaMsAnAM, kAko bhavati nAyakaH / / 437 / / zlokArya : te A pramANe - zuddha mAnasa sarovaramAM rakta zubhrarUpavALA evA rAjahaMsono nAyaka kAgaDo kyAreya thato nathI. II437TI tanmuJcata sarvathA tasyopari snehabhAvaM, tato mayi viraktatvAtteSAmabhihitaM sarvairapiyadAjJApayati tevA rUti ! te kAraNathI sarvathA tenA upara=ripudAraNarUpa svAmI upara, sarvathA snehabhAvane tame mUko. tethI A pramANe tapananarendrae maMtrIone kahyuM tethI, teonuM mArAmAM viraktapaNuM hovAne kAraNe sarva vaDe paNa kahevAyuM. deva je AjJA kare che-tapananarendra je AjJA kare che. yogezvarakRtaripudAraNaduravasthA tato'bhihitastapanarAjena yogezvaranAmA tantravAdI kaNe, yaduta-gatvA tasyedamidaM kuruSveti / yogezvareNoktaM yadAjJApayati devaH, tataH samAgato matsamIpe saha bhUrirAjapuruSaiogezvaraH, dRSTo'haM kRtAvaSTambhaH zailarAjena, samAliGgito mRSAvAdena, pariveSTitazcotprAsanaparairbahiragaiH SiGgalokaiH / tataH purataH sthitvA tena yogezvareNa tantravAdinA prahato'haM mukhe yogacUrNamuSTyA, tato'cintyatayA maNimantrauSadhInAM prabhAvasya, tasminneva kSaNe saMjAto me prakRtiviparyayaH, saMpannaM zUnyamiva hRdayaM, pratibhAnti viparItA ivendriyArthAH, kSipta iva mahAgahvare na jAnAmyAtmasvarUpaM, tapanasatko'yaM yogezvara iti bhIto madIyaH parivAraH, sthitaH kiMkartavyatAmUDho, mohitazca tena yogazaktyA / tato vihitabhRkuTinA
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 359 AH pApa! durAtman! nAgacchasi tvaM devapAdamUlamiti vadatA tADito'haM vetralatayA yogezvareNa saMpanna me bhayaM gato dainyaM patitastaccaraNayoH / atrAntare naSTo'sau madvayasyaH puNyodayaH, tirobhUtau zailarAjamRSAvAdau, tataH saMjJitA yogezvareNAtmamanuSyakAH, tato'haM kSaNenaiva saMjAtonmAdo vedayamAnastIvramantastApaM vihitastaiH puruSaiH yathAjAtaH, kRtaH paJcajaTo, vilipto bhUtyA, carcito maSipuNDrakaiH, pravRttAste tAlAravaM kartuM samavatArito'haM rAsamadhye / tato mAM nATayantaH prArabdhAste manuSyAstritAlakaM rAsaM vuiM, tha? yogezvara nAmanA taMtravAdI dvArA karAyela ripudAraNanI kharAba avasthA tyArapachI tamanarAjA vaDe yogezvara nAmano taMtravAdI kAnamAM kahevAyo. zuM kIdhuM? te "kutathI kahe che - jaIne=ripudAra pAse jaIne, tenuM=ripudAraNanuM, A A tuM kara. A A zabdathI je AgaLa kaheze te sarvano saMgraha che. yogezvara vaDe kahevAyuM. deva je AjJA kare che. tyArapachI mArI samIpe ghaNA rAjapuruSo sAthe yogezvara Avyo. zailarAja vaDe=mAnakaSAya vaDe, karAyelA avaSTambhavALo mRSAvAdathI samAliMgita ane utpAsanapara evA bahiraMga piMgaloko vaDe gherAyelo arthAt khuzAmatakhora lokothI gherAyelo evo huM yogezvara vaDe jovAyokaripudAraNa jovAyo. tyArapachI AgaLa rahIne=ripudAraNanI AgaLamAM rahIne, taMtravAdI evA te yogezvara vaDe huM=ripudAraNa, mukha viSe yogacUrNa muSTithI haNAyo. tethI yogezvare cUrNanI muSTi mArA mukhamAM nAMkhI tethI, maNimaMtraauSadhanA prabhAvanuM aciMtyapaNuM hovAthI te ja kSaNamAM mArI prakRtino viparyaya thayo. hadaya zUlya jevuM prApta thayuM. indriyanA artho viparIta jevA bhAse che. moTA khADAmAM pheMkAyelAnI jema AtmasvarUpane jANato nathI. tapana saMbaMdhI A yogezvara che ethI mAro parivAra bhaya pAmyo. kiMkartavyatAthI mUDha rahyo zuM karavuM joIe te vicArI na zake tevI sthitimAM rahyo. tenA vaDe yogezvara vaDe, yogazaktithI mohita karAyo. tyArapachI karAyelI bhRkuTivALA evA yogezvara vaDe he pApI ! durAtman ! devapAdamUlamAM tuM Avato nathI-tapatarAjAnI pAse Avato nathI e pramANe bolatA yogezvara vaDe vetravatA vaDe nirbhayapaNAthI huM tADana karAyo. mane bhaya thayo. daityane pAmyo. tenA caraNamAM paDyo. eTalAmAM mAro A mitra puNyodaya nAza pAmyo. mAnakaSAya ane mRSAvAda tirodhAna pAmyA. tyArapachI yogezvara vaDe potAnA manuSyo saMjJA karAyA. tethI huM kSaNamAM ja thayelA unmAdavALo tIvra aMtaHstApane vaMdana karato te puruSo vaDe yathAjAta=lagna karAyo. pAMca jaTAvALo karAyo. bhUti vaDe=rAkha vaDe vilepa karAyo. mazInAM tilako vaDe carcita karAyo. teo tAlAra karavA mATe pravRtta thayA. huM rAsa lenArAnI madhyamAM laI javAyo. tyArapachI mane nacAvatA te manuSyo traNa tAlIvALA rAsa ApatA prArabdha thayA. kevI rIte ? - zloka : yo hi garvamavivekabhareNa kariSyate, bAdhakaM ca jagatAmanRtaM ca vadiSyate /
