________________
જૈન દર્શનમાં ઉપયાગઢ
સમાન્ય લક્ષણ જાણ્યા પછી જગતના તમામ પદાર્થોની સ્થિતિને તે ઉપરથી જાણી શકાય છે, એ સ્પષ્ટ છે. આથી જ શાસ્ત્રકારાએ એમ કહ્યુ છે કે જે એકને જાણે છે, તે બધાને જાણે છે.” એક પદાર્થ ના ઉત્પાદ-વ્યય અને સ્થિરતાને જાણે. છે, તેએ સઘળા પઢાર્થના ઉત્પાદ—થય અને સ્થિરતાને જાણે છે. એક તિ સાનુ લઈ તેની પરીક્ષા કરી જાણનાર ચેાકસી અગર સુવર્ણકાર, તમામ સાનાના નિય કરી શકે છે. ચેતના લક્ષણ ઉપરથી જીવપણું સમજી શક નાર, જગતના તમામ જીવોને નિશ્ચય કરી શકે છે. માટે જ આચાંરગ સૂત્રકારે આચારાંગ સૂત્રમાં જણાવ્યુ છે કે "जे एगं जाणइ से सव्वं जाणइ, सव्वं जागइ से एगं जाणइ. " અર્થાત્ જે આત્મા, પેાતાના એક જીવને સ્વરૂપ અને લક્ષણથી જાણે છે, તેણે જગતના સઘળા જીવાને જાણી લીધા છે. અહિં લાકમાં ધર્માસ્તિકાયને, ગતિ કરનાર પદાર્થને ગતિ કરવામાં સહાયક માનીએ છીએ, તેા તે જ ન્યાયે લેાકાંતે રહેલા ધર્માસ્તિકાયનું લક્ષણ ત્યાં પણ ગતિસહાયક જ છે, એમ માનીયે છીએ. જો સર્વ આત્મા નિત્ય અને કમના ભકતા તરીકે માનીયે તે આપણા આત્મા પણ બધા આત્મા પૈકીના જ એક હાવાથી તે પણ નિત્ય અને કમના ભક્તા હોવાનુ મનાય છે. વળી એક ભવ્યાત્માને જો મેાક્ષમાં જવાની લાયકાતવાળા માનીએ તે સર્વ ભવ્યાત્માઓને મેાક્ષમાં જવાની લાયકાતવાળા સ્વીકારવા જ પડે. વી જીવ અને અજીવની ભિન્નતા સમજવા માટે ઉપયાગ લક્ષણ” જો એક જીવનું માનીએ તે સ જીવાનુ પણુ.
૨૯૨
.
