________________
૧૪૪
જૈન દર્શમાં ઉપયોગ
એટલે આત્માના સારાસાર અંગેના વિચારવાળા–લક્ષવાળાઉપગવાળા.
કેવળ વર્તમાન ભવની (જંદગી)ની અપેક્ષાએ. જ પોતાના શરીર આદિ બાહ્ય સંગેની સ્થિતિને જ વિચાર કરનારા શરીરદ્રષ્ટિ – ભૌતિકદ્રષ્ટિવાળા કહેવાય છે. મનુષ્યને તે પિતાની ચાલુ અંદગી સંબંધી ત્રણે કાળની. અનુકુળતા સર્જક અને પ્રતિકુળતા રોધક થતા વિચારને આપણે જાતે અનુભવીએ છીએ. પરંતુ જાનવર પણ પિતાના ચાલુ ભવસંબંધી ભૂતકાલીન જીદગી – વર્તમાન જંદગી અને ભાવી જીંદગીને વિચાર કર્યા વિના રહી શકતા નથી.
તિર્યમાં વિવેકહીનતા હોવા છતાં પણ તેને ભૂતકાળના અનુભવેનું સ્મરણ થાય છે. કુતરાને અગર અન્ય કોઈ પ્રાણ ઉપર આપણે લાકડી ઉગામીશું તો તુરત જ ભાગવા–નાસવા માંડશે. આપણે લાકડી માત્ર ઉગામી જ હોય છે, પણ ઘા કર્યો હેતું નથી, તેમ છતાં તે ભાગવા માંડે છે તેનું કારણ એક જ છે કે ભૂતકાળમાં તેને કયારેય લાકડીને ઘા પડ્યો હોય તેનું અત્યારે એટલે લાકડી ઉગામમા ટાઈમે સ્મરણ થાય છે. તે જાણે છે કે આ રીતે લાકડી ઉગામાય છે, આ રીતે શરીર ઉપર લાકડી પડે છે, અને તેથી ઘા પડને આ રીતની વેદના થાય છે. આ પ્રમાણે તે વિચાર-મનન-ચિંતવન-સંકલ્પ વિકલ્પ કરી શકે છે.