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva nUnamatra bhava eva sa tIvraviDambanA, prApnuvIta nijapApabhareNa bhRzaM janaH / / 438 / / dhruvakaH / / zlokArca - je aviveka bharAvAthI garvane karaze ane jagatane bAdhaka evuM anRta=asatya, bolaze, kharekhara eN A bhavamAM ja te jana potAnA pApanA bharAvAthI tIvra viDaMbanAne prApta karAya. ll438ll evaM ca sollAsamudgAyantaste valgamAnAH kuNDakamadhye mAM kRtvA vijRmbhituM pravRttAH, tato'haM patAmi teSAM pratyekaM pAdeSu, nRtyAmi hAsyakaraM janAnAM, samullasAmi teSUllasamAneSu, dadAmi ca tAlAH, tatastairabhihitam A rIte saullAsa gAtA ane kUdatA evA teo kuMDalAnA madhyamAM mane karIne bolavAmAM pravRtta thayA. tyArapachI huM teonA pratyekanA pagomAM paDuM chuM. lokonA hAsyakara nRtya karuM chuM. te vAcanArA ullasamAna hote chate huM ullAsavALo thAuM chuM ane tALIo ApuM chuM. tyArapachI teo vaDe kahevAyuM - zloka : pazyateha bhava eva janAH kutUhalaM, zailarAjavaramitravilAsakRtaM phalam / yaH puraiSa gurudevagaNAnapi no nataH, so'dya dAsacaraNeSu nato ripudAraNaH / / 439 / / zlokArtha : A bhavamAM ja loko zailarAja nAmanA varamitranA vikAsakRta phalavALA kutUhalane tame juo. je A pUrvamAM gurudeva-gaNone paNa namyo nathI te ripadAraNa Aje dAsanA caraNomAM namelo che. ll439ll punarbuvakaH-'yo hi garvamavivekabhareNa kariSyata'......ityAdi / tato mamApi mukhaM sphuTitvedamAgataM yata - vaLI ghuvaka che=A bIjuM paNa satata bole che. "avivekanA bharAvAthI je vaLI garvate karaze" ityAdithI zloka-438nA zeSa aMzanuM grahaNa che. te dAsagaNa pharI pharI bolI rahyA che. tyArapachI mArA paNa mukhamAM pragaTa thaIne A AvyuM. zuM AvyuM ? te "dutathI batAve che - bloka : zailarAjavazavartitayA nikhile jane, hiNDito'hamanRtena vRthA kila paNDitaH / mAritA ca jananI hi tathA narasundarI, tena pApacaritasya mamAtra viDambanam / / 440 / /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 361 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zlokArtha : zailarAjavazavartipaNAthI nikhila janamAM bhaTakato huM amRta vaDe kharekhara vRthA paMDita chuM. ane mAtA tathA narasuMdarI=mArI mAtA tathA patnI evI narasuMdarI ! mArI naMkhAI. te kAraNathI pApa caritravALA evA mane ahIM viDaMbana che. ll44oll punarjuva:-'vo di sarvavivemareja rita'..tyAdi ! tato rAsadAyakAH proktA viditapUrvavRttAntena yogezvareNa-are re evaM gAyata, idaM ca kuruta / pharI dhruvaka ripudAraNa bole che. zuM bole che ? te kahe che - "avivekabhara garvane je karaze" ityAdi zloka-438 pUrNadhuvaka ripadAraNa bole che. vidita pUrvavRttAMtavALA yogezvara vaDe rAsadAyako=rAsa ApanArAo kahevAyA. are ! A pramANe gAva, ane A karo. zloka : yo'tra janmamatidAyigurUnavamanyate, so'tra dAsacaraNAgratalairapi hanyate / yastvalIkavacanena janAnupatApayet, tasya tapananRpa ityucitAni vidhApayet / / 441 / / zlokArtha : je ahIM=A manuSyabhavamAM, janma ane matidAyI gurunI avagaNanA kare che, te ahIM A janmamAM dAsacaraNanA agranA talathI paNa haNAya che. vaLI je jUThA vacanathI paNa lokone anutApana kare che tene tapanarAjA A prakAranA ucitone karAve che. ll4415 punaEvavI -'vo di parvavivemaUT variSyati'. ...rUtyAdi .. tatazcedaM gAyantaste gADhaM pArNiprahArairmI nirdayaM cUrNayituM pravRttAH, tato nibiDalohapiNDairiva samakAlaM nipatadbhiretAvadbhiH pAdairdalitaM me zarIraM vimUDhA gADhataraM me cetanA, tathApi te rAjapuruSA narakapAlA iva mama kuNDakAniHsAramayacchantastathaivollalamAnA mAM balAdAkheTayantastritAlakaM rAsaM dadamAnA eva prAptAstapananarendrAsthAnaM, darzitaM tatra vizeSatastatprekSaNakaM, pravRttaM prahasanaM, IdRzasyaiva yogyo'yaM durAtmeti saMjAto janavAdaH / tato yogezvareNa rAsakadAyakamadhye sthitvA'bhihitaM yathA pharI dhruva bole che - "je hi gaI" ityAdi zloka-438ne bole che. ane tyArapachI A pramANe gAtA evA teo gADha pArNInA prahArathI eDInA prahArathI, nirdaya mane pUrNa karavA pravRtta thayA. tethI nibiDa evA lohapiMDonI jema samakAla paDatA evA ATalA pAdo vaDe mAruM zarIra dalita karAyuM. mArI cetanA gADhatara vimUDha thaI. topaNa tarakapAlanA jevA te rAjapuruSo mane kuMDakathI
