________________
૨૧ સમતા અને મમતા
મેહથી અનુરંજિત ઉપગ તે અશુદ્ધ ઉપગ છે. અને મોડુથી અલિપ્ત ઉપયોગ તે શુદ્ધ ઉપગ છે. અશુદ્ધ ઉપગમાં મેહની પ્રબળતા છે, અને શુદ્ધ ઉપયેગમાં મેહની ક્ષીણતા છે. જીવમાં મહિને ઉદ્ભવ એ રાગ અને દ્વેષરૂપે પરિણમે છે. અને રાગ અને દ્વેષરૂપે થતું હતું તે પરિણમન જીવમાં વર્તાતી મમતાના જ કારણે છે. આ મમતા જ મોહનું લિંગ છે. જ્યારે એથી વિપરીત દશા એ સમતા છે. સમતા એ ઉપયોગશુદ્ધિદર્શક છે અને મમતા એ ઉપગની અશુદ્ધિદર્શક છે. સમતામાં જ મેહની ક્ષીણતા સમજાય છે. જ્યારે મમતામાં મેહની પ્રબલાતા સમજાય છે. માટે જ ઉપગની અશુધિને ટાળવાને. માર્ગ, સમતા દ્વારા જ સરલતાએ પામી શકાય છે. આ મમતા અને સમતા જ ઉપગની અશુદધતા અને શુધ્ધતાને અનુક્રમે પરખવાની કસોટી છે. મમતા અને સમતાસ્વરૂપે વર્તાતા જીવપર્યાયની માહિતી દર્શક જીવનું પિતાનું મન છે. એટલે મન એ કંઈ મમતા અને સમતાનું ઉત્પાદક નથી. પરંતુ ઉત્પત્તિદર્શક છે. દર્પણસ્વરૂપ છે.
મનન કરે તેને મન કહેવાય. કેનું મનન કરવું અને કેવું મનન કરવું તેમાં મનની સ્વતંત્રતા નથી. જે બાબ
