________________
પ્રશમરસ સ્વપ શુહાત્મ સ્વરૂપની અનુભૂતિ
२७७
વળી ઇન્દ્રિયના વિષયાનુ' સુખ તે અન્ય વસ્તુના સંચાગથી પ્રાપ્ત થતું હાવાથી તે લાચારીવાળું છે. કારણ કે તે કાયમી ટકી રહેવામાં અવિશ્વાસુ હોઈ, તેના વિચાગના ભય તા ઊભેા જ હાય છે. એટલે તેને સ્વતંત્ર સુખ કહે. વાય જ નહીં. એ તે સ સુજ્ઞ મનુષ્યા સમજી શકે તેવી હકીકત છે. સુખ-દુઃખની વ્યાખ્યા સમજાવતાં ઉપાધ્યાય શ્રી યશેાવિજયજી મહારાજે “નિસ્પૃહાષ્ટક ’”ના આઠમા લેાકમાં કહ્યું છે કે
-:
परस्पृहामहादुःख, निःस्पृहत्व महासुखम् ॥ તનુ સમાસેન, જળમુલ દુ:યા:। પરની આશા-લાલસા કરવી તે મહાદુ:ખ છે. અને નિઃસ્પૃહપણું તે મહાસુખ છે. એ સુખ-દુ:ખનું લક્ષણ સંક્ષેપથી કહ્યુ છે.
પરમા બુધ્ધિથી જોતાં શબ્દાદિક વિષયે, તે કેવળ પ્રિય કે અપ્રિય સભવતા નથી. છતાં તેમાં વત્તતા જીવના ઇષ્ટાનિષ્ટ પરિણામે તે જીવને અવિધ ક`બંધના હેતુ થાય છે. તેનાથી જીવને દેવ-મનુષ્ય-તિય ચ અને નારક સ્વરૂપ સંસાર સજાય છે. સંસારથી પુન:પુનઃ શરીર અને મન સંબધી દુ:ખ પેદા થાય છે. એમ ઈટાનિષ્ટ સંચેગથી રાગ -દ્વેષ, રાગ-દ્વેષથી કર્મ બંધ, કમ બાંધથી સ`સાર, અને સાંસારિક સંચાગથી પુનઃ રાગદ્વેષનાં પરિણામ, એમ ઘટીયંત્ર ન્યાયે જીવના સ`સારના પ્રવાહ ચાલ્યા જ રહેતા હૈાવાથી, આત્મસ્વભાવને વિલાસી એવા આત્મા કે જે સ્ત્રધમમાં