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva niHsArane nahIM IcchatA, te pramANe ja bolatA mane balAtkAre AkheTata karatA, tritAlaka rAsane ApatA tapananarendranI sabhAne prApta thayA. tyAM tapatarAjAnI sabhAmAM, vizeSathI tenuM prekSaNaka batAvAyuM. prahasana pravRtta thayuM. A durAtmA AvAne yogya ja che e pramANe jamavAda thayo. tyArapachI yogezvare rAsadAyaka madhyamAM jaIne kahe che. zuM kahevAyuM ? te 'AthA'thI kahe che - zloka : no nato'si pitRdevagaNaM na ca mAtaraM, kiM hato'si? ripudAraNa! pazyasi kAtaram / nRtya nRtya vihitAhati devapuro'dhunA, nipata nipata caraNeSu ca sarvamahIbhujAm / / 442 / / zlokArca - tuMripudAraNa, pitRdevagaNone namyo nathI ane mAtAne namyo nathI. zuM haNAyo che ? he ripukAraNa ! kAyaratAne tuM jue che. vihita che Ahati jene evo tuM jene badhAe mAryo che evo tuM ripudAraNa, devanI AgaLa nAca nAca ane sarva rAjAonA caraNamAM paDa pas. I4rA. punarjIvana:- vo di sarvavivekamare variSyati'....... tato'hamunmAdavazena jIvitabhayena ca dainyamurarIkRtya nATito'nekadhA, patito'ntyajAnAmapi caraNeSa, saMjAtazcAvastubhUtaH, tapananarendreNa tu madIya eva kaniSTho bhrAtA kulabhUSaNo nAmAbhiSecitaH siddhArthapure rAtre ! pharI dhruvaka che=A pramANe yogezvara gAya che - "je A garva avivekabhara karaze" ItyAdi zloka-438ne bole che. tyArapachI huM-ripukAraNa, unmAdanA vazathI ane jIvitatA bhayathI devyane AzrayIne aneka vakhata racAvAyo-te yogezvara vaDe huM tacAvAyo. aMtyajotA paNa=halakA kuLavALAonA caraNomAM paNa paDyo. avasubhUta thayo=jaDa thaIne paDyo. tapatarAjA vaDe mAro ja kaniSTha bhAI nAmathI kulabhUSaNa siddhArthapura rAjyamAM abhiSeka karAyo. ripudAraNasya bhavAntarasaGkramaH tato bhadre'gahItasaGakete! tathA tairgADhapANiprahArairjarjaritazarIrasya me nipatitamudare raktaM, saMjAtaH santApAtirekaH, tato jIrNA me saikabhavavedyA guTikA, dattA ca mamAnyA guTikA bhavitavyatayA, tanmAhAtmyena gato'haM tasyAM pApiSThanivAsAyAM nagaryAM mahAtamaHprabhAbhidhAne pATake, samutpannaH pApiSThakulaputrakarUpaH, sthitastatraiva trayastriMzatsAgaropamANi kandukavadullalamAno'dhastAdupari ca vajrakaNTakaistudyamAnaH taditthamavagAhito mayA'titIvrataraduHkhasAgaraH / tatastatparyante jIrNAyAM pUrvadattaguTikAyAM
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 upamitibhavaprapaMco kathA bhAga-5 | caturtha prastAva dattA mamAnyA guTikA bhavitavyatayA, tattejasA samAgato'haM paJcAkSapazusaMsthAne nagare / darzitastatra jambukAkAradhArako bhavitavyatayA / evaM ca bhadre'gRhItasaGkete! keliparatayA tayA nijabhAryayA bhavitavyatayA tasyAM pApiSThanivAsAyAM nagaryAmuparyupari sthiteSu saptasu pATakeSu tathA paJcAkSapazusaMsthAne vikalAkSanivAse manujagato, kiM bahunA? tadasaMvyavahAranagaraM vihAyApareSu prAyeNa sarvasthAneSu, jIrNAyAM jIrNAyAM tasyAmekabhavavedyAbhidhAnAyAM karmapariNAmamahArAjasamarpitAyAM guTikAyAM punaraparAparAM guTikA yojayantyA araghaTTaghaTIyantranyAyena bhrAmito'hamanantaM kAlaM pratisthAnamanantavArAH, sarvasthAneSu ca paryaTato me jaghanyA jAtirninditaM kulaM, atyantahInaM balaM, garhitaM rUpaM, nindyaM tapazcaraNaM, Ajanma dAridryaM satataM ca mUrkhatA, alAbhasantApadAruNaM yAcakatvaM, sakalajanAniSTatvaM ca guTikAprayogeNaiva prakaTitaM bhavitavyatayA, tathA jihvotpATanaM, taptatAmrapAnaM, mUkatvaM, manmanatvaM, jihvocchedamityAdi ca vidhApitavatI / ripadAraNanuM bhavAMtaramAM saMkramaNa tyArapachI he bhadre ! agRhatasaMketA ! teo vaDeete manuSyo vaDe, gADha eDInA prahArothI jarjarita zarIravALA evA mArA udaramAM rakta paDyuM. saMtApano atireka