________________
સમતા અને મમતા
૩૦૩ પ્રશંસાનો મેહ નહિ હોય. બુદ્ધિ હશે તે પણ પરનું હ૩૫ કરવાની વૃત્તિ કે સ્વદેહના રક્ષણ માટે પર વંસ કરવાની નિષ્ફરતા નહિં હોય. કારણ કે આધ્યાત્મિક સંસ્કારોથી સુવાસિત બનેલ મનુષ્યના જીવનમાં સ્વાર્થની ગૌણતા અને પરાર્થની મુખ્યતાને સિદ્ધાન્ત તે એતપ્રેત વણાયેલું હોય છે. તેમના જીવનમાંથી ધન, નારી, સત્તા, અને પ્રતિષ્ઠાને આસક્ત તથા અહંભાવ એગળી ગયેલ હોય છે. તેઓ અન્યાય, અને અનીતિથી દૂર જ રહેતા હોઈ પરમશાંતિને અનુભવે છે.
ઉપરોક્ત સામગ્રીની વધુ પડતી લિપ્સા–આસક્તિ –મમતાએ જ વર્તમાન કાળે લાંચરૂશ્વત અને કાળા બજારનું નિર્માણ કર્યું છે. ન્યાય અને નીતિને વિસરાવી દીધી છે. સમગ્રના હિતની ચિંતા, સગુણાનુરાગ, અનુકંપાભાવ, અને માધ્યસ્થવૃત્તિ, ઈત્યાદિ સદ્દગુણેને લેપ થવાથી મસ્યગલાગલ જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ છે. મમતા અને સમતા એ મનના જ ભાવે હોવા છતાં એકભાવ બૂરો છે, અને બીજે ભાવ સારે છે. અનુકુળ કે પ્રતિકુળ સંયોગમાં સમાનભાવ તે સમતા છે. આ સમતા જ વિશ્વશાંતિની જનની છે.
સમતા એ જીવને, ક્રોધમાં જતા રેકી ક્ષમામાં સ્થિર કરે છે. પગલાસક્તિમાંથી રેકીને આત્મભાવમાં સ્થિર કરે છે. હર્ષ કે શેકને શાંત કરીને ગંભીરતામાં ધારી રાખે છે. અકડાઈને રેકી, કમળતામાં લાવે છે. વકતામાંથી બચાવીને સરલતામાં રાખે છે. શ્રેષથી અટકાવીને મિત્ર ભાવમાં સ્થિર કરે છે. લેભનું નિવારણ કરીને સંતોષમાં સ્થિર કરે છે. માયાથી રોકીને નિઃશલ્યભાવી કરે છે. અત્યંતર
