________________
ઉપયોગ, ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિ
૩૧ દીની સર્વ વસ્તુઓનું ધ્યેય-લક્ષ્ય નક્કી કરીને જ નીકળે છે. તેમાંથી અમુક વસ્તુની ખરીદી ચૂકી જઈ તેના બદલે અન્ય વસ્તુની ખરીદી કરી લે તે તે વસ્તુ અંગે ઉપગ ચૂકી ગયે યા ખ્યાલ ચાલ્યો ગયો એમ કહેવાય. એ રીતે ધ્યેય વસ્તુને પણ ઉપયોગ તે અવશ્ય જોઈએ જ. વળી દયેય નિર્ણિત વસ્તુઓ પૈકીની પણ એક વસ્તુ સર્વથા ખરીદવી જ ભૂલી જાય, તે તે વસ્તુની ખરીદીરૂપ પરિણામ અને પ્રવૃત્તિને જ ઉપગ ચૂકી ગયો કહેવાય. એ રીતે ભાવના, પરિણામ, અને પ્રવૃત્તિની સિધ્ધિમાં ઉપગની આવશ્યકતા તે અવશ્ય છે. કોઈપણ કાર્ય કરવા સમયે તે કાર્યનું ભાન ભૂલી જઈ કાર્ય ચાલુ હોવા છતાં પણ અન્ય વિચારણમાં મગ્ન બની જવાય, તે તે વખતે કાર્યમાં સ્કૂલના થાય છે. અગર કાર્ય અધુરૂં રહી જાય છે. ત્યારે આપણે તેને આ
કાર હી જાય છે. તેને કહીએ છીએ કે ભાન કેમ ન રાખ્યું? એમ કહીને પકે દઈએ છીએ. વળી તેને ભાન વિનાને કહીએ છીએ. અહિં ભાન ભૂલી જવું તેને જ ઉપયોગ શૂન્યતા કહેવાય છે.
ક્યારેય અને કોઈપણ માનસિક, વાચિક કે કાયિક પ્રવૃત્તિ સમયે ઉપયોગ તે વર્તતે જ હેય છે. કારણ કે ઉપગ, એ, આત્માનું જ લક્ષણ હોવાથી કોઈપણ સમયે આત્મા, ઉપગ રહિત તે હોઈ શકે જ નહિ. કેઈપણ સમયે આત્મા, સર્વથા ઉપગ રહિત બની જાય તે તે ચેતન તે જડ બની જાય. પરંતુ ચેતન કદાપિ જડ ન બને, અને જડ કદાપિ ચેતન ન બને. ચેતન તે ચેતન જ રહે. અને જડ તે