thayo. tyArapachI te eka bhavavedya guTikAAyuSyarUpI guTikA, jIrNa thaI, mane anya guTikA bhavitavyatA vaDe apAI=anya bhavanuM AyuSya bhavitavyatA vaDe mane prApta thayuM. tenA mAhAbhyathI=anya bhavanA AyuSyanA mAhAbhyathI, huM te pApiSThanivAsa nAmanI nagarInA mahAtama nAmanA vADAmAM gayo. pApiSTha kulaputrarUpa utpanna thayo= sAtamI narakamAM rahelA je pApiSTha jIvo hatA teonA samAna kulavALA putrarUpe huM jaLyo. tyAM ja tetrIsa sAgaropamo daDAnI jema UchaLato upara-nIce paDato vajakaMTakothI pIDAto rahyo. te kAraNathI A rIte=mAna ane mRSAvAdane vaza thaIne huM narakamAM gayo te kAraNathI A rIte, mArA vaDe ati tIvratara duHkhano pUrNa sAgara pasAra karAyo. tyArapachI taraka AyuSya pUrNa thayuM tyArapachI, tenA paryatamAM sarakatA AyuSyanA aMte, pUrvadara guTikA jIrNa thaye chate=bhavitavyatA vaDe apAyela AyuSyarUpI guTikA jIrNa thaye chate, mane anya guTikA=anya AyuSyarUpI guTikA apAI. tenA tejathIete AyuSyarUpI guTikAnA tejathI, huM paMcAkSapazusaMsthAna nagaramAM Avyo. tyAM jaMbuka AkAra dhAraNa karanAra bhavitavyatA vaDe batAvAyo. ane A rIte=mane navI navI guTikA ApIne ziyALa banAvyo e rIte, he bhadre ! agRhItasaMketA ! kelipara evI te mArI bhAryA bhavitavyatA vaDe te pApikjhanivAsa nagarImAM upara upara rahelA sAteya pADAomAM ane paMcAkSapazusaMsthAnamAM vikalAkSanivAsamAM, ekAkSativAsamAM manuSyagatimAM anaMtIvakhata huM bhamAvAyo. vadhAre zuM kahuM? te asaMvyavahAra tagarane choDIne aparaprAyaH sarva sthAnomAM jIrNa jIrNa te eka bhavaveda nAmanI karmapariNAma rAjAnI samarpita guTikA hote chate pharI apara apara guTikAne yojana karatI evI bhavitavyatA vaDe araghaTyaghaTIyaMtra vyAyathI
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva huM anaMtakAla pratisthAna anaMtavAra bhamAvAyo. ane sarva sthAnamAM bhaTakatA mArI jaghanya jAti, niMdita kula, atyaMta hIrabala, gahita rU5, siMgha tapa-cAritra, janmathI dAridraya, satata mUrkhatA, alAbha ane saMtApathI dAruNa yAcakapaNuM ane sakala lokamAM aniSTapaNuM guTikAnA prayogathI ja bhavitavyatA vaDe pragaTa karAyuM. ane jillAutpATana, taptatAmrapAna, mUkapaNuM, bobaDApaNuM, jIbhanA cheda ItyAdi karatI hatI bhavitavyatA karatI hatI. __ upasaMhAraH evaM ca vadati saMsArijIve prajJAvizAlayA cintitaM aho mAnamRSAvAdayordAruNatA, tathAhitadvazavartinA'nena saMsArijIvena hArito manuSyabhavaH, prAptAstatraiva nAnAviDambanAH, avagAhito'nantaH saMsArasAgaro'nubhUtAni vividhaduHkhAni, prAptAni garhitAni jAtyAdInIti / saMsArijIvaH prAha-tato'nyadA darzito'haM bhavacakrapure manuSyarUpatayA, saMjAtA me tatra madhyamaguNatA tatastuSTA mamopari bhavitavyatA, AvirbhAvitastayA punarapi sa sahacaro me puNyodayaH / tato'bhihitamanayA-Aryaputra! gantavyaM manujagatau bhavatA vardhamAnapure, sthAtavyaM tatra yathAsukhAsikayA, ayaM ca tavAnucaraH puNyodayo bhaviSyati / mayA'bhihitaM-yadAjJApayati devI / tato jIrNAyAM prAcInaguTikAyAM dattA punarekabhavavedyA sA mamAparA guTikA bhavitavyatayeti / upasaMhAra A rIte saMsArI jIve kahe chate prajJAvizAlA vaDe vicArAyuM. aho ! mAnamRSAvAdanI dANatA. te A pramANe - tenA vazavartI evA A saMsArI jIva vaDe mAmRSAvAdanA vazavartI evA ripudAraNanA bhavamAM vartatA evA saMsArI jIva vaDe, manuSyabhava niSphaLa karAyo. tyAM ja=manuSyabhavamAM, aneka prakAranI viDaMbanA prApta karAI. anaMta saMsArasAgara avagAhata karAyo. vividha prakAranAM duHkho anubhava karAyAM. gahita jAti Adi prApta karAyAM=halakI jAtio, halakAM kuLo, kutsita rUpo Adi prApta karAyAM. saMsArI jIva kahe che - tyArapachI acUdA huM bhavacakrapuramAM manuSyarUpapaNAthI dekhADAyo= bhavitavyatA vaDe dekhADAyo. tyAM=manuSyapaNAmAM, mane madhyama guNatA prApta thaI. tethI=madhyama-guNatA prApta thaI tethI, mArI upara bhavitavyatA tuSTa thaI. teNI vaDe=bhavitavyatA vaDe, pharI paNa mAro te puNyodaya sahacara AvirbhAva karAyo. tyArapachI AvA vaDe=bhavitavyatA vaDe kahevAyuM - he Aryaputra ! tArA vaDe manuSyagatimAM vardhamAnapuramAM javuM joIe. tyAM vardhamAnapuramAM yathAsukhAsikAthI rahevuM joIe tane sukha upaje e prakAre rahevuM joIe. A tAro anucara pugyodaya thaze. mArA vaDe kahevAyuM=saMsArI jIva vaDe kahevAyuM - devI=bhavitavyatA, je AjJA kare che. tyArapachI prAcIna guTikA jIrNa thaye chate pharI ekabhavavedya te apara guTikA mate bhavitavyatA vaDe apAI.