________________
–
૨૯૦
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ જેનાગમની રચના શ્રી ગણધર ભગવંતે, શ્રી તીર્થ કર પરમાત્માના મુખેથી સાંભળેલી ત્રિપદીના આધારે જ કરે છે. ત્રિપદીના આધારે રચિત આ દ્વાદશાંગી તે વિશ્વના તમામ પદાર્થોના સંપૂર્ણ વિષયથી ભરપૂર હોય છે. જેથી જ એક કવિએ કહ્યું છે કે ગણધરને ત્રિપદી સંભળાવી, શાસ્ત્ર રચાવ્યાં અપરંપાર;
ગણધર ભગવંત દીક્ષિત થતાંની સાથે જ, વીતરાગ કેવલજ્ઞાની એવા શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માને “ભગવાન કિ તવં?” આ પ્રમાણે ત્રણવાર પૂછીને તેને ઉત્તર વરૂપે ભગવાન શ્રી તીર્થંકરદેવ પાસેથી “ઉપરવા વિનામેરૂ પુરૂવા” આ ત્રિપદી પામીને, પૂર્વભવમાં સુંદર આરાધના દ્વારા ક્ષથશમ લઈને આવેલા, બીજબુદ્ધિવાળા તે ગણધર ભગવંત અંતમુહુર્ત માત્રમાં સંપૂર્ણ દ્વાદશાંગીની રચના કરે છે. બાર વિભાગમાં વિભાજીત જૈનાગમને દ્વાદશાંગી કહેવાય છે. વિશ્વના કેઈ પણ પદાર્થને કેઈપણ વિષય આ દ્વાદશાં. ગીની રચનામાં બાકી રહેતો નથી. કારણ કે આ દ્વાદશાંગીની રચના ત્રિપદીના આધારે જ થાય છે. એ ત્રિપદી, સર્વ પદાર્થના સર્વ વિષયસૂચક છે.
ત્રિપદી અંતર્ગત, ઉત્પાદ-વ્યય અને ધ્રૌવ્ય આ ત્રણ માબતે, વસ્તુ માત્રને વિષે દરેક કાળે, દરેક સ્થળે અને દરેક સ્થિતિમાં કાયમ હોય જ છે. “ઉત્પત્તિ થઈ” એ શબ્દ આપણે બોલીએ છીએ તેની સાથે જ આપણે એ વાત પણ સમજી લેવાની છે કે, આગલી સ્થિતિને નાશ