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva zloka : bhavagahanamanantaM paryaTadbhiH kathaJcinnarabhavamatiramyaM prApya bho bho mnussyaaH!| nirupamasukhahetAvAdaraH saMvidheyo, na punariha bhavadbhirmAnajihvA'nRteSu / / 443 / / zlokArya : anaMtabhavagahanane bhaTakatA jIva vaDe koIka rIte ati ramya evA narabhavane prApta karIne he he manuSyo! nirupama sukhanA hetumAM Adara karavo joIe. vaLI ahIM manuSyabhavamAM, mAna, jilvendriya ane anRtamAM prayatna karavo joIe nahIM. ll44all zloka : itarathA bahuduHkhazatairhatA, manujabhUmiSu labdhaviDambanAH / madarasAnRtagRddhiparAyaNA, nanu bhaviSyatha durgatigAmukAH / / 444 / / zlokArya : ItarathA=nirupama sukhanA hetumAM Adara na karavAmAM ane mAnAdi bhAvomAM yatna karavAmAM Ave to, seMkaDo duHkhothI haNAyelA, manuSyabhUmiomAM prApta thayelI viDaMbanAvALA, mada=mAna, rasanendriya ane mRSAvAdanI gRddhimAM parAyaNa evA tame durgatigAmI thazo. ll444ll zloka : etaniveditamiha prakaTaM mayA bho!, madhyasthabhAvamavalambya vizuddhacittAH / mAnAnRte rasanayA saha saMvihAya, tasmAjjinendramatalampaTatAM kurudhvam / / 445 / / zlokArca - ahIM=prastuta prastAvamAM, pragaTa A mArA vaDekasiddharSigANa vaDe, nivedana karAyuM che. he saMsArI jIvo ! madhyasthabhAvanuM avalaMbana laIne vizuddha cittavALA rasanA sahita mAna ane mRSAvAdano tyAga karIne tenAthI jinendramatanI laMpaTatAne karo. ll44pI. iti zrImat siddharSisAdhuviracitAyAM upamitibhavaprapaJcAyAM kathAyAM mAnamRSAvAdarasanendriyavipAkavarNanasturIyaH prastAvaH samAptaH / / 4 / / e pramANe upamitibhavaprapaMcakathAmAM mAna, mRSAvAda ane rasanendriya vipAkanA varNana rU5 cotho prastAva pUro thayo. bhAvArtha naravAhanarAjA vicakSaNasUrine pUche che ke ripudAraNane kyAre mAnakaSAya ane mRSAvAdano viyoga thaze ? teno uttara ApatAM vicakSaNasUri aMtaraMga nagaranuM varNana kare che ane kahe che - ghaNA bhava pachI jyAre
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva ripudAraNa mRdutA ane satyatA nAmanI kanyAne paraNaze tyAre te beno viyoga prApta thaze. te kanyA aMtaraMga kyAM varte che ? te batAvavA arthe kahe che - je jIvanuM zubhra mAnasa thAya che te jIvanA cittamAM zubhaabhisaMdhi pragaTe che. jema koI jIvane svAbhAvika rIte ja tattvane jovAnI nirmaLa mati pragaTa thaI hoya te zubha mAnasanI prApti che. tyArapachI yogya upadezaka Adi pAse jaIne tattva jANavAno yatna kare te zuddha abhisaMdhi che. tyArapachI tattvano nirNaya karavA arthe ucita rIte yatna kare che te paNa zuddha abhisaMdhi che. jIva jema jema tattvane jANe che tema tema tenAmAM tattvane abhimukha uttama bhAvo varte che. te varatA ane varyatA rUpa be pariNatio che. varatAne kAraNe te jIvamAM mRdutAno pariNAma pragaTe che; kema ke tattvane jovAnI dRSTi thavAthI mAnakaSAya tene asAra jaNAya che ane mRdu pariNAma ja sAra jaNAya che te varatA che ane tenAthI mRdutA pragaTe che. vaLI, zuddhAbhisaMdhine kAraNe ja mAre leza paNa nirarthaka vacanaprayoga na karavo joIe paraMtu ekAMte svaparanuM kalyANanuM kAraNa hoya tevo vacanaprayoga karavo joIe, tevI varyatAnI pariNati pragaTe che. tenAthI te jIvamAM satyatA nAmanuM bIjuM mahAvrata pragaTe che. tethI te mahAtmA haMmezAM vacanagupti ane bhASAsamitinI maryAdAthI je kaMI vacanaprayoga kare che te sivAya nirarthaka vacana karIne cittane kaluSita karatA nathI. te mahAtmAmAM mAnakaSAyanI viruddha evI mRdutA ane mRSAvAdanI viruddha evI satyatAnI pariNati pragaTe che, je pariNati jagatanA jIva mATe AnaMdane karanArI che. darzanathI suMdara che. sAkSAt amRtarUpa che; kema ke je jIvamAM tevI uttama pariNati pragaTe che te jIvane sarva prakAranI sukhanI paraMparA prApta thAya che. vaLI, te pariNati sarva sukhane denArI che. jagatamAM atyaMta durlabha che. AvI pariNati je bhavamAM ripudAraNano jIva prApta karaze tyAre mAnakaSAya ane mRSAvAda beno tyAga thaze arthAt anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjvalanakaSAyanA kSayopazamabhAvavALI cAritranI pariNati pragaTa thaze. tyAre mAnakaSAyano sarvathA tyAga karaze ane kSAyikabhAvamAM mArdava svabhAvane pragaTa karavA ripudAraNano jIva yatna karaze. vaLI, sUkSma mRSAvAdanA parihArapUrvaka sAdhunA bIjA mahAvratanA pAlanarUpa satyatAne prApta karaze. vartamAnanA bhavamAM varatA ane vartatArUpa guNonI prApti tene asaMbhavita che tema jANIne tenA pitA naravAhanarAjA putranI durdazAne joIne kaMIka kheda vyakta kare che. koI pratikriyA nathI ema jANIne svayaM saMyama grahaNa kare che ane ripudAraNane rAjya upara sthApana karIne vicakSaNasUri sAthe vihAra kare che. vaLI, rAjya prApta thavAthI ripudAraNano mAnakaSAya ane mRSAvAda atyaMta vRddhi pAme che chatAM kaMIka puNyodaya hato tethI keTalAMka varSo sudhI rAjya pAlana karIne sukhapUrvaka jIve che, te vakhate tapanacakravartI potAnA dezanI sthiti jovA mATe pharatA pharatA tyAM Ave che, mAnakaSAyane vaza ane mRSAvAdane vaza thaIne ripudAraNa ucita pratipatti karato nathI. cakravartI samIpa jato nathI. A rIte kaSAyane vaza tenI sthiti joIne tenuM puNya kamasara nAza pAme che ane tapanacakravartInA guptacaro ripudAraNanA sarva prasaMgo cakravartIne kahe che. tyArapachI je sarva viDaMbanA tapanacakravartIe karI tenuM mULa kAraNa vartamAnanA bhavamAM prakarSane pAmela mAnakaSAya ane mRSAvAda che jenA nimitte vidyamAna paNa puNyaprakRti nAza pAme che. zithila paNa pApaprakRti
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ upamitibhavaprapaMcA kathA bhAga-5 | caturtha prastAva 367 prabaLa bane che. jenA phaLarUpe AlokamAM paNa atyaMta niMdAne prApta karIne aMte lokamAM viDaMbanA karAto karAto te tapanacakravartI pAse yogezvara dvArA laI javAyo. te vakhate je jAtanI karuNAjanaka tenI sthiti thaI te sarvamAM sAkSAt tenuM mRSAvAda ane mAnakaSAya ja kAraNa che. ane jenA phaLa svarUpe narakamAM jaIne paDe che. vaLI, mUDhatAthI levAyelA kaSAyo ghaNA bhavo sudhI A rIte ja jIvamAM mUDhatA karAvIne durgationI paraMparA karAve che. je sarva varNana saMkSepathI karatAM graMthakArazrI kahe che. cAre gationI sarva kharAba sthitione ripudAraNa aneka vakhata prApta kare che. vaLI, mRSAvAdane kAraNe jillAcheda, taptatAmrapAna, mUkapaNuM, bobaDApaNuM ityAdi aneka kadarthanAo pachInA bhAvamAM prApta kare che. te sarva pratye mRSAvAda kAraNa che ane mAnane vaza je kliSTabhAvo karyA tenA kAraNe uttaranA sarva bhavomAM daridratA, hInakuLa, hIna jAti, rogiSTha zarIra, atyaMta dayAjanakatA, alAbha, saMtApa, yAcakapaNuM ityAdi bhAvone prApta kare che. tethI vivekI puruSe mAnanAM ane mRSAvAdanAM tevAM dAruNa phaLonuM punaH punaH bhAvana karIne teno parihAra karavA mATe yatna karavo joIe ane sUkSma paNa mAna rahita ane mRSAvAda rahita susAdhu kevI rIte jIve che tenuM punaH punaH bhAvana karavuM joIe. vaLI, prastuta prastAvamAM rasanendriyano vipAka paNa batAvela. tethI jaDa puruSa je rIte rasanAne vaza thaIne durgatimAM jAya che tenuM bhAvana karIne ane susAdhu kaI rIte rasanA hovA chatAM lolatAno parihAra karIne ane rasanAne akiMcitkara kare che tenuM bhAvana karIne rasanAno jaya karavA yatna karavo joIe, jethI prApta thayelo manuSyabhava sarva prakAranI sukhanI paraMparAnuM kAraNa bane. cotho prastAva saMpUrNa anusaMdhAnaH upamitibhavaprapaMyA kathA bhAga-6 (paMcama prastAva)
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako Azrava ane anubaMdha cAritrAcAra pudagala vosirAvavAnI kriyA La 157 pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kuta, saMpAdita ane pravacananAM pustako Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (ziny Ryft) Status of religion in modern Nation State theory (aMgrejI AvRtti) anekAMtavAda karmavAda karNikA karmavAda karNikA (hindI AvRtti) kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe cittavRtti cittavRtti (hindI AvRtti) jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya? (hindI AvRtti) darzanAcAra dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 praznottarI praznottarI (hindI AvRtti) bhAgavatI pravajyA paricaya bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) ja jamaNI bAjunA naMbara pustaka kramAMka sUcave che.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2]. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga) madhyasthabhAva (saMgha ekatAnI mAsTara kI) manovijaya ane Atmazuddhi yogadaSTisamuccaya lokottara dAnadharma anukaMpA' zAsana sthApanA zAsana sthApanA (hindI AvRtti) zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) zrI upadhAna mArgopadezikA sadgati tamArA hAthamAM ! sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) ra saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI - 63 61 ura 'Rakshadharma' Abhiyaan Right to Freedom of Religion !!!!! 'rakSAdharma' abhiyAna zrI navapada ArAdhanA vidhi (aprApya) zrI sametazikharajInI saMvedanA sevo pAsa saMkhesaro (aprApya) sevo pAsa saMkhesaro (hiM.A.) svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hiM.A.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 47 104 105
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho - vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA ; aDhAra pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajhAya, "sAco jaina' pada ane vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecana adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana upadezapada zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-2) zabdazaH vivecana bhAga-2 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-3) zabdazaH vivecana bhAga-3 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-4) zabdazaH vivecana bhAga-4 122 124 18 174 176 177 178 126 127 128 171 172 173 180
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] 181 31 102 103 68 110 161 162 164 147 118 160 138 upamitibhavaprapaMcA kathA (prastAva-4) zabdazaH vivecana bhAga-5 kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 jJAnasAra zabdazaH vivecana tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 devasisa rAInA pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana doDhaso gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 navatatva prakaraNa zabdazaH vivecanA pakhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana pagAmasijjA zabdazaH vivecana paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 159 129 165 132 133 134 140 141 142 155 156 117 125 144 46 86 100 101 119
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5]. 120 123 34 130 131 112 paMcavastuka prakaraNa zabdaza: vivecana bhAga-1 paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 batrIzI-01 : dAnadrAviMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-02 : dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-03 : mArgadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-04 : jinamahattvadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-05 : jinabhaktidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-06 : sAdhusAmaggadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-07 : dharmavyavasthAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-08 : vAdadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-09 : kathAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-10 : yogalakSaNadvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-11 : pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-12 : pUrvasevAdvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-13 : muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-14 : apunabaMdhakadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-15 : samyagdaSTidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-16 : IzAnugrahavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-17 : devapuruSakAradvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-18 : yogabhedadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-19 : yogavivekadvAbiMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-20 : yogAvatAradvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-21 : mitrAdvAciMzikA zabdazaH vivecana 146 139 113
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] ja 0 = = 97 66 106 92 152 153 154 batrIzI-22 : tArAditrayadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-23 : kutarkagrahanivRttidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-24 : saddaSTidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-25 : phlezakAnopAyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-26 : yogamAyAbhyadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-27 : bhikSudrAviMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-28 : dIkSAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA batrIzI-29 : vinayadvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-30 : kevalibhuktivyavasthApana dvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-31 : muktidvAciMzikA zabdazaH vivecana batrIzI-32 : sajjanastutidvAciMzikA zabdazaH vivecana bAra bhAvanA zabdazaH vivecana (tattvArthasUtra ane yogazAstra AdhArita) bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 yogaviMzikA zabdazaH vivecana yogazataka zabdazaH vivecana yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana vairAgyakalpalatA (stabaka-1) zabdazaH vivecana bhAga-1 135 136 137 45 107 166 167 168 19 16 158 150
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 108 109 98 111 121 143 [7] zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana (bAra bhAvanA ane maitrI Adi cAra bhAvanA) zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana samyakta SasthAna caupaI zabdazaH vivecana samyattvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza. 23 145 69 148 149 170 gItArtha gaMgA jJAnabhaMDAra AdhArita saMzodhanAtmaka prakAzano Agama prakAzanasUcI (hindI) saMkalanakAra : nIravabhAI bI. DagalI 175 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho nA a_ff 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] - prAptisthAna - amadAvAda : gItArtha gaMgA zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com vaDodarA : zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. (0265) 2391699 (mo.) 9825212996 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI: zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) ra5380014, 25689030 (mo.) 9322231116 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA kvelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 8 (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surata : rDo. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (0261) 3228623 (mo.) 9016188990 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha Clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. (0288) 2778513 (mo.) 9726993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com BANGALORE : Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : vimalkgadiya@gmail.com rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 (mo.) 9427168613 Email : shree_veer@hotmail.com
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ nodha
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhivad gurupUjanam / vizuddhA zIlavRttizca, puNyaM puNyAnubandhyadaH / / je jIvomAM dayA, vairAgya-viSayomAM vairAgya, vidhipUrvaka gurunuM pUjana guNavAnanA guNonuM smaraNa thAya ane tenA pratye bhaktino atizaya thAya te prakAranI ucita vidhipUrvaka gurunuM pUjana, vizuddha zIlavRtti A puNyAnubaMdhI puNya che. TITL III : prakAzaka : TICS te pachI "mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, ttehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com